tmo hububat raporu

36

Upload: arti5-medya-tanitim

Post on 09-Mar-2016

281 views

Category:

Documents


6 download

DESCRIPTION

 

TRANSCRIPT

Page 1: TMO HUBUBAT RAPORU
Page 2: TMO HUBUBAT RAPORU
Page 3: TMO HUBUBAT RAPORU

1Hububat Raporu 2014

T.C.TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ

GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

MAYIS 2014

TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

Müdafaa Caddesi, No:1806100 Bakanlıklar/ANKARA

Tel: 0312 416 30 00Faks: 0312 417 72 23 – 417 00 37

© TMO. Her Hakkı Saklıdır.TMO’nun izni olmaksızın çoğaltılamaz, ancak kaynak gösterilmek

şartıyla alıntı yapılabilir.

Page 4: TMO HUBUBAT RAPORU

Hububat Raporu 20142

“Eğer milletimizin büyük çoğunluğu çiftçi olmasaydı, biz bu gün dünya üzerinde

olmayacaktık..”

Page 5: TMO HUBUBAT RAPORU

3Hububat Raporu 2014

“Tarım, geçimlik bir alan değil iktisadi bir sektördür.”

“Yıllarca sosyal destek politikasıyla ne ekmişse devlet eliyle aldık. Artık tarımı bir sektör olarak

değerlendiriyorum.Rekabetçi ürünleri öne çıkaracağız. ”

M. Mehdi EKERTarım ve Köyişleri Bakanı

Page 6: TMO HUBUBAT RAPORU

Hububat Raporu 20144

oprak Mahsulleri Ofisi sermayesinin ta-mamı devlete ait olmak üzere 1938 yı-lında kurulmuştur. O günden bu yana, vatandaşın temel gıda gereksiniminin karşılanmasına; tarladan sofraya, üreti-ciden tüketiciye, ilgili kurumlar ile eşgü-düm içerisinde katkı sağlayan bir İktisadi Devlet Teşekkülüdür.

Kuruluş amacı, ana statüsünde “yurtta hububat fiyatlarının üreticiler yönünden normalin altına düşmesini ve tüketici halk aleyhine anormal derecede yükselmesini önlemek, bu ürünlerin piyasasını düzenleyici tedbirler almak ve ge-rektiğinde Bakanlar Kurulu Kararı ile hububat dışındaki diğer tarım ürünleriyle ilgili verilecek görevi yürütmek...” biçiminde tanımlanmaktadır. Faaliyet alanında yer alan te-mel ürün grubu ise hububattır.

Alım, satım, sevk tesellüm alanlarındaki etkinliğiyle piya-sayı regüle eden TMO, bu işlevini, ayrıntılı ve özenli bir çalışmaya dayanan stok yöntemiyle ve ağırlıklı olarak fiyat desteği yöntemiyle yerine getirmektedir. Fiyat istikrarının

RESİM ALANI

önsöz

yıllık 30-34 milyon ton düzeyindeki toplam hububat üretimi içindeki

buğday miktarı 20 milyon ton, dağılımdaki payı ise % 60’dır.

T

Page 7: TMO HUBUBAT RAPORU

5Hububat Raporu 2014

Mesut KÖSEYönetim Kurulu Başkanı

Genel Müdür

sağlanması, üretici, tüketici ve sanayici açısın-dan yaşamsal önem arz etmektedir.

TMO, ana faaliyet konusu hububat olan, buğ-dayın önemini, değerini bilen, Türkiye’de bu piyasaların düzenlenmesiyle görevli bir kuru-luştur. Bu düzenleme görevini, piyasada ku-rallar koyarak değil, ticari faaliyetlerde buluna-rak yerine

getirmektedir. Yaptığı ticari operasyonlarla ürün piyasalarında fiyatların aşırı düşüşüne ve aşırı yükselişine engel olmakta; üreticilerin ürünlerini belli kar oranlarıyla satabilmelerine, tüketicilerin ise bu ürünlere makul fiyatlardan ulaşabilmelerine imkân sağlamakta, dolayı-sıyla da hububat üretiminde sürdürülebilirliği temin etmeye çalışmaktadır. Bunun için hem yurt içi hem de yurt dışı piyasaları sürekli ola-rak izlemekte ve piyasa istikrarının tesis edil-mesi ve korunması için gerekli tedbirleri al-maktadır.

Hububat ürünleri dönemsel ve stoklanabilir niteliktedir. Tarım ürünlerinin fiyatları bu nok-tada diğer mal ve hizmet fiyatlarından farklılık gösterir. Fiyat, hasattan sonra ürün miktarı ve talep tarafından belirlenir.

Bilindiği üzere Ülkemiz, içinde bulunduğu coğrafyada; Rusya, Ukrayna, Kazakistan, Fransa ve Almanya ile birlikte önemli bir buğ-day üreticisi konumunda olup, dünya buğday üretiminde 11. sırada yer almaktadır. Yıllık 30-34 milyon ton düzeyindeki toplam hububat üretimi içindeki buğday miktarı 20 milyon ton, dağılımdaki payı ise % 60’dır.

7,5 milyara yaklaşan dünya nüfusuna her yıl 70 milyon civarında insan eklenmekte, nüfus artarken, dünya ekonomisi de büyümekte, sürdürülebilir tarım daha da vazgeçilmez ve hayati bir önem kazanmaktadır. Bu nedenle, dünyada, doğrudan tarım sektörünü ilgilendi-ren; küresel ısınma, iklim değişikliği, erozyon, gıda güvenliği gibi konular yakından izlenmek-te, doğal kaynakların durumu, doğa hareket-lerinden üretimin ne derecede etkileneceği, bu gelişmelerin geleceğimize nasıl yansıyaca-ğı hususları kaygıyla değerlendirilmekte, muh-temel sorunlara çözümler aranmaktadır.

İnsanoğlunun beslenme ihtiyacı her çağda her toplumun öncelikli meselesi olmuştur. Be-sin maddelerinin belki de en önemlisi hemen hemen her toplumda buğdaydır. Ülkemizde 1 kişinin beslenmesi için ortalama yıllık 225 kg buğdayın gerekli olduğu düşünülürse 70 mil-

yon nüfusumuz için 15,8 milyon ton buğdaya ihtiyaç vardır.

Diğer tarım ürünlerinde olduğu gibi hububat üretiminde de yıllara göre değişen iklim ko-şullarına bağlı olarak üretimde ve fiyatlarda dalgalanmalar meydana geldiği görülmekte-dir. Özellikle son yıllarda yaşanan meteorolo-jik olaylar üretim tahminlerini alt üst etmiş, bu durumda son yıllarda artan yoğunlukta piyasa müdahalelerini zorunlu kılmıştır.

Bu yıl hepimizin daha da ilgi ve merakla izledi-ği piyasada, 44 milyon insanın daha yoksullar grubuna dâhil olduğu uluslar arası kuruluş-larca açıklanmıştır. Dünyadaki bu artışlar ve artışların yarattığı kaygı ortamı ülkeleri ihtiya-cından daha fazla stok oluşturmaya ve tutma-ya yönlendirmekte, bu da fiyat artışlarını iyice tetiklemektedir. Birleşmiş Milletler gibi ulusla-rarası kuruluşlar bir taraftan çözüm arayışlarını sürdürürken, Dünya stoklarında ciddi azalışlar olmamasına rağmen fiyatların bu derece yu-karı seviyelere çıkmasını hiç kimse mantıkla açıklayamamaktadır.

Temel besin maddelerinin ve yem sektörünün hammaddesini oluşturan hububat sektörün-de gelinen noktayı fotoğraflayan bu raporun her yönüyle ve her kesime yeterli bir kaynak olması temel amacımızdır. Bu bakımdan, her bir hububatın bitkisel özellikleri, tarımı ve kulla-nımına ilişkin özet bilgilerle başlayan bölümler, ülkemizde ve dünyada yaşanan gelişmelerle devam etmiş, ticaret durumuna ilişkin projek-siyonlarla tamamlanmıştır. Raporun son bölü-münde ise hububat piyasalarını düzenlemekle görevli Kurumumuzca yapılan faaliyetlere ve 2010/11 hububat sezonuna ilişkin genel bir değerlendirmeye yer verilmiştir.

Bu vesile ile 2011 yılı hasat döneminin bere-ketli olmasını dilerim.

Saygılarımla,

Page 8: TMO HUBUBAT RAPORU

Hububat Raporu 20146

içindekiler

Önsözİçindekiler

Çizelgeler ListesiGrafikler ListesiTablolar Listesi

Simgeler Listesi

Hububat Ürünlerinin

Değerlendirilmesi

Tıprak Mahsulleri Ofisi

Giriş

Dünyada ÖnemliHububat Üreticisi Ülkelerin Alım ve DesteklemePolitikaları

2010/11 Hububat Sezonunun Genel Değerlendimesi

Kaynaklar

EklerAçıklamalar

2

4

1

3

5

Page 9: TMO HUBUBAT RAPORU

7Hububat Raporu 2014

Çizelge 1. 1930-2000 Yılları Türkiye Buğday Ekim Alanı, Üretimi ve VerimiÇizelge 2. 2001-2010 Yılları Türkiye Buğday Ekim Alanı, Üretimi ve VerimiÇizelge 3. 2008-2010 Sertifikalı Buğday Tohumluğu Tedarik ve Dağıtım Durumu (Ton)Çizelge 4. TÜİK, USDA ve IGC Verilerine Göre Türkiye Buğday Üretimi (Milyon ton)Çizelge 5. 2010 Yılı Bölgeler Bazında Türkiye Buğday Üretimi (Bin Ton)Çizelge 6. Türkiye Buğday Tüketimi, Stok Değişimi ve Yeterlilik DerecesiÇizelge 7. Türkiye’deki Un, Yem, Makarna, Bulgur, Bisküvi ve İrmik Fabrikalarının Son Durumu Çizelge 8. Türkiye’nin Buğday İthalatı ve İhracatı (Durum Buğday Dahil)Çizelge 9. Türkiye’nin Makarnalık Buğday İthalatı ve İhracatıÇizelge 10. Türkiye’nin Buğday Mamulleri İhracatı Çizelge 11. Türkiye’nin Buğday ve Mamul Madde İhracatları Buğday Karşılığı (Ton)Çizelge 12. TMO Buğday Alım Fiyatı (TL/Ton)Çizelge 13. Borsalarda 2006–2010 Yılları Arası Buğday (AKS) Fiyatları (TL/Ton) Çizelge 14. 2008-2010 Yıllarında Aylar Bazında Borsa Ortalama Fiyatı (TL/Ton) Çizelge 15. 2008-2010 Yıllarında Aylar Bazında Borsa İşlem Miktarları (Ton) Çizelge 16. Dünya Buğday Üretimi ve Başlıca Üretici Ülkeler (Milyon Ton)Çizelge 17. Dünya ve Başlıca Üretici Ülkelerde Buğday Verimi (Ton/Ha)Çizelge 18. Dünya ve Başlıca Üretici Ülkelerde Buğday Ekim Alanı (Milyon Ha)Çizelge 19. Dünyada Buğday Tüketimi ve Başlıca Tüketici Ülkeler (Milyon Ton)Çizelge 20. Dünyada Buğday İthalatı ve Başlıca İthalatçı Ülkeler (Milyon Ton)Çizelge 21. Dünya Buğday İthalatı Projeksiyonu (Milyon Ton)Çizelge 22. Dünyada Buğday İhracatı ve Başlıca İhracatçı Ülkeler (Milyon Ton)Çizelge 23. Dünya Buğday İhracatı Projeksiyonu (Milyon Ton)Çizelge 24. Dünya ve Bazı Ülkelerde Buğday Kapanış Stoku (Milyon Ton) Çizelge 25. Dünya Durum Buğdayı Üretimi ve Başlıca Üretici Ülkeler (Milyon Ton)Çizelge 26. Dünya Durum Buğdayı İthalatı ve Başlıca İthalatçı Ülkeler (Bin Ton) Çizelge 27. Dünya Durum Buğdayı İhracatı ve Başlıca İhracatçı Ülkeler (Bin Ton) Çizelge 28. ABD Borsalarındaki Vadeli İşlem Buğday Fiyatı ($/Ton)Çizelge 29. Dünya Buğday Fiyatları (Fob $/Ton) ile AKS ve Anadolu Durum Buğday Fiyatı ($/Ton)Çizelge 30. Türkiye Arpa Ekim Alanı, Üretimi ve Verimi Çizelge 31. Maltlık ve Diğer Arpanın Ekim Alanları, Üretimleri ve VerimleriÇizelge 32. TÜİK, IGC ve USDA Verilerine Göre Türkiye’nin Arpa Üretimi Çizelge 33. Türkiye’nin Yıllar İtibariyle Arpa Tüketimi, Stok Değişimi ve Yeterlilik DerecesiÇizelge 34. Yıllara Göre Türkiye’nin Arpa İthalat ve İhracat MiktarlarıÇizelge 35. TMO Arpa Alım Fiyatı (TL/Ton)Çizelge 36. Borsada 2006-2010 Yılları Arasındaki Arpa Fiyatları (TL/Ton)Çizelge 37. Borsada 2006-2010 Yılları Arasındaki Arpa İşlem Hacimleri (Ton)Çizelge 38. Dünya Arpa Üretimi ve Önemli Üretici Ülkeler (Milyon Ton)Çizelge 39. Dünya ve Önemli Üretici Ülkelerde Arpa Verimi (Ton/Ha)Çizelge 40. Dünya Arpa Tüketimi ve Başlıca Tüketici Ülkeler (Milyon Ton)Çizelge 41. Dünya Arpa İthalatı ve Başlıca İthalatçı Ülkeler (Milyon Ton)

çizelgeler listesi

Page 10: TMO HUBUBAT RAPORU

Hububat Raporu 20148

Çizelge 42. Dünya Maltlık Arpa İthalatı ve Başlıca İthalatçı Ülkeler (Bin Ton)Çizelge 43. Dünya Arpa İhracatı ve Başlıca İhracatçı Ülkeler (Milyon Ton)Çizelge 44. Dünya Maltlık Arpa İhracatı ve Başlıca İhracatçı Ülkeler (Bin Ton) Çizelge 45. Dünya Arpa Fiyatı (FOB $/Ton)Çizelge 46. 2010 Yılı İtibariyle Arpa Fiyatı (FOB $/Ton)Çizelge 47. Dünya ve Bazı Ülkelerde Arpa Kapanış Stokları (Milyon Ton)Çizelge 48. Türkiye Çavdar Ekim Alanı, Üretimi ve VerimiÇizelge 49. TÜİK, IGC ve USDA Verilerine Göre Türkiye Çavdar Üretimi (Ton)Çizelge 50. Türkiye Çavdar Tüketimi, Stok Değişimi ve Yeterlilik DerecesiÇizelge 51. Yıllar İtibariyle Türkiye Çavdar İthalatı Çizelge 52. TMO Çavdar Alım Fiyatı (TL/Ton)Çizelge 53. 2006–2010 Yılları Arasında Çavdar Borsa Fiyatları (TL/Ton)Çizelge 54. 2008–2010 Yıllarında Aylar Bazında Çavdar Borsa Ortalama Fiyatı (TL/Ton)Çizelge 55. 2008- 2010 Yıllarında Aylar Bazında Çavdar Borsa İşlem Hacimleri (Ton)Çizelge 56. Dünya Çavdar Üretimi ve Başlıca Üretici Ülkeler (Bin Ton) Çizelge 57. Dünya Çavdar Ekim Alanları (Bin Ha)Çizelge 58. Dünya Çavdar Verimi (Ton/Ha)Çizelge 59. Dünya Çavdar Tüketimi ve Önemli Tüketici Ülkeler (Milyon Ton)Çizelge 60. Dünya Çavdar İhracatı ve Önemli İhracatçı Ülkeler (Bin Ton) Çizelge 61. Dünya Çavdar İthalatı ve Önemli İthalatçı Ülkeler (Bin Ton) Çizelge 62. Dünya ve Bazı Ülkelerde Çavdar Kapanış Stokları (Bin Ton)Çizelge 63. Türkiye Yulaf Ekim Alanı, Üretimi ve VerimiÇizelge 64. TÜİK, IGC ve USDA Verilerine Göre Türkiye Yulaf Üretimi (Ton)Çizelge 65. Türkiye Yulaf Tüketimi, Stok Değişimi ve Yeterlilik DerecesiÇizelge 66. Yıllar İtibariyle Türkiye Yulaf İhracat ve İthalat MiktarlarıÇizelge 67. TMO Yulaf Alım Fiyatı (TL/Ton)Çizelge 68. 2006-2010 Yılları Arasında Yulaf Borsa Fiyatları (TL/Ton)Çizelge 69. 2008- 2010 Yıllarında Aylar Bazında Yulaf Borsa Ortalama Fiyatı (TL/Ton)Çizelge 70. 2008-2010 Yıllarında Aylar Bazında Yulaf Borsa İşlem Hacimleri (Ton)Çizelge 71. Dünya Yulaf Üretimi ve Başlıca Üretici Ülkeler (Bin Ton) Çizelge 72. Dünya Yulaf Ekim Alanları (Bin Ha)Çizelge 73. Dünya Yulaf Verim Ortalaması (Ton/Ha)Çizelge 74. Dünya Yulaf Tüketimi ve Önemli Tüketici Ülkeler (Milyon Ton)Çizelge 75. Dünya Yulaf İhracatı ve Önemli İhracatçı Ülkeler (Bin Ton) Çizelge 76. Dünya Yulaf İthalatı ve Önemli İthalatçı Ülkeler (Bin Ton) Çizelge 77. Dünya ve Bazı Ülkelerde Yulaf Kapanış Stokları (Bin Ton)Çizelge 78. Türkiye 1930-1990 Yılları Tane Mısır Ekim Alanı (Ha), Üretimi (Mil. Ton) ve Verimi (Ton/Ha) Çizelge 79. Türkiye 2000-2010 Yılları Tane Mısır Ekim Alanı (Ha), Üretimi (Mil. Ton) ve Verimi (Ton/Ha) Çizelge 80. TÜİK ve IGC Verilerine Göre Türkiye Tane Mısır Üretimi (Milyon Ton)Çizelge 81. Türkiye’de Hasıla ve Silajlık Mısır Üretimi (Milyon Ton), Ekim Alanı (Ha) ve Verimi (Ton/Ha)Çizelge 82. Türkiye’nin Yıllar İtibariyle Mısır Tüketimi ve Yeterlilik Oranı

Page 11: TMO HUBUBAT RAPORU

9Hububat Raporu 2014

Çizelge 83. Mısır Tüketiminin 2010 Yılı Sektörel Dağılımı Çizelge 84. Türkiye’nin Mısır İthalat ve İhracat MiktarlarıÇizelge 85. TMO Mısır Alım Fiyatı, ÜFE Artış Oranı ve Dünya Fiyatı Çizelge 86. 2008 -2010 Yıllarında Aylar Bazında Mısır Borsa Ortalama Fiyatı (TL/Ton) Çizelge 87. 2008-2010 Yıllarında Aylar Bazında Mısır Borsa İşlem Miktarları (Ton) Çizelge 88. Dünya ve Başlıca Ülkelerin Mısır Üretimi (Milyon Ton) Çizelge 89. Dünya ve Başlıca Ülkelerin Mısır Verimi (Ton/Ha) Çizelge 90. Dünya ve Başlıca Ülkelerin Mısır Ekim Alanı (Milyon Ha)Çizelge 91. Dünya ve Başlıca Ülkelerin Mısır Tüketimi (Milyon Ton)Çizelge 92. Dünya ve Başlıca Ülkelerin Mısır İthalatları (Milyon Ton)Çizelge 93. Geleceğe Yönelik Mısır İthalat Projeksiyonları (Milyon Ton)Çizelge 94. Dünya Mısır İhracatı ve Başlıca İhracatçı Ülkeler (Milyon Ton)Çizelge 95. Geleceğe Yönelik Mısır İhracat Projeksiyonları (Milyon Ton)Çizelge 96. Dünya ve Başlıca Ülkelerde Kapanış Mısır Stokları (Milyon Ton)Çizelge 97. Dünya Mısır Fiyatı (Fob $/Ton) Çizelge 98. Türkiye Çeltik Ekim Alanı, Üretimi ve Verimi Çizelge 99. TÜİK ve USDA Verilerine Göre Türkiye Çeltik Üretimi Çizelge 100. Türkiye’nin Yıllar İtibariyle Pirinç Tüketimi, Stok Değişimi ve Yeterlilik Derecesi Çizelge 101. Türkiye’de Çeltik Tarımı Yapılan İller ( 2010)Çizelge 102. Yıllar İtibariyle Türkiye Çeltik İhracat ve İthalat Miktarları Çizelge 103. Yıllar İtibariyle Türkiye Pirinç İhracat ve İthalat MiktarlarıÇizelge 104. Yıllar İtibariyle Türkiye Kargo (Kahverengi Pirinç) İhracat ve İthalat Miktarları Çizelge 105. Çeltik ve Pirinç Piyasa Fiyatları (TL/Ton) Çizelge 106. TMO Uzun ve Orta Tane Çeltik Alım Fiyatı (TL/Ton) Çizelge 107. Dünya Pirinç Üretimi ve Başlıca Üretici Ülkeler (Milyon Ton)Çizelge 108. Dünya ve Başlıca Üretici Ülkelerdeki Çeltik Verimi (Ton/Ha)Çizelge 109. Dünya Pirinç Tüketimi ve Başlıca Tüketici Ülkeler (Milyon Ton)Çizelge 110. Dünya Pirinç İhracatı ve Başlıca İhracatçı Ülkeler (Milyon Ton) Çizelge 111. Dünya Pirinç İthalatı ve Başlıca İthalatçı Ülkeler (Milyon Ton) Çizelge 112. Dünya ve Başlıca Ülkelerde Pirinç Kapanış Stokları (Milyon Ton)Çizelge 113. Yıllar İtibariyle Dünya Pirinç Fiyatları (FOB $/Ton)Çizelge 114. Birleşik Krallık Referans Verim BölgeleriÇizelge 115. Ülkelere Göre Ödemeye Esas Verim ve Telafi Edici Ödeme Miktarı Çizelge 116. Seçilmiş Ürünler İçin AB Ortak Tarım Politikasında Fiyatlar ve Doğrudan YardımlarÇizelge 117. AB ve Türkiye’de Buğday Üreticisine Uygulanan Destekler (2010)Çizelge 118. ABD’de Uygulanan Kredi Birim Fiyatı ve Hedef FiyatÇizelge 119. ABD’de Ürün Bazında Verilen Sabit Doğrudan Gelir Desteği

Page 12: TMO HUBUBAT RAPORU

Hububat Raporu 201410

Çizelge 120. 2009 Yılı ACRE Programı Fiyat Çizelgesi (ABD$/Ton)Çizelge 121. 2009 ACRE Ödemesi Buğday Örneği Çizelge 122. 2009/10 Piyasa Yılı İçin Fiyat Temelli Program (DCP) ile Gelir Temelli (ACRE) Program Geliri

KarşılaştırmasıÇizelge 123. Türkiye’de Buğday, Arpa, Mısır Üretimi, TMO’nun Alım Miktarı ve Alımın Üretime Oranı Çizelge 124. TMO Alım Miktarları (Bin Ton)Çizelge 125. Yıllar İtibariyle TMO İç Satış Fiyatları (TL/Ton )Çizelge 126. Yıllar İtibariyle TMO İç Satış Miktarları (Ton)Çizelge 127. Türkiye Hububat Ürünleri Ekim Alanı, Üretim ve Verim TablosuÇizelge 128. Hububat Ürünleri Tüketimleri ve Yeterlilik OranlarıÇizelge 129. Türkiye Hububat Ürünlerinde İthalat ve İhracat VerileriÇizelge 130. Hububat Ürünlerinde Uygulanan Gümrük Vergisi OranlarıÇizelge 131. 2008-2010 Yılları Aylar Bazında Borsa Ortalama FiyatlarıÇizelge 132. 2002- 2010 Yılları Aylar Bazında Borsalarda Anadolu Kırmızı Sert ve Beyaz Sert Buğday İşlem

Hacimleri (Ton)Çizelge 133. 2002- 2010 Yılları Aylar Bazında Borsalarda Kırmızı Yarı Sert ve Makarnalık Buğday İşlem

Hacimleri (Ton)Çizelge 134. 2002- 2010 Yılları Aylar Bazında Borsalarda Arpa ve Çavdar İşlem Hacimleri (Ton)Çizelge 135. 2002- 2010 Yılları Aylar Bazında Borsalarda Yulaf ve Mısır İşlem Hacimleri (Ton)Çizelge 136. 2010 Yılı Müdahale Alım Fiyatları (TL/Ton)Çizelge 137. Ürünler Bazında Bakanlığımızca Ödenen Prim MiktarlarıÇizelge 138. 2010/11 Dönemi Peşin Alım MiktarlarıÇizelge 139. Yıllar İtibariyle Alım Yapılan Borsalar ve Alım MiktarlarıÇizelge 140. 2010 /11 Döneminde Emanete Alınan, Alıma Dönüşen ve İade Edilen Ürün Miktarları Çizelge 141. Şubeler Depo Grupları ve Kapasiteleri (Ton)Çizelge 142. Şirkete TMO Tarafından Ayni Sermaye Olarak Konulan DepolarÇizelge 143. 2008-2010 Yıllarında Aylar Bazında TMO İç Satış FiyatlarıÇizelge 144. TMO Tarafından Yapılan İthalat ve İhracatlarÇizelge 145. Dünya Hububat Denge Tablosu (Milyon Ton)Çizelge 146. Şikago Borsası İşlem Hacimleri İçinde Tarımsal Emtia ve Ürünlerin Payları Çizelge 147. Şikago Borsasında Mısır, Soya ve Çeltik Aylık İşlem Hacimleri ve FiyatlarÇizelge 148. ABD Borsalarında Buğdayın Aylık İşlem Hacimleri ve FiyatlarÇizelge 149. Buğday - Borsalara Göre Buğdayda Yıllık İşlem HacimleriÇizelge 150. Şikago Borsası Mısır Yıllık İşlem HacimleriÇizelge 151. Şikago Borsası Çeltik Yıllık İşlem HacimleriÇizelge 152. Şikago Borsası Soya Fasulyesi Yıllık İşlem Hacimleri

Page 13: TMO HUBUBAT RAPORU

11Hububat Raporu 2014

Grafik 1. Türkiye Buğday Ekim Alanı, Üretim ve VerimiGrafik 2. Türkiye’nin Buğday (Durum Buğday Dâhil) Üretimi, İthalatı ve İhracatı (Ton) Grafik 3. Anadolu Kırmızı Sert Ekmeklik Buğday Alım Fiyat Artışı ve ÜFE Artış Oranı (%)Grafik 4. TMO Buğday (AKS) Başlangıç Alım Fiyatı, AKS Buğday Borsa Ortalama Fiyatı ile Dünya Buğday (ABD 2HRW)

Fiyatı Mukayesesi Grafik 5. Anadolu Kırmızı Sert Buğdayın 2008 – 2010 Yılları Borsa Fiyatı (TL/Ton) Grafik 6. Anadolu Durum Buğdayın 2008 – 2010 Yılları Borsa Fiyatı (TL/Ton)Grafik 7. Dünya Buğday Denge Tablosu (Milyon Ton) Grafik 8. Dünya Buğday Üretimi, Verimi ve Ekim Alanı Grafik 9. 2010/11 Dünya Buğday Üretiminde Başlıca Ülkelerin Payları (%)Grafik 10. 5 Majör İhracatçı ve Karadeniz Bölgesi İhracatçıları Buğday Üretimi (Milyon Ton)Grafik 11. 2010/11 Dünya Buğday Tüketiminde Başlıca Ülkelerin Payları (%)Grafik 12. Dünyada Buğday Tüketimi ve Başlıca Tüketici Ülkeler (Milyon Ton)Grafik 13. Kullanım Alanlarına Göre Dünya Buğday Tüketimi (Milyon Ton) Grafik 14. 2010/2011 Dünya Buğday İthalatında Başlıca Ülkelerin Payları (%)Grafik 15. 2010/2011 Dünya Buğday İhracatında Başlıca Ülkelerin Payları (%) Grafik 16. Dünya Buğday İhracatı Projeksiyonu (Milyon Ton)Grafik 17. Başlıca Buğday İhracatçısı Ülkelerde Buğday Kapanış Stoku (Milyon Ton)Grafik 18. 2001 Yılından İtibaren ABD 2HRW Buğday Fiyatı (Fob/$/Ton)Grafik 19. 2001 Yılından İtibaren Fransız Buğday Fiyatı (Fob/$/Ton)Grafik 20. 2001 Yılından İtibaren Kanada Durum Buğday Fiyatı (Fob/$/Ton)Grafik 21. ABD Borsalarındaki Vadeli İşlem Buğday Fiyatı ($/Ton)Grafik 22. ABD, Fransız, Rus Buğday Fiyatı (Fob $/Ton) ve AKS Buğday Fiyatı ($/Ton)Grafik 23. ABD Durum, Kanada Durum (Fob $/Ton) ve Anadolu Durum Buğday Fiyatı ($/Ton)Grafik 24. Türkiye Arpa Ekim Alanı, Üretim ve VerimiGrafik 25. TMO Arpa Alım Fiyatındaki Artış ile ÜFE Artış OranıGrafik 26. Dünya Arpa Denge Tablosu (Milyon Ton) Grafik 27. Dünya Arpa Üretimi ve Önemli Üretici Ülkeler (Milyon Ton) Grafik 28. 2010/11 Dünya Arpa Üretiminde Başlıca Ülkelerin Payları (%)Grafik 29. Dünya Arpa Tüketiminde Başlıca Tüketici Ülkeler (Milyon Ton) Grafik 30. 2010/11 Dünya Arpa Tüketiminde Başlıca Ülkelerin Payları (%)Grafik 31. Kullanım Alanlarına Göre Dünya Arpa Tüketimi (Milyon ton)Grafik 32. Başlıca Arpa İthalatçısı Ülkeler (Milyon Ton) Grafik 33. Arpa İthalatı Projeksiyonu Grafik 34. Başlıca Arpa İhracatçısı Ülkeler (Milyon ton) Grafik 35. Arpa İhracatı Projeksiyonu Grafik 36. 2010 Yılı Aylar Bazında Dünya Arpa Fiyatları (FOB $/Ton)

grafikler listesi

Page 14: TMO HUBUBAT RAPORU

Hububat Raporu 201412

Grafik 37. 2010/11 Dünya Arpa Kapanış Stokunda Ülkelerin Payları (%)Grafik 38. Türkiye Çavdar Ekim Alanı, Üretim ve VerimiGrafik 39. Türkiye Çavdar Üretim Miktarı ve İthalat Miktarı Grafik 40. Son Üç Yıllık Dönemde Aylar Bazında Çavdar Borsa Ortalama Fiyatı (TL/Ton) Grafik 41. Dünyada Önemli Çavdar Üreticisi Ülkeler (Bin Ton) Grafik 42. 2010/11 Dönemi Dünya Çavdar Üretiminin Dağılımı (%) Grafik 43. Dünya Çavdar Denge Grafiği (Bin Ton)Grafik 44. Dünya Çavdar Tüketimi ve Önemli Tüketici Ülkeler (Milyon Ton) Grafik 45. 2010/11 Dönemi Dünya Çavdar Tüketiminin Dağılımı (%) Grafik 46. Türkiye Yulaf Ekim Alanı, Üretim ve Verimi Grafik 47. Türkiye Yulaf Üretim, İhracat ve İthalat Miktarları (Ton) Grafik 48. Son Üç Yıllık Dönemde Aylar Bazında Yulaf Borsa Ortalama Fiyatı (TL/Ton) Grafik 49. Dünya Yulaf Üretimi ve Önemli Üretici Ülkeler (Bin Ton)Grafik 50. 2010/11 Dönemi Dünya Yulaf Üretiminin Dağılımı (%)Grafik 51. Dünya Yulaf Denge Grafiği (Bin Ton) Grafik 52. Dünya Yulaf Tüketimi ve Önemli Tüketici Ülkeler (Milyon Ton)Grafik 53. 2010/11 Dönemi Dünya Yulaf Tüketiminin Dağılım Payı (%)Grafik 54. ABD Şikago (CBOT) Borsası Yulaf Vadeli İşlem Aylık Ortalama Fiyatları Grafik 55. Türkiye Tane Mısır Ekim Alanı, Üretim ve VerimiGrafik 56. Türkiye’nin Mısır Üretim (Milyon Ton), Tüketim (Milyon Ton), İthalat (Milyon Ton) ve İhracatı (Bin Ton) Grafik 57. TMO Mısır Alım Fiyatındaki Artış ile ÜFE Artış Oranı Grafik 58. TMO Alım Fiyatı ($/Ton) ve ABD 3YC (Fob $/Ton) Fiyatı Grafik 59. Dünya Mısır Denge Grafiği (Milyon Ton) Grafik 60. Dünya Mısır Üretimi (Milyon Ton), Verimi (Milyon Ha) ve Ekim Alanı (Ton/Ha) Grafik 61. Dünya ve Başlıca Ülkelerin Mısır Üretimi (Milyon Ton)Grafik 62. 2010/11 Dünya Mısır Üretiminde Başlıca Ülkelerin Payları (%) Grafik 63. Başlıca Ülkelerin Mısır Ekim Alanı (Milyon/Ha)Grafik 64. Dünya ve Başlıca Ülkelerin Mısır Tüketimi (Milyon Ton)Grafik 65. 2010/11 Dünya Mısır Tüketiminde Başlıca Ülkelerin Payları (%)Grafik 66. Kullanım Alanlarına Göre Dünya Mısır Tüketimi (Milyon Ton)Grafik 67. 2010/11 Dünyada Mısır İthalatı Yapan Başlıca Ülkelerin Payları (%) Grafik 68. Başlıca Ülkelerin Geleceğe Yönelik Mısır İthalat Projeksiyonları (Milyon Ton)Grafik 69. 2010/11 Dünyada Mısır İhracatı Yapan Başlıca Ülkelerin Payları (%)Grafik 70. Başlıca Ülkelerin Geleceğe Yönelik Mısır İhracat Projeksiyonları (Milyon Ton)Grafik 71. 2010 Yılı Dünya Mısır Fiyatları (Fob $/Ton)Grafik 72. ABD Şikago Borsası Mısır Vadeli İşlem Aylık Ortalama (ABD 3YC) Fiyatları ($/Ton)

Page 15: TMO HUBUBAT RAPORU

13Hububat Raporu 2014

Grafik 73. Türkiye Çeltik Ekim Alanı, Üretim ve VerimiGrafik 74. TMO Pirinç Alım Fiyatındaki Artış ile ÜFE Artış Oranı Grafik 75. Dünya Pirinç Denge Grafiği (Milyon Ton)Grafik 76 Dünya Pirinç Üretimi ve Başlıca Üretici ÜlkelerGrafik 77. 2010/11 Dünya Pirinç Üretiminde Başlıca Ülkelerin Payları (%)Grafik 78. Dünya Pirinç Tüketimi ve Başlıca Tüketici Ülkeler Grafik 79. 2010/11 Dünya Pirinç Tüketiminde Başlıca Ülkelerin Payları (%)Grafik 80. Dünya Pirinç İhracatı ve Başlıca İhracatçı Ülkeler Grafik 81. 2011 Yılı Pirinç İhracatı ve Başlıca İhracatçı Ülkeler (%)Grafik 82. Pirinç İhracatı Projeksiyonu (Milyon Ton) Grafik 83. 2010/11 Dünya Pirinç İthalatçısı Başlıca Ülkelerin Payları (%)Grafik 84. Pirinç İthalatı Projeksiyonu (Milyon Ton)Grafik 85. 2010/11 Dünya Pirinç Stokuna İlişkin Ülkelerin Payları (%)Grafik 86. 2010 Yılı Aylar Bazında Borsa Ortalama Fiyatları TL/tonGrafik 87. Aylar İtibariyle Yurtiçi - Yurtdışı Buğday Fiyatları KarşılaştırılmasıGrafik 88. Aylar İtibariyle Yurtiçi-Yurtdışı Buğday, Arpa, Mısır Fiyatları KarşılaştırılmasıGrafik 89. Aylar İtibariyle Yurtiçi-Yurtdışı Pirinç Fiyatları KarşılaştırılmasıGrafik 90. 2010 Yılı TMO Şubeleri Bazında Peşin Alım Miktarları (Ton)Grafik 91. 2010 Yılı TMO Şubeleri Bazında Emanet Alım Miktarları (Ton)Grafik 92. Dünya Arpa, Çavdar, Yulaf Üretim-TüketimiGrafik 93. Dünya Buğday, Pirinç, Mısır Üretim-TüketimiGrafik 94. Şikago Borsası Buğday Vadeli İşlemler Günlük Kapanış FiyatlarıGrafik 95. ABD Borsalarında Vadeli İşlemler Buğday Aylık FiyatlarıGrafik 96. ABD Borsalarında Buğdayın Aylık İşlem HacimleriGrafik 97. Şikago Borsası Mısır Vadeli İşlemler Günlük Kapanış FiyatlarıGrafik 98. Şikago Borsasında Mısır ve Soyanın Aylık İşlem Hacmi ve FiyatıGrafik 99. Şikago Borsası Çeltik Vadeli İşlemler Günlük Kapanış FiyatlarıGrafik 100. Şikago Borsası’nda Çeltiğin Aylık İşlem Hacmi ve Fiyatı

Page 16: TMO HUBUBAT RAPORU

Hububat Raporu 201414

Tablo 1. Buğday Ekiliş ve Hasat Dönemleri Tablo 2. Mısır Ekiliş ve Hasat Dönemleri Tablo 3. Türkiye Çeltik Ekim BölgeleriTablo 4. Türkiye’de Bölgelere Göre Çeltik Ekim ve Hasat DönemleriTablo 5. Çeltik Üretici Ülkelerdeki Ekiliş ve Hasat DönemleriTablo 6. AB (27) Ülkelerinde Müdahale Birimlerini İçeren Ödeme Kurumları

tablolar listesi

Page 17: TMO HUBUBAT RAPORU

15Hububat Raporu 2014

AB : Avrupa BirliğiABD : Amerika Birleşik DevletleriAKS : Anadolu Kırmızı SertCME : Chicago Merchantile Exchange (Şikago Ticaret Borsası) ÇATAK : Çevre Amaçlı Tarım Alanlarının KorunmasıÇKS : Çiftçi Kayıt SistemiDa : DekarDGD : Doğrudan Gelir DesteğiDİR : Dahilde İşleme RejimiDTÖ : Dünya Ticaret ÖrgütüFOB : Free on Board (Malın Güvertede Teslimi)GB : Gümrük BirliğiHa : HektarHRW : Hard Red Winter Wheat (Sert Kırmızı Kışlık Buğday)KCBT : Kansas City Board of Trade (Kansas Ticaret Borsası)IGC : International Grains Council (Uluslararası Hububat Konseyi)KKGM : Koruma Kontrol Genel MüdürlüğüKg : KilogramMGEX : Minneapolis Grain Exchange (Minneapolis Hububat Borsası)MÖ : Milattan Önce Ort. : OrtalamaOTP : Ortak Tarım PolitikasıSRW : Soft Red Winter Wheat (Yumuşak Kırmızı Kışlık Buğday)TL : Türk LirasıTMO : Toprak Mahsulleri OfisiTOBB : Türkiye Odalar ve Borsalar BirliğiTÜGEM : Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel MüdürlüğüTÜİK : Türkiye İstatistik KurumuUSDA : United States Deparment of Agriculture (ABD Tarım Bakanlığı)ÜFE : Üretici Fiyat Endeksi$ : Dolar € : Avro

simgeler listesi

Page 18: TMO HUBUBAT RAPORU

Hububat Raporu 201416

1. giriş

Page 19: TMO HUBUBAT RAPORU

17Hububat Raporu 2014

Tarım, yaşamın temel unsurlarından biri olan bes-lenme ihtiyacını karşılamanın ötesinde diğer tüm sektörlerin lokomotifi olma özelliği nedeniyle de tüm dünyada halen önemini korumaktadır. Ayrıca, son yıllarda yaşanan küresel iklim değişikliği, kuraklık, fi-nansal krizlerin emtia piyasaları üzerine yansıması ve ticari yasaklar sonucunda ön plana çıkan gıda güven-cesi kaygıları, sektörün stratejik anlamda önemini bir kez daha ortaya koymuştur.

Ülkemiz, geniş bir ürün yelpazesine imkân veren ik-lim ve ekolojik özellikleri nedeniyle tarımsal üretim açısından avantajlı bir ülkedir ve kendine yeterlilik açısından iyi durumdadır. Üstelik toplam istihdamın yaklaşık % 25’lik bir kısmı, tarım sektöründe istihdam edilmektedir. Buna karşılık tarımın gayri safi yurt içi hasıla içindeki payı % 10 ihracat gelirleri içindeki payı ise yaklaşık % 4’tür (TÜİK 2011).

Tarım yapılabilir 24,3 milyon dekarlık tarım alanı içerisinde % 50 ile en büyük payı tahıllar almaktadır. Toplam tahıl alanları içerisinde ise % 67’lik pay ile buğday ilk sırada yer almaktadır. Buğdayı % 25’lik pay ile arpa, % 5’lik pay ile mısır takip etmektedir. % 1’lik bir alanda devam eden çeltik üretimimiz ise uygula-nan politikalar sayesinde giderek artmaktadır. Yulaf ve çavdar üretimimiz yeterli düzeyde olup, alan ola-rak % 1’lere karşılık gelen payları uzun yıllardır aynı seviyeyi korumaktadır (TÜİK 2011).

Bir süreden beri yıllık olarak hazırlayıp sunmakta ol-duğumuz Hububat Raporu çalışması, altı bölümden oluşmaktadır. Hububat ürünlerinin değerlendirilme-si başlığında; buğday, arpa, çavdar, yulaf, mısır, çeltik/pirinç gibi ürünlerin bitkisel özellikleri ile bu ürün-lerin Türkiye’de ve dünyada üretim, tüketim, ithalat, ihracat, stok ve fiyatları incelenmektedir. Üçüncü bö-lümde, dünyada önemli hububat üreticisi ülkelerin alım ve destekleme politikaları başlığında; AB ülkele-rinde uygulanan ortak tarım politikaları ve uygulama biçimlerini kuramsal olarak anlatılmakta. Dördüncü bölümde TMO Genel Müdürlüğü tanıtılmakta ve AB uyum sürecinde Kurumumuzda devam eden mev-zuat ve uyum çalışmaları hakkında bilgi verilmekte. Beşinci bölümde ise gelecek yıllarda değerlendirme yapılmak üzere durum tespiti yapılmakta, ürünlerin vadeli işlemler ve opsiyon borsalarına göre Türkiye ve dünya değerlendirmesi yer almaktadır.

Page 20: TMO HUBUBAT RAPORU

Hububat Raporu 201418

2. hububat ürünlerinin değerlendirilmesi

Page 21: TMO HUBUBAT RAPORU

19

2.1

2.2

2.3

2.4

2.6

2.5

2.1.1. Bitkisel Özellikleri

2.1.2. Türkiye’de Üretim, Tüketim, İthalat, İhracat, Stoklar ve Fiyatlar

2.1.3. Dünyada Üretim, Tüketim, İthalat, İhracat, Stoklar ve Fiyatlar

2.3.1. Bitkisel Özellikleri

2.3.2. Türkiye’de Üretim, Tüketim, İthalat, İhracat, Stoklar ve Fiyatlar

2.3.3. Dünyada Üretim, Tüketim, İthalat, İhracat, Stoklar ve Fiyatlar

2.5.1. Bitkisel Özellikleri

2.5.2. Türkiye’de Üretim, Tüketim, İthalat, İhracat, Stoklar ve Fiyatlar

2.5.3. Dünyada Üretim, Tüketim, İthalat, İhracat, Stoklar ve Fiyatlar

Buğday

Çavdar

Mısır

Arpa

Yulaf

Çeltik/Pirinç

2.2.1. Bitkisel Özellikleri

2.2.2. Türkiye’de Üretim, Tüketim, İthalat, İhracat, Stoklar ve Fiyatlar

2.2.3. Dünyada Üretim, Tüketim, İthalat, İhracat, Stoklar ve Fiyatlar

2.4.1. Bitkisel Özellikleri

2.4.2. Türkiye’de Üretim, Tüketim, İthalat, İhracat, Stoklar ve Fiyatlar

2.4.3. Dünyada Üretim, Tüketim, İthalat, İhracat, Stoklar ve Fiyatlar

2.6.1. Bitkisel Özellikleri

2.6.2. Türkiye’de Üretim, Tüketim, İthalat, İhracat, Stoklar ve Fiyatlar

2.6.3. Dünyada Üretim, Tüketim, İthalat, İhracat, Stoklar ve Fiyatlar

Page 22: TMO HUBUBAT RAPORU

Hububat Raporu 201420

2.1.1. Bitkisel Özellikleri

Karbonhidrat kaynağı olan buğday, un haline getirilerek ekmek ve diğer unlu gıdaların imalatında kullanıldığı gibi bulgur, makarna, irmik, bisküvi gibi çok değişik ürünler şeklinde mutlak suretle günlük beslenmemizde yer almaktadır. Öğütme teknolojisi sonucu ortaya çıkan kepek ve diğer yan ürünler ile düşük vasıflı buğdaylar, hayvan yemi olarak kullanılmaktadır. Ayrıca son yıllarda ortaya çıkan yenilene-bilir enerji kavramıyla birlikte buğdayın biyoetanol üretiminde de kullanımına rastlanmaktadır.

Buğdaylar, botanik yapısına göre üç sınıfa ayrılmaktadır:• Triticum aestivum (ekmeklik buğday).• Triticum durum (makarnalık buğday).• Triticum compactum (topbaş veya bisküvilik buğday).

Ayrıca buğdaylar sertlik, tane rengi ve ekiliş durumuna göre de sınıflandırılmaktadır:-Tane sertliğine göre; sert buğday, yarı sert buğday, yumuşak buğday.-Tane rengine göre; kırmızı buğday, beyaz buğday.-Ekilişlerine göre; yazlık buğday, kışlık buğday.

Sanayicinin buğday tercihi, kullanım amacına göre değişmektedir. Örneğin, ekmeklik buğdaylarda protein oranı ve kalitesi ile un veriminin yüksek olması istenirken, bisküvilik buğdaylarda düşük protein tercih edilmektedir.

Buğday tanesi, kabuk (perikarp), rüşeym (embriyo) ve endosperm olmak üzere üç kısma ayrılır. En-dosperm, tanenin % 85’ini oluşturur ve bu kısımdan un elde edilir. Kabuk kısmından kepek elde edilir ve çoğunlukla yem sanayinde kullanılmaktadır. Rüşeym (embriyo) ise genellikle kepekle birlikte kalmakta, bazen de ayrılmaktadır. Rüşeym, gıda olarak tüketilmekte ve ayrıca buğday yağı elde edil-mesinde kullanılmaktadır.

2.1. Buğday

Endosperm, tanenin % 85’ini oluşturur ve bu kısımdan un elde edilir.

Page 23: TMO HUBUBAT RAPORU

21Hububat Raporu 2014

Yıllar Ekim Alanı (Ha) Üretim (Ton) Verim (Kg/Ha)2001 9.350.000 19.000.000 2.032

2002 9.300.000 19.500.000 2.097

2003 9.100.000 19.000.000 2.099

2004 9.300.000 21.000.000 2.258

2005 9.250.000 21.500.000 2.324

2006 8.490.000 20.010.000 2.360

2007 8.097.700 17.234.000 2.130

2008 8.090.000 17.782.000 2.219

2009 8.100.000 20.600.000 2.566

2010* 8.094.000 19.660.000 2.429

Buğday tanesinin bileşimi, çeşitlerine göre ve bölgesel olarak değişiklik göstermesine rağmen, orta-lama % 12 su, % 70 karbonhidrat, % 12 protein, % 2 yağ, % 2,2 selüloz ve % 1,8 kül içermektedir.

2.1.2. Türkiye’de Üretim, Tüketim, İthalat, İhracat, Stoklar ve Fiyatlar

Türkiye, dünya buğday ekim alanının % 3,8’ine sahiptir. Ülkemizde buğday; toplam işlenen tarım alanlarının yaklaşık % 38’ini, tahıl ekili alanların ise yaklaşık % 67’sini kaplamaktadır (TÜİK 2011).

Çizelge 1’de görüldüğü gibi 1930 yılında 2.809.300 ha ekim alanında 2.586.377 ton üretim ve 921 kg/ha verim elde edilmişken, 2000 yılında 9.400.000 ha ekim alanında 21 milyon ton üretim ve 2.234 kg/ha buğday verim elde edilmiştir.

Çizelge 1. 1930–2000 Yılları Türkiye Buğday Ekim Alanı, Üretimi ve Verimi

Çizelge 2. 2001–2010 Yılları Türkiye Buğday Ekim Alanı, Üretimi ve Verimi

Kaynak: TÜİK 2011.

Kaynak: TÜİK 2011.

Yıllar Ekim Alanı (Ha) Üretim (Ton) Verim (Kg/Ha)

1930 2.809.300 2.586.377 921

1940 4.381.420 4.067.950 928

1950 4.477.191 3.871.926 865

1960 7.700.000 8.450.000 1.097

1970 8.600.000 10.000.000 1.163

1980 9.020.000 16.500.000 1.829

1990 9.450.000 20.000.000 2.116

2000 9.400.000 21.000.000 2.234

Page 24: TMO HUBUBAT RAPORU

Hububat Raporu 201422

Yıllar itibariyle Türkiye’nin buğday verimi yükselme kaydetmiş olmasına rağmen ortalama dünya veri-minin altında kalmaktadır. Buğday verimliliğindeki en önemli faktörlerden birisi, yüksek kaliteli tohum kullanımıdır. Buğday üretimi için ayrılan 8,5 milyon hektar alan dikkate alındığında, hektar başına 200 kg tohum kullanımına dayanarak yıllık tohum talebi 1,7 milyon ton olmaktadır. Buğday kendi kendine döllenen bir bitki olmasından dolayı, ekilen tohumlukların 3 yılda bir sertifikalı tohumluklarla yenilen-mesinden dolayı, ülkemizde her yıl yaklaşık 560 bin ton buğday tohumluğu kullanılması gerekmek-tedir. 2008 yılında kamu ve özel sektör tarafından gerçekleştirilen toplam sertifikalı buğday tohumluğu üretimi 145.521 ton iken, bu rakam 2010 yılında artarak 315.625 ton olarak gerçekleşmiştir. Dağıtım miktarı da 2010 yılında 192.961 ton olmuştur (Çizelge 3).

Grafik 1. Türkiye Buğday Ekim Alanı, Üretim ve Verimi

25.000

2.500

2.000

1.500

1.000

500

3.000Ekiliş Verim

20.000

15.000

10.000

5.000

1930

1940

1950

1960

1970

1980

1990

1995

199619

9719

9819

9920

0020

0120

0220

0320

0420

0520

0620

0720

0820

0920

100

Ekim Alanı (Bin Ha) Üretim(Bin Ton) Verim (Kg/Ha)

2010 yılında artarak 315.625 tonolarak gerçekleşmiştir

Page 25: TMO HUBUBAT RAPORU

23Hububat Raporu 2014

KazakistanArjantinUkrayna

TürkiyeKanadaPakistanAvustralyaRusyaABD

HindistanÇin

AB

Diğer

1,5%2,2%

2,5% 2,6%

3,4%

3,5%

3,7%

6,2%

8,9%12,0%

17,1%

20,1%

16,3%

Grafik 9. 2010/11 Dünya Buğday Üretiminde Başlıca Ülkelerin Payları (%)

Kaynak: IGC Mart/2011 raporu. 2010/11 dönemi için öngörülen verilerden hesaplanmıştır

2010/11 dönemi buğday üretimi öngörülerine göre, üretimde ilk sırayı % 20,1 ile AB (27) alırken, Çin % 17,1 ve Hindistan % 12 ile ardından gelmektedir. Aynı öngörüye göre Türkiye, dünya buğday üretiminin % 2,6’sını gerçekleştirmektedir (Grafik 9).

Grafik 10. 5 Majör İhracatçı ve Karadeniz Bölgesi İhracatçıları Buğday Üretimi (Milyon Ton)

Kaynak: IGC Mart/2011 raporu. (*) Tahmin, (**) Öngörü.

160

2001/02

AB (27)

2003/042002/03 2004/05 2005/06 2006/07 2007/08 2008/09 2009/10* 2010/11**

140120

100

80

60

4020

0

Rusya, Ukrayna, Kazakistan ABD Kanda Avustralya Arjantin

Page 26: TMO HUBUBAT RAPORU

Hububat Raporu 201424

Dünyada en yüksek buğday verimine sahip ülkeler, başta Fransa olmak üzere AB(27) ülkeleridir. Dünya buğday verimi 2009/10 döneminde, son 10 yıllık ortalamanın (2,79 ton/ha) üzerine çıkarak 3,04 ton/ha olarak gerçekleşmiştir. 2010/11 döneminde verimin, geçen seneye göre % 1,7 oranında azalması öngö-rülmektedir (Çizelge 17, Grafik 8).

Ülkeler 2001/02 2002/03 2003/04 2004/05 2005/06 2006/07 2007/08 2008/09 2009/10* 2010/11**AB(27) 5,42 5,76 5,29 5,91 5,48 5,06 4,78 5,65 5,38 5,25

Fransa 6,58 7,46 6,22 7,62 6,97 6,75 5,99 7,19 7,07 7,02

Almanya 7,78 6,90 6,51 8,18 7,47 7,18 6,93 8,08 7,80 7,27

Kanada 1,94 1,83 2,25 2,63 2,72 2,61 2,32 2,85 2,79 2,80

ABD 2,71 2,36 2,99 2,90 2,82 2,60 2,70 3,02 2,99 3,12

Rusya 1,97 1,96 1,58 1,98 1,88 1,95 2,10 2,45 2,23 1,84

Çin 3,81 3,78 3,93 4,25 4,26 4,53 4,73 4,81 4,88 4,73

Avustralya 2,14 0,91 2,00 1,59 2,01 0,92 1,10 1,58 1,56 1,87

Türkiye 1,80 2,02 2,15 2,15 2,09 2,03 1,94 2,05 2,37 2,19

Dünya 2,72 2,66 2,68 2,89 2,86 2,83 2,82 3,08 3,04 2,99

Ülkeler 2001/02 2002/03 2003/04 2004/05 2005/06 2006/07 2007/08 2008/09 2009/10* 2010/11**AB(27) 25,6 26,1 23,7 26,3 25,3 24,7 25,1 26,7 25,7 25,9

Çin 24,7 23,9 22,0 21,6 22,9 24,0 23,1 23,4 23,6 24,3

Hindistan 25,1 25,9 25,9 26,6 26,5 26,7 28,0 28,2 28,4 28,5

ABD 19,7 18,5 21,4 20,2 20,3 18,9 20,6 22,5 20,2 19,3

Rusya 23,8 25,8 21,5 22,9 25,4 23,0 23,5 26,0 27,5 22,5

Kanada 10,6 8,8 10,5 9,8 9,8 9,7 8,6 10,0 9,5 8,3

Pakistan 8,1 8,1 8,0 8,2 8,3 8,4 8,4 8,2 9,0 9,0

Türkiye 8,6 8,6 8,6 8,6 8,6 8,6 8,6 8,6 8,6 8,0

Arjantin 6,8 5,8 6,0 6,1 5,2 5,5 5,9 4,2 2,8 4,5

Kazakistan 10,0 10,7 11,3 11,8 11,5 12,0 12,9 13,0 14,0 14,0

Avustralya 11,6 11,0 13,1 13,8 12,5 11,8 12,3 13,6 13,8 13,4

Ukrayna 6,8 7,7 2,6 5,7 6,6 5,2 6,0 7,0 6,7 6,3

Dünya 213,4 213,0 208,0 216,8 216,7 211,2 216,3 222,8 223,5 216,9

Çizelge 2. 2001–2010 Yılları Türkiye Buğday Ekim Alanı, Üretimi ve Verimi

Çizelge 18. Dünya ve Başlıca Üretici Ülkelerde Buğday Ekim Alanı (Milyon Ha)

Kaynak: IGC Mart/2011 raporu. (*) Tahmin, (**) Öngörü.Not: AB-27 verileri: 2001-2003 için AB-15, 2004-2005 için AB-25, 2006 ve sonrası için AB-27 verileri kullanılmıştır.

Kaynak: IGC Mart/2011 raporu. (*) Tahmin, (**) Öngörü.Not: AB(27) verileri 2001/02’den itibaren 27 ülkenin toplamı olarak alınmıştır.

Page 27: TMO HUBUBAT RAPORU

25Hububat Raporu 2014

Dünya buğday ekim alanlarının, Arjantin’de beklenen artışa rağmen özellikle Rusya’da öngörülen 5 milyon hektarlık daralmayla, 2010/11döneminde % 2,8 oranında azalarak yaklaşık 217 milyon hektar olması beklenmektedir. (Çizelge 18, Grafik 8).

Ülkeler 2001/02 2002/03 2003/04 2004/05 2005/06 2006/07 2007/08 2008/09 2009/10* 2010/11**Çin 109,5 108,0 107,4 104,2 100,5 99,2 102,4 105,6 106,5 112,0

AB(27) 90,1 95,7 91,9 116,7 119,6 123,6 117,1 123,5 126,4 122,9

Hindistan 65,1 71,2 71,0 72,4 72,0 74,1 75,5 72,6 76,5 81,4

Rusya 37,9 38,6 34,5 38,0 37,6 35,6 36,4 39,5 41,6 46,8

ABD 32,7 30,5 32,5 31,9 31,3 30,9 28,6 34,3 30,9 32,0

Türkiye 16,2 17,8 17,8 17,7 15,2 16,4 16,9 17,8 17,7 17,5

Ukrayna 12,9 13,3 9,5 10,9 12,8 10,6 11,9 13,5 11,8 11,3

Kanada 7,4 8,2 7,5 9,2 9,3 8,8 6,7 7,8 7,6 8,0

Avustralya 5,1 6,3 5,3 5,9 6,7 7,3 6,2 7,3 5,1 6,4

Diğer 207,6 211,6 218,5 207,1 219,2 202,4 211,0 219,1 223,9 223,7

Dünya 584,6 601,1 595,9 613,9 624,1 609,0 612,6 640,9 648,0 661,9

Çizelge 19. Dünyada Buğday Tüketimi ve Başlıca Tüketici Ülkeler (Milyon Ton)

Kaynak: IGC Mart/2011 raporu. (*) Tahmin, (**) Öngörü.Not: AB(27) verileri 2003/04’e kadar AB (15), 2004/05 – 2005/06’da AB(25), 2006/07’den 2010/11’e kadar AB(27) içindir.

2010 yılında artarak 315.625 tonolarak gerçekleşmiştir

Page 28: TMO HUBUBAT RAPORU

Hububat Raporu 201426

Dünya buğday tüketimi, 2009/10 döneminde bir önceki yıla göre yaklaşık 8 milyon ton artarak 648 milyon ton seviyesinde olmuştur. 2010/11 döneminde, küresel buğday tüketiminin 661,9 milyon ton olacağı tahmin edilmektedir. Dünya buğday tüketiminde % 19’lik pay ile ilk sırayı AB (27) almaktadır. AB (27)’yi, Çin Halk Cumhuriyeti ve Hindistan izlemektedir. Bu üç ülke, dünya buğday tüketiminin % 48’ini gerçekleştirmektedir (Çizelge 19, Grafik 11).

Avus

tral

ya

Rusy

a

Çin

Kana

da

Ukra

yna

Türk

iye

1% 1% 2%

3% 5% 7%

12%

19% 33%

17%

Hin

dist

an

Diğ

er

AB (2

7)

ABD

Grafik 11. 2010/11 Dünya Buğday Tüketiminde Başlıca Ülkelerin Payları (%)

Grafik 12. Dünyada Buğday Tüketimi ve Başlıca Tüketici Ülkeler (Milyon Ton)

Kaynak: IGC Mart/2011 raporu. 2010/11 dönemi için öngörülen verilerden hesaplanmıştır.

Kaynak: IGC Mart/2011 raporu. (*) Tahmin, (**) Öngörü. Not: AB(27) verileri 2003/04’e kadar AB(15), 2004/05–2005/06 da AB(25), 2006/07’den 2010/2011’a kadar AB(27) içindir.

140

120

100

80

60

40

20

02001/02

Çin AB (27)

2003/042002/03 2004/05 2005/06 2006/07 2007/08 2008/09 2009/10* 2010/11**

Hindistan Rusya ABD Dünya

Page 29: TMO HUBUBAT RAPORU

27Hububat Raporu 2014

Dünya buğday ithalatının, 2010/11 döneminde önemli ithalatçı ülkelerde gerçekleşen iyi rekolteler so-nucu, bir önceki yıla göre 4,5 milyon ton (% 12,7) düşüşle 123,3 milyon ton olması öngörülmektedir. (Çizelge 20).

2011–2020 yılları arasında, dünya buğday (un dâhil) ticaretinin, 2010/11 dönemine göre 20 milyon ton (% 15 oranında) artarak 151,9 milyon ton olması öngörülmektedir. Buğday ithalatındaki artış, gelir ve nüfus artışlarının talebi yükselttiği gelişmekte olan ülkelerde yoğunlaşmaktadır. En büyük artış, Sahra Altı Afrika ülkelerinde, Mısır, Cezayir, Suudi Arabistan ve Endonezya’da beklenmektedir (Çizelge 21).

Grafik 14. 2010/2011 Dünya Buğday İthalatında Başlıca Ülkelerin Payları (%)

Kaynak: IGC Mart/2011 raporu. 2010/11 dönemi için öngörülen verilerden hesaplanmıştır.

Ülkeler 2011/12 2012/13 2013/14 2014/15 2015/16 2016/17 2017/18 2018/19 2019/20 2020/21Sahra Altı Afrika Ülkeleri

14,4 15,0 15,8 16,2 16,7 17,1 17,6 18,1 18,5 19,0

Mısır 10,0 10,1 10,4 10,7 10,9 11,1 11,3 11,6 11,8 12,1

Brezilya 6,5 6,6 6,7 6,7 6,7 6,8 6,8 6,9 7,0 7,0

AB(27) 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 6,7 6,8 6,9 6,9 7,0

Endonezya 5,6 5,8 6,0 6,1 6,2 6,3 6,5 6,6 6,7 6,9

Cezayir 5,7 5,8 5,9 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 6,7

Japonya 5,2 5,2 5,2 5,2 5,1 5,1 5,0 5,0 5,0 4,9

Irak 3,2 3,5 3,6 3,7 3,8 3,9 4,1 4,2 4,3 4,4

G. Kore 4,0 3,9 3,9 4,0 4,0 4,0 4,0 4,0 4,0 4,0

Dünya 132,1 132,8 135,8 138,0 140,1 142,5 144,6 147,1 149,4 151,9

Çizelge 21. Dünya Buğday İthalatı Projeksiyonu (Milyon Ton)

Kaynak: USDA 2020 Projeksiyonu, Şubat 2011.

0 1 2

2,42,5

2,8

2,8

3,1

3,2

3,5

4,04,2

4,3

4,54,2

8,1

3 4 5 6 7 8 9

Bangladeş

Türkiye

Meksika

Irak

FasNijarya

G. Kore

AB-27

JaponyaCezayir

Endonezya

Brizelya

Mısır

Page 30: TMO HUBUBAT RAPORU

Hububat Raporu 201428

2%3%4%4%6%7%15% 13%17%29%

Türk

iye

Rusy

a

Ukray

na

Kaza

kista

n

Arja

ntin

Diğer

Avus

tralya

Kana

da

AB-2

7

ABD

Grafik 15. 2010/11 Dünya Buğday İhracatında Başlıca Ülkelerin Payları (%)

Kaynak: IGC Mart/2011 raporu. 2010/11 dönemi için öngörülen verilerden hesaplanmıştır.

Ukrayna

5%

Türkiye

Kanada

Avustralya

ABD

AB (27)

Diğer

2%

3%

7%

12%

32%

39%

Grafik 37. 2010/11 Dünya Arpa Kapanış Stokunda Ülkelerin Payları (%)

Kaynak: IGC Mart/2011 raporu. Yüzdeler, 2010/11 dönemi öngörü rakamlarına göre hesaplanmıştır.

Page 31: TMO HUBUBAT RAPORU

29Hububat Raporu 2014

2.3.1. Bitkisel Özellikleri

Çavdar (Secale), buğdaya göre geç kültüre alınmış bir bitkidir. Çavdar tanesi, buğdaydan daha ince, uzun ve kavuzsuzdur. Bitkisel özellikler açısından arpa ve buğdaya çok benzeyen bir bitkidir. Çavdarın anayurdunun Orta Asya ve Anadolu olduğu kabul edilmektedir. Genellikle Mart ayında ekilmekte, Ha-ziran-Ağustos aylarında da hasat edilmektedir (Elçi vd. 1994). Ülkemizde çavdar, ağırlıklı olarak yem sanayinde kullanılmaktadır. Ancak son zamanlarda değişen beslenme alışkanlıkları neticesinde insan beslenmesinde de kullanımı artmaya başlamıştır.

2.3.2 Türkiye’de Üretim, Tüketim, İthalat, İhracat, Stoklar ve Fiyatlar

Türkiye’de son yıllarda çavdar ekim alanları azalmasına karşın, verimin artması nedeniyle üretim mik-tarı artmıştır. Nitekim 2000 yılında 147 bin hektar olan ekim alanı, 2010 yılında 141 bin hektara ge-rilemiştir. Üretim miktarı ise 2000 yılında 260 bin ton iken, 2010 yılında yaklaşık 366 bin ton olarak gerçekleşmiştir. Verimde ise kuraklık olan 2007 ve 2008 yılları hariç düzenli olarak artış söz konusudur (Çizelge 48, Grafik 38).

2.1. Çavdar

Page 32: TMO HUBUBAT RAPORU

Hububat Raporu 201430

Yıllar Ekim Alanı (Ha) Üretim (Ton) Verim (Ton/Ha)2000 147.000 260.000 1,772001 140.500 220.000 1,572002 150.000 255.000 1,702003 140.000 240.000 1,712004 143.000 270.000 1,892005 130.000 270.000 2,082006 131.245 271.000 2,062007 132.777 240.500 1,812008 125.962 254.000 1,922009 138.440 343.330 2,482010 141.000 365.560 2,59

Çizelge 20. Dünyada Buğday İthalatı ve Başlıca İthalatçı Ülkeler (Milyon Ton)

Kaynak: TÜİK 2011.

19901995

19961997

19981999

20002001

20022003

20042005

20062007

20082009

2010

Ekim Alanı (Ha) Üretim (Ton) Verim (Ton/Ha)

400.000

Ekili

ş Üre

tim

Verim

350.000

300.000

250.000

200.000

150.000

100.000

50.000

0

Grafik 38. Türkiye Çavdar Ekim Alanı, Üretim ve Verimi

Kaynak: TÜİK 2011.

Çavdar; ekiliş-hasat dönemleri, serin iklim tahılı olması sebebiyle buğdaya benzerlik göstermekle bir-likte, ülkemizde buğdaydan daha sonra hasat edilmektedir.

Page 33: TMO HUBUBAT RAPORU

31Hububat Raporu 2014

Grafik 40. Son Üç Yıllık Dönemde Aylar Bazında Çavdar Borsa Ortalama Fiyatı (TL/Ton)

Kaynak: Eskişehir, Konya, Polatlı Ticaret Borsaları.

Son üç yıla ilişkin aylar bazında ortalama borsa fiyatlarına ait veriler Çizelge 54’te verilmiştir. Küresel ısınma sonucu gerçekleşen kuraklık ve dünya finansal krizi nedeniyle, 2008 yılı fiyatları 2009 yılı fi-yatlarının üzerinde kalmıştır. 2010 yılında ise 2009 yılına göre hasatın başlangıcıyla birlikte dünyada yaşanan olumsuz piyasa dalgalanmaları neticesinde fiyatlar yükselmiştir (Çizelge 54, Grafik 40).

2.3.3 Dünyadaki Üretim, Tüketim, İthalat, İhracat, Stoklar ve Fiyatlar

Dünya çavdar üretimi yıllar içerisinde azalma göstermiş olup, 2010/11 dönemi üretim miktarı 2000/01 dönemine göre % 34,6 oranında azalışla 13,1 milyon ton olarak tahmin edilmektedir. 2004/05 döne-minden itibaren dünya çavdar üretiminin yarısı AB (27) ülkeleri tarafından yapılmaktadır (Çizelge 56, Grafik 41).

650

600

550

500

450

400

350

300

2008 2009 2010

250

OcakŞubat

MartNisan

Mayıs

Haziran

Temmuz

AğustosEylül

EkimKasım

Aralık

Yıllar TÜİK IGC USDA2000 260.000 260.000 260.0002001 220.000 220.000 220.0002002 255.000 255.000 255.0002003 240.000 240.000 240.0002004 270.000 270.000 270.0002005 270.000 250.000 270.0002006 271.000 271.000 271.0002007 240.500 265.000 265.0002008 254.000 250.000 250.000

Çizelge 49. TÜİK, IGC ve USDA Verilerine Göre Türkiye Çavdar Üretimi (Ton)

Kaynak: TÜİK 2011, USDA 2011 ve IGC 2011.

Page 34: TMO HUBUBAT RAPORU

Hububat Raporu 201432

AB (27) Beyaz Rusya Rusya Ukrayna Kanada

2001/022000/01 2003/042002/03 2004/05 2005/06 2006/07 2007/08 2008/09 2009/10* 2010/11**

Grafik 41. Dünyada Önemli Çavdar Üreticisi Ülkeler (Bin Ton)

Grafik 42. 2010/11 Dönemi Dünya Çavdar Üretiminin Dağılımı (%)

Kaynak: IGC Mart/2011 raporu. (*) Öngörü.Not: AB-27 verileri; 2003/04’ e kadar AB(15), 2004/05-2005/06 da AB(25), 2006/07’den 2010/11’a kadar AB(27) şeklindedir.

Kaynak: IGC Mart/2011 raporu. Yüzdeler, 2010/11 dönemi öngörü rakamlarına göre hesaplanmıştır.

60%

12%

11%9%

4%

2% 2%

Ukrayna Kanada Rusya Diğer Türkiye Beyaz Rusya ABD (27)

2010/11 Dönemine ilişkin dünya çavdar üretiminin dağılımı Grafik 42’de verilmiştir. Grafikten de görü-leceği üzere dünya çavdar üretimi içerisinde % 60’lık oranı ile ilk sırayı AB(27), % 12’lik oranı ile ikinci sırayı Rusya ve % 11’lik oranı ile üçüncü sırayı Beyaz Rusya almaktadır. Türkiye’nin dünya çavdar üretimi içerisindeki payı ise % 2 oranındadır.

Page 35: TMO HUBUBAT RAPORU
Page 36: TMO HUBUBAT RAPORU