TKANKI

ZWIERZĘCEZWIERZĘCE

Pochodzenie tkanek i układów.

ektoderma� nabłonki zewnętrzne i wyścielające przedni oraz końcowy

fragment przewodu pokarmowego,

� różnego rodzaju wytwory naskórka,

� narządy zmysłów i układ nerwowy.

mezoderma� nabłonek wyścielający wtórna jamę ciała.� nabłonek wyścielający wtórna jamę ciała.

� tkanka łączna (u kręgowców krew, chrząstka, kości),

� układ : krążenia, mięśniowy, rozrodczy, skóra, nerki kręgowców.

endoderma� nabłonek środkowej części przewodu pokarmowego,

� gruczoły trawienne kręgowców (wątroba, trzustka).

Podział tkanek.

Ze względu na pochodzenie:

� ektodermalne,

� endodermalne,

� mezodermalne.

Ze względu na pełnione funkcje:

� nabłonkowa, � nabłonkowa,

� łączna,

� mięśniowa,

� nerwowa.

Za podziały odpowiadają tkanki macierzyste.

Komórki macierzyste człowieka – mogą się przekształcić w dowolną tkankę

czy organ. Są pobierane z krwi pępowinowej lub zarodków.

Typy nabłonków.

a – jednowarstwowy płaski, b – jednowarstwowy sze ścienny, c – jednowarstwowy

walcowaty, d – wielorz ędowy (urz ęsiony), e - dróg moczowych, f – wielowarstwowy

płaski, g – wielowarstwowy sze ścienny, h – wielowarstwowy walcowaty

Charakterystyka nabłonków.

typ nabłonka miejsce występowania

jednowarstwowy

płaski

naczynia włosowate, pęcherzyki płucne, torebka kłębuszka

naczyniowego

jednowarstwowy

sześcienny

śródbłonek naczyń krwionośnych, kanaliki zbiorcze,

powierzchnia gonad

jednowarstwowy

walcowaty

wewnętrzne powierzchnie przewodu pokarmowego i

jajowodów

wielorzędowy drogi oddechowe, trąbka słuchowa, przewody ślinianek,

najądrze, narząd węchu

wielowarstwowy

płaski

rogowaciejący - naskórek, naturalne otwory ciała

nierogowaciejący - gardło, przełyk, pochwę

wielowarstwowy

sześcienny

drogi wyprowadzające gruczołów potowych

wielowarstwowy

walcowaty

drogi wyprowadzające gruczołów ślinowych

Typy gruczołów.

I - ze względu na sposób wydzielania:

� apokrynowe – przez oderwanie szczytowej części komórki (gruczoł mlekowy),

� merokrynowe – na drodze egzocytozy (wątroba, ślinianki, trzustka, gruczoły

potowe),

� holokrynowe – rozpad całej komórki gruczołowej (gruczoł łojowy).

II - ze względu na kształt:

� cewkowe (gruczoł potowy),

� pęcherzykowe (gruczoł łojowy),

� cewkowo-pęcherzykowy (gruczoły tchawicy).

III - ze względu na stopień komplikacji dróg wyprowadzających:

pojedyncze, rozgałęzione, złożone.

Tkanka nerwowa – neuron.Tkankę nerwową tworzą neurony i komórki glejowe.

Komórki glejowe – funkcja podporowa, regeneracyjna

i odżywcza dla neuronów.

Neurony – odbierają i przesyłają sygnały.

Budowa neuronu:

A – ciało komórki

B – dendryty (przewodzenie od ciała komórki)

C – akson (przewodzenie z ciała komórki)

Neurony odbierają sygnały zewnętrzne lub

wewnętrzne i przekazują je do rdzenia kręgowego lub

mózgu. Inne przekazują sygnały z mózgu i rdzenia

kręgowego do mięśni, gruczołów.

Tkanka nerwowa. Włókna nerwowe dzielimy na:

1 – jednoosłonkowe

a – rdzenne – osłonka mielinowa

b – bezrdzenne – otoczona glejowymi

komórkami Schwanna

2 – dwuosłnkowe wewnętrzną (mielinową)

oraz zewnętrzną (neurilemmą), utworzoną

przez lemocyty.przez lemocyty.

Neurony komunikują się miedzy sobą za

pośrednictwem synaps (chemiczne,

elektryczne).

Synapsy (ze względu na rodzaj połączeń):

- nerwowo-nerwowe

- nerwowo-mięśniowe

- nerwowo-gruczołowe

Przewodzenie impulsów między neuronami.

Rodzaje neuronów.

a – neuron jednobiegunowy, b – neuron pozornie jednobiegunowy,

c – neuron dwubiegunowy, d – neuron wielobiegunowy

Tkanka łączna właściwa - stała.

Tkanka łączna siateczkowata – tworzy zrąb wątroby, śledziony, szpik kostny,

węzłów chłonnych.

Tkanka łączna włóknista luźna – zrąb i spoiwo większości narządów

wewnętrznych.

Tkanka łączna włóknista zbita (włókna kolagenowe) – funkcje mechaniczne, komórki -

fibroblasty.

� t. ł. ścięgnista - ścięgna, więzadła

� t. ł. sprężysta – duże naczynia krwionośne, błony łącznotkankowe, więzadła

� t. ł. splotowa – tworzy okostna i ochrzęstna – błony odżywiające części kostne i

chrzęstne szkieletu.

Tkanka łączna zarodkowa (mezenchyma) – buduje organizm zarodka, we wczesnej

ontogenezie przekształca się w inne typy tkanki łącznej.

Tkanka łączna tłuszczowa żółta – wyścieła oczodoły (krople zawieszone w

tkance łącznej włóknistej luźnej w postaci jednej dużej kropli tłuszczu).

Tkanka łączna tłuszczowa brunatna – torebki tłuszczowe osłaniające nerki i

nadnercza (w postaci licznych kropli) – funkcja to wytwarzanie ciepła – u noworodków

i zwierząt zapadających w sen zimowy.

Tkanka łączna oporowa.

chrzęstna – stadium zarodkowe, małżowina uszna, koniuszek nosa, spojenie

łonowe, końce żeber, powierzchnie stawowe kości, w ścianach dróg oddechowych,

szkielet płaszczek i rekinów,

- wzmocniona włóknami białkowymi, twarda ale sprężysta, nadaje elastyczność,

zmniejsza tarcie miedzy powierzchniami stawowymi,

- komórki – chondrocyty oddzielone od siebie substancją międzykomórkową, leżą w

jamkach,

- nie jest unerwiona, brak naczyń limfatycznych i krwionośnych- nie jest unerwiona, brak naczyń limfatycznych i krwionośnych

- substancje odżywcze i tlen są transportowane na drodze dyfuzji przez istotę

podstawową.

Dzieli się na:

� Szklistą,

� Sprężysta,

� Włóknistą.

Tkanka łączna oporowa.

kostna – szkielet kręgowców, zbudowana z istoty podstawowej (kolagen,

mukopolisacharydy, fosforan wapnia = minerały stanowią 60-70% suchej masy kości) w

której rozrzucone są jamki, a w istocie podstawowej.

Składnikiem strukturalnym jest blaszka kostna.

Funkcje: Tworzy szkielet, podtrzymuje, usztywnia, osłania narządy wewnętrzne

Tkanka ta ulega ciągłej przebudowie:Tkanka ta ulega ciągłej przebudowie:

� komórki kościotwórcze – osteoblasty,

� komórki kostne – osteocyty (wypustkami cytoplazmatycznymi łączą się z

naczyniami krwionośnymi (wypustki rozgałęzione w kanalikach jamek kostnych)

� komórki kościogubne – osteoklasty.

Wytrzymałość zawdzięcza uporządkowanej budowie – organizacji w osteon.

Dzieli się na:

� Zbitą,

� Gąbczastą.

1 – kość,

2 – przekrój: istota zbita i

gąbczasta, kanały Haversa,

naczynia krwionośne,

3 – osteon,1 4 3 – osteon,

4 – osteocyt z wypustkami

cytoplazmatycznymi.

2 3

4

Tkanka łączna – płynna.KREW

element krwi budowa funkcje

osocze 90% woda, białka (albuminy, globuliny,

fibrynogen, enzymy), lipidy (fosfolipidy,

cholesterol), cukry (głównie glukoza),

produkty przemiany materii (mocznik, kwas

moczowy, bilirubina, kreatynina), witaminy,

hormony, jony(k, mg, cl i inne)

nośnik substancji odżywczych i

produktów przemiany materii,

procesy odpornościowe, krzepnięcie

hormony, jony(k, mg, cl i inne)

erytrocyty4,5 mln/mm3

hemoglobina, brak jadra, spłaszczone,

dwuwklęsłe krążki (u pozostałych

kręgowców owalne z jadem)

transport tlenu (oksyhemoglobina)

trombocyty200-400 tys.

/mm3

małe i nieregularnych kształtach (u ssaków

obłonione fragmenty cytoplazmy

macierzystych komórek – megakariocytów)

krzepnięcie

leukocyty5-6 tys. /mm3

budowa Funkcje

granulocyty:�neutrofile

� eozynofile

� bazofile

ruch pełzakowy, fagocytoza, jądro 2-5

płatowe, 60-70% leukocytów

w mniejszym stopniu ruchy pełzakowe i

fagocytoza, jądro 2 płatowe, 2-4%

leukocytów

duże nieregularne jadro, 0,9% leukocytów

odporność nieswoista, fagocytują

bakterie, grzyby pasożytnicze

odporność na pasożyty, unieczynniają

mediatory zapalenia, alergie

reakcje zapalne, przy alergiach –

wstrząs anafilaktyczny

agranulocyty:�monocyty

�limfocyty

największe, nerkowate jądro, ruch

pełzakowy, fagocytoza, 4-8% leukocytów

jądro wypełni prawie całe wnętrze komórki,

20-30% leukocytów

wstrząs anafilaktyczny

odporność nieswoista, fagocytują

komórki pasożytów, reszty komórek

limfocyty B – produkują przeciwciała

limfocyty T – funkcje regulacyjne w

układzie odpornościowym

Charakterystyka działania leukocytów:Granulocyty

� Neutrofile – fagocytują czynniki chorobotwórcze (powstanie ropy), ruchy pełzakowe (w

jednym kierunku – przez ściany naczyń krwionośnych), wydzielaj enzymy, nadtlenek

wodoru i wolne rodniki,

� Eozynofile – ruchy pełzakowe, sterują reakcjami alergicznymi, , w schorzeniach (astma,

tasiemczyca, alergie – liczba ich wzrasta, dur brzuszny, odra – ich liczba maleje),

� Bazofile – niewielka zdolność do ruchu, reakcje alergiczne, zawierają histaminę i

heparynę.

AgranulocytyAgranulocyty

� Limfocyty B – wytwarzają przeciwciała, namnażają się i różnicują w limfocyty B

plazmatyczne (produkują przeciwciała) i limfocyty B – pamięci,

� Limfocyty T – odpowiedz immunologiczna typu komórkowego, na ich powierzchni

białka - przeciwciała wiążące antygeny, namnażają się i różnicują na limfocyty Y

cytotoksyczne i limfocyty T – pamięci.

� Monocyty – wspólnie z limfocytami t uczestniczą w reakcjach immunologicznych,

wytwarzają czynnik hamujący wzrost komórek nowotworowych oraz czynnik hamujący

namnażanie się wirusa (interferon), po 2 dniach wędrują do tkanek – tu staja się

makrofagami tkankowymi

Tkanka łączna – płynna.LIMFA (chłonka).

Stanowi środek transportu substancji odżywczy (tłuszcze).

Jest łącznikiem pomiędzy płynem międzykomórkowym a osoczem.

Z węzłów chłonnych odbiera limfocyty i pozostawia w nich toksyny i bakterie.

Pełni funkcje ochronną i odpornościową organizmu.

Zawiera niewiele elementów morfotycznych – głównie leukocyty.

Tkanka mięśniowa – charakterystyka porównawcza.

PLEMNIK

� akrosom – pęcherzyk wydzielniczy aparatu

Golgiego (zawiera enzymy do trawienia osłonki

przejrzystej),

� główka – zawiera jądro komórkowe ,

� wstawka – mitochondria,

� wić – element napędowy.� wić – element napędowy.

Gameta męska – (plemnik) – powstaje w procesie spermatogenezy, który zachodzi w

sposób ciągły przez całe życie.

Odbywa się w ścianach cewek nasiennych jądra.

KOMÓRKA JAJOWA

� wieniec promienisty – komórki z

nabłonka pęcherzyka jajnikowego

(funkcje odżywcze i ochronne),

� osłonka przejrzysta – glikoproteiny

Gameta żeńska – (jajo, ootyd) – zwykle bogata w materiały zapasowe (żółtko). Proces

oogenezy rozpoczyna się w życiu płodowym. Komórki macierzyste oogonia – dzielą się

mitotycznie i różnicują w oocyt I rzędu, które rozpoczynają podział mejotyczny (zatrzymują

się w diplotenie profazy I).

W dniu narodzin w jajnikach - ok. 2 mln oocytów I rzędu.

Dojrzewają w okresie dojrzewania płciowego.

Spermatogeneza

Oogeneza

Źródła

1. www.edukator.pl

2. „Biologia” – repetytorium, WSiP

3. „Biologia” – E.P.Solomon, L.R. Berg, D.W. Martin