tobb · web viewvana gövdelerinin dayanımı hesaplanırken ts en 12516-4+a1’den...

TÜRKSTANDARDLARIENSTİTÜSÜ

BELGELENDİRMEKRİTERİ

TSE K 2015105425

……. 2020

ICS 23.060.01

Pistonlu ve denge pistonlu vanalar

Piston valve and balanced piston valves

TSE K …..2020 BELGELENDİRME KRİTERİ

TELİF HAKKI KORUMALI DOKÜMAN

© TSE 2019

Tüm hakları saklıdır. Aksi belirtilmedikçe bu yayının herhangi bir bölümü veya tamamı, TSE'nin yazılı izni olmaksızın fotokopi ve mikrofilm dâhil, elektronik ya da mekanik herhangi bir yolla çoğaltılamaz ya da kopyalanamaz.

TSE Standard Hazırlama Merkezi BaşkanlığıNecatibey Caddesi No: 11206100 Bakanlıklar * ANKARA

Tel: + 90 312 416 68 30Faks: + 90 312 416 64 39E-posta: [email protected]: www.tse.org.tr

ÖnsözBu belgelendirme kriteri, Türk Standardları Enstitüsü Makina İhtisas Kurulu’na bağlı TK13 Tesisat ve Basınçlı Kaplar Teknik Komitesi’nce hazırlanmış ve Genel Sekreterliğin ………………. tarihli onayı ile kabul edilerek yayımına karar verilmiştir.

Bu kriterde kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.

iii © TSE - Tüm hakları saklıdır.

BELGELENDİRME KRİTERİ TSE K ….:2020

© TSE – Tüm hakları saklıdır. iv

İçindekiler

Sayfa

1 Kapsam..............................................................................................................................................................

2 Bağlayıcı atıflar...............................................................................................................................................

3 Terimler ve tanımlar....................................................................................................................................

4 Sınıflandırma ve özellikler.........................................................................................................................

4.1 Sınıflandırma...................................................................................................................................................

4.2 Özellikler...........................................................................................................................................................

4.3 Diğer özellikler...............................................................................................................................................

5 Numune alma, muayene ve deneyler......................................................................................................

5.1 Numune alma...................................................................................................................................................

5.2 Muayeneler......................................................................................................................................................

5.3 Deneyler............................................................................................................................................................

5.4 Değerlendirme................................................................................................................................................

5.5 Muayene ve deney raporu...........................................................................................................................

6 Piyasaya arz.....................................................................................................................................................

6.1 Ambalaj..............................................................................................................................................................

6.2 İşaretleme.........................................................................................................................................................

7 Çeşitli hükümler.............................................................................................................................................

Kaynak.............................................................................................................................................................................

v © TSE - Tüm hakları saklıdır.

BELGELENDİRME KRİTERİ TSE K…….:2020

© TSE - Tüm hakları saklıdır. vi

TSE K …….:2020 BELGELENDİRME KRİTERİ

1 Kapsam

Bu kriter; endüstriyel, buhar ve genel amaçlı uygulamalarda kullanılan, flanşlı veya vidalı tip bağlantılı gri dökme demir, küresel grafitli dökme demir, çelik dökümden mamul, pistonlu ve denge pistonlu vanaları kapsar.

2 Bağlayıcı atıflar

Bu kriterde, standart ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste hâlinde verilmiştir. Tarihli atıflarda, yalnızca atıf yapılan baskı geçerlidir. Tarihli olmayan dokümanlar için, atıf yapılan dokümanın (tüm tadiller dâhil) son baskısı geçerlidir. * işaretli olanlar bu kriterin basıldığı tarihte İngilizce metin olarak yayımlanmış olan Türk Standartlarıdır.

TS No Türkçe adı İngilizce adı

TS EN 19 Sanayi tipi vanalar - Metal vanaların işaretlenmesi

Industrial valves - Marking of metallic valves

TS EN 558* Endüstriyel vanalar - Flanşlı boru sistemlerinde kullanılan metal vanaların alından alına ve merkezden alına boyutları - PN ve Sınıf sembollü vanalar

Industrial valves - Face-to-face and centre-to-face dimensions of metal valves for use in flanged pipe systems - PN and Class designated valves

TS EN 736-1 Vanalar – Terminoloji - Bölüm: 1 vana tiplerinin tarifleri

Valves - Terminology - Part: 1 Definition of Types of Valves

TS EN 736-2 Vanalar - Terminoloji - Bölüm 2: Vana bileşenlerinin tarifi

Valves – Terminology - Part 2: Definitions of components of valves

TS EN 736-3 Vanalar - Terminoloji - Bölüm 3: Terimler ve tarifler

Valves - Terminology - Part 3: Definition of terms

TS EN 1092-1* Flanşlar ve bağlantıları - Borular, vanalar, bağlantı parçaları ve aksesuarları için dairesel flanşlar - PN kısa gösterilişli - Bölüm 1: Çelik flanşlar

Flanges and their joints - Circular flanges for pipes, valves, fittings and accessories, PN designated - Part 1: Steel flanges

TS EN 1092-2 Flanşlar ve bağlantıları - Borular, vanalar, bağlantı parçaları ve aksesuarları için dairesel flanşlar- Pn kısa gösterişli - bölüm 2: Dökme demir flanşlar

Flanges and their joints - Circular flanges for pipes, valves, fittings and accessories, PN designated - Part 2: Cast iron flanges

TS EN 1333 Flanşlar ve bağlantıları - Boru hattı parçaları - PN’nin tarifi ve seçimi

Flanges and their joints - Pipework components - Definition and selection of PN

TS EN 1503-1 Vanalar - Gövdeler, kapaklar ve mahfazalar için malzemeler - Bölüm 1: Avrupa standardlarında belirtilen çelikler

Valves - Materials for bodies bonnet and covers - Part 1: Steels specified in European Standards

1 © TSE - Tüm hakları saklıdır.

BELGELENDİRME KRİTERİ TSE K …….:2020

TS No Türkçe adı İngilizce adı

TS EN 12266-1 Endüstriyel vanalar - Metalik vanaların deneyi - Bölüm 1: Basınç deneyleri, deney yöntemleri ve kabul kriterleri -Zorunlu şartlar

Industrial valves - Testing of valves - Part 1: Pressure tests, test procedures and acceptance criteria - Mandatory requirements

TS EN 12516-4+A1* Endüstriyel vanalar-Gövde için tasarım dayanımı - Bölüm 4: Çelik dışındaki diğer metalik malzemelerden mamul vana gövdeleri için hesaplama metodu

Industrial valves - Shell design strength - Part 4: Calculation method for valve shells manufactured in metallic materials other than steel

TS EN 16722* Endüstriyel vanalar - Sonu dişli olan uç uca ve merkezi uca vanalar için boyutlar

Industrial valves - End-to-end and centre-to-end dimensions for valves with threaded ends

TS EN ISO 228-1 Boru vida dişleri - Basınç sızdırmazlığını vida dişleri ile sağlamayan - bölüm 1: Boyutlar, toleranslar ve kısa gösteriliş

Pipe threads where pressure-tight joints are not made on the threads - Part 1: Dimensions, tolerances and designation

TS EN ISO 2409 Boyalar ve vernikler - Çapraz kesme deneyi

Paints and varnishes - Cross-cut test

TS EN ISO 2808 Boyalar ve vernikler – Film kalınlığı tayini (ISO 2808:2007)

Paints and varnishes - Determination of film thickness

TS ISO 2859-1

(ISO 2859-1)

Muayene ve deney için numune alma metotları - Nitel özelliklere göre - Bölüm 1: Parti parti muayene için kabul kalite sınırına göre (AQL) indekslenmiş numune alma programları

Sampling procedures for inspection by attributes – Part 1: Sampling schemes indexed by acceptance quality limit (AQL) for lot-by-lot inspection

TS EN ISO 6506-1 Metalik malzemeler - Brinell sertlik deneyi - Bölüm 1: Deney metodu

Metallic materials - Brinell hardness test - Part 1: Test method

TS EN ISO 6892-1 Metalik malzemeler - Çekme deneyi - Bölüm 1: Oda sıcaklığında deney metodu

Metallic materials - Tensile testing - Part 1: Method of test at room temperature

TS 1980-1 EN 22768-1

Genel toleranslar - Bölüm 1: Toleransı verilmemiş uzunluk ve açı ölçüleri için toleranslar

General tolerances - Part 1: Tolerances for lineer and angular dimensions without ındividual tolerance ındications

3 Terimler ve tanımlarBu kriterin amacı bakımından, aşağıda belirtilen tarif ile birlikte TS EN 736-1, TS EN 736-2, TS EN 736-3’te verilen terimler ve tanımlar ile birlikte aşağıdaki terim ve tanımlar uygulanır.

© TSE - Tüm hakları saklıdır. 2


3.1pistonlu ve denge pistonlu vanalar

elastiki sızdırmazlık ringleri ve silindirik pistona sahip vana. Bir fikir vermek amacıyla pistonlu (vidalı) ve denge pistonlu (flanşlı) vanalar Şekil 1 ve Şekil 2’de gösterilmiştir.

Şekil 1 — Pistonlu (vidalı) vana



Şekil 2 — Denge pistonlu (flanşlı) vana

4 Sınıflandırma ve özellikler4.1 Sınıflandırma

Bu kriter kapsamındaki pistonlu ve denge pistonlu vanalar bir sınıftır.

4.1.1 Tip

Pistonlu ve denge pistonlu vanalar bağlantı şekline göre

Flanşlı Vidalı

olmak üzere iki tipe ayrılır.

4.1.2 Tür

Pistonlu ve denge pistonlu vanalar uygulama yöntemine göre

Pistonlu

Denge pistonlu vanalar

olmak üzere iki türe ayrılır.

4.2 Özellikler

4.2.1 Malzeme

Vanaların döküm kısımları, en az sfero döküm kalitesinde korozyon direncine sahip malzemeden, vana mili vb. hareketli parçalar en az paslanmaz çelik kalitesinde, korozyon ve mukavemet direncine sahip malzemelerden imal edilmeli ve söz konusu tüm malzemeler, TS EN 1503-1’e uygun olmalıdır.

Vana gövdelerinin dayanımı hesaplanırken TS EN 12516-4+A1’den faydalanılabilir.



Sızdırmazlık contaları, o-ring vb. asbest içermeyen malzemelerden, NBR, NR veya EPDM ve grafit esaslı malzemelerden yapılmış olmalıdır.

4.2.2 Basınç/sıcaklık değerleri

Basınç/sıcaklık değerleri TS EN 1333’e uygun olarak aşağıda belirtilen Çizelge 1’deki değerleri geçmemelidir.

Çizelge 01 — Sıcaklığa bağlı basınç değerleri

Gövde malzemesi1) Sıcaklığa bağlı müsaade edilen basınçlar

Malzeme -10+120 200 ºC 250 ºC 300 ºC 350 ºC 400 ºC

Gri Dökme Demir 16 13 11 10 - -

Küresel Grafitli Dökme Demir 25 20 18 16 14 -

Çelik Döküm 40 35 32 28 24 21

1) Madde 4.2.1’de belirtilmiştir.

4.2.3 Anma boyutları ve basınçları

Vanaların anma boyutları aşağıda belirtildiği gibi olmalıdır:

a) Flanşlı Tip:

DN 15, 20, 25, 32, 40, 50, 65, 80, 100, 125, 150, 200,

b) Vidalı Tip:

DN ½”, ¾”,1”, 1”¼”, 1½”, 2”

Anma basınç aralığı aşağıdakileri kapsar;

a) Flanşlı Tip:

PN 16, 25, 40

b) Vidalı Tip:

PN 16, 40

Flanş bağlantı ölçüleri TS EN 1092-1 ve TS EN 1092-2’ye göre olmalıdır. Vanaların alından alına ve merkezden alına boyutları TS EN 558’e uygun olmalıdır.

Vida dişli bağlantılı vanalarda boyutlar TS EN 16722’ye uygun olarak imalatçının seçimine bağlıdır. Vida normu G tipi, TS EN ISO 228-1’ e uygun olmalıdır.

4.2.4 Diğer ölçüler ve toleransları, imalatçının beyan ettiği teknik resimlerinde gösterilen değerlere uygun olmalıdır. Toleransları verilmeyen boyutlar için TS 1980-1 EN 22768-1’deki orta seri geçerlidir.Yapılış

Vananın, iç ve dış yüzeyleri düzgün ve temiz olmalıdır. Dokuda gözenek, çatlak, çapak, boşluk vb. yüzey kusurları olmamalıdır. Vana yüzeyleri dış atmosferik şartlardan etkilenmemesi için boyanmalıdır. Boya hemen çıkmayacak, dökülmeyecek ve çalışma sıcaklığına dayanacak özellikte olmalı ve gövdenin paslanmasına müsaade etmemelidir.

Kusurların giderilmesinde lehim, kaynak vb. işlemler uygulanmamalıdır.



Vana yatak, gövde ve ilgili parçalarında çalışma sırasında herhangi bir sızıntı görülmemelidir.

Vana gövdesi basınca karşı dayanımlı olmalı ve normal işlevi sırasında vanada çatlama veya kalıcı biçim değişikliği görülmemelidir.

Vanalar, flanşlar arasına merkezlenerek ulusal ve uluslararası standartlara uygun olarak bağlanabilmelidir.

Vana bir volant sayesinde saat ibresi yönünde kapanmalıdır.

DN 15……50 ye kadar olan vanalar “Pistonlu”

DN 65……200 e kadar olan vanalar “Denge Pistonlu” olmalıdır.

5 Numune alma, muayene ve deneyler5.1 Numune alma

Bir defada muayeneye sunulan aynı tip, kod, seri veya parti numaralı, aynı imal tarihli vanalar bir parti sayılır.

Numune almak üzere ayrılacak ambalajlar, partiden olabildiğince gelişigüzel seçilmeli ve bunu yapmak için TS ISO 2859-1’de belirtilen yöntem kullanılmalıdır. Bu mümkün olmadığı takdirde aşağıdaki yöntem uygulanabilir:

Partideki ambalaj sayısına göre deneyler için alınması gereken ambalaj sayısı Çizelge 2’de verilmiştir. Partiden (n) adet ambalaj almak için, toplam ambalaj sayısı parti büyüklüğü (N) olmak üzere, partideki ambalajlar 1, 2, 3,…….N olarak numaralanır veya numaralandığı varsayılır. İçinden numune alınacak ambalaj sayısı (n) olmak üzere N/n=r sayısı hesaplanır. Çıkan sayı tamsayı değilse en yakın tamsayıya yuvarlatılır. Partideki (r)’inci, (2r)’inci, (3r)’inci,… (nr)’inci ambalajlar ayrılarak bir numune takımı oluşturulur. Bu ayırma işlemi sonunda elde edilen ambalaj adedi Çizelge 2’de belirtilen ambalaj adedi (n) ile aynı olmalıdır.

Çizelge 02 — Muayene ve deneyler için alınacak numune sayısı

Parti büyüklüğü

(N)

Alınacak numune sayıları (n)

Gözle muayene için Boyut muayenesi için Deneyler için

1 – 25 Tamamı 2 1

26 – 50 10 3 2

51 – 100 20 5 3

101 – 500 100 8 4

500’den fazla 200 10 4

5.2 Muayeneler

5.2.1 Gözle muayene

Madde 5.1’e göre alınan numune vanalar gözle muayene edilir ve sonucun Madde 4.2.4’e uygun olup olmadığına bakılır.

5.2.2 Boyut muayenesi

Madde 5.1’e göre alınan numune vanaların Madde 4.2.3’teki boyut ve toleranslara uygun olup olmadığına bakılır.



5.3 Deneyler

5.3.1 Yatak sızdırmazlık deneyi

Yatak sızdırmazlık deneyi, TS EN 12266-1, deney referansı P12’ye göre yapıldığında sonucun Madde 4.2.4’e uygun olup olmadığı kontrol edilir.

5.3.2 Gövde sızdırmazlık deneyi

Gövdenin sızdırmazlık deneyi, TS EN 12266-1 deney referansı P11’a göre yapılır . Sonucun Madde 4.2.4’e uygun olup olmadığı kontrol edilir.

5.3.3 Gövde dayanım deneyi

Gövdenin dayanım deneyi, TS EN 12266-1 deney referansı P10’a göre yapılır. Sonucun Madde 4.2.4’e uygun olup olmadığı kontrol edilir.

5.3.4 Sertlik deneyi

Sertlik deneyi, TS EN ISO 6506-1’e göre yapılır. Sonucun Madde 4.2.1’de ilgili standarttaki değerlere uygun olup olmadığına bakılır.

5.3.5 Çekme deneyi

Çekme deneyi, vanalarla birlikte dökülen veya vanaların yapıldığı yarı mamulden hazırlanan deney parçaları kullanılarak TS EN ISO 6892-1’e göre yapılır. Sonucun Madde 4.2.1’de ilgili standarttaki değerlere uygun olup olmadığına bakılır.

5.3.6 Malzeme kimyasal analiz deneyi

Vanaların imal edildiği gövde malzemesinden hazırlanan deney parçası kimyasal analize tabi tutulur. Sonucun Madde 4.2.1’de ilgili standarttaki değerlere uygun olup olmadığına bakılır.

5.3.7 Boya yapışma deneyi

TS EN 2409’a uygun olarak yapılır ve sonucun Madde 4.2.4’e uygun olup olmadığına bakılır.

5.3.8 Boya kalınlığı ölçme deneyi

TS EN ISO 2808’e uygun olarak yapılır ve sonucun Madde 4.2.4’ye uygun olup olmadığına bakılır.

5.4 Değerlendirme

Madde 5.1’e göre alınan numunenin, Madde 4.2’de belirtilen özelliklerden herhangi birine uymaması hâlinde, numunenin alındığı parti kritere aykırı sayılır.

5.5 Muayene ve deney raporu

Muayene ve deney raporunda en az aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır:

Firmanın adı ve adresi,

Markası,

Sınıfı,

Tipi,

Seri numarası,

Muayene ve deneyin yapıldığı yerin ve laboratuvarın adı,

Muayene ve deneyi yapanın ve/veya raporu imzalayan yetkililerin adları, görev ve meslekleri,

Numunenin alındığı tarih ile muayene ve deney tarihi,

Muayene ve deneylerde uygulanan standartların numaraları,

Sonuçların gösterilmesi,



Muayene ve deney sonuçlarını değiştirebilecek faktörlerin mahzurlarını gidermek üzere alınan tedbirler,

Uygulanan muayene ve deney yöntemlerinde belirtilmeyen veya mecburi görülmeyen, fakat muayene ve deneyde yer almış olan işlemler,

Kritere uygun olup olmadığı,

Rapora ait seri numarası ve tarih, her sayfanın numarası ve toplam sayfa sayısı.

6 Piyasaya arz6.1 Ambalaj

Vanalar, sevkiyata uygun ambalajlarda çizilmeye ve darbeye karşı korunmuş olarak piyasaya arz edilir.

6.2 İşaretleme

Vanalar, en az TS EN 19’a göre aşağıda belirtilenler dâhil uygun bir şekilde işaretlenmelidir:

Vana üzerinde; anma boyutu, anma basıncı, imalatçının amblemi, akış yönü gösteren işaret bulunmalı,

Gövde üzerinde bu kriterin numarası (TSE K …. gibi), AÇIK – KAPALI ifadeleri (bu ifadeler istendiğinde Türkçenin yanı sıra farklı dillerde de yazılabilir) bulunmalı,

Vana üzerine tümleşik ya da metal plaka üzerine kolaylıkla okunabilecek silinmeyecek biçimde bu kriterin numarası bulunmalıdır.

7 Çeşitli hükümler

İmalatçı veya satıcı, bu kritere uygun olarak imal edildiğini beyan ettiği vanalar için istendiğinde yetkililere, kritere uygunluk belgesi veya fotokopisini vermek veya düzenlenmiş olan uygunluk belgesini göstermek zorundadır.

Bu beyannamede satış konusu mamul vananın;

Madde 4'te belirtilen özelliklere uygun olduğunun, Madde 5'te belirtilen muayene ve deneylerin yapılmış ve uygun sonuç alındığının

belirtilmesi gerekir.



Kaynak

[1] Firma dokümanları.


tobb · web viewvana gövdelerinin dayanımı hesaplanırken ts en 12516-4+a1’den...

Documents