tÍtol del protocol, codi* procediment, guia, manual ...€¦ · servicio de medicina interna ......
TRANSCRIPT
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 1 de 38
Codi del document PADTC-XXX-001 (XXX sigles de la comissioacute servei o unitat)
MODIFICACIONS
REVISIOacute DATA DESCRIPCIOacuteN
tercera Nov 2017 Siacutendrome febril en el viajero y tratamiento de malaria
PREPARAT REVISATVALIDAT APROVAT
Nom llinatges i signatura
Mariacutea Pentildearanda
Ana Mena
Jose Luis Peacuterez
Olga Hidalgo
Sandra Gui
Servicio de medicina interna
infecciosas
Servicio de microbiologiacutea
Servicio de microbiologiacutea
Servicio de medicina
preventiva
Servicio de urgencias
Comisioacuten de infeccioacuten
hospitalaria
REVISIOacute LINGUumlIacuteSTICA DATA
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 2 de 38
Revisioacute es marca la revisioacute del procediment amb les lletres de lrsquoabecedari Es comenccedila per la
lletra A que indica que eacutes la primera versioacute Quan es faci un canvi conceptual del document es faragrave
la segona versioacute que duragrave la lletra B i aixiacute successivament
Preparat autor (responsable de la comissioacute servei o unitat)
Revisioacute feta per un altre professional entegraves en la mategraveria Presentacioacute i validacioacute per la
Comissioacute pertinent (Comissioacute drsquoInfermeria Comissioacute Megravedica)
Signatura de la Direccioacute de referegravencia
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 3 de 38
PROTOCOLO DE DIAGNOacuteSTICO DE FIEBRE DEL VIAJERO Y TRATAMIENTO DE
MALARIA
1 INTRODUCCIOacuteNhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip3
2 EPIDEMIOLOGIacuteAhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip3
3 EVALUACIOacuteN CLIacuteNICAhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip7
4 ALGORITMO DIAGNOacuteSTICO DE FIEBRE DEL VIAJEROhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip9
5 TRATAMIENTO DE MALARIA10
51 TRATAMIENTO MALARIA EN
ADULTOS10
52 TRATAMIENTO MALARIA EN MUJERES
EMBARAZADAS11
53 TRATAMIENTO MALARIA EN
NINtildeOS12
6 ANEXOS
ANEXO 1 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN RIESGOS
ESPECIacuteFICOS14
ANEXO 2 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN PERIacuteODO DE
INCUBACIOacuteN15
ANEXO 3 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN SIacuteNTOMAS Y
SIGNOShelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip17
ANEXO 4 APROXIMACIOacuteN DIAGNOacuteSTICA DE LAS ENFERMEDADES MAacuteS
FRECUENTES20
ANEXO 5 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO DE ELECCIOacuteN DE
MALARIA23
ANEXO 6 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO ALTERNATIVO DE
MALARIA25
ANEXO 7 TRATAMIENTOS APROBADOS PARA
MALARIA27
ANEXO 8 PRINCIPALES EFECTOS SECUNDARIOS DE LOS ANTIMALAacuteRICOS29
ANEXO 9 ENFERMEDADES DE DECLARACIOacuteN OBLIGATORIA helliphelliphelliphelliphelliphellip30
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 4 de 38
ANEXO 10 HOJA DE PETICIOacuteN PARA ESTUDIO DE ZikaDengue y
Chikungunyahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip33
ANEXO 11 DIRECCIONES DONDE ENCONTRAR MAPAS Y ALARMAS DE LAS
PRINCIPALES ENFERMEDADES
TROPICALEShelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip35
7 BIBLIOGRAFIacuteA37
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 5 de 38
1 INTRODUCCIOacuteN
El siacutendrome febril es tras la diarrea del viajero la causa maacutes frecuente de consulta y la
entidad con mayor riesgo de mortalidad tras viajes a zonas tropicales generalmente aparece en las
dos primeras semanas aunque en el 10 se presenta hasta 6 meses tras la vuelta
Cualquier infeccioacuten puede ser causa de fiebre en un viaje desde enfermedades cosmopolitas
(infecciones de viacuteas respiratorias altas infecciones urinarias neumoniacuteas) hasta enfermedades
tropicales raras como las fiebres hemorraacutegicas El hecho que cualquier destino esteacute a menos de 36
horas de viaje tiempo menor al periodo de incubacioacuten de la mayoriacutea de las infecciones hace que los
microrganismos puedan emerger y transmitirse en lugares donde no existiacutean El conocer el algoritmo
diagnoacutestico en fiebre tras viaje es baacutesico para no pasar por alto enfermedades con alta mortalidad sin
tratamiento como malaria Estos algoritmos van cambiando a medida que emergen brotes de
enfermedades en distintas aacutereas
2 EPIDEMIOLOGIacuteA
Las patologiacuteas maacutes frecuentes en viajeros son diarrea del viajero (33) fiebre del viajero
(20) patologiacutea dermatoloacutegica (12) cuadros respiratorios (8)
La fiebre suele afectar al 3-19 de viajeros al troacutepico el 20-28 de consultas a cliacutenicas de
viajeros son por fiebre y la malaria supone entre el 10-20 de estas fiebres El riesgo de contraer
una enfermedad febril depende no solo del aacuterea donde se viaja sino tambieacuten de la eacutepoca de la
duracioacuten del viaje de la alimentacioacuten de las actividades realizadas y del grado de proteccioacuten
(vacunas quimioprofilaxis repelenteshellip)
La fiebre tras viaje es maacutes frecuente en viajes a Aacutefrica subsahariana (lo maacutes frecuente es
malaria) sudeste asiaacutetico (lo maacutes frecuente es dengue) e India (lo maacutes frecuente fiebre tifoidea)
Los microorganismos causales de fiebre del viajero maacutes frecuentes son
bull VIRUS virus respiratorios VEB dengue chikungunya zika hepatitis viacutericas fiebre
amarilla encefalitis japonesa virus Toscana West Nile Valle Rift
bull BACTERIAS enteropatoacutegenos (E-coli Salmonella Shigella) neumoniacuteas (tiacutepicas y
atiacutepicas) infecciones cutaacuteneas ITUs TBC brucella meningitis rickettsias Lyme
leptospirosis
bull HONGOS histoplasmosis y otras micosis regionales
bull PARAacuteSITOS malaria esquistosomiasis amebiasis helmintos intestinales leishmaniasis
toxoplasmosis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 6 de 38
Causas de fiebre de viajero en las diferentes series
DIAGNOSTICO MacLean
et al1994
(N587)
Doherty et
al 1995
(N195)
Hill et al
2000(N822)
OrsquoBrien et
al 2001
(N587)
EuroTravNet
2008 (6957)
Siitamaki
et al
2011
(417)
Malaria 32 42 2 27 26 21
Infeccioacuten
digestiva 45 65 31 14 33 27
Dengue 2 6 0 8 10 136
Hepatitis viral 6 3 2 3 210
Infec
respiratoria 11 26 24 24 8 14
Fiebre tifoidea 2 2 0 3 145 210
Mononucleosis 2 05 0 04 145 526
Rickettsiosis 1 05 1 2 36 631
Amebiasis 1 0 0 0 1 -
Chikungunya - - - - 09 -
Toxoplasmosis - - - - 217 -
Lepstospirosis - - - - 05 105
Brucelosis - - - - 015 -
Miscelaacutenea 63 5 33 52 - -
No
diagnosticada 25 25 8 9 - -
En zonas donde sea endeacutemica toda fiebre es MALARIA mientras no se demuestre lo contrario
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 7 de 38
3 EVALUACIOacuteN CLIacuteNICA
31 EPIDEMIOLOacuteGICA
o Antecedentes alergias inmunosupresioacuten
o Lugar de viaje paiacutes zona del paiacutes zona ruralurbana altitud
o Fecha de viaje (eacutepoca del antildeo) y duracioacuten del mismo
o Actividades desarrolladas comidas picaduras contacto animales y contactos sexuales (Ver
ANEXO 1)
o Vacunaciones realizadas vacunas como VHA VHB y fiebre amarilla proteccioacuten cerca del
100 meningitis 90 pero fiebre tifoidea es del 75 y coacutelera 60
o Profilaxis antipaluacutedica (tipo y dosis) en las diferentes series el cumplimiento de profilaxis
variacutea entre 50 y 80 Repelentes Mosquiteras
32 HISTORIA CLIacuteNICA
o Fiebre tiempo de inicio y su relacioacuten con el viaje (Ver ANEXO 2 incubacioacuten de las
enfermedades)
o Faacutermacos antibioacuteticos antiteacutermicos
o Siacutentomas asociados y tiempo de inicio (ver ANEXO 3 causas probables seguacuten siacutentomas
acompantildeantes)
33 EXPLORACIOacuteN
o Constantes vitales TA temperatura frecuencia cardiaca y respiratograveria
o Buacutesqueda de signos de gravedad
Alteracioacuten de conciencia yo focalidad neurologravegica
Hipotensioacuten e inestabilidad hemodinagravemica
Distreacutes respiratorio
Hemorragias
Insuficiencia renal o insuficiencia hepagravetica
o Sistemaacutetica por aparatos inspeccioacuten cutaacutenea y de mucosas cardio-respiratoria abdominal
neurologravegica
34 PRUEBAS COMPLEMENTARIAS INICIALES
Primer nivel
Gota gruesa si ha estado en zona de paludismo (si es posible test raacutepido de Ag
malaria y PCR Plasmodium) Malaria es la causa maacutes frecuente de fiebre a la vuelta
de un viaje a zona tropical de modo que eacutesa es la etiologiacutea que debe descartarse en
primer lugar Informar al microbioacutelogo de cliacutenica y lugar de procedencia (tubo de
hemograma)
Hemograma coagulacioacuten y bioquiacutemica glucemia ionograma funcioacuten hepaacutetica y
renal
Sedimento de orina
Hemocultivos urocultivo
Rx tograverax
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 8 de 38
Serologiacuteas y PCR dengue chikungunya y zika (si procede seguacuten datos
epidemioloacutegicos)
Segundo nivel si las anteriores son negativas y no hay una clara focalidad infecciosa
Repeticioacuten de gota gruesa a las 12h (hasta 3 determinaciones si la sospecha es alta)
Mejor en pico febril
Coprocultivos y paraacutesitos en heces
Serologiacuteas especiacuteficas (VIH VHB VHC Rickettsia Coxiella VEB CMV Lues
lyme Leptospira Brucella Leishmania) seguacuten la sospecha cliacutenica Uacutetiles para ver la
posterior conversioacuten en control a las 2-4 semanas
Frotis fariacutengeo para viacuterus
Otras seguacuten signos siacutentomas y epidemiologiacutea ver anexo 4 (diagnoacutestico
enfermedades maacutes frecuente)
Tercer nivel
Ag neumococo o legionella en orina cultivos de esputohellip
ECO abdominal
Mantoux Quantiferon Baciloscopias esputo orina heces sangre
Estudio inmunoloacutegico
Mielograma
TAC craneal puncioacuten lumbar
TAC toracoabdominal PET Ecocardiograma
Puncioacuten adenopatiacuteas
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 9 de 38
4 ALGORITMO DIAGNOacuteSTICO DE FIEBRE DEL VIAJERO
FIEBRE
Zona de riesgo y actividades
Periodo de incubacioacuten
Siacutentomas asociados
Signos fiacutesicos
Descartar malaria si es de zona de riesgo (3 gotas gruesas separadas 12h si es
necesario) tubo de hemograma (gota gruesa test raacutepido Ag malaria PCR plasmodium)
Descartar enfermedad grave Shock sepsis distreacutes respiratorio alt consciencia
hemorragias -gt aislamiento si riesgo contagio antibioacutetico empiacuterico tratamiento de soporte
Descartar dengue zika y chikungunya si zona y cliacutenica compatibles (fiebre cefalea
artromialgias) tubo de serologiacutea Declarar a preventiva Hoja de solicitud en caso de Zika
Focalidad
Infeccioacuten respiratoria urinaria diarrea del viajero infeccioacuten intraabdominal
meningitis tratamiento especiacutefico
No focalidad
Hemograma y bioquiacutemica con funcioacuten hepaacutetica y renal
Sedimento
Rx toacuterax
Hemocultivos y urocultivo
Diagnoacutestico
Tratamiento especiacutefico
No diagnoacutestico
Coprocultivos paraacutesitos en heces
Serologiacuteas VIH VHB VHC VEB
CMV Coxiella RickettsiaLues Lyme
Leptospira Brucella Leishmaniahellip Diagnoacutestico
Tratamiento especiacutefico
No diagnoacutestico
Frotis fariacutengeo para virus
Ag neumococo o legionella en orina
Cultivos de esputo
ECO abdominal
Mantoux quantiferon
BK esputo orina heces sangre
Estudio inmunoloacutegico
Mielograma
TAC craneal puncioacuten lumbar
Diagnoacutestico
Tratamiento especiacutefico
No diagnoacutestico
Estudio de fiebre de origen
desconocido
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 10 de 38
Considerar tratamiento empiacuterico una vez descartados malaria (tratamiento especifico) dengue zika
y chikungunya (tratamiento de soporte)
- Doxiciclina en sospecha de rickettsiosis
- Ceftriaxona en sospecha de fiebre tifoidea
- Ciprofloxacino en diarrea moderadasevera tras regreso de Aacutefrica o Latinoameacuterica y azitromicina
en diarrea de Asia
5 TRATAMIENTO DE MALARIA EN ADULTOS
Malaria por Plasmodium falciparum CON criterios de gravedad
Criterios de gravedad alteracioacuten conciencia crisis comiciales distres respiratorio edema pulmonar
insuficiencia renal moderada-grave shock anemia grave parasitemia gt 10
- Eleccioacuten Artesunato EV 24 mgkg a las 0 12h 24h y cada 24 horas hasta poder iniciar el
tratamiento oral Medicamento extranjero
- Alternativa Quinina EV dosis de carga 20 mgKg seguido de 10mgKg cada 8h 7diacuteas (con
suero glucosado y monitorizacioacuten ECG) + Doxiciclina EV 100 mg12h 7diacuteas
Pasar a tratamiento oral cuando sea posible
Malaria por Plasmodium falciparum SIN criterios de gravedad
- Eleccioacuten Riamet 20mg120mg (artemeterlumefantrina) 4 comp a las 0h y a las 8h y cada 12h el
2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp) Medicacioacuten extranjera necesidad de informe individualizado para la
solicitud
- Alternativas - Atovaquona-proguanil 250100mg (Malarone 250100mg) 4 compdiacutea 3 diacuteas
- Sulfato de quinina 850 mg8h + Doxiciclina 100 mg12h 7 diacuteas
- Eurartesim 40mg320mg (dihidroartemisina 40mg -piperaquina tetrafosfato
320mg) lt 75 kg 3 compdiacutea 3 diacuteas gt 75kg 4 compdiacutea 3 diacuteas
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 11 de 38
Malaria por Plasmodium vivax sensible a cloroquina Plasmodium ovale y Plasmodium
malariae
-Eleccioacuten Resochin 250mg o Dolquine 200mg (155mg cloroquina base) 4 comp a las 0h
seguidos de 2 comp a las 6h 24h y 48h (4222 total 10)
En Plasmodium vivax y Plasmodium ovale asociar primaquina tras comprobar que no existe deacuteficit
de 6 fosfato deshidrogenasa
- En P vivax Primaquine 75mg base 4 compdiacutea (30mg) 14 diacuteas
- En P ovale Primaquine 75mg base 2 compdiacutea (15mg) 14 diacuteas
Plasmodium vivax resistente a cloroquina (Indonesia y Papua nueva Guinea) se trataraacute como
Plasmodium falciparum
Solicitar gota gruesa de control a las 48h para ver respuesta al tratamiento
Los pacientes con malaria requieren ingreso al menos 12-24h hasta comprobar tolerancia y
seguridad del tratamiento - Malaria con criterios de gravedad valorar ingreso en UCI
- Malaria sin criterios de gravedad ingreso en MIF o en UCE
Al alta remitir a CCEE de Infecciosas-Tropicales (MIR INF02SE) con analiacutetica y gota gruesa
control
51 TRATAMIENTO DE MALARIA EN MUJERES EMBARAZADAS
Malaria en embarazadas por Plasmodium falciparum CON criterios de gravedad
- Eleccioacuten en primer trimestre Quinina EV dosis de carga 20 mgKg seguido de 10mgKg8h
7diacuteas (con suero glucosado 5 y monitorizacioacuten ECG) + Clindamicina EV 100 mgKg12h 7diacuteas
- Eleccioacuten en segundo y tercer trimestre Artesunato EV 24 mgkg a las 0 12h 24h y cada 24
horas hasta poder iniciar el tratamiento oral Medicacioacuten extranjera
- Alternativa durante todo el embarazo Quinina EV dosis de carga 20 mgKg seguido de 10mg
Kg 8h 7diacuteas (con suero glucosado 5 y monitorizacioacuten ECG) + Clindamicina EV 100
mgKg12h 7diacuteas
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 12 de 38
Pasar a tratamiento oral cuando sea posible
Malaria en embarazadas por Plasmodium falciparum SIN criterios de gravedad
- Eleccioacuten en primer trimestre Sulfato de quinina 850 mg8h VO + Clindamicina 450mg8h 7
diacuteas
- Eleccioacuten en segundo y tercer trimestre Riamet 20mg120mg (artemeterlumefantrina) 4 comp a
las 0 y a las 8h y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp) Medicacioacuten extranjera necesidad de
informe individualizado para su solicitud
- Alternativa durante todo el embarazo Sulfato de quinina 850 mg8h + Clindamicina
450mg8h 7 diacuteas
Malaria en embarazdas por Plasmodium vivax sensible a cloroquina Plasmodium ovale y
Plasmodium malariae
- Resochin 250mg o Dolquine 200mg (155mg cloroquina base) 4 comp a las 0h seguidos de 2
comp a las 6h 24h 48h (4222)
En Plasmodium vivax y Plasmodium ovale al estar contraindicada la primaquina en embarzazo dar
cloroquina 155 mg base 2 comp cada semana hasta el parto
52 TRATAMIENTO DE MALARIA EN NINtildeOS
Malaria en ninos por Plasmodium falciparum CON criterios de gravedad
- Eleccioacuten Artesunato lt20 kg 3mgKg EV a las 0 12h 24h y cada 24h hasta poder iniciar el
tratamiento oral gt20kg 24 mgkg EV a las 0 12h 24h y cada 24h hasta poder iniciar el tratamiento
oral Medicacioacuten extranjera
- Alternativa Quinina EV 10mgKg8h 7diacuteas (con suero glucosado5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 25-40mg mgKgdiacutea (en 3 o 4 dosis) 7diacuteas
Pasar a tratamiento oral cuando sea posible
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 13 de 38
Malaria en ninos por Plasmodium falciparum SIN criterios de gravedad
-Eleccioacuten Riamet 20mg120mg (artemeterlumefantrina) a las 0h a las 8h y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea
(total 24 comp) Seguacuten el peso lt 5Kg frac12 comprimido 5-14kg (lt 3 antildeos) 1 comp 15-24kg (3-8
antildeos) 2 comp 25-34kg (9-14 antildeos) 3 comp gt 34 kg igual que adultos Medicacioacuten extranjera
necesidad de informe individualizado para su solicitud
-Alternativa Malarone seguacuten peso Comprimides pediatricos (62525) comprimides adultos
(250100) En lt5Kg contraindicada 5-8Kg 2 comp pediaacutetricos 24h 3diacuteas 9-10 Kg 3 comp
pediaacutetricos24h 3 diacuteas 11-20 kg 1 comp adulto24h 3 diacuteas 21-30 kg 2 comp adulto24h 3diacuteas
31-40 kg 3 comp adulto24h 3 diacuteas gt40 kg igual que adultos 4 comp24h 3 diacuteas
- Alternativa Sulfato de quinina 10mg de salkg8horas + Clindamicina 25-40mgKgdiacutea dividido
en 3-4 dosis 7 diacuteas
Malaria en ninos por Plasmodium vivax sensible a cloroquina Plasmodium ovale y
Plasmodium malariae
- Resochin 250mg o Dolquine 200mg (155mg cloroquina base) 10mg de cloroquina baseKg a las
0h seguidos de 5mg de cloroquina baseKg a las 12h 24h 48h
-Primaquina aunque ha demostrado ser segura en nintildeos sigue sin recomendarse a menores de 4
antildeos (en el resto realizar la prueba de deacuteficit de 6 fosfato deshidrogenasa antes de su
administracioacuten)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 14 de 38
ANEXO 1 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN RIESGOS ESPECIacuteFICOS
RIESGOS ESPECIacuteFICOS ENFERMEDADES ASOCIADAS
Contacto con agua dulce
(bantildeos raftinghellip)
Leptospirosis
Esquistosomiasis
Melioidosis
Contacto con animales domeacutesticos o de
granja
Brucelosis
Leptospirosis
Psitacosis
Brucella
Fiebre Q
Tularemia
Rabia
Contactos sexuales o fluidos corporales VIH
Hepatitis B y C
Contacto con agujas jeringas
(dentista tatuajes acupunturahellip)
VIH
Hepatitis B y C
Contacto con sangre u otros fluidos
corporales en zona de riesgo
Ebola
Marburg
Peste neumoacutenica
Consumo de agua no tratada Amebas
Coacutelera
VHA VHE
fiebre tifoidea
Shigella
Giardia
Cryptosporidium
Ciclospora
Consumo de productos laacutecteos locales o
derivados
Brucelosis
Shigella
Fiebre tifoidea
Visita a cuevas visitas a zonas de riesgo Histoplasmosis
Rabia
Visita parques en zona de riesgo Tripanosomiasis africana
Rickettsiosis
Borreliosis
Dormir sin proteccioacuten en casascabantildeas en
zonas de riesgo
Tripanosomiasis americana (Enf de Chagas)
Consumo de cangrejos crudos Paragonimiasis
Contacto con tierra fango Estrongiloidiasis
Anquilostomiasis
Meliodosis
Larva migrans cutaacutenea
Miasis
Contacto con enfermos febriles Gripe
Meningitis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 15 de 38
TBC
Consumo de alimentos crudos o poco cocidos
(ensaladas pescado carne mariscohellip)
Ascariasis
Trichiurasis
Gnatostoma
Fasciola
Amebiasis
Gastroenteritis
VHA
Picadura de mosquito Paludismo
Filariasis (poco frecuente en viajeros)
Dengue
Chikungunya
Zika
Picadura de moscas Leishmaniasis
Miasis
Oncocercosis
Tripanosomiasis africana
Picadura de piojogarrapatapulga Borreliosis
Tifus
Rickettsiosis
Yersinia pestis
Los ldquovisiting friends and relativesrdquo tienen maacutes riesgo de malaria fiebre tifoidea parasitosis
intestinales siacutendromes respiratorios TBC e ITS
Los expatriados tienen maacutes riesgo de infecciones croacutenicas (malaria filariasis esquistosomiasis
estrongiloidiasis giardiasis brucelosis TBC)
Los mayores de 60 antildeos tienen maacutes riesgo de enfermedades graves como malaria grave infecciones
respiratorias bajas
Los nintildeos tienen maacutes riesgo de diarreas infecciones de la piel infecciones viacuteas respiratorias altas
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 16 de 38
ANEXO 2 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN PERIacuteODO DE INCUBACIOacuteN
MENOS DE 21 DIacuteAS MAacuteS DE 21DIacuteAS
Paludismo P falciparum Paludismo P falciparum
Dengue Zika y Chikungunya Paludismo vivax ovale malariae
Virus de las fiebres hemorraacutegicas
Rabia
Gastroenteritis Amebiasis
Leptospirosis Leishmaniasis
Fiebre tifoidea Fiebre tifoidea
Rickettsiosis Coxiella Lyme Tripanosomiasis
Schistosomiasis aguda (Katayama) Schistosomiasis croacutenica (hematuria diarreas)
VHA VHC VHE Primoinfeccioacuten VIH VHA VHB VIH Sd Mononucleoacutesido (VEB
CMV)
Brucella Brucella
Micosis endeacutemicas (Histoplasma) Micosis endeacutemicas (Histoplasma)
Tularemia Tuberculosis
Trichinosis Filarias (en viajeros de largas estancias)
Meningitis Melioidosis
Picadura de artroacutepodos Larva migrans visceral
Otros arbovirus (fiebre amarilla virus
encefalitis japonesa virus Toscana West
Nilevirus virus Valle del Rift)
Lues
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 17 de 38
ANEXO 3 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN SIacuteNTOMAS Y SIGNOS
SIacuteNTOMAS Y SIGNOS ENFERMEDAD INFECCIOSA
Ictericia
Malaria
Fiebre amarilla
Hepatitis viacuterica
Leptospirosis
Borreliosis
Tifus exantemaacutetico
Erupcioacuten maacuteculo-papular
Dengue (macular confluente)
Fiebre tifoidea
Ricketsiosis
Lyme
Sarampioacuten
Siacutendrome mononucleoacutesico (incluido VIH)
Dolor de garganta
Difteria
Fiebre de Lassa Marburg
VEB CMV
Tos o disnea
Filariasis por W bancrofti
Ascaris Strongiloides Anquilostoma
Paragonimiasis
Neumoniacutea atiacutepica (C burnetii
Mycoplasmahellip)
Histoplasmosis
Melioidosis
Picaduras artroacutepodos
Leishmaniasis cutaacutenea
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 18 de 38
Uacutelceras Tularemia
ITS (lues linfogranuloma granuloma
inguinal)
Dolor abdominal
Fiebre tifoidea
Absceso hepaacutetico amebiano
Diarrea
Gastroenteritis
Disenteriacutea amebianabacilar
Hepatomegalia
Hepatitis
Leishmaniasis
Esquistomiasis gastrointestinal
Absceso hepaacutetico amebiano bacteriano
Fasciola hepaacutetica
Brucelosis
Esplenomegalia
Paludismo
Tripanosomiasis
Esquistomiasis hepatoespleacutenica
Leishmaniasis
Mononucleosis
Brucelosis
Linfadenopatiacutea generalizada
Sd Mononucleoacutesico y otras infecciones
viacutericas
Toxoplasmosis
Rickettsiosis
Leptospirosis
Brucelosis
Tripanosomiasis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 19 de 38
Tularemia
Bartonella
Leishmaniasis
Alteraciones neuroloacutegicas
Malaria cerebral
Meningitis
Encefalitis
Leptospirosis
Fiebre tifoidea
Tripanosomiasis africana
Fiebre trombopenia e ictericia o hiperbilirrubinemia tiene alto poder predictivo de malaria
Leucopenia en fiebre tifoidea brucelosis rickettsiosis malaria y dengue
Linfocitosis sugiere viriasis
Eosinofilia sugiere helmintiasis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 20 de 38
ANEXO 4 APROXIMACIOacuteN DIAGNOacuteSTICA DE LAS ENFERMEDADES MAacuteS
FRECUENTES
Amebiasis intestinal Estudio de paraacutesitos en heces
Amebiasis extraintestinal EcoTAC abdominal
Serologiacutea Entamoeba histolytica
Si hay material drenado realizar PCR E Histolytica y estudio de
paraacutesitos
Borrelia burgdorferi
(Lyme)
Borrelia recurrentis
(Fiebre recurrente)
Serologiacutea Borrelia burgdorferi (dudosa interpretacioacuten)
Serologiacutea en centro de referencia
Brucelosis Serologiacutea Rosa de Bengala y Ac totales a Brucella
Hemocultivos
Dengue Zika
Chikungunya
Tubo de serologiacutea
Zika se puede determinar en orina y en semen
Enfermedad de
transmisioacuten sexual
Serologiacutea lueacutetica VHB VHC VIH-12 (Ac y Ag-P24)
Esquistosomiasis Estudio de paraacutesitos en heces y orina (no en Sd Katayama
negativos) 12 h tras ejercicio
Serologiacutea en centro de referencia
Estrongiloidiasis Estudio de Strongyloides en heces y otros liacutequidos bioloacutegicos o
secreciones (jugo duodenal o biopsia intestinal)
Serologiacutea en centro de referencia
Fiebre tifoidea
paratifoidea
Hemocultivos durante la primera semana
vultivos de las placas si hay roseola
Coprocultivo y urocultivo despueacutes de la primera semana
Fiebre amarilla Serologiacutea centro de referencia
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 21 de 38
Fiebre Q Serologiacutea Coxiella burnetii
Filariasis Examen parasitoloacutegico en sangre (Wuchereria entre las 20-24h Loa
Loa entre las 10-14h)
En Onchocerca volvulus
- Estudio parasitoloacutegico en biopsia superficial de la piel
- Laacutempara de hendidura para observacioacuten de microfilarias en
coacuternea caacutemara anterior o humor viacutetreo
Hepatitis viacuterica Serologiacuteas VHA VHB VHC VHS CMV VEB
Histoplasmosis Cultivo de hongos en esputo
Serologiacutea Histoplasma
PAAF adenopatiacuteas
Leishmaniasis cutaacutenea Toma de material del borde de la lesioacuten para examen microscoacutepico y
PCR de Leishmania
Leishmaniasis visceral Examen microscoacutepico y PCR de Leishmania en medula oacutesea
Serologiacutea Leishmania
PCR en sangre de Leishmania
Leptospirosis Serologiacutea Leptospira en centro de referencia
Melioidosis Cultivos bacterianos de esputo u otros
Mononucleosis infecciosa Serologiacutea Paul Bunell
Ac heteroacutefilos
Paludismo Gota gruesa y extensioacuten Test raacutepido de Antiacutegeno plasmodium en
sangre (mejor si es en pico febril) se pueden repetir 3 muestras (cada
12h)
- PCR Plasmodium en sangre
Rickettsiosis
Serologiacutea R conorii
Serologiacutea en centro de referencia
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 22 de 38
TBC Mantouxquantiferon
Cultivo para Mycobacterias de esputo y cualquier otra focalidad
Tripanosomiasis africana
(enfermedad del suentildeo)
Serologiacutea en centro de referencia
Estudio parasitoloacutegico en LCR o tambieacuten en sangre o PAAF
ganglionar
Tripanosomiasis
americana (enfermedad de
Chagas)
Serologiacutea (confimar con segunda serologiacutea)
Estudio parasitoloacutegico en sangre (PCR en infeccioacuten aguda
microhematocrito)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 23 de 38
ANEXO 5 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO DE ELECCIOacuteN DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Riamet 20mg120mg 4 comp a las 0 y 8h
y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp)
Adultos con P vivax sensible a
cloroquina P ovale y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg 4
comp a las 0h seguidos de 2 comp a las
6h 24h y 48h (4222)
Pvivax y P ovale antildeadir primaquina
Embarazadas primer trimestre con
P falciparum CON criterios gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mgKg cada 8h 7diacuteas (junto
con suero glucosado y monitorizacioacuten
ECG) + Clindamicina EV 100 mgKg12h
7diacuteas
Embarazadas segundo y tercer
trimestres con P falciparum CON
criterios gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
Embarazadas primer trimestre con
P falciparum SIN criterios gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Clindamicina 450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas segundo y tercer trimestre
con P falciparum SIN criterios gravedad
Riamet 20mg120mg 4 comp a las 0h y 8h
y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp)
Embarazadas con P vivax sensible a
cloroquina P ovale y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg 4
comp a las 0h seguidos de 2 comp a las
6h 24h y 48h (4222)
P vivax y P ovale no antildeadir primaquina
hasta parto (profilaxis con cloroquina
155mg base 2 compsemana hasta parto)
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 24 de 38
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Riamet 20mg120mg a las 0h y 8h y cada
12h el 2ordm y 3ordm diacutea Seguacuten peso
lt 5Kg frac12 comprimido
5-14kg (lt 3 antildeos) 1 comp
15-24kg (3-8 antildeos) 2 comp
25-34kg (9-14 antildeos) 3 comp
gt 34 kg igual que adultos
Nintildeos con P vivax S cloroquina P ovale
y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg
(155mg cloroquina base) 10mg de
cloroquina baseKg a las 0h seguidos de
5mg de cloroquina baseKg a las 12h 24h
y 48h
Primaquina aunque ha demostrado ser
segura en nintildeos sigue sin recomendarse a
menores de 4 antildeos (en el resto realizar la
prueba de degraveficit de 6PDH antes)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 25 de 38
ANEXO 6 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO ALTERNATIVO DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina IV dosis de 20 mgKg seguido de
10mgKg8h 7diacuteas (con suero glucosado 5
y monitorizacioacuten ECG) + Doxiciclina EV 100
mg12h 7diacuteas Pasar VO cuando se pueda
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Atovaquona-proguanil 250mg100mg
(Malarone 250100) 4 compdiacutea 3 diacuteas
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Doxiciclina 100 mg12h 7 diacuteas
Eurartesim 40mg320mg (dihidroartemisina
40mg -piperaquina tetrafosfato 320mg)
lt75 kg 3 compdiacutea 3 diacuteas
gt 75kg 4 compdiacutea 3 diacuteas
Adultos con P vivax sensible a cloroquina
P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mg Kg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado 5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 100 mgKg12h 7diacuteas
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P Falciparum SIN criterios
gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h + Clindamicina
450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas con P vivax sensible
cloroquina P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV 10mgKg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 25-40mg mgKgdia (en 3 o
4 dosis) 7diacuteas
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Malarone comp pediaacutetricos (62525) o
comp adultos(250100) seguacuten peso
lt5Kg contraindicada
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 26 de 38
5-8Kg 2 comp pediaacutetricos24h 3diacuteas
9-10 Kg 3 comp pediaacutetricos24h 3 diacuteas
11-20 kg 1 comp adulto24h 3 diacuteas
21-30 kg 2 comp adulto24h 3diacuteas
31-40 kg 3 comp adulto24h 3 diacuteas
gt40 kg igual que adultos (4compdiacutea 3 diacuteas)
Sulfato de quinina 10mg de salkg8horas +
Clindamicina 25-40mgKgdiacutea dividido en 3-
4 dosis 7 diacuteas
Nintildeos con P vivax sensible a cloroquina P
ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 27 de 38
ANEXO 7 TRATAMIENTOS APROBADOS PARA MALARIA
Artesunato
EV
Artesun reg Amp 60mg de
artesunato EV o IM
Incluido en SNS Medicacioacuten
extranjera
Artemether +
lumefantrina
Riametreg Comp 20 mg artemether +
120 mg de lumefantrina
Disponible como
medicacioacuten extranjera
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Atovacuona
+
proguanil
Malaronereg Comp 250 mg de atovacuona
+100 mg de proguanil
(adultos)
Comp 625 mg de atovacuona + 25
mg de proguanil
(pediaacutetrico)
Incluido en SNS Disponible
consin
receta meacutedica
Clindamicina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
300mg
Ampollas de 600mg
Incluido en SNS
Cloroquina Dolquinereg
Comp 200 mg de
hidroxicloroquina sulfato
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Resochinreg
Comp 250 mg de difosfato
de cloroquina
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Doxiciclina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
100mg
Ampollas de 100mg
Incluido en SNS
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 28 de 38
Piperaquina
+
dihidroartemisina
Eurartesimreg Comp 40 mg piperaquina
+ 320 mg dihidroartemisina
tetrafosfato
NO incluido en
catalogo de SNS
Primaquina Primaquine
phosphatereg
Comp 75 mg (difosfato de
primaquina)
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Quinina
sulfato
Sulfato de
quinina
Caacutepsulas de 325mg (formula
magistral)
Incluido en SNS
Quinina
hidrocloruro
Foacutermula
magistral
Solucioacuten inyectable
600mg en 10 ml
Excluido en SNS
SNS Sistema Nacional de Salud
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 29 de 38
ANEXO 8 PRINCIPALES EFECTOS SECUNDARIOS DE LOS ANTIMALAacuteRICOS
Artemisinas (artemeter artesunato
dihidroartemisina)
Bradicardia sinusal prolongacioacuten QT aumento transaminasas neutropenia
eosinofiacutelia urticaria anemia hemoliacutetica tardiacutea
(maacutes en administracioacuten EV)
Atovacuona proguanil Diarreas naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal astegravenia mareos cefalea
erupcioacuten cutanea prurito y tos aumento transaminasas pancitopenia raro
eritema multiforme
Proguanil aftas bucales dolor abdominal diarrea cefalea descamacioacuten
palmoplantar hematuria fotosensibilidad pancitopenia
Clindamicina Diarrea en 20 naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal clostridium en
lt5 aumento transaminasas neutropenia trombopenia raro arritmias
Cloroquina Cefalea astenia diarrea voacutemitos dolor abdominal prurito eritema
multiforme pigmentacioacuten negroazulada de piel y mucosas alopecia
visioacuten borrosa y alteraciones de la acomodacioacuten opacidades corneales
(reversibles) retinopatiacutea (acumulo en la melanina de la retina puede
ser irreversible y progresiva en tratamientos prolongados)
pancitopenia hipocacusia acufenos insomnio neuropatia perifegraverica y
arritmias Contraindicado en psoriasis ulcus porfiacuteria aguda
intermitente y epilegravepsia
Doxiciclina Nauseas voacutemitos diarrea ulcus (se recomienda tomar en
bipedestacioacuten con 100ml de agua) hiperssensibilidad cutaacutenea
(urticaria erupcioacuten edema periorbitario) fotosensibilidad
hiperligmentacioacuten de piel y dientes degeneracioacuten grasa hepaacutetica
pancitopenia anemia hemoliacutetica y candidiasis vaginal miopia
transitoria por hidratacioacuten del cristalino
Primaquina Hemoslisis intravascular en pacientes con deacuteficit de 6PDH dispepsia
nauseas y voacutemitos (mejora con comida) cefalea prurito
alteracioacutenes de acomodacioacuten visual HTA arritmias En dosis altas
leucopenia agranulocitosis y metahemoglobinemia
Quinina Exantema prurito reacciones de hipersensibilidad
fiebre medicamentosa cinconismo (acuacutefenos hipoacuacutesia inestabilidad
cefalea naacuteuseas) hipoglucemia (durante la administracioacuten parenteral
debe perfundirse suero glucosado) hepatotoxicidad pancitopenia
alargamiento del QT
Su administracioacuten EV raacutepida puede produir fibrilacioacuten ventricular
hemolisis intravascular hemoglobuinuria e insuficiencia renal
(por anticuerpos frente a quinina blackwaterfever)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 30 de 38
ANEXO 9 ENFERMEDADES DE DECLARACIOacuteN OBLIGATORIA URGENTE Y NO
URGENTE
Botulismo
Brucelosis
Carbunco
Chikungunya
Coacutelera
Coronavirus MERS CoV
Difteria
Disenteria (shigella)
Encefalopatiacuteas espongiformes transmisibles humanas
Ebola
Fiebre tifoidea y paratifoidea
Fiebre amarilla
Fiebres hemorraacutegicas virales
Gripe H5N1y H7N9
Hepatitis A y hepatitis B
Infeccioacuten por gonococo
Legionelosis
Leishmaniosis
Lepra
Enfermedad invasiva por neumococo
Enfermedad invasiva por Haemophilus influenzae
Enfermedad invasiva por Spyogenes
Enfermedad meningocoacutecica
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 31 de 38
VIH y SIDA
Malaria
Paraacutelisis flaacutecida en menores de 15 antildeos
Parotiditis
Peste
Polio
Rabia
Rubeola y rubeola congeacutenita
Siacutefilis y siacutefilis congeacutenita
Siacutendrome respiratorio agudo grave
Teacutetanos y teacutetanos neonatal
Tifus exantemaacutetico
Tosferina
Triquinosis
TBC
Viruela
West Nile
Sarampioacuten
Brotes y situaciones epideacutemicas de cualquier etiologiacutea
Son de notificacioacuten numeacuterica (no individual) la diarrea infecciosa aguda fiebre botonosa fiebre
recurrente por garrapatas gripe (no H5N1 ni H7N9) herpes zoster varicela
La notificacioacuten no urgente se realizaraacute mediante una de interconsulta ordinaria a medicina
preventiva
Las notificacioacuten urgente se realizraacute llamando al busca de medicina preventiva (busca 49131 o
extensiones 76004 o 47006) cuando sean diacuteas laborables de 8 a 15 horas En caso de diacuteas festivos o
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 32 de 38
en horario de 15h a 8 h se dejaraacute un mensaje en el buzon de voz de la conselleriacutea teleacutefono 971 17
73 62 o enviando mail a vigilanciadgsanitacaibes
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 33 de 38
ANEXO 10 HOJA DE PETICIOacuteN PARA LA SOLICITUD DE ESTUDIO DE ZIKA
DENGUE Y CHIKUNGUNYA
Obligatorio para solicitar estudio de Zika no obligatorio para solicitar estudio de dengue o
chikungunya
Remitir a microbiologiacutea junto a la peticioacuten de solicitud de millenium
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 34 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 35 de 38
ANEXO 11 DIRECCIONES DONDE ENCONTRAR MAPAS Y ALARMAS DE LAS
PRINCIPALES ENFERMEDADES TROPICALES
MAPAS DE RIESGO DE MALARIA
httpswwwcdcgovmalariamap
httpwwwwhointmalariatravellerses
httpappswhointirisbitstream106652549141WHO-HTM-GMP-20174-spapdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadesmalariazonas20de20riesgohtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE DENGUE
httpswwwcdcgovdengueepidemiologyindexhtml
httpwwwwhointdenguecontrolepidemiologyen
httpfundacionioorgviajarenfermedadesdenguehtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE CHIKUNGUNYA
httpswwwcdcgovchikungunyageoindexhtml
httpfundacionioorgviajarenfermedadeschikungunyahtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE VIRUS ZIKA
httpswwwnccdcgovtravelpageworld-map-areas-with-zika
httpappswhointirisbitstream106652546191WHO-ZIKV-SUR-171-engpdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadeszika20virushtml
httpwwwhealthmaporgzikatimeline
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 36 de 38
MAPAS CON ALARMAS DE ENFERMEDADES INFECCIOSAS POR PAISES
httpswwwnccdcgovtravelnotices
httpwwwwhointcsralertresponseen
httpfundacionioorgviajarmapa_alertashtml
httpwwwhealthmaporges
httpsecdceuropaeuenthreats-and-outbreaks
httpwwwviajarseguroorg
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 37 de 38
7 BIBLIOGRAFIacuteA
- Rapp C Debord T Travel-related fever Rev Med Interne 2011 Dec 32 Suppl 2S224-30
- Poirot JL Campa P Voyage en pays tropical La revue du practicien 2011 61 551-558
- Siikamaumlki HM Kivelauml PS Sipilauml PN et al Fever in travelers returning from malaria-endemic
areas dont look for malaria only J Travel Med 201118 239-44
- Field V Gautret P Schlagenhauf P et al Travel and migration associated infectious diseases
morbidity in Europe 2008BMC Infect Dis 201010330
- Gautret P Cramer JP Field V et al Infectious diseases among travellers and migrants in Europe
EuroTravNet 2010Euro Surveill 201217(26)
- Spira A Assessment of travellers who return home ill Lancet 2003 361 1459-69
- Ryan ET Wilson ME Kain KC Illnes after international travel N Engl J Med 2002347505-16
- Looke D Robson J Infections in the returned traveller MJA practice essentials 2002 177 212-
219
-Goacutemez J Fiebre en el viajero actuacioacuten en urgencias Emergencias 2004 16152-161
- Aparicio P Torrus D Trevintildeo B Zubero Z Guias clinicas SEIMC 2006 Guia de aproximacioacuten al viajero con
fiebre al regreso del troacutepico
- Freedman DO Weld LH Kozarsky PE et al Spectrum of disease and relation to place of
exposure among ill returned travelers N Engl J Med 2006354119-30
- Lo Re V III Gluckman SJ Fever in the returned traveller Am Fam Physician 2003681343-50
- Gascoacuten J Corachan M fiebre en el viajero intercontinental Medicina Integral 2011 37 38-40
- Lopez-Velez R Valoracioacuten diagnoacutestica del paciente con siacutendrome febril tras viaje a los troacutepicos Revista
cliacutenica espantildeola 2001 201 134136
- Perez-Molina JA Diaz menendez M Perez-Ayala A et al Tratamiento de las enfermedades causadas por
paraacutesitos EIMC 2009 11003 1-16
- Perez-Arellano JL Hernandez-Cabrera M Pisos-Alamo E et al Tratamiento de las enfermedades
parasitarias Informacioacuten Terapeacuteutica del sistema nacional de salud 2007 Vol 31 Num 1
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 38 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 2 de 38
Revisioacute es marca la revisioacute del procediment amb les lletres de lrsquoabecedari Es comenccedila per la
lletra A que indica que eacutes la primera versioacute Quan es faci un canvi conceptual del document es faragrave
la segona versioacute que duragrave la lletra B i aixiacute successivament
Preparat autor (responsable de la comissioacute servei o unitat)
Revisioacute feta per un altre professional entegraves en la mategraveria Presentacioacute i validacioacute per la
Comissioacute pertinent (Comissioacute drsquoInfermeria Comissioacute Megravedica)
Signatura de la Direccioacute de referegravencia
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 3 de 38
PROTOCOLO DE DIAGNOacuteSTICO DE FIEBRE DEL VIAJERO Y TRATAMIENTO DE
MALARIA
1 INTRODUCCIOacuteNhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip3
2 EPIDEMIOLOGIacuteAhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip3
3 EVALUACIOacuteN CLIacuteNICAhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip7
4 ALGORITMO DIAGNOacuteSTICO DE FIEBRE DEL VIAJEROhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip9
5 TRATAMIENTO DE MALARIA10
51 TRATAMIENTO MALARIA EN
ADULTOS10
52 TRATAMIENTO MALARIA EN MUJERES
EMBARAZADAS11
53 TRATAMIENTO MALARIA EN
NINtildeOS12
6 ANEXOS
ANEXO 1 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN RIESGOS
ESPECIacuteFICOS14
ANEXO 2 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN PERIacuteODO DE
INCUBACIOacuteN15
ANEXO 3 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN SIacuteNTOMAS Y
SIGNOShelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip17
ANEXO 4 APROXIMACIOacuteN DIAGNOacuteSTICA DE LAS ENFERMEDADES MAacuteS
FRECUENTES20
ANEXO 5 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO DE ELECCIOacuteN DE
MALARIA23
ANEXO 6 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO ALTERNATIVO DE
MALARIA25
ANEXO 7 TRATAMIENTOS APROBADOS PARA
MALARIA27
ANEXO 8 PRINCIPALES EFECTOS SECUNDARIOS DE LOS ANTIMALAacuteRICOS29
ANEXO 9 ENFERMEDADES DE DECLARACIOacuteN OBLIGATORIA helliphelliphelliphelliphelliphellip30
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 4 de 38
ANEXO 10 HOJA DE PETICIOacuteN PARA ESTUDIO DE ZikaDengue y
Chikungunyahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip33
ANEXO 11 DIRECCIONES DONDE ENCONTRAR MAPAS Y ALARMAS DE LAS
PRINCIPALES ENFERMEDADES
TROPICALEShelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip35
7 BIBLIOGRAFIacuteA37
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 5 de 38
1 INTRODUCCIOacuteN
El siacutendrome febril es tras la diarrea del viajero la causa maacutes frecuente de consulta y la
entidad con mayor riesgo de mortalidad tras viajes a zonas tropicales generalmente aparece en las
dos primeras semanas aunque en el 10 se presenta hasta 6 meses tras la vuelta
Cualquier infeccioacuten puede ser causa de fiebre en un viaje desde enfermedades cosmopolitas
(infecciones de viacuteas respiratorias altas infecciones urinarias neumoniacuteas) hasta enfermedades
tropicales raras como las fiebres hemorraacutegicas El hecho que cualquier destino esteacute a menos de 36
horas de viaje tiempo menor al periodo de incubacioacuten de la mayoriacutea de las infecciones hace que los
microrganismos puedan emerger y transmitirse en lugares donde no existiacutean El conocer el algoritmo
diagnoacutestico en fiebre tras viaje es baacutesico para no pasar por alto enfermedades con alta mortalidad sin
tratamiento como malaria Estos algoritmos van cambiando a medida que emergen brotes de
enfermedades en distintas aacutereas
2 EPIDEMIOLOGIacuteA
Las patologiacuteas maacutes frecuentes en viajeros son diarrea del viajero (33) fiebre del viajero
(20) patologiacutea dermatoloacutegica (12) cuadros respiratorios (8)
La fiebre suele afectar al 3-19 de viajeros al troacutepico el 20-28 de consultas a cliacutenicas de
viajeros son por fiebre y la malaria supone entre el 10-20 de estas fiebres El riesgo de contraer
una enfermedad febril depende no solo del aacuterea donde se viaja sino tambieacuten de la eacutepoca de la
duracioacuten del viaje de la alimentacioacuten de las actividades realizadas y del grado de proteccioacuten
(vacunas quimioprofilaxis repelenteshellip)
La fiebre tras viaje es maacutes frecuente en viajes a Aacutefrica subsahariana (lo maacutes frecuente es
malaria) sudeste asiaacutetico (lo maacutes frecuente es dengue) e India (lo maacutes frecuente fiebre tifoidea)
Los microorganismos causales de fiebre del viajero maacutes frecuentes son
bull VIRUS virus respiratorios VEB dengue chikungunya zika hepatitis viacutericas fiebre
amarilla encefalitis japonesa virus Toscana West Nile Valle Rift
bull BACTERIAS enteropatoacutegenos (E-coli Salmonella Shigella) neumoniacuteas (tiacutepicas y
atiacutepicas) infecciones cutaacuteneas ITUs TBC brucella meningitis rickettsias Lyme
leptospirosis
bull HONGOS histoplasmosis y otras micosis regionales
bull PARAacuteSITOS malaria esquistosomiasis amebiasis helmintos intestinales leishmaniasis
toxoplasmosis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 6 de 38
Causas de fiebre de viajero en las diferentes series
DIAGNOSTICO MacLean
et al1994
(N587)
Doherty et
al 1995
(N195)
Hill et al
2000(N822)
OrsquoBrien et
al 2001
(N587)
EuroTravNet
2008 (6957)
Siitamaki
et al
2011
(417)
Malaria 32 42 2 27 26 21
Infeccioacuten
digestiva 45 65 31 14 33 27
Dengue 2 6 0 8 10 136
Hepatitis viral 6 3 2 3 210
Infec
respiratoria 11 26 24 24 8 14
Fiebre tifoidea 2 2 0 3 145 210
Mononucleosis 2 05 0 04 145 526
Rickettsiosis 1 05 1 2 36 631
Amebiasis 1 0 0 0 1 -
Chikungunya - - - - 09 -
Toxoplasmosis - - - - 217 -
Lepstospirosis - - - - 05 105
Brucelosis - - - - 015 -
Miscelaacutenea 63 5 33 52 - -
No
diagnosticada 25 25 8 9 - -
En zonas donde sea endeacutemica toda fiebre es MALARIA mientras no se demuestre lo contrario
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 7 de 38
3 EVALUACIOacuteN CLIacuteNICA
31 EPIDEMIOLOacuteGICA
o Antecedentes alergias inmunosupresioacuten
o Lugar de viaje paiacutes zona del paiacutes zona ruralurbana altitud
o Fecha de viaje (eacutepoca del antildeo) y duracioacuten del mismo
o Actividades desarrolladas comidas picaduras contacto animales y contactos sexuales (Ver
ANEXO 1)
o Vacunaciones realizadas vacunas como VHA VHB y fiebre amarilla proteccioacuten cerca del
100 meningitis 90 pero fiebre tifoidea es del 75 y coacutelera 60
o Profilaxis antipaluacutedica (tipo y dosis) en las diferentes series el cumplimiento de profilaxis
variacutea entre 50 y 80 Repelentes Mosquiteras
32 HISTORIA CLIacuteNICA
o Fiebre tiempo de inicio y su relacioacuten con el viaje (Ver ANEXO 2 incubacioacuten de las
enfermedades)
o Faacutermacos antibioacuteticos antiteacutermicos
o Siacutentomas asociados y tiempo de inicio (ver ANEXO 3 causas probables seguacuten siacutentomas
acompantildeantes)
33 EXPLORACIOacuteN
o Constantes vitales TA temperatura frecuencia cardiaca y respiratograveria
o Buacutesqueda de signos de gravedad
Alteracioacuten de conciencia yo focalidad neurologravegica
Hipotensioacuten e inestabilidad hemodinagravemica
Distreacutes respiratorio
Hemorragias
Insuficiencia renal o insuficiencia hepagravetica
o Sistemaacutetica por aparatos inspeccioacuten cutaacutenea y de mucosas cardio-respiratoria abdominal
neurologravegica
34 PRUEBAS COMPLEMENTARIAS INICIALES
Primer nivel
Gota gruesa si ha estado en zona de paludismo (si es posible test raacutepido de Ag
malaria y PCR Plasmodium) Malaria es la causa maacutes frecuente de fiebre a la vuelta
de un viaje a zona tropical de modo que eacutesa es la etiologiacutea que debe descartarse en
primer lugar Informar al microbioacutelogo de cliacutenica y lugar de procedencia (tubo de
hemograma)
Hemograma coagulacioacuten y bioquiacutemica glucemia ionograma funcioacuten hepaacutetica y
renal
Sedimento de orina
Hemocultivos urocultivo
Rx tograverax
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 8 de 38
Serologiacuteas y PCR dengue chikungunya y zika (si procede seguacuten datos
epidemioloacutegicos)
Segundo nivel si las anteriores son negativas y no hay una clara focalidad infecciosa
Repeticioacuten de gota gruesa a las 12h (hasta 3 determinaciones si la sospecha es alta)
Mejor en pico febril
Coprocultivos y paraacutesitos en heces
Serologiacuteas especiacuteficas (VIH VHB VHC Rickettsia Coxiella VEB CMV Lues
lyme Leptospira Brucella Leishmania) seguacuten la sospecha cliacutenica Uacutetiles para ver la
posterior conversioacuten en control a las 2-4 semanas
Frotis fariacutengeo para viacuterus
Otras seguacuten signos siacutentomas y epidemiologiacutea ver anexo 4 (diagnoacutestico
enfermedades maacutes frecuente)
Tercer nivel
Ag neumococo o legionella en orina cultivos de esputohellip
ECO abdominal
Mantoux Quantiferon Baciloscopias esputo orina heces sangre
Estudio inmunoloacutegico
Mielograma
TAC craneal puncioacuten lumbar
TAC toracoabdominal PET Ecocardiograma
Puncioacuten adenopatiacuteas
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 9 de 38
4 ALGORITMO DIAGNOacuteSTICO DE FIEBRE DEL VIAJERO
FIEBRE
Zona de riesgo y actividades
Periodo de incubacioacuten
Siacutentomas asociados
Signos fiacutesicos
Descartar malaria si es de zona de riesgo (3 gotas gruesas separadas 12h si es
necesario) tubo de hemograma (gota gruesa test raacutepido Ag malaria PCR plasmodium)
Descartar enfermedad grave Shock sepsis distreacutes respiratorio alt consciencia
hemorragias -gt aislamiento si riesgo contagio antibioacutetico empiacuterico tratamiento de soporte
Descartar dengue zika y chikungunya si zona y cliacutenica compatibles (fiebre cefalea
artromialgias) tubo de serologiacutea Declarar a preventiva Hoja de solicitud en caso de Zika
Focalidad
Infeccioacuten respiratoria urinaria diarrea del viajero infeccioacuten intraabdominal
meningitis tratamiento especiacutefico
No focalidad
Hemograma y bioquiacutemica con funcioacuten hepaacutetica y renal
Sedimento
Rx toacuterax
Hemocultivos y urocultivo
Diagnoacutestico
Tratamiento especiacutefico
No diagnoacutestico
Coprocultivos paraacutesitos en heces
Serologiacuteas VIH VHB VHC VEB
CMV Coxiella RickettsiaLues Lyme
Leptospira Brucella Leishmaniahellip Diagnoacutestico
Tratamiento especiacutefico
No diagnoacutestico
Frotis fariacutengeo para virus
Ag neumococo o legionella en orina
Cultivos de esputo
ECO abdominal
Mantoux quantiferon
BK esputo orina heces sangre
Estudio inmunoloacutegico
Mielograma
TAC craneal puncioacuten lumbar
Diagnoacutestico
Tratamiento especiacutefico
No diagnoacutestico
Estudio de fiebre de origen
desconocido
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 10 de 38
Considerar tratamiento empiacuterico una vez descartados malaria (tratamiento especifico) dengue zika
y chikungunya (tratamiento de soporte)
- Doxiciclina en sospecha de rickettsiosis
- Ceftriaxona en sospecha de fiebre tifoidea
- Ciprofloxacino en diarrea moderadasevera tras regreso de Aacutefrica o Latinoameacuterica y azitromicina
en diarrea de Asia
5 TRATAMIENTO DE MALARIA EN ADULTOS
Malaria por Plasmodium falciparum CON criterios de gravedad
Criterios de gravedad alteracioacuten conciencia crisis comiciales distres respiratorio edema pulmonar
insuficiencia renal moderada-grave shock anemia grave parasitemia gt 10
- Eleccioacuten Artesunato EV 24 mgkg a las 0 12h 24h y cada 24 horas hasta poder iniciar el
tratamiento oral Medicamento extranjero
- Alternativa Quinina EV dosis de carga 20 mgKg seguido de 10mgKg cada 8h 7diacuteas (con
suero glucosado y monitorizacioacuten ECG) + Doxiciclina EV 100 mg12h 7diacuteas
Pasar a tratamiento oral cuando sea posible
Malaria por Plasmodium falciparum SIN criterios de gravedad
- Eleccioacuten Riamet 20mg120mg (artemeterlumefantrina) 4 comp a las 0h y a las 8h y cada 12h el
2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp) Medicacioacuten extranjera necesidad de informe individualizado para la
solicitud
- Alternativas - Atovaquona-proguanil 250100mg (Malarone 250100mg) 4 compdiacutea 3 diacuteas
- Sulfato de quinina 850 mg8h + Doxiciclina 100 mg12h 7 diacuteas
- Eurartesim 40mg320mg (dihidroartemisina 40mg -piperaquina tetrafosfato
320mg) lt 75 kg 3 compdiacutea 3 diacuteas gt 75kg 4 compdiacutea 3 diacuteas
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 11 de 38
Malaria por Plasmodium vivax sensible a cloroquina Plasmodium ovale y Plasmodium
malariae
-Eleccioacuten Resochin 250mg o Dolquine 200mg (155mg cloroquina base) 4 comp a las 0h
seguidos de 2 comp a las 6h 24h y 48h (4222 total 10)
En Plasmodium vivax y Plasmodium ovale asociar primaquina tras comprobar que no existe deacuteficit
de 6 fosfato deshidrogenasa
- En P vivax Primaquine 75mg base 4 compdiacutea (30mg) 14 diacuteas
- En P ovale Primaquine 75mg base 2 compdiacutea (15mg) 14 diacuteas
Plasmodium vivax resistente a cloroquina (Indonesia y Papua nueva Guinea) se trataraacute como
Plasmodium falciparum
Solicitar gota gruesa de control a las 48h para ver respuesta al tratamiento
Los pacientes con malaria requieren ingreso al menos 12-24h hasta comprobar tolerancia y
seguridad del tratamiento - Malaria con criterios de gravedad valorar ingreso en UCI
- Malaria sin criterios de gravedad ingreso en MIF o en UCE
Al alta remitir a CCEE de Infecciosas-Tropicales (MIR INF02SE) con analiacutetica y gota gruesa
control
51 TRATAMIENTO DE MALARIA EN MUJERES EMBARAZADAS
Malaria en embarazadas por Plasmodium falciparum CON criterios de gravedad
- Eleccioacuten en primer trimestre Quinina EV dosis de carga 20 mgKg seguido de 10mgKg8h
7diacuteas (con suero glucosado 5 y monitorizacioacuten ECG) + Clindamicina EV 100 mgKg12h 7diacuteas
- Eleccioacuten en segundo y tercer trimestre Artesunato EV 24 mgkg a las 0 12h 24h y cada 24
horas hasta poder iniciar el tratamiento oral Medicacioacuten extranjera
- Alternativa durante todo el embarazo Quinina EV dosis de carga 20 mgKg seguido de 10mg
Kg 8h 7diacuteas (con suero glucosado 5 y monitorizacioacuten ECG) + Clindamicina EV 100
mgKg12h 7diacuteas
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 12 de 38
Pasar a tratamiento oral cuando sea posible
Malaria en embarazadas por Plasmodium falciparum SIN criterios de gravedad
- Eleccioacuten en primer trimestre Sulfato de quinina 850 mg8h VO + Clindamicina 450mg8h 7
diacuteas
- Eleccioacuten en segundo y tercer trimestre Riamet 20mg120mg (artemeterlumefantrina) 4 comp a
las 0 y a las 8h y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp) Medicacioacuten extranjera necesidad de
informe individualizado para su solicitud
- Alternativa durante todo el embarazo Sulfato de quinina 850 mg8h + Clindamicina
450mg8h 7 diacuteas
Malaria en embarazdas por Plasmodium vivax sensible a cloroquina Plasmodium ovale y
Plasmodium malariae
- Resochin 250mg o Dolquine 200mg (155mg cloroquina base) 4 comp a las 0h seguidos de 2
comp a las 6h 24h 48h (4222)
En Plasmodium vivax y Plasmodium ovale al estar contraindicada la primaquina en embarzazo dar
cloroquina 155 mg base 2 comp cada semana hasta el parto
52 TRATAMIENTO DE MALARIA EN NINtildeOS
Malaria en ninos por Plasmodium falciparum CON criterios de gravedad
- Eleccioacuten Artesunato lt20 kg 3mgKg EV a las 0 12h 24h y cada 24h hasta poder iniciar el
tratamiento oral gt20kg 24 mgkg EV a las 0 12h 24h y cada 24h hasta poder iniciar el tratamiento
oral Medicacioacuten extranjera
- Alternativa Quinina EV 10mgKg8h 7diacuteas (con suero glucosado5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 25-40mg mgKgdiacutea (en 3 o 4 dosis) 7diacuteas
Pasar a tratamiento oral cuando sea posible
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 13 de 38
Malaria en ninos por Plasmodium falciparum SIN criterios de gravedad
-Eleccioacuten Riamet 20mg120mg (artemeterlumefantrina) a las 0h a las 8h y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea
(total 24 comp) Seguacuten el peso lt 5Kg frac12 comprimido 5-14kg (lt 3 antildeos) 1 comp 15-24kg (3-8
antildeos) 2 comp 25-34kg (9-14 antildeos) 3 comp gt 34 kg igual que adultos Medicacioacuten extranjera
necesidad de informe individualizado para su solicitud
-Alternativa Malarone seguacuten peso Comprimides pediatricos (62525) comprimides adultos
(250100) En lt5Kg contraindicada 5-8Kg 2 comp pediaacutetricos 24h 3diacuteas 9-10 Kg 3 comp
pediaacutetricos24h 3 diacuteas 11-20 kg 1 comp adulto24h 3 diacuteas 21-30 kg 2 comp adulto24h 3diacuteas
31-40 kg 3 comp adulto24h 3 diacuteas gt40 kg igual que adultos 4 comp24h 3 diacuteas
- Alternativa Sulfato de quinina 10mg de salkg8horas + Clindamicina 25-40mgKgdiacutea dividido
en 3-4 dosis 7 diacuteas
Malaria en ninos por Plasmodium vivax sensible a cloroquina Plasmodium ovale y
Plasmodium malariae
- Resochin 250mg o Dolquine 200mg (155mg cloroquina base) 10mg de cloroquina baseKg a las
0h seguidos de 5mg de cloroquina baseKg a las 12h 24h 48h
-Primaquina aunque ha demostrado ser segura en nintildeos sigue sin recomendarse a menores de 4
antildeos (en el resto realizar la prueba de deacuteficit de 6 fosfato deshidrogenasa antes de su
administracioacuten)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 14 de 38
ANEXO 1 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN RIESGOS ESPECIacuteFICOS
RIESGOS ESPECIacuteFICOS ENFERMEDADES ASOCIADAS
Contacto con agua dulce
(bantildeos raftinghellip)
Leptospirosis
Esquistosomiasis
Melioidosis
Contacto con animales domeacutesticos o de
granja
Brucelosis
Leptospirosis
Psitacosis
Brucella
Fiebre Q
Tularemia
Rabia
Contactos sexuales o fluidos corporales VIH
Hepatitis B y C
Contacto con agujas jeringas
(dentista tatuajes acupunturahellip)
VIH
Hepatitis B y C
Contacto con sangre u otros fluidos
corporales en zona de riesgo
Ebola
Marburg
Peste neumoacutenica
Consumo de agua no tratada Amebas
Coacutelera
VHA VHE
fiebre tifoidea
Shigella
Giardia
Cryptosporidium
Ciclospora
Consumo de productos laacutecteos locales o
derivados
Brucelosis
Shigella
Fiebre tifoidea
Visita a cuevas visitas a zonas de riesgo Histoplasmosis
Rabia
Visita parques en zona de riesgo Tripanosomiasis africana
Rickettsiosis
Borreliosis
Dormir sin proteccioacuten en casascabantildeas en
zonas de riesgo
Tripanosomiasis americana (Enf de Chagas)
Consumo de cangrejos crudos Paragonimiasis
Contacto con tierra fango Estrongiloidiasis
Anquilostomiasis
Meliodosis
Larva migrans cutaacutenea
Miasis
Contacto con enfermos febriles Gripe
Meningitis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 15 de 38
TBC
Consumo de alimentos crudos o poco cocidos
(ensaladas pescado carne mariscohellip)
Ascariasis
Trichiurasis
Gnatostoma
Fasciola
Amebiasis
Gastroenteritis
VHA
Picadura de mosquito Paludismo
Filariasis (poco frecuente en viajeros)
Dengue
Chikungunya
Zika
Picadura de moscas Leishmaniasis
Miasis
Oncocercosis
Tripanosomiasis africana
Picadura de piojogarrapatapulga Borreliosis
Tifus
Rickettsiosis
Yersinia pestis
Los ldquovisiting friends and relativesrdquo tienen maacutes riesgo de malaria fiebre tifoidea parasitosis
intestinales siacutendromes respiratorios TBC e ITS
Los expatriados tienen maacutes riesgo de infecciones croacutenicas (malaria filariasis esquistosomiasis
estrongiloidiasis giardiasis brucelosis TBC)
Los mayores de 60 antildeos tienen maacutes riesgo de enfermedades graves como malaria grave infecciones
respiratorias bajas
Los nintildeos tienen maacutes riesgo de diarreas infecciones de la piel infecciones viacuteas respiratorias altas
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 16 de 38
ANEXO 2 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN PERIacuteODO DE INCUBACIOacuteN
MENOS DE 21 DIacuteAS MAacuteS DE 21DIacuteAS
Paludismo P falciparum Paludismo P falciparum
Dengue Zika y Chikungunya Paludismo vivax ovale malariae
Virus de las fiebres hemorraacutegicas
Rabia
Gastroenteritis Amebiasis
Leptospirosis Leishmaniasis
Fiebre tifoidea Fiebre tifoidea
Rickettsiosis Coxiella Lyme Tripanosomiasis
Schistosomiasis aguda (Katayama) Schistosomiasis croacutenica (hematuria diarreas)
VHA VHC VHE Primoinfeccioacuten VIH VHA VHB VIH Sd Mononucleoacutesido (VEB
CMV)
Brucella Brucella
Micosis endeacutemicas (Histoplasma) Micosis endeacutemicas (Histoplasma)
Tularemia Tuberculosis
Trichinosis Filarias (en viajeros de largas estancias)
Meningitis Melioidosis
Picadura de artroacutepodos Larva migrans visceral
Otros arbovirus (fiebre amarilla virus
encefalitis japonesa virus Toscana West
Nilevirus virus Valle del Rift)
Lues
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 17 de 38
ANEXO 3 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN SIacuteNTOMAS Y SIGNOS
SIacuteNTOMAS Y SIGNOS ENFERMEDAD INFECCIOSA
Ictericia
Malaria
Fiebre amarilla
Hepatitis viacuterica
Leptospirosis
Borreliosis
Tifus exantemaacutetico
Erupcioacuten maacuteculo-papular
Dengue (macular confluente)
Fiebre tifoidea
Ricketsiosis
Lyme
Sarampioacuten
Siacutendrome mononucleoacutesico (incluido VIH)
Dolor de garganta
Difteria
Fiebre de Lassa Marburg
VEB CMV
Tos o disnea
Filariasis por W bancrofti
Ascaris Strongiloides Anquilostoma
Paragonimiasis
Neumoniacutea atiacutepica (C burnetii
Mycoplasmahellip)
Histoplasmosis
Melioidosis
Picaduras artroacutepodos
Leishmaniasis cutaacutenea
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 18 de 38
Uacutelceras Tularemia
ITS (lues linfogranuloma granuloma
inguinal)
Dolor abdominal
Fiebre tifoidea
Absceso hepaacutetico amebiano
Diarrea
Gastroenteritis
Disenteriacutea amebianabacilar
Hepatomegalia
Hepatitis
Leishmaniasis
Esquistomiasis gastrointestinal
Absceso hepaacutetico amebiano bacteriano
Fasciola hepaacutetica
Brucelosis
Esplenomegalia
Paludismo
Tripanosomiasis
Esquistomiasis hepatoespleacutenica
Leishmaniasis
Mononucleosis
Brucelosis
Linfadenopatiacutea generalizada
Sd Mononucleoacutesico y otras infecciones
viacutericas
Toxoplasmosis
Rickettsiosis
Leptospirosis
Brucelosis
Tripanosomiasis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 19 de 38
Tularemia
Bartonella
Leishmaniasis
Alteraciones neuroloacutegicas
Malaria cerebral
Meningitis
Encefalitis
Leptospirosis
Fiebre tifoidea
Tripanosomiasis africana
Fiebre trombopenia e ictericia o hiperbilirrubinemia tiene alto poder predictivo de malaria
Leucopenia en fiebre tifoidea brucelosis rickettsiosis malaria y dengue
Linfocitosis sugiere viriasis
Eosinofilia sugiere helmintiasis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 20 de 38
ANEXO 4 APROXIMACIOacuteN DIAGNOacuteSTICA DE LAS ENFERMEDADES MAacuteS
FRECUENTES
Amebiasis intestinal Estudio de paraacutesitos en heces
Amebiasis extraintestinal EcoTAC abdominal
Serologiacutea Entamoeba histolytica
Si hay material drenado realizar PCR E Histolytica y estudio de
paraacutesitos
Borrelia burgdorferi
(Lyme)
Borrelia recurrentis
(Fiebre recurrente)
Serologiacutea Borrelia burgdorferi (dudosa interpretacioacuten)
Serologiacutea en centro de referencia
Brucelosis Serologiacutea Rosa de Bengala y Ac totales a Brucella
Hemocultivos
Dengue Zika
Chikungunya
Tubo de serologiacutea
Zika se puede determinar en orina y en semen
Enfermedad de
transmisioacuten sexual
Serologiacutea lueacutetica VHB VHC VIH-12 (Ac y Ag-P24)
Esquistosomiasis Estudio de paraacutesitos en heces y orina (no en Sd Katayama
negativos) 12 h tras ejercicio
Serologiacutea en centro de referencia
Estrongiloidiasis Estudio de Strongyloides en heces y otros liacutequidos bioloacutegicos o
secreciones (jugo duodenal o biopsia intestinal)
Serologiacutea en centro de referencia
Fiebre tifoidea
paratifoidea
Hemocultivos durante la primera semana
vultivos de las placas si hay roseola
Coprocultivo y urocultivo despueacutes de la primera semana
Fiebre amarilla Serologiacutea centro de referencia
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 21 de 38
Fiebre Q Serologiacutea Coxiella burnetii
Filariasis Examen parasitoloacutegico en sangre (Wuchereria entre las 20-24h Loa
Loa entre las 10-14h)
En Onchocerca volvulus
- Estudio parasitoloacutegico en biopsia superficial de la piel
- Laacutempara de hendidura para observacioacuten de microfilarias en
coacuternea caacutemara anterior o humor viacutetreo
Hepatitis viacuterica Serologiacuteas VHA VHB VHC VHS CMV VEB
Histoplasmosis Cultivo de hongos en esputo
Serologiacutea Histoplasma
PAAF adenopatiacuteas
Leishmaniasis cutaacutenea Toma de material del borde de la lesioacuten para examen microscoacutepico y
PCR de Leishmania
Leishmaniasis visceral Examen microscoacutepico y PCR de Leishmania en medula oacutesea
Serologiacutea Leishmania
PCR en sangre de Leishmania
Leptospirosis Serologiacutea Leptospira en centro de referencia
Melioidosis Cultivos bacterianos de esputo u otros
Mononucleosis infecciosa Serologiacutea Paul Bunell
Ac heteroacutefilos
Paludismo Gota gruesa y extensioacuten Test raacutepido de Antiacutegeno plasmodium en
sangre (mejor si es en pico febril) se pueden repetir 3 muestras (cada
12h)
- PCR Plasmodium en sangre
Rickettsiosis
Serologiacutea R conorii
Serologiacutea en centro de referencia
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 22 de 38
TBC Mantouxquantiferon
Cultivo para Mycobacterias de esputo y cualquier otra focalidad
Tripanosomiasis africana
(enfermedad del suentildeo)
Serologiacutea en centro de referencia
Estudio parasitoloacutegico en LCR o tambieacuten en sangre o PAAF
ganglionar
Tripanosomiasis
americana (enfermedad de
Chagas)
Serologiacutea (confimar con segunda serologiacutea)
Estudio parasitoloacutegico en sangre (PCR en infeccioacuten aguda
microhematocrito)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 23 de 38
ANEXO 5 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO DE ELECCIOacuteN DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Riamet 20mg120mg 4 comp a las 0 y 8h
y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp)
Adultos con P vivax sensible a
cloroquina P ovale y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg 4
comp a las 0h seguidos de 2 comp a las
6h 24h y 48h (4222)
Pvivax y P ovale antildeadir primaquina
Embarazadas primer trimestre con
P falciparum CON criterios gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mgKg cada 8h 7diacuteas (junto
con suero glucosado y monitorizacioacuten
ECG) + Clindamicina EV 100 mgKg12h
7diacuteas
Embarazadas segundo y tercer
trimestres con P falciparum CON
criterios gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
Embarazadas primer trimestre con
P falciparum SIN criterios gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Clindamicina 450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas segundo y tercer trimestre
con P falciparum SIN criterios gravedad
Riamet 20mg120mg 4 comp a las 0h y 8h
y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp)
Embarazadas con P vivax sensible a
cloroquina P ovale y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg 4
comp a las 0h seguidos de 2 comp a las
6h 24h y 48h (4222)
P vivax y P ovale no antildeadir primaquina
hasta parto (profilaxis con cloroquina
155mg base 2 compsemana hasta parto)
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 24 de 38
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Riamet 20mg120mg a las 0h y 8h y cada
12h el 2ordm y 3ordm diacutea Seguacuten peso
lt 5Kg frac12 comprimido
5-14kg (lt 3 antildeos) 1 comp
15-24kg (3-8 antildeos) 2 comp
25-34kg (9-14 antildeos) 3 comp
gt 34 kg igual que adultos
Nintildeos con P vivax S cloroquina P ovale
y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg
(155mg cloroquina base) 10mg de
cloroquina baseKg a las 0h seguidos de
5mg de cloroquina baseKg a las 12h 24h
y 48h
Primaquina aunque ha demostrado ser
segura en nintildeos sigue sin recomendarse a
menores de 4 antildeos (en el resto realizar la
prueba de degraveficit de 6PDH antes)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 25 de 38
ANEXO 6 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO ALTERNATIVO DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina IV dosis de 20 mgKg seguido de
10mgKg8h 7diacuteas (con suero glucosado 5
y monitorizacioacuten ECG) + Doxiciclina EV 100
mg12h 7diacuteas Pasar VO cuando se pueda
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Atovaquona-proguanil 250mg100mg
(Malarone 250100) 4 compdiacutea 3 diacuteas
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Doxiciclina 100 mg12h 7 diacuteas
Eurartesim 40mg320mg (dihidroartemisina
40mg -piperaquina tetrafosfato 320mg)
lt75 kg 3 compdiacutea 3 diacuteas
gt 75kg 4 compdiacutea 3 diacuteas
Adultos con P vivax sensible a cloroquina
P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mg Kg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado 5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 100 mgKg12h 7diacuteas
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P Falciparum SIN criterios
gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h + Clindamicina
450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas con P vivax sensible
cloroquina P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV 10mgKg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 25-40mg mgKgdia (en 3 o
4 dosis) 7diacuteas
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Malarone comp pediaacutetricos (62525) o
comp adultos(250100) seguacuten peso
lt5Kg contraindicada
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 26 de 38
5-8Kg 2 comp pediaacutetricos24h 3diacuteas
9-10 Kg 3 comp pediaacutetricos24h 3 diacuteas
11-20 kg 1 comp adulto24h 3 diacuteas
21-30 kg 2 comp adulto24h 3diacuteas
31-40 kg 3 comp adulto24h 3 diacuteas
gt40 kg igual que adultos (4compdiacutea 3 diacuteas)
Sulfato de quinina 10mg de salkg8horas +
Clindamicina 25-40mgKgdiacutea dividido en 3-
4 dosis 7 diacuteas
Nintildeos con P vivax sensible a cloroquina P
ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 27 de 38
ANEXO 7 TRATAMIENTOS APROBADOS PARA MALARIA
Artesunato
EV
Artesun reg Amp 60mg de
artesunato EV o IM
Incluido en SNS Medicacioacuten
extranjera
Artemether +
lumefantrina
Riametreg Comp 20 mg artemether +
120 mg de lumefantrina
Disponible como
medicacioacuten extranjera
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Atovacuona
+
proguanil
Malaronereg Comp 250 mg de atovacuona
+100 mg de proguanil
(adultos)
Comp 625 mg de atovacuona + 25
mg de proguanil
(pediaacutetrico)
Incluido en SNS Disponible
consin
receta meacutedica
Clindamicina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
300mg
Ampollas de 600mg
Incluido en SNS
Cloroquina Dolquinereg
Comp 200 mg de
hidroxicloroquina sulfato
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Resochinreg
Comp 250 mg de difosfato
de cloroquina
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Doxiciclina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
100mg
Ampollas de 100mg
Incluido en SNS
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 28 de 38
Piperaquina
+
dihidroartemisina
Eurartesimreg Comp 40 mg piperaquina
+ 320 mg dihidroartemisina
tetrafosfato
NO incluido en
catalogo de SNS
Primaquina Primaquine
phosphatereg
Comp 75 mg (difosfato de
primaquina)
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Quinina
sulfato
Sulfato de
quinina
Caacutepsulas de 325mg (formula
magistral)
Incluido en SNS
Quinina
hidrocloruro
Foacutermula
magistral
Solucioacuten inyectable
600mg en 10 ml
Excluido en SNS
SNS Sistema Nacional de Salud
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 29 de 38
ANEXO 8 PRINCIPALES EFECTOS SECUNDARIOS DE LOS ANTIMALAacuteRICOS
Artemisinas (artemeter artesunato
dihidroartemisina)
Bradicardia sinusal prolongacioacuten QT aumento transaminasas neutropenia
eosinofiacutelia urticaria anemia hemoliacutetica tardiacutea
(maacutes en administracioacuten EV)
Atovacuona proguanil Diarreas naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal astegravenia mareos cefalea
erupcioacuten cutanea prurito y tos aumento transaminasas pancitopenia raro
eritema multiforme
Proguanil aftas bucales dolor abdominal diarrea cefalea descamacioacuten
palmoplantar hematuria fotosensibilidad pancitopenia
Clindamicina Diarrea en 20 naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal clostridium en
lt5 aumento transaminasas neutropenia trombopenia raro arritmias
Cloroquina Cefalea astenia diarrea voacutemitos dolor abdominal prurito eritema
multiforme pigmentacioacuten negroazulada de piel y mucosas alopecia
visioacuten borrosa y alteraciones de la acomodacioacuten opacidades corneales
(reversibles) retinopatiacutea (acumulo en la melanina de la retina puede
ser irreversible y progresiva en tratamientos prolongados)
pancitopenia hipocacusia acufenos insomnio neuropatia perifegraverica y
arritmias Contraindicado en psoriasis ulcus porfiacuteria aguda
intermitente y epilegravepsia
Doxiciclina Nauseas voacutemitos diarrea ulcus (se recomienda tomar en
bipedestacioacuten con 100ml de agua) hiperssensibilidad cutaacutenea
(urticaria erupcioacuten edema periorbitario) fotosensibilidad
hiperligmentacioacuten de piel y dientes degeneracioacuten grasa hepaacutetica
pancitopenia anemia hemoliacutetica y candidiasis vaginal miopia
transitoria por hidratacioacuten del cristalino
Primaquina Hemoslisis intravascular en pacientes con deacuteficit de 6PDH dispepsia
nauseas y voacutemitos (mejora con comida) cefalea prurito
alteracioacutenes de acomodacioacuten visual HTA arritmias En dosis altas
leucopenia agranulocitosis y metahemoglobinemia
Quinina Exantema prurito reacciones de hipersensibilidad
fiebre medicamentosa cinconismo (acuacutefenos hipoacuacutesia inestabilidad
cefalea naacuteuseas) hipoglucemia (durante la administracioacuten parenteral
debe perfundirse suero glucosado) hepatotoxicidad pancitopenia
alargamiento del QT
Su administracioacuten EV raacutepida puede produir fibrilacioacuten ventricular
hemolisis intravascular hemoglobuinuria e insuficiencia renal
(por anticuerpos frente a quinina blackwaterfever)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 30 de 38
ANEXO 9 ENFERMEDADES DE DECLARACIOacuteN OBLIGATORIA URGENTE Y NO
URGENTE
Botulismo
Brucelosis
Carbunco
Chikungunya
Coacutelera
Coronavirus MERS CoV
Difteria
Disenteria (shigella)
Encefalopatiacuteas espongiformes transmisibles humanas
Ebola
Fiebre tifoidea y paratifoidea
Fiebre amarilla
Fiebres hemorraacutegicas virales
Gripe H5N1y H7N9
Hepatitis A y hepatitis B
Infeccioacuten por gonococo
Legionelosis
Leishmaniosis
Lepra
Enfermedad invasiva por neumococo
Enfermedad invasiva por Haemophilus influenzae
Enfermedad invasiva por Spyogenes
Enfermedad meningocoacutecica
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 31 de 38
VIH y SIDA
Malaria
Paraacutelisis flaacutecida en menores de 15 antildeos
Parotiditis
Peste
Polio
Rabia
Rubeola y rubeola congeacutenita
Siacutefilis y siacutefilis congeacutenita
Siacutendrome respiratorio agudo grave
Teacutetanos y teacutetanos neonatal
Tifus exantemaacutetico
Tosferina
Triquinosis
TBC
Viruela
West Nile
Sarampioacuten
Brotes y situaciones epideacutemicas de cualquier etiologiacutea
Son de notificacioacuten numeacuterica (no individual) la diarrea infecciosa aguda fiebre botonosa fiebre
recurrente por garrapatas gripe (no H5N1 ni H7N9) herpes zoster varicela
La notificacioacuten no urgente se realizaraacute mediante una de interconsulta ordinaria a medicina
preventiva
Las notificacioacuten urgente se realizraacute llamando al busca de medicina preventiva (busca 49131 o
extensiones 76004 o 47006) cuando sean diacuteas laborables de 8 a 15 horas En caso de diacuteas festivos o
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 32 de 38
en horario de 15h a 8 h se dejaraacute un mensaje en el buzon de voz de la conselleriacutea teleacutefono 971 17
73 62 o enviando mail a vigilanciadgsanitacaibes
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 33 de 38
ANEXO 10 HOJA DE PETICIOacuteN PARA LA SOLICITUD DE ESTUDIO DE ZIKA
DENGUE Y CHIKUNGUNYA
Obligatorio para solicitar estudio de Zika no obligatorio para solicitar estudio de dengue o
chikungunya
Remitir a microbiologiacutea junto a la peticioacuten de solicitud de millenium
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 34 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 35 de 38
ANEXO 11 DIRECCIONES DONDE ENCONTRAR MAPAS Y ALARMAS DE LAS
PRINCIPALES ENFERMEDADES TROPICALES
MAPAS DE RIESGO DE MALARIA
httpswwwcdcgovmalariamap
httpwwwwhointmalariatravellerses
httpappswhointirisbitstream106652549141WHO-HTM-GMP-20174-spapdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadesmalariazonas20de20riesgohtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE DENGUE
httpswwwcdcgovdengueepidemiologyindexhtml
httpwwwwhointdenguecontrolepidemiologyen
httpfundacionioorgviajarenfermedadesdenguehtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE CHIKUNGUNYA
httpswwwcdcgovchikungunyageoindexhtml
httpfundacionioorgviajarenfermedadeschikungunyahtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE VIRUS ZIKA
httpswwwnccdcgovtravelpageworld-map-areas-with-zika
httpappswhointirisbitstream106652546191WHO-ZIKV-SUR-171-engpdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadeszika20virushtml
httpwwwhealthmaporgzikatimeline
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 36 de 38
MAPAS CON ALARMAS DE ENFERMEDADES INFECCIOSAS POR PAISES
httpswwwnccdcgovtravelnotices
httpwwwwhointcsralertresponseen
httpfundacionioorgviajarmapa_alertashtml
httpwwwhealthmaporges
httpsecdceuropaeuenthreats-and-outbreaks
httpwwwviajarseguroorg
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 37 de 38
7 BIBLIOGRAFIacuteA
- Rapp C Debord T Travel-related fever Rev Med Interne 2011 Dec 32 Suppl 2S224-30
- Poirot JL Campa P Voyage en pays tropical La revue du practicien 2011 61 551-558
- Siikamaumlki HM Kivelauml PS Sipilauml PN et al Fever in travelers returning from malaria-endemic
areas dont look for malaria only J Travel Med 201118 239-44
- Field V Gautret P Schlagenhauf P et al Travel and migration associated infectious diseases
morbidity in Europe 2008BMC Infect Dis 201010330
- Gautret P Cramer JP Field V et al Infectious diseases among travellers and migrants in Europe
EuroTravNet 2010Euro Surveill 201217(26)
- Spira A Assessment of travellers who return home ill Lancet 2003 361 1459-69
- Ryan ET Wilson ME Kain KC Illnes after international travel N Engl J Med 2002347505-16
- Looke D Robson J Infections in the returned traveller MJA practice essentials 2002 177 212-
219
-Goacutemez J Fiebre en el viajero actuacioacuten en urgencias Emergencias 2004 16152-161
- Aparicio P Torrus D Trevintildeo B Zubero Z Guias clinicas SEIMC 2006 Guia de aproximacioacuten al viajero con
fiebre al regreso del troacutepico
- Freedman DO Weld LH Kozarsky PE et al Spectrum of disease and relation to place of
exposure among ill returned travelers N Engl J Med 2006354119-30
- Lo Re V III Gluckman SJ Fever in the returned traveller Am Fam Physician 2003681343-50
- Gascoacuten J Corachan M fiebre en el viajero intercontinental Medicina Integral 2011 37 38-40
- Lopez-Velez R Valoracioacuten diagnoacutestica del paciente con siacutendrome febril tras viaje a los troacutepicos Revista
cliacutenica espantildeola 2001 201 134136
- Perez-Molina JA Diaz menendez M Perez-Ayala A et al Tratamiento de las enfermedades causadas por
paraacutesitos EIMC 2009 11003 1-16
- Perez-Arellano JL Hernandez-Cabrera M Pisos-Alamo E et al Tratamiento de las enfermedades
parasitarias Informacioacuten Terapeacuteutica del sistema nacional de salud 2007 Vol 31 Num 1
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 38 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 3 de 38
PROTOCOLO DE DIAGNOacuteSTICO DE FIEBRE DEL VIAJERO Y TRATAMIENTO DE
MALARIA
1 INTRODUCCIOacuteNhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip3
2 EPIDEMIOLOGIacuteAhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip3
3 EVALUACIOacuteN CLIacuteNICAhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip7
4 ALGORITMO DIAGNOacuteSTICO DE FIEBRE DEL VIAJEROhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip9
5 TRATAMIENTO DE MALARIA10
51 TRATAMIENTO MALARIA EN
ADULTOS10
52 TRATAMIENTO MALARIA EN MUJERES
EMBARAZADAS11
53 TRATAMIENTO MALARIA EN
NINtildeOS12
6 ANEXOS
ANEXO 1 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN RIESGOS
ESPECIacuteFICOS14
ANEXO 2 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN PERIacuteODO DE
INCUBACIOacuteN15
ANEXO 3 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN SIacuteNTOMAS Y
SIGNOShelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip17
ANEXO 4 APROXIMACIOacuteN DIAGNOacuteSTICA DE LAS ENFERMEDADES MAacuteS
FRECUENTES20
ANEXO 5 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO DE ELECCIOacuteN DE
MALARIA23
ANEXO 6 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO ALTERNATIVO DE
MALARIA25
ANEXO 7 TRATAMIENTOS APROBADOS PARA
MALARIA27
ANEXO 8 PRINCIPALES EFECTOS SECUNDARIOS DE LOS ANTIMALAacuteRICOS29
ANEXO 9 ENFERMEDADES DE DECLARACIOacuteN OBLIGATORIA helliphelliphelliphelliphelliphellip30
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 4 de 38
ANEXO 10 HOJA DE PETICIOacuteN PARA ESTUDIO DE ZikaDengue y
Chikungunyahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip33
ANEXO 11 DIRECCIONES DONDE ENCONTRAR MAPAS Y ALARMAS DE LAS
PRINCIPALES ENFERMEDADES
TROPICALEShelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip35
7 BIBLIOGRAFIacuteA37
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 5 de 38
1 INTRODUCCIOacuteN
El siacutendrome febril es tras la diarrea del viajero la causa maacutes frecuente de consulta y la
entidad con mayor riesgo de mortalidad tras viajes a zonas tropicales generalmente aparece en las
dos primeras semanas aunque en el 10 se presenta hasta 6 meses tras la vuelta
Cualquier infeccioacuten puede ser causa de fiebre en un viaje desde enfermedades cosmopolitas
(infecciones de viacuteas respiratorias altas infecciones urinarias neumoniacuteas) hasta enfermedades
tropicales raras como las fiebres hemorraacutegicas El hecho que cualquier destino esteacute a menos de 36
horas de viaje tiempo menor al periodo de incubacioacuten de la mayoriacutea de las infecciones hace que los
microrganismos puedan emerger y transmitirse en lugares donde no existiacutean El conocer el algoritmo
diagnoacutestico en fiebre tras viaje es baacutesico para no pasar por alto enfermedades con alta mortalidad sin
tratamiento como malaria Estos algoritmos van cambiando a medida que emergen brotes de
enfermedades en distintas aacutereas
2 EPIDEMIOLOGIacuteA
Las patologiacuteas maacutes frecuentes en viajeros son diarrea del viajero (33) fiebre del viajero
(20) patologiacutea dermatoloacutegica (12) cuadros respiratorios (8)
La fiebre suele afectar al 3-19 de viajeros al troacutepico el 20-28 de consultas a cliacutenicas de
viajeros son por fiebre y la malaria supone entre el 10-20 de estas fiebres El riesgo de contraer
una enfermedad febril depende no solo del aacuterea donde se viaja sino tambieacuten de la eacutepoca de la
duracioacuten del viaje de la alimentacioacuten de las actividades realizadas y del grado de proteccioacuten
(vacunas quimioprofilaxis repelenteshellip)
La fiebre tras viaje es maacutes frecuente en viajes a Aacutefrica subsahariana (lo maacutes frecuente es
malaria) sudeste asiaacutetico (lo maacutes frecuente es dengue) e India (lo maacutes frecuente fiebre tifoidea)
Los microorganismos causales de fiebre del viajero maacutes frecuentes son
bull VIRUS virus respiratorios VEB dengue chikungunya zika hepatitis viacutericas fiebre
amarilla encefalitis japonesa virus Toscana West Nile Valle Rift
bull BACTERIAS enteropatoacutegenos (E-coli Salmonella Shigella) neumoniacuteas (tiacutepicas y
atiacutepicas) infecciones cutaacuteneas ITUs TBC brucella meningitis rickettsias Lyme
leptospirosis
bull HONGOS histoplasmosis y otras micosis regionales
bull PARAacuteSITOS malaria esquistosomiasis amebiasis helmintos intestinales leishmaniasis
toxoplasmosis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 6 de 38
Causas de fiebre de viajero en las diferentes series
DIAGNOSTICO MacLean
et al1994
(N587)
Doherty et
al 1995
(N195)
Hill et al
2000(N822)
OrsquoBrien et
al 2001
(N587)
EuroTravNet
2008 (6957)
Siitamaki
et al
2011
(417)
Malaria 32 42 2 27 26 21
Infeccioacuten
digestiva 45 65 31 14 33 27
Dengue 2 6 0 8 10 136
Hepatitis viral 6 3 2 3 210
Infec
respiratoria 11 26 24 24 8 14
Fiebre tifoidea 2 2 0 3 145 210
Mononucleosis 2 05 0 04 145 526
Rickettsiosis 1 05 1 2 36 631
Amebiasis 1 0 0 0 1 -
Chikungunya - - - - 09 -
Toxoplasmosis - - - - 217 -
Lepstospirosis - - - - 05 105
Brucelosis - - - - 015 -
Miscelaacutenea 63 5 33 52 - -
No
diagnosticada 25 25 8 9 - -
En zonas donde sea endeacutemica toda fiebre es MALARIA mientras no se demuestre lo contrario
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 7 de 38
3 EVALUACIOacuteN CLIacuteNICA
31 EPIDEMIOLOacuteGICA
o Antecedentes alergias inmunosupresioacuten
o Lugar de viaje paiacutes zona del paiacutes zona ruralurbana altitud
o Fecha de viaje (eacutepoca del antildeo) y duracioacuten del mismo
o Actividades desarrolladas comidas picaduras contacto animales y contactos sexuales (Ver
ANEXO 1)
o Vacunaciones realizadas vacunas como VHA VHB y fiebre amarilla proteccioacuten cerca del
100 meningitis 90 pero fiebre tifoidea es del 75 y coacutelera 60
o Profilaxis antipaluacutedica (tipo y dosis) en las diferentes series el cumplimiento de profilaxis
variacutea entre 50 y 80 Repelentes Mosquiteras
32 HISTORIA CLIacuteNICA
o Fiebre tiempo de inicio y su relacioacuten con el viaje (Ver ANEXO 2 incubacioacuten de las
enfermedades)
o Faacutermacos antibioacuteticos antiteacutermicos
o Siacutentomas asociados y tiempo de inicio (ver ANEXO 3 causas probables seguacuten siacutentomas
acompantildeantes)
33 EXPLORACIOacuteN
o Constantes vitales TA temperatura frecuencia cardiaca y respiratograveria
o Buacutesqueda de signos de gravedad
Alteracioacuten de conciencia yo focalidad neurologravegica
Hipotensioacuten e inestabilidad hemodinagravemica
Distreacutes respiratorio
Hemorragias
Insuficiencia renal o insuficiencia hepagravetica
o Sistemaacutetica por aparatos inspeccioacuten cutaacutenea y de mucosas cardio-respiratoria abdominal
neurologravegica
34 PRUEBAS COMPLEMENTARIAS INICIALES
Primer nivel
Gota gruesa si ha estado en zona de paludismo (si es posible test raacutepido de Ag
malaria y PCR Plasmodium) Malaria es la causa maacutes frecuente de fiebre a la vuelta
de un viaje a zona tropical de modo que eacutesa es la etiologiacutea que debe descartarse en
primer lugar Informar al microbioacutelogo de cliacutenica y lugar de procedencia (tubo de
hemograma)
Hemograma coagulacioacuten y bioquiacutemica glucemia ionograma funcioacuten hepaacutetica y
renal
Sedimento de orina
Hemocultivos urocultivo
Rx tograverax
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 8 de 38
Serologiacuteas y PCR dengue chikungunya y zika (si procede seguacuten datos
epidemioloacutegicos)
Segundo nivel si las anteriores son negativas y no hay una clara focalidad infecciosa
Repeticioacuten de gota gruesa a las 12h (hasta 3 determinaciones si la sospecha es alta)
Mejor en pico febril
Coprocultivos y paraacutesitos en heces
Serologiacuteas especiacuteficas (VIH VHB VHC Rickettsia Coxiella VEB CMV Lues
lyme Leptospira Brucella Leishmania) seguacuten la sospecha cliacutenica Uacutetiles para ver la
posterior conversioacuten en control a las 2-4 semanas
Frotis fariacutengeo para viacuterus
Otras seguacuten signos siacutentomas y epidemiologiacutea ver anexo 4 (diagnoacutestico
enfermedades maacutes frecuente)
Tercer nivel
Ag neumococo o legionella en orina cultivos de esputohellip
ECO abdominal
Mantoux Quantiferon Baciloscopias esputo orina heces sangre
Estudio inmunoloacutegico
Mielograma
TAC craneal puncioacuten lumbar
TAC toracoabdominal PET Ecocardiograma
Puncioacuten adenopatiacuteas
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 9 de 38
4 ALGORITMO DIAGNOacuteSTICO DE FIEBRE DEL VIAJERO
FIEBRE
Zona de riesgo y actividades
Periodo de incubacioacuten
Siacutentomas asociados
Signos fiacutesicos
Descartar malaria si es de zona de riesgo (3 gotas gruesas separadas 12h si es
necesario) tubo de hemograma (gota gruesa test raacutepido Ag malaria PCR plasmodium)
Descartar enfermedad grave Shock sepsis distreacutes respiratorio alt consciencia
hemorragias -gt aislamiento si riesgo contagio antibioacutetico empiacuterico tratamiento de soporte
Descartar dengue zika y chikungunya si zona y cliacutenica compatibles (fiebre cefalea
artromialgias) tubo de serologiacutea Declarar a preventiva Hoja de solicitud en caso de Zika
Focalidad
Infeccioacuten respiratoria urinaria diarrea del viajero infeccioacuten intraabdominal
meningitis tratamiento especiacutefico
No focalidad
Hemograma y bioquiacutemica con funcioacuten hepaacutetica y renal
Sedimento
Rx toacuterax
Hemocultivos y urocultivo
Diagnoacutestico
Tratamiento especiacutefico
No diagnoacutestico
Coprocultivos paraacutesitos en heces
Serologiacuteas VIH VHB VHC VEB
CMV Coxiella RickettsiaLues Lyme
Leptospira Brucella Leishmaniahellip Diagnoacutestico
Tratamiento especiacutefico
No diagnoacutestico
Frotis fariacutengeo para virus
Ag neumococo o legionella en orina
Cultivos de esputo
ECO abdominal
Mantoux quantiferon
BK esputo orina heces sangre
Estudio inmunoloacutegico
Mielograma
TAC craneal puncioacuten lumbar
Diagnoacutestico
Tratamiento especiacutefico
No diagnoacutestico
Estudio de fiebre de origen
desconocido
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 10 de 38
Considerar tratamiento empiacuterico una vez descartados malaria (tratamiento especifico) dengue zika
y chikungunya (tratamiento de soporte)
- Doxiciclina en sospecha de rickettsiosis
- Ceftriaxona en sospecha de fiebre tifoidea
- Ciprofloxacino en diarrea moderadasevera tras regreso de Aacutefrica o Latinoameacuterica y azitromicina
en diarrea de Asia
5 TRATAMIENTO DE MALARIA EN ADULTOS
Malaria por Plasmodium falciparum CON criterios de gravedad
Criterios de gravedad alteracioacuten conciencia crisis comiciales distres respiratorio edema pulmonar
insuficiencia renal moderada-grave shock anemia grave parasitemia gt 10
- Eleccioacuten Artesunato EV 24 mgkg a las 0 12h 24h y cada 24 horas hasta poder iniciar el
tratamiento oral Medicamento extranjero
- Alternativa Quinina EV dosis de carga 20 mgKg seguido de 10mgKg cada 8h 7diacuteas (con
suero glucosado y monitorizacioacuten ECG) + Doxiciclina EV 100 mg12h 7diacuteas
Pasar a tratamiento oral cuando sea posible
Malaria por Plasmodium falciparum SIN criterios de gravedad
- Eleccioacuten Riamet 20mg120mg (artemeterlumefantrina) 4 comp a las 0h y a las 8h y cada 12h el
2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp) Medicacioacuten extranjera necesidad de informe individualizado para la
solicitud
- Alternativas - Atovaquona-proguanil 250100mg (Malarone 250100mg) 4 compdiacutea 3 diacuteas
- Sulfato de quinina 850 mg8h + Doxiciclina 100 mg12h 7 diacuteas
- Eurartesim 40mg320mg (dihidroartemisina 40mg -piperaquina tetrafosfato
320mg) lt 75 kg 3 compdiacutea 3 diacuteas gt 75kg 4 compdiacutea 3 diacuteas
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 11 de 38
Malaria por Plasmodium vivax sensible a cloroquina Plasmodium ovale y Plasmodium
malariae
-Eleccioacuten Resochin 250mg o Dolquine 200mg (155mg cloroquina base) 4 comp a las 0h
seguidos de 2 comp a las 6h 24h y 48h (4222 total 10)
En Plasmodium vivax y Plasmodium ovale asociar primaquina tras comprobar que no existe deacuteficit
de 6 fosfato deshidrogenasa
- En P vivax Primaquine 75mg base 4 compdiacutea (30mg) 14 diacuteas
- En P ovale Primaquine 75mg base 2 compdiacutea (15mg) 14 diacuteas
Plasmodium vivax resistente a cloroquina (Indonesia y Papua nueva Guinea) se trataraacute como
Plasmodium falciparum
Solicitar gota gruesa de control a las 48h para ver respuesta al tratamiento
Los pacientes con malaria requieren ingreso al menos 12-24h hasta comprobar tolerancia y
seguridad del tratamiento - Malaria con criterios de gravedad valorar ingreso en UCI
- Malaria sin criterios de gravedad ingreso en MIF o en UCE
Al alta remitir a CCEE de Infecciosas-Tropicales (MIR INF02SE) con analiacutetica y gota gruesa
control
51 TRATAMIENTO DE MALARIA EN MUJERES EMBARAZADAS
Malaria en embarazadas por Plasmodium falciparum CON criterios de gravedad
- Eleccioacuten en primer trimestre Quinina EV dosis de carga 20 mgKg seguido de 10mgKg8h
7diacuteas (con suero glucosado 5 y monitorizacioacuten ECG) + Clindamicina EV 100 mgKg12h 7diacuteas
- Eleccioacuten en segundo y tercer trimestre Artesunato EV 24 mgkg a las 0 12h 24h y cada 24
horas hasta poder iniciar el tratamiento oral Medicacioacuten extranjera
- Alternativa durante todo el embarazo Quinina EV dosis de carga 20 mgKg seguido de 10mg
Kg 8h 7diacuteas (con suero glucosado 5 y monitorizacioacuten ECG) + Clindamicina EV 100
mgKg12h 7diacuteas
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 12 de 38
Pasar a tratamiento oral cuando sea posible
Malaria en embarazadas por Plasmodium falciparum SIN criterios de gravedad
- Eleccioacuten en primer trimestre Sulfato de quinina 850 mg8h VO + Clindamicina 450mg8h 7
diacuteas
- Eleccioacuten en segundo y tercer trimestre Riamet 20mg120mg (artemeterlumefantrina) 4 comp a
las 0 y a las 8h y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp) Medicacioacuten extranjera necesidad de
informe individualizado para su solicitud
- Alternativa durante todo el embarazo Sulfato de quinina 850 mg8h + Clindamicina
450mg8h 7 diacuteas
Malaria en embarazdas por Plasmodium vivax sensible a cloroquina Plasmodium ovale y
Plasmodium malariae
- Resochin 250mg o Dolquine 200mg (155mg cloroquina base) 4 comp a las 0h seguidos de 2
comp a las 6h 24h 48h (4222)
En Plasmodium vivax y Plasmodium ovale al estar contraindicada la primaquina en embarzazo dar
cloroquina 155 mg base 2 comp cada semana hasta el parto
52 TRATAMIENTO DE MALARIA EN NINtildeOS
Malaria en ninos por Plasmodium falciparum CON criterios de gravedad
- Eleccioacuten Artesunato lt20 kg 3mgKg EV a las 0 12h 24h y cada 24h hasta poder iniciar el
tratamiento oral gt20kg 24 mgkg EV a las 0 12h 24h y cada 24h hasta poder iniciar el tratamiento
oral Medicacioacuten extranjera
- Alternativa Quinina EV 10mgKg8h 7diacuteas (con suero glucosado5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 25-40mg mgKgdiacutea (en 3 o 4 dosis) 7diacuteas
Pasar a tratamiento oral cuando sea posible
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 13 de 38
Malaria en ninos por Plasmodium falciparum SIN criterios de gravedad
-Eleccioacuten Riamet 20mg120mg (artemeterlumefantrina) a las 0h a las 8h y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea
(total 24 comp) Seguacuten el peso lt 5Kg frac12 comprimido 5-14kg (lt 3 antildeos) 1 comp 15-24kg (3-8
antildeos) 2 comp 25-34kg (9-14 antildeos) 3 comp gt 34 kg igual que adultos Medicacioacuten extranjera
necesidad de informe individualizado para su solicitud
-Alternativa Malarone seguacuten peso Comprimides pediatricos (62525) comprimides adultos
(250100) En lt5Kg contraindicada 5-8Kg 2 comp pediaacutetricos 24h 3diacuteas 9-10 Kg 3 comp
pediaacutetricos24h 3 diacuteas 11-20 kg 1 comp adulto24h 3 diacuteas 21-30 kg 2 comp adulto24h 3diacuteas
31-40 kg 3 comp adulto24h 3 diacuteas gt40 kg igual que adultos 4 comp24h 3 diacuteas
- Alternativa Sulfato de quinina 10mg de salkg8horas + Clindamicina 25-40mgKgdiacutea dividido
en 3-4 dosis 7 diacuteas
Malaria en ninos por Plasmodium vivax sensible a cloroquina Plasmodium ovale y
Plasmodium malariae
- Resochin 250mg o Dolquine 200mg (155mg cloroquina base) 10mg de cloroquina baseKg a las
0h seguidos de 5mg de cloroquina baseKg a las 12h 24h 48h
-Primaquina aunque ha demostrado ser segura en nintildeos sigue sin recomendarse a menores de 4
antildeos (en el resto realizar la prueba de deacuteficit de 6 fosfato deshidrogenasa antes de su
administracioacuten)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 14 de 38
ANEXO 1 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN RIESGOS ESPECIacuteFICOS
RIESGOS ESPECIacuteFICOS ENFERMEDADES ASOCIADAS
Contacto con agua dulce
(bantildeos raftinghellip)
Leptospirosis
Esquistosomiasis
Melioidosis
Contacto con animales domeacutesticos o de
granja
Brucelosis
Leptospirosis
Psitacosis
Brucella
Fiebre Q
Tularemia
Rabia
Contactos sexuales o fluidos corporales VIH
Hepatitis B y C
Contacto con agujas jeringas
(dentista tatuajes acupunturahellip)
VIH
Hepatitis B y C
Contacto con sangre u otros fluidos
corporales en zona de riesgo
Ebola
Marburg
Peste neumoacutenica
Consumo de agua no tratada Amebas
Coacutelera
VHA VHE
fiebre tifoidea
Shigella
Giardia
Cryptosporidium
Ciclospora
Consumo de productos laacutecteos locales o
derivados
Brucelosis
Shigella
Fiebre tifoidea
Visita a cuevas visitas a zonas de riesgo Histoplasmosis
Rabia
Visita parques en zona de riesgo Tripanosomiasis africana
Rickettsiosis
Borreliosis
Dormir sin proteccioacuten en casascabantildeas en
zonas de riesgo
Tripanosomiasis americana (Enf de Chagas)
Consumo de cangrejos crudos Paragonimiasis
Contacto con tierra fango Estrongiloidiasis
Anquilostomiasis
Meliodosis
Larva migrans cutaacutenea
Miasis
Contacto con enfermos febriles Gripe
Meningitis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 15 de 38
TBC
Consumo de alimentos crudos o poco cocidos
(ensaladas pescado carne mariscohellip)
Ascariasis
Trichiurasis
Gnatostoma
Fasciola
Amebiasis
Gastroenteritis
VHA
Picadura de mosquito Paludismo
Filariasis (poco frecuente en viajeros)
Dengue
Chikungunya
Zika
Picadura de moscas Leishmaniasis
Miasis
Oncocercosis
Tripanosomiasis africana
Picadura de piojogarrapatapulga Borreliosis
Tifus
Rickettsiosis
Yersinia pestis
Los ldquovisiting friends and relativesrdquo tienen maacutes riesgo de malaria fiebre tifoidea parasitosis
intestinales siacutendromes respiratorios TBC e ITS
Los expatriados tienen maacutes riesgo de infecciones croacutenicas (malaria filariasis esquistosomiasis
estrongiloidiasis giardiasis brucelosis TBC)
Los mayores de 60 antildeos tienen maacutes riesgo de enfermedades graves como malaria grave infecciones
respiratorias bajas
Los nintildeos tienen maacutes riesgo de diarreas infecciones de la piel infecciones viacuteas respiratorias altas
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 16 de 38
ANEXO 2 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN PERIacuteODO DE INCUBACIOacuteN
MENOS DE 21 DIacuteAS MAacuteS DE 21DIacuteAS
Paludismo P falciparum Paludismo P falciparum
Dengue Zika y Chikungunya Paludismo vivax ovale malariae
Virus de las fiebres hemorraacutegicas
Rabia
Gastroenteritis Amebiasis
Leptospirosis Leishmaniasis
Fiebre tifoidea Fiebre tifoidea
Rickettsiosis Coxiella Lyme Tripanosomiasis
Schistosomiasis aguda (Katayama) Schistosomiasis croacutenica (hematuria diarreas)
VHA VHC VHE Primoinfeccioacuten VIH VHA VHB VIH Sd Mononucleoacutesido (VEB
CMV)
Brucella Brucella
Micosis endeacutemicas (Histoplasma) Micosis endeacutemicas (Histoplasma)
Tularemia Tuberculosis
Trichinosis Filarias (en viajeros de largas estancias)
Meningitis Melioidosis
Picadura de artroacutepodos Larva migrans visceral
Otros arbovirus (fiebre amarilla virus
encefalitis japonesa virus Toscana West
Nilevirus virus Valle del Rift)
Lues
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 17 de 38
ANEXO 3 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN SIacuteNTOMAS Y SIGNOS
SIacuteNTOMAS Y SIGNOS ENFERMEDAD INFECCIOSA
Ictericia
Malaria
Fiebre amarilla
Hepatitis viacuterica
Leptospirosis
Borreliosis
Tifus exantemaacutetico
Erupcioacuten maacuteculo-papular
Dengue (macular confluente)
Fiebre tifoidea
Ricketsiosis
Lyme
Sarampioacuten
Siacutendrome mononucleoacutesico (incluido VIH)
Dolor de garganta
Difteria
Fiebre de Lassa Marburg
VEB CMV
Tos o disnea
Filariasis por W bancrofti
Ascaris Strongiloides Anquilostoma
Paragonimiasis
Neumoniacutea atiacutepica (C burnetii
Mycoplasmahellip)
Histoplasmosis
Melioidosis
Picaduras artroacutepodos
Leishmaniasis cutaacutenea
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 18 de 38
Uacutelceras Tularemia
ITS (lues linfogranuloma granuloma
inguinal)
Dolor abdominal
Fiebre tifoidea
Absceso hepaacutetico amebiano
Diarrea
Gastroenteritis
Disenteriacutea amebianabacilar
Hepatomegalia
Hepatitis
Leishmaniasis
Esquistomiasis gastrointestinal
Absceso hepaacutetico amebiano bacteriano
Fasciola hepaacutetica
Brucelosis
Esplenomegalia
Paludismo
Tripanosomiasis
Esquistomiasis hepatoespleacutenica
Leishmaniasis
Mononucleosis
Brucelosis
Linfadenopatiacutea generalizada
Sd Mononucleoacutesico y otras infecciones
viacutericas
Toxoplasmosis
Rickettsiosis
Leptospirosis
Brucelosis
Tripanosomiasis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 19 de 38
Tularemia
Bartonella
Leishmaniasis
Alteraciones neuroloacutegicas
Malaria cerebral
Meningitis
Encefalitis
Leptospirosis
Fiebre tifoidea
Tripanosomiasis africana
Fiebre trombopenia e ictericia o hiperbilirrubinemia tiene alto poder predictivo de malaria
Leucopenia en fiebre tifoidea brucelosis rickettsiosis malaria y dengue
Linfocitosis sugiere viriasis
Eosinofilia sugiere helmintiasis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 20 de 38
ANEXO 4 APROXIMACIOacuteN DIAGNOacuteSTICA DE LAS ENFERMEDADES MAacuteS
FRECUENTES
Amebiasis intestinal Estudio de paraacutesitos en heces
Amebiasis extraintestinal EcoTAC abdominal
Serologiacutea Entamoeba histolytica
Si hay material drenado realizar PCR E Histolytica y estudio de
paraacutesitos
Borrelia burgdorferi
(Lyme)
Borrelia recurrentis
(Fiebre recurrente)
Serologiacutea Borrelia burgdorferi (dudosa interpretacioacuten)
Serologiacutea en centro de referencia
Brucelosis Serologiacutea Rosa de Bengala y Ac totales a Brucella
Hemocultivos
Dengue Zika
Chikungunya
Tubo de serologiacutea
Zika se puede determinar en orina y en semen
Enfermedad de
transmisioacuten sexual
Serologiacutea lueacutetica VHB VHC VIH-12 (Ac y Ag-P24)
Esquistosomiasis Estudio de paraacutesitos en heces y orina (no en Sd Katayama
negativos) 12 h tras ejercicio
Serologiacutea en centro de referencia
Estrongiloidiasis Estudio de Strongyloides en heces y otros liacutequidos bioloacutegicos o
secreciones (jugo duodenal o biopsia intestinal)
Serologiacutea en centro de referencia
Fiebre tifoidea
paratifoidea
Hemocultivos durante la primera semana
vultivos de las placas si hay roseola
Coprocultivo y urocultivo despueacutes de la primera semana
Fiebre amarilla Serologiacutea centro de referencia
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 21 de 38
Fiebre Q Serologiacutea Coxiella burnetii
Filariasis Examen parasitoloacutegico en sangre (Wuchereria entre las 20-24h Loa
Loa entre las 10-14h)
En Onchocerca volvulus
- Estudio parasitoloacutegico en biopsia superficial de la piel
- Laacutempara de hendidura para observacioacuten de microfilarias en
coacuternea caacutemara anterior o humor viacutetreo
Hepatitis viacuterica Serologiacuteas VHA VHB VHC VHS CMV VEB
Histoplasmosis Cultivo de hongos en esputo
Serologiacutea Histoplasma
PAAF adenopatiacuteas
Leishmaniasis cutaacutenea Toma de material del borde de la lesioacuten para examen microscoacutepico y
PCR de Leishmania
Leishmaniasis visceral Examen microscoacutepico y PCR de Leishmania en medula oacutesea
Serologiacutea Leishmania
PCR en sangre de Leishmania
Leptospirosis Serologiacutea Leptospira en centro de referencia
Melioidosis Cultivos bacterianos de esputo u otros
Mononucleosis infecciosa Serologiacutea Paul Bunell
Ac heteroacutefilos
Paludismo Gota gruesa y extensioacuten Test raacutepido de Antiacutegeno plasmodium en
sangre (mejor si es en pico febril) se pueden repetir 3 muestras (cada
12h)
- PCR Plasmodium en sangre
Rickettsiosis
Serologiacutea R conorii
Serologiacutea en centro de referencia
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 22 de 38
TBC Mantouxquantiferon
Cultivo para Mycobacterias de esputo y cualquier otra focalidad
Tripanosomiasis africana
(enfermedad del suentildeo)
Serologiacutea en centro de referencia
Estudio parasitoloacutegico en LCR o tambieacuten en sangre o PAAF
ganglionar
Tripanosomiasis
americana (enfermedad de
Chagas)
Serologiacutea (confimar con segunda serologiacutea)
Estudio parasitoloacutegico en sangre (PCR en infeccioacuten aguda
microhematocrito)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 23 de 38
ANEXO 5 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO DE ELECCIOacuteN DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Riamet 20mg120mg 4 comp a las 0 y 8h
y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp)
Adultos con P vivax sensible a
cloroquina P ovale y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg 4
comp a las 0h seguidos de 2 comp a las
6h 24h y 48h (4222)
Pvivax y P ovale antildeadir primaquina
Embarazadas primer trimestre con
P falciparum CON criterios gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mgKg cada 8h 7diacuteas (junto
con suero glucosado y monitorizacioacuten
ECG) + Clindamicina EV 100 mgKg12h
7diacuteas
Embarazadas segundo y tercer
trimestres con P falciparum CON
criterios gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
Embarazadas primer trimestre con
P falciparum SIN criterios gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Clindamicina 450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas segundo y tercer trimestre
con P falciparum SIN criterios gravedad
Riamet 20mg120mg 4 comp a las 0h y 8h
y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp)
Embarazadas con P vivax sensible a
cloroquina P ovale y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg 4
comp a las 0h seguidos de 2 comp a las
6h 24h y 48h (4222)
P vivax y P ovale no antildeadir primaquina
hasta parto (profilaxis con cloroquina
155mg base 2 compsemana hasta parto)
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 24 de 38
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Riamet 20mg120mg a las 0h y 8h y cada
12h el 2ordm y 3ordm diacutea Seguacuten peso
lt 5Kg frac12 comprimido
5-14kg (lt 3 antildeos) 1 comp
15-24kg (3-8 antildeos) 2 comp
25-34kg (9-14 antildeos) 3 comp
gt 34 kg igual que adultos
Nintildeos con P vivax S cloroquina P ovale
y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg
(155mg cloroquina base) 10mg de
cloroquina baseKg a las 0h seguidos de
5mg de cloroquina baseKg a las 12h 24h
y 48h
Primaquina aunque ha demostrado ser
segura en nintildeos sigue sin recomendarse a
menores de 4 antildeos (en el resto realizar la
prueba de degraveficit de 6PDH antes)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 25 de 38
ANEXO 6 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO ALTERNATIVO DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina IV dosis de 20 mgKg seguido de
10mgKg8h 7diacuteas (con suero glucosado 5
y monitorizacioacuten ECG) + Doxiciclina EV 100
mg12h 7diacuteas Pasar VO cuando se pueda
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Atovaquona-proguanil 250mg100mg
(Malarone 250100) 4 compdiacutea 3 diacuteas
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Doxiciclina 100 mg12h 7 diacuteas
Eurartesim 40mg320mg (dihidroartemisina
40mg -piperaquina tetrafosfato 320mg)
lt75 kg 3 compdiacutea 3 diacuteas
gt 75kg 4 compdiacutea 3 diacuteas
Adultos con P vivax sensible a cloroquina
P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mg Kg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado 5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 100 mgKg12h 7diacuteas
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P Falciparum SIN criterios
gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h + Clindamicina
450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas con P vivax sensible
cloroquina P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV 10mgKg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 25-40mg mgKgdia (en 3 o
4 dosis) 7diacuteas
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Malarone comp pediaacutetricos (62525) o
comp adultos(250100) seguacuten peso
lt5Kg contraindicada
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 26 de 38
5-8Kg 2 comp pediaacutetricos24h 3diacuteas
9-10 Kg 3 comp pediaacutetricos24h 3 diacuteas
11-20 kg 1 comp adulto24h 3 diacuteas
21-30 kg 2 comp adulto24h 3diacuteas
31-40 kg 3 comp adulto24h 3 diacuteas
gt40 kg igual que adultos (4compdiacutea 3 diacuteas)
Sulfato de quinina 10mg de salkg8horas +
Clindamicina 25-40mgKgdiacutea dividido en 3-
4 dosis 7 diacuteas
Nintildeos con P vivax sensible a cloroquina P
ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 27 de 38
ANEXO 7 TRATAMIENTOS APROBADOS PARA MALARIA
Artesunato
EV
Artesun reg Amp 60mg de
artesunato EV o IM
Incluido en SNS Medicacioacuten
extranjera
Artemether +
lumefantrina
Riametreg Comp 20 mg artemether +
120 mg de lumefantrina
Disponible como
medicacioacuten extranjera
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Atovacuona
+
proguanil
Malaronereg Comp 250 mg de atovacuona
+100 mg de proguanil
(adultos)
Comp 625 mg de atovacuona + 25
mg de proguanil
(pediaacutetrico)
Incluido en SNS Disponible
consin
receta meacutedica
Clindamicina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
300mg
Ampollas de 600mg
Incluido en SNS
Cloroquina Dolquinereg
Comp 200 mg de
hidroxicloroquina sulfato
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Resochinreg
Comp 250 mg de difosfato
de cloroquina
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Doxiciclina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
100mg
Ampollas de 100mg
Incluido en SNS
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 28 de 38
Piperaquina
+
dihidroartemisina
Eurartesimreg Comp 40 mg piperaquina
+ 320 mg dihidroartemisina
tetrafosfato
NO incluido en
catalogo de SNS
Primaquina Primaquine
phosphatereg
Comp 75 mg (difosfato de
primaquina)
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Quinina
sulfato
Sulfato de
quinina
Caacutepsulas de 325mg (formula
magistral)
Incluido en SNS
Quinina
hidrocloruro
Foacutermula
magistral
Solucioacuten inyectable
600mg en 10 ml
Excluido en SNS
SNS Sistema Nacional de Salud
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 29 de 38
ANEXO 8 PRINCIPALES EFECTOS SECUNDARIOS DE LOS ANTIMALAacuteRICOS
Artemisinas (artemeter artesunato
dihidroartemisina)
Bradicardia sinusal prolongacioacuten QT aumento transaminasas neutropenia
eosinofiacutelia urticaria anemia hemoliacutetica tardiacutea
(maacutes en administracioacuten EV)
Atovacuona proguanil Diarreas naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal astegravenia mareos cefalea
erupcioacuten cutanea prurito y tos aumento transaminasas pancitopenia raro
eritema multiforme
Proguanil aftas bucales dolor abdominal diarrea cefalea descamacioacuten
palmoplantar hematuria fotosensibilidad pancitopenia
Clindamicina Diarrea en 20 naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal clostridium en
lt5 aumento transaminasas neutropenia trombopenia raro arritmias
Cloroquina Cefalea astenia diarrea voacutemitos dolor abdominal prurito eritema
multiforme pigmentacioacuten negroazulada de piel y mucosas alopecia
visioacuten borrosa y alteraciones de la acomodacioacuten opacidades corneales
(reversibles) retinopatiacutea (acumulo en la melanina de la retina puede
ser irreversible y progresiva en tratamientos prolongados)
pancitopenia hipocacusia acufenos insomnio neuropatia perifegraverica y
arritmias Contraindicado en psoriasis ulcus porfiacuteria aguda
intermitente y epilegravepsia
Doxiciclina Nauseas voacutemitos diarrea ulcus (se recomienda tomar en
bipedestacioacuten con 100ml de agua) hiperssensibilidad cutaacutenea
(urticaria erupcioacuten edema periorbitario) fotosensibilidad
hiperligmentacioacuten de piel y dientes degeneracioacuten grasa hepaacutetica
pancitopenia anemia hemoliacutetica y candidiasis vaginal miopia
transitoria por hidratacioacuten del cristalino
Primaquina Hemoslisis intravascular en pacientes con deacuteficit de 6PDH dispepsia
nauseas y voacutemitos (mejora con comida) cefalea prurito
alteracioacutenes de acomodacioacuten visual HTA arritmias En dosis altas
leucopenia agranulocitosis y metahemoglobinemia
Quinina Exantema prurito reacciones de hipersensibilidad
fiebre medicamentosa cinconismo (acuacutefenos hipoacuacutesia inestabilidad
cefalea naacuteuseas) hipoglucemia (durante la administracioacuten parenteral
debe perfundirse suero glucosado) hepatotoxicidad pancitopenia
alargamiento del QT
Su administracioacuten EV raacutepida puede produir fibrilacioacuten ventricular
hemolisis intravascular hemoglobuinuria e insuficiencia renal
(por anticuerpos frente a quinina blackwaterfever)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 30 de 38
ANEXO 9 ENFERMEDADES DE DECLARACIOacuteN OBLIGATORIA URGENTE Y NO
URGENTE
Botulismo
Brucelosis
Carbunco
Chikungunya
Coacutelera
Coronavirus MERS CoV
Difteria
Disenteria (shigella)
Encefalopatiacuteas espongiformes transmisibles humanas
Ebola
Fiebre tifoidea y paratifoidea
Fiebre amarilla
Fiebres hemorraacutegicas virales
Gripe H5N1y H7N9
Hepatitis A y hepatitis B
Infeccioacuten por gonococo
Legionelosis
Leishmaniosis
Lepra
Enfermedad invasiva por neumococo
Enfermedad invasiva por Haemophilus influenzae
Enfermedad invasiva por Spyogenes
Enfermedad meningocoacutecica
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 31 de 38
VIH y SIDA
Malaria
Paraacutelisis flaacutecida en menores de 15 antildeos
Parotiditis
Peste
Polio
Rabia
Rubeola y rubeola congeacutenita
Siacutefilis y siacutefilis congeacutenita
Siacutendrome respiratorio agudo grave
Teacutetanos y teacutetanos neonatal
Tifus exantemaacutetico
Tosferina
Triquinosis
TBC
Viruela
West Nile
Sarampioacuten
Brotes y situaciones epideacutemicas de cualquier etiologiacutea
Son de notificacioacuten numeacuterica (no individual) la diarrea infecciosa aguda fiebre botonosa fiebre
recurrente por garrapatas gripe (no H5N1 ni H7N9) herpes zoster varicela
La notificacioacuten no urgente se realizaraacute mediante una de interconsulta ordinaria a medicina
preventiva
Las notificacioacuten urgente se realizraacute llamando al busca de medicina preventiva (busca 49131 o
extensiones 76004 o 47006) cuando sean diacuteas laborables de 8 a 15 horas En caso de diacuteas festivos o
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 32 de 38
en horario de 15h a 8 h se dejaraacute un mensaje en el buzon de voz de la conselleriacutea teleacutefono 971 17
73 62 o enviando mail a vigilanciadgsanitacaibes
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 33 de 38
ANEXO 10 HOJA DE PETICIOacuteN PARA LA SOLICITUD DE ESTUDIO DE ZIKA
DENGUE Y CHIKUNGUNYA
Obligatorio para solicitar estudio de Zika no obligatorio para solicitar estudio de dengue o
chikungunya
Remitir a microbiologiacutea junto a la peticioacuten de solicitud de millenium
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 34 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 35 de 38
ANEXO 11 DIRECCIONES DONDE ENCONTRAR MAPAS Y ALARMAS DE LAS
PRINCIPALES ENFERMEDADES TROPICALES
MAPAS DE RIESGO DE MALARIA
httpswwwcdcgovmalariamap
httpwwwwhointmalariatravellerses
httpappswhointirisbitstream106652549141WHO-HTM-GMP-20174-spapdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadesmalariazonas20de20riesgohtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE DENGUE
httpswwwcdcgovdengueepidemiologyindexhtml
httpwwwwhointdenguecontrolepidemiologyen
httpfundacionioorgviajarenfermedadesdenguehtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE CHIKUNGUNYA
httpswwwcdcgovchikungunyageoindexhtml
httpfundacionioorgviajarenfermedadeschikungunyahtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE VIRUS ZIKA
httpswwwnccdcgovtravelpageworld-map-areas-with-zika
httpappswhointirisbitstream106652546191WHO-ZIKV-SUR-171-engpdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadeszika20virushtml
httpwwwhealthmaporgzikatimeline
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 36 de 38
MAPAS CON ALARMAS DE ENFERMEDADES INFECCIOSAS POR PAISES
httpswwwnccdcgovtravelnotices
httpwwwwhointcsralertresponseen
httpfundacionioorgviajarmapa_alertashtml
httpwwwhealthmaporges
httpsecdceuropaeuenthreats-and-outbreaks
httpwwwviajarseguroorg
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 37 de 38
7 BIBLIOGRAFIacuteA
- Rapp C Debord T Travel-related fever Rev Med Interne 2011 Dec 32 Suppl 2S224-30
- Poirot JL Campa P Voyage en pays tropical La revue du practicien 2011 61 551-558
- Siikamaumlki HM Kivelauml PS Sipilauml PN et al Fever in travelers returning from malaria-endemic
areas dont look for malaria only J Travel Med 201118 239-44
- Field V Gautret P Schlagenhauf P et al Travel and migration associated infectious diseases
morbidity in Europe 2008BMC Infect Dis 201010330
- Gautret P Cramer JP Field V et al Infectious diseases among travellers and migrants in Europe
EuroTravNet 2010Euro Surveill 201217(26)
- Spira A Assessment of travellers who return home ill Lancet 2003 361 1459-69
- Ryan ET Wilson ME Kain KC Illnes after international travel N Engl J Med 2002347505-16
- Looke D Robson J Infections in the returned traveller MJA practice essentials 2002 177 212-
219
-Goacutemez J Fiebre en el viajero actuacioacuten en urgencias Emergencias 2004 16152-161
- Aparicio P Torrus D Trevintildeo B Zubero Z Guias clinicas SEIMC 2006 Guia de aproximacioacuten al viajero con
fiebre al regreso del troacutepico
- Freedman DO Weld LH Kozarsky PE et al Spectrum of disease and relation to place of
exposure among ill returned travelers N Engl J Med 2006354119-30
- Lo Re V III Gluckman SJ Fever in the returned traveller Am Fam Physician 2003681343-50
- Gascoacuten J Corachan M fiebre en el viajero intercontinental Medicina Integral 2011 37 38-40
- Lopez-Velez R Valoracioacuten diagnoacutestica del paciente con siacutendrome febril tras viaje a los troacutepicos Revista
cliacutenica espantildeola 2001 201 134136
- Perez-Molina JA Diaz menendez M Perez-Ayala A et al Tratamiento de las enfermedades causadas por
paraacutesitos EIMC 2009 11003 1-16
- Perez-Arellano JL Hernandez-Cabrera M Pisos-Alamo E et al Tratamiento de las enfermedades
parasitarias Informacioacuten Terapeacuteutica del sistema nacional de salud 2007 Vol 31 Num 1
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 38 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 4 de 38
ANEXO 10 HOJA DE PETICIOacuteN PARA ESTUDIO DE ZikaDengue y
Chikungunyahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip33
ANEXO 11 DIRECCIONES DONDE ENCONTRAR MAPAS Y ALARMAS DE LAS
PRINCIPALES ENFERMEDADES
TROPICALEShelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip35
7 BIBLIOGRAFIacuteA37
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 5 de 38
1 INTRODUCCIOacuteN
El siacutendrome febril es tras la diarrea del viajero la causa maacutes frecuente de consulta y la
entidad con mayor riesgo de mortalidad tras viajes a zonas tropicales generalmente aparece en las
dos primeras semanas aunque en el 10 se presenta hasta 6 meses tras la vuelta
Cualquier infeccioacuten puede ser causa de fiebre en un viaje desde enfermedades cosmopolitas
(infecciones de viacuteas respiratorias altas infecciones urinarias neumoniacuteas) hasta enfermedades
tropicales raras como las fiebres hemorraacutegicas El hecho que cualquier destino esteacute a menos de 36
horas de viaje tiempo menor al periodo de incubacioacuten de la mayoriacutea de las infecciones hace que los
microrganismos puedan emerger y transmitirse en lugares donde no existiacutean El conocer el algoritmo
diagnoacutestico en fiebre tras viaje es baacutesico para no pasar por alto enfermedades con alta mortalidad sin
tratamiento como malaria Estos algoritmos van cambiando a medida que emergen brotes de
enfermedades en distintas aacutereas
2 EPIDEMIOLOGIacuteA
Las patologiacuteas maacutes frecuentes en viajeros son diarrea del viajero (33) fiebre del viajero
(20) patologiacutea dermatoloacutegica (12) cuadros respiratorios (8)
La fiebre suele afectar al 3-19 de viajeros al troacutepico el 20-28 de consultas a cliacutenicas de
viajeros son por fiebre y la malaria supone entre el 10-20 de estas fiebres El riesgo de contraer
una enfermedad febril depende no solo del aacuterea donde se viaja sino tambieacuten de la eacutepoca de la
duracioacuten del viaje de la alimentacioacuten de las actividades realizadas y del grado de proteccioacuten
(vacunas quimioprofilaxis repelenteshellip)
La fiebre tras viaje es maacutes frecuente en viajes a Aacutefrica subsahariana (lo maacutes frecuente es
malaria) sudeste asiaacutetico (lo maacutes frecuente es dengue) e India (lo maacutes frecuente fiebre tifoidea)
Los microorganismos causales de fiebre del viajero maacutes frecuentes son
bull VIRUS virus respiratorios VEB dengue chikungunya zika hepatitis viacutericas fiebre
amarilla encefalitis japonesa virus Toscana West Nile Valle Rift
bull BACTERIAS enteropatoacutegenos (E-coli Salmonella Shigella) neumoniacuteas (tiacutepicas y
atiacutepicas) infecciones cutaacuteneas ITUs TBC brucella meningitis rickettsias Lyme
leptospirosis
bull HONGOS histoplasmosis y otras micosis regionales
bull PARAacuteSITOS malaria esquistosomiasis amebiasis helmintos intestinales leishmaniasis
toxoplasmosis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 6 de 38
Causas de fiebre de viajero en las diferentes series
DIAGNOSTICO MacLean
et al1994
(N587)
Doherty et
al 1995
(N195)
Hill et al
2000(N822)
OrsquoBrien et
al 2001
(N587)
EuroTravNet
2008 (6957)
Siitamaki
et al
2011
(417)
Malaria 32 42 2 27 26 21
Infeccioacuten
digestiva 45 65 31 14 33 27
Dengue 2 6 0 8 10 136
Hepatitis viral 6 3 2 3 210
Infec
respiratoria 11 26 24 24 8 14
Fiebre tifoidea 2 2 0 3 145 210
Mononucleosis 2 05 0 04 145 526
Rickettsiosis 1 05 1 2 36 631
Amebiasis 1 0 0 0 1 -
Chikungunya - - - - 09 -
Toxoplasmosis - - - - 217 -
Lepstospirosis - - - - 05 105
Brucelosis - - - - 015 -
Miscelaacutenea 63 5 33 52 - -
No
diagnosticada 25 25 8 9 - -
En zonas donde sea endeacutemica toda fiebre es MALARIA mientras no se demuestre lo contrario
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 7 de 38
3 EVALUACIOacuteN CLIacuteNICA
31 EPIDEMIOLOacuteGICA
o Antecedentes alergias inmunosupresioacuten
o Lugar de viaje paiacutes zona del paiacutes zona ruralurbana altitud
o Fecha de viaje (eacutepoca del antildeo) y duracioacuten del mismo
o Actividades desarrolladas comidas picaduras contacto animales y contactos sexuales (Ver
ANEXO 1)
o Vacunaciones realizadas vacunas como VHA VHB y fiebre amarilla proteccioacuten cerca del
100 meningitis 90 pero fiebre tifoidea es del 75 y coacutelera 60
o Profilaxis antipaluacutedica (tipo y dosis) en las diferentes series el cumplimiento de profilaxis
variacutea entre 50 y 80 Repelentes Mosquiteras
32 HISTORIA CLIacuteNICA
o Fiebre tiempo de inicio y su relacioacuten con el viaje (Ver ANEXO 2 incubacioacuten de las
enfermedades)
o Faacutermacos antibioacuteticos antiteacutermicos
o Siacutentomas asociados y tiempo de inicio (ver ANEXO 3 causas probables seguacuten siacutentomas
acompantildeantes)
33 EXPLORACIOacuteN
o Constantes vitales TA temperatura frecuencia cardiaca y respiratograveria
o Buacutesqueda de signos de gravedad
Alteracioacuten de conciencia yo focalidad neurologravegica
Hipotensioacuten e inestabilidad hemodinagravemica
Distreacutes respiratorio
Hemorragias
Insuficiencia renal o insuficiencia hepagravetica
o Sistemaacutetica por aparatos inspeccioacuten cutaacutenea y de mucosas cardio-respiratoria abdominal
neurologravegica
34 PRUEBAS COMPLEMENTARIAS INICIALES
Primer nivel
Gota gruesa si ha estado en zona de paludismo (si es posible test raacutepido de Ag
malaria y PCR Plasmodium) Malaria es la causa maacutes frecuente de fiebre a la vuelta
de un viaje a zona tropical de modo que eacutesa es la etiologiacutea que debe descartarse en
primer lugar Informar al microbioacutelogo de cliacutenica y lugar de procedencia (tubo de
hemograma)
Hemograma coagulacioacuten y bioquiacutemica glucemia ionograma funcioacuten hepaacutetica y
renal
Sedimento de orina
Hemocultivos urocultivo
Rx tograverax
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 8 de 38
Serologiacuteas y PCR dengue chikungunya y zika (si procede seguacuten datos
epidemioloacutegicos)
Segundo nivel si las anteriores son negativas y no hay una clara focalidad infecciosa
Repeticioacuten de gota gruesa a las 12h (hasta 3 determinaciones si la sospecha es alta)
Mejor en pico febril
Coprocultivos y paraacutesitos en heces
Serologiacuteas especiacuteficas (VIH VHB VHC Rickettsia Coxiella VEB CMV Lues
lyme Leptospira Brucella Leishmania) seguacuten la sospecha cliacutenica Uacutetiles para ver la
posterior conversioacuten en control a las 2-4 semanas
Frotis fariacutengeo para viacuterus
Otras seguacuten signos siacutentomas y epidemiologiacutea ver anexo 4 (diagnoacutestico
enfermedades maacutes frecuente)
Tercer nivel
Ag neumococo o legionella en orina cultivos de esputohellip
ECO abdominal
Mantoux Quantiferon Baciloscopias esputo orina heces sangre
Estudio inmunoloacutegico
Mielograma
TAC craneal puncioacuten lumbar
TAC toracoabdominal PET Ecocardiograma
Puncioacuten adenopatiacuteas
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 9 de 38
4 ALGORITMO DIAGNOacuteSTICO DE FIEBRE DEL VIAJERO
FIEBRE
Zona de riesgo y actividades
Periodo de incubacioacuten
Siacutentomas asociados
Signos fiacutesicos
Descartar malaria si es de zona de riesgo (3 gotas gruesas separadas 12h si es
necesario) tubo de hemograma (gota gruesa test raacutepido Ag malaria PCR plasmodium)
Descartar enfermedad grave Shock sepsis distreacutes respiratorio alt consciencia
hemorragias -gt aislamiento si riesgo contagio antibioacutetico empiacuterico tratamiento de soporte
Descartar dengue zika y chikungunya si zona y cliacutenica compatibles (fiebre cefalea
artromialgias) tubo de serologiacutea Declarar a preventiva Hoja de solicitud en caso de Zika
Focalidad
Infeccioacuten respiratoria urinaria diarrea del viajero infeccioacuten intraabdominal
meningitis tratamiento especiacutefico
No focalidad
Hemograma y bioquiacutemica con funcioacuten hepaacutetica y renal
Sedimento
Rx toacuterax
Hemocultivos y urocultivo
Diagnoacutestico
Tratamiento especiacutefico
No diagnoacutestico
Coprocultivos paraacutesitos en heces
Serologiacuteas VIH VHB VHC VEB
CMV Coxiella RickettsiaLues Lyme
Leptospira Brucella Leishmaniahellip Diagnoacutestico
Tratamiento especiacutefico
No diagnoacutestico
Frotis fariacutengeo para virus
Ag neumococo o legionella en orina
Cultivos de esputo
ECO abdominal
Mantoux quantiferon
BK esputo orina heces sangre
Estudio inmunoloacutegico
Mielograma
TAC craneal puncioacuten lumbar
Diagnoacutestico
Tratamiento especiacutefico
No diagnoacutestico
Estudio de fiebre de origen
desconocido
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 10 de 38
Considerar tratamiento empiacuterico una vez descartados malaria (tratamiento especifico) dengue zika
y chikungunya (tratamiento de soporte)
- Doxiciclina en sospecha de rickettsiosis
- Ceftriaxona en sospecha de fiebre tifoidea
- Ciprofloxacino en diarrea moderadasevera tras regreso de Aacutefrica o Latinoameacuterica y azitromicina
en diarrea de Asia
5 TRATAMIENTO DE MALARIA EN ADULTOS
Malaria por Plasmodium falciparum CON criterios de gravedad
Criterios de gravedad alteracioacuten conciencia crisis comiciales distres respiratorio edema pulmonar
insuficiencia renal moderada-grave shock anemia grave parasitemia gt 10
- Eleccioacuten Artesunato EV 24 mgkg a las 0 12h 24h y cada 24 horas hasta poder iniciar el
tratamiento oral Medicamento extranjero
- Alternativa Quinina EV dosis de carga 20 mgKg seguido de 10mgKg cada 8h 7diacuteas (con
suero glucosado y monitorizacioacuten ECG) + Doxiciclina EV 100 mg12h 7diacuteas
Pasar a tratamiento oral cuando sea posible
Malaria por Plasmodium falciparum SIN criterios de gravedad
- Eleccioacuten Riamet 20mg120mg (artemeterlumefantrina) 4 comp a las 0h y a las 8h y cada 12h el
2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp) Medicacioacuten extranjera necesidad de informe individualizado para la
solicitud
- Alternativas - Atovaquona-proguanil 250100mg (Malarone 250100mg) 4 compdiacutea 3 diacuteas
- Sulfato de quinina 850 mg8h + Doxiciclina 100 mg12h 7 diacuteas
- Eurartesim 40mg320mg (dihidroartemisina 40mg -piperaquina tetrafosfato
320mg) lt 75 kg 3 compdiacutea 3 diacuteas gt 75kg 4 compdiacutea 3 diacuteas
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 11 de 38
Malaria por Plasmodium vivax sensible a cloroquina Plasmodium ovale y Plasmodium
malariae
-Eleccioacuten Resochin 250mg o Dolquine 200mg (155mg cloroquina base) 4 comp a las 0h
seguidos de 2 comp a las 6h 24h y 48h (4222 total 10)
En Plasmodium vivax y Plasmodium ovale asociar primaquina tras comprobar que no existe deacuteficit
de 6 fosfato deshidrogenasa
- En P vivax Primaquine 75mg base 4 compdiacutea (30mg) 14 diacuteas
- En P ovale Primaquine 75mg base 2 compdiacutea (15mg) 14 diacuteas
Plasmodium vivax resistente a cloroquina (Indonesia y Papua nueva Guinea) se trataraacute como
Plasmodium falciparum
Solicitar gota gruesa de control a las 48h para ver respuesta al tratamiento
Los pacientes con malaria requieren ingreso al menos 12-24h hasta comprobar tolerancia y
seguridad del tratamiento - Malaria con criterios de gravedad valorar ingreso en UCI
- Malaria sin criterios de gravedad ingreso en MIF o en UCE
Al alta remitir a CCEE de Infecciosas-Tropicales (MIR INF02SE) con analiacutetica y gota gruesa
control
51 TRATAMIENTO DE MALARIA EN MUJERES EMBARAZADAS
Malaria en embarazadas por Plasmodium falciparum CON criterios de gravedad
- Eleccioacuten en primer trimestre Quinina EV dosis de carga 20 mgKg seguido de 10mgKg8h
7diacuteas (con suero glucosado 5 y monitorizacioacuten ECG) + Clindamicina EV 100 mgKg12h 7diacuteas
- Eleccioacuten en segundo y tercer trimestre Artesunato EV 24 mgkg a las 0 12h 24h y cada 24
horas hasta poder iniciar el tratamiento oral Medicacioacuten extranjera
- Alternativa durante todo el embarazo Quinina EV dosis de carga 20 mgKg seguido de 10mg
Kg 8h 7diacuteas (con suero glucosado 5 y monitorizacioacuten ECG) + Clindamicina EV 100
mgKg12h 7diacuteas
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 12 de 38
Pasar a tratamiento oral cuando sea posible
Malaria en embarazadas por Plasmodium falciparum SIN criterios de gravedad
- Eleccioacuten en primer trimestre Sulfato de quinina 850 mg8h VO + Clindamicina 450mg8h 7
diacuteas
- Eleccioacuten en segundo y tercer trimestre Riamet 20mg120mg (artemeterlumefantrina) 4 comp a
las 0 y a las 8h y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp) Medicacioacuten extranjera necesidad de
informe individualizado para su solicitud
- Alternativa durante todo el embarazo Sulfato de quinina 850 mg8h + Clindamicina
450mg8h 7 diacuteas
Malaria en embarazdas por Plasmodium vivax sensible a cloroquina Plasmodium ovale y
Plasmodium malariae
- Resochin 250mg o Dolquine 200mg (155mg cloroquina base) 4 comp a las 0h seguidos de 2
comp a las 6h 24h 48h (4222)
En Plasmodium vivax y Plasmodium ovale al estar contraindicada la primaquina en embarzazo dar
cloroquina 155 mg base 2 comp cada semana hasta el parto
52 TRATAMIENTO DE MALARIA EN NINtildeOS
Malaria en ninos por Plasmodium falciparum CON criterios de gravedad
- Eleccioacuten Artesunato lt20 kg 3mgKg EV a las 0 12h 24h y cada 24h hasta poder iniciar el
tratamiento oral gt20kg 24 mgkg EV a las 0 12h 24h y cada 24h hasta poder iniciar el tratamiento
oral Medicacioacuten extranjera
- Alternativa Quinina EV 10mgKg8h 7diacuteas (con suero glucosado5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 25-40mg mgKgdiacutea (en 3 o 4 dosis) 7diacuteas
Pasar a tratamiento oral cuando sea posible
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 13 de 38
Malaria en ninos por Plasmodium falciparum SIN criterios de gravedad
-Eleccioacuten Riamet 20mg120mg (artemeterlumefantrina) a las 0h a las 8h y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea
(total 24 comp) Seguacuten el peso lt 5Kg frac12 comprimido 5-14kg (lt 3 antildeos) 1 comp 15-24kg (3-8
antildeos) 2 comp 25-34kg (9-14 antildeos) 3 comp gt 34 kg igual que adultos Medicacioacuten extranjera
necesidad de informe individualizado para su solicitud
-Alternativa Malarone seguacuten peso Comprimides pediatricos (62525) comprimides adultos
(250100) En lt5Kg contraindicada 5-8Kg 2 comp pediaacutetricos 24h 3diacuteas 9-10 Kg 3 comp
pediaacutetricos24h 3 diacuteas 11-20 kg 1 comp adulto24h 3 diacuteas 21-30 kg 2 comp adulto24h 3diacuteas
31-40 kg 3 comp adulto24h 3 diacuteas gt40 kg igual que adultos 4 comp24h 3 diacuteas
- Alternativa Sulfato de quinina 10mg de salkg8horas + Clindamicina 25-40mgKgdiacutea dividido
en 3-4 dosis 7 diacuteas
Malaria en ninos por Plasmodium vivax sensible a cloroquina Plasmodium ovale y
Plasmodium malariae
- Resochin 250mg o Dolquine 200mg (155mg cloroquina base) 10mg de cloroquina baseKg a las
0h seguidos de 5mg de cloroquina baseKg a las 12h 24h 48h
-Primaquina aunque ha demostrado ser segura en nintildeos sigue sin recomendarse a menores de 4
antildeos (en el resto realizar la prueba de deacuteficit de 6 fosfato deshidrogenasa antes de su
administracioacuten)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 14 de 38
ANEXO 1 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN RIESGOS ESPECIacuteFICOS
RIESGOS ESPECIacuteFICOS ENFERMEDADES ASOCIADAS
Contacto con agua dulce
(bantildeos raftinghellip)
Leptospirosis
Esquistosomiasis
Melioidosis
Contacto con animales domeacutesticos o de
granja
Brucelosis
Leptospirosis
Psitacosis
Brucella
Fiebre Q
Tularemia
Rabia
Contactos sexuales o fluidos corporales VIH
Hepatitis B y C
Contacto con agujas jeringas
(dentista tatuajes acupunturahellip)
VIH
Hepatitis B y C
Contacto con sangre u otros fluidos
corporales en zona de riesgo
Ebola
Marburg
Peste neumoacutenica
Consumo de agua no tratada Amebas
Coacutelera
VHA VHE
fiebre tifoidea
Shigella
Giardia
Cryptosporidium
Ciclospora
Consumo de productos laacutecteos locales o
derivados
Brucelosis
Shigella
Fiebre tifoidea
Visita a cuevas visitas a zonas de riesgo Histoplasmosis
Rabia
Visita parques en zona de riesgo Tripanosomiasis africana
Rickettsiosis
Borreliosis
Dormir sin proteccioacuten en casascabantildeas en
zonas de riesgo
Tripanosomiasis americana (Enf de Chagas)
Consumo de cangrejos crudos Paragonimiasis
Contacto con tierra fango Estrongiloidiasis
Anquilostomiasis
Meliodosis
Larva migrans cutaacutenea
Miasis
Contacto con enfermos febriles Gripe
Meningitis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 15 de 38
TBC
Consumo de alimentos crudos o poco cocidos
(ensaladas pescado carne mariscohellip)
Ascariasis
Trichiurasis
Gnatostoma
Fasciola
Amebiasis
Gastroenteritis
VHA
Picadura de mosquito Paludismo
Filariasis (poco frecuente en viajeros)
Dengue
Chikungunya
Zika
Picadura de moscas Leishmaniasis
Miasis
Oncocercosis
Tripanosomiasis africana
Picadura de piojogarrapatapulga Borreliosis
Tifus
Rickettsiosis
Yersinia pestis
Los ldquovisiting friends and relativesrdquo tienen maacutes riesgo de malaria fiebre tifoidea parasitosis
intestinales siacutendromes respiratorios TBC e ITS
Los expatriados tienen maacutes riesgo de infecciones croacutenicas (malaria filariasis esquistosomiasis
estrongiloidiasis giardiasis brucelosis TBC)
Los mayores de 60 antildeos tienen maacutes riesgo de enfermedades graves como malaria grave infecciones
respiratorias bajas
Los nintildeos tienen maacutes riesgo de diarreas infecciones de la piel infecciones viacuteas respiratorias altas
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 16 de 38
ANEXO 2 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN PERIacuteODO DE INCUBACIOacuteN
MENOS DE 21 DIacuteAS MAacuteS DE 21DIacuteAS
Paludismo P falciparum Paludismo P falciparum
Dengue Zika y Chikungunya Paludismo vivax ovale malariae
Virus de las fiebres hemorraacutegicas
Rabia
Gastroenteritis Amebiasis
Leptospirosis Leishmaniasis
Fiebre tifoidea Fiebre tifoidea
Rickettsiosis Coxiella Lyme Tripanosomiasis
Schistosomiasis aguda (Katayama) Schistosomiasis croacutenica (hematuria diarreas)
VHA VHC VHE Primoinfeccioacuten VIH VHA VHB VIH Sd Mononucleoacutesido (VEB
CMV)
Brucella Brucella
Micosis endeacutemicas (Histoplasma) Micosis endeacutemicas (Histoplasma)
Tularemia Tuberculosis
Trichinosis Filarias (en viajeros de largas estancias)
Meningitis Melioidosis
Picadura de artroacutepodos Larva migrans visceral
Otros arbovirus (fiebre amarilla virus
encefalitis japonesa virus Toscana West
Nilevirus virus Valle del Rift)
Lues
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 17 de 38
ANEXO 3 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN SIacuteNTOMAS Y SIGNOS
SIacuteNTOMAS Y SIGNOS ENFERMEDAD INFECCIOSA
Ictericia
Malaria
Fiebre amarilla
Hepatitis viacuterica
Leptospirosis
Borreliosis
Tifus exantemaacutetico
Erupcioacuten maacuteculo-papular
Dengue (macular confluente)
Fiebre tifoidea
Ricketsiosis
Lyme
Sarampioacuten
Siacutendrome mononucleoacutesico (incluido VIH)
Dolor de garganta
Difteria
Fiebre de Lassa Marburg
VEB CMV
Tos o disnea
Filariasis por W bancrofti
Ascaris Strongiloides Anquilostoma
Paragonimiasis
Neumoniacutea atiacutepica (C burnetii
Mycoplasmahellip)
Histoplasmosis
Melioidosis
Picaduras artroacutepodos
Leishmaniasis cutaacutenea
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 18 de 38
Uacutelceras Tularemia
ITS (lues linfogranuloma granuloma
inguinal)
Dolor abdominal
Fiebre tifoidea
Absceso hepaacutetico amebiano
Diarrea
Gastroenteritis
Disenteriacutea amebianabacilar
Hepatomegalia
Hepatitis
Leishmaniasis
Esquistomiasis gastrointestinal
Absceso hepaacutetico amebiano bacteriano
Fasciola hepaacutetica
Brucelosis
Esplenomegalia
Paludismo
Tripanosomiasis
Esquistomiasis hepatoespleacutenica
Leishmaniasis
Mononucleosis
Brucelosis
Linfadenopatiacutea generalizada
Sd Mononucleoacutesico y otras infecciones
viacutericas
Toxoplasmosis
Rickettsiosis
Leptospirosis
Brucelosis
Tripanosomiasis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 19 de 38
Tularemia
Bartonella
Leishmaniasis
Alteraciones neuroloacutegicas
Malaria cerebral
Meningitis
Encefalitis
Leptospirosis
Fiebre tifoidea
Tripanosomiasis africana
Fiebre trombopenia e ictericia o hiperbilirrubinemia tiene alto poder predictivo de malaria
Leucopenia en fiebre tifoidea brucelosis rickettsiosis malaria y dengue
Linfocitosis sugiere viriasis
Eosinofilia sugiere helmintiasis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 20 de 38
ANEXO 4 APROXIMACIOacuteN DIAGNOacuteSTICA DE LAS ENFERMEDADES MAacuteS
FRECUENTES
Amebiasis intestinal Estudio de paraacutesitos en heces
Amebiasis extraintestinal EcoTAC abdominal
Serologiacutea Entamoeba histolytica
Si hay material drenado realizar PCR E Histolytica y estudio de
paraacutesitos
Borrelia burgdorferi
(Lyme)
Borrelia recurrentis
(Fiebre recurrente)
Serologiacutea Borrelia burgdorferi (dudosa interpretacioacuten)
Serologiacutea en centro de referencia
Brucelosis Serologiacutea Rosa de Bengala y Ac totales a Brucella
Hemocultivos
Dengue Zika
Chikungunya
Tubo de serologiacutea
Zika se puede determinar en orina y en semen
Enfermedad de
transmisioacuten sexual
Serologiacutea lueacutetica VHB VHC VIH-12 (Ac y Ag-P24)
Esquistosomiasis Estudio de paraacutesitos en heces y orina (no en Sd Katayama
negativos) 12 h tras ejercicio
Serologiacutea en centro de referencia
Estrongiloidiasis Estudio de Strongyloides en heces y otros liacutequidos bioloacutegicos o
secreciones (jugo duodenal o biopsia intestinal)
Serologiacutea en centro de referencia
Fiebre tifoidea
paratifoidea
Hemocultivos durante la primera semana
vultivos de las placas si hay roseola
Coprocultivo y urocultivo despueacutes de la primera semana
Fiebre amarilla Serologiacutea centro de referencia
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 21 de 38
Fiebre Q Serologiacutea Coxiella burnetii
Filariasis Examen parasitoloacutegico en sangre (Wuchereria entre las 20-24h Loa
Loa entre las 10-14h)
En Onchocerca volvulus
- Estudio parasitoloacutegico en biopsia superficial de la piel
- Laacutempara de hendidura para observacioacuten de microfilarias en
coacuternea caacutemara anterior o humor viacutetreo
Hepatitis viacuterica Serologiacuteas VHA VHB VHC VHS CMV VEB
Histoplasmosis Cultivo de hongos en esputo
Serologiacutea Histoplasma
PAAF adenopatiacuteas
Leishmaniasis cutaacutenea Toma de material del borde de la lesioacuten para examen microscoacutepico y
PCR de Leishmania
Leishmaniasis visceral Examen microscoacutepico y PCR de Leishmania en medula oacutesea
Serologiacutea Leishmania
PCR en sangre de Leishmania
Leptospirosis Serologiacutea Leptospira en centro de referencia
Melioidosis Cultivos bacterianos de esputo u otros
Mononucleosis infecciosa Serologiacutea Paul Bunell
Ac heteroacutefilos
Paludismo Gota gruesa y extensioacuten Test raacutepido de Antiacutegeno plasmodium en
sangre (mejor si es en pico febril) se pueden repetir 3 muestras (cada
12h)
- PCR Plasmodium en sangre
Rickettsiosis
Serologiacutea R conorii
Serologiacutea en centro de referencia
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 22 de 38
TBC Mantouxquantiferon
Cultivo para Mycobacterias de esputo y cualquier otra focalidad
Tripanosomiasis africana
(enfermedad del suentildeo)
Serologiacutea en centro de referencia
Estudio parasitoloacutegico en LCR o tambieacuten en sangre o PAAF
ganglionar
Tripanosomiasis
americana (enfermedad de
Chagas)
Serologiacutea (confimar con segunda serologiacutea)
Estudio parasitoloacutegico en sangre (PCR en infeccioacuten aguda
microhematocrito)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 23 de 38
ANEXO 5 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO DE ELECCIOacuteN DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Riamet 20mg120mg 4 comp a las 0 y 8h
y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp)
Adultos con P vivax sensible a
cloroquina P ovale y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg 4
comp a las 0h seguidos de 2 comp a las
6h 24h y 48h (4222)
Pvivax y P ovale antildeadir primaquina
Embarazadas primer trimestre con
P falciparum CON criterios gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mgKg cada 8h 7diacuteas (junto
con suero glucosado y monitorizacioacuten
ECG) + Clindamicina EV 100 mgKg12h
7diacuteas
Embarazadas segundo y tercer
trimestres con P falciparum CON
criterios gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
Embarazadas primer trimestre con
P falciparum SIN criterios gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Clindamicina 450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas segundo y tercer trimestre
con P falciparum SIN criterios gravedad
Riamet 20mg120mg 4 comp a las 0h y 8h
y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp)
Embarazadas con P vivax sensible a
cloroquina P ovale y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg 4
comp a las 0h seguidos de 2 comp a las
6h 24h y 48h (4222)
P vivax y P ovale no antildeadir primaquina
hasta parto (profilaxis con cloroquina
155mg base 2 compsemana hasta parto)
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 24 de 38
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Riamet 20mg120mg a las 0h y 8h y cada
12h el 2ordm y 3ordm diacutea Seguacuten peso
lt 5Kg frac12 comprimido
5-14kg (lt 3 antildeos) 1 comp
15-24kg (3-8 antildeos) 2 comp
25-34kg (9-14 antildeos) 3 comp
gt 34 kg igual que adultos
Nintildeos con P vivax S cloroquina P ovale
y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg
(155mg cloroquina base) 10mg de
cloroquina baseKg a las 0h seguidos de
5mg de cloroquina baseKg a las 12h 24h
y 48h
Primaquina aunque ha demostrado ser
segura en nintildeos sigue sin recomendarse a
menores de 4 antildeos (en el resto realizar la
prueba de degraveficit de 6PDH antes)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 25 de 38
ANEXO 6 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO ALTERNATIVO DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina IV dosis de 20 mgKg seguido de
10mgKg8h 7diacuteas (con suero glucosado 5
y monitorizacioacuten ECG) + Doxiciclina EV 100
mg12h 7diacuteas Pasar VO cuando se pueda
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Atovaquona-proguanil 250mg100mg
(Malarone 250100) 4 compdiacutea 3 diacuteas
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Doxiciclina 100 mg12h 7 diacuteas
Eurartesim 40mg320mg (dihidroartemisina
40mg -piperaquina tetrafosfato 320mg)
lt75 kg 3 compdiacutea 3 diacuteas
gt 75kg 4 compdiacutea 3 diacuteas
Adultos con P vivax sensible a cloroquina
P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mg Kg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado 5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 100 mgKg12h 7diacuteas
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P Falciparum SIN criterios
gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h + Clindamicina
450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas con P vivax sensible
cloroquina P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV 10mgKg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 25-40mg mgKgdia (en 3 o
4 dosis) 7diacuteas
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Malarone comp pediaacutetricos (62525) o
comp adultos(250100) seguacuten peso
lt5Kg contraindicada
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 26 de 38
5-8Kg 2 comp pediaacutetricos24h 3diacuteas
9-10 Kg 3 comp pediaacutetricos24h 3 diacuteas
11-20 kg 1 comp adulto24h 3 diacuteas
21-30 kg 2 comp adulto24h 3diacuteas
31-40 kg 3 comp adulto24h 3 diacuteas
gt40 kg igual que adultos (4compdiacutea 3 diacuteas)
Sulfato de quinina 10mg de salkg8horas +
Clindamicina 25-40mgKgdiacutea dividido en 3-
4 dosis 7 diacuteas
Nintildeos con P vivax sensible a cloroquina P
ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 27 de 38
ANEXO 7 TRATAMIENTOS APROBADOS PARA MALARIA
Artesunato
EV
Artesun reg Amp 60mg de
artesunato EV o IM
Incluido en SNS Medicacioacuten
extranjera
Artemether +
lumefantrina
Riametreg Comp 20 mg artemether +
120 mg de lumefantrina
Disponible como
medicacioacuten extranjera
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Atovacuona
+
proguanil
Malaronereg Comp 250 mg de atovacuona
+100 mg de proguanil
(adultos)
Comp 625 mg de atovacuona + 25
mg de proguanil
(pediaacutetrico)
Incluido en SNS Disponible
consin
receta meacutedica
Clindamicina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
300mg
Ampollas de 600mg
Incluido en SNS
Cloroquina Dolquinereg
Comp 200 mg de
hidroxicloroquina sulfato
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Resochinreg
Comp 250 mg de difosfato
de cloroquina
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Doxiciclina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
100mg
Ampollas de 100mg
Incluido en SNS
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 28 de 38
Piperaquina
+
dihidroartemisina
Eurartesimreg Comp 40 mg piperaquina
+ 320 mg dihidroartemisina
tetrafosfato
NO incluido en
catalogo de SNS
Primaquina Primaquine
phosphatereg
Comp 75 mg (difosfato de
primaquina)
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Quinina
sulfato
Sulfato de
quinina
Caacutepsulas de 325mg (formula
magistral)
Incluido en SNS
Quinina
hidrocloruro
Foacutermula
magistral
Solucioacuten inyectable
600mg en 10 ml
Excluido en SNS
SNS Sistema Nacional de Salud
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 29 de 38
ANEXO 8 PRINCIPALES EFECTOS SECUNDARIOS DE LOS ANTIMALAacuteRICOS
Artemisinas (artemeter artesunato
dihidroartemisina)
Bradicardia sinusal prolongacioacuten QT aumento transaminasas neutropenia
eosinofiacutelia urticaria anemia hemoliacutetica tardiacutea
(maacutes en administracioacuten EV)
Atovacuona proguanil Diarreas naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal astegravenia mareos cefalea
erupcioacuten cutanea prurito y tos aumento transaminasas pancitopenia raro
eritema multiforme
Proguanil aftas bucales dolor abdominal diarrea cefalea descamacioacuten
palmoplantar hematuria fotosensibilidad pancitopenia
Clindamicina Diarrea en 20 naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal clostridium en
lt5 aumento transaminasas neutropenia trombopenia raro arritmias
Cloroquina Cefalea astenia diarrea voacutemitos dolor abdominal prurito eritema
multiforme pigmentacioacuten negroazulada de piel y mucosas alopecia
visioacuten borrosa y alteraciones de la acomodacioacuten opacidades corneales
(reversibles) retinopatiacutea (acumulo en la melanina de la retina puede
ser irreversible y progresiva en tratamientos prolongados)
pancitopenia hipocacusia acufenos insomnio neuropatia perifegraverica y
arritmias Contraindicado en psoriasis ulcus porfiacuteria aguda
intermitente y epilegravepsia
Doxiciclina Nauseas voacutemitos diarrea ulcus (se recomienda tomar en
bipedestacioacuten con 100ml de agua) hiperssensibilidad cutaacutenea
(urticaria erupcioacuten edema periorbitario) fotosensibilidad
hiperligmentacioacuten de piel y dientes degeneracioacuten grasa hepaacutetica
pancitopenia anemia hemoliacutetica y candidiasis vaginal miopia
transitoria por hidratacioacuten del cristalino
Primaquina Hemoslisis intravascular en pacientes con deacuteficit de 6PDH dispepsia
nauseas y voacutemitos (mejora con comida) cefalea prurito
alteracioacutenes de acomodacioacuten visual HTA arritmias En dosis altas
leucopenia agranulocitosis y metahemoglobinemia
Quinina Exantema prurito reacciones de hipersensibilidad
fiebre medicamentosa cinconismo (acuacutefenos hipoacuacutesia inestabilidad
cefalea naacuteuseas) hipoglucemia (durante la administracioacuten parenteral
debe perfundirse suero glucosado) hepatotoxicidad pancitopenia
alargamiento del QT
Su administracioacuten EV raacutepida puede produir fibrilacioacuten ventricular
hemolisis intravascular hemoglobuinuria e insuficiencia renal
(por anticuerpos frente a quinina blackwaterfever)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 30 de 38
ANEXO 9 ENFERMEDADES DE DECLARACIOacuteN OBLIGATORIA URGENTE Y NO
URGENTE
Botulismo
Brucelosis
Carbunco
Chikungunya
Coacutelera
Coronavirus MERS CoV
Difteria
Disenteria (shigella)
Encefalopatiacuteas espongiformes transmisibles humanas
Ebola
Fiebre tifoidea y paratifoidea
Fiebre amarilla
Fiebres hemorraacutegicas virales
Gripe H5N1y H7N9
Hepatitis A y hepatitis B
Infeccioacuten por gonococo
Legionelosis
Leishmaniosis
Lepra
Enfermedad invasiva por neumococo
Enfermedad invasiva por Haemophilus influenzae
Enfermedad invasiva por Spyogenes
Enfermedad meningocoacutecica
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 31 de 38
VIH y SIDA
Malaria
Paraacutelisis flaacutecida en menores de 15 antildeos
Parotiditis
Peste
Polio
Rabia
Rubeola y rubeola congeacutenita
Siacutefilis y siacutefilis congeacutenita
Siacutendrome respiratorio agudo grave
Teacutetanos y teacutetanos neonatal
Tifus exantemaacutetico
Tosferina
Triquinosis
TBC
Viruela
West Nile
Sarampioacuten
Brotes y situaciones epideacutemicas de cualquier etiologiacutea
Son de notificacioacuten numeacuterica (no individual) la diarrea infecciosa aguda fiebre botonosa fiebre
recurrente por garrapatas gripe (no H5N1 ni H7N9) herpes zoster varicela
La notificacioacuten no urgente se realizaraacute mediante una de interconsulta ordinaria a medicina
preventiva
Las notificacioacuten urgente se realizraacute llamando al busca de medicina preventiva (busca 49131 o
extensiones 76004 o 47006) cuando sean diacuteas laborables de 8 a 15 horas En caso de diacuteas festivos o
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 32 de 38
en horario de 15h a 8 h se dejaraacute un mensaje en el buzon de voz de la conselleriacutea teleacutefono 971 17
73 62 o enviando mail a vigilanciadgsanitacaibes
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 33 de 38
ANEXO 10 HOJA DE PETICIOacuteN PARA LA SOLICITUD DE ESTUDIO DE ZIKA
DENGUE Y CHIKUNGUNYA
Obligatorio para solicitar estudio de Zika no obligatorio para solicitar estudio de dengue o
chikungunya
Remitir a microbiologiacutea junto a la peticioacuten de solicitud de millenium
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 34 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 35 de 38
ANEXO 11 DIRECCIONES DONDE ENCONTRAR MAPAS Y ALARMAS DE LAS
PRINCIPALES ENFERMEDADES TROPICALES
MAPAS DE RIESGO DE MALARIA
httpswwwcdcgovmalariamap
httpwwwwhointmalariatravellerses
httpappswhointirisbitstream106652549141WHO-HTM-GMP-20174-spapdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadesmalariazonas20de20riesgohtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE DENGUE
httpswwwcdcgovdengueepidemiologyindexhtml
httpwwwwhointdenguecontrolepidemiologyen
httpfundacionioorgviajarenfermedadesdenguehtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE CHIKUNGUNYA
httpswwwcdcgovchikungunyageoindexhtml
httpfundacionioorgviajarenfermedadeschikungunyahtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE VIRUS ZIKA
httpswwwnccdcgovtravelpageworld-map-areas-with-zika
httpappswhointirisbitstream106652546191WHO-ZIKV-SUR-171-engpdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadeszika20virushtml
httpwwwhealthmaporgzikatimeline
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 36 de 38
MAPAS CON ALARMAS DE ENFERMEDADES INFECCIOSAS POR PAISES
httpswwwnccdcgovtravelnotices
httpwwwwhointcsralertresponseen
httpfundacionioorgviajarmapa_alertashtml
httpwwwhealthmaporges
httpsecdceuropaeuenthreats-and-outbreaks
httpwwwviajarseguroorg
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 37 de 38
7 BIBLIOGRAFIacuteA
- Rapp C Debord T Travel-related fever Rev Med Interne 2011 Dec 32 Suppl 2S224-30
- Poirot JL Campa P Voyage en pays tropical La revue du practicien 2011 61 551-558
- Siikamaumlki HM Kivelauml PS Sipilauml PN et al Fever in travelers returning from malaria-endemic
areas dont look for malaria only J Travel Med 201118 239-44
- Field V Gautret P Schlagenhauf P et al Travel and migration associated infectious diseases
morbidity in Europe 2008BMC Infect Dis 201010330
- Gautret P Cramer JP Field V et al Infectious diseases among travellers and migrants in Europe
EuroTravNet 2010Euro Surveill 201217(26)
- Spira A Assessment of travellers who return home ill Lancet 2003 361 1459-69
- Ryan ET Wilson ME Kain KC Illnes after international travel N Engl J Med 2002347505-16
- Looke D Robson J Infections in the returned traveller MJA practice essentials 2002 177 212-
219
-Goacutemez J Fiebre en el viajero actuacioacuten en urgencias Emergencias 2004 16152-161
- Aparicio P Torrus D Trevintildeo B Zubero Z Guias clinicas SEIMC 2006 Guia de aproximacioacuten al viajero con
fiebre al regreso del troacutepico
- Freedman DO Weld LH Kozarsky PE et al Spectrum of disease and relation to place of
exposure among ill returned travelers N Engl J Med 2006354119-30
- Lo Re V III Gluckman SJ Fever in the returned traveller Am Fam Physician 2003681343-50
- Gascoacuten J Corachan M fiebre en el viajero intercontinental Medicina Integral 2011 37 38-40
- Lopez-Velez R Valoracioacuten diagnoacutestica del paciente con siacutendrome febril tras viaje a los troacutepicos Revista
cliacutenica espantildeola 2001 201 134136
- Perez-Molina JA Diaz menendez M Perez-Ayala A et al Tratamiento de las enfermedades causadas por
paraacutesitos EIMC 2009 11003 1-16
- Perez-Arellano JL Hernandez-Cabrera M Pisos-Alamo E et al Tratamiento de las enfermedades
parasitarias Informacioacuten Terapeacuteutica del sistema nacional de salud 2007 Vol 31 Num 1
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 38 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 5 de 38
1 INTRODUCCIOacuteN
El siacutendrome febril es tras la diarrea del viajero la causa maacutes frecuente de consulta y la
entidad con mayor riesgo de mortalidad tras viajes a zonas tropicales generalmente aparece en las
dos primeras semanas aunque en el 10 se presenta hasta 6 meses tras la vuelta
Cualquier infeccioacuten puede ser causa de fiebre en un viaje desde enfermedades cosmopolitas
(infecciones de viacuteas respiratorias altas infecciones urinarias neumoniacuteas) hasta enfermedades
tropicales raras como las fiebres hemorraacutegicas El hecho que cualquier destino esteacute a menos de 36
horas de viaje tiempo menor al periodo de incubacioacuten de la mayoriacutea de las infecciones hace que los
microrganismos puedan emerger y transmitirse en lugares donde no existiacutean El conocer el algoritmo
diagnoacutestico en fiebre tras viaje es baacutesico para no pasar por alto enfermedades con alta mortalidad sin
tratamiento como malaria Estos algoritmos van cambiando a medida que emergen brotes de
enfermedades en distintas aacutereas
2 EPIDEMIOLOGIacuteA
Las patologiacuteas maacutes frecuentes en viajeros son diarrea del viajero (33) fiebre del viajero
(20) patologiacutea dermatoloacutegica (12) cuadros respiratorios (8)
La fiebre suele afectar al 3-19 de viajeros al troacutepico el 20-28 de consultas a cliacutenicas de
viajeros son por fiebre y la malaria supone entre el 10-20 de estas fiebres El riesgo de contraer
una enfermedad febril depende no solo del aacuterea donde se viaja sino tambieacuten de la eacutepoca de la
duracioacuten del viaje de la alimentacioacuten de las actividades realizadas y del grado de proteccioacuten
(vacunas quimioprofilaxis repelenteshellip)
La fiebre tras viaje es maacutes frecuente en viajes a Aacutefrica subsahariana (lo maacutes frecuente es
malaria) sudeste asiaacutetico (lo maacutes frecuente es dengue) e India (lo maacutes frecuente fiebre tifoidea)
Los microorganismos causales de fiebre del viajero maacutes frecuentes son
bull VIRUS virus respiratorios VEB dengue chikungunya zika hepatitis viacutericas fiebre
amarilla encefalitis japonesa virus Toscana West Nile Valle Rift
bull BACTERIAS enteropatoacutegenos (E-coli Salmonella Shigella) neumoniacuteas (tiacutepicas y
atiacutepicas) infecciones cutaacuteneas ITUs TBC brucella meningitis rickettsias Lyme
leptospirosis
bull HONGOS histoplasmosis y otras micosis regionales
bull PARAacuteSITOS malaria esquistosomiasis amebiasis helmintos intestinales leishmaniasis
toxoplasmosis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 6 de 38
Causas de fiebre de viajero en las diferentes series
DIAGNOSTICO MacLean
et al1994
(N587)
Doherty et
al 1995
(N195)
Hill et al
2000(N822)
OrsquoBrien et
al 2001
(N587)
EuroTravNet
2008 (6957)
Siitamaki
et al
2011
(417)
Malaria 32 42 2 27 26 21
Infeccioacuten
digestiva 45 65 31 14 33 27
Dengue 2 6 0 8 10 136
Hepatitis viral 6 3 2 3 210
Infec
respiratoria 11 26 24 24 8 14
Fiebre tifoidea 2 2 0 3 145 210
Mononucleosis 2 05 0 04 145 526
Rickettsiosis 1 05 1 2 36 631
Amebiasis 1 0 0 0 1 -
Chikungunya - - - - 09 -
Toxoplasmosis - - - - 217 -
Lepstospirosis - - - - 05 105
Brucelosis - - - - 015 -
Miscelaacutenea 63 5 33 52 - -
No
diagnosticada 25 25 8 9 - -
En zonas donde sea endeacutemica toda fiebre es MALARIA mientras no se demuestre lo contrario
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 7 de 38
3 EVALUACIOacuteN CLIacuteNICA
31 EPIDEMIOLOacuteGICA
o Antecedentes alergias inmunosupresioacuten
o Lugar de viaje paiacutes zona del paiacutes zona ruralurbana altitud
o Fecha de viaje (eacutepoca del antildeo) y duracioacuten del mismo
o Actividades desarrolladas comidas picaduras contacto animales y contactos sexuales (Ver
ANEXO 1)
o Vacunaciones realizadas vacunas como VHA VHB y fiebre amarilla proteccioacuten cerca del
100 meningitis 90 pero fiebre tifoidea es del 75 y coacutelera 60
o Profilaxis antipaluacutedica (tipo y dosis) en las diferentes series el cumplimiento de profilaxis
variacutea entre 50 y 80 Repelentes Mosquiteras
32 HISTORIA CLIacuteNICA
o Fiebre tiempo de inicio y su relacioacuten con el viaje (Ver ANEXO 2 incubacioacuten de las
enfermedades)
o Faacutermacos antibioacuteticos antiteacutermicos
o Siacutentomas asociados y tiempo de inicio (ver ANEXO 3 causas probables seguacuten siacutentomas
acompantildeantes)
33 EXPLORACIOacuteN
o Constantes vitales TA temperatura frecuencia cardiaca y respiratograveria
o Buacutesqueda de signos de gravedad
Alteracioacuten de conciencia yo focalidad neurologravegica
Hipotensioacuten e inestabilidad hemodinagravemica
Distreacutes respiratorio
Hemorragias
Insuficiencia renal o insuficiencia hepagravetica
o Sistemaacutetica por aparatos inspeccioacuten cutaacutenea y de mucosas cardio-respiratoria abdominal
neurologravegica
34 PRUEBAS COMPLEMENTARIAS INICIALES
Primer nivel
Gota gruesa si ha estado en zona de paludismo (si es posible test raacutepido de Ag
malaria y PCR Plasmodium) Malaria es la causa maacutes frecuente de fiebre a la vuelta
de un viaje a zona tropical de modo que eacutesa es la etiologiacutea que debe descartarse en
primer lugar Informar al microbioacutelogo de cliacutenica y lugar de procedencia (tubo de
hemograma)
Hemograma coagulacioacuten y bioquiacutemica glucemia ionograma funcioacuten hepaacutetica y
renal
Sedimento de orina
Hemocultivos urocultivo
Rx tograverax
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 8 de 38
Serologiacuteas y PCR dengue chikungunya y zika (si procede seguacuten datos
epidemioloacutegicos)
Segundo nivel si las anteriores son negativas y no hay una clara focalidad infecciosa
Repeticioacuten de gota gruesa a las 12h (hasta 3 determinaciones si la sospecha es alta)
Mejor en pico febril
Coprocultivos y paraacutesitos en heces
Serologiacuteas especiacuteficas (VIH VHB VHC Rickettsia Coxiella VEB CMV Lues
lyme Leptospira Brucella Leishmania) seguacuten la sospecha cliacutenica Uacutetiles para ver la
posterior conversioacuten en control a las 2-4 semanas
Frotis fariacutengeo para viacuterus
Otras seguacuten signos siacutentomas y epidemiologiacutea ver anexo 4 (diagnoacutestico
enfermedades maacutes frecuente)
Tercer nivel
Ag neumococo o legionella en orina cultivos de esputohellip
ECO abdominal
Mantoux Quantiferon Baciloscopias esputo orina heces sangre
Estudio inmunoloacutegico
Mielograma
TAC craneal puncioacuten lumbar
TAC toracoabdominal PET Ecocardiograma
Puncioacuten adenopatiacuteas
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 9 de 38
4 ALGORITMO DIAGNOacuteSTICO DE FIEBRE DEL VIAJERO
FIEBRE
Zona de riesgo y actividades
Periodo de incubacioacuten
Siacutentomas asociados
Signos fiacutesicos
Descartar malaria si es de zona de riesgo (3 gotas gruesas separadas 12h si es
necesario) tubo de hemograma (gota gruesa test raacutepido Ag malaria PCR plasmodium)
Descartar enfermedad grave Shock sepsis distreacutes respiratorio alt consciencia
hemorragias -gt aislamiento si riesgo contagio antibioacutetico empiacuterico tratamiento de soporte
Descartar dengue zika y chikungunya si zona y cliacutenica compatibles (fiebre cefalea
artromialgias) tubo de serologiacutea Declarar a preventiva Hoja de solicitud en caso de Zika
Focalidad
Infeccioacuten respiratoria urinaria diarrea del viajero infeccioacuten intraabdominal
meningitis tratamiento especiacutefico
No focalidad
Hemograma y bioquiacutemica con funcioacuten hepaacutetica y renal
Sedimento
Rx toacuterax
Hemocultivos y urocultivo
Diagnoacutestico
Tratamiento especiacutefico
No diagnoacutestico
Coprocultivos paraacutesitos en heces
Serologiacuteas VIH VHB VHC VEB
CMV Coxiella RickettsiaLues Lyme
Leptospira Brucella Leishmaniahellip Diagnoacutestico
Tratamiento especiacutefico
No diagnoacutestico
Frotis fariacutengeo para virus
Ag neumococo o legionella en orina
Cultivos de esputo
ECO abdominal
Mantoux quantiferon
BK esputo orina heces sangre
Estudio inmunoloacutegico
Mielograma
TAC craneal puncioacuten lumbar
Diagnoacutestico
Tratamiento especiacutefico
No diagnoacutestico
Estudio de fiebre de origen
desconocido
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 10 de 38
Considerar tratamiento empiacuterico una vez descartados malaria (tratamiento especifico) dengue zika
y chikungunya (tratamiento de soporte)
- Doxiciclina en sospecha de rickettsiosis
- Ceftriaxona en sospecha de fiebre tifoidea
- Ciprofloxacino en diarrea moderadasevera tras regreso de Aacutefrica o Latinoameacuterica y azitromicina
en diarrea de Asia
5 TRATAMIENTO DE MALARIA EN ADULTOS
Malaria por Plasmodium falciparum CON criterios de gravedad
Criterios de gravedad alteracioacuten conciencia crisis comiciales distres respiratorio edema pulmonar
insuficiencia renal moderada-grave shock anemia grave parasitemia gt 10
- Eleccioacuten Artesunato EV 24 mgkg a las 0 12h 24h y cada 24 horas hasta poder iniciar el
tratamiento oral Medicamento extranjero
- Alternativa Quinina EV dosis de carga 20 mgKg seguido de 10mgKg cada 8h 7diacuteas (con
suero glucosado y monitorizacioacuten ECG) + Doxiciclina EV 100 mg12h 7diacuteas
Pasar a tratamiento oral cuando sea posible
Malaria por Plasmodium falciparum SIN criterios de gravedad
- Eleccioacuten Riamet 20mg120mg (artemeterlumefantrina) 4 comp a las 0h y a las 8h y cada 12h el
2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp) Medicacioacuten extranjera necesidad de informe individualizado para la
solicitud
- Alternativas - Atovaquona-proguanil 250100mg (Malarone 250100mg) 4 compdiacutea 3 diacuteas
- Sulfato de quinina 850 mg8h + Doxiciclina 100 mg12h 7 diacuteas
- Eurartesim 40mg320mg (dihidroartemisina 40mg -piperaquina tetrafosfato
320mg) lt 75 kg 3 compdiacutea 3 diacuteas gt 75kg 4 compdiacutea 3 diacuteas
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 11 de 38
Malaria por Plasmodium vivax sensible a cloroquina Plasmodium ovale y Plasmodium
malariae
-Eleccioacuten Resochin 250mg o Dolquine 200mg (155mg cloroquina base) 4 comp a las 0h
seguidos de 2 comp a las 6h 24h y 48h (4222 total 10)
En Plasmodium vivax y Plasmodium ovale asociar primaquina tras comprobar que no existe deacuteficit
de 6 fosfato deshidrogenasa
- En P vivax Primaquine 75mg base 4 compdiacutea (30mg) 14 diacuteas
- En P ovale Primaquine 75mg base 2 compdiacutea (15mg) 14 diacuteas
Plasmodium vivax resistente a cloroquina (Indonesia y Papua nueva Guinea) se trataraacute como
Plasmodium falciparum
Solicitar gota gruesa de control a las 48h para ver respuesta al tratamiento
Los pacientes con malaria requieren ingreso al menos 12-24h hasta comprobar tolerancia y
seguridad del tratamiento - Malaria con criterios de gravedad valorar ingreso en UCI
- Malaria sin criterios de gravedad ingreso en MIF o en UCE
Al alta remitir a CCEE de Infecciosas-Tropicales (MIR INF02SE) con analiacutetica y gota gruesa
control
51 TRATAMIENTO DE MALARIA EN MUJERES EMBARAZADAS
Malaria en embarazadas por Plasmodium falciparum CON criterios de gravedad
- Eleccioacuten en primer trimestre Quinina EV dosis de carga 20 mgKg seguido de 10mgKg8h
7diacuteas (con suero glucosado 5 y monitorizacioacuten ECG) + Clindamicina EV 100 mgKg12h 7diacuteas
- Eleccioacuten en segundo y tercer trimestre Artesunato EV 24 mgkg a las 0 12h 24h y cada 24
horas hasta poder iniciar el tratamiento oral Medicacioacuten extranjera
- Alternativa durante todo el embarazo Quinina EV dosis de carga 20 mgKg seguido de 10mg
Kg 8h 7diacuteas (con suero glucosado 5 y monitorizacioacuten ECG) + Clindamicina EV 100
mgKg12h 7diacuteas
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 12 de 38
Pasar a tratamiento oral cuando sea posible
Malaria en embarazadas por Plasmodium falciparum SIN criterios de gravedad
- Eleccioacuten en primer trimestre Sulfato de quinina 850 mg8h VO + Clindamicina 450mg8h 7
diacuteas
- Eleccioacuten en segundo y tercer trimestre Riamet 20mg120mg (artemeterlumefantrina) 4 comp a
las 0 y a las 8h y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp) Medicacioacuten extranjera necesidad de
informe individualizado para su solicitud
- Alternativa durante todo el embarazo Sulfato de quinina 850 mg8h + Clindamicina
450mg8h 7 diacuteas
Malaria en embarazdas por Plasmodium vivax sensible a cloroquina Plasmodium ovale y
Plasmodium malariae
- Resochin 250mg o Dolquine 200mg (155mg cloroquina base) 4 comp a las 0h seguidos de 2
comp a las 6h 24h 48h (4222)
En Plasmodium vivax y Plasmodium ovale al estar contraindicada la primaquina en embarzazo dar
cloroquina 155 mg base 2 comp cada semana hasta el parto
52 TRATAMIENTO DE MALARIA EN NINtildeOS
Malaria en ninos por Plasmodium falciparum CON criterios de gravedad
- Eleccioacuten Artesunato lt20 kg 3mgKg EV a las 0 12h 24h y cada 24h hasta poder iniciar el
tratamiento oral gt20kg 24 mgkg EV a las 0 12h 24h y cada 24h hasta poder iniciar el tratamiento
oral Medicacioacuten extranjera
- Alternativa Quinina EV 10mgKg8h 7diacuteas (con suero glucosado5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 25-40mg mgKgdiacutea (en 3 o 4 dosis) 7diacuteas
Pasar a tratamiento oral cuando sea posible
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 13 de 38
Malaria en ninos por Plasmodium falciparum SIN criterios de gravedad
-Eleccioacuten Riamet 20mg120mg (artemeterlumefantrina) a las 0h a las 8h y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea
(total 24 comp) Seguacuten el peso lt 5Kg frac12 comprimido 5-14kg (lt 3 antildeos) 1 comp 15-24kg (3-8
antildeos) 2 comp 25-34kg (9-14 antildeos) 3 comp gt 34 kg igual que adultos Medicacioacuten extranjera
necesidad de informe individualizado para su solicitud
-Alternativa Malarone seguacuten peso Comprimides pediatricos (62525) comprimides adultos
(250100) En lt5Kg contraindicada 5-8Kg 2 comp pediaacutetricos 24h 3diacuteas 9-10 Kg 3 comp
pediaacutetricos24h 3 diacuteas 11-20 kg 1 comp adulto24h 3 diacuteas 21-30 kg 2 comp adulto24h 3diacuteas
31-40 kg 3 comp adulto24h 3 diacuteas gt40 kg igual que adultos 4 comp24h 3 diacuteas
- Alternativa Sulfato de quinina 10mg de salkg8horas + Clindamicina 25-40mgKgdiacutea dividido
en 3-4 dosis 7 diacuteas
Malaria en ninos por Plasmodium vivax sensible a cloroquina Plasmodium ovale y
Plasmodium malariae
- Resochin 250mg o Dolquine 200mg (155mg cloroquina base) 10mg de cloroquina baseKg a las
0h seguidos de 5mg de cloroquina baseKg a las 12h 24h 48h
-Primaquina aunque ha demostrado ser segura en nintildeos sigue sin recomendarse a menores de 4
antildeos (en el resto realizar la prueba de deacuteficit de 6 fosfato deshidrogenasa antes de su
administracioacuten)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 14 de 38
ANEXO 1 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN RIESGOS ESPECIacuteFICOS
RIESGOS ESPECIacuteFICOS ENFERMEDADES ASOCIADAS
Contacto con agua dulce
(bantildeos raftinghellip)
Leptospirosis
Esquistosomiasis
Melioidosis
Contacto con animales domeacutesticos o de
granja
Brucelosis
Leptospirosis
Psitacosis
Brucella
Fiebre Q
Tularemia
Rabia
Contactos sexuales o fluidos corporales VIH
Hepatitis B y C
Contacto con agujas jeringas
(dentista tatuajes acupunturahellip)
VIH
Hepatitis B y C
Contacto con sangre u otros fluidos
corporales en zona de riesgo
Ebola
Marburg
Peste neumoacutenica
Consumo de agua no tratada Amebas
Coacutelera
VHA VHE
fiebre tifoidea
Shigella
Giardia
Cryptosporidium
Ciclospora
Consumo de productos laacutecteos locales o
derivados
Brucelosis
Shigella
Fiebre tifoidea
Visita a cuevas visitas a zonas de riesgo Histoplasmosis
Rabia
Visita parques en zona de riesgo Tripanosomiasis africana
Rickettsiosis
Borreliosis
Dormir sin proteccioacuten en casascabantildeas en
zonas de riesgo
Tripanosomiasis americana (Enf de Chagas)
Consumo de cangrejos crudos Paragonimiasis
Contacto con tierra fango Estrongiloidiasis
Anquilostomiasis
Meliodosis
Larva migrans cutaacutenea
Miasis
Contacto con enfermos febriles Gripe
Meningitis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 15 de 38
TBC
Consumo de alimentos crudos o poco cocidos
(ensaladas pescado carne mariscohellip)
Ascariasis
Trichiurasis
Gnatostoma
Fasciola
Amebiasis
Gastroenteritis
VHA
Picadura de mosquito Paludismo
Filariasis (poco frecuente en viajeros)
Dengue
Chikungunya
Zika
Picadura de moscas Leishmaniasis
Miasis
Oncocercosis
Tripanosomiasis africana
Picadura de piojogarrapatapulga Borreliosis
Tifus
Rickettsiosis
Yersinia pestis
Los ldquovisiting friends and relativesrdquo tienen maacutes riesgo de malaria fiebre tifoidea parasitosis
intestinales siacutendromes respiratorios TBC e ITS
Los expatriados tienen maacutes riesgo de infecciones croacutenicas (malaria filariasis esquistosomiasis
estrongiloidiasis giardiasis brucelosis TBC)
Los mayores de 60 antildeos tienen maacutes riesgo de enfermedades graves como malaria grave infecciones
respiratorias bajas
Los nintildeos tienen maacutes riesgo de diarreas infecciones de la piel infecciones viacuteas respiratorias altas
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 16 de 38
ANEXO 2 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN PERIacuteODO DE INCUBACIOacuteN
MENOS DE 21 DIacuteAS MAacuteS DE 21DIacuteAS
Paludismo P falciparum Paludismo P falciparum
Dengue Zika y Chikungunya Paludismo vivax ovale malariae
Virus de las fiebres hemorraacutegicas
Rabia
Gastroenteritis Amebiasis
Leptospirosis Leishmaniasis
Fiebre tifoidea Fiebre tifoidea
Rickettsiosis Coxiella Lyme Tripanosomiasis
Schistosomiasis aguda (Katayama) Schistosomiasis croacutenica (hematuria diarreas)
VHA VHC VHE Primoinfeccioacuten VIH VHA VHB VIH Sd Mononucleoacutesido (VEB
CMV)
Brucella Brucella
Micosis endeacutemicas (Histoplasma) Micosis endeacutemicas (Histoplasma)
Tularemia Tuberculosis
Trichinosis Filarias (en viajeros de largas estancias)
Meningitis Melioidosis
Picadura de artroacutepodos Larva migrans visceral
Otros arbovirus (fiebre amarilla virus
encefalitis japonesa virus Toscana West
Nilevirus virus Valle del Rift)
Lues
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 17 de 38
ANEXO 3 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN SIacuteNTOMAS Y SIGNOS
SIacuteNTOMAS Y SIGNOS ENFERMEDAD INFECCIOSA
Ictericia
Malaria
Fiebre amarilla
Hepatitis viacuterica
Leptospirosis
Borreliosis
Tifus exantemaacutetico
Erupcioacuten maacuteculo-papular
Dengue (macular confluente)
Fiebre tifoidea
Ricketsiosis
Lyme
Sarampioacuten
Siacutendrome mononucleoacutesico (incluido VIH)
Dolor de garganta
Difteria
Fiebre de Lassa Marburg
VEB CMV
Tos o disnea
Filariasis por W bancrofti
Ascaris Strongiloides Anquilostoma
Paragonimiasis
Neumoniacutea atiacutepica (C burnetii
Mycoplasmahellip)
Histoplasmosis
Melioidosis
Picaduras artroacutepodos
Leishmaniasis cutaacutenea
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 18 de 38
Uacutelceras Tularemia
ITS (lues linfogranuloma granuloma
inguinal)
Dolor abdominal
Fiebre tifoidea
Absceso hepaacutetico amebiano
Diarrea
Gastroenteritis
Disenteriacutea amebianabacilar
Hepatomegalia
Hepatitis
Leishmaniasis
Esquistomiasis gastrointestinal
Absceso hepaacutetico amebiano bacteriano
Fasciola hepaacutetica
Brucelosis
Esplenomegalia
Paludismo
Tripanosomiasis
Esquistomiasis hepatoespleacutenica
Leishmaniasis
Mononucleosis
Brucelosis
Linfadenopatiacutea generalizada
Sd Mononucleoacutesico y otras infecciones
viacutericas
Toxoplasmosis
Rickettsiosis
Leptospirosis
Brucelosis
Tripanosomiasis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 19 de 38
Tularemia
Bartonella
Leishmaniasis
Alteraciones neuroloacutegicas
Malaria cerebral
Meningitis
Encefalitis
Leptospirosis
Fiebre tifoidea
Tripanosomiasis africana
Fiebre trombopenia e ictericia o hiperbilirrubinemia tiene alto poder predictivo de malaria
Leucopenia en fiebre tifoidea brucelosis rickettsiosis malaria y dengue
Linfocitosis sugiere viriasis
Eosinofilia sugiere helmintiasis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 20 de 38
ANEXO 4 APROXIMACIOacuteN DIAGNOacuteSTICA DE LAS ENFERMEDADES MAacuteS
FRECUENTES
Amebiasis intestinal Estudio de paraacutesitos en heces
Amebiasis extraintestinal EcoTAC abdominal
Serologiacutea Entamoeba histolytica
Si hay material drenado realizar PCR E Histolytica y estudio de
paraacutesitos
Borrelia burgdorferi
(Lyme)
Borrelia recurrentis
(Fiebre recurrente)
Serologiacutea Borrelia burgdorferi (dudosa interpretacioacuten)
Serologiacutea en centro de referencia
Brucelosis Serologiacutea Rosa de Bengala y Ac totales a Brucella
Hemocultivos
Dengue Zika
Chikungunya
Tubo de serologiacutea
Zika se puede determinar en orina y en semen
Enfermedad de
transmisioacuten sexual
Serologiacutea lueacutetica VHB VHC VIH-12 (Ac y Ag-P24)
Esquistosomiasis Estudio de paraacutesitos en heces y orina (no en Sd Katayama
negativos) 12 h tras ejercicio
Serologiacutea en centro de referencia
Estrongiloidiasis Estudio de Strongyloides en heces y otros liacutequidos bioloacutegicos o
secreciones (jugo duodenal o biopsia intestinal)
Serologiacutea en centro de referencia
Fiebre tifoidea
paratifoidea
Hemocultivos durante la primera semana
vultivos de las placas si hay roseola
Coprocultivo y urocultivo despueacutes de la primera semana
Fiebre amarilla Serologiacutea centro de referencia
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 21 de 38
Fiebre Q Serologiacutea Coxiella burnetii
Filariasis Examen parasitoloacutegico en sangre (Wuchereria entre las 20-24h Loa
Loa entre las 10-14h)
En Onchocerca volvulus
- Estudio parasitoloacutegico en biopsia superficial de la piel
- Laacutempara de hendidura para observacioacuten de microfilarias en
coacuternea caacutemara anterior o humor viacutetreo
Hepatitis viacuterica Serologiacuteas VHA VHB VHC VHS CMV VEB
Histoplasmosis Cultivo de hongos en esputo
Serologiacutea Histoplasma
PAAF adenopatiacuteas
Leishmaniasis cutaacutenea Toma de material del borde de la lesioacuten para examen microscoacutepico y
PCR de Leishmania
Leishmaniasis visceral Examen microscoacutepico y PCR de Leishmania en medula oacutesea
Serologiacutea Leishmania
PCR en sangre de Leishmania
Leptospirosis Serologiacutea Leptospira en centro de referencia
Melioidosis Cultivos bacterianos de esputo u otros
Mononucleosis infecciosa Serologiacutea Paul Bunell
Ac heteroacutefilos
Paludismo Gota gruesa y extensioacuten Test raacutepido de Antiacutegeno plasmodium en
sangre (mejor si es en pico febril) se pueden repetir 3 muestras (cada
12h)
- PCR Plasmodium en sangre
Rickettsiosis
Serologiacutea R conorii
Serologiacutea en centro de referencia
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 22 de 38
TBC Mantouxquantiferon
Cultivo para Mycobacterias de esputo y cualquier otra focalidad
Tripanosomiasis africana
(enfermedad del suentildeo)
Serologiacutea en centro de referencia
Estudio parasitoloacutegico en LCR o tambieacuten en sangre o PAAF
ganglionar
Tripanosomiasis
americana (enfermedad de
Chagas)
Serologiacutea (confimar con segunda serologiacutea)
Estudio parasitoloacutegico en sangre (PCR en infeccioacuten aguda
microhematocrito)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 23 de 38
ANEXO 5 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO DE ELECCIOacuteN DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Riamet 20mg120mg 4 comp a las 0 y 8h
y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp)
Adultos con P vivax sensible a
cloroquina P ovale y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg 4
comp a las 0h seguidos de 2 comp a las
6h 24h y 48h (4222)
Pvivax y P ovale antildeadir primaquina
Embarazadas primer trimestre con
P falciparum CON criterios gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mgKg cada 8h 7diacuteas (junto
con suero glucosado y monitorizacioacuten
ECG) + Clindamicina EV 100 mgKg12h
7diacuteas
Embarazadas segundo y tercer
trimestres con P falciparum CON
criterios gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
Embarazadas primer trimestre con
P falciparum SIN criterios gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Clindamicina 450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas segundo y tercer trimestre
con P falciparum SIN criterios gravedad
Riamet 20mg120mg 4 comp a las 0h y 8h
y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp)
Embarazadas con P vivax sensible a
cloroquina P ovale y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg 4
comp a las 0h seguidos de 2 comp a las
6h 24h y 48h (4222)
P vivax y P ovale no antildeadir primaquina
hasta parto (profilaxis con cloroquina
155mg base 2 compsemana hasta parto)
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 24 de 38
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Riamet 20mg120mg a las 0h y 8h y cada
12h el 2ordm y 3ordm diacutea Seguacuten peso
lt 5Kg frac12 comprimido
5-14kg (lt 3 antildeos) 1 comp
15-24kg (3-8 antildeos) 2 comp
25-34kg (9-14 antildeos) 3 comp
gt 34 kg igual que adultos
Nintildeos con P vivax S cloroquina P ovale
y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg
(155mg cloroquina base) 10mg de
cloroquina baseKg a las 0h seguidos de
5mg de cloroquina baseKg a las 12h 24h
y 48h
Primaquina aunque ha demostrado ser
segura en nintildeos sigue sin recomendarse a
menores de 4 antildeos (en el resto realizar la
prueba de degraveficit de 6PDH antes)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 25 de 38
ANEXO 6 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO ALTERNATIVO DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina IV dosis de 20 mgKg seguido de
10mgKg8h 7diacuteas (con suero glucosado 5
y monitorizacioacuten ECG) + Doxiciclina EV 100
mg12h 7diacuteas Pasar VO cuando se pueda
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Atovaquona-proguanil 250mg100mg
(Malarone 250100) 4 compdiacutea 3 diacuteas
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Doxiciclina 100 mg12h 7 diacuteas
Eurartesim 40mg320mg (dihidroartemisina
40mg -piperaquina tetrafosfato 320mg)
lt75 kg 3 compdiacutea 3 diacuteas
gt 75kg 4 compdiacutea 3 diacuteas
Adultos con P vivax sensible a cloroquina
P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mg Kg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado 5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 100 mgKg12h 7diacuteas
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P Falciparum SIN criterios
gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h + Clindamicina
450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas con P vivax sensible
cloroquina P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV 10mgKg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 25-40mg mgKgdia (en 3 o
4 dosis) 7diacuteas
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Malarone comp pediaacutetricos (62525) o
comp adultos(250100) seguacuten peso
lt5Kg contraindicada
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 26 de 38
5-8Kg 2 comp pediaacutetricos24h 3diacuteas
9-10 Kg 3 comp pediaacutetricos24h 3 diacuteas
11-20 kg 1 comp adulto24h 3 diacuteas
21-30 kg 2 comp adulto24h 3diacuteas
31-40 kg 3 comp adulto24h 3 diacuteas
gt40 kg igual que adultos (4compdiacutea 3 diacuteas)
Sulfato de quinina 10mg de salkg8horas +
Clindamicina 25-40mgKgdiacutea dividido en 3-
4 dosis 7 diacuteas
Nintildeos con P vivax sensible a cloroquina P
ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 27 de 38
ANEXO 7 TRATAMIENTOS APROBADOS PARA MALARIA
Artesunato
EV
Artesun reg Amp 60mg de
artesunato EV o IM
Incluido en SNS Medicacioacuten
extranjera
Artemether +
lumefantrina
Riametreg Comp 20 mg artemether +
120 mg de lumefantrina
Disponible como
medicacioacuten extranjera
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Atovacuona
+
proguanil
Malaronereg Comp 250 mg de atovacuona
+100 mg de proguanil
(adultos)
Comp 625 mg de atovacuona + 25
mg de proguanil
(pediaacutetrico)
Incluido en SNS Disponible
consin
receta meacutedica
Clindamicina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
300mg
Ampollas de 600mg
Incluido en SNS
Cloroquina Dolquinereg
Comp 200 mg de
hidroxicloroquina sulfato
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Resochinreg
Comp 250 mg de difosfato
de cloroquina
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Doxiciclina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
100mg
Ampollas de 100mg
Incluido en SNS
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 28 de 38
Piperaquina
+
dihidroartemisina
Eurartesimreg Comp 40 mg piperaquina
+ 320 mg dihidroartemisina
tetrafosfato
NO incluido en
catalogo de SNS
Primaquina Primaquine
phosphatereg
Comp 75 mg (difosfato de
primaquina)
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Quinina
sulfato
Sulfato de
quinina
Caacutepsulas de 325mg (formula
magistral)
Incluido en SNS
Quinina
hidrocloruro
Foacutermula
magistral
Solucioacuten inyectable
600mg en 10 ml
Excluido en SNS
SNS Sistema Nacional de Salud
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 29 de 38
ANEXO 8 PRINCIPALES EFECTOS SECUNDARIOS DE LOS ANTIMALAacuteRICOS
Artemisinas (artemeter artesunato
dihidroartemisina)
Bradicardia sinusal prolongacioacuten QT aumento transaminasas neutropenia
eosinofiacutelia urticaria anemia hemoliacutetica tardiacutea
(maacutes en administracioacuten EV)
Atovacuona proguanil Diarreas naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal astegravenia mareos cefalea
erupcioacuten cutanea prurito y tos aumento transaminasas pancitopenia raro
eritema multiforme
Proguanil aftas bucales dolor abdominal diarrea cefalea descamacioacuten
palmoplantar hematuria fotosensibilidad pancitopenia
Clindamicina Diarrea en 20 naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal clostridium en
lt5 aumento transaminasas neutropenia trombopenia raro arritmias
Cloroquina Cefalea astenia diarrea voacutemitos dolor abdominal prurito eritema
multiforme pigmentacioacuten negroazulada de piel y mucosas alopecia
visioacuten borrosa y alteraciones de la acomodacioacuten opacidades corneales
(reversibles) retinopatiacutea (acumulo en la melanina de la retina puede
ser irreversible y progresiva en tratamientos prolongados)
pancitopenia hipocacusia acufenos insomnio neuropatia perifegraverica y
arritmias Contraindicado en psoriasis ulcus porfiacuteria aguda
intermitente y epilegravepsia
Doxiciclina Nauseas voacutemitos diarrea ulcus (se recomienda tomar en
bipedestacioacuten con 100ml de agua) hiperssensibilidad cutaacutenea
(urticaria erupcioacuten edema periorbitario) fotosensibilidad
hiperligmentacioacuten de piel y dientes degeneracioacuten grasa hepaacutetica
pancitopenia anemia hemoliacutetica y candidiasis vaginal miopia
transitoria por hidratacioacuten del cristalino
Primaquina Hemoslisis intravascular en pacientes con deacuteficit de 6PDH dispepsia
nauseas y voacutemitos (mejora con comida) cefalea prurito
alteracioacutenes de acomodacioacuten visual HTA arritmias En dosis altas
leucopenia agranulocitosis y metahemoglobinemia
Quinina Exantema prurito reacciones de hipersensibilidad
fiebre medicamentosa cinconismo (acuacutefenos hipoacuacutesia inestabilidad
cefalea naacuteuseas) hipoglucemia (durante la administracioacuten parenteral
debe perfundirse suero glucosado) hepatotoxicidad pancitopenia
alargamiento del QT
Su administracioacuten EV raacutepida puede produir fibrilacioacuten ventricular
hemolisis intravascular hemoglobuinuria e insuficiencia renal
(por anticuerpos frente a quinina blackwaterfever)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 30 de 38
ANEXO 9 ENFERMEDADES DE DECLARACIOacuteN OBLIGATORIA URGENTE Y NO
URGENTE
Botulismo
Brucelosis
Carbunco
Chikungunya
Coacutelera
Coronavirus MERS CoV
Difteria
Disenteria (shigella)
Encefalopatiacuteas espongiformes transmisibles humanas
Ebola
Fiebre tifoidea y paratifoidea
Fiebre amarilla
Fiebres hemorraacutegicas virales
Gripe H5N1y H7N9
Hepatitis A y hepatitis B
Infeccioacuten por gonococo
Legionelosis
Leishmaniosis
Lepra
Enfermedad invasiva por neumococo
Enfermedad invasiva por Haemophilus influenzae
Enfermedad invasiva por Spyogenes
Enfermedad meningocoacutecica
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 31 de 38
VIH y SIDA
Malaria
Paraacutelisis flaacutecida en menores de 15 antildeos
Parotiditis
Peste
Polio
Rabia
Rubeola y rubeola congeacutenita
Siacutefilis y siacutefilis congeacutenita
Siacutendrome respiratorio agudo grave
Teacutetanos y teacutetanos neonatal
Tifus exantemaacutetico
Tosferina
Triquinosis
TBC
Viruela
West Nile
Sarampioacuten
Brotes y situaciones epideacutemicas de cualquier etiologiacutea
Son de notificacioacuten numeacuterica (no individual) la diarrea infecciosa aguda fiebre botonosa fiebre
recurrente por garrapatas gripe (no H5N1 ni H7N9) herpes zoster varicela
La notificacioacuten no urgente se realizaraacute mediante una de interconsulta ordinaria a medicina
preventiva
Las notificacioacuten urgente se realizraacute llamando al busca de medicina preventiva (busca 49131 o
extensiones 76004 o 47006) cuando sean diacuteas laborables de 8 a 15 horas En caso de diacuteas festivos o
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 32 de 38
en horario de 15h a 8 h se dejaraacute un mensaje en el buzon de voz de la conselleriacutea teleacutefono 971 17
73 62 o enviando mail a vigilanciadgsanitacaibes
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 33 de 38
ANEXO 10 HOJA DE PETICIOacuteN PARA LA SOLICITUD DE ESTUDIO DE ZIKA
DENGUE Y CHIKUNGUNYA
Obligatorio para solicitar estudio de Zika no obligatorio para solicitar estudio de dengue o
chikungunya
Remitir a microbiologiacutea junto a la peticioacuten de solicitud de millenium
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 34 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 35 de 38
ANEXO 11 DIRECCIONES DONDE ENCONTRAR MAPAS Y ALARMAS DE LAS
PRINCIPALES ENFERMEDADES TROPICALES
MAPAS DE RIESGO DE MALARIA
httpswwwcdcgovmalariamap
httpwwwwhointmalariatravellerses
httpappswhointirisbitstream106652549141WHO-HTM-GMP-20174-spapdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadesmalariazonas20de20riesgohtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE DENGUE
httpswwwcdcgovdengueepidemiologyindexhtml
httpwwwwhointdenguecontrolepidemiologyen
httpfundacionioorgviajarenfermedadesdenguehtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE CHIKUNGUNYA
httpswwwcdcgovchikungunyageoindexhtml
httpfundacionioorgviajarenfermedadeschikungunyahtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE VIRUS ZIKA
httpswwwnccdcgovtravelpageworld-map-areas-with-zika
httpappswhointirisbitstream106652546191WHO-ZIKV-SUR-171-engpdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadeszika20virushtml
httpwwwhealthmaporgzikatimeline
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 36 de 38
MAPAS CON ALARMAS DE ENFERMEDADES INFECCIOSAS POR PAISES
httpswwwnccdcgovtravelnotices
httpwwwwhointcsralertresponseen
httpfundacionioorgviajarmapa_alertashtml
httpwwwhealthmaporges
httpsecdceuropaeuenthreats-and-outbreaks
httpwwwviajarseguroorg
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 37 de 38
7 BIBLIOGRAFIacuteA
- Rapp C Debord T Travel-related fever Rev Med Interne 2011 Dec 32 Suppl 2S224-30
- Poirot JL Campa P Voyage en pays tropical La revue du practicien 2011 61 551-558
- Siikamaumlki HM Kivelauml PS Sipilauml PN et al Fever in travelers returning from malaria-endemic
areas dont look for malaria only J Travel Med 201118 239-44
- Field V Gautret P Schlagenhauf P et al Travel and migration associated infectious diseases
morbidity in Europe 2008BMC Infect Dis 201010330
- Gautret P Cramer JP Field V et al Infectious diseases among travellers and migrants in Europe
EuroTravNet 2010Euro Surveill 201217(26)
- Spira A Assessment of travellers who return home ill Lancet 2003 361 1459-69
- Ryan ET Wilson ME Kain KC Illnes after international travel N Engl J Med 2002347505-16
- Looke D Robson J Infections in the returned traveller MJA practice essentials 2002 177 212-
219
-Goacutemez J Fiebre en el viajero actuacioacuten en urgencias Emergencias 2004 16152-161
- Aparicio P Torrus D Trevintildeo B Zubero Z Guias clinicas SEIMC 2006 Guia de aproximacioacuten al viajero con
fiebre al regreso del troacutepico
- Freedman DO Weld LH Kozarsky PE et al Spectrum of disease and relation to place of
exposure among ill returned travelers N Engl J Med 2006354119-30
- Lo Re V III Gluckman SJ Fever in the returned traveller Am Fam Physician 2003681343-50
- Gascoacuten J Corachan M fiebre en el viajero intercontinental Medicina Integral 2011 37 38-40
- Lopez-Velez R Valoracioacuten diagnoacutestica del paciente con siacutendrome febril tras viaje a los troacutepicos Revista
cliacutenica espantildeola 2001 201 134136
- Perez-Molina JA Diaz menendez M Perez-Ayala A et al Tratamiento de las enfermedades causadas por
paraacutesitos EIMC 2009 11003 1-16
- Perez-Arellano JL Hernandez-Cabrera M Pisos-Alamo E et al Tratamiento de las enfermedades
parasitarias Informacioacuten Terapeacuteutica del sistema nacional de salud 2007 Vol 31 Num 1
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 38 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 6 de 38
Causas de fiebre de viajero en las diferentes series
DIAGNOSTICO MacLean
et al1994
(N587)
Doherty et
al 1995
(N195)
Hill et al
2000(N822)
OrsquoBrien et
al 2001
(N587)
EuroTravNet
2008 (6957)
Siitamaki
et al
2011
(417)
Malaria 32 42 2 27 26 21
Infeccioacuten
digestiva 45 65 31 14 33 27
Dengue 2 6 0 8 10 136
Hepatitis viral 6 3 2 3 210
Infec
respiratoria 11 26 24 24 8 14
Fiebre tifoidea 2 2 0 3 145 210
Mononucleosis 2 05 0 04 145 526
Rickettsiosis 1 05 1 2 36 631
Amebiasis 1 0 0 0 1 -
Chikungunya - - - - 09 -
Toxoplasmosis - - - - 217 -
Lepstospirosis - - - - 05 105
Brucelosis - - - - 015 -
Miscelaacutenea 63 5 33 52 - -
No
diagnosticada 25 25 8 9 - -
En zonas donde sea endeacutemica toda fiebre es MALARIA mientras no se demuestre lo contrario
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 7 de 38
3 EVALUACIOacuteN CLIacuteNICA
31 EPIDEMIOLOacuteGICA
o Antecedentes alergias inmunosupresioacuten
o Lugar de viaje paiacutes zona del paiacutes zona ruralurbana altitud
o Fecha de viaje (eacutepoca del antildeo) y duracioacuten del mismo
o Actividades desarrolladas comidas picaduras contacto animales y contactos sexuales (Ver
ANEXO 1)
o Vacunaciones realizadas vacunas como VHA VHB y fiebre amarilla proteccioacuten cerca del
100 meningitis 90 pero fiebre tifoidea es del 75 y coacutelera 60
o Profilaxis antipaluacutedica (tipo y dosis) en las diferentes series el cumplimiento de profilaxis
variacutea entre 50 y 80 Repelentes Mosquiteras
32 HISTORIA CLIacuteNICA
o Fiebre tiempo de inicio y su relacioacuten con el viaje (Ver ANEXO 2 incubacioacuten de las
enfermedades)
o Faacutermacos antibioacuteticos antiteacutermicos
o Siacutentomas asociados y tiempo de inicio (ver ANEXO 3 causas probables seguacuten siacutentomas
acompantildeantes)
33 EXPLORACIOacuteN
o Constantes vitales TA temperatura frecuencia cardiaca y respiratograveria
o Buacutesqueda de signos de gravedad
Alteracioacuten de conciencia yo focalidad neurologravegica
Hipotensioacuten e inestabilidad hemodinagravemica
Distreacutes respiratorio
Hemorragias
Insuficiencia renal o insuficiencia hepagravetica
o Sistemaacutetica por aparatos inspeccioacuten cutaacutenea y de mucosas cardio-respiratoria abdominal
neurologravegica
34 PRUEBAS COMPLEMENTARIAS INICIALES
Primer nivel
Gota gruesa si ha estado en zona de paludismo (si es posible test raacutepido de Ag
malaria y PCR Plasmodium) Malaria es la causa maacutes frecuente de fiebre a la vuelta
de un viaje a zona tropical de modo que eacutesa es la etiologiacutea que debe descartarse en
primer lugar Informar al microbioacutelogo de cliacutenica y lugar de procedencia (tubo de
hemograma)
Hemograma coagulacioacuten y bioquiacutemica glucemia ionograma funcioacuten hepaacutetica y
renal
Sedimento de orina
Hemocultivos urocultivo
Rx tograverax
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 8 de 38
Serologiacuteas y PCR dengue chikungunya y zika (si procede seguacuten datos
epidemioloacutegicos)
Segundo nivel si las anteriores son negativas y no hay una clara focalidad infecciosa
Repeticioacuten de gota gruesa a las 12h (hasta 3 determinaciones si la sospecha es alta)
Mejor en pico febril
Coprocultivos y paraacutesitos en heces
Serologiacuteas especiacuteficas (VIH VHB VHC Rickettsia Coxiella VEB CMV Lues
lyme Leptospira Brucella Leishmania) seguacuten la sospecha cliacutenica Uacutetiles para ver la
posterior conversioacuten en control a las 2-4 semanas
Frotis fariacutengeo para viacuterus
Otras seguacuten signos siacutentomas y epidemiologiacutea ver anexo 4 (diagnoacutestico
enfermedades maacutes frecuente)
Tercer nivel
Ag neumococo o legionella en orina cultivos de esputohellip
ECO abdominal
Mantoux Quantiferon Baciloscopias esputo orina heces sangre
Estudio inmunoloacutegico
Mielograma
TAC craneal puncioacuten lumbar
TAC toracoabdominal PET Ecocardiograma
Puncioacuten adenopatiacuteas
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 9 de 38
4 ALGORITMO DIAGNOacuteSTICO DE FIEBRE DEL VIAJERO
FIEBRE
Zona de riesgo y actividades
Periodo de incubacioacuten
Siacutentomas asociados
Signos fiacutesicos
Descartar malaria si es de zona de riesgo (3 gotas gruesas separadas 12h si es
necesario) tubo de hemograma (gota gruesa test raacutepido Ag malaria PCR plasmodium)
Descartar enfermedad grave Shock sepsis distreacutes respiratorio alt consciencia
hemorragias -gt aislamiento si riesgo contagio antibioacutetico empiacuterico tratamiento de soporte
Descartar dengue zika y chikungunya si zona y cliacutenica compatibles (fiebre cefalea
artromialgias) tubo de serologiacutea Declarar a preventiva Hoja de solicitud en caso de Zika
Focalidad
Infeccioacuten respiratoria urinaria diarrea del viajero infeccioacuten intraabdominal
meningitis tratamiento especiacutefico
No focalidad
Hemograma y bioquiacutemica con funcioacuten hepaacutetica y renal
Sedimento
Rx toacuterax
Hemocultivos y urocultivo
Diagnoacutestico
Tratamiento especiacutefico
No diagnoacutestico
Coprocultivos paraacutesitos en heces
Serologiacuteas VIH VHB VHC VEB
CMV Coxiella RickettsiaLues Lyme
Leptospira Brucella Leishmaniahellip Diagnoacutestico
Tratamiento especiacutefico
No diagnoacutestico
Frotis fariacutengeo para virus
Ag neumococo o legionella en orina
Cultivos de esputo
ECO abdominal
Mantoux quantiferon
BK esputo orina heces sangre
Estudio inmunoloacutegico
Mielograma
TAC craneal puncioacuten lumbar
Diagnoacutestico
Tratamiento especiacutefico
No diagnoacutestico
Estudio de fiebre de origen
desconocido
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 10 de 38
Considerar tratamiento empiacuterico una vez descartados malaria (tratamiento especifico) dengue zika
y chikungunya (tratamiento de soporte)
- Doxiciclina en sospecha de rickettsiosis
- Ceftriaxona en sospecha de fiebre tifoidea
- Ciprofloxacino en diarrea moderadasevera tras regreso de Aacutefrica o Latinoameacuterica y azitromicina
en diarrea de Asia
5 TRATAMIENTO DE MALARIA EN ADULTOS
Malaria por Plasmodium falciparum CON criterios de gravedad
Criterios de gravedad alteracioacuten conciencia crisis comiciales distres respiratorio edema pulmonar
insuficiencia renal moderada-grave shock anemia grave parasitemia gt 10
- Eleccioacuten Artesunato EV 24 mgkg a las 0 12h 24h y cada 24 horas hasta poder iniciar el
tratamiento oral Medicamento extranjero
- Alternativa Quinina EV dosis de carga 20 mgKg seguido de 10mgKg cada 8h 7diacuteas (con
suero glucosado y monitorizacioacuten ECG) + Doxiciclina EV 100 mg12h 7diacuteas
Pasar a tratamiento oral cuando sea posible
Malaria por Plasmodium falciparum SIN criterios de gravedad
- Eleccioacuten Riamet 20mg120mg (artemeterlumefantrina) 4 comp a las 0h y a las 8h y cada 12h el
2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp) Medicacioacuten extranjera necesidad de informe individualizado para la
solicitud
- Alternativas - Atovaquona-proguanil 250100mg (Malarone 250100mg) 4 compdiacutea 3 diacuteas
- Sulfato de quinina 850 mg8h + Doxiciclina 100 mg12h 7 diacuteas
- Eurartesim 40mg320mg (dihidroartemisina 40mg -piperaquina tetrafosfato
320mg) lt 75 kg 3 compdiacutea 3 diacuteas gt 75kg 4 compdiacutea 3 diacuteas
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 11 de 38
Malaria por Plasmodium vivax sensible a cloroquina Plasmodium ovale y Plasmodium
malariae
-Eleccioacuten Resochin 250mg o Dolquine 200mg (155mg cloroquina base) 4 comp a las 0h
seguidos de 2 comp a las 6h 24h y 48h (4222 total 10)
En Plasmodium vivax y Plasmodium ovale asociar primaquina tras comprobar que no existe deacuteficit
de 6 fosfato deshidrogenasa
- En P vivax Primaquine 75mg base 4 compdiacutea (30mg) 14 diacuteas
- En P ovale Primaquine 75mg base 2 compdiacutea (15mg) 14 diacuteas
Plasmodium vivax resistente a cloroquina (Indonesia y Papua nueva Guinea) se trataraacute como
Plasmodium falciparum
Solicitar gota gruesa de control a las 48h para ver respuesta al tratamiento
Los pacientes con malaria requieren ingreso al menos 12-24h hasta comprobar tolerancia y
seguridad del tratamiento - Malaria con criterios de gravedad valorar ingreso en UCI
- Malaria sin criterios de gravedad ingreso en MIF o en UCE
Al alta remitir a CCEE de Infecciosas-Tropicales (MIR INF02SE) con analiacutetica y gota gruesa
control
51 TRATAMIENTO DE MALARIA EN MUJERES EMBARAZADAS
Malaria en embarazadas por Plasmodium falciparum CON criterios de gravedad
- Eleccioacuten en primer trimestre Quinina EV dosis de carga 20 mgKg seguido de 10mgKg8h
7diacuteas (con suero glucosado 5 y monitorizacioacuten ECG) + Clindamicina EV 100 mgKg12h 7diacuteas
- Eleccioacuten en segundo y tercer trimestre Artesunato EV 24 mgkg a las 0 12h 24h y cada 24
horas hasta poder iniciar el tratamiento oral Medicacioacuten extranjera
- Alternativa durante todo el embarazo Quinina EV dosis de carga 20 mgKg seguido de 10mg
Kg 8h 7diacuteas (con suero glucosado 5 y monitorizacioacuten ECG) + Clindamicina EV 100
mgKg12h 7diacuteas
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 12 de 38
Pasar a tratamiento oral cuando sea posible
Malaria en embarazadas por Plasmodium falciparum SIN criterios de gravedad
- Eleccioacuten en primer trimestre Sulfato de quinina 850 mg8h VO + Clindamicina 450mg8h 7
diacuteas
- Eleccioacuten en segundo y tercer trimestre Riamet 20mg120mg (artemeterlumefantrina) 4 comp a
las 0 y a las 8h y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp) Medicacioacuten extranjera necesidad de
informe individualizado para su solicitud
- Alternativa durante todo el embarazo Sulfato de quinina 850 mg8h + Clindamicina
450mg8h 7 diacuteas
Malaria en embarazdas por Plasmodium vivax sensible a cloroquina Plasmodium ovale y
Plasmodium malariae
- Resochin 250mg o Dolquine 200mg (155mg cloroquina base) 4 comp a las 0h seguidos de 2
comp a las 6h 24h 48h (4222)
En Plasmodium vivax y Plasmodium ovale al estar contraindicada la primaquina en embarzazo dar
cloroquina 155 mg base 2 comp cada semana hasta el parto
52 TRATAMIENTO DE MALARIA EN NINtildeOS
Malaria en ninos por Plasmodium falciparum CON criterios de gravedad
- Eleccioacuten Artesunato lt20 kg 3mgKg EV a las 0 12h 24h y cada 24h hasta poder iniciar el
tratamiento oral gt20kg 24 mgkg EV a las 0 12h 24h y cada 24h hasta poder iniciar el tratamiento
oral Medicacioacuten extranjera
- Alternativa Quinina EV 10mgKg8h 7diacuteas (con suero glucosado5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 25-40mg mgKgdiacutea (en 3 o 4 dosis) 7diacuteas
Pasar a tratamiento oral cuando sea posible
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 13 de 38
Malaria en ninos por Plasmodium falciparum SIN criterios de gravedad
-Eleccioacuten Riamet 20mg120mg (artemeterlumefantrina) a las 0h a las 8h y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea
(total 24 comp) Seguacuten el peso lt 5Kg frac12 comprimido 5-14kg (lt 3 antildeos) 1 comp 15-24kg (3-8
antildeos) 2 comp 25-34kg (9-14 antildeos) 3 comp gt 34 kg igual que adultos Medicacioacuten extranjera
necesidad de informe individualizado para su solicitud
-Alternativa Malarone seguacuten peso Comprimides pediatricos (62525) comprimides adultos
(250100) En lt5Kg contraindicada 5-8Kg 2 comp pediaacutetricos 24h 3diacuteas 9-10 Kg 3 comp
pediaacutetricos24h 3 diacuteas 11-20 kg 1 comp adulto24h 3 diacuteas 21-30 kg 2 comp adulto24h 3diacuteas
31-40 kg 3 comp adulto24h 3 diacuteas gt40 kg igual que adultos 4 comp24h 3 diacuteas
- Alternativa Sulfato de quinina 10mg de salkg8horas + Clindamicina 25-40mgKgdiacutea dividido
en 3-4 dosis 7 diacuteas
Malaria en ninos por Plasmodium vivax sensible a cloroquina Plasmodium ovale y
Plasmodium malariae
- Resochin 250mg o Dolquine 200mg (155mg cloroquina base) 10mg de cloroquina baseKg a las
0h seguidos de 5mg de cloroquina baseKg a las 12h 24h 48h
-Primaquina aunque ha demostrado ser segura en nintildeos sigue sin recomendarse a menores de 4
antildeos (en el resto realizar la prueba de deacuteficit de 6 fosfato deshidrogenasa antes de su
administracioacuten)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 14 de 38
ANEXO 1 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN RIESGOS ESPECIacuteFICOS
RIESGOS ESPECIacuteFICOS ENFERMEDADES ASOCIADAS
Contacto con agua dulce
(bantildeos raftinghellip)
Leptospirosis
Esquistosomiasis
Melioidosis
Contacto con animales domeacutesticos o de
granja
Brucelosis
Leptospirosis
Psitacosis
Brucella
Fiebre Q
Tularemia
Rabia
Contactos sexuales o fluidos corporales VIH
Hepatitis B y C
Contacto con agujas jeringas
(dentista tatuajes acupunturahellip)
VIH
Hepatitis B y C
Contacto con sangre u otros fluidos
corporales en zona de riesgo
Ebola
Marburg
Peste neumoacutenica
Consumo de agua no tratada Amebas
Coacutelera
VHA VHE
fiebre tifoidea
Shigella
Giardia
Cryptosporidium
Ciclospora
Consumo de productos laacutecteos locales o
derivados
Brucelosis
Shigella
Fiebre tifoidea
Visita a cuevas visitas a zonas de riesgo Histoplasmosis
Rabia
Visita parques en zona de riesgo Tripanosomiasis africana
Rickettsiosis
Borreliosis
Dormir sin proteccioacuten en casascabantildeas en
zonas de riesgo
Tripanosomiasis americana (Enf de Chagas)
Consumo de cangrejos crudos Paragonimiasis
Contacto con tierra fango Estrongiloidiasis
Anquilostomiasis
Meliodosis
Larva migrans cutaacutenea
Miasis
Contacto con enfermos febriles Gripe
Meningitis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 15 de 38
TBC
Consumo de alimentos crudos o poco cocidos
(ensaladas pescado carne mariscohellip)
Ascariasis
Trichiurasis
Gnatostoma
Fasciola
Amebiasis
Gastroenteritis
VHA
Picadura de mosquito Paludismo
Filariasis (poco frecuente en viajeros)
Dengue
Chikungunya
Zika
Picadura de moscas Leishmaniasis
Miasis
Oncocercosis
Tripanosomiasis africana
Picadura de piojogarrapatapulga Borreliosis
Tifus
Rickettsiosis
Yersinia pestis
Los ldquovisiting friends and relativesrdquo tienen maacutes riesgo de malaria fiebre tifoidea parasitosis
intestinales siacutendromes respiratorios TBC e ITS
Los expatriados tienen maacutes riesgo de infecciones croacutenicas (malaria filariasis esquistosomiasis
estrongiloidiasis giardiasis brucelosis TBC)
Los mayores de 60 antildeos tienen maacutes riesgo de enfermedades graves como malaria grave infecciones
respiratorias bajas
Los nintildeos tienen maacutes riesgo de diarreas infecciones de la piel infecciones viacuteas respiratorias altas
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 16 de 38
ANEXO 2 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN PERIacuteODO DE INCUBACIOacuteN
MENOS DE 21 DIacuteAS MAacuteS DE 21DIacuteAS
Paludismo P falciparum Paludismo P falciparum
Dengue Zika y Chikungunya Paludismo vivax ovale malariae
Virus de las fiebres hemorraacutegicas
Rabia
Gastroenteritis Amebiasis
Leptospirosis Leishmaniasis
Fiebre tifoidea Fiebre tifoidea
Rickettsiosis Coxiella Lyme Tripanosomiasis
Schistosomiasis aguda (Katayama) Schistosomiasis croacutenica (hematuria diarreas)
VHA VHC VHE Primoinfeccioacuten VIH VHA VHB VIH Sd Mononucleoacutesido (VEB
CMV)
Brucella Brucella
Micosis endeacutemicas (Histoplasma) Micosis endeacutemicas (Histoplasma)
Tularemia Tuberculosis
Trichinosis Filarias (en viajeros de largas estancias)
Meningitis Melioidosis
Picadura de artroacutepodos Larva migrans visceral
Otros arbovirus (fiebre amarilla virus
encefalitis japonesa virus Toscana West
Nilevirus virus Valle del Rift)
Lues
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 17 de 38
ANEXO 3 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN SIacuteNTOMAS Y SIGNOS
SIacuteNTOMAS Y SIGNOS ENFERMEDAD INFECCIOSA
Ictericia
Malaria
Fiebre amarilla
Hepatitis viacuterica
Leptospirosis
Borreliosis
Tifus exantemaacutetico
Erupcioacuten maacuteculo-papular
Dengue (macular confluente)
Fiebre tifoidea
Ricketsiosis
Lyme
Sarampioacuten
Siacutendrome mononucleoacutesico (incluido VIH)
Dolor de garganta
Difteria
Fiebre de Lassa Marburg
VEB CMV
Tos o disnea
Filariasis por W bancrofti
Ascaris Strongiloides Anquilostoma
Paragonimiasis
Neumoniacutea atiacutepica (C burnetii
Mycoplasmahellip)
Histoplasmosis
Melioidosis
Picaduras artroacutepodos
Leishmaniasis cutaacutenea
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 18 de 38
Uacutelceras Tularemia
ITS (lues linfogranuloma granuloma
inguinal)
Dolor abdominal
Fiebre tifoidea
Absceso hepaacutetico amebiano
Diarrea
Gastroenteritis
Disenteriacutea amebianabacilar
Hepatomegalia
Hepatitis
Leishmaniasis
Esquistomiasis gastrointestinal
Absceso hepaacutetico amebiano bacteriano
Fasciola hepaacutetica
Brucelosis
Esplenomegalia
Paludismo
Tripanosomiasis
Esquistomiasis hepatoespleacutenica
Leishmaniasis
Mononucleosis
Brucelosis
Linfadenopatiacutea generalizada
Sd Mononucleoacutesico y otras infecciones
viacutericas
Toxoplasmosis
Rickettsiosis
Leptospirosis
Brucelosis
Tripanosomiasis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 19 de 38
Tularemia
Bartonella
Leishmaniasis
Alteraciones neuroloacutegicas
Malaria cerebral
Meningitis
Encefalitis
Leptospirosis
Fiebre tifoidea
Tripanosomiasis africana
Fiebre trombopenia e ictericia o hiperbilirrubinemia tiene alto poder predictivo de malaria
Leucopenia en fiebre tifoidea brucelosis rickettsiosis malaria y dengue
Linfocitosis sugiere viriasis
Eosinofilia sugiere helmintiasis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 20 de 38
ANEXO 4 APROXIMACIOacuteN DIAGNOacuteSTICA DE LAS ENFERMEDADES MAacuteS
FRECUENTES
Amebiasis intestinal Estudio de paraacutesitos en heces
Amebiasis extraintestinal EcoTAC abdominal
Serologiacutea Entamoeba histolytica
Si hay material drenado realizar PCR E Histolytica y estudio de
paraacutesitos
Borrelia burgdorferi
(Lyme)
Borrelia recurrentis
(Fiebre recurrente)
Serologiacutea Borrelia burgdorferi (dudosa interpretacioacuten)
Serologiacutea en centro de referencia
Brucelosis Serologiacutea Rosa de Bengala y Ac totales a Brucella
Hemocultivos
Dengue Zika
Chikungunya
Tubo de serologiacutea
Zika se puede determinar en orina y en semen
Enfermedad de
transmisioacuten sexual
Serologiacutea lueacutetica VHB VHC VIH-12 (Ac y Ag-P24)
Esquistosomiasis Estudio de paraacutesitos en heces y orina (no en Sd Katayama
negativos) 12 h tras ejercicio
Serologiacutea en centro de referencia
Estrongiloidiasis Estudio de Strongyloides en heces y otros liacutequidos bioloacutegicos o
secreciones (jugo duodenal o biopsia intestinal)
Serologiacutea en centro de referencia
Fiebre tifoidea
paratifoidea
Hemocultivos durante la primera semana
vultivos de las placas si hay roseola
Coprocultivo y urocultivo despueacutes de la primera semana
Fiebre amarilla Serologiacutea centro de referencia
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 21 de 38
Fiebre Q Serologiacutea Coxiella burnetii
Filariasis Examen parasitoloacutegico en sangre (Wuchereria entre las 20-24h Loa
Loa entre las 10-14h)
En Onchocerca volvulus
- Estudio parasitoloacutegico en biopsia superficial de la piel
- Laacutempara de hendidura para observacioacuten de microfilarias en
coacuternea caacutemara anterior o humor viacutetreo
Hepatitis viacuterica Serologiacuteas VHA VHB VHC VHS CMV VEB
Histoplasmosis Cultivo de hongos en esputo
Serologiacutea Histoplasma
PAAF adenopatiacuteas
Leishmaniasis cutaacutenea Toma de material del borde de la lesioacuten para examen microscoacutepico y
PCR de Leishmania
Leishmaniasis visceral Examen microscoacutepico y PCR de Leishmania en medula oacutesea
Serologiacutea Leishmania
PCR en sangre de Leishmania
Leptospirosis Serologiacutea Leptospira en centro de referencia
Melioidosis Cultivos bacterianos de esputo u otros
Mononucleosis infecciosa Serologiacutea Paul Bunell
Ac heteroacutefilos
Paludismo Gota gruesa y extensioacuten Test raacutepido de Antiacutegeno plasmodium en
sangre (mejor si es en pico febril) se pueden repetir 3 muestras (cada
12h)
- PCR Plasmodium en sangre
Rickettsiosis
Serologiacutea R conorii
Serologiacutea en centro de referencia
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 22 de 38
TBC Mantouxquantiferon
Cultivo para Mycobacterias de esputo y cualquier otra focalidad
Tripanosomiasis africana
(enfermedad del suentildeo)
Serologiacutea en centro de referencia
Estudio parasitoloacutegico en LCR o tambieacuten en sangre o PAAF
ganglionar
Tripanosomiasis
americana (enfermedad de
Chagas)
Serologiacutea (confimar con segunda serologiacutea)
Estudio parasitoloacutegico en sangre (PCR en infeccioacuten aguda
microhematocrito)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 23 de 38
ANEXO 5 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO DE ELECCIOacuteN DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Riamet 20mg120mg 4 comp a las 0 y 8h
y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp)
Adultos con P vivax sensible a
cloroquina P ovale y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg 4
comp a las 0h seguidos de 2 comp a las
6h 24h y 48h (4222)
Pvivax y P ovale antildeadir primaquina
Embarazadas primer trimestre con
P falciparum CON criterios gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mgKg cada 8h 7diacuteas (junto
con suero glucosado y monitorizacioacuten
ECG) + Clindamicina EV 100 mgKg12h
7diacuteas
Embarazadas segundo y tercer
trimestres con P falciparum CON
criterios gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
Embarazadas primer trimestre con
P falciparum SIN criterios gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Clindamicina 450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas segundo y tercer trimestre
con P falciparum SIN criterios gravedad
Riamet 20mg120mg 4 comp a las 0h y 8h
y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp)
Embarazadas con P vivax sensible a
cloroquina P ovale y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg 4
comp a las 0h seguidos de 2 comp a las
6h 24h y 48h (4222)
P vivax y P ovale no antildeadir primaquina
hasta parto (profilaxis con cloroquina
155mg base 2 compsemana hasta parto)
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 24 de 38
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Riamet 20mg120mg a las 0h y 8h y cada
12h el 2ordm y 3ordm diacutea Seguacuten peso
lt 5Kg frac12 comprimido
5-14kg (lt 3 antildeos) 1 comp
15-24kg (3-8 antildeos) 2 comp
25-34kg (9-14 antildeos) 3 comp
gt 34 kg igual que adultos
Nintildeos con P vivax S cloroquina P ovale
y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg
(155mg cloroquina base) 10mg de
cloroquina baseKg a las 0h seguidos de
5mg de cloroquina baseKg a las 12h 24h
y 48h
Primaquina aunque ha demostrado ser
segura en nintildeos sigue sin recomendarse a
menores de 4 antildeos (en el resto realizar la
prueba de degraveficit de 6PDH antes)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 25 de 38
ANEXO 6 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO ALTERNATIVO DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina IV dosis de 20 mgKg seguido de
10mgKg8h 7diacuteas (con suero glucosado 5
y monitorizacioacuten ECG) + Doxiciclina EV 100
mg12h 7diacuteas Pasar VO cuando se pueda
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Atovaquona-proguanil 250mg100mg
(Malarone 250100) 4 compdiacutea 3 diacuteas
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Doxiciclina 100 mg12h 7 diacuteas
Eurartesim 40mg320mg (dihidroartemisina
40mg -piperaquina tetrafosfato 320mg)
lt75 kg 3 compdiacutea 3 diacuteas
gt 75kg 4 compdiacutea 3 diacuteas
Adultos con P vivax sensible a cloroquina
P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mg Kg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado 5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 100 mgKg12h 7diacuteas
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P Falciparum SIN criterios
gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h + Clindamicina
450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas con P vivax sensible
cloroquina P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV 10mgKg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 25-40mg mgKgdia (en 3 o
4 dosis) 7diacuteas
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Malarone comp pediaacutetricos (62525) o
comp adultos(250100) seguacuten peso
lt5Kg contraindicada
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 26 de 38
5-8Kg 2 comp pediaacutetricos24h 3diacuteas
9-10 Kg 3 comp pediaacutetricos24h 3 diacuteas
11-20 kg 1 comp adulto24h 3 diacuteas
21-30 kg 2 comp adulto24h 3diacuteas
31-40 kg 3 comp adulto24h 3 diacuteas
gt40 kg igual que adultos (4compdiacutea 3 diacuteas)
Sulfato de quinina 10mg de salkg8horas +
Clindamicina 25-40mgKgdiacutea dividido en 3-
4 dosis 7 diacuteas
Nintildeos con P vivax sensible a cloroquina P
ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 27 de 38
ANEXO 7 TRATAMIENTOS APROBADOS PARA MALARIA
Artesunato
EV
Artesun reg Amp 60mg de
artesunato EV o IM
Incluido en SNS Medicacioacuten
extranjera
Artemether +
lumefantrina
Riametreg Comp 20 mg artemether +
120 mg de lumefantrina
Disponible como
medicacioacuten extranjera
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Atovacuona
+
proguanil
Malaronereg Comp 250 mg de atovacuona
+100 mg de proguanil
(adultos)
Comp 625 mg de atovacuona + 25
mg de proguanil
(pediaacutetrico)
Incluido en SNS Disponible
consin
receta meacutedica
Clindamicina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
300mg
Ampollas de 600mg
Incluido en SNS
Cloroquina Dolquinereg
Comp 200 mg de
hidroxicloroquina sulfato
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Resochinreg
Comp 250 mg de difosfato
de cloroquina
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Doxiciclina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
100mg
Ampollas de 100mg
Incluido en SNS
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 28 de 38
Piperaquina
+
dihidroartemisina
Eurartesimreg Comp 40 mg piperaquina
+ 320 mg dihidroartemisina
tetrafosfato
NO incluido en
catalogo de SNS
Primaquina Primaquine
phosphatereg
Comp 75 mg (difosfato de
primaquina)
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Quinina
sulfato
Sulfato de
quinina
Caacutepsulas de 325mg (formula
magistral)
Incluido en SNS
Quinina
hidrocloruro
Foacutermula
magistral
Solucioacuten inyectable
600mg en 10 ml
Excluido en SNS
SNS Sistema Nacional de Salud
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 29 de 38
ANEXO 8 PRINCIPALES EFECTOS SECUNDARIOS DE LOS ANTIMALAacuteRICOS
Artemisinas (artemeter artesunato
dihidroartemisina)
Bradicardia sinusal prolongacioacuten QT aumento transaminasas neutropenia
eosinofiacutelia urticaria anemia hemoliacutetica tardiacutea
(maacutes en administracioacuten EV)
Atovacuona proguanil Diarreas naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal astegravenia mareos cefalea
erupcioacuten cutanea prurito y tos aumento transaminasas pancitopenia raro
eritema multiforme
Proguanil aftas bucales dolor abdominal diarrea cefalea descamacioacuten
palmoplantar hematuria fotosensibilidad pancitopenia
Clindamicina Diarrea en 20 naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal clostridium en
lt5 aumento transaminasas neutropenia trombopenia raro arritmias
Cloroquina Cefalea astenia diarrea voacutemitos dolor abdominal prurito eritema
multiforme pigmentacioacuten negroazulada de piel y mucosas alopecia
visioacuten borrosa y alteraciones de la acomodacioacuten opacidades corneales
(reversibles) retinopatiacutea (acumulo en la melanina de la retina puede
ser irreversible y progresiva en tratamientos prolongados)
pancitopenia hipocacusia acufenos insomnio neuropatia perifegraverica y
arritmias Contraindicado en psoriasis ulcus porfiacuteria aguda
intermitente y epilegravepsia
Doxiciclina Nauseas voacutemitos diarrea ulcus (se recomienda tomar en
bipedestacioacuten con 100ml de agua) hiperssensibilidad cutaacutenea
(urticaria erupcioacuten edema periorbitario) fotosensibilidad
hiperligmentacioacuten de piel y dientes degeneracioacuten grasa hepaacutetica
pancitopenia anemia hemoliacutetica y candidiasis vaginal miopia
transitoria por hidratacioacuten del cristalino
Primaquina Hemoslisis intravascular en pacientes con deacuteficit de 6PDH dispepsia
nauseas y voacutemitos (mejora con comida) cefalea prurito
alteracioacutenes de acomodacioacuten visual HTA arritmias En dosis altas
leucopenia agranulocitosis y metahemoglobinemia
Quinina Exantema prurito reacciones de hipersensibilidad
fiebre medicamentosa cinconismo (acuacutefenos hipoacuacutesia inestabilidad
cefalea naacuteuseas) hipoglucemia (durante la administracioacuten parenteral
debe perfundirse suero glucosado) hepatotoxicidad pancitopenia
alargamiento del QT
Su administracioacuten EV raacutepida puede produir fibrilacioacuten ventricular
hemolisis intravascular hemoglobuinuria e insuficiencia renal
(por anticuerpos frente a quinina blackwaterfever)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 30 de 38
ANEXO 9 ENFERMEDADES DE DECLARACIOacuteN OBLIGATORIA URGENTE Y NO
URGENTE
Botulismo
Brucelosis
Carbunco
Chikungunya
Coacutelera
Coronavirus MERS CoV
Difteria
Disenteria (shigella)
Encefalopatiacuteas espongiformes transmisibles humanas
Ebola
Fiebre tifoidea y paratifoidea
Fiebre amarilla
Fiebres hemorraacutegicas virales
Gripe H5N1y H7N9
Hepatitis A y hepatitis B
Infeccioacuten por gonococo
Legionelosis
Leishmaniosis
Lepra
Enfermedad invasiva por neumococo
Enfermedad invasiva por Haemophilus influenzae
Enfermedad invasiva por Spyogenes
Enfermedad meningocoacutecica
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 31 de 38
VIH y SIDA
Malaria
Paraacutelisis flaacutecida en menores de 15 antildeos
Parotiditis
Peste
Polio
Rabia
Rubeola y rubeola congeacutenita
Siacutefilis y siacutefilis congeacutenita
Siacutendrome respiratorio agudo grave
Teacutetanos y teacutetanos neonatal
Tifus exantemaacutetico
Tosferina
Triquinosis
TBC
Viruela
West Nile
Sarampioacuten
Brotes y situaciones epideacutemicas de cualquier etiologiacutea
Son de notificacioacuten numeacuterica (no individual) la diarrea infecciosa aguda fiebre botonosa fiebre
recurrente por garrapatas gripe (no H5N1 ni H7N9) herpes zoster varicela
La notificacioacuten no urgente se realizaraacute mediante una de interconsulta ordinaria a medicina
preventiva
Las notificacioacuten urgente se realizraacute llamando al busca de medicina preventiva (busca 49131 o
extensiones 76004 o 47006) cuando sean diacuteas laborables de 8 a 15 horas En caso de diacuteas festivos o
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 32 de 38
en horario de 15h a 8 h se dejaraacute un mensaje en el buzon de voz de la conselleriacutea teleacutefono 971 17
73 62 o enviando mail a vigilanciadgsanitacaibes
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 33 de 38
ANEXO 10 HOJA DE PETICIOacuteN PARA LA SOLICITUD DE ESTUDIO DE ZIKA
DENGUE Y CHIKUNGUNYA
Obligatorio para solicitar estudio de Zika no obligatorio para solicitar estudio de dengue o
chikungunya
Remitir a microbiologiacutea junto a la peticioacuten de solicitud de millenium
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 34 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 35 de 38
ANEXO 11 DIRECCIONES DONDE ENCONTRAR MAPAS Y ALARMAS DE LAS
PRINCIPALES ENFERMEDADES TROPICALES
MAPAS DE RIESGO DE MALARIA
httpswwwcdcgovmalariamap
httpwwwwhointmalariatravellerses
httpappswhointirisbitstream106652549141WHO-HTM-GMP-20174-spapdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadesmalariazonas20de20riesgohtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE DENGUE
httpswwwcdcgovdengueepidemiologyindexhtml
httpwwwwhointdenguecontrolepidemiologyen
httpfundacionioorgviajarenfermedadesdenguehtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE CHIKUNGUNYA
httpswwwcdcgovchikungunyageoindexhtml
httpfundacionioorgviajarenfermedadeschikungunyahtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE VIRUS ZIKA
httpswwwnccdcgovtravelpageworld-map-areas-with-zika
httpappswhointirisbitstream106652546191WHO-ZIKV-SUR-171-engpdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadeszika20virushtml
httpwwwhealthmaporgzikatimeline
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 36 de 38
MAPAS CON ALARMAS DE ENFERMEDADES INFECCIOSAS POR PAISES
httpswwwnccdcgovtravelnotices
httpwwwwhointcsralertresponseen
httpfundacionioorgviajarmapa_alertashtml
httpwwwhealthmaporges
httpsecdceuropaeuenthreats-and-outbreaks
httpwwwviajarseguroorg
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 37 de 38
7 BIBLIOGRAFIacuteA
- Rapp C Debord T Travel-related fever Rev Med Interne 2011 Dec 32 Suppl 2S224-30
- Poirot JL Campa P Voyage en pays tropical La revue du practicien 2011 61 551-558
- Siikamaumlki HM Kivelauml PS Sipilauml PN et al Fever in travelers returning from malaria-endemic
areas dont look for malaria only J Travel Med 201118 239-44
- Field V Gautret P Schlagenhauf P et al Travel and migration associated infectious diseases
morbidity in Europe 2008BMC Infect Dis 201010330
- Gautret P Cramer JP Field V et al Infectious diseases among travellers and migrants in Europe
EuroTravNet 2010Euro Surveill 201217(26)
- Spira A Assessment of travellers who return home ill Lancet 2003 361 1459-69
- Ryan ET Wilson ME Kain KC Illnes after international travel N Engl J Med 2002347505-16
- Looke D Robson J Infections in the returned traveller MJA practice essentials 2002 177 212-
219
-Goacutemez J Fiebre en el viajero actuacioacuten en urgencias Emergencias 2004 16152-161
- Aparicio P Torrus D Trevintildeo B Zubero Z Guias clinicas SEIMC 2006 Guia de aproximacioacuten al viajero con
fiebre al regreso del troacutepico
- Freedman DO Weld LH Kozarsky PE et al Spectrum of disease and relation to place of
exposure among ill returned travelers N Engl J Med 2006354119-30
- Lo Re V III Gluckman SJ Fever in the returned traveller Am Fam Physician 2003681343-50
- Gascoacuten J Corachan M fiebre en el viajero intercontinental Medicina Integral 2011 37 38-40
- Lopez-Velez R Valoracioacuten diagnoacutestica del paciente con siacutendrome febril tras viaje a los troacutepicos Revista
cliacutenica espantildeola 2001 201 134136
- Perez-Molina JA Diaz menendez M Perez-Ayala A et al Tratamiento de las enfermedades causadas por
paraacutesitos EIMC 2009 11003 1-16
- Perez-Arellano JL Hernandez-Cabrera M Pisos-Alamo E et al Tratamiento de las enfermedades
parasitarias Informacioacuten Terapeacuteutica del sistema nacional de salud 2007 Vol 31 Num 1
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 38 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 7 de 38
3 EVALUACIOacuteN CLIacuteNICA
31 EPIDEMIOLOacuteGICA
o Antecedentes alergias inmunosupresioacuten
o Lugar de viaje paiacutes zona del paiacutes zona ruralurbana altitud
o Fecha de viaje (eacutepoca del antildeo) y duracioacuten del mismo
o Actividades desarrolladas comidas picaduras contacto animales y contactos sexuales (Ver
ANEXO 1)
o Vacunaciones realizadas vacunas como VHA VHB y fiebre amarilla proteccioacuten cerca del
100 meningitis 90 pero fiebre tifoidea es del 75 y coacutelera 60
o Profilaxis antipaluacutedica (tipo y dosis) en las diferentes series el cumplimiento de profilaxis
variacutea entre 50 y 80 Repelentes Mosquiteras
32 HISTORIA CLIacuteNICA
o Fiebre tiempo de inicio y su relacioacuten con el viaje (Ver ANEXO 2 incubacioacuten de las
enfermedades)
o Faacutermacos antibioacuteticos antiteacutermicos
o Siacutentomas asociados y tiempo de inicio (ver ANEXO 3 causas probables seguacuten siacutentomas
acompantildeantes)
33 EXPLORACIOacuteN
o Constantes vitales TA temperatura frecuencia cardiaca y respiratograveria
o Buacutesqueda de signos de gravedad
Alteracioacuten de conciencia yo focalidad neurologravegica
Hipotensioacuten e inestabilidad hemodinagravemica
Distreacutes respiratorio
Hemorragias
Insuficiencia renal o insuficiencia hepagravetica
o Sistemaacutetica por aparatos inspeccioacuten cutaacutenea y de mucosas cardio-respiratoria abdominal
neurologravegica
34 PRUEBAS COMPLEMENTARIAS INICIALES
Primer nivel
Gota gruesa si ha estado en zona de paludismo (si es posible test raacutepido de Ag
malaria y PCR Plasmodium) Malaria es la causa maacutes frecuente de fiebre a la vuelta
de un viaje a zona tropical de modo que eacutesa es la etiologiacutea que debe descartarse en
primer lugar Informar al microbioacutelogo de cliacutenica y lugar de procedencia (tubo de
hemograma)
Hemograma coagulacioacuten y bioquiacutemica glucemia ionograma funcioacuten hepaacutetica y
renal
Sedimento de orina
Hemocultivos urocultivo
Rx tograverax
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 8 de 38
Serologiacuteas y PCR dengue chikungunya y zika (si procede seguacuten datos
epidemioloacutegicos)
Segundo nivel si las anteriores son negativas y no hay una clara focalidad infecciosa
Repeticioacuten de gota gruesa a las 12h (hasta 3 determinaciones si la sospecha es alta)
Mejor en pico febril
Coprocultivos y paraacutesitos en heces
Serologiacuteas especiacuteficas (VIH VHB VHC Rickettsia Coxiella VEB CMV Lues
lyme Leptospira Brucella Leishmania) seguacuten la sospecha cliacutenica Uacutetiles para ver la
posterior conversioacuten en control a las 2-4 semanas
Frotis fariacutengeo para viacuterus
Otras seguacuten signos siacutentomas y epidemiologiacutea ver anexo 4 (diagnoacutestico
enfermedades maacutes frecuente)
Tercer nivel
Ag neumococo o legionella en orina cultivos de esputohellip
ECO abdominal
Mantoux Quantiferon Baciloscopias esputo orina heces sangre
Estudio inmunoloacutegico
Mielograma
TAC craneal puncioacuten lumbar
TAC toracoabdominal PET Ecocardiograma
Puncioacuten adenopatiacuteas
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 9 de 38
4 ALGORITMO DIAGNOacuteSTICO DE FIEBRE DEL VIAJERO
FIEBRE
Zona de riesgo y actividades
Periodo de incubacioacuten
Siacutentomas asociados
Signos fiacutesicos
Descartar malaria si es de zona de riesgo (3 gotas gruesas separadas 12h si es
necesario) tubo de hemograma (gota gruesa test raacutepido Ag malaria PCR plasmodium)
Descartar enfermedad grave Shock sepsis distreacutes respiratorio alt consciencia
hemorragias -gt aislamiento si riesgo contagio antibioacutetico empiacuterico tratamiento de soporte
Descartar dengue zika y chikungunya si zona y cliacutenica compatibles (fiebre cefalea
artromialgias) tubo de serologiacutea Declarar a preventiva Hoja de solicitud en caso de Zika
Focalidad
Infeccioacuten respiratoria urinaria diarrea del viajero infeccioacuten intraabdominal
meningitis tratamiento especiacutefico
No focalidad
Hemograma y bioquiacutemica con funcioacuten hepaacutetica y renal
Sedimento
Rx toacuterax
Hemocultivos y urocultivo
Diagnoacutestico
Tratamiento especiacutefico
No diagnoacutestico
Coprocultivos paraacutesitos en heces
Serologiacuteas VIH VHB VHC VEB
CMV Coxiella RickettsiaLues Lyme
Leptospira Brucella Leishmaniahellip Diagnoacutestico
Tratamiento especiacutefico
No diagnoacutestico
Frotis fariacutengeo para virus
Ag neumococo o legionella en orina
Cultivos de esputo
ECO abdominal
Mantoux quantiferon
BK esputo orina heces sangre
Estudio inmunoloacutegico
Mielograma
TAC craneal puncioacuten lumbar
Diagnoacutestico
Tratamiento especiacutefico
No diagnoacutestico
Estudio de fiebre de origen
desconocido
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 10 de 38
Considerar tratamiento empiacuterico una vez descartados malaria (tratamiento especifico) dengue zika
y chikungunya (tratamiento de soporte)
- Doxiciclina en sospecha de rickettsiosis
- Ceftriaxona en sospecha de fiebre tifoidea
- Ciprofloxacino en diarrea moderadasevera tras regreso de Aacutefrica o Latinoameacuterica y azitromicina
en diarrea de Asia
5 TRATAMIENTO DE MALARIA EN ADULTOS
Malaria por Plasmodium falciparum CON criterios de gravedad
Criterios de gravedad alteracioacuten conciencia crisis comiciales distres respiratorio edema pulmonar
insuficiencia renal moderada-grave shock anemia grave parasitemia gt 10
- Eleccioacuten Artesunato EV 24 mgkg a las 0 12h 24h y cada 24 horas hasta poder iniciar el
tratamiento oral Medicamento extranjero
- Alternativa Quinina EV dosis de carga 20 mgKg seguido de 10mgKg cada 8h 7diacuteas (con
suero glucosado y monitorizacioacuten ECG) + Doxiciclina EV 100 mg12h 7diacuteas
Pasar a tratamiento oral cuando sea posible
Malaria por Plasmodium falciparum SIN criterios de gravedad
- Eleccioacuten Riamet 20mg120mg (artemeterlumefantrina) 4 comp a las 0h y a las 8h y cada 12h el
2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp) Medicacioacuten extranjera necesidad de informe individualizado para la
solicitud
- Alternativas - Atovaquona-proguanil 250100mg (Malarone 250100mg) 4 compdiacutea 3 diacuteas
- Sulfato de quinina 850 mg8h + Doxiciclina 100 mg12h 7 diacuteas
- Eurartesim 40mg320mg (dihidroartemisina 40mg -piperaquina tetrafosfato
320mg) lt 75 kg 3 compdiacutea 3 diacuteas gt 75kg 4 compdiacutea 3 diacuteas
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 11 de 38
Malaria por Plasmodium vivax sensible a cloroquina Plasmodium ovale y Plasmodium
malariae
-Eleccioacuten Resochin 250mg o Dolquine 200mg (155mg cloroquina base) 4 comp a las 0h
seguidos de 2 comp a las 6h 24h y 48h (4222 total 10)
En Plasmodium vivax y Plasmodium ovale asociar primaquina tras comprobar que no existe deacuteficit
de 6 fosfato deshidrogenasa
- En P vivax Primaquine 75mg base 4 compdiacutea (30mg) 14 diacuteas
- En P ovale Primaquine 75mg base 2 compdiacutea (15mg) 14 diacuteas
Plasmodium vivax resistente a cloroquina (Indonesia y Papua nueva Guinea) se trataraacute como
Plasmodium falciparum
Solicitar gota gruesa de control a las 48h para ver respuesta al tratamiento
Los pacientes con malaria requieren ingreso al menos 12-24h hasta comprobar tolerancia y
seguridad del tratamiento - Malaria con criterios de gravedad valorar ingreso en UCI
- Malaria sin criterios de gravedad ingreso en MIF o en UCE
Al alta remitir a CCEE de Infecciosas-Tropicales (MIR INF02SE) con analiacutetica y gota gruesa
control
51 TRATAMIENTO DE MALARIA EN MUJERES EMBARAZADAS
Malaria en embarazadas por Plasmodium falciparum CON criterios de gravedad
- Eleccioacuten en primer trimestre Quinina EV dosis de carga 20 mgKg seguido de 10mgKg8h
7diacuteas (con suero glucosado 5 y monitorizacioacuten ECG) + Clindamicina EV 100 mgKg12h 7diacuteas
- Eleccioacuten en segundo y tercer trimestre Artesunato EV 24 mgkg a las 0 12h 24h y cada 24
horas hasta poder iniciar el tratamiento oral Medicacioacuten extranjera
- Alternativa durante todo el embarazo Quinina EV dosis de carga 20 mgKg seguido de 10mg
Kg 8h 7diacuteas (con suero glucosado 5 y monitorizacioacuten ECG) + Clindamicina EV 100
mgKg12h 7diacuteas
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 12 de 38
Pasar a tratamiento oral cuando sea posible
Malaria en embarazadas por Plasmodium falciparum SIN criterios de gravedad
- Eleccioacuten en primer trimestre Sulfato de quinina 850 mg8h VO + Clindamicina 450mg8h 7
diacuteas
- Eleccioacuten en segundo y tercer trimestre Riamet 20mg120mg (artemeterlumefantrina) 4 comp a
las 0 y a las 8h y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp) Medicacioacuten extranjera necesidad de
informe individualizado para su solicitud
- Alternativa durante todo el embarazo Sulfato de quinina 850 mg8h + Clindamicina
450mg8h 7 diacuteas
Malaria en embarazdas por Plasmodium vivax sensible a cloroquina Plasmodium ovale y
Plasmodium malariae
- Resochin 250mg o Dolquine 200mg (155mg cloroquina base) 4 comp a las 0h seguidos de 2
comp a las 6h 24h 48h (4222)
En Plasmodium vivax y Plasmodium ovale al estar contraindicada la primaquina en embarzazo dar
cloroquina 155 mg base 2 comp cada semana hasta el parto
52 TRATAMIENTO DE MALARIA EN NINtildeOS
Malaria en ninos por Plasmodium falciparum CON criterios de gravedad
- Eleccioacuten Artesunato lt20 kg 3mgKg EV a las 0 12h 24h y cada 24h hasta poder iniciar el
tratamiento oral gt20kg 24 mgkg EV a las 0 12h 24h y cada 24h hasta poder iniciar el tratamiento
oral Medicacioacuten extranjera
- Alternativa Quinina EV 10mgKg8h 7diacuteas (con suero glucosado5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 25-40mg mgKgdiacutea (en 3 o 4 dosis) 7diacuteas
Pasar a tratamiento oral cuando sea posible
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 13 de 38
Malaria en ninos por Plasmodium falciparum SIN criterios de gravedad
-Eleccioacuten Riamet 20mg120mg (artemeterlumefantrina) a las 0h a las 8h y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea
(total 24 comp) Seguacuten el peso lt 5Kg frac12 comprimido 5-14kg (lt 3 antildeos) 1 comp 15-24kg (3-8
antildeos) 2 comp 25-34kg (9-14 antildeos) 3 comp gt 34 kg igual que adultos Medicacioacuten extranjera
necesidad de informe individualizado para su solicitud
-Alternativa Malarone seguacuten peso Comprimides pediatricos (62525) comprimides adultos
(250100) En lt5Kg contraindicada 5-8Kg 2 comp pediaacutetricos 24h 3diacuteas 9-10 Kg 3 comp
pediaacutetricos24h 3 diacuteas 11-20 kg 1 comp adulto24h 3 diacuteas 21-30 kg 2 comp adulto24h 3diacuteas
31-40 kg 3 comp adulto24h 3 diacuteas gt40 kg igual que adultos 4 comp24h 3 diacuteas
- Alternativa Sulfato de quinina 10mg de salkg8horas + Clindamicina 25-40mgKgdiacutea dividido
en 3-4 dosis 7 diacuteas
Malaria en ninos por Plasmodium vivax sensible a cloroquina Plasmodium ovale y
Plasmodium malariae
- Resochin 250mg o Dolquine 200mg (155mg cloroquina base) 10mg de cloroquina baseKg a las
0h seguidos de 5mg de cloroquina baseKg a las 12h 24h 48h
-Primaquina aunque ha demostrado ser segura en nintildeos sigue sin recomendarse a menores de 4
antildeos (en el resto realizar la prueba de deacuteficit de 6 fosfato deshidrogenasa antes de su
administracioacuten)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 14 de 38
ANEXO 1 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN RIESGOS ESPECIacuteFICOS
RIESGOS ESPECIacuteFICOS ENFERMEDADES ASOCIADAS
Contacto con agua dulce
(bantildeos raftinghellip)
Leptospirosis
Esquistosomiasis
Melioidosis
Contacto con animales domeacutesticos o de
granja
Brucelosis
Leptospirosis
Psitacosis
Brucella
Fiebre Q
Tularemia
Rabia
Contactos sexuales o fluidos corporales VIH
Hepatitis B y C
Contacto con agujas jeringas
(dentista tatuajes acupunturahellip)
VIH
Hepatitis B y C
Contacto con sangre u otros fluidos
corporales en zona de riesgo
Ebola
Marburg
Peste neumoacutenica
Consumo de agua no tratada Amebas
Coacutelera
VHA VHE
fiebre tifoidea
Shigella
Giardia
Cryptosporidium
Ciclospora
Consumo de productos laacutecteos locales o
derivados
Brucelosis
Shigella
Fiebre tifoidea
Visita a cuevas visitas a zonas de riesgo Histoplasmosis
Rabia
Visita parques en zona de riesgo Tripanosomiasis africana
Rickettsiosis
Borreliosis
Dormir sin proteccioacuten en casascabantildeas en
zonas de riesgo
Tripanosomiasis americana (Enf de Chagas)
Consumo de cangrejos crudos Paragonimiasis
Contacto con tierra fango Estrongiloidiasis
Anquilostomiasis
Meliodosis
Larva migrans cutaacutenea
Miasis
Contacto con enfermos febriles Gripe
Meningitis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 15 de 38
TBC
Consumo de alimentos crudos o poco cocidos
(ensaladas pescado carne mariscohellip)
Ascariasis
Trichiurasis
Gnatostoma
Fasciola
Amebiasis
Gastroenteritis
VHA
Picadura de mosquito Paludismo
Filariasis (poco frecuente en viajeros)
Dengue
Chikungunya
Zika
Picadura de moscas Leishmaniasis
Miasis
Oncocercosis
Tripanosomiasis africana
Picadura de piojogarrapatapulga Borreliosis
Tifus
Rickettsiosis
Yersinia pestis
Los ldquovisiting friends and relativesrdquo tienen maacutes riesgo de malaria fiebre tifoidea parasitosis
intestinales siacutendromes respiratorios TBC e ITS
Los expatriados tienen maacutes riesgo de infecciones croacutenicas (malaria filariasis esquistosomiasis
estrongiloidiasis giardiasis brucelosis TBC)
Los mayores de 60 antildeos tienen maacutes riesgo de enfermedades graves como malaria grave infecciones
respiratorias bajas
Los nintildeos tienen maacutes riesgo de diarreas infecciones de la piel infecciones viacuteas respiratorias altas
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 16 de 38
ANEXO 2 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN PERIacuteODO DE INCUBACIOacuteN
MENOS DE 21 DIacuteAS MAacuteS DE 21DIacuteAS
Paludismo P falciparum Paludismo P falciparum
Dengue Zika y Chikungunya Paludismo vivax ovale malariae
Virus de las fiebres hemorraacutegicas
Rabia
Gastroenteritis Amebiasis
Leptospirosis Leishmaniasis
Fiebre tifoidea Fiebre tifoidea
Rickettsiosis Coxiella Lyme Tripanosomiasis
Schistosomiasis aguda (Katayama) Schistosomiasis croacutenica (hematuria diarreas)
VHA VHC VHE Primoinfeccioacuten VIH VHA VHB VIH Sd Mononucleoacutesido (VEB
CMV)
Brucella Brucella
Micosis endeacutemicas (Histoplasma) Micosis endeacutemicas (Histoplasma)
Tularemia Tuberculosis
Trichinosis Filarias (en viajeros de largas estancias)
Meningitis Melioidosis
Picadura de artroacutepodos Larva migrans visceral
Otros arbovirus (fiebre amarilla virus
encefalitis japonesa virus Toscana West
Nilevirus virus Valle del Rift)
Lues
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 17 de 38
ANEXO 3 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN SIacuteNTOMAS Y SIGNOS
SIacuteNTOMAS Y SIGNOS ENFERMEDAD INFECCIOSA
Ictericia
Malaria
Fiebre amarilla
Hepatitis viacuterica
Leptospirosis
Borreliosis
Tifus exantemaacutetico
Erupcioacuten maacuteculo-papular
Dengue (macular confluente)
Fiebre tifoidea
Ricketsiosis
Lyme
Sarampioacuten
Siacutendrome mononucleoacutesico (incluido VIH)
Dolor de garganta
Difteria
Fiebre de Lassa Marburg
VEB CMV
Tos o disnea
Filariasis por W bancrofti
Ascaris Strongiloides Anquilostoma
Paragonimiasis
Neumoniacutea atiacutepica (C burnetii
Mycoplasmahellip)
Histoplasmosis
Melioidosis
Picaduras artroacutepodos
Leishmaniasis cutaacutenea
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 18 de 38
Uacutelceras Tularemia
ITS (lues linfogranuloma granuloma
inguinal)
Dolor abdominal
Fiebre tifoidea
Absceso hepaacutetico amebiano
Diarrea
Gastroenteritis
Disenteriacutea amebianabacilar
Hepatomegalia
Hepatitis
Leishmaniasis
Esquistomiasis gastrointestinal
Absceso hepaacutetico amebiano bacteriano
Fasciola hepaacutetica
Brucelosis
Esplenomegalia
Paludismo
Tripanosomiasis
Esquistomiasis hepatoespleacutenica
Leishmaniasis
Mononucleosis
Brucelosis
Linfadenopatiacutea generalizada
Sd Mononucleoacutesico y otras infecciones
viacutericas
Toxoplasmosis
Rickettsiosis
Leptospirosis
Brucelosis
Tripanosomiasis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 19 de 38
Tularemia
Bartonella
Leishmaniasis
Alteraciones neuroloacutegicas
Malaria cerebral
Meningitis
Encefalitis
Leptospirosis
Fiebre tifoidea
Tripanosomiasis africana
Fiebre trombopenia e ictericia o hiperbilirrubinemia tiene alto poder predictivo de malaria
Leucopenia en fiebre tifoidea brucelosis rickettsiosis malaria y dengue
Linfocitosis sugiere viriasis
Eosinofilia sugiere helmintiasis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 20 de 38
ANEXO 4 APROXIMACIOacuteN DIAGNOacuteSTICA DE LAS ENFERMEDADES MAacuteS
FRECUENTES
Amebiasis intestinal Estudio de paraacutesitos en heces
Amebiasis extraintestinal EcoTAC abdominal
Serologiacutea Entamoeba histolytica
Si hay material drenado realizar PCR E Histolytica y estudio de
paraacutesitos
Borrelia burgdorferi
(Lyme)
Borrelia recurrentis
(Fiebre recurrente)
Serologiacutea Borrelia burgdorferi (dudosa interpretacioacuten)
Serologiacutea en centro de referencia
Brucelosis Serologiacutea Rosa de Bengala y Ac totales a Brucella
Hemocultivos
Dengue Zika
Chikungunya
Tubo de serologiacutea
Zika se puede determinar en orina y en semen
Enfermedad de
transmisioacuten sexual
Serologiacutea lueacutetica VHB VHC VIH-12 (Ac y Ag-P24)
Esquistosomiasis Estudio de paraacutesitos en heces y orina (no en Sd Katayama
negativos) 12 h tras ejercicio
Serologiacutea en centro de referencia
Estrongiloidiasis Estudio de Strongyloides en heces y otros liacutequidos bioloacutegicos o
secreciones (jugo duodenal o biopsia intestinal)
Serologiacutea en centro de referencia
Fiebre tifoidea
paratifoidea
Hemocultivos durante la primera semana
vultivos de las placas si hay roseola
Coprocultivo y urocultivo despueacutes de la primera semana
Fiebre amarilla Serologiacutea centro de referencia
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 21 de 38
Fiebre Q Serologiacutea Coxiella burnetii
Filariasis Examen parasitoloacutegico en sangre (Wuchereria entre las 20-24h Loa
Loa entre las 10-14h)
En Onchocerca volvulus
- Estudio parasitoloacutegico en biopsia superficial de la piel
- Laacutempara de hendidura para observacioacuten de microfilarias en
coacuternea caacutemara anterior o humor viacutetreo
Hepatitis viacuterica Serologiacuteas VHA VHB VHC VHS CMV VEB
Histoplasmosis Cultivo de hongos en esputo
Serologiacutea Histoplasma
PAAF adenopatiacuteas
Leishmaniasis cutaacutenea Toma de material del borde de la lesioacuten para examen microscoacutepico y
PCR de Leishmania
Leishmaniasis visceral Examen microscoacutepico y PCR de Leishmania en medula oacutesea
Serologiacutea Leishmania
PCR en sangre de Leishmania
Leptospirosis Serologiacutea Leptospira en centro de referencia
Melioidosis Cultivos bacterianos de esputo u otros
Mononucleosis infecciosa Serologiacutea Paul Bunell
Ac heteroacutefilos
Paludismo Gota gruesa y extensioacuten Test raacutepido de Antiacutegeno plasmodium en
sangre (mejor si es en pico febril) se pueden repetir 3 muestras (cada
12h)
- PCR Plasmodium en sangre
Rickettsiosis
Serologiacutea R conorii
Serologiacutea en centro de referencia
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 22 de 38
TBC Mantouxquantiferon
Cultivo para Mycobacterias de esputo y cualquier otra focalidad
Tripanosomiasis africana
(enfermedad del suentildeo)
Serologiacutea en centro de referencia
Estudio parasitoloacutegico en LCR o tambieacuten en sangre o PAAF
ganglionar
Tripanosomiasis
americana (enfermedad de
Chagas)
Serologiacutea (confimar con segunda serologiacutea)
Estudio parasitoloacutegico en sangre (PCR en infeccioacuten aguda
microhematocrito)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 23 de 38
ANEXO 5 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO DE ELECCIOacuteN DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Riamet 20mg120mg 4 comp a las 0 y 8h
y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp)
Adultos con P vivax sensible a
cloroquina P ovale y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg 4
comp a las 0h seguidos de 2 comp a las
6h 24h y 48h (4222)
Pvivax y P ovale antildeadir primaquina
Embarazadas primer trimestre con
P falciparum CON criterios gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mgKg cada 8h 7diacuteas (junto
con suero glucosado y monitorizacioacuten
ECG) + Clindamicina EV 100 mgKg12h
7diacuteas
Embarazadas segundo y tercer
trimestres con P falciparum CON
criterios gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
Embarazadas primer trimestre con
P falciparum SIN criterios gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Clindamicina 450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas segundo y tercer trimestre
con P falciparum SIN criterios gravedad
Riamet 20mg120mg 4 comp a las 0h y 8h
y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp)
Embarazadas con P vivax sensible a
cloroquina P ovale y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg 4
comp a las 0h seguidos de 2 comp a las
6h 24h y 48h (4222)
P vivax y P ovale no antildeadir primaquina
hasta parto (profilaxis con cloroquina
155mg base 2 compsemana hasta parto)
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 24 de 38
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Riamet 20mg120mg a las 0h y 8h y cada
12h el 2ordm y 3ordm diacutea Seguacuten peso
lt 5Kg frac12 comprimido
5-14kg (lt 3 antildeos) 1 comp
15-24kg (3-8 antildeos) 2 comp
25-34kg (9-14 antildeos) 3 comp
gt 34 kg igual que adultos
Nintildeos con P vivax S cloroquina P ovale
y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg
(155mg cloroquina base) 10mg de
cloroquina baseKg a las 0h seguidos de
5mg de cloroquina baseKg a las 12h 24h
y 48h
Primaquina aunque ha demostrado ser
segura en nintildeos sigue sin recomendarse a
menores de 4 antildeos (en el resto realizar la
prueba de degraveficit de 6PDH antes)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 25 de 38
ANEXO 6 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO ALTERNATIVO DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina IV dosis de 20 mgKg seguido de
10mgKg8h 7diacuteas (con suero glucosado 5
y monitorizacioacuten ECG) + Doxiciclina EV 100
mg12h 7diacuteas Pasar VO cuando se pueda
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Atovaquona-proguanil 250mg100mg
(Malarone 250100) 4 compdiacutea 3 diacuteas
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Doxiciclina 100 mg12h 7 diacuteas
Eurartesim 40mg320mg (dihidroartemisina
40mg -piperaquina tetrafosfato 320mg)
lt75 kg 3 compdiacutea 3 diacuteas
gt 75kg 4 compdiacutea 3 diacuteas
Adultos con P vivax sensible a cloroquina
P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mg Kg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado 5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 100 mgKg12h 7diacuteas
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P Falciparum SIN criterios
gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h + Clindamicina
450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas con P vivax sensible
cloroquina P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV 10mgKg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 25-40mg mgKgdia (en 3 o
4 dosis) 7diacuteas
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Malarone comp pediaacutetricos (62525) o
comp adultos(250100) seguacuten peso
lt5Kg contraindicada
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 26 de 38
5-8Kg 2 comp pediaacutetricos24h 3diacuteas
9-10 Kg 3 comp pediaacutetricos24h 3 diacuteas
11-20 kg 1 comp adulto24h 3 diacuteas
21-30 kg 2 comp adulto24h 3diacuteas
31-40 kg 3 comp adulto24h 3 diacuteas
gt40 kg igual que adultos (4compdiacutea 3 diacuteas)
Sulfato de quinina 10mg de salkg8horas +
Clindamicina 25-40mgKgdiacutea dividido en 3-
4 dosis 7 diacuteas
Nintildeos con P vivax sensible a cloroquina P
ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 27 de 38
ANEXO 7 TRATAMIENTOS APROBADOS PARA MALARIA
Artesunato
EV
Artesun reg Amp 60mg de
artesunato EV o IM
Incluido en SNS Medicacioacuten
extranjera
Artemether +
lumefantrina
Riametreg Comp 20 mg artemether +
120 mg de lumefantrina
Disponible como
medicacioacuten extranjera
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Atovacuona
+
proguanil
Malaronereg Comp 250 mg de atovacuona
+100 mg de proguanil
(adultos)
Comp 625 mg de atovacuona + 25
mg de proguanil
(pediaacutetrico)
Incluido en SNS Disponible
consin
receta meacutedica
Clindamicina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
300mg
Ampollas de 600mg
Incluido en SNS
Cloroquina Dolquinereg
Comp 200 mg de
hidroxicloroquina sulfato
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Resochinreg
Comp 250 mg de difosfato
de cloroquina
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Doxiciclina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
100mg
Ampollas de 100mg
Incluido en SNS
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 28 de 38
Piperaquina
+
dihidroartemisina
Eurartesimreg Comp 40 mg piperaquina
+ 320 mg dihidroartemisina
tetrafosfato
NO incluido en
catalogo de SNS
Primaquina Primaquine
phosphatereg
Comp 75 mg (difosfato de
primaquina)
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Quinina
sulfato
Sulfato de
quinina
Caacutepsulas de 325mg (formula
magistral)
Incluido en SNS
Quinina
hidrocloruro
Foacutermula
magistral
Solucioacuten inyectable
600mg en 10 ml
Excluido en SNS
SNS Sistema Nacional de Salud
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 29 de 38
ANEXO 8 PRINCIPALES EFECTOS SECUNDARIOS DE LOS ANTIMALAacuteRICOS
Artemisinas (artemeter artesunato
dihidroartemisina)
Bradicardia sinusal prolongacioacuten QT aumento transaminasas neutropenia
eosinofiacutelia urticaria anemia hemoliacutetica tardiacutea
(maacutes en administracioacuten EV)
Atovacuona proguanil Diarreas naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal astegravenia mareos cefalea
erupcioacuten cutanea prurito y tos aumento transaminasas pancitopenia raro
eritema multiforme
Proguanil aftas bucales dolor abdominal diarrea cefalea descamacioacuten
palmoplantar hematuria fotosensibilidad pancitopenia
Clindamicina Diarrea en 20 naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal clostridium en
lt5 aumento transaminasas neutropenia trombopenia raro arritmias
Cloroquina Cefalea astenia diarrea voacutemitos dolor abdominal prurito eritema
multiforme pigmentacioacuten negroazulada de piel y mucosas alopecia
visioacuten borrosa y alteraciones de la acomodacioacuten opacidades corneales
(reversibles) retinopatiacutea (acumulo en la melanina de la retina puede
ser irreversible y progresiva en tratamientos prolongados)
pancitopenia hipocacusia acufenos insomnio neuropatia perifegraverica y
arritmias Contraindicado en psoriasis ulcus porfiacuteria aguda
intermitente y epilegravepsia
Doxiciclina Nauseas voacutemitos diarrea ulcus (se recomienda tomar en
bipedestacioacuten con 100ml de agua) hiperssensibilidad cutaacutenea
(urticaria erupcioacuten edema periorbitario) fotosensibilidad
hiperligmentacioacuten de piel y dientes degeneracioacuten grasa hepaacutetica
pancitopenia anemia hemoliacutetica y candidiasis vaginal miopia
transitoria por hidratacioacuten del cristalino
Primaquina Hemoslisis intravascular en pacientes con deacuteficit de 6PDH dispepsia
nauseas y voacutemitos (mejora con comida) cefalea prurito
alteracioacutenes de acomodacioacuten visual HTA arritmias En dosis altas
leucopenia agranulocitosis y metahemoglobinemia
Quinina Exantema prurito reacciones de hipersensibilidad
fiebre medicamentosa cinconismo (acuacutefenos hipoacuacutesia inestabilidad
cefalea naacuteuseas) hipoglucemia (durante la administracioacuten parenteral
debe perfundirse suero glucosado) hepatotoxicidad pancitopenia
alargamiento del QT
Su administracioacuten EV raacutepida puede produir fibrilacioacuten ventricular
hemolisis intravascular hemoglobuinuria e insuficiencia renal
(por anticuerpos frente a quinina blackwaterfever)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 30 de 38
ANEXO 9 ENFERMEDADES DE DECLARACIOacuteN OBLIGATORIA URGENTE Y NO
URGENTE
Botulismo
Brucelosis
Carbunco
Chikungunya
Coacutelera
Coronavirus MERS CoV
Difteria
Disenteria (shigella)
Encefalopatiacuteas espongiformes transmisibles humanas
Ebola
Fiebre tifoidea y paratifoidea
Fiebre amarilla
Fiebres hemorraacutegicas virales
Gripe H5N1y H7N9
Hepatitis A y hepatitis B
Infeccioacuten por gonococo
Legionelosis
Leishmaniosis
Lepra
Enfermedad invasiva por neumococo
Enfermedad invasiva por Haemophilus influenzae
Enfermedad invasiva por Spyogenes
Enfermedad meningocoacutecica
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 31 de 38
VIH y SIDA
Malaria
Paraacutelisis flaacutecida en menores de 15 antildeos
Parotiditis
Peste
Polio
Rabia
Rubeola y rubeola congeacutenita
Siacutefilis y siacutefilis congeacutenita
Siacutendrome respiratorio agudo grave
Teacutetanos y teacutetanos neonatal
Tifus exantemaacutetico
Tosferina
Triquinosis
TBC
Viruela
West Nile
Sarampioacuten
Brotes y situaciones epideacutemicas de cualquier etiologiacutea
Son de notificacioacuten numeacuterica (no individual) la diarrea infecciosa aguda fiebre botonosa fiebre
recurrente por garrapatas gripe (no H5N1 ni H7N9) herpes zoster varicela
La notificacioacuten no urgente se realizaraacute mediante una de interconsulta ordinaria a medicina
preventiva
Las notificacioacuten urgente se realizraacute llamando al busca de medicina preventiva (busca 49131 o
extensiones 76004 o 47006) cuando sean diacuteas laborables de 8 a 15 horas En caso de diacuteas festivos o
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 32 de 38
en horario de 15h a 8 h se dejaraacute un mensaje en el buzon de voz de la conselleriacutea teleacutefono 971 17
73 62 o enviando mail a vigilanciadgsanitacaibes
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 33 de 38
ANEXO 10 HOJA DE PETICIOacuteN PARA LA SOLICITUD DE ESTUDIO DE ZIKA
DENGUE Y CHIKUNGUNYA
Obligatorio para solicitar estudio de Zika no obligatorio para solicitar estudio de dengue o
chikungunya
Remitir a microbiologiacutea junto a la peticioacuten de solicitud de millenium
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 34 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 35 de 38
ANEXO 11 DIRECCIONES DONDE ENCONTRAR MAPAS Y ALARMAS DE LAS
PRINCIPALES ENFERMEDADES TROPICALES
MAPAS DE RIESGO DE MALARIA
httpswwwcdcgovmalariamap
httpwwwwhointmalariatravellerses
httpappswhointirisbitstream106652549141WHO-HTM-GMP-20174-spapdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadesmalariazonas20de20riesgohtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE DENGUE
httpswwwcdcgovdengueepidemiologyindexhtml
httpwwwwhointdenguecontrolepidemiologyen
httpfundacionioorgviajarenfermedadesdenguehtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE CHIKUNGUNYA
httpswwwcdcgovchikungunyageoindexhtml
httpfundacionioorgviajarenfermedadeschikungunyahtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE VIRUS ZIKA
httpswwwnccdcgovtravelpageworld-map-areas-with-zika
httpappswhointirisbitstream106652546191WHO-ZIKV-SUR-171-engpdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadeszika20virushtml
httpwwwhealthmaporgzikatimeline
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 36 de 38
MAPAS CON ALARMAS DE ENFERMEDADES INFECCIOSAS POR PAISES
httpswwwnccdcgovtravelnotices
httpwwwwhointcsralertresponseen
httpfundacionioorgviajarmapa_alertashtml
httpwwwhealthmaporges
httpsecdceuropaeuenthreats-and-outbreaks
httpwwwviajarseguroorg
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 37 de 38
7 BIBLIOGRAFIacuteA
- Rapp C Debord T Travel-related fever Rev Med Interne 2011 Dec 32 Suppl 2S224-30
- Poirot JL Campa P Voyage en pays tropical La revue du practicien 2011 61 551-558
- Siikamaumlki HM Kivelauml PS Sipilauml PN et al Fever in travelers returning from malaria-endemic
areas dont look for malaria only J Travel Med 201118 239-44
- Field V Gautret P Schlagenhauf P et al Travel and migration associated infectious diseases
morbidity in Europe 2008BMC Infect Dis 201010330
- Gautret P Cramer JP Field V et al Infectious diseases among travellers and migrants in Europe
EuroTravNet 2010Euro Surveill 201217(26)
- Spira A Assessment of travellers who return home ill Lancet 2003 361 1459-69
- Ryan ET Wilson ME Kain KC Illnes after international travel N Engl J Med 2002347505-16
- Looke D Robson J Infections in the returned traveller MJA practice essentials 2002 177 212-
219
-Goacutemez J Fiebre en el viajero actuacioacuten en urgencias Emergencias 2004 16152-161
- Aparicio P Torrus D Trevintildeo B Zubero Z Guias clinicas SEIMC 2006 Guia de aproximacioacuten al viajero con
fiebre al regreso del troacutepico
- Freedman DO Weld LH Kozarsky PE et al Spectrum of disease and relation to place of
exposure among ill returned travelers N Engl J Med 2006354119-30
- Lo Re V III Gluckman SJ Fever in the returned traveller Am Fam Physician 2003681343-50
- Gascoacuten J Corachan M fiebre en el viajero intercontinental Medicina Integral 2011 37 38-40
- Lopez-Velez R Valoracioacuten diagnoacutestica del paciente con siacutendrome febril tras viaje a los troacutepicos Revista
cliacutenica espantildeola 2001 201 134136
- Perez-Molina JA Diaz menendez M Perez-Ayala A et al Tratamiento de las enfermedades causadas por
paraacutesitos EIMC 2009 11003 1-16
- Perez-Arellano JL Hernandez-Cabrera M Pisos-Alamo E et al Tratamiento de las enfermedades
parasitarias Informacioacuten Terapeacuteutica del sistema nacional de salud 2007 Vol 31 Num 1
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 38 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 8 de 38
Serologiacuteas y PCR dengue chikungunya y zika (si procede seguacuten datos
epidemioloacutegicos)
Segundo nivel si las anteriores son negativas y no hay una clara focalidad infecciosa
Repeticioacuten de gota gruesa a las 12h (hasta 3 determinaciones si la sospecha es alta)
Mejor en pico febril
Coprocultivos y paraacutesitos en heces
Serologiacuteas especiacuteficas (VIH VHB VHC Rickettsia Coxiella VEB CMV Lues
lyme Leptospira Brucella Leishmania) seguacuten la sospecha cliacutenica Uacutetiles para ver la
posterior conversioacuten en control a las 2-4 semanas
Frotis fariacutengeo para viacuterus
Otras seguacuten signos siacutentomas y epidemiologiacutea ver anexo 4 (diagnoacutestico
enfermedades maacutes frecuente)
Tercer nivel
Ag neumococo o legionella en orina cultivos de esputohellip
ECO abdominal
Mantoux Quantiferon Baciloscopias esputo orina heces sangre
Estudio inmunoloacutegico
Mielograma
TAC craneal puncioacuten lumbar
TAC toracoabdominal PET Ecocardiograma
Puncioacuten adenopatiacuteas
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 9 de 38
4 ALGORITMO DIAGNOacuteSTICO DE FIEBRE DEL VIAJERO
FIEBRE
Zona de riesgo y actividades
Periodo de incubacioacuten
Siacutentomas asociados
Signos fiacutesicos
Descartar malaria si es de zona de riesgo (3 gotas gruesas separadas 12h si es
necesario) tubo de hemograma (gota gruesa test raacutepido Ag malaria PCR plasmodium)
Descartar enfermedad grave Shock sepsis distreacutes respiratorio alt consciencia
hemorragias -gt aislamiento si riesgo contagio antibioacutetico empiacuterico tratamiento de soporte
Descartar dengue zika y chikungunya si zona y cliacutenica compatibles (fiebre cefalea
artromialgias) tubo de serologiacutea Declarar a preventiva Hoja de solicitud en caso de Zika
Focalidad
Infeccioacuten respiratoria urinaria diarrea del viajero infeccioacuten intraabdominal
meningitis tratamiento especiacutefico
No focalidad
Hemograma y bioquiacutemica con funcioacuten hepaacutetica y renal
Sedimento
Rx toacuterax
Hemocultivos y urocultivo
Diagnoacutestico
Tratamiento especiacutefico
No diagnoacutestico
Coprocultivos paraacutesitos en heces
Serologiacuteas VIH VHB VHC VEB
CMV Coxiella RickettsiaLues Lyme
Leptospira Brucella Leishmaniahellip Diagnoacutestico
Tratamiento especiacutefico
No diagnoacutestico
Frotis fariacutengeo para virus
Ag neumococo o legionella en orina
Cultivos de esputo
ECO abdominal
Mantoux quantiferon
BK esputo orina heces sangre
Estudio inmunoloacutegico
Mielograma
TAC craneal puncioacuten lumbar
Diagnoacutestico
Tratamiento especiacutefico
No diagnoacutestico
Estudio de fiebre de origen
desconocido
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 10 de 38
Considerar tratamiento empiacuterico una vez descartados malaria (tratamiento especifico) dengue zika
y chikungunya (tratamiento de soporte)
- Doxiciclina en sospecha de rickettsiosis
- Ceftriaxona en sospecha de fiebre tifoidea
- Ciprofloxacino en diarrea moderadasevera tras regreso de Aacutefrica o Latinoameacuterica y azitromicina
en diarrea de Asia
5 TRATAMIENTO DE MALARIA EN ADULTOS
Malaria por Plasmodium falciparum CON criterios de gravedad
Criterios de gravedad alteracioacuten conciencia crisis comiciales distres respiratorio edema pulmonar
insuficiencia renal moderada-grave shock anemia grave parasitemia gt 10
- Eleccioacuten Artesunato EV 24 mgkg a las 0 12h 24h y cada 24 horas hasta poder iniciar el
tratamiento oral Medicamento extranjero
- Alternativa Quinina EV dosis de carga 20 mgKg seguido de 10mgKg cada 8h 7diacuteas (con
suero glucosado y monitorizacioacuten ECG) + Doxiciclina EV 100 mg12h 7diacuteas
Pasar a tratamiento oral cuando sea posible
Malaria por Plasmodium falciparum SIN criterios de gravedad
- Eleccioacuten Riamet 20mg120mg (artemeterlumefantrina) 4 comp a las 0h y a las 8h y cada 12h el
2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp) Medicacioacuten extranjera necesidad de informe individualizado para la
solicitud
- Alternativas - Atovaquona-proguanil 250100mg (Malarone 250100mg) 4 compdiacutea 3 diacuteas
- Sulfato de quinina 850 mg8h + Doxiciclina 100 mg12h 7 diacuteas
- Eurartesim 40mg320mg (dihidroartemisina 40mg -piperaquina tetrafosfato
320mg) lt 75 kg 3 compdiacutea 3 diacuteas gt 75kg 4 compdiacutea 3 diacuteas
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 11 de 38
Malaria por Plasmodium vivax sensible a cloroquina Plasmodium ovale y Plasmodium
malariae
-Eleccioacuten Resochin 250mg o Dolquine 200mg (155mg cloroquina base) 4 comp a las 0h
seguidos de 2 comp a las 6h 24h y 48h (4222 total 10)
En Plasmodium vivax y Plasmodium ovale asociar primaquina tras comprobar que no existe deacuteficit
de 6 fosfato deshidrogenasa
- En P vivax Primaquine 75mg base 4 compdiacutea (30mg) 14 diacuteas
- En P ovale Primaquine 75mg base 2 compdiacutea (15mg) 14 diacuteas
Plasmodium vivax resistente a cloroquina (Indonesia y Papua nueva Guinea) se trataraacute como
Plasmodium falciparum
Solicitar gota gruesa de control a las 48h para ver respuesta al tratamiento
Los pacientes con malaria requieren ingreso al menos 12-24h hasta comprobar tolerancia y
seguridad del tratamiento - Malaria con criterios de gravedad valorar ingreso en UCI
- Malaria sin criterios de gravedad ingreso en MIF o en UCE
Al alta remitir a CCEE de Infecciosas-Tropicales (MIR INF02SE) con analiacutetica y gota gruesa
control
51 TRATAMIENTO DE MALARIA EN MUJERES EMBARAZADAS
Malaria en embarazadas por Plasmodium falciparum CON criterios de gravedad
- Eleccioacuten en primer trimestre Quinina EV dosis de carga 20 mgKg seguido de 10mgKg8h
7diacuteas (con suero glucosado 5 y monitorizacioacuten ECG) + Clindamicina EV 100 mgKg12h 7diacuteas
- Eleccioacuten en segundo y tercer trimestre Artesunato EV 24 mgkg a las 0 12h 24h y cada 24
horas hasta poder iniciar el tratamiento oral Medicacioacuten extranjera
- Alternativa durante todo el embarazo Quinina EV dosis de carga 20 mgKg seguido de 10mg
Kg 8h 7diacuteas (con suero glucosado 5 y monitorizacioacuten ECG) + Clindamicina EV 100
mgKg12h 7diacuteas
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 12 de 38
Pasar a tratamiento oral cuando sea posible
Malaria en embarazadas por Plasmodium falciparum SIN criterios de gravedad
- Eleccioacuten en primer trimestre Sulfato de quinina 850 mg8h VO + Clindamicina 450mg8h 7
diacuteas
- Eleccioacuten en segundo y tercer trimestre Riamet 20mg120mg (artemeterlumefantrina) 4 comp a
las 0 y a las 8h y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp) Medicacioacuten extranjera necesidad de
informe individualizado para su solicitud
- Alternativa durante todo el embarazo Sulfato de quinina 850 mg8h + Clindamicina
450mg8h 7 diacuteas
Malaria en embarazdas por Plasmodium vivax sensible a cloroquina Plasmodium ovale y
Plasmodium malariae
- Resochin 250mg o Dolquine 200mg (155mg cloroquina base) 4 comp a las 0h seguidos de 2
comp a las 6h 24h 48h (4222)
En Plasmodium vivax y Plasmodium ovale al estar contraindicada la primaquina en embarzazo dar
cloroquina 155 mg base 2 comp cada semana hasta el parto
52 TRATAMIENTO DE MALARIA EN NINtildeOS
Malaria en ninos por Plasmodium falciparum CON criterios de gravedad
- Eleccioacuten Artesunato lt20 kg 3mgKg EV a las 0 12h 24h y cada 24h hasta poder iniciar el
tratamiento oral gt20kg 24 mgkg EV a las 0 12h 24h y cada 24h hasta poder iniciar el tratamiento
oral Medicacioacuten extranjera
- Alternativa Quinina EV 10mgKg8h 7diacuteas (con suero glucosado5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 25-40mg mgKgdiacutea (en 3 o 4 dosis) 7diacuteas
Pasar a tratamiento oral cuando sea posible
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 13 de 38
Malaria en ninos por Plasmodium falciparum SIN criterios de gravedad
-Eleccioacuten Riamet 20mg120mg (artemeterlumefantrina) a las 0h a las 8h y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea
(total 24 comp) Seguacuten el peso lt 5Kg frac12 comprimido 5-14kg (lt 3 antildeos) 1 comp 15-24kg (3-8
antildeos) 2 comp 25-34kg (9-14 antildeos) 3 comp gt 34 kg igual que adultos Medicacioacuten extranjera
necesidad de informe individualizado para su solicitud
-Alternativa Malarone seguacuten peso Comprimides pediatricos (62525) comprimides adultos
(250100) En lt5Kg contraindicada 5-8Kg 2 comp pediaacutetricos 24h 3diacuteas 9-10 Kg 3 comp
pediaacutetricos24h 3 diacuteas 11-20 kg 1 comp adulto24h 3 diacuteas 21-30 kg 2 comp adulto24h 3diacuteas
31-40 kg 3 comp adulto24h 3 diacuteas gt40 kg igual que adultos 4 comp24h 3 diacuteas
- Alternativa Sulfato de quinina 10mg de salkg8horas + Clindamicina 25-40mgKgdiacutea dividido
en 3-4 dosis 7 diacuteas
Malaria en ninos por Plasmodium vivax sensible a cloroquina Plasmodium ovale y
Plasmodium malariae
- Resochin 250mg o Dolquine 200mg (155mg cloroquina base) 10mg de cloroquina baseKg a las
0h seguidos de 5mg de cloroquina baseKg a las 12h 24h 48h
-Primaquina aunque ha demostrado ser segura en nintildeos sigue sin recomendarse a menores de 4
antildeos (en el resto realizar la prueba de deacuteficit de 6 fosfato deshidrogenasa antes de su
administracioacuten)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 14 de 38
ANEXO 1 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN RIESGOS ESPECIacuteFICOS
RIESGOS ESPECIacuteFICOS ENFERMEDADES ASOCIADAS
Contacto con agua dulce
(bantildeos raftinghellip)
Leptospirosis
Esquistosomiasis
Melioidosis
Contacto con animales domeacutesticos o de
granja
Brucelosis
Leptospirosis
Psitacosis
Brucella
Fiebre Q
Tularemia
Rabia
Contactos sexuales o fluidos corporales VIH
Hepatitis B y C
Contacto con agujas jeringas
(dentista tatuajes acupunturahellip)
VIH
Hepatitis B y C
Contacto con sangre u otros fluidos
corporales en zona de riesgo
Ebola
Marburg
Peste neumoacutenica
Consumo de agua no tratada Amebas
Coacutelera
VHA VHE
fiebre tifoidea
Shigella
Giardia
Cryptosporidium
Ciclospora
Consumo de productos laacutecteos locales o
derivados
Brucelosis
Shigella
Fiebre tifoidea
Visita a cuevas visitas a zonas de riesgo Histoplasmosis
Rabia
Visita parques en zona de riesgo Tripanosomiasis africana
Rickettsiosis
Borreliosis
Dormir sin proteccioacuten en casascabantildeas en
zonas de riesgo
Tripanosomiasis americana (Enf de Chagas)
Consumo de cangrejos crudos Paragonimiasis
Contacto con tierra fango Estrongiloidiasis
Anquilostomiasis
Meliodosis
Larva migrans cutaacutenea
Miasis
Contacto con enfermos febriles Gripe
Meningitis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 15 de 38
TBC
Consumo de alimentos crudos o poco cocidos
(ensaladas pescado carne mariscohellip)
Ascariasis
Trichiurasis
Gnatostoma
Fasciola
Amebiasis
Gastroenteritis
VHA
Picadura de mosquito Paludismo
Filariasis (poco frecuente en viajeros)
Dengue
Chikungunya
Zika
Picadura de moscas Leishmaniasis
Miasis
Oncocercosis
Tripanosomiasis africana
Picadura de piojogarrapatapulga Borreliosis
Tifus
Rickettsiosis
Yersinia pestis
Los ldquovisiting friends and relativesrdquo tienen maacutes riesgo de malaria fiebre tifoidea parasitosis
intestinales siacutendromes respiratorios TBC e ITS
Los expatriados tienen maacutes riesgo de infecciones croacutenicas (malaria filariasis esquistosomiasis
estrongiloidiasis giardiasis brucelosis TBC)
Los mayores de 60 antildeos tienen maacutes riesgo de enfermedades graves como malaria grave infecciones
respiratorias bajas
Los nintildeos tienen maacutes riesgo de diarreas infecciones de la piel infecciones viacuteas respiratorias altas
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 16 de 38
ANEXO 2 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN PERIacuteODO DE INCUBACIOacuteN
MENOS DE 21 DIacuteAS MAacuteS DE 21DIacuteAS
Paludismo P falciparum Paludismo P falciparum
Dengue Zika y Chikungunya Paludismo vivax ovale malariae
Virus de las fiebres hemorraacutegicas
Rabia
Gastroenteritis Amebiasis
Leptospirosis Leishmaniasis
Fiebre tifoidea Fiebre tifoidea
Rickettsiosis Coxiella Lyme Tripanosomiasis
Schistosomiasis aguda (Katayama) Schistosomiasis croacutenica (hematuria diarreas)
VHA VHC VHE Primoinfeccioacuten VIH VHA VHB VIH Sd Mononucleoacutesido (VEB
CMV)
Brucella Brucella
Micosis endeacutemicas (Histoplasma) Micosis endeacutemicas (Histoplasma)
Tularemia Tuberculosis
Trichinosis Filarias (en viajeros de largas estancias)
Meningitis Melioidosis
Picadura de artroacutepodos Larva migrans visceral
Otros arbovirus (fiebre amarilla virus
encefalitis japonesa virus Toscana West
Nilevirus virus Valle del Rift)
Lues
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 17 de 38
ANEXO 3 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN SIacuteNTOMAS Y SIGNOS
SIacuteNTOMAS Y SIGNOS ENFERMEDAD INFECCIOSA
Ictericia
Malaria
Fiebre amarilla
Hepatitis viacuterica
Leptospirosis
Borreliosis
Tifus exantemaacutetico
Erupcioacuten maacuteculo-papular
Dengue (macular confluente)
Fiebre tifoidea
Ricketsiosis
Lyme
Sarampioacuten
Siacutendrome mononucleoacutesico (incluido VIH)
Dolor de garganta
Difteria
Fiebre de Lassa Marburg
VEB CMV
Tos o disnea
Filariasis por W bancrofti
Ascaris Strongiloides Anquilostoma
Paragonimiasis
Neumoniacutea atiacutepica (C burnetii
Mycoplasmahellip)
Histoplasmosis
Melioidosis
Picaduras artroacutepodos
Leishmaniasis cutaacutenea
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 18 de 38
Uacutelceras Tularemia
ITS (lues linfogranuloma granuloma
inguinal)
Dolor abdominal
Fiebre tifoidea
Absceso hepaacutetico amebiano
Diarrea
Gastroenteritis
Disenteriacutea amebianabacilar
Hepatomegalia
Hepatitis
Leishmaniasis
Esquistomiasis gastrointestinal
Absceso hepaacutetico amebiano bacteriano
Fasciola hepaacutetica
Brucelosis
Esplenomegalia
Paludismo
Tripanosomiasis
Esquistomiasis hepatoespleacutenica
Leishmaniasis
Mononucleosis
Brucelosis
Linfadenopatiacutea generalizada
Sd Mononucleoacutesico y otras infecciones
viacutericas
Toxoplasmosis
Rickettsiosis
Leptospirosis
Brucelosis
Tripanosomiasis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 19 de 38
Tularemia
Bartonella
Leishmaniasis
Alteraciones neuroloacutegicas
Malaria cerebral
Meningitis
Encefalitis
Leptospirosis
Fiebre tifoidea
Tripanosomiasis africana
Fiebre trombopenia e ictericia o hiperbilirrubinemia tiene alto poder predictivo de malaria
Leucopenia en fiebre tifoidea brucelosis rickettsiosis malaria y dengue
Linfocitosis sugiere viriasis
Eosinofilia sugiere helmintiasis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 20 de 38
ANEXO 4 APROXIMACIOacuteN DIAGNOacuteSTICA DE LAS ENFERMEDADES MAacuteS
FRECUENTES
Amebiasis intestinal Estudio de paraacutesitos en heces
Amebiasis extraintestinal EcoTAC abdominal
Serologiacutea Entamoeba histolytica
Si hay material drenado realizar PCR E Histolytica y estudio de
paraacutesitos
Borrelia burgdorferi
(Lyme)
Borrelia recurrentis
(Fiebre recurrente)
Serologiacutea Borrelia burgdorferi (dudosa interpretacioacuten)
Serologiacutea en centro de referencia
Brucelosis Serologiacutea Rosa de Bengala y Ac totales a Brucella
Hemocultivos
Dengue Zika
Chikungunya
Tubo de serologiacutea
Zika se puede determinar en orina y en semen
Enfermedad de
transmisioacuten sexual
Serologiacutea lueacutetica VHB VHC VIH-12 (Ac y Ag-P24)
Esquistosomiasis Estudio de paraacutesitos en heces y orina (no en Sd Katayama
negativos) 12 h tras ejercicio
Serologiacutea en centro de referencia
Estrongiloidiasis Estudio de Strongyloides en heces y otros liacutequidos bioloacutegicos o
secreciones (jugo duodenal o biopsia intestinal)
Serologiacutea en centro de referencia
Fiebre tifoidea
paratifoidea
Hemocultivos durante la primera semana
vultivos de las placas si hay roseola
Coprocultivo y urocultivo despueacutes de la primera semana
Fiebre amarilla Serologiacutea centro de referencia
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 21 de 38
Fiebre Q Serologiacutea Coxiella burnetii
Filariasis Examen parasitoloacutegico en sangre (Wuchereria entre las 20-24h Loa
Loa entre las 10-14h)
En Onchocerca volvulus
- Estudio parasitoloacutegico en biopsia superficial de la piel
- Laacutempara de hendidura para observacioacuten de microfilarias en
coacuternea caacutemara anterior o humor viacutetreo
Hepatitis viacuterica Serologiacuteas VHA VHB VHC VHS CMV VEB
Histoplasmosis Cultivo de hongos en esputo
Serologiacutea Histoplasma
PAAF adenopatiacuteas
Leishmaniasis cutaacutenea Toma de material del borde de la lesioacuten para examen microscoacutepico y
PCR de Leishmania
Leishmaniasis visceral Examen microscoacutepico y PCR de Leishmania en medula oacutesea
Serologiacutea Leishmania
PCR en sangre de Leishmania
Leptospirosis Serologiacutea Leptospira en centro de referencia
Melioidosis Cultivos bacterianos de esputo u otros
Mononucleosis infecciosa Serologiacutea Paul Bunell
Ac heteroacutefilos
Paludismo Gota gruesa y extensioacuten Test raacutepido de Antiacutegeno plasmodium en
sangre (mejor si es en pico febril) se pueden repetir 3 muestras (cada
12h)
- PCR Plasmodium en sangre
Rickettsiosis
Serologiacutea R conorii
Serologiacutea en centro de referencia
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 22 de 38
TBC Mantouxquantiferon
Cultivo para Mycobacterias de esputo y cualquier otra focalidad
Tripanosomiasis africana
(enfermedad del suentildeo)
Serologiacutea en centro de referencia
Estudio parasitoloacutegico en LCR o tambieacuten en sangre o PAAF
ganglionar
Tripanosomiasis
americana (enfermedad de
Chagas)
Serologiacutea (confimar con segunda serologiacutea)
Estudio parasitoloacutegico en sangre (PCR en infeccioacuten aguda
microhematocrito)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 23 de 38
ANEXO 5 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO DE ELECCIOacuteN DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Riamet 20mg120mg 4 comp a las 0 y 8h
y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp)
Adultos con P vivax sensible a
cloroquina P ovale y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg 4
comp a las 0h seguidos de 2 comp a las
6h 24h y 48h (4222)
Pvivax y P ovale antildeadir primaquina
Embarazadas primer trimestre con
P falciparum CON criterios gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mgKg cada 8h 7diacuteas (junto
con suero glucosado y monitorizacioacuten
ECG) + Clindamicina EV 100 mgKg12h
7diacuteas
Embarazadas segundo y tercer
trimestres con P falciparum CON
criterios gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
Embarazadas primer trimestre con
P falciparum SIN criterios gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Clindamicina 450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas segundo y tercer trimestre
con P falciparum SIN criterios gravedad
Riamet 20mg120mg 4 comp a las 0h y 8h
y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp)
Embarazadas con P vivax sensible a
cloroquina P ovale y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg 4
comp a las 0h seguidos de 2 comp a las
6h 24h y 48h (4222)
P vivax y P ovale no antildeadir primaquina
hasta parto (profilaxis con cloroquina
155mg base 2 compsemana hasta parto)
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 24 de 38
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Riamet 20mg120mg a las 0h y 8h y cada
12h el 2ordm y 3ordm diacutea Seguacuten peso
lt 5Kg frac12 comprimido
5-14kg (lt 3 antildeos) 1 comp
15-24kg (3-8 antildeos) 2 comp
25-34kg (9-14 antildeos) 3 comp
gt 34 kg igual que adultos
Nintildeos con P vivax S cloroquina P ovale
y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg
(155mg cloroquina base) 10mg de
cloroquina baseKg a las 0h seguidos de
5mg de cloroquina baseKg a las 12h 24h
y 48h
Primaquina aunque ha demostrado ser
segura en nintildeos sigue sin recomendarse a
menores de 4 antildeos (en el resto realizar la
prueba de degraveficit de 6PDH antes)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 25 de 38
ANEXO 6 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO ALTERNATIVO DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina IV dosis de 20 mgKg seguido de
10mgKg8h 7diacuteas (con suero glucosado 5
y monitorizacioacuten ECG) + Doxiciclina EV 100
mg12h 7diacuteas Pasar VO cuando se pueda
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Atovaquona-proguanil 250mg100mg
(Malarone 250100) 4 compdiacutea 3 diacuteas
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Doxiciclina 100 mg12h 7 diacuteas
Eurartesim 40mg320mg (dihidroartemisina
40mg -piperaquina tetrafosfato 320mg)
lt75 kg 3 compdiacutea 3 diacuteas
gt 75kg 4 compdiacutea 3 diacuteas
Adultos con P vivax sensible a cloroquina
P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mg Kg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado 5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 100 mgKg12h 7diacuteas
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P Falciparum SIN criterios
gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h + Clindamicina
450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas con P vivax sensible
cloroquina P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV 10mgKg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 25-40mg mgKgdia (en 3 o
4 dosis) 7diacuteas
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Malarone comp pediaacutetricos (62525) o
comp adultos(250100) seguacuten peso
lt5Kg contraindicada
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 26 de 38
5-8Kg 2 comp pediaacutetricos24h 3diacuteas
9-10 Kg 3 comp pediaacutetricos24h 3 diacuteas
11-20 kg 1 comp adulto24h 3 diacuteas
21-30 kg 2 comp adulto24h 3diacuteas
31-40 kg 3 comp adulto24h 3 diacuteas
gt40 kg igual que adultos (4compdiacutea 3 diacuteas)
Sulfato de quinina 10mg de salkg8horas +
Clindamicina 25-40mgKgdiacutea dividido en 3-
4 dosis 7 diacuteas
Nintildeos con P vivax sensible a cloroquina P
ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 27 de 38
ANEXO 7 TRATAMIENTOS APROBADOS PARA MALARIA
Artesunato
EV
Artesun reg Amp 60mg de
artesunato EV o IM
Incluido en SNS Medicacioacuten
extranjera
Artemether +
lumefantrina
Riametreg Comp 20 mg artemether +
120 mg de lumefantrina
Disponible como
medicacioacuten extranjera
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Atovacuona
+
proguanil
Malaronereg Comp 250 mg de atovacuona
+100 mg de proguanil
(adultos)
Comp 625 mg de atovacuona + 25
mg de proguanil
(pediaacutetrico)
Incluido en SNS Disponible
consin
receta meacutedica
Clindamicina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
300mg
Ampollas de 600mg
Incluido en SNS
Cloroquina Dolquinereg
Comp 200 mg de
hidroxicloroquina sulfato
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Resochinreg
Comp 250 mg de difosfato
de cloroquina
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Doxiciclina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
100mg
Ampollas de 100mg
Incluido en SNS
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 28 de 38
Piperaquina
+
dihidroartemisina
Eurartesimreg Comp 40 mg piperaquina
+ 320 mg dihidroartemisina
tetrafosfato
NO incluido en
catalogo de SNS
Primaquina Primaquine
phosphatereg
Comp 75 mg (difosfato de
primaquina)
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Quinina
sulfato
Sulfato de
quinina
Caacutepsulas de 325mg (formula
magistral)
Incluido en SNS
Quinina
hidrocloruro
Foacutermula
magistral
Solucioacuten inyectable
600mg en 10 ml
Excluido en SNS
SNS Sistema Nacional de Salud
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 29 de 38
ANEXO 8 PRINCIPALES EFECTOS SECUNDARIOS DE LOS ANTIMALAacuteRICOS
Artemisinas (artemeter artesunato
dihidroartemisina)
Bradicardia sinusal prolongacioacuten QT aumento transaminasas neutropenia
eosinofiacutelia urticaria anemia hemoliacutetica tardiacutea
(maacutes en administracioacuten EV)
Atovacuona proguanil Diarreas naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal astegravenia mareos cefalea
erupcioacuten cutanea prurito y tos aumento transaminasas pancitopenia raro
eritema multiforme
Proguanil aftas bucales dolor abdominal diarrea cefalea descamacioacuten
palmoplantar hematuria fotosensibilidad pancitopenia
Clindamicina Diarrea en 20 naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal clostridium en
lt5 aumento transaminasas neutropenia trombopenia raro arritmias
Cloroquina Cefalea astenia diarrea voacutemitos dolor abdominal prurito eritema
multiforme pigmentacioacuten negroazulada de piel y mucosas alopecia
visioacuten borrosa y alteraciones de la acomodacioacuten opacidades corneales
(reversibles) retinopatiacutea (acumulo en la melanina de la retina puede
ser irreversible y progresiva en tratamientos prolongados)
pancitopenia hipocacusia acufenos insomnio neuropatia perifegraverica y
arritmias Contraindicado en psoriasis ulcus porfiacuteria aguda
intermitente y epilegravepsia
Doxiciclina Nauseas voacutemitos diarrea ulcus (se recomienda tomar en
bipedestacioacuten con 100ml de agua) hiperssensibilidad cutaacutenea
(urticaria erupcioacuten edema periorbitario) fotosensibilidad
hiperligmentacioacuten de piel y dientes degeneracioacuten grasa hepaacutetica
pancitopenia anemia hemoliacutetica y candidiasis vaginal miopia
transitoria por hidratacioacuten del cristalino
Primaquina Hemoslisis intravascular en pacientes con deacuteficit de 6PDH dispepsia
nauseas y voacutemitos (mejora con comida) cefalea prurito
alteracioacutenes de acomodacioacuten visual HTA arritmias En dosis altas
leucopenia agranulocitosis y metahemoglobinemia
Quinina Exantema prurito reacciones de hipersensibilidad
fiebre medicamentosa cinconismo (acuacutefenos hipoacuacutesia inestabilidad
cefalea naacuteuseas) hipoglucemia (durante la administracioacuten parenteral
debe perfundirse suero glucosado) hepatotoxicidad pancitopenia
alargamiento del QT
Su administracioacuten EV raacutepida puede produir fibrilacioacuten ventricular
hemolisis intravascular hemoglobuinuria e insuficiencia renal
(por anticuerpos frente a quinina blackwaterfever)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 30 de 38
ANEXO 9 ENFERMEDADES DE DECLARACIOacuteN OBLIGATORIA URGENTE Y NO
URGENTE
Botulismo
Brucelosis
Carbunco
Chikungunya
Coacutelera
Coronavirus MERS CoV
Difteria
Disenteria (shigella)
Encefalopatiacuteas espongiformes transmisibles humanas
Ebola
Fiebre tifoidea y paratifoidea
Fiebre amarilla
Fiebres hemorraacutegicas virales
Gripe H5N1y H7N9
Hepatitis A y hepatitis B
Infeccioacuten por gonococo
Legionelosis
Leishmaniosis
Lepra
Enfermedad invasiva por neumococo
Enfermedad invasiva por Haemophilus influenzae
Enfermedad invasiva por Spyogenes
Enfermedad meningocoacutecica
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 31 de 38
VIH y SIDA
Malaria
Paraacutelisis flaacutecida en menores de 15 antildeos
Parotiditis
Peste
Polio
Rabia
Rubeola y rubeola congeacutenita
Siacutefilis y siacutefilis congeacutenita
Siacutendrome respiratorio agudo grave
Teacutetanos y teacutetanos neonatal
Tifus exantemaacutetico
Tosferina
Triquinosis
TBC
Viruela
West Nile
Sarampioacuten
Brotes y situaciones epideacutemicas de cualquier etiologiacutea
Son de notificacioacuten numeacuterica (no individual) la diarrea infecciosa aguda fiebre botonosa fiebre
recurrente por garrapatas gripe (no H5N1 ni H7N9) herpes zoster varicela
La notificacioacuten no urgente se realizaraacute mediante una de interconsulta ordinaria a medicina
preventiva
Las notificacioacuten urgente se realizraacute llamando al busca de medicina preventiva (busca 49131 o
extensiones 76004 o 47006) cuando sean diacuteas laborables de 8 a 15 horas En caso de diacuteas festivos o
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 32 de 38
en horario de 15h a 8 h se dejaraacute un mensaje en el buzon de voz de la conselleriacutea teleacutefono 971 17
73 62 o enviando mail a vigilanciadgsanitacaibes
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 33 de 38
ANEXO 10 HOJA DE PETICIOacuteN PARA LA SOLICITUD DE ESTUDIO DE ZIKA
DENGUE Y CHIKUNGUNYA
Obligatorio para solicitar estudio de Zika no obligatorio para solicitar estudio de dengue o
chikungunya
Remitir a microbiologiacutea junto a la peticioacuten de solicitud de millenium
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 34 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 35 de 38
ANEXO 11 DIRECCIONES DONDE ENCONTRAR MAPAS Y ALARMAS DE LAS
PRINCIPALES ENFERMEDADES TROPICALES
MAPAS DE RIESGO DE MALARIA
httpswwwcdcgovmalariamap
httpwwwwhointmalariatravellerses
httpappswhointirisbitstream106652549141WHO-HTM-GMP-20174-spapdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadesmalariazonas20de20riesgohtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE DENGUE
httpswwwcdcgovdengueepidemiologyindexhtml
httpwwwwhointdenguecontrolepidemiologyen
httpfundacionioorgviajarenfermedadesdenguehtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE CHIKUNGUNYA
httpswwwcdcgovchikungunyageoindexhtml
httpfundacionioorgviajarenfermedadeschikungunyahtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE VIRUS ZIKA
httpswwwnccdcgovtravelpageworld-map-areas-with-zika
httpappswhointirisbitstream106652546191WHO-ZIKV-SUR-171-engpdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadeszika20virushtml
httpwwwhealthmaporgzikatimeline
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 36 de 38
MAPAS CON ALARMAS DE ENFERMEDADES INFECCIOSAS POR PAISES
httpswwwnccdcgovtravelnotices
httpwwwwhointcsralertresponseen
httpfundacionioorgviajarmapa_alertashtml
httpwwwhealthmaporges
httpsecdceuropaeuenthreats-and-outbreaks
httpwwwviajarseguroorg
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 37 de 38
7 BIBLIOGRAFIacuteA
- Rapp C Debord T Travel-related fever Rev Med Interne 2011 Dec 32 Suppl 2S224-30
- Poirot JL Campa P Voyage en pays tropical La revue du practicien 2011 61 551-558
- Siikamaumlki HM Kivelauml PS Sipilauml PN et al Fever in travelers returning from malaria-endemic
areas dont look for malaria only J Travel Med 201118 239-44
- Field V Gautret P Schlagenhauf P et al Travel and migration associated infectious diseases
morbidity in Europe 2008BMC Infect Dis 201010330
- Gautret P Cramer JP Field V et al Infectious diseases among travellers and migrants in Europe
EuroTravNet 2010Euro Surveill 201217(26)
- Spira A Assessment of travellers who return home ill Lancet 2003 361 1459-69
- Ryan ET Wilson ME Kain KC Illnes after international travel N Engl J Med 2002347505-16
- Looke D Robson J Infections in the returned traveller MJA practice essentials 2002 177 212-
219
-Goacutemez J Fiebre en el viajero actuacioacuten en urgencias Emergencias 2004 16152-161
- Aparicio P Torrus D Trevintildeo B Zubero Z Guias clinicas SEIMC 2006 Guia de aproximacioacuten al viajero con
fiebre al regreso del troacutepico
- Freedman DO Weld LH Kozarsky PE et al Spectrum of disease and relation to place of
exposure among ill returned travelers N Engl J Med 2006354119-30
- Lo Re V III Gluckman SJ Fever in the returned traveller Am Fam Physician 2003681343-50
- Gascoacuten J Corachan M fiebre en el viajero intercontinental Medicina Integral 2011 37 38-40
- Lopez-Velez R Valoracioacuten diagnoacutestica del paciente con siacutendrome febril tras viaje a los troacutepicos Revista
cliacutenica espantildeola 2001 201 134136
- Perez-Molina JA Diaz menendez M Perez-Ayala A et al Tratamiento de las enfermedades causadas por
paraacutesitos EIMC 2009 11003 1-16
- Perez-Arellano JL Hernandez-Cabrera M Pisos-Alamo E et al Tratamiento de las enfermedades
parasitarias Informacioacuten Terapeacuteutica del sistema nacional de salud 2007 Vol 31 Num 1
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 38 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 9 de 38
4 ALGORITMO DIAGNOacuteSTICO DE FIEBRE DEL VIAJERO
FIEBRE
Zona de riesgo y actividades
Periodo de incubacioacuten
Siacutentomas asociados
Signos fiacutesicos
Descartar malaria si es de zona de riesgo (3 gotas gruesas separadas 12h si es
necesario) tubo de hemograma (gota gruesa test raacutepido Ag malaria PCR plasmodium)
Descartar enfermedad grave Shock sepsis distreacutes respiratorio alt consciencia
hemorragias -gt aislamiento si riesgo contagio antibioacutetico empiacuterico tratamiento de soporte
Descartar dengue zika y chikungunya si zona y cliacutenica compatibles (fiebre cefalea
artromialgias) tubo de serologiacutea Declarar a preventiva Hoja de solicitud en caso de Zika
Focalidad
Infeccioacuten respiratoria urinaria diarrea del viajero infeccioacuten intraabdominal
meningitis tratamiento especiacutefico
No focalidad
Hemograma y bioquiacutemica con funcioacuten hepaacutetica y renal
Sedimento
Rx toacuterax
Hemocultivos y urocultivo
Diagnoacutestico
Tratamiento especiacutefico
No diagnoacutestico
Coprocultivos paraacutesitos en heces
Serologiacuteas VIH VHB VHC VEB
CMV Coxiella RickettsiaLues Lyme
Leptospira Brucella Leishmaniahellip Diagnoacutestico
Tratamiento especiacutefico
No diagnoacutestico
Frotis fariacutengeo para virus
Ag neumococo o legionella en orina
Cultivos de esputo
ECO abdominal
Mantoux quantiferon
BK esputo orina heces sangre
Estudio inmunoloacutegico
Mielograma
TAC craneal puncioacuten lumbar
Diagnoacutestico
Tratamiento especiacutefico
No diagnoacutestico
Estudio de fiebre de origen
desconocido
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 10 de 38
Considerar tratamiento empiacuterico una vez descartados malaria (tratamiento especifico) dengue zika
y chikungunya (tratamiento de soporte)
- Doxiciclina en sospecha de rickettsiosis
- Ceftriaxona en sospecha de fiebre tifoidea
- Ciprofloxacino en diarrea moderadasevera tras regreso de Aacutefrica o Latinoameacuterica y azitromicina
en diarrea de Asia
5 TRATAMIENTO DE MALARIA EN ADULTOS
Malaria por Plasmodium falciparum CON criterios de gravedad
Criterios de gravedad alteracioacuten conciencia crisis comiciales distres respiratorio edema pulmonar
insuficiencia renal moderada-grave shock anemia grave parasitemia gt 10
- Eleccioacuten Artesunato EV 24 mgkg a las 0 12h 24h y cada 24 horas hasta poder iniciar el
tratamiento oral Medicamento extranjero
- Alternativa Quinina EV dosis de carga 20 mgKg seguido de 10mgKg cada 8h 7diacuteas (con
suero glucosado y monitorizacioacuten ECG) + Doxiciclina EV 100 mg12h 7diacuteas
Pasar a tratamiento oral cuando sea posible
Malaria por Plasmodium falciparum SIN criterios de gravedad
- Eleccioacuten Riamet 20mg120mg (artemeterlumefantrina) 4 comp a las 0h y a las 8h y cada 12h el
2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp) Medicacioacuten extranjera necesidad de informe individualizado para la
solicitud
- Alternativas - Atovaquona-proguanil 250100mg (Malarone 250100mg) 4 compdiacutea 3 diacuteas
- Sulfato de quinina 850 mg8h + Doxiciclina 100 mg12h 7 diacuteas
- Eurartesim 40mg320mg (dihidroartemisina 40mg -piperaquina tetrafosfato
320mg) lt 75 kg 3 compdiacutea 3 diacuteas gt 75kg 4 compdiacutea 3 diacuteas
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 11 de 38
Malaria por Plasmodium vivax sensible a cloroquina Plasmodium ovale y Plasmodium
malariae
-Eleccioacuten Resochin 250mg o Dolquine 200mg (155mg cloroquina base) 4 comp a las 0h
seguidos de 2 comp a las 6h 24h y 48h (4222 total 10)
En Plasmodium vivax y Plasmodium ovale asociar primaquina tras comprobar que no existe deacuteficit
de 6 fosfato deshidrogenasa
- En P vivax Primaquine 75mg base 4 compdiacutea (30mg) 14 diacuteas
- En P ovale Primaquine 75mg base 2 compdiacutea (15mg) 14 diacuteas
Plasmodium vivax resistente a cloroquina (Indonesia y Papua nueva Guinea) se trataraacute como
Plasmodium falciparum
Solicitar gota gruesa de control a las 48h para ver respuesta al tratamiento
Los pacientes con malaria requieren ingreso al menos 12-24h hasta comprobar tolerancia y
seguridad del tratamiento - Malaria con criterios de gravedad valorar ingreso en UCI
- Malaria sin criterios de gravedad ingreso en MIF o en UCE
Al alta remitir a CCEE de Infecciosas-Tropicales (MIR INF02SE) con analiacutetica y gota gruesa
control
51 TRATAMIENTO DE MALARIA EN MUJERES EMBARAZADAS
Malaria en embarazadas por Plasmodium falciparum CON criterios de gravedad
- Eleccioacuten en primer trimestre Quinina EV dosis de carga 20 mgKg seguido de 10mgKg8h
7diacuteas (con suero glucosado 5 y monitorizacioacuten ECG) + Clindamicina EV 100 mgKg12h 7diacuteas
- Eleccioacuten en segundo y tercer trimestre Artesunato EV 24 mgkg a las 0 12h 24h y cada 24
horas hasta poder iniciar el tratamiento oral Medicacioacuten extranjera
- Alternativa durante todo el embarazo Quinina EV dosis de carga 20 mgKg seguido de 10mg
Kg 8h 7diacuteas (con suero glucosado 5 y monitorizacioacuten ECG) + Clindamicina EV 100
mgKg12h 7diacuteas
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 12 de 38
Pasar a tratamiento oral cuando sea posible
Malaria en embarazadas por Plasmodium falciparum SIN criterios de gravedad
- Eleccioacuten en primer trimestre Sulfato de quinina 850 mg8h VO + Clindamicina 450mg8h 7
diacuteas
- Eleccioacuten en segundo y tercer trimestre Riamet 20mg120mg (artemeterlumefantrina) 4 comp a
las 0 y a las 8h y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp) Medicacioacuten extranjera necesidad de
informe individualizado para su solicitud
- Alternativa durante todo el embarazo Sulfato de quinina 850 mg8h + Clindamicina
450mg8h 7 diacuteas
Malaria en embarazdas por Plasmodium vivax sensible a cloroquina Plasmodium ovale y
Plasmodium malariae
- Resochin 250mg o Dolquine 200mg (155mg cloroquina base) 4 comp a las 0h seguidos de 2
comp a las 6h 24h 48h (4222)
En Plasmodium vivax y Plasmodium ovale al estar contraindicada la primaquina en embarzazo dar
cloroquina 155 mg base 2 comp cada semana hasta el parto
52 TRATAMIENTO DE MALARIA EN NINtildeOS
Malaria en ninos por Plasmodium falciparum CON criterios de gravedad
- Eleccioacuten Artesunato lt20 kg 3mgKg EV a las 0 12h 24h y cada 24h hasta poder iniciar el
tratamiento oral gt20kg 24 mgkg EV a las 0 12h 24h y cada 24h hasta poder iniciar el tratamiento
oral Medicacioacuten extranjera
- Alternativa Quinina EV 10mgKg8h 7diacuteas (con suero glucosado5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 25-40mg mgKgdiacutea (en 3 o 4 dosis) 7diacuteas
Pasar a tratamiento oral cuando sea posible
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 13 de 38
Malaria en ninos por Plasmodium falciparum SIN criterios de gravedad
-Eleccioacuten Riamet 20mg120mg (artemeterlumefantrina) a las 0h a las 8h y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea
(total 24 comp) Seguacuten el peso lt 5Kg frac12 comprimido 5-14kg (lt 3 antildeos) 1 comp 15-24kg (3-8
antildeos) 2 comp 25-34kg (9-14 antildeos) 3 comp gt 34 kg igual que adultos Medicacioacuten extranjera
necesidad de informe individualizado para su solicitud
-Alternativa Malarone seguacuten peso Comprimides pediatricos (62525) comprimides adultos
(250100) En lt5Kg contraindicada 5-8Kg 2 comp pediaacutetricos 24h 3diacuteas 9-10 Kg 3 comp
pediaacutetricos24h 3 diacuteas 11-20 kg 1 comp adulto24h 3 diacuteas 21-30 kg 2 comp adulto24h 3diacuteas
31-40 kg 3 comp adulto24h 3 diacuteas gt40 kg igual que adultos 4 comp24h 3 diacuteas
- Alternativa Sulfato de quinina 10mg de salkg8horas + Clindamicina 25-40mgKgdiacutea dividido
en 3-4 dosis 7 diacuteas
Malaria en ninos por Plasmodium vivax sensible a cloroquina Plasmodium ovale y
Plasmodium malariae
- Resochin 250mg o Dolquine 200mg (155mg cloroquina base) 10mg de cloroquina baseKg a las
0h seguidos de 5mg de cloroquina baseKg a las 12h 24h 48h
-Primaquina aunque ha demostrado ser segura en nintildeos sigue sin recomendarse a menores de 4
antildeos (en el resto realizar la prueba de deacuteficit de 6 fosfato deshidrogenasa antes de su
administracioacuten)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 14 de 38
ANEXO 1 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN RIESGOS ESPECIacuteFICOS
RIESGOS ESPECIacuteFICOS ENFERMEDADES ASOCIADAS
Contacto con agua dulce
(bantildeos raftinghellip)
Leptospirosis
Esquistosomiasis
Melioidosis
Contacto con animales domeacutesticos o de
granja
Brucelosis
Leptospirosis
Psitacosis
Brucella
Fiebre Q
Tularemia
Rabia
Contactos sexuales o fluidos corporales VIH
Hepatitis B y C
Contacto con agujas jeringas
(dentista tatuajes acupunturahellip)
VIH
Hepatitis B y C
Contacto con sangre u otros fluidos
corporales en zona de riesgo
Ebola
Marburg
Peste neumoacutenica
Consumo de agua no tratada Amebas
Coacutelera
VHA VHE
fiebre tifoidea
Shigella
Giardia
Cryptosporidium
Ciclospora
Consumo de productos laacutecteos locales o
derivados
Brucelosis
Shigella
Fiebre tifoidea
Visita a cuevas visitas a zonas de riesgo Histoplasmosis
Rabia
Visita parques en zona de riesgo Tripanosomiasis africana
Rickettsiosis
Borreliosis
Dormir sin proteccioacuten en casascabantildeas en
zonas de riesgo
Tripanosomiasis americana (Enf de Chagas)
Consumo de cangrejos crudos Paragonimiasis
Contacto con tierra fango Estrongiloidiasis
Anquilostomiasis
Meliodosis
Larva migrans cutaacutenea
Miasis
Contacto con enfermos febriles Gripe
Meningitis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 15 de 38
TBC
Consumo de alimentos crudos o poco cocidos
(ensaladas pescado carne mariscohellip)
Ascariasis
Trichiurasis
Gnatostoma
Fasciola
Amebiasis
Gastroenteritis
VHA
Picadura de mosquito Paludismo
Filariasis (poco frecuente en viajeros)
Dengue
Chikungunya
Zika
Picadura de moscas Leishmaniasis
Miasis
Oncocercosis
Tripanosomiasis africana
Picadura de piojogarrapatapulga Borreliosis
Tifus
Rickettsiosis
Yersinia pestis
Los ldquovisiting friends and relativesrdquo tienen maacutes riesgo de malaria fiebre tifoidea parasitosis
intestinales siacutendromes respiratorios TBC e ITS
Los expatriados tienen maacutes riesgo de infecciones croacutenicas (malaria filariasis esquistosomiasis
estrongiloidiasis giardiasis brucelosis TBC)
Los mayores de 60 antildeos tienen maacutes riesgo de enfermedades graves como malaria grave infecciones
respiratorias bajas
Los nintildeos tienen maacutes riesgo de diarreas infecciones de la piel infecciones viacuteas respiratorias altas
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 16 de 38
ANEXO 2 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN PERIacuteODO DE INCUBACIOacuteN
MENOS DE 21 DIacuteAS MAacuteS DE 21DIacuteAS
Paludismo P falciparum Paludismo P falciparum
Dengue Zika y Chikungunya Paludismo vivax ovale malariae
Virus de las fiebres hemorraacutegicas
Rabia
Gastroenteritis Amebiasis
Leptospirosis Leishmaniasis
Fiebre tifoidea Fiebre tifoidea
Rickettsiosis Coxiella Lyme Tripanosomiasis
Schistosomiasis aguda (Katayama) Schistosomiasis croacutenica (hematuria diarreas)
VHA VHC VHE Primoinfeccioacuten VIH VHA VHB VIH Sd Mononucleoacutesido (VEB
CMV)
Brucella Brucella
Micosis endeacutemicas (Histoplasma) Micosis endeacutemicas (Histoplasma)
Tularemia Tuberculosis
Trichinosis Filarias (en viajeros de largas estancias)
Meningitis Melioidosis
Picadura de artroacutepodos Larva migrans visceral
Otros arbovirus (fiebre amarilla virus
encefalitis japonesa virus Toscana West
Nilevirus virus Valle del Rift)
Lues
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 17 de 38
ANEXO 3 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN SIacuteNTOMAS Y SIGNOS
SIacuteNTOMAS Y SIGNOS ENFERMEDAD INFECCIOSA
Ictericia
Malaria
Fiebre amarilla
Hepatitis viacuterica
Leptospirosis
Borreliosis
Tifus exantemaacutetico
Erupcioacuten maacuteculo-papular
Dengue (macular confluente)
Fiebre tifoidea
Ricketsiosis
Lyme
Sarampioacuten
Siacutendrome mononucleoacutesico (incluido VIH)
Dolor de garganta
Difteria
Fiebre de Lassa Marburg
VEB CMV
Tos o disnea
Filariasis por W bancrofti
Ascaris Strongiloides Anquilostoma
Paragonimiasis
Neumoniacutea atiacutepica (C burnetii
Mycoplasmahellip)
Histoplasmosis
Melioidosis
Picaduras artroacutepodos
Leishmaniasis cutaacutenea
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 18 de 38
Uacutelceras Tularemia
ITS (lues linfogranuloma granuloma
inguinal)
Dolor abdominal
Fiebre tifoidea
Absceso hepaacutetico amebiano
Diarrea
Gastroenteritis
Disenteriacutea amebianabacilar
Hepatomegalia
Hepatitis
Leishmaniasis
Esquistomiasis gastrointestinal
Absceso hepaacutetico amebiano bacteriano
Fasciola hepaacutetica
Brucelosis
Esplenomegalia
Paludismo
Tripanosomiasis
Esquistomiasis hepatoespleacutenica
Leishmaniasis
Mononucleosis
Brucelosis
Linfadenopatiacutea generalizada
Sd Mononucleoacutesico y otras infecciones
viacutericas
Toxoplasmosis
Rickettsiosis
Leptospirosis
Brucelosis
Tripanosomiasis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 19 de 38
Tularemia
Bartonella
Leishmaniasis
Alteraciones neuroloacutegicas
Malaria cerebral
Meningitis
Encefalitis
Leptospirosis
Fiebre tifoidea
Tripanosomiasis africana
Fiebre trombopenia e ictericia o hiperbilirrubinemia tiene alto poder predictivo de malaria
Leucopenia en fiebre tifoidea brucelosis rickettsiosis malaria y dengue
Linfocitosis sugiere viriasis
Eosinofilia sugiere helmintiasis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 20 de 38
ANEXO 4 APROXIMACIOacuteN DIAGNOacuteSTICA DE LAS ENFERMEDADES MAacuteS
FRECUENTES
Amebiasis intestinal Estudio de paraacutesitos en heces
Amebiasis extraintestinal EcoTAC abdominal
Serologiacutea Entamoeba histolytica
Si hay material drenado realizar PCR E Histolytica y estudio de
paraacutesitos
Borrelia burgdorferi
(Lyme)
Borrelia recurrentis
(Fiebre recurrente)
Serologiacutea Borrelia burgdorferi (dudosa interpretacioacuten)
Serologiacutea en centro de referencia
Brucelosis Serologiacutea Rosa de Bengala y Ac totales a Brucella
Hemocultivos
Dengue Zika
Chikungunya
Tubo de serologiacutea
Zika se puede determinar en orina y en semen
Enfermedad de
transmisioacuten sexual
Serologiacutea lueacutetica VHB VHC VIH-12 (Ac y Ag-P24)
Esquistosomiasis Estudio de paraacutesitos en heces y orina (no en Sd Katayama
negativos) 12 h tras ejercicio
Serologiacutea en centro de referencia
Estrongiloidiasis Estudio de Strongyloides en heces y otros liacutequidos bioloacutegicos o
secreciones (jugo duodenal o biopsia intestinal)
Serologiacutea en centro de referencia
Fiebre tifoidea
paratifoidea
Hemocultivos durante la primera semana
vultivos de las placas si hay roseola
Coprocultivo y urocultivo despueacutes de la primera semana
Fiebre amarilla Serologiacutea centro de referencia
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 21 de 38
Fiebre Q Serologiacutea Coxiella burnetii
Filariasis Examen parasitoloacutegico en sangre (Wuchereria entre las 20-24h Loa
Loa entre las 10-14h)
En Onchocerca volvulus
- Estudio parasitoloacutegico en biopsia superficial de la piel
- Laacutempara de hendidura para observacioacuten de microfilarias en
coacuternea caacutemara anterior o humor viacutetreo
Hepatitis viacuterica Serologiacuteas VHA VHB VHC VHS CMV VEB
Histoplasmosis Cultivo de hongos en esputo
Serologiacutea Histoplasma
PAAF adenopatiacuteas
Leishmaniasis cutaacutenea Toma de material del borde de la lesioacuten para examen microscoacutepico y
PCR de Leishmania
Leishmaniasis visceral Examen microscoacutepico y PCR de Leishmania en medula oacutesea
Serologiacutea Leishmania
PCR en sangre de Leishmania
Leptospirosis Serologiacutea Leptospira en centro de referencia
Melioidosis Cultivos bacterianos de esputo u otros
Mononucleosis infecciosa Serologiacutea Paul Bunell
Ac heteroacutefilos
Paludismo Gota gruesa y extensioacuten Test raacutepido de Antiacutegeno plasmodium en
sangre (mejor si es en pico febril) se pueden repetir 3 muestras (cada
12h)
- PCR Plasmodium en sangre
Rickettsiosis
Serologiacutea R conorii
Serologiacutea en centro de referencia
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 22 de 38
TBC Mantouxquantiferon
Cultivo para Mycobacterias de esputo y cualquier otra focalidad
Tripanosomiasis africana
(enfermedad del suentildeo)
Serologiacutea en centro de referencia
Estudio parasitoloacutegico en LCR o tambieacuten en sangre o PAAF
ganglionar
Tripanosomiasis
americana (enfermedad de
Chagas)
Serologiacutea (confimar con segunda serologiacutea)
Estudio parasitoloacutegico en sangre (PCR en infeccioacuten aguda
microhematocrito)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 23 de 38
ANEXO 5 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO DE ELECCIOacuteN DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Riamet 20mg120mg 4 comp a las 0 y 8h
y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp)
Adultos con P vivax sensible a
cloroquina P ovale y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg 4
comp a las 0h seguidos de 2 comp a las
6h 24h y 48h (4222)
Pvivax y P ovale antildeadir primaquina
Embarazadas primer trimestre con
P falciparum CON criterios gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mgKg cada 8h 7diacuteas (junto
con suero glucosado y monitorizacioacuten
ECG) + Clindamicina EV 100 mgKg12h
7diacuteas
Embarazadas segundo y tercer
trimestres con P falciparum CON
criterios gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
Embarazadas primer trimestre con
P falciparum SIN criterios gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Clindamicina 450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas segundo y tercer trimestre
con P falciparum SIN criterios gravedad
Riamet 20mg120mg 4 comp a las 0h y 8h
y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp)
Embarazadas con P vivax sensible a
cloroquina P ovale y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg 4
comp a las 0h seguidos de 2 comp a las
6h 24h y 48h (4222)
P vivax y P ovale no antildeadir primaquina
hasta parto (profilaxis con cloroquina
155mg base 2 compsemana hasta parto)
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 24 de 38
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Riamet 20mg120mg a las 0h y 8h y cada
12h el 2ordm y 3ordm diacutea Seguacuten peso
lt 5Kg frac12 comprimido
5-14kg (lt 3 antildeos) 1 comp
15-24kg (3-8 antildeos) 2 comp
25-34kg (9-14 antildeos) 3 comp
gt 34 kg igual que adultos
Nintildeos con P vivax S cloroquina P ovale
y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg
(155mg cloroquina base) 10mg de
cloroquina baseKg a las 0h seguidos de
5mg de cloroquina baseKg a las 12h 24h
y 48h
Primaquina aunque ha demostrado ser
segura en nintildeos sigue sin recomendarse a
menores de 4 antildeos (en el resto realizar la
prueba de degraveficit de 6PDH antes)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 25 de 38
ANEXO 6 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO ALTERNATIVO DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina IV dosis de 20 mgKg seguido de
10mgKg8h 7diacuteas (con suero glucosado 5
y monitorizacioacuten ECG) + Doxiciclina EV 100
mg12h 7diacuteas Pasar VO cuando se pueda
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Atovaquona-proguanil 250mg100mg
(Malarone 250100) 4 compdiacutea 3 diacuteas
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Doxiciclina 100 mg12h 7 diacuteas
Eurartesim 40mg320mg (dihidroartemisina
40mg -piperaquina tetrafosfato 320mg)
lt75 kg 3 compdiacutea 3 diacuteas
gt 75kg 4 compdiacutea 3 diacuteas
Adultos con P vivax sensible a cloroquina
P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mg Kg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado 5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 100 mgKg12h 7diacuteas
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P Falciparum SIN criterios
gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h + Clindamicina
450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas con P vivax sensible
cloroquina P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV 10mgKg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 25-40mg mgKgdia (en 3 o
4 dosis) 7diacuteas
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Malarone comp pediaacutetricos (62525) o
comp adultos(250100) seguacuten peso
lt5Kg contraindicada
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 26 de 38
5-8Kg 2 comp pediaacutetricos24h 3diacuteas
9-10 Kg 3 comp pediaacutetricos24h 3 diacuteas
11-20 kg 1 comp adulto24h 3 diacuteas
21-30 kg 2 comp adulto24h 3diacuteas
31-40 kg 3 comp adulto24h 3 diacuteas
gt40 kg igual que adultos (4compdiacutea 3 diacuteas)
Sulfato de quinina 10mg de salkg8horas +
Clindamicina 25-40mgKgdiacutea dividido en 3-
4 dosis 7 diacuteas
Nintildeos con P vivax sensible a cloroquina P
ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 27 de 38
ANEXO 7 TRATAMIENTOS APROBADOS PARA MALARIA
Artesunato
EV
Artesun reg Amp 60mg de
artesunato EV o IM
Incluido en SNS Medicacioacuten
extranjera
Artemether +
lumefantrina
Riametreg Comp 20 mg artemether +
120 mg de lumefantrina
Disponible como
medicacioacuten extranjera
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Atovacuona
+
proguanil
Malaronereg Comp 250 mg de atovacuona
+100 mg de proguanil
(adultos)
Comp 625 mg de atovacuona + 25
mg de proguanil
(pediaacutetrico)
Incluido en SNS Disponible
consin
receta meacutedica
Clindamicina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
300mg
Ampollas de 600mg
Incluido en SNS
Cloroquina Dolquinereg
Comp 200 mg de
hidroxicloroquina sulfato
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Resochinreg
Comp 250 mg de difosfato
de cloroquina
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Doxiciclina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
100mg
Ampollas de 100mg
Incluido en SNS
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 28 de 38
Piperaquina
+
dihidroartemisina
Eurartesimreg Comp 40 mg piperaquina
+ 320 mg dihidroartemisina
tetrafosfato
NO incluido en
catalogo de SNS
Primaquina Primaquine
phosphatereg
Comp 75 mg (difosfato de
primaquina)
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Quinina
sulfato
Sulfato de
quinina
Caacutepsulas de 325mg (formula
magistral)
Incluido en SNS
Quinina
hidrocloruro
Foacutermula
magistral
Solucioacuten inyectable
600mg en 10 ml
Excluido en SNS
SNS Sistema Nacional de Salud
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 29 de 38
ANEXO 8 PRINCIPALES EFECTOS SECUNDARIOS DE LOS ANTIMALAacuteRICOS
Artemisinas (artemeter artesunato
dihidroartemisina)
Bradicardia sinusal prolongacioacuten QT aumento transaminasas neutropenia
eosinofiacutelia urticaria anemia hemoliacutetica tardiacutea
(maacutes en administracioacuten EV)
Atovacuona proguanil Diarreas naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal astegravenia mareos cefalea
erupcioacuten cutanea prurito y tos aumento transaminasas pancitopenia raro
eritema multiforme
Proguanil aftas bucales dolor abdominal diarrea cefalea descamacioacuten
palmoplantar hematuria fotosensibilidad pancitopenia
Clindamicina Diarrea en 20 naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal clostridium en
lt5 aumento transaminasas neutropenia trombopenia raro arritmias
Cloroquina Cefalea astenia diarrea voacutemitos dolor abdominal prurito eritema
multiforme pigmentacioacuten negroazulada de piel y mucosas alopecia
visioacuten borrosa y alteraciones de la acomodacioacuten opacidades corneales
(reversibles) retinopatiacutea (acumulo en la melanina de la retina puede
ser irreversible y progresiva en tratamientos prolongados)
pancitopenia hipocacusia acufenos insomnio neuropatia perifegraverica y
arritmias Contraindicado en psoriasis ulcus porfiacuteria aguda
intermitente y epilegravepsia
Doxiciclina Nauseas voacutemitos diarrea ulcus (se recomienda tomar en
bipedestacioacuten con 100ml de agua) hiperssensibilidad cutaacutenea
(urticaria erupcioacuten edema periorbitario) fotosensibilidad
hiperligmentacioacuten de piel y dientes degeneracioacuten grasa hepaacutetica
pancitopenia anemia hemoliacutetica y candidiasis vaginal miopia
transitoria por hidratacioacuten del cristalino
Primaquina Hemoslisis intravascular en pacientes con deacuteficit de 6PDH dispepsia
nauseas y voacutemitos (mejora con comida) cefalea prurito
alteracioacutenes de acomodacioacuten visual HTA arritmias En dosis altas
leucopenia agranulocitosis y metahemoglobinemia
Quinina Exantema prurito reacciones de hipersensibilidad
fiebre medicamentosa cinconismo (acuacutefenos hipoacuacutesia inestabilidad
cefalea naacuteuseas) hipoglucemia (durante la administracioacuten parenteral
debe perfundirse suero glucosado) hepatotoxicidad pancitopenia
alargamiento del QT
Su administracioacuten EV raacutepida puede produir fibrilacioacuten ventricular
hemolisis intravascular hemoglobuinuria e insuficiencia renal
(por anticuerpos frente a quinina blackwaterfever)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 30 de 38
ANEXO 9 ENFERMEDADES DE DECLARACIOacuteN OBLIGATORIA URGENTE Y NO
URGENTE
Botulismo
Brucelosis
Carbunco
Chikungunya
Coacutelera
Coronavirus MERS CoV
Difteria
Disenteria (shigella)
Encefalopatiacuteas espongiformes transmisibles humanas
Ebola
Fiebre tifoidea y paratifoidea
Fiebre amarilla
Fiebres hemorraacutegicas virales
Gripe H5N1y H7N9
Hepatitis A y hepatitis B
Infeccioacuten por gonococo
Legionelosis
Leishmaniosis
Lepra
Enfermedad invasiva por neumococo
Enfermedad invasiva por Haemophilus influenzae
Enfermedad invasiva por Spyogenes
Enfermedad meningocoacutecica
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 31 de 38
VIH y SIDA
Malaria
Paraacutelisis flaacutecida en menores de 15 antildeos
Parotiditis
Peste
Polio
Rabia
Rubeola y rubeola congeacutenita
Siacutefilis y siacutefilis congeacutenita
Siacutendrome respiratorio agudo grave
Teacutetanos y teacutetanos neonatal
Tifus exantemaacutetico
Tosferina
Triquinosis
TBC
Viruela
West Nile
Sarampioacuten
Brotes y situaciones epideacutemicas de cualquier etiologiacutea
Son de notificacioacuten numeacuterica (no individual) la diarrea infecciosa aguda fiebre botonosa fiebre
recurrente por garrapatas gripe (no H5N1 ni H7N9) herpes zoster varicela
La notificacioacuten no urgente se realizaraacute mediante una de interconsulta ordinaria a medicina
preventiva
Las notificacioacuten urgente se realizraacute llamando al busca de medicina preventiva (busca 49131 o
extensiones 76004 o 47006) cuando sean diacuteas laborables de 8 a 15 horas En caso de diacuteas festivos o
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 32 de 38
en horario de 15h a 8 h se dejaraacute un mensaje en el buzon de voz de la conselleriacutea teleacutefono 971 17
73 62 o enviando mail a vigilanciadgsanitacaibes
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 33 de 38
ANEXO 10 HOJA DE PETICIOacuteN PARA LA SOLICITUD DE ESTUDIO DE ZIKA
DENGUE Y CHIKUNGUNYA
Obligatorio para solicitar estudio de Zika no obligatorio para solicitar estudio de dengue o
chikungunya
Remitir a microbiologiacutea junto a la peticioacuten de solicitud de millenium
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 34 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 35 de 38
ANEXO 11 DIRECCIONES DONDE ENCONTRAR MAPAS Y ALARMAS DE LAS
PRINCIPALES ENFERMEDADES TROPICALES
MAPAS DE RIESGO DE MALARIA
httpswwwcdcgovmalariamap
httpwwwwhointmalariatravellerses
httpappswhointirisbitstream106652549141WHO-HTM-GMP-20174-spapdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadesmalariazonas20de20riesgohtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE DENGUE
httpswwwcdcgovdengueepidemiologyindexhtml
httpwwwwhointdenguecontrolepidemiologyen
httpfundacionioorgviajarenfermedadesdenguehtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE CHIKUNGUNYA
httpswwwcdcgovchikungunyageoindexhtml
httpfundacionioorgviajarenfermedadeschikungunyahtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE VIRUS ZIKA
httpswwwnccdcgovtravelpageworld-map-areas-with-zika
httpappswhointirisbitstream106652546191WHO-ZIKV-SUR-171-engpdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadeszika20virushtml
httpwwwhealthmaporgzikatimeline
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 36 de 38
MAPAS CON ALARMAS DE ENFERMEDADES INFECCIOSAS POR PAISES
httpswwwnccdcgovtravelnotices
httpwwwwhointcsralertresponseen
httpfundacionioorgviajarmapa_alertashtml
httpwwwhealthmaporges
httpsecdceuropaeuenthreats-and-outbreaks
httpwwwviajarseguroorg
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 37 de 38
7 BIBLIOGRAFIacuteA
- Rapp C Debord T Travel-related fever Rev Med Interne 2011 Dec 32 Suppl 2S224-30
- Poirot JL Campa P Voyage en pays tropical La revue du practicien 2011 61 551-558
- Siikamaumlki HM Kivelauml PS Sipilauml PN et al Fever in travelers returning from malaria-endemic
areas dont look for malaria only J Travel Med 201118 239-44
- Field V Gautret P Schlagenhauf P et al Travel and migration associated infectious diseases
morbidity in Europe 2008BMC Infect Dis 201010330
- Gautret P Cramer JP Field V et al Infectious diseases among travellers and migrants in Europe
EuroTravNet 2010Euro Surveill 201217(26)
- Spira A Assessment of travellers who return home ill Lancet 2003 361 1459-69
- Ryan ET Wilson ME Kain KC Illnes after international travel N Engl J Med 2002347505-16
- Looke D Robson J Infections in the returned traveller MJA practice essentials 2002 177 212-
219
-Goacutemez J Fiebre en el viajero actuacioacuten en urgencias Emergencias 2004 16152-161
- Aparicio P Torrus D Trevintildeo B Zubero Z Guias clinicas SEIMC 2006 Guia de aproximacioacuten al viajero con
fiebre al regreso del troacutepico
- Freedman DO Weld LH Kozarsky PE et al Spectrum of disease and relation to place of
exposure among ill returned travelers N Engl J Med 2006354119-30
- Lo Re V III Gluckman SJ Fever in the returned traveller Am Fam Physician 2003681343-50
- Gascoacuten J Corachan M fiebre en el viajero intercontinental Medicina Integral 2011 37 38-40
- Lopez-Velez R Valoracioacuten diagnoacutestica del paciente con siacutendrome febril tras viaje a los troacutepicos Revista
cliacutenica espantildeola 2001 201 134136
- Perez-Molina JA Diaz menendez M Perez-Ayala A et al Tratamiento de las enfermedades causadas por
paraacutesitos EIMC 2009 11003 1-16
- Perez-Arellano JL Hernandez-Cabrera M Pisos-Alamo E et al Tratamiento de las enfermedades
parasitarias Informacioacuten Terapeacuteutica del sistema nacional de salud 2007 Vol 31 Num 1
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 38 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 10 de 38
Considerar tratamiento empiacuterico una vez descartados malaria (tratamiento especifico) dengue zika
y chikungunya (tratamiento de soporte)
- Doxiciclina en sospecha de rickettsiosis
- Ceftriaxona en sospecha de fiebre tifoidea
- Ciprofloxacino en diarrea moderadasevera tras regreso de Aacutefrica o Latinoameacuterica y azitromicina
en diarrea de Asia
5 TRATAMIENTO DE MALARIA EN ADULTOS
Malaria por Plasmodium falciparum CON criterios de gravedad
Criterios de gravedad alteracioacuten conciencia crisis comiciales distres respiratorio edema pulmonar
insuficiencia renal moderada-grave shock anemia grave parasitemia gt 10
- Eleccioacuten Artesunato EV 24 mgkg a las 0 12h 24h y cada 24 horas hasta poder iniciar el
tratamiento oral Medicamento extranjero
- Alternativa Quinina EV dosis de carga 20 mgKg seguido de 10mgKg cada 8h 7diacuteas (con
suero glucosado y monitorizacioacuten ECG) + Doxiciclina EV 100 mg12h 7diacuteas
Pasar a tratamiento oral cuando sea posible
Malaria por Plasmodium falciparum SIN criterios de gravedad
- Eleccioacuten Riamet 20mg120mg (artemeterlumefantrina) 4 comp a las 0h y a las 8h y cada 12h el
2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp) Medicacioacuten extranjera necesidad de informe individualizado para la
solicitud
- Alternativas - Atovaquona-proguanil 250100mg (Malarone 250100mg) 4 compdiacutea 3 diacuteas
- Sulfato de quinina 850 mg8h + Doxiciclina 100 mg12h 7 diacuteas
- Eurartesim 40mg320mg (dihidroartemisina 40mg -piperaquina tetrafosfato
320mg) lt 75 kg 3 compdiacutea 3 diacuteas gt 75kg 4 compdiacutea 3 diacuteas
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 11 de 38
Malaria por Plasmodium vivax sensible a cloroquina Plasmodium ovale y Plasmodium
malariae
-Eleccioacuten Resochin 250mg o Dolquine 200mg (155mg cloroquina base) 4 comp a las 0h
seguidos de 2 comp a las 6h 24h y 48h (4222 total 10)
En Plasmodium vivax y Plasmodium ovale asociar primaquina tras comprobar que no existe deacuteficit
de 6 fosfato deshidrogenasa
- En P vivax Primaquine 75mg base 4 compdiacutea (30mg) 14 diacuteas
- En P ovale Primaquine 75mg base 2 compdiacutea (15mg) 14 diacuteas
Plasmodium vivax resistente a cloroquina (Indonesia y Papua nueva Guinea) se trataraacute como
Plasmodium falciparum
Solicitar gota gruesa de control a las 48h para ver respuesta al tratamiento
Los pacientes con malaria requieren ingreso al menos 12-24h hasta comprobar tolerancia y
seguridad del tratamiento - Malaria con criterios de gravedad valorar ingreso en UCI
- Malaria sin criterios de gravedad ingreso en MIF o en UCE
Al alta remitir a CCEE de Infecciosas-Tropicales (MIR INF02SE) con analiacutetica y gota gruesa
control
51 TRATAMIENTO DE MALARIA EN MUJERES EMBARAZADAS
Malaria en embarazadas por Plasmodium falciparum CON criterios de gravedad
- Eleccioacuten en primer trimestre Quinina EV dosis de carga 20 mgKg seguido de 10mgKg8h
7diacuteas (con suero glucosado 5 y monitorizacioacuten ECG) + Clindamicina EV 100 mgKg12h 7diacuteas
- Eleccioacuten en segundo y tercer trimestre Artesunato EV 24 mgkg a las 0 12h 24h y cada 24
horas hasta poder iniciar el tratamiento oral Medicacioacuten extranjera
- Alternativa durante todo el embarazo Quinina EV dosis de carga 20 mgKg seguido de 10mg
Kg 8h 7diacuteas (con suero glucosado 5 y monitorizacioacuten ECG) + Clindamicina EV 100
mgKg12h 7diacuteas
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 12 de 38
Pasar a tratamiento oral cuando sea posible
Malaria en embarazadas por Plasmodium falciparum SIN criterios de gravedad
- Eleccioacuten en primer trimestre Sulfato de quinina 850 mg8h VO + Clindamicina 450mg8h 7
diacuteas
- Eleccioacuten en segundo y tercer trimestre Riamet 20mg120mg (artemeterlumefantrina) 4 comp a
las 0 y a las 8h y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp) Medicacioacuten extranjera necesidad de
informe individualizado para su solicitud
- Alternativa durante todo el embarazo Sulfato de quinina 850 mg8h + Clindamicina
450mg8h 7 diacuteas
Malaria en embarazdas por Plasmodium vivax sensible a cloroquina Plasmodium ovale y
Plasmodium malariae
- Resochin 250mg o Dolquine 200mg (155mg cloroquina base) 4 comp a las 0h seguidos de 2
comp a las 6h 24h 48h (4222)
En Plasmodium vivax y Plasmodium ovale al estar contraindicada la primaquina en embarzazo dar
cloroquina 155 mg base 2 comp cada semana hasta el parto
52 TRATAMIENTO DE MALARIA EN NINtildeOS
Malaria en ninos por Plasmodium falciparum CON criterios de gravedad
- Eleccioacuten Artesunato lt20 kg 3mgKg EV a las 0 12h 24h y cada 24h hasta poder iniciar el
tratamiento oral gt20kg 24 mgkg EV a las 0 12h 24h y cada 24h hasta poder iniciar el tratamiento
oral Medicacioacuten extranjera
- Alternativa Quinina EV 10mgKg8h 7diacuteas (con suero glucosado5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 25-40mg mgKgdiacutea (en 3 o 4 dosis) 7diacuteas
Pasar a tratamiento oral cuando sea posible
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 13 de 38
Malaria en ninos por Plasmodium falciparum SIN criterios de gravedad
-Eleccioacuten Riamet 20mg120mg (artemeterlumefantrina) a las 0h a las 8h y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea
(total 24 comp) Seguacuten el peso lt 5Kg frac12 comprimido 5-14kg (lt 3 antildeos) 1 comp 15-24kg (3-8
antildeos) 2 comp 25-34kg (9-14 antildeos) 3 comp gt 34 kg igual que adultos Medicacioacuten extranjera
necesidad de informe individualizado para su solicitud
-Alternativa Malarone seguacuten peso Comprimides pediatricos (62525) comprimides adultos
(250100) En lt5Kg contraindicada 5-8Kg 2 comp pediaacutetricos 24h 3diacuteas 9-10 Kg 3 comp
pediaacutetricos24h 3 diacuteas 11-20 kg 1 comp adulto24h 3 diacuteas 21-30 kg 2 comp adulto24h 3diacuteas
31-40 kg 3 comp adulto24h 3 diacuteas gt40 kg igual que adultos 4 comp24h 3 diacuteas
- Alternativa Sulfato de quinina 10mg de salkg8horas + Clindamicina 25-40mgKgdiacutea dividido
en 3-4 dosis 7 diacuteas
Malaria en ninos por Plasmodium vivax sensible a cloroquina Plasmodium ovale y
Plasmodium malariae
- Resochin 250mg o Dolquine 200mg (155mg cloroquina base) 10mg de cloroquina baseKg a las
0h seguidos de 5mg de cloroquina baseKg a las 12h 24h 48h
-Primaquina aunque ha demostrado ser segura en nintildeos sigue sin recomendarse a menores de 4
antildeos (en el resto realizar la prueba de deacuteficit de 6 fosfato deshidrogenasa antes de su
administracioacuten)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 14 de 38
ANEXO 1 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN RIESGOS ESPECIacuteFICOS
RIESGOS ESPECIacuteFICOS ENFERMEDADES ASOCIADAS
Contacto con agua dulce
(bantildeos raftinghellip)
Leptospirosis
Esquistosomiasis
Melioidosis
Contacto con animales domeacutesticos o de
granja
Brucelosis
Leptospirosis
Psitacosis
Brucella
Fiebre Q
Tularemia
Rabia
Contactos sexuales o fluidos corporales VIH
Hepatitis B y C
Contacto con agujas jeringas
(dentista tatuajes acupunturahellip)
VIH
Hepatitis B y C
Contacto con sangre u otros fluidos
corporales en zona de riesgo
Ebola
Marburg
Peste neumoacutenica
Consumo de agua no tratada Amebas
Coacutelera
VHA VHE
fiebre tifoidea
Shigella
Giardia
Cryptosporidium
Ciclospora
Consumo de productos laacutecteos locales o
derivados
Brucelosis
Shigella
Fiebre tifoidea
Visita a cuevas visitas a zonas de riesgo Histoplasmosis
Rabia
Visita parques en zona de riesgo Tripanosomiasis africana
Rickettsiosis
Borreliosis
Dormir sin proteccioacuten en casascabantildeas en
zonas de riesgo
Tripanosomiasis americana (Enf de Chagas)
Consumo de cangrejos crudos Paragonimiasis
Contacto con tierra fango Estrongiloidiasis
Anquilostomiasis
Meliodosis
Larva migrans cutaacutenea
Miasis
Contacto con enfermos febriles Gripe
Meningitis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 15 de 38
TBC
Consumo de alimentos crudos o poco cocidos
(ensaladas pescado carne mariscohellip)
Ascariasis
Trichiurasis
Gnatostoma
Fasciola
Amebiasis
Gastroenteritis
VHA
Picadura de mosquito Paludismo
Filariasis (poco frecuente en viajeros)
Dengue
Chikungunya
Zika
Picadura de moscas Leishmaniasis
Miasis
Oncocercosis
Tripanosomiasis africana
Picadura de piojogarrapatapulga Borreliosis
Tifus
Rickettsiosis
Yersinia pestis
Los ldquovisiting friends and relativesrdquo tienen maacutes riesgo de malaria fiebre tifoidea parasitosis
intestinales siacutendromes respiratorios TBC e ITS
Los expatriados tienen maacutes riesgo de infecciones croacutenicas (malaria filariasis esquistosomiasis
estrongiloidiasis giardiasis brucelosis TBC)
Los mayores de 60 antildeos tienen maacutes riesgo de enfermedades graves como malaria grave infecciones
respiratorias bajas
Los nintildeos tienen maacutes riesgo de diarreas infecciones de la piel infecciones viacuteas respiratorias altas
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 16 de 38
ANEXO 2 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN PERIacuteODO DE INCUBACIOacuteN
MENOS DE 21 DIacuteAS MAacuteS DE 21DIacuteAS
Paludismo P falciparum Paludismo P falciparum
Dengue Zika y Chikungunya Paludismo vivax ovale malariae
Virus de las fiebres hemorraacutegicas
Rabia
Gastroenteritis Amebiasis
Leptospirosis Leishmaniasis
Fiebre tifoidea Fiebre tifoidea
Rickettsiosis Coxiella Lyme Tripanosomiasis
Schistosomiasis aguda (Katayama) Schistosomiasis croacutenica (hematuria diarreas)
VHA VHC VHE Primoinfeccioacuten VIH VHA VHB VIH Sd Mononucleoacutesido (VEB
CMV)
Brucella Brucella
Micosis endeacutemicas (Histoplasma) Micosis endeacutemicas (Histoplasma)
Tularemia Tuberculosis
Trichinosis Filarias (en viajeros de largas estancias)
Meningitis Melioidosis
Picadura de artroacutepodos Larva migrans visceral
Otros arbovirus (fiebre amarilla virus
encefalitis japonesa virus Toscana West
Nilevirus virus Valle del Rift)
Lues
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 17 de 38
ANEXO 3 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN SIacuteNTOMAS Y SIGNOS
SIacuteNTOMAS Y SIGNOS ENFERMEDAD INFECCIOSA
Ictericia
Malaria
Fiebre amarilla
Hepatitis viacuterica
Leptospirosis
Borreliosis
Tifus exantemaacutetico
Erupcioacuten maacuteculo-papular
Dengue (macular confluente)
Fiebre tifoidea
Ricketsiosis
Lyme
Sarampioacuten
Siacutendrome mononucleoacutesico (incluido VIH)
Dolor de garganta
Difteria
Fiebre de Lassa Marburg
VEB CMV
Tos o disnea
Filariasis por W bancrofti
Ascaris Strongiloides Anquilostoma
Paragonimiasis
Neumoniacutea atiacutepica (C burnetii
Mycoplasmahellip)
Histoplasmosis
Melioidosis
Picaduras artroacutepodos
Leishmaniasis cutaacutenea
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 18 de 38
Uacutelceras Tularemia
ITS (lues linfogranuloma granuloma
inguinal)
Dolor abdominal
Fiebre tifoidea
Absceso hepaacutetico amebiano
Diarrea
Gastroenteritis
Disenteriacutea amebianabacilar
Hepatomegalia
Hepatitis
Leishmaniasis
Esquistomiasis gastrointestinal
Absceso hepaacutetico amebiano bacteriano
Fasciola hepaacutetica
Brucelosis
Esplenomegalia
Paludismo
Tripanosomiasis
Esquistomiasis hepatoespleacutenica
Leishmaniasis
Mononucleosis
Brucelosis
Linfadenopatiacutea generalizada
Sd Mononucleoacutesico y otras infecciones
viacutericas
Toxoplasmosis
Rickettsiosis
Leptospirosis
Brucelosis
Tripanosomiasis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 19 de 38
Tularemia
Bartonella
Leishmaniasis
Alteraciones neuroloacutegicas
Malaria cerebral
Meningitis
Encefalitis
Leptospirosis
Fiebre tifoidea
Tripanosomiasis africana
Fiebre trombopenia e ictericia o hiperbilirrubinemia tiene alto poder predictivo de malaria
Leucopenia en fiebre tifoidea brucelosis rickettsiosis malaria y dengue
Linfocitosis sugiere viriasis
Eosinofilia sugiere helmintiasis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 20 de 38
ANEXO 4 APROXIMACIOacuteN DIAGNOacuteSTICA DE LAS ENFERMEDADES MAacuteS
FRECUENTES
Amebiasis intestinal Estudio de paraacutesitos en heces
Amebiasis extraintestinal EcoTAC abdominal
Serologiacutea Entamoeba histolytica
Si hay material drenado realizar PCR E Histolytica y estudio de
paraacutesitos
Borrelia burgdorferi
(Lyme)
Borrelia recurrentis
(Fiebre recurrente)
Serologiacutea Borrelia burgdorferi (dudosa interpretacioacuten)
Serologiacutea en centro de referencia
Brucelosis Serologiacutea Rosa de Bengala y Ac totales a Brucella
Hemocultivos
Dengue Zika
Chikungunya
Tubo de serologiacutea
Zika se puede determinar en orina y en semen
Enfermedad de
transmisioacuten sexual
Serologiacutea lueacutetica VHB VHC VIH-12 (Ac y Ag-P24)
Esquistosomiasis Estudio de paraacutesitos en heces y orina (no en Sd Katayama
negativos) 12 h tras ejercicio
Serologiacutea en centro de referencia
Estrongiloidiasis Estudio de Strongyloides en heces y otros liacutequidos bioloacutegicos o
secreciones (jugo duodenal o biopsia intestinal)
Serologiacutea en centro de referencia
Fiebre tifoidea
paratifoidea
Hemocultivos durante la primera semana
vultivos de las placas si hay roseola
Coprocultivo y urocultivo despueacutes de la primera semana
Fiebre amarilla Serologiacutea centro de referencia
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 21 de 38
Fiebre Q Serologiacutea Coxiella burnetii
Filariasis Examen parasitoloacutegico en sangre (Wuchereria entre las 20-24h Loa
Loa entre las 10-14h)
En Onchocerca volvulus
- Estudio parasitoloacutegico en biopsia superficial de la piel
- Laacutempara de hendidura para observacioacuten de microfilarias en
coacuternea caacutemara anterior o humor viacutetreo
Hepatitis viacuterica Serologiacuteas VHA VHB VHC VHS CMV VEB
Histoplasmosis Cultivo de hongos en esputo
Serologiacutea Histoplasma
PAAF adenopatiacuteas
Leishmaniasis cutaacutenea Toma de material del borde de la lesioacuten para examen microscoacutepico y
PCR de Leishmania
Leishmaniasis visceral Examen microscoacutepico y PCR de Leishmania en medula oacutesea
Serologiacutea Leishmania
PCR en sangre de Leishmania
Leptospirosis Serologiacutea Leptospira en centro de referencia
Melioidosis Cultivos bacterianos de esputo u otros
Mononucleosis infecciosa Serologiacutea Paul Bunell
Ac heteroacutefilos
Paludismo Gota gruesa y extensioacuten Test raacutepido de Antiacutegeno plasmodium en
sangre (mejor si es en pico febril) se pueden repetir 3 muestras (cada
12h)
- PCR Plasmodium en sangre
Rickettsiosis
Serologiacutea R conorii
Serologiacutea en centro de referencia
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 22 de 38
TBC Mantouxquantiferon
Cultivo para Mycobacterias de esputo y cualquier otra focalidad
Tripanosomiasis africana
(enfermedad del suentildeo)
Serologiacutea en centro de referencia
Estudio parasitoloacutegico en LCR o tambieacuten en sangre o PAAF
ganglionar
Tripanosomiasis
americana (enfermedad de
Chagas)
Serologiacutea (confimar con segunda serologiacutea)
Estudio parasitoloacutegico en sangre (PCR en infeccioacuten aguda
microhematocrito)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 23 de 38
ANEXO 5 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO DE ELECCIOacuteN DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Riamet 20mg120mg 4 comp a las 0 y 8h
y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp)
Adultos con P vivax sensible a
cloroquina P ovale y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg 4
comp a las 0h seguidos de 2 comp a las
6h 24h y 48h (4222)
Pvivax y P ovale antildeadir primaquina
Embarazadas primer trimestre con
P falciparum CON criterios gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mgKg cada 8h 7diacuteas (junto
con suero glucosado y monitorizacioacuten
ECG) + Clindamicina EV 100 mgKg12h
7diacuteas
Embarazadas segundo y tercer
trimestres con P falciparum CON
criterios gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
Embarazadas primer trimestre con
P falciparum SIN criterios gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Clindamicina 450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas segundo y tercer trimestre
con P falciparum SIN criterios gravedad
Riamet 20mg120mg 4 comp a las 0h y 8h
y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp)
Embarazadas con P vivax sensible a
cloroquina P ovale y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg 4
comp a las 0h seguidos de 2 comp a las
6h 24h y 48h (4222)
P vivax y P ovale no antildeadir primaquina
hasta parto (profilaxis con cloroquina
155mg base 2 compsemana hasta parto)
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 24 de 38
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Riamet 20mg120mg a las 0h y 8h y cada
12h el 2ordm y 3ordm diacutea Seguacuten peso
lt 5Kg frac12 comprimido
5-14kg (lt 3 antildeos) 1 comp
15-24kg (3-8 antildeos) 2 comp
25-34kg (9-14 antildeos) 3 comp
gt 34 kg igual que adultos
Nintildeos con P vivax S cloroquina P ovale
y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg
(155mg cloroquina base) 10mg de
cloroquina baseKg a las 0h seguidos de
5mg de cloroquina baseKg a las 12h 24h
y 48h
Primaquina aunque ha demostrado ser
segura en nintildeos sigue sin recomendarse a
menores de 4 antildeos (en el resto realizar la
prueba de degraveficit de 6PDH antes)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 25 de 38
ANEXO 6 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO ALTERNATIVO DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina IV dosis de 20 mgKg seguido de
10mgKg8h 7diacuteas (con suero glucosado 5
y monitorizacioacuten ECG) + Doxiciclina EV 100
mg12h 7diacuteas Pasar VO cuando se pueda
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Atovaquona-proguanil 250mg100mg
(Malarone 250100) 4 compdiacutea 3 diacuteas
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Doxiciclina 100 mg12h 7 diacuteas
Eurartesim 40mg320mg (dihidroartemisina
40mg -piperaquina tetrafosfato 320mg)
lt75 kg 3 compdiacutea 3 diacuteas
gt 75kg 4 compdiacutea 3 diacuteas
Adultos con P vivax sensible a cloroquina
P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mg Kg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado 5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 100 mgKg12h 7diacuteas
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P Falciparum SIN criterios
gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h + Clindamicina
450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas con P vivax sensible
cloroquina P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV 10mgKg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 25-40mg mgKgdia (en 3 o
4 dosis) 7diacuteas
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Malarone comp pediaacutetricos (62525) o
comp adultos(250100) seguacuten peso
lt5Kg contraindicada
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 26 de 38
5-8Kg 2 comp pediaacutetricos24h 3diacuteas
9-10 Kg 3 comp pediaacutetricos24h 3 diacuteas
11-20 kg 1 comp adulto24h 3 diacuteas
21-30 kg 2 comp adulto24h 3diacuteas
31-40 kg 3 comp adulto24h 3 diacuteas
gt40 kg igual que adultos (4compdiacutea 3 diacuteas)
Sulfato de quinina 10mg de salkg8horas +
Clindamicina 25-40mgKgdiacutea dividido en 3-
4 dosis 7 diacuteas
Nintildeos con P vivax sensible a cloroquina P
ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 27 de 38
ANEXO 7 TRATAMIENTOS APROBADOS PARA MALARIA
Artesunato
EV
Artesun reg Amp 60mg de
artesunato EV o IM
Incluido en SNS Medicacioacuten
extranjera
Artemether +
lumefantrina
Riametreg Comp 20 mg artemether +
120 mg de lumefantrina
Disponible como
medicacioacuten extranjera
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Atovacuona
+
proguanil
Malaronereg Comp 250 mg de atovacuona
+100 mg de proguanil
(adultos)
Comp 625 mg de atovacuona + 25
mg de proguanil
(pediaacutetrico)
Incluido en SNS Disponible
consin
receta meacutedica
Clindamicina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
300mg
Ampollas de 600mg
Incluido en SNS
Cloroquina Dolquinereg
Comp 200 mg de
hidroxicloroquina sulfato
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Resochinreg
Comp 250 mg de difosfato
de cloroquina
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Doxiciclina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
100mg
Ampollas de 100mg
Incluido en SNS
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 28 de 38
Piperaquina
+
dihidroartemisina
Eurartesimreg Comp 40 mg piperaquina
+ 320 mg dihidroartemisina
tetrafosfato
NO incluido en
catalogo de SNS
Primaquina Primaquine
phosphatereg
Comp 75 mg (difosfato de
primaquina)
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Quinina
sulfato
Sulfato de
quinina
Caacutepsulas de 325mg (formula
magistral)
Incluido en SNS
Quinina
hidrocloruro
Foacutermula
magistral
Solucioacuten inyectable
600mg en 10 ml
Excluido en SNS
SNS Sistema Nacional de Salud
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 29 de 38
ANEXO 8 PRINCIPALES EFECTOS SECUNDARIOS DE LOS ANTIMALAacuteRICOS
Artemisinas (artemeter artesunato
dihidroartemisina)
Bradicardia sinusal prolongacioacuten QT aumento transaminasas neutropenia
eosinofiacutelia urticaria anemia hemoliacutetica tardiacutea
(maacutes en administracioacuten EV)
Atovacuona proguanil Diarreas naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal astegravenia mareos cefalea
erupcioacuten cutanea prurito y tos aumento transaminasas pancitopenia raro
eritema multiforme
Proguanil aftas bucales dolor abdominal diarrea cefalea descamacioacuten
palmoplantar hematuria fotosensibilidad pancitopenia
Clindamicina Diarrea en 20 naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal clostridium en
lt5 aumento transaminasas neutropenia trombopenia raro arritmias
Cloroquina Cefalea astenia diarrea voacutemitos dolor abdominal prurito eritema
multiforme pigmentacioacuten negroazulada de piel y mucosas alopecia
visioacuten borrosa y alteraciones de la acomodacioacuten opacidades corneales
(reversibles) retinopatiacutea (acumulo en la melanina de la retina puede
ser irreversible y progresiva en tratamientos prolongados)
pancitopenia hipocacusia acufenos insomnio neuropatia perifegraverica y
arritmias Contraindicado en psoriasis ulcus porfiacuteria aguda
intermitente y epilegravepsia
Doxiciclina Nauseas voacutemitos diarrea ulcus (se recomienda tomar en
bipedestacioacuten con 100ml de agua) hiperssensibilidad cutaacutenea
(urticaria erupcioacuten edema periorbitario) fotosensibilidad
hiperligmentacioacuten de piel y dientes degeneracioacuten grasa hepaacutetica
pancitopenia anemia hemoliacutetica y candidiasis vaginal miopia
transitoria por hidratacioacuten del cristalino
Primaquina Hemoslisis intravascular en pacientes con deacuteficit de 6PDH dispepsia
nauseas y voacutemitos (mejora con comida) cefalea prurito
alteracioacutenes de acomodacioacuten visual HTA arritmias En dosis altas
leucopenia agranulocitosis y metahemoglobinemia
Quinina Exantema prurito reacciones de hipersensibilidad
fiebre medicamentosa cinconismo (acuacutefenos hipoacuacutesia inestabilidad
cefalea naacuteuseas) hipoglucemia (durante la administracioacuten parenteral
debe perfundirse suero glucosado) hepatotoxicidad pancitopenia
alargamiento del QT
Su administracioacuten EV raacutepida puede produir fibrilacioacuten ventricular
hemolisis intravascular hemoglobuinuria e insuficiencia renal
(por anticuerpos frente a quinina blackwaterfever)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 30 de 38
ANEXO 9 ENFERMEDADES DE DECLARACIOacuteN OBLIGATORIA URGENTE Y NO
URGENTE
Botulismo
Brucelosis
Carbunco
Chikungunya
Coacutelera
Coronavirus MERS CoV
Difteria
Disenteria (shigella)
Encefalopatiacuteas espongiformes transmisibles humanas
Ebola
Fiebre tifoidea y paratifoidea
Fiebre amarilla
Fiebres hemorraacutegicas virales
Gripe H5N1y H7N9
Hepatitis A y hepatitis B
Infeccioacuten por gonococo
Legionelosis
Leishmaniosis
Lepra
Enfermedad invasiva por neumococo
Enfermedad invasiva por Haemophilus influenzae
Enfermedad invasiva por Spyogenes
Enfermedad meningocoacutecica
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 31 de 38
VIH y SIDA
Malaria
Paraacutelisis flaacutecida en menores de 15 antildeos
Parotiditis
Peste
Polio
Rabia
Rubeola y rubeola congeacutenita
Siacutefilis y siacutefilis congeacutenita
Siacutendrome respiratorio agudo grave
Teacutetanos y teacutetanos neonatal
Tifus exantemaacutetico
Tosferina
Triquinosis
TBC
Viruela
West Nile
Sarampioacuten
Brotes y situaciones epideacutemicas de cualquier etiologiacutea
Son de notificacioacuten numeacuterica (no individual) la diarrea infecciosa aguda fiebre botonosa fiebre
recurrente por garrapatas gripe (no H5N1 ni H7N9) herpes zoster varicela
La notificacioacuten no urgente se realizaraacute mediante una de interconsulta ordinaria a medicina
preventiva
Las notificacioacuten urgente se realizraacute llamando al busca de medicina preventiva (busca 49131 o
extensiones 76004 o 47006) cuando sean diacuteas laborables de 8 a 15 horas En caso de diacuteas festivos o
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 32 de 38
en horario de 15h a 8 h se dejaraacute un mensaje en el buzon de voz de la conselleriacutea teleacutefono 971 17
73 62 o enviando mail a vigilanciadgsanitacaibes
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 33 de 38
ANEXO 10 HOJA DE PETICIOacuteN PARA LA SOLICITUD DE ESTUDIO DE ZIKA
DENGUE Y CHIKUNGUNYA
Obligatorio para solicitar estudio de Zika no obligatorio para solicitar estudio de dengue o
chikungunya
Remitir a microbiologiacutea junto a la peticioacuten de solicitud de millenium
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 34 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 35 de 38
ANEXO 11 DIRECCIONES DONDE ENCONTRAR MAPAS Y ALARMAS DE LAS
PRINCIPALES ENFERMEDADES TROPICALES
MAPAS DE RIESGO DE MALARIA
httpswwwcdcgovmalariamap
httpwwwwhointmalariatravellerses
httpappswhointirisbitstream106652549141WHO-HTM-GMP-20174-spapdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadesmalariazonas20de20riesgohtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE DENGUE
httpswwwcdcgovdengueepidemiologyindexhtml
httpwwwwhointdenguecontrolepidemiologyen
httpfundacionioorgviajarenfermedadesdenguehtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE CHIKUNGUNYA
httpswwwcdcgovchikungunyageoindexhtml
httpfundacionioorgviajarenfermedadeschikungunyahtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE VIRUS ZIKA
httpswwwnccdcgovtravelpageworld-map-areas-with-zika
httpappswhointirisbitstream106652546191WHO-ZIKV-SUR-171-engpdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadeszika20virushtml
httpwwwhealthmaporgzikatimeline
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 36 de 38
MAPAS CON ALARMAS DE ENFERMEDADES INFECCIOSAS POR PAISES
httpswwwnccdcgovtravelnotices
httpwwwwhointcsralertresponseen
httpfundacionioorgviajarmapa_alertashtml
httpwwwhealthmaporges
httpsecdceuropaeuenthreats-and-outbreaks
httpwwwviajarseguroorg
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 37 de 38
7 BIBLIOGRAFIacuteA
- Rapp C Debord T Travel-related fever Rev Med Interne 2011 Dec 32 Suppl 2S224-30
- Poirot JL Campa P Voyage en pays tropical La revue du practicien 2011 61 551-558
- Siikamaumlki HM Kivelauml PS Sipilauml PN et al Fever in travelers returning from malaria-endemic
areas dont look for malaria only J Travel Med 201118 239-44
- Field V Gautret P Schlagenhauf P et al Travel and migration associated infectious diseases
morbidity in Europe 2008BMC Infect Dis 201010330
- Gautret P Cramer JP Field V et al Infectious diseases among travellers and migrants in Europe
EuroTravNet 2010Euro Surveill 201217(26)
- Spira A Assessment of travellers who return home ill Lancet 2003 361 1459-69
- Ryan ET Wilson ME Kain KC Illnes after international travel N Engl J Med 2002347505-16
- Looke D Robson J Infections in the returned traveller MJA practice essentials 2002 177 212-
219
-Goacutemez J Fiebre en el viajero actuacioacuten en urgencias Emergencias 2004 16152-161
- Aparicio P Torrus D Trevintildeo B Zubero Z Guias clinicas SEIMC 2006 Guia de aproximacioacuten al viajero con
fiebre al regreso del troacutepico
- Freedman DO Weld LH Kozarsky PE et al Spectrum of disease and relation to place of
exposure among ill returned travelers N Engl J Med 2006354119-30
- Lo Re V III Gluckman SJ Fever in the returned traveller Am Fam Physician 2003681343-50
- Gascoacuten J Corachan M fiebre en el viajero intercontinental Medicina Integral 2011 37 38-40
- Lopez-Velez R Valoracioacuten diagnoacutestica del paciente con siacutendrome febril tras viaje a los troacutepicos Revista
cliacutenica espantildeola 2001 201 134136
- Perez-Molina JA Diaz menendez M Perez-Ayala A et al Tratamiento de las enfermedades causadas por
paraacutesitos EIMC 2009 11003 1-16
- Perez-Arellano JL Hernandez-Cabrera M Pisos-Alamo E et al Tratamiento de las enfermedades
parasitarias Informacioacuten Terapeacuteutica del sistema nacional de salud 2007 Vol 31 Num 1
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 38 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 11 de 38
Malaria por Plasmodium vivax sensible a cloroquina Plasmodium ovale y Plasmodium
malariae
-Eleccioacuten Resochin 250mg o Dolquine 200mg (155mg cloroquina base) 4 comp a las 0h
seguidos de 2 comp a las 6h 24h y 48h (4222 total 10)
En Plasmodium vivax y Plasmodium ovale asociar primaquina tras comprobar que no existe deacuteficit
de 6 fosfato deshidrogenasa
- En P vivax Primaquine 75mg base 4 compdiacutea (30mg) 14 diacuteas
- En P ovale Primaquine 75mg base 2 compdiacutea (15mg) 14 diacuteas
Plasmodium vivax resistente a cloroquina (Indonesia y Papua nueva Guinea) se trataraacute como
Plasmodium falciparum
Solicitar gota gruesa de control a las 48h para ver respuesta al tratamiento
Los pacientes con malaria requieren ingreso al menos 12-24h hasta comprobar tolerancia y
seguridad del tratamiento - Malaria con criterios de gravedad valorar ingreso en UCI
- Malaria sin criterios de gravedad ingreso en MIF o en UCE
Al alta remitir a CCEE de Infecciosas-Tropicales (MIR INF02SE) con analiacutetica y gota gruesa
control
51 TRATAMIENTO DE MALARIA EN MUJERES EMBARAZADAS
Malaria en embarazadas por Plasmodium falciparum CON criterios de gravedad
- Eleccioacuten en primer trimestre Quinina EV dosis de carga 20 mgKg seguido de 10mgKg8h
7diacuteas (con suero glucosado 5 y monitorizacioacuten ECG) + Clindamicina EV 100 mgKg12h 7diacuteas
- Eleccioacuten en segundo y tercer trimestre Artesunato EV 24 mgkg a las 0 12h 24h y cada 24
horas hasta poder iniciar el tratamiento oral Medicacioacuten extranjera
- Alternativa durante todo el embarazo Quinina EV dosis de carga 20 mgKg seguido de 10mg
Kg 8h 7diacuteas (con suero glucosado 5 y monitorizacioacuten ECG) + Clindamicina EV 100
mgKg12h 7diacuteas
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 12 de 38
Pasar a tratamiento oral cuando sea posible
Malaria en embarazadas por Plasmodium falciparum SIN criterios de gravedad
- Eleccioacuten en primer trimestre Sulfato de quinina 850 mg8h VO + Clindamicina 450mg8h 7
diacuteas
- Eleccioacuten en segundo y tercer trimestre Riamet 20mg120mg (artemeterlumefantrina) 4 comp a
las 0 y a las 8h y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp) Medicacioacuten extranjera necesidad de
informe individualizado para su solicitud
- Alternativa durante todo el embarazo Sulfato de quinina 850 mg8h + Clindamicina
450mg8h 7 diacuteas
Malaria en embarazdas por Plasmodium vivax sensible a cloroquina Plasmodium ovale y
Plasmodium malariae
- Resochin 250mg o Dolquine 200mg (155mg cloroquina base) 4 comp a las 0h seguidos de 2
comp a las 6h 24h 48h (4222)
En Plasmodium vivax y Plasmodium ovale al estar contraindicada la primaquina en embarzazo dar
cloroquina 155 mg base 2 comp cada semana hasta el parto
52 TRATAMIENTO DE MALARIA EN NINtildeOS
Malaria en ninos por Plasmodium falciparum CON criterios de gravedad
- Eleccioacuten Artesunato lt20 kg 3mgKg EV a las 0 12h 24h y cada 24h hasta poder iniciar el
tratamiento oral gt20kg 24 mgkg EV a las 0 12h 24h y cada 24h hasta poder iniciar el tratamiento
oral Medicacioacuten extranjera
- Alternativa Quinina EV 10mgKg8h 7diacuteas (con suero glucosado5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 25-40mg mgKgdiacutea (en 3 o 4 dosis) 7diacuteas
Pasar a tratamiento oral cuando sea posible
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 13 de 38
Malaria en ninos por Plasmodium falciparum SIN criterios de gravedad
-Eleccioacuten Riamet 20mg120mg (artemeterlumefantrina) a las 0h a las 8h y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea
(total 24 comp) Seguacuten el peso lt 5Kg frac12 comprimido 5-14kg (lt 3 antildeos) 1 comp 15-24kg (3-8
antildeos) 2 comp 25-34kg (9-14 antildeos) 3 comp gt 34 kg igual que adultos Medicacioacuten extranjera
necesidad de informe individualizado para su solicitud
-Alternativa Malarone seguacuten peso Comprimides pediatricos (62525) comprimides adultos
(250100) En lt5Kg contraindicada 5-8Kg 2 comp pediaacutetricos 24h 3diacuteas 9-10 Kg 3 comp
pediaacutetricos24h 3 diacuteas 11-20 kg 1 comp adulto24h 3 diacuteas 21-30 kg 2 comp adulto24h 3diacuteas
31-40 kg 3 comp adulto24h 3 diacuteas gt40 kg igual que adultos 4 comp24h 3 diacuteas
- Alternativa Sulfato de quinina 10mg de salkg8horas + Clindamicina 25-40mgKgdiacutea dividido
en 3-4 dosis 7 diacuteas
Malaria en ninos por Plasmodium vivax sensible a cloroquina Plasmodium ovale y
Plasmodium malariae
- Resochin 250mg o Dolquine 200mg (155mg cloroquina base) 10mg de cloroquina baseKg a las
0h seguidos de 5mg de cloroquina baseKg a las 12h 24h 48h
-Primaquina aunque ha demostrado ser segura en nintildeos sigue sin recomendarse a menores de 4
antildeos (en el resto realizar la prueba de deacuteficit de 6 fosfato deshidrogenasa antes de su
administracioacuten)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 14 de 38
ANEXO 1 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN RIESGOS ESPECIacuteFICOS
RIESGOS ESPECIacuteFICOS ENFERMEDADES ASOCIADAS
Contacto con agua dulce
(bantildeos raftinghellip)
Leptospirosis
Esquistosomiasis
Melioidosis
Contacto con animales domeacutesticos o de
granja
Brucelosis
Leptospirosis
Psitacosis
Brucella
Fiebre Q
Tularemia
Rabia
Contactos sexuales o fluidos corporales VIH
Hepatitis B y C
Contacto con agujas jeringas
(dentista tatuajes acupunturahellip)
VIH
Hepatitis B y C
Contacto con sangre u otros fluidos
corporales en zona de riesgo
Ebola
Marburg
Peste neumoacutenica
Consumo de agua no tratada Amebas
Coacutelera
VHA VHE
fiebre tifoidea
Shigella
Giardia
Cryptosporidium
Ciclospora
Consumo de productos laacutecteos locales o
derivados
Brucelosis
Shigella
Fiebre tifoidea
Visita a cuevas visitas a zonas de riesgo Histoplasmosis
Rabia
Visita parques en zona de riesgo Tripanosomiasis africana
Rickettsiosis
Borreliosis
Dormir sin proteccioacuten en casascabantildeas en
zonas de riesgo
Tripanosomiasis americana (Enf de Chagas)
Consumo de cangrejos crudos Paragonimiasis
Contacto con tierra fango Estrongiloidiasis
Anquilostomiasis
Meliodosis
Larva migrans cutaacutenea
Miasis
Contacto con enfermos febriles Gripe
Meningitis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 15 de 38
TBC
Consumo de alimentos crudos o poco cocidos
(ensaladas pescado carne mariscohellip)
Ascariasis
Trichiurasis
Gnatostoma
Fasciola
Amebiasis
Gastroenteritis
VHA
Picadura de mosquito Paludismo
Filariasis (poco frecuente en viajeros)
Dengue
Chikungunya
Zika
Picadura de moscas Leishmaniasis
Miasis
Oncocercosis
Tripanosomiasis africana
Picadura de piojogarrapatapulga Borreliosis
Tifus
Rickettsiosis
Yersinia pestis
Los ldquovisiting friends and relativesrdquo tienen maacutes riesgo de malaria fiebre tifoidea parasitosis
intestinales siacutendromes respiratorios TBC e ITS
Los expatriados tienen maacutes riesgo de infecciones croacutenicas (malaria filariasis esquistosomiasis
estrongiloidiasis giardiasis brucelosis TBC)
Los mayores de 60 antildeos tienen maacutes riesgo de enfermedades graves como malaria grave infecciones
respiratorias bajas
Los nintildeos tienen maacutes riesgo de diarreas infecciones de la piel infecciones viacuteas respiratorias altas
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 16 de 38
ANEXO 2 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN PERIacuteODO DE INCUBACIOacuteN
MENOS DE 21 DIacuteAS MAacuteS DE 21DIacuteAS
Paludismo P falciparum Paludismo P falciparum
Dengue Zika y Chikungunya Paludismo vivax ovale malariae
Virus de las fiebres hemorraacutegicas
Rabia
Gastroenteritis Amebiasis
Leptospirosis Leishmaniasis
Fiebre tifoidea Fiebre tifoidea
Rickettsiosis Coxiella Lyme Tripanosomiasis
Schistosomiasis aguda (Katayama) Schistosomiasis croacutenica (hematuria diarreas)
VHA VHC VHE Primoinfeccioacuten VIH VHA VHB VIH Sd Mononucleoacutesido (VEB
CMV)
Brucella Brucella
Micosis endeacutemicas (Histoplasma) Micosis endeacutemicas (Histoplasma)
Tularemia Tuberculosis
Trichinosis Filarias (en viajeros de largas estancias)
Meningitis Melioidosis
Picadura de artroacutepodos Larva migrans visceral
Otros arbovirus (fiebre amarilla virus
encefalitis japonesa virus Toscana West
Nilevirus virus Valle del Rift)
Lues
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 17 de 38
ANEXO 3 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN SIacuteNTOMAS Y SIGNOS
SIacuteNTOMAS Y SIGNOS ENFERMEDAD INFECCIOSA
Ictericia
Malaria
Fiebre amarilla
Hepatitis viacuterica
Leptospirosis
Borreliosis
Tifus exantemaacutetico
Erupcioacuten maacuteculo-papular
Dengue (macular confluente)
Fiebre tifoidea
Ricketsiosis
Lyme
Sarampioacuten
Siacutendrome mononucleoacutesico (incluido VIH)
Dolor de garganta
Difteria
Fiebre de Lassa Marburg
VEB CMV
Tos o disnea
Filariasis por W bancrofti
Ascaris Strongiloides Anquilostoma
Paragonimiasis
Neumoniacutea atiacutepica (C burnetii
Mycoplasmahellip)
Histoplasmosis
Melioidosis
Picaduras artroacutepodos
Leishmaniasis cutaacutenea
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 18 de 38
Uacutelceras Tularemia
ITS (lues linfogranuloma granuloma
inguinal)
Dolor abdominal
Fiebre tifoidea
Absceso hepaacutetico amebiano
Diarrea
Gastroenteritis
Disenteriacutea amebianabacilar
Hepatomegalia
Hepatitis
Leishmaniasis
Esquistomiasis gastrointestinal
Absceso hepaacutetico amebiano bacteriano
Fasciola hepaacutetica
Brucelosis
Esplenomegalia
Paludismo
Tripanosomiasis
Esquistomiasis hepatoespleacutenica
Leishmaniasis
Mononucleosis
Brucelosis
Linfadenopatiacutea generalizada
Sd Mononucleoacutesico y otras infecciones
viacutericas
Toxoplasmosis
Rickettsiosis
Leptospirosis
Brucelosis
Tripanosomiasis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 19 de 38
Tularemia
Bartonella
Leishmaniasis
Alteraciones neuroloacutegicas
Malaria cerebral
Meningitis
Encefalitis
Leptospirosis
Fiebre tifoidea
Tripanosomiasis africana
Fiebre trombopenia e ictericia o hiperbilirrubinemia tiene alto poder predictivo de malaria
Leucopenia en fiebre tifoidea brucelosis rickettsiosis malaria y dengue
Linfocitosis sugiere viriasis
Eosinofilia sugiere helmintiasis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 20 de 38
ANEXO 4 APROXIMACIOacuteN DIAGNOacuteSTICA DE LAS ENFERMEDADES MAacuteS
FRECUENTES
Amebiasis intestinal Estudio de paraacutesitos en heces
Amebiasis extraintestinal EcoTAC abdominal
Serologiacutea Entamoeba histolytica
Si hay material drenado realizar PCR E Histolytica y estudio de
paraacutesitos
Borrelia burgdorferi
(Lyme)
Borrelia recurrentis
(Fiebre recurrente)
Serologiacutea Borrelia burgdorferi (dudosa interpretacioacuten)
Serologiacutea en centro de referencia
Brucelosis Serologiacutea Rosa de Bengala y Ac totales a Brucella
Hemocultivos
Dengue Zika
Chikungunya
Tubo de serologiacutea
Zika se puede determinar en orina y en semen
Enfermedad de
transmisioacuten sexual
Serologiacutea lueacutetica VHB VHC VIH-12 (Ac y Ag-P24)
Esquistosomiasis Estudio de paraacutesitos en heces y orina (no en Sd Katayama
negativos) 12 h tras ejercicio
Serologiacutea en centro de referencia
Estrongiloidiasis Estudio de Strongyloides en heces y otros liacutequidos bioloacutegicos o
secreciones (jugo duodenal o biopsia intestinal)
Serologiacutea en centro de referencia
Fiebre tifoidea
paratifoidea
Hemocultivos durante la primera semana
vultivos de las placas si hay roseola
Coprocultivo y urocultivo despueacutes de la primera semana
Fiebre amarilla Serologiacutea centro de referencia
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 21 de 38
Fiebre Q Serologiacutea Coxiella burnetii
Filariasis Examen parasitoloacutegico en sangre (Wuchereria entre las 20-24h Loa
Loa entre las 10-14h)
En Onchocerca volvulus
- Estudio parasitoloacutegico en biopsia superficial de la piel
- Laacutempara de hendidura para observacioacuten de microfilarias en
coacuternea caacutemara anterior o humor viacutetreo
Hepatitis viacuterica Serologiacuteas VHA VHB VHC VHS CMV VEB
Histoplasmosis Cultivo de hongos en esputo
Serologiacutea Histoplasma
PAAF adenopatiacuteas
Leishmaniasis cutaacutenea Toma de material del borde de la lesioacuten para examen microscoacutepico y
PCR de Leishmania
Leishmaniasis visceral Examen microscoacutepico y PCR de Leishmania en medula oacutesea
Serologiacutea Leishmania
PCR en sangre de Leishmania
Leptospirosis Serologiacutea Leptospira en centro de referencia
Melioidosis Cultivos bacterianos de esputo u otros
Mononucleosis infecciosa Serologiacutea Paul Bunell
Ac heteroacutefilos
Paludismo Gota gruesa y extensioacuten Test raacutepido de Antiacutegeno plasmodium en
sangre (mejor si es en pico febril) se pueden repetir 3 muestras (cada
12h)
- PCR Plasmodium en sangre
Rickettsiosis
Serologiacutea R conorii
Serologiacutea en centro de referencia
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 22 de 38
TBC Mantouxquantiferon
Cultivo para Mycobacterias de esputo y cualquier otra focalidad
Tripanosomiasis africana
(enfermedad del suentildeo)
Serologiacutea en centro de referencia
Estudio parasitoloacutegico en LCR o tambieacuten en sangre o PAAF
ganglionar
Tripanosomiasis
americana (enfermedad de
Chagas)
Serologiacutea (confimar con segunda serologiacutea)
Estudio parasitoloacutegico en sangre (PCR en infeccioacuten aguda
microhematocrito)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 23 de 38
ANEXO 5 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO DE ELECCIOacuteN DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Riamet 20mg120mg 4 comp a las 0 y 8h
y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp)
Adultos con P vivax sensible a
cloroquina P ovale y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg 4
comp a las 0h seguidos de 2 comp a las
6h 24h y 48h (4222)
Pvivax y P ovale antildeadir primaquina
Embarazadas primer trimestre con
P falciparum CON criterios gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mgKg cada 8h 7diacuteas (junto
con suero glucosado y monitorizacioacuten
ECG) + Clindamicina EV 100 mgKg12h
7diacuteas
Embarazadas segundo y tercer
trimestres con P falciparum CON
criterios gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
Embarazadas primer trimestre con
P falciparum SIN criterios gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Clindamicina 450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas segundo y tercer trimestre
con P falciparum SIN criterios gravedad
Riamet 20mg120mg 4 comp a las 0h y 8h
y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp)
Embarazadas con P vivax sensible a
cloroquina P ovale y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg 4
comp a las 0h seguidos de 2 comp a las
6h 24h y 48h (4222)
P vivax y P ovale no antildeadir primaquina
hasta parto (profilaxis con cloroquina
155mg base 2 compsemana hasta parto)
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 24 de 38
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Riamet 20mg120mg a las 0h y 8h y cada
12h el 2ordm y 3ordm diacutea Seguacuten peso
lt 5Kg frac12 comprimido
5-14kg (lt 3 antildeos) 1 comp
15-24kg (3-8 antildeos) 2 comp
25-34kg (9-14 antildeos) 3 comp
gt 34 kg igual que adultos
Nintildeos con P vivax S cloroquina P ovale
y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg
(155mg cloroquina base) 10mg de
cloroquina baseKg a las 0h seguidos de
5mg de cloroquina baseKg a las 12h 24h
y 48h
Primaquina aunque ha demostrado ser
segura en nintildeos sigue sin recomendarse a
menores de 4 antildeos (en el resto realizar la
prueba de degraveficit de 6PDH antes)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 25 de 38
ANEXO 6 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO ALTERNATIVO DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina IV dosis de 20 mgKg seguido de
10mgKg8h 7diacuteas (con suero glucosado 5
y monitorizacioacuten ECG) + Doxiciclina EV 100
mg12h 7diacuteas Pasar VO cuando se pueda
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Atovaquona-proguanil 250mg100mg
(Malarone 250100) 4 compdiacutea 3 diacuteas
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Doxiciclina 100 mg12h 7 diacuteas
Eurartesim 40mg320mg (dihidroartemisina
40mg -piperaquina tetrafosfato 320mg)
lt75 kg 3 compdiacutea 3 diacuteas
gt 75kg 4 compdiacutea 3 diacuteas
Adultos con P vivax sensible a cloroquina
P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mg Kg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado 5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 100 mgKg12h 7diacuteas
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P Falciparum SIN criterios
gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h + Clindamicina
450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas con P vivax sensible
cloroquina P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV 10mgKg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 25-40mg mgKgdia (en 3 o
4 dosis) 7diacuteas
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Malarone comp pediaacutetricos (62525) o
comp adultos(250100) seguacuten peso
lt5Kg contraindicada
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 26 de 38
5-8Kg 2 comp pediaacutetricos24h 3diacuteas
9-10 Kg 3 comp pediaacutetricos24h 3 diacuteas
11-20 kg 1 comp adulto24h 3 diacuteas
21-30 kg 2 comp adulto24h 3diacuteas
31-40 kg 3 comp adulto24h 3 diacuteas
gt40 kg igual que adultos (4compdiacutea 3 diacuteas)
Sulfato de quinina 10mg de salkg8horas +
Clindamicina 25-40mgKgdiacutea dividido en 3-
4 dosis 7 diacuteas
Nintildeos con P vivax sensible a cloroquina P
ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 27 de 38
ANEXO 7 TRATAMIENTOS APROBADOS PARA MALARIA
Artesunato
EV
Artesun reg Amp 60mg de
artesunato EV o IM
Incluido en SNS Medicacioacuten
extranjera
Artemether +
lumefantrina
Riametreg Comp 20 mg artemether +
120 mg de lumefantrina
Disponible como
medicacioacuten extranjera
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Atovacuona
+
proguanil
Malaronereg Comp 250 mg de atovacuona
+100 mg de proguanil
(adultos)
Comp 625 mg de atovacuona + 25
mg de proguanil
(pediaacutetrico)
Incluido en SNS Disponible
consin
receta meacutedica
Clindamicina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
300mg
Ampollas de 600mg
Incluido en SNS
Cloroquina Dolquinereg
Comp 200 mg de
hidroxicloroquina sulfato
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Resochinreg
Comp 250 mg de difosfato
de cloroquina
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Doxiciclina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
100mg
Ampollas de 100mg
Incluido en SNS
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 28 de 38
Piperaquina
+
dihidroartemisina
Eurartesimreg Comp 40 mg piperaquina
+ 320 mg dihidroartemisina
tetrafosfato
NO incluido en
catalogo de SNS
Primaquina Primaquine
phosphatereg
Comp 75 mg (difosfato de
primaquina)
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Quinina
sulfato
Sulfato de
quinina
Caacutepsulas de 325mg (formula
magistral)
Incluido en SNS
Quinina
hidrocloruro
Foacutermula
magistral
Solucioacuten inyectable
600mg en 10 ml
Excluido en SNS
SNS Sistema Nacional de Salud
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 29 de 38
ANEXO 8 PRINCIPALES EFECTOS SECUNDARIOS DE LOS ANTIMALAacuteRICOS
Artemisinas (artemeter artesunato
dihidroartemisina)
Bradicardia sinusal prolongacioacuten QT aumento transaminasas neutropenia
eosinofiacutelia urticaria anemia hemoliacutetica tardiacutea
(maacutes en administracioacuten EV)
Atovacuona proguanil Diarreas naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal astegravenia mareos cefalea
erupcioacuten cutanea prurito y tos aumento transaminasas pancitopenia raro
eritema multiforme
Proguanil aftas bucales dolor abdominal diarrea cefalea descamacioacuten
palmoplantar hematuria fotosensibilidad pancitopenia
Clindamicina Diarrea en 20 naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal clostridium en
lt5 aumento transaminasas neutropenia trombopenia raro arritmias
Cloroquina Cefalea astenia diarrea voacutemitos dolor abdominal prurito eritema
multiforme pigmentacioacuten negroazulada de piel y mucosas alopecia
visioacuten borrosa y alteraciones de la acomodacioacuten opacidades corneales
(reversibles) retinopatiacutea (acumulo en la melanina de la retina puede
ser irreversible y progresiva en tratamientos prolongados)
pancitopenia hipocacusia acufenos insomnio neuropatia perifegraverica y
arritmias Contraindicado en psoriasis ulcus porfiacuteria aguda
intermitente y epilegravepsia
Doxiciclina Nauseas voacutemitos diarrea ulcus (se recomienda tomar en
bipedestacioacuten con 100ml de agua) hiperssensibilidad cutaacutenea
(urticaria erupcioacuten edema periorbitario) fotosensibilidad
hiperligmentacioacuten de piel y dientes degeneracioacuten grasa hepaacutetica
pancitopenia anemia hemoliacutetica y candidiasis vaginal miopia
transitoria por hidratacioacuten del cristalino
Primaquina Hemoslisis intravascular en pacientes con deacuteficit de 6PDH dispepsia
nauseas y voacutemitos (mejora con comida) cefalea prurito
alteracioacutenes de acomodacioacuten visual HTA arritmias En dosis altas
leucopenia agranulocitosis y metahemoglobinemia
Quinina Exantema prurito reacciones de hipersensibilidad
fiebre medicamentosa cinconismo (acuacutefenos hipoacuacutesia inestabilidad
cefalea naacuteuseas) hipoglucemia (durante la administracioacuten parenteral
debe perfundirse suero glucosado) hepatotoxicidad pancitopenia
alargamiento del QT
Su administracioacuten EV raacutepida puede produir fibrilacioacuten ventricular
hemolisis intravascular hemoglobuinuria e insuficiencia renal
(por anticuerpos frente a quinina blackwaterfever)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 30 de 38
ANEXO 9 ENFERMEDADES DE DECLARACIOacuteN OBLIGATORIA URGENTE Y NO
URGENTE
Botulismo
Brucelosis
Carbunco
Chikungunya
Coacutelera
Coronavirus MERS CoV
Difteria
Disenteria (shigella)
Encefalopatiacuteas espongiformes transmisibles humanas
Ebola
Fiebre tifoidea y paratifoidea
Fiebre amarilla
Fiebres hemorraacutegicas virales
Gripe H5N1y H7N9
Hepatitis A y hepatitis B
Infeccioacuten por gonococo
Legionelosis
Leishmaniosis
Lepra
Enfermedad invasiva por neumococo
Enfermedad invasiva por Haemophilus influenzae
Enfermedad invasiva por Spyogenes
Enfermedad meningocoacutecica
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 31 de 38
VIH y SIDA
Malaria
Paraacutelisis flaacutecida en menores de 15 antildeos
Parotiditis
Peste
Polio
Rabia
Rubeola y rubeola congeacutenita
Siacutefilis y siacutefilis congeacutenita
Siacutendrome respiratorio agudo grave
Teacutetanos y teacutetanos neonatal
Tifus exantemaacutetico
Tosferina
Triquinosis
TBC
Viruela
West Nile
Sarampioacuten
Brotes y situaciones epideacutemicas de cualquier etiologiacutea
Son de notificacioacuten numeacuterica (no individual) la diarrea infecciosa aguda fiebre botonosa fiebre
recurrente por garrapatas gripe (no H5N1 ni H7N9) herpes zoster varicela
La notificacioacuten no urgente se realizaraacute mediante una de interconsulta ordinaria a medicina
preventiva
Las notificacioacuten urgente se realizraacute llamando al busca de medicina preventiva (busca 49131 o
extensiones 76004 o 47006) cuando sean diacuteas laborables de 8 a 15 horas En caso de diacuteas festivos o
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 32 de 38
en horario de 15h a 8 h se dejaraacute un mensaje en el buzon de voz de la conselleriacutea teleacutefono 971 17
73 62 o enviando mail a vigilanciadgsanitacaibes
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 33 de 38
ANEXO 10 HOJA DE PETICIOacuteN PARA LA SOLICITUD DE ESTUDIO DE ZIKA
DENGUE Y CHIKUNGUNYA
Obligatorio para solicitar estudio de Zika no obligatorio para solicitar estudio de dengue o
chikungunya
Remitir a microbiologiacutea junto a la peticioacuten de solicitud de millenium
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 34 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 35 de 38
ANEXO 11 DIRECCIONES DONDE ENCONTRAR MAPAS Y ALARMAS DE LAS
PRINCIPALES ENFERMEDADES TROPICALES
MAPAS DE RIESGO DE MALARIA
httpswwwcdcgovmalariamap
httpwwwwhointmalariatravellerses
httpappswhointirisbitstream106652549141WHO-HTM-GMP-20174-spapdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadesmalariazonas20de20riesgohtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE DENGUE
httpswwwcdcgovdengueepidemiologyindexhtml
httpwwwwhointdenguecontrolepidemiologyen
httpfundacionioorgviajarenfermedadesdenguehtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE CHIKUNGUNYA
httpswwwcdcgovchikungunyageoindexhtml
httpfundacionioorgviajarenfermedadeschikungunyahtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE VIRUS ZIKA
httpswwwnccdcgovtravelpageworld-map-areas-with-zika
httpappswhointirisbitstream106652546191WHO-ZIKV-SUR-171-engpdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadeszika20virushtml
httpwwwhealthmaporgzikatimeline
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 36 de 38
MAPAS CON ALARMAS DE ENFERMEDADES INFECCIOSAS POR PAISES
httpswwwnccdcgovtravelnotices
httpwwwwhointcsralertresponseen
httpfundacionioorgviajarmapa_alertashtml
httpwwwhealthmaporges
httpsecdceuropaeuenthreats-and-outbreaks
httpwwwviajarseguroorg
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 37 de 38
7 BIBLIOGRAFIacuteA
- Rapp C Debord T Travel-related fever Rev Med Interne 2011 Dec 32 Suppl 2S224-30
- Poirot JL Campa P Voyage en pays tropical La revue du practicien 2011 61 551-558
- Siikamaumlki HM Kivelauml PS Sipilauml PN et al Fever in travelers returning from malaria-endemic
areas dont look for malaria only J Travel Med 201118 239-44
- Field V Gautret P Schlagenhauf P et al Travel and migration associated infectious diseases
morbidity in Europe 2008BMC Infect Dis 201010330
- Gautret P Cramer JP Field V et al Infectious diseases among travellers and migrants in Europe
EuroTravNet 2010Euro Surveill 201217(26)
- Spira A Assessment of travellers who return home ill Lancet 2003 361 1459-69
- Ryan ET Wilson ME Kain KC Illnes after international travel N Engl J Med 2002347505-16
- Looke D Robson J Infections in the returned traveller MJA practice essentials 2002 177 212-
219
-Goacutemez J Fiebre en el viajero actuacioacuten en urgencias Emergencias 2004 16152-161
- Aparicio P Torrus D Trevintildeo B Zubero Z Guias clinicas SEIMC 2006 Guia de aproximacioacuten al viajero con
fiebre al regreso del troacutepico
- Freedman DO Weld LH Kozarsky PE et al Spectrum of disease and relation to place of
exposure among ill returned travelers N Engl J Med 2006354119-30
- Lo Re V III Gluckman SJ Fever in the returned traveller Am Fam Physician 2003681343-50
- Gascoacuten J Corachan M fiebre en el viajero intercontinental Medicina Integral 2011 37 38-40
- Lopez-Velez R Valoracioacuten diagnoacutestica del paciente con siacutendrome febril tras viaje a los troacutepicos Revista
cliacutenica espantildeola 2001 201 134136
- Perez-Molina JA Diaz menendez M Perez-Ayala A et al Tratamiento de las enfermedades causadas por
paraacutesitos EIMC 2009 11003 1-16
- Perez-Arellano JL Hernandez-Cabrera M Pisos-Alamo E et al Tratamiento de las enfermedades
parasitarias Informacioacuten Terapeacuteutica del sistema nacional de salud 2007 Vol 31 Num 1
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 38 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 12 de 38
Pasar a tratamiento oral cuando sea posible
Malaria en embarazadas por Plasmodium falciparum SIN criterios de gravedad
- Eleccioacuten en primer trimestre Sulfato de quinina 850 mg8h VO + Clindamicina 450mg8h 7
diacuteas
- Eleccioacuten en segundo y tercer trimestre Riamet 20mg120mg (artemeterlumefantrina) 4 comp a
las 0 y a las 8h y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp) Medicacioacuten extranjera necesidad de
informe individualizado para su solicitud
- Alternativa durante todo el embarazo Sulfato de quinina 850 mg8h + Clindamicina
450mg8h 7 diacuteas
Malaria en embarazdas por Plasmodium vivax sensible a cloroquina Plasmodium ovale y
Plasmodium malariae
- Resochin 250mg o Dolquine 200mg (155mg cloroquina base) 4 comp a las 0h seguidos de 2
comp a las 6h 24h 48h (4222)
En Plasmodium vivax y Plasmodium ovale al estar contraindicada la primaquina en embarzazo dar
cloroquina 155 mg base 2 comp cada semana hasta el parto
52 TRATAMIENTO DE MALARIA EN NINtildeOS
Malaria en ninos por Plasmodium falciparum CON criterios de gravedad
- Eleccioacuten Artesunato lt20 kg 3mgKg EV a las 0 12h 24h y cada 24h hasta poder iniciar el
tratamiento oral gt20kg 24 mgkg EV a las 0 12h 24h y cada 24h hasta poder iniciar el tratamiento
oral Medicacioacuten extranjera
- Alternativa Quinina EV 10mgKg8h 7diacuteas (con suero glucosado5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 25-40mg mgKgdiacutea (en 3 o 4 dosis) 7diacuteas
Pasar a tratamiento oral cuando sea posible
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 13 de 38
Malaria en ninos por Plasmodium falciparum SIN criterios de gravedad
-Eleccioacuten Riamet 20mg120mg (artemeterlumefantrina) a las 0h a las 8h y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea
(total 24 comp) Seguacuten el peso lt 5Kg frac12 comprimido 5-14kg (lt 3 antildeos) 1 comp 15-24kg (3-8
antildeos) 2 comp 25-34kg (9-14 antildeos) 3 comp gt 34 kg igual que adultos Medicacioacuten extranjera
necesidad de informe individualizado para su solicitud
-Alternativa Malarone seguacuten peso Comprimides pediatricos (62525) comprimides adultos
(250100) En lt5Kg contraindicada 5-8Kg 2 comp pediaacutetricos 24h 3diacuteas 9-10 Kg 3 comp
pediaacutetricos24h 3 diacuteas 11-20 kg 1 comp adulto24h 3 diacuteas 21-30 kg 2 comp adulto24h 3diacuteas
31-40 kg 3 comp adulto24h 3 diacuteas gt40 kg igual que adultos 4 comp24h 3 diacuteas
- Alternativa Sulfato de quinina 10mg de salkg8horas + Clindamicina 25-40mgKgdiacutea dividido
en 3-4 dosis 7 diacuteas
Malaria en ninos por Plasmodium vivax sensible a cloroquina Plasmodium ovale y
Plasmodium malariae
- Resochin 250mg o Dolquine 200mg (155mg cloroquina base) 10mg de cloroquina baseKg a las
0h seguidos de 5mg de cloroquina baseKg a las 12h 24h 48h
-Primaquina aunque ha demostrado ser segura en nintildeos sigue sin recomendarse a menores de 4
antildeos (en el resto realizar la prueba de deacuteficit de 6 fosfato deshidrogenasa antes de su
administracioacuten)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 14 de 38
ANEXO 1 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN RIESGOS ESPECIacuteFICOS
RIESGOS ESPECIacuteFICOS ENFERMEDADES ASOCIADAS
Contacto con agua dulce
(bantildeos raftinghellip)
Leptospirosis
Esquistosomiasis
Melioidosis
Contacto con animales domeacutesticos o de
granja
Brucelosis
Leptospirosis
Psitacosis
Brucella
Fiebre Q
Tularemia
Rabia
Contactos sexuales o fluidos corporales VIH
Hepatitis B y C
Contacto con agujas jeringas
(dentista tatuajes acupunturahellip)
VIH
Hepatitis B y C
Contacto con sangre u otros fluidos
corporales en zona de riesgo
Ebola
Marburg
Peste neumoacutenica
Consumo de agua no tratada Amebas
Coacutelera
VHA VHE
fiebre tifoidea
Shigella
Giardia
Cryptosporidium
Ciclospora
Consumo de productos laacutecteos locales o
derivados
Brucelosis
Shigella
Fiebre tifoidea
Visita a cuevas visitas a zonas de riesgo Histoplasmosis
Rabia
Visita parques en zona de riesgo Tripanosomiasis africana
Rickettsiosis
Borreliosis
Dormir sin proteccioacuten en casascabantildeas en
zonas de riesgo
Tripanosomiasis americana (Enf de Chagas)
Consumo de cangrejos crudos Paragonimiasis
Contacto con tierra fango Estrongiloidiasis
Anquilostomiasis
Meliodosis
Larva migrans cutaacutenea
Miasis
Contacto con enfermos febriles Gripe
Meningitis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 15 de 38
TBC
Consumo de alimentos crudos o poco cocidos
(ensaladas pescado carne mariscohellip)
Ascariasis
Trichiurasis
Gnatostoma
Fasciola
Amebiasis
Gastroenteritis
VHA
Picadura de mosquito Paludismo
Filariasis (poco frecuente en viajeros)
Dengue
Chikungunya
Zika
Picadura de moscas Leishmaniasis
Miasis
Oncocercosis
Tripanosomiasis africana
Picadura de piojogarrapatapulga Borreliosis
Tifus
Rickettsiosis
Yersinia pestis
Los ldquovisiting friends and relativesrdquo tienen maacutes riesgo de malaria fiebre tifoidea parasitosis
intestinales siacutendromes respiratorios TBC e ITS
Los expatriados tienen maacutes riesgo de infecciones croacutenicas (malaria filariasis esquistosomiasis
estrongiloidiasis giardiasis brucelosis TBC)
Los mayores de 60 antildeos tienen maacutes riesgo de enfermedades graves como malaria grave infecciones
respiratorias bajas
Los nintildeos tienen maacutes riesgo de diarreas infecciones de la piel infecciones viacuteas respiratorias altas
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 16 de 38
ANEXO 2 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN PERIacuteODO DE INCUBACIOacuteN
MENOS DE 21 DIacuteAS MAacuteS DE 21DIacuteAS
Paludismo P falciparum Paludismo P falciparum
Dengue Zika y Chikungunya Paludismo vivax ovale malariae
Virus de las fiebres hemorraacutegicas
Rabia
Gastroenteritis Amebiasis
Leptospirosis Leishmaniasis
Fiebre tifoidea Fiebre tifoidea
Rickettsiosis Coxiella Lyme Tripanosomiasis
Schistosomiasis aguda (Katayama) Schistosomiasis croacutenica (hematuria diarreas)
VHA VHC VHE Primoinfeccioacuten VIH VHA VHB VIH Sd Mononucleoacutesido (VEB
CMV)
Brucella Brucella
Micosis endeacutemicas (Histoplasma) Micosis endeacutemicas (Histoplasma)
Tularemia Tuberculosis
Trichinosis Filarias (en viajeros de largas estancias)
Meningitis Melioidosis
Picadura de artroacutepodos Larva migrans visceral
Otros arbovirus (fiebre amarilla virus
encefalitis japonesa virus Toscana West
Nilevirus virus Valle del Rift)
Lues
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 17 de 38
ANEXO 3 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN SIacuteNTOMAS Y SIGNOS
SIacuteNTOMAS Y SIGNOS ENFERMEDAD INFECCIOSA
Ictericia
Malaria
Fiebre amarilla
Hepatitis viacuterica
Leptospirosis
Borreliosis
Tifus exantemaacutetico
Erupcioacuten maacuteculo-papular
Dengue (macular confluente)
Fiebre tifoidea
Ricketsiosis
Lyme
Sarampioacuten
Siacutendrome mononucleoacutesico (incluido VIH)
Dolor de garganta
Difteria
Fiebre de Lassa Marburg
VEB CMV
Tos o disnea
Filariasis por W bancrofti
Ascaris Strongiloides Anquilostoma
Paragonimiasis
Neumoniacutea atiacutepica (C burnetii
Mycoplasmahellip)
Histoplasmosis
Melioidosis
Picaduras artroacutepodos
Leishmaniasis cutaacutenea
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 18 de 38
Uacutelceras Tularemia
ITS (lues linfogranuloma granuloma
inguinal)
Dolor abdominal
Fiebre tifoidea
Absceso hepaacutetico amebiano
Diarrea
Gastroenteritis
Disenteriacutea amebianabacilar
Hepatomegalia
Hepatitis
Leishmaniasis
Esquistomiasis gastrointestinal
Absceso hepaacutetico amebiano bacteriano
Fasciola hepaacutetica
Brucelosis
Esplenomegalia
Paludismo
Tripanosomiasis
Esquistomiasis hepatoespleacutenica
Leishmaniasis
Mononucleosis
Brucelosis
Linfadenopatiacutea generalizada
Sd Mononucleoacutesico y otras infecciones
viacutericas
Toxoplasmosis
Rickettsiosis
Leptospirosis
Brucelosis
Tripanosomiasis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 19 de 38
Tularemia
Bartonella
Leishmaniasis
Alteraciones neuroloacutegicas
Malaria cerebral
Meningitis
Encefalitis
Leptospirosis
Fiebre tifoidea
Tripanosomiasis africana
Fiebre trombopenia e ictericia o hiperbilirrubinemia tiene alto poder predictivo de malaria
Leucopenia en fiebre tifoidea brucelosis rickettsiosis malaria y dengue
Linfocitosis sugiere viriasis
Eosinofilia sugiere helmintiasis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 20 de 38
ANEXO 4 APROXIMACIOacuteN DIAGNOacuteSTICA DE LAS ENFERMEDADES MAacuteS
FRECUENTES
Amebiasis intestinal Estudio de paraacutesitos en heces
Amebiasis extraintestinal EcoTAC abdominal
Serologiacutea Entamoeba histolytica
Si hay material drenado realizar PCR E Histolytica y estudio de
paraacutesitos
Borrelia burgdorferi
(Lyme)
Borrelia recurrentis
(Fiebre recurrente)
Serologiacutea Borrelia burgdorferi (dudosa interpretacioacuten)
Serologiacutea en centro de referencia
Brucelosis Serologiacutea Rosa de Bengala y Ac totales a Brucella
Hemocultivos
Dengue Zika
Chikungunya
Tubo de serologiacutea
Zika se puede determinar en orina y en semen
Enfermedad de
transmisioacuten sexual
Serologiacutea lueacutetica VHB VHC VIH-12 (Ac y Ag-P24)
Esquistosomiasis Estudio de paraacutesitos en heces y orina (no en Sd Katayama
negativos) 12 h tras ejercicio
Serologiacutea en centro de referencia
Estrongiloidiasis Estudio de Strongyloides en heces y otros liacutequidos bioloacutegicos o
secreciones (jugo duodenal o biopsia intestinal)
Serologiacutea en centro de referencia
Fiebre tifoidea
paratifoidea
Hemocultivos durante la primera semana
vultivos de las placas si hay roseola
Coprocultivo y urocultivo despueacutes de la primera semana
Fiebre amarilla Serologiacutea centro de referencia
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 21 de 38
Fiebre Q Serologiacutea Coxiella burnetii
Filariasis Examen parasitoloacutegico en sangre (Wuchereria entre las 20-24h Loa
Loa entre las 10-14h)
En Onchocerca volvulus
- Estudio parasitoloacutegico en biopsia superficial de la piel
- Laacutempara de hendidura para observacioacuten de microfilarias en
coacuternea caacutemara anterior o humor viacutetreo
Hepatitis viacuterica Serologiacuteas VHA VHB VHC VHS CMV VEB
Histoplasmosis Cultivo de hongos en esputo
Serologiacutea Histoplasma
PAAF adenopatiacuteas
Leishmaniasis cutaacutenea Toma de material del borde de la lesioacuten para examen microscoacutepico y
PCR de Leishmania
Leishmaniasis visceral Examen microscoacutepico y PCR de Leishmania en medula oacutesea
Serologiacutea Leishmania
PCR en sangre de Leishmania
Leptospirosis Serologiacutea Leptospira en centro de referencia
Melioidosis Cultivos bacterianos de esputo u otros
Mononucleosis infecciosa Serologiacutea Paul Bunell
Ac heteroacutefilos
Paludismo Gota gruesa y extensioacuten Test raacutepido de Antiacutegeno plasmodium en
sangre (mejor si es en pico febril) se pueden repetir 3 muestras (cada
12h)
- PCR Plasmodium en sangre
Rickettsiosis
Serologiacutea R conorii
Serologiacutea en centro de referencia
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 22 de 38
TBC Mantouxquantiferon
Cultivo para Mycobacterias de esputo y cualquier otra focalidad
Tripanosomiasis africana
(enfermedad del suentildeo)
Serologiacutea en centro de referencia
Estudio parasitoloacutegico en LCR o tambieacuten en sangre o PAAF
ganglionar
Tripanosomiasis
americana (enfermedad de
Chagas)
Serologiacutea (confimar con segunda serologiacutea)
Estudio parasitoloacutegico en sangre (PCR en infeccioacuten aguda
microhematocrito)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 23 de 38
ANEXO 5 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO DE ELECCIOacuteN DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Riamet 20mg120mg 4 comp a las 0 y 8h
y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp)
Adultos con P vivax sensible a
cloroquina P ovale y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg 4
comp a las 0h seguidos de 2 comp a las
6h 24h y 48h (4222)
Pvivax y P ovale antildeadir primaquina
Embarazadas primer trimestre con
P falciparum CON criterios gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mgKg cada 8h 7diacuteas (junto
con suero glucosado y monitorizacioacuten
ECG) + Clindamicina EV 100 mgKg12h
7diacuteas
Embarazadas segundo y tercer
trimestres con P falciparum CON
criterios gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
Embarazadas primer trimestre con
P falciparum SIN criterios gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Clindamicina 450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas segundo y tercer trimestre
con P falciparum SIN criterios gravedad
Riamet 20mg120mg 4 comp a las 0h y 8h
y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp)
Embarazadas con P vivax sensible a
cloroquina P ovale y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg 4
comp a las 0h seguidos de 2 comp a las
6h 24h y 48h (4222)
P vivax y P ovale no antildeadir primaquina
hasta parto (profilaxis con cloroquina
155mg base 2 compsemana hasta parto)
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 24 de 38
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Riamet 20mg120mg a las 0h y 8h y cada
12h el 2ordm y 3ordm diacutea Seguacuten peso
lt 5Kg frac12 comprimido
5-14kg (lt 3 antildeos) 1 comp
15-24kg (3-8 antildeos) 2 comp
25-34kg (9-14 antildeos) 3 comp
gt 34 kg igual que adultos
Nintildeos con P vivax S cloroquina P ovale
y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg
(155mg cloroquina base) 10mg de
cloroquina baseKg a las 0h seguidos de
5mg de cloroquina baseKg a las 12h 24h
y 48h
Primaquina aunque ha demostrado ser
segura en nintildeos sigue sin recomendarse a
menores de 4 antildeos (en el resto realizar la
prueba de degraveficit de 6PDH antes)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 25 de 38
ANEXO 6 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO ALTERNATIVO DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina IV dosis de 20 mgKg seguido de
10mgKg8h 7diacuteas (con suero glucosado 5
y monitorizacioacuten ECG) + Doxiciclina EV 100
mg12h 7diacuteas Pasar VO cuando se pueda
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Atovaquona-proguanil 250mg100mg
(Malarone 250100) 4 compdiacutea 3 diacuteas
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Doxiciclina 100 mg12h 7 diacuteas
Eurartesim 40mg320mg (dihidroartemisina
40mg -piperaquina tetrafosfato 320mg)
lt75 kg 3 compdiacutea 3 diacuteas
gt 75kg 4 compdiacutea 3 diacuteas
Adultos con P vivax sensible a cloroquina
P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mg Kg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado 5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 100 mgKg12h 7diacuteas
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P Falciparum SIN criterios
gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h + Clindamicina
450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas con P vivax sensible
cloroquina P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV 10mgKg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 25-40mg mgKgdia (en 3 o
4 dosis) 7diacuteas
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Malarone comp pediaacutetricos (62525) o
comp adultos(250100) seguacuten peso
lt5Kg contraindicada
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 26 de 38
5-8Kg 2 comp pediaacutetricos24h 3diacuteas
9-10 Kg 3 comp pediaacutetricos24h 3 diacuteas
11-20 kg 1 comp adulto24h 3 diacuteas
21-30 kg 2 comp adulto24h 3diacuteas
31-40 kg 3 comp adulto24h 3 diacuteas
gt40 kg igual que adultos (4compdiacutea 3 diacuteas)
Sulfato de quinina 10mg de salkg8horas +
Clindamicina 25-40mgKgdiacutea dividido en 3-
4 dosis 7 diacuteas
Nintildeos con P vivax sensible a cloroquina P
ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 27 de 38
ANEXO 7 TRATAMIENTOS APROBADOS PARA MALARIA
Artesunato
EV
Artesun reg Amp 60mg de
artesunato EV o IM
Incluido en SNS Medicacioacuten
extranjera
Artemether +
lumefantrina
Riametreg Comp 20 mg artemether +
120 mg de lumefantrina
Disponible como
medicacioacuten extranjera
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Atovacuona
+
proguanil
Malaronereg Comp 250 mg de atovacuona
+100 mg de proguanil
(adultos)
Comp 625 mg de atovacuona + 25
mg de proguanil
(pediaacutetrico)
Incluido en SNS Disponible
consin
receta meacutedica
Clindamicina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
300mg
Ampollas de 600mg
Incluido en SNS
Cloroquina Dolquinereg
Comp 200 mg de
hidroxicloroquina sulfato
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Resochinreg
Comp 250 mg de difosfato
de cloroquina
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Doxiciclina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
100mg
Ampollas de 100mg
Incluido en SNS
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 28 de 38
Piperaquina
+
dihidroartemisina
Eurartesimreg Comp 40 mg piperaquina
+ 320 mg dihidroartemisina
tetrafosfato
NO incluido en
catalogo de SNS
Primaquina Primaquine
phosphatereg
Comp 75 mg (difosfato de
primaquina)
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Quinina
sulfato
Sulfato de
quinina
Caacutepsulas de 325mg (formula
magistral)
Incluido en SNS
Quinina
hidrocloruro
Foacutermula
magistral
Solucioacuten inyectable
600mg en 10 ml
Excluido en SNS
SNS Sistema Nacional de Salud
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 29 de 38
ANEXO 8 PRINCIPALES EFECTOS SECUNDARIOS DE LOS ANTIMALAacuteRICOS
Artemisinas (artemeter artesunato
dihidroartemisina)
Bradicardia sinusal prolongacioacuten QT aumento transaminasas neutropenia
eosinofiacutelia urticaria anemia hemoliacutetica tardiacutea
(maacutes en administracioacuten EV)
Atovacuona proguanil Diarreas naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal astegravenia mareos cefalea
erupcioacuten cutanea prurito y tos aumento transaminasas pancitopenia raro
eritema multiforme
Proguanil aftas bucales dolor abdominal diarrea cefalea descamacioacuten
palmoplantar hematuria fotosensibilidad pancitopenia
Clindamicina Diarrea en 20 naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal clostridium en
lt5 aumento transaminasas neutropenia trombopenia raro arritmias
Cloroquina Cefalea astenia diarrea voacutemitos dolor abdominal prurito eritema
multiforme pigmentacioacuten negroazulada de piel y mucosas alopecia
visioacuten borrosa y alteraciones de la acomodacioacuten opacidades corneales
(reversibles) retinopatiacutea (acumulo en la melanina de la retina puede
ser irreversible y progresiva en tratamientos prolongados)
pancitopenia hipocacusia acufenos insomnio neuropatia perifegraverica y
arritmias Contraindicado en psoriasis ulcus porfiacuteria aguda
intermitente y epilegravepsia
Doxiciclina Nauseas voacutemitos diarrea ulcus (se recomienda tomar en
bipedestacioacuten con 100ml de agua) hiperssensibilidad cutaacutenea
(urticaria erupcioacuten edema periorbitario) fotosensibilidad
hiperligmentacioacuten de piel y dientes degeneracioacuten grasa hepaacutetica
pancitopenia anemia hemoliacutetica y candidiasis vaginal miopia
transitoria por hidratacioacuten del cristalino
Primaquina Hemoslisis intravascular en pacientes con deacuteficit de 6PDH dispepsia
nauseas y voacutemitos (mejora con comida) cefalea prurito
alteracioacutenes de acomodacioacuten visual HTA arritmias En dosis altas
leucopenia agranulocitosis y metahemoglobinemia
Quinina Exantema prurito reacciones de hipersensibilidad
fiebre medicamentosa cinconismo (acuacutefenos hipoacuacutesia inestabilidad
cefalea naacuteuseas) hipoglucemia (durante la administracioacuten parenteral
debe perfundirse suero glucosado) hepatotoxicidad pancitopenia
alargamiento del QT
Su administracioacuten EV raacutepida puede produir fibrilacioacuten ventricular
hemolisis intravascular hemoglobuinuria e insuficiencia renal
(por anticuerpos frente a quinina blackwaterfever)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 30 de 38
ANEXO 9 ENFERMEDADES DE DECLARACIOacuteN OBLIGATORIA URGENTE Y NO
URGENTE
Botulismo
Brucelosis
Carbunco
Chikungunya
Coacutelera
Coronavirus MERS CoV
Difteria
Disenteria (shigella)
Encefalopatiacuteas espongiformes transmisibles humanas
Ebola
Fiebre tifoidea y paratifoidea
Fiebre amarilla
Fiebres hemorraacutegicas virales
Gripe H5N1y H7N9
Hepatitis A y hepatitis B
Infeccioacuten por gonococo
Legionelosis
Leishmaniosis
Lepra
Enfermedad invasiva por neumococo
Enfermedad invasiva por Haemophilus influenzae
Enfermedad invasiva por Spyogenes
Enfermedad meningocoacutecica
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 31 de 38
VIH y SIDA
Malaria
Paraacutelisis flaacutecida en menores de 15 antildeos
Parotiditis
Peste
Polio
Rabia
Rubeola y rubeola congeacutenita
Siacutefilis y siacutefilis congeacutenita
Siacutendrome respiratorio agudo grave
Teacutetanos y teacutetanos neonatal
Tifus exantemaacutetico
Tosferina
Triquinosis
TBC
Viruela
West Nile
Sarampioacuten
Brotes y situaciones epideacutemicas de cualquier etiologiacutea
Son de notificacioacuten numeacuterica (no individual) la diarrea infecciosa aguda fiebre botonosa fiebre
recurrente por garrapatas gripe (no H5N1 ni H7N9) herpes zoster varicela
La notificacioacuten no urgente se realizaraacute mediante una de interconsulta ordinaria a medicina
preventiva
Las notificacioacuten urgente se realizraacute llamando al busca de medicina preventiva (busca 49131 o
extensiones 76004 o 47006) cuando sean diacuteas laborables de 8 a 15 horas En caso de diacuteas festivos o
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 32 de 38
en horario de 15h a 8 h se dejaraacute un mensaje en el buzon de voz de la conselleriacutea teleacutefono 971 17
73 62 o enviando mail a vigilanciadgsanitacaibes
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 33 de 38
ANEXO 10 HOJA DE PETICIOacuteN PARA LA SOLICITUD DE ESTUDIO DE ZIKA
DENGUE Y CHIKUNGUNYA
Obligatorio para solicitar estudio de Zika no obligatorio para solicitar estudio de dengue o
chikungunya
Remitir a microbiologiacutea junto a la peticioacuten de solicitud de millenium
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 34 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 35 de 38
ANEXO 11 DIRECCIONES DONDE ENCONTRAR MAPAS Y ALARMAS DE LAS
PRINCIPALES ENFERMEDADES TROPICALES
MAPAS DE RIESGO DE MALARIA
httpswwwcdcgovmalariamap
httpwwwwhointmalariatravellerses
httpappswhointirisbitstream106652549141WHO-HTM-GMP-20174-spapdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadesmalariazonas20de20riesgohtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE DENGUE
httpswwwcdcgovdengueepidemiologyindexhtml
httpwwwwhointdenguecontrolepidemiologyen
httpfundacionioorgviajarenfermedadesdenguehtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE CHIKUNGUNYA
httpswwwcdcgovchikungunyageoindexhtml
httpfundacionioorgviajarenfermedadeschikungunyahtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE VIRUS ZIKA
httpswwwnccdcgovtravelpageworld-map-areas-with-zika
httpappswhointirisbitstream106652546191WHO-ZIKV-SUR-171-engpdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadeszika20virushtml
httpwwwhealthmaporgzikatimeline
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 36 de 38
MAPAS CON ALARMAS DE ENFERMEDADES INFECCIOSAS POR PAISES
httpswwwnccdcgovtravelnotices
httpwwwwhointcsralertresponseen
httpfundacionioorgviajarmapa_alertashtml
httpwwwhealthmaporges
httpsecdceuropaeuenthreats-and-outbreaks
httpwwwviajarseguroorg
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 37 de 38
7 BIBLIOGRAFIacuteA
- Rapp C Debord T Travel-related fever Rev Med Interne 2011 Dec 32 Suppl 2S224-30
- Poirot JL Campa P Voyage en pays tropical La revue du practicien 2011 61 551-558
- Siikamaumlki HM Kivelauml PS Sipilauml PN et al Fever in travelers returning from malaria-endemic
areas dont look for malaria only J Travel Med 201118 239-44
- Field V Gautret P Schlagenhauf P et al Travel and migration associated infectious diseases
morbidity in Europe 2008BMC Infect Dis 201010330
- Gautret P Cramer JP Field V et al Infectious diseases among travellers and migrants in Europe
EuroTravNet 2010Euro Surveill 201217(26)
- Spira A Assessment of travellers who return home ill Lancet 2003 361 1459-69
- Ryan ET Wilson ME Kain KC Illnes after international travel N Engl J Med 2002347505-16
- Looke D Robson J Infections in the returned traveller MJA practice essentials 2002 177 212-
219
-Goacutemez J Fiebre en el viajero actuacioacuten en urgencias Emergencias 2004 16152-161
- Aparicio P Torrus D Trevintildeo B Zubero Z Guias clinicas SEIMC 2006 Guia de aproximacioacuten al viajero con
fiebre al regreso del troacutepico
- Freedman DO Weld LH Kozarsky PE et al Spectrum of disease and relation to place of
exposure among ill returned travelers N Engl J Med 2006354119-30
- Lo Re V III Gluckman SJ Fever in the returned traveller Am Fam Physician 2003681343-50
- Gascoacuten J Corachan M fiebre en el viajero intercontinental Medicina Integral 2011 37 38-40
- Lopez-Velez R Valoracioacuten diagnoacutestica del paciente con siacutendrome febril tras viaje a los troacutepicos Revista
cliacutenica espantildeola 2001 201 134136
- Perez-Molina JA Diaz menendez M Perez-Ayala A et al Tratamiento de las enfermedades causadas por
paraacutesitos EIMC 2009 11003 1-16
- Perez-Arellano JL Hernandez-Cabrera M Pisos-Alamo E et al Tratamiento de las enfermedades
parasitarias Informacioacuten Terapeacuteutica del sistema nacional de salud 2007 Vol 31 Num 1
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 38 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 13 de 38
Malaria en ninos por Plasmodium falciparum SIN criterios de gravedad
-Eleccioacuten Riamet 20mg120mg (artemeterlumefantrina) a las 0h a las 8h y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea
(total 24 comp) Seguacuten el peso lt 5Kg frac12 comprimido 5-14kg (lt 3 antildeos) 1 comp 15-24kg (3-8
antildeos) 2 comp 25-34kg (9-14 antildeos) 3 comp gt 34 kg igual que adultos Medicacioacuten extranjera
necesidad de informe individualizado para su solicitud
-Alternativa Malarone seguacuten peso Comprimides pediatricos (62525) comprimides adultos
(250100) En lt5Kg contraindicada 5-8Kg 2 comp pediaacutetricos 24h 3diacuteas 9-10 Kg 3 comp
pediaacutetricos24h 3 diacuteas 11-20 kg 1 comp adulto24h 3 diacuteas 21-30 kg 2 comp adulto24h 3diacuteas
31-40 kg 3 comp adulto24h 3 diacuteas gt40 kg igual que adultos 4 comp24h 3 diacuteas
- Alternativa Sulfato de quinina 10mg de salkg8horas + Clindamicina 25-40mgKgdiacutea dividido
en 3-4 dosis 7 diacuteas
Malaria en ninos por Plasmodium vivax sensible a cloroquina Plasmodium ovale y
Plasmodium malariae
- Resochin 250mg o Dolquine 200mg (155mg cloroquina base) 10mg de cloroquina baseKg a las
0h seguidos de 5mg de cloroquina baseKg a las 12h 24h 48h
-Primaquina aunque ha demostrado ser segura en nintildeos sigue sin recomendarse a menores de 4
antildeos (en el resto realizar la prueba de deacuteficit de 6 fosfato deshidrogenasa antes de su
administracioacuten)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 14 de 38
ANEXO 1 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN RIESGOS ESPECIacuteFICOS
RIESGOS ESPECIacuteFICOS ENFERMEDADES ASOCIADAS
Contacto con agua dulce
(bantildeos raftinghellip)
Leptospirosis
Esquistosomiasis
Melioidosis
Contacto con animales domeacutesticos o de
granja
Brucelosis
Leptospirosis
Psitacosis
Brucella
Fiebre Q
Tularemia
Rabia
Contactos sexuales o fluidos corporales VIH
Hepatitis B y C
Contacto con agujas jeringas
(dentista tatuajes acupunturahellip)
VIH
Hepatitis B y C
Contacto con sangre u otros fluidos
corporales en zona de riesgo
Ebola
Marburg
Peste neumoacutenica
Consumo de agua no tratada Amebas
Coacutelera
VHA VHE
fiebre tifoidea
Shigella
Giardia
Cryptosporidium
Ciclospora
Consumo de productos laacutecteos locales o
derivados
Brucelosis
Shigella
Fiebre tifoidea
Visita a cuevas visitas a zonas de riesgo Histoplasmosis
Rabia
Visita parques en zona de riesgo Tripanosomiasis africana
Rickettsiosis
Borreliosis
Dormir sin proteccioacuten en casascabantildeas en
zonas de riesgo
Tripanosomiasis americana (Enf de Chagas)
Consumo de cangrejos crudos Paragonimiasis
Contacto con tierra fango Estrongiloidiasis
Anquilostomiasis
Meliodosis
Larva migrans cutaacutenea
Miasis
Contacto con enfermos febriles Gripe
Meningitis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 15 de 38
TBC
Consumo de alimentos crudos o poco cocidos
(ensaladas pescado carne mariscohellip)
Ascariasis
Trichiurasis
Gnatostoma
Fasciola
Amebiasis
Gastroenteritis
VHA
Picadura de mosquito Paludismo
Filariasis (poco frecuente en viajeros)
Dengue
Chikungunya
Zika
Picadura de moscas Leishmaniasis
Miasis
Oncocercosis
Tripanosomiasis africana
Picadura de piojogarrapatapulga Borreliosis
Tifus
Rickettsiosis
Yersinia pestis
Los ldquovisiting friends and relativesrdquo tienen maacutes riesgo de malaria fiebre tifoidea parasitosis
intestinales siacutendromes respiratorios TBC e ITS
Los expatriados tienen maacutes riesgo de infecciones croacutenicas (malaria filariasis esquistosomiasis
estrongiloidiasis giardiasis brucelosis TBC)
Los mayores de 60 antildeos tienen maacutes riesgo de enfermedades graves como malaria grave infecciones
respiratorias bajas
Los nintildeos tienen maacutes riesgo de diarreas infecciones de la piel infecciones viacuteas respiratorias altas
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 16 de 38
ANEXO 2 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN PERIacuteODO DE INCUBACIOacuteN
MENOS DE 21 DIacuteAS MAacuteS DE 21DIacuteAS
Paludismo P falciparum Paludismo P falciparum
Dengue Zika y Chikungunya Paludismo vivax ovale malariae
Virus de las fiebres hemorraacutegicas
Rabia
Gastroenteritis Amebiasis
Leptospirosis Leishmaniasis
Fiebre tifoidea Fiebre tifoidea
Rickettsiosis Coxiella Lyme Tripanosomiasis
Schistosomiasis aguda (Katayama) Schistosomiasis croacutenica (hematuria diarreas)
VHA VHC VHE Primoinfeccioacuten VIH VHA VHB VIH Sd Mononucleoacutesido (VEB
CMV)
Brucella Brucella
Micosis endeacutemicas (Histoplasma) Micosis endeacutemicas (Histoplasma)
Tularemia Tuberculosis
Trichinosis Filarias (en viajeros de largas estancias)
Meningitis Melioidosis
Picadura de artroacutepodos Larva migrans visceral
Otros arbovirus (fiebre amarilla virus
encefalitis japonesa virus Toscana West
Nilevirus virus Valle del Rift)
Lues
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 17 de 38
ANEXO 3 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN SIacuteNTOMAS Y SIGNOS
SIacuteNTOMAS Y SIGNOS ENFERMEDAD INFECCIOSA
Ictericia
Malaria
Fiebre amarilla
Hepatitis viacuterica
Leptospirosis
Borreliosis
Tifus exantemaacutetico
Erupcioacuten maacuteculo-papular
Dengue (macular confluente)
Fiebre tifoidea
Ricketsiosis
Lyme
Sarampioacuten
Siacutendrome mononucleoacutesico (incluido VIH)
Dolor de garganta
Difteria
Fiebre de Lassa Marburg
VEB CMV
Tos o disnea
Filariasis por W bancrofti
Ascaris Strongiloides Anquilostoma
Paragonimiasis
Neumoniacutea atiacutepica (C burnetii
Mycoplasmahellip)
Histoplasmosis
Melioidosis
Picaduras artroacutepodos
Leishmaniasis cutaacutenea
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 18 de 38
Uacutelceras Tularemia
ITS (lues linfogranuloma granuloma
inguinal)
Dolor abdominal
Fiebre tifoidea
Absceso hepaacutetico amebiano
Diarrea
Gastroenteritis
Disenteriacutea amebianabacilar
Hepatomegalia
Hepatitis
Leishmaniasis
Esquistomiasis gastrointestinal
Absceso hepaacutetico amebiano bacteriano
Fasciola hepaacutetica
Brucelosis
Esplenomegalia
Paludismo
Tripanosomiasis
Esquistomiasis hepatoespleacutenica
Leishmaniasis
Mononucleosis
Brucelosis
Linfadenopatiacutea generalizada
Sd Mononucleoacutesico y otras infecciones
viacutericas
Toxoplasmosis
Rickettsiosis
Leptospirosis
Brucelosis
Tripanosomiasis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 19 de 38
Tularemia
Bartonella
Leishmaniasis
Alteraciones neuroloacutegicas
Malaria cerebral
Meningitis
Encefalitis
Leptospirosis
Fiebre tifoidea
Tripanosomiasis africana
Fiebre trombopenia e ictericia o hiperbilirrubinemia tiene alto poder predictivo de malaria
Leucopenia en fiebre tifoidea brucelosis rickettsiosis malaria y dengue
Linfocitosis sugiere viriasis
Eosinofilia sugiere helmintiasis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 20 de 38
ANEXO 4 APROXIMACIOacuteN DIAGNOacuteSTICA DE LAS ENFERMEDADES MAacuteS
FRECUENTES
Amebiasis intestinal Estudio de paraacutesitos en heces
Amebiasis extraintestinal EcoTAC abdominal
Serologiacutea Entamoeba histolytica
Si hay material drenado realizar PCR E Histolytica y estudio de
paraacutesitos
Borrelia burgdorferi
(Lyme)
Borrelia recurrentis
(Fiebre recurrente)
Serologiacutea Borrelia burgdorferi (dudosa interpretacioacuten)
Serologiacutea en centro de referencia
Brucelosis Serologiacutea Rosa de Bengala y Ac totales a Brucella
Hemocultivos
Dengue Zika
Chikungunya
Tubo de serologiacutea
Zika se puede determinar en orina y en semen
Enfermedad de
transmisioacuten sexual
Serologiacutea lueacutetica VHB VHC VIH-12 (Ac y Ag-P24)
Esquistosomiasis Estudio de paraacutesitos en heces y orina (no en Sd Katayama
negativos) 12 h tras ejercicio
Serologiacutea en centro de referencia
Estrongiloidiasis Estudio de Strongyloides en heces y otros liacutequidos bioloacutegicos o
secreciones (jugo duodenal o biopsia intestinal)
Serologiacutea en centro de referencia
Fiebre tifoidea
paratifoidea
Hemocultivos durante la primera semana
vultivos de las placas si hay roseola
Coprocultivo y urocultivo despueacutes de la primera semana
Fiebre amarilla Serologiacutea centro de referencia
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 21 de 38
Fiebre Q Serologiacutea Coxiella burnetii
Filariasis Examen parasitoloacutegico en sangre (Wuchereria entre las 20-24h Loa
Loa entre las 10-14h)
En Onchocerca volvulus
- Estudio parasitoloacutegico en biopsia superficial de la piel
- Laacutempara de hendidura para observacioacuten de microfilarias en
coacuternea caacutemara anterior o humor viacutetreo
Hepatitis viacuterica Serologiacuteas VHA VHB VHC VHS CMV VEB
Histoplasmosis Cultivo de hongos en esputo
Serologiacutea Histoplasma
PAAF adenopatiacuteas
Leishmaniasis cutaacutenea Toma de material del borde de la lesioacuten para examen microscoacutepico y
PCR de Leishmania
Leishmaniasis visceral Examen microscoacutepico y PCR de Leishmania en medula oacutesea
Serologiacutea Leishmania
PCR en sangre de Leishmania
Leptospirosis Serologiacutea Leptospira en centro de referencia
Melioidosis Cultivos bacterianos de esputo u otros
Mononucleosis infecciosa Serologiacutea Paul Bunell
Ac heteroacutefilos
Paludismo Gota gruesa y extensioacuten Test raacutepido de Antiacutegeno plasmodium en
sangre (mejor si es en pico febril) se pueden repetir 3 muestras (cada
12h)
- PCR Plasmodium en sangre
Rickettsiosis
Serologiacutea R conorii
Serologiacutea en centro de referencia
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 22 de 38
TBC Mantouxquantiferon
Cultivo para Mycobacterias de esputo y cualquier otra focalidad
Tripanosomiasis africana
(enfermedad del suentildeo)
Serologiacutea en centro de referencia
Estudio parasitoloacutegico en LCR o tambieacuten en sangre o PAAF
ganglionar
Tripanosomiasis
americana (enfermedad de
Chagas)
Serologiacutea (confimar con segunda serologiacutea)
Estudio parasitoloacutegico en sangre (PCR en infeccioacuten aguda
microhematocrito)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 23 de 38
ANEXO 5 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO DE ELECCIOacuteN DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Riamet 20mg120mg 4 comp a las 0 y 8h
y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp)
Adultos con P vivax sensible a
cloroquina P ovale y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg 4
comp a las 0h seguidos de 2 comp a las
6h 24h y 48h (4222)
Pvivax y P ovale antildeadir primaquina
Embarazadas primer trimestre con
P falciparum CON criterios gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mgKg cada 8h 7diacuteas (junto
con suero glucosado y monitorizacioacuten
ECG) + Clindamicina EV 100 mgKg12h
7diacuteas
Embarazadas segundo y tercer
trimestres con P falciparum CON
criterios gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
Embarazadas primer trimestre con
P falciparum SIN criterios gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Clindamicina 450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas segundo y tercer trimestre
con P falciparum SIN criterios gravedad
Riamet 20mg120mg 4 comp a las 0h y 8h
y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp)
Embarazadas con P vivax sensible a
cloroquina P ovale y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg 4
comp a las 0h seguidos de 2 comp a las
6h 24h y 48h (4222)
P vivax y P ovale no antildeadir primaquina
hasta parto (profilaxis con cloroquina
155mg base 2 compsemana hasta parto)
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 24 de 38
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Riamet 20mg120mg a las 0h y 8h y cada
12h el 2ordm y 3ordm diacutea Seguacuten peso
lt 5Kg frac12 comprimido
5-14kg (lt 3 antildeos) 1 comp
15-24kg (3-8 antildeos) 2 comp
25-34kg (9-14 antildeos) 3 comp
gt 34 kg igual que adultos
Nintildeos con P vivax S cloroquina P ovale
y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg
(155mg cloroquina base) 10mg de
cloroquina baseKg a las 0h seguidos de
5mg de cloroquina baseKg a las 12h 24h
y 48h
Primaquina aunque ha demostrado ser
segura en nintildeos sigue sin recomendarse a
menores de 4 antildeos (en el resto realizar la
prueba de degraveficit de 6PDH antes)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 25 de 38
ANEXO 6 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO ALTERNATIVO DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina IV dosis de 20 mgKg seguido de
10mgKg8h 7diacuteas (con suero glucosado 5
y monitorizacioacuten ECG) + Doxiciclina EV 100
mg12h 7diacuteas Pasar VO cuando se pueda
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Atovaquona-proguanil 250mg100mg
(Malarone 250100) 4 compdiacutea 3 diacuteas
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Doxiciclina 100 mg12h 7 diacuteas
Eurartesim 40mg320mg (dihidroartemisina
40mg -piperaquina tetrafosfato 320mg)
lt75 kg 3 compdiacutea 3 diacuteas
gt 75kg 4 compdiacutea 3 diacuteas
Adultos con P vivax sensible a cloroquina
P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mg Kg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado 5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 100 mgKg12h 7diacuteas
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P Falciparum SIN criterios
gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h + Clindamicina
450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas con P vivax sensible
cloroquina P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV 10mgKg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 25-40mg mgKgdia (en 3 o
4 dosis) 7diacuteas
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Malarone comp pediaacutetricos (62525) o
comp adultos(250100) seguacuten peso
lt5Kg contraindicada
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 26 de 38
5-8Kg 2 comp pediaacutetricos24h 3diacuteas
9-10 Kg 3 comp pediaacutetricos24h 3 diacuteas
11-20 kg 1 comp adulto24h 3 diacuteas
21-30 kg 2 comp adulto24h 3diacuteas
31-40 kg 3 comp adulto24h 3 diacuteas
gt40 kg igual que adultos (4compdiacutea 3 diacuteas)
Sulfato de quinina 10mg de salkg8horas +
Clindamicina 25-40mgKgdiacutea dividido en 3-
4 dosis 7 diacuteas
Nintildeos con P vivax sensible a cloroquina P
ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 27 de 38
ANEXO 7 TRATAMIENTOS APROBADOS PARA MALARIA
Artesunato
EV
Artesun reg Amp 60mg de
artesunato EV o IM
Incluido en SNS Medicacioacuten
extranjera
Artemether +
lumefantrina
Riametreg Comp 20 mg artemether +
120 mg de lumefantrina
Disponible como
medicacioacuten extranjera
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Atovacuona
+
proguanil
Malaronereg Comp 250 mg de atovacuona
+100 mg de proguanil
(adultos)
Comp 625 mg de atovacuona + 25
mg de proguanil
(pediaacutetrico)
Incluido en SNS Disponible
consin
receta meacutedica
Clindamicina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
300mg
Ampollas de 600mg
Incluido en SNS
Cloroquina Dolquinereg
Comp 200 mg de
hidroxicloroquina sulfato
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Resochinreg
Comp 250 mg de difosfato
de cloroquina
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Doxiciclina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
100mg
Ampollas de 100mg
Incluido en SNS
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 28 de 38
Piperaquina
+
dihidroartemisina
Eurartesimreg Comp 40 mg piperaquina
+ 320 mg dihidroartemisina
tetrafosfato
NO incluido en
catalogo de SNS
Primaquina Primaquine
phosphatereg
Comp 75 mg (difosfato de
primaquina)
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Quinina
sulfato
Sulfato de
quinina
Caacutepsulas de 325mg (formula
magistral)
Incluido en SNS
Quinina
hidrocloruro
Foacutermula
magistral
Solucioacuten inyectable
600mg en 10 ml
Excluido en SNS
SNS Sistema Nacional de Salud
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 29 de 38
ANEXO 8 PRINCIPALES EFECTOS SECUNDARIOS DE LOS ANTIMALAacuteRICOS
Artemisinas (artemeter artesunato
dihidroartemisina)
Bradicardia sinusal prolongacioacuten QT aumento transaminasas neutropenia
eosinofiacutelia urticaria anemia hemoliacutetica tardiacutea
(maacutes en administracioacuten EV)
Atovacuona proguanil Diarreas naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal astegravenia mareos cefalea
erupcioacuten cutanea prurito y tos aumento transaminasas pancitopenia raro
eritema multiforme
Proguanil aftas bucales dolor abdominal diarrea cefalea descamacioacuten
palmoplantar hematuria fotosensibilidad pancitopenia
Clindamicina Diarrea en 20 naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal clostridium en
lt5 aumento transaminasas neutropenia trombopenia raro arritmias
Cloroquina Cefalea astenia diarrea voacutemitos dolor abdominal prurito eritema
multiforme pigmentacioacuten negroazulada de piel y mucosas alopecia
visioacuten borrosa y alteraciones de la acomodacioacuten opacidades corneales
(reversibles) retinopatiacutea (acumulo en la melanina de la retina puede
ser irreversible y progresiva en tratamientos prolongados)
pancitopenia hipocacusia acufenos insomnio neuropatia perifegraverica y
arritmias Contraindicado en psoriasis ulcus porfiacuteria aguda
intermitente y epilegravepsia
Doxiciclina Nauseas voacutemitos diarrea ulcus (se recomienda tomar en
bipedestacioacuten con 100ml de agua) hiperssensibilidad cutaacutenea
(urticaria erupcioacuten edema periorbitario) fotosensibilidad
hiperligmentacioacuten de piel y dientes degeneracioacuten grasa hepaacutetica
pancitopenia anemia hemoliacutetica y candidiasis vaginal miopia
transitoria por hidratacioacuten del cristalino
Primaquina Hemoslisis intravascular en pacientes con deacuteficit de 6PDH dispepsia
nauseas y voacutemitos (mejora con comida) cefalea prurito
alteracioacutenes de acomodacioacuten visual HTA arritmias En dosis altas
leucopenia agranulocitosis y metahemoglobinemia
Quinina Exantema prurito reacciones de hipersensibilidad
fiebre medicamentosa cinconismo (acuacutefenos hipoacuacutesia inestabilidad
cefalea naacuteuseas) hipoglucemia (durante la administracioacuten parenteral
debe perfundirse suero glucosado) hepatotoxicidad pancitopenia
alargamiento del QT
Su administracioacuten EV raacutepida puede produir fibrilacioacuten ventricular
hemolisis intravascular hemoglobuinuria e insuficiencia renal
(por anticuerpos frente a quinina blackwaterfever)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 30 de 38
ANEXO 9 ENFERMEDADES DE DECLARACIOacuteN OBLIGATORIA URGENTE Y NO
URGENTE
Botulismo
Brucelosis
Carbunco
Chikungunya
Coacutelera
Coronavirus MERS CoV
Difteria
Disenteria (shigella)
Encefalopatiacuteas espongiformes transmisibles humanas
Ebola
Fiebre tifoidea y paratifoidea
Fiebre amarilla
Fiebres hemorraacutegicas virales
Gripe H5N1y H7N9
Hepatitis A y hepatitis B
Infeccioacuten por gonococo
Legionelosis
Leishmaniosis
Lepra
Enfermedad invasiva por neumococo
Enfermedad invasiva por Haemophilus influenzae
Enfermedad invasiva por Spyogenes
Enfermedad meningocoacutecica
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 31 de 38
VIH y SIDA
Malaria
Paraacutelisis flaacutecida en menores de 15 antildeos
Parotiditis
Peste
Polio
Rabia
Rubeola y rubeola congeacutenita
Siacutefilis y siacutefilis congeacutenita
Siacutendrome respiratorio agudo grave
Teacutetanos y teacutetanos neonatal
Tifus exantemaacutetico
Tosferina
Triquinosis
TBC
Viruela
West Nile
Sarampioacuten
Brotes y situaciones epideacutemicas de cualquier etiologiacutea
Son de notificacioacuten numeacuterica (no individual) la diarrea infecciosa aguda fiebre botonosa fiebre
recurrente por garrapatas gripe (no H5N1 ni H7N9) herpes zoster varicela
La notificacioacuten no urgente se realizaraacute mediante una de interconsulta ordinaria a medicina
preventiva
Las notificacioacuten urgente se realizraacute llamando al busca de medicina preventiva (busca 49131 o
extensiones 76004 o 47006) cuando sean diacuteas laborables de 8 a 15 horas En caso de diacuteas festivos o
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 32 de 38
en horario de 15h a 8 h se dejaraacute un mensaje en el buzon de voz de la conselleriacutea teleacutefono 971 17
73 62 o enviando mail a vigilanciadgsanitacaibes
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 33 de 38
ANEXO 10 HOJA DE PETICIOacuteN PARA LA SOLICITUD DE ESTUDIO DE ZIKA
DENGUE Y CHIKUNGUNYA
Obligatorio para solicitar estudio de Zika no obligatorio para solicitar estudio de dengue o
chikungunya
Remitir a microbiologiacutea junto a la peticioacuten de solicitud de millenium
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 34 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 35 de 38
ANEXO 11 DIRECCIONES DONDE ENCONTRAR MAPAS Y ALARMAS DE LAS
PRINCIPALES ENFERMEDADES TROPICALES
MAPAS DE RIESGO DE MALARIA
httpswwwcdcgovmalariamap
httpwwwwhointmalariatravellerses
httpappswhointirisbitstream106652549141WHO-HTM-GMP-20174-spapdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadesmalariazonas20de20riesgohtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE DENGUE
httpswwwcdcgovdengueepidemiologyindexhtml
httpwwwwhointdenguecontrolepidemiologyen
httpfundacionioorgviajarenfermedadesdenguehtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE CHIKUNGUNYA
httpswwwcdcgovchikungunyageoindexhtml
httpfundacionioorgviajarenfermedadeschikungunyahtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE VIRUS ZIKA
httpswwwnccdcgovtravelpageworld-map-areas-with-zika
httpappswhointirisbitstream106652546191WHO-ZIKV-SUR-171-engpdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadeszika20virushtml
httpwwwhealthmaporgzikatimeline
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 36 de 38
MAPAS CON ALARMAS DE ENFERMEDADES INFECCIOSAS POR PAISES
httpswwwnccdcgovtravelnotices
httpwwwwhointcsralertresponseen
httpfundacionioorgviajarmapa_alertashtml
httpwwwhealthmaporges
httpsecdceuropaeuenthreats-and-outbreaks
httpwwwviajarseguroorg
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 37 de 38
7 BIBLIOGRAFIacuteA
- Rapp C Debord T Travel-related fever Rev Med Interne 2011 Dec 32 Suppl 2S224-30
- Poirot JL Campa P Voyage en pays tropical La revue du practicien 2011 61 551-558
- Siikamaumlki HM Kivelauml PS Sipilauml PN et al Fever in travelers returning from malaria-endemic
areas dont look for malaria only J Travel Med 201118 239-44
- Field V Gautret P Schlagenhauf P et al Travel and migration associated infectious diseases
morbidity in Europe 2008BMC Infect Dis 201010330
- Gautret P Cramer JP Field V et al Infectious diseases among travellers and migrants in Europe
EuroTravNet 2010Euro Surveill 201217(26)
- Spira A Assessment of travellers who return home ill Lancet 2003 361 1459-69
- Ryan ET Wilson ME Kain KC Illnes after international travel N Engl J Med 2002347505-16
- Looke D Robson J Infections in the returned traveller MJA practice essentials 2002 177 212-
219
-Goacutemez J Fiebre en el viajero actuacioacuten en urgencias Emergencias 2004 16152-161
- Aparicio P Torrus D Trevintildeo B Zubero Z Guias clinicas SEIMC 2006 Guia de aproximacioacuten al viajero con
fiebre al regreso del troacutepico
- Freedman DO Weld LH Kozarsky PE et al Spectrum of disease and relation to place of
exposure among ill returned travelers N Engl J Med 2006354119-30
- Lo Re V III Gluckman SJ Fever in the returned traveller Am Fam Physician 2003681343-50
- Gascoacuten J Corachan M fiebre en el viajero intercontinental Medicina Integral 2011 37 38-40
- Lopez-Velez R Valoracioacuten diagnoacutestica del paciente con siacutendrome febril tras viaje a los troacutepicos Revista
cliacutenica espantildeola 2001 201 134136
- Perez-Molina JA Diaz menendez M Perez-Ayala A et al Tratamiento de las enfermedades causadas por
paraacutesitos EIMC 2009 11003 1-16
- Perez-Arellano JL Hernandez-Cabrera M Pisos-Alamo E et al Tratamiento de las enfermedades
parasitarias Informacioacuten Terapeacuteutica del sistema nacional de salud 2007 Vol 31 Num 1
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 38 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 14 de 38
ANEXO 1 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN RIESGOS ESPECIacuteFICOS
RIESGOS ESPECIacuteFICOS ENFERMEDADES ASOCIADAS
Contacto con agua dulce
(bantildeos raftinghellip)
Leptospirosis
Esquistosomiasis
Melioidosis
Contacto con animales domeacutesticos o de
granja
Brucelosis
Leptospirosis
Psitacosis
Brucella
Fiebre Q
Tularemia
Rabia
Contactos sexuales o fluidos corporales VIH
Hepatitis B y C
Contacto con agujas jeringas
(dentista tatuajes acupunturahellip)
VIH
Hepatitis B y C
Contacto con sangre u otros fluidos
corporales en zona de riesgo
Ebola
Marburg
Peste neumoacutenica
Consumo de agua no tratada Amebas
Coacutelera
VHA VHE
fiebre tifoidea
Shigella
Giardia
Cryptosporidium
Ciclospora
Consumo de productos laacutecteos locales o
derivados
Brucelosis
Shigella
Fiebre tifoidea
Visita a cuevas visitas a zonas de riesgo Histoplasmosis
Rabia
Visita parques en zona de riesgo Tripanosomiasis africana
Rickettsiosis
Borreliosis
Dormir sin proteccioacuten en casascabantildeas en
zonas de riesgo
Tripanosomiasis americana (Enf de Chagas)
Consumo de cangrejos crudos Paragonimiasis
Contacto con tierra fango Estrongiloidiasis
Anquilostomiasis
Meliodosis
Larva migrans cutaacutenea
Miasis
Contacto con enfermos febriles Gripe
Meningitis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 15 de 38
TBC
Consumo de alimentos crudos o poco cocidos
(ensaladas pescado carne mariscohellip)
Ascariasis
Trichiurasis
Gnatostoma
Fasciola
Amebiasis
Gastroenteritis
VHA
Picadura de mosquito Paludismo
Filariasis (poco frecuente en viajeros)
Dengue
Chikungunya
Zika
Picadura de moscas Leishmaniasis
Miasis
Oncocercosis
Tripanosomiasis africana
Picadura de piojogarrapatapulga Borreliosis
Tifus
Rickettsiosis
Yersinia pestis
Los ldquovisiting friends and relativesrdquo tienen maacutes riesgo de malaria fiebre tifoidea parasitosis
intestinales siacutendromes respiratorios TBC e ITS
Los expatriados tienen maacutes riesgo de infecciones croacutenicas (malaria filariasis esquistosomiasis
estrongiloidiasis giardiasis brucelosis TBC)
Los mayores de 60 antildeos tienen maacutes riesgo de enfermedades graves como malaria grave infecciones
respiratorias bajas
Los nintildeos tienen maacutes riesgo de diarreas infecciones de la piel infecciones viacuteas respiratorias altas
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 16 de 38
ANEXO 2 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN PERIacuteODO DE INCUBACIOacuteN
MENOS DE 21 DIacuteAS MAacuteS DE 21DIacuteAS
Paludismo P falciparum Paludismo P falciparum
Dengue Zika y Chikungunya Paludismo vivax ovale malariae
Virus de las fiebres hemorraacutegicas
Rabia
Gastroenteritis Amebiasis
Leptospirosis Leishmaniasis
Fiebre tifoidea Fiebre tifoidea
Rickettsiosis Coxiella Lyme Tripanosomiasis
Schistosomiasis aguda (Katayama) Schistosomiasis croacutenica (hematuria diarreas)
VHA VHC VHE Primoinfeccioacuten VIH VHA VHB VIH Sd Mononucleoacutesido (VEB
CMV)
Brucella Brucella
Micosis endeacutemicas (Histoplasma) Micosis endeacutemicas (Histoplasma)
Tularemia Tuberculosis
Trichinosis Filarias (en viajeros de largas estancias)
Meningitis Melioidosis
Picadura de artroacutepodos Larva migrans visceral
Otros arbovirus (fiebre amarilla virus
encefalitis japonesa virus Toscana West
Nilevirus virus Valle del Rift)
Lues
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 17 de 38
ANEXO 3 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN SIacuteNTOMAS Y SIGNOS
SIacuteNTOMAS Y SIGNOS ENFERMEDAD INFECCIOSA
Ictericia
Malaria
Fiebre amarilla
Hepatitis viacuterica
Leptospirosis
Borreliosis
Tifus exantemaacutetico
Erupcioacuten maacuteculo-papular
Dengue (macular confluente)
Fiebre tifoidea
Ricketsiosis
Lyme
Sarampioacuten
Siacutendrome mononucleoacutesico (incluido VIH)
Dolor de garganta
Difteria
Fiebre de Lassa Marburg
VEB CMV
Tos o disnea
Filariasis por W bancrofti
Ascaris Strongiloides Anquilostoma
Paragonimiasis
Neumoniacutea atiacutepica (C burnetii
Mycoplasmahellip)
Histoplasmosis
Melioidosis
Picaduras artroacutepodos
Leishmaniasis cutaacutenea
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 18 de 38
Uacutelceras Tularemia
ITS (lues linfogranuloma granuloma
inguinal)
Dolor abdominal
Fiebre tifoidea
Absceso hepaacutetico amebiano
Diarrea
Gastroenteritis
Disenteriacutea amebianabacilar
Hepatomegalia
Hepatitis
Leishmaniasis
Esquistomiasis gastrointestinal
Absceso hepaacutetico amebiano bacteriano
Fasciola hepaacutetica
Brucelosis
Esplenomegalia
Paludismo
Tripanosomiasis
Esquistomiasis hepatoespleacutenica
Leishmaniasis
Mononucleosis
Brucelosis
Linfadenopatiacutea generalizada
Sd Mononucleoacutesico y otras infecciones
viacutericas
Toxoplasmosis
Rickettsiosis
Leptospirosis
Brucelosis
Tripanosomiasis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 19 de 38
Tularemia
Bartonella
Leishmaniasis
Alteraciones neuroloacutegicas
Malaria cerebral
Meningitis
Encefalitis
Leptospirosis
Fiebre tifoidea
Tripanosomiasis africana
Fiebre trombopenia e ictericia o hiperbilirrubinemia tiene alto poder predictivo de malaria
Leucopenia en fiebre tifoidea brucelosis rickettsiosis malaria y dengue
Linfocitosis sugiere viriasis
Eosinofilia sugiere helmintiasis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 20 de 38
ANEXO 4 APROXIMACIOacuteN DIAGNOacuteSTICA DE LAS ENFERMEDADES MAacuteS
FRECUENTES
Amebiasis intestinal Estudio de paraacutesitos en heces
Amebiasis extraintestinal EcoTAC abdominal
Serologiacutea Entamoeba histolytica
Si hay material drenado realizar PCR E Histolytica y estudio de
paraacutesitos
Borrelia burgdorferi
(Lyme)
Borrelia recurrentis
(Fiebre recurrente)
Serologiacutea Borrelia burgdorferi (dudosa interpretacioacuten)
Serologiacutea en centro de referencia
Brucelosis Serologiacutea Rosa de Bengala y Ac totales a Brucella
Hemocultivos
Dengue Zika
Chikungunya
Tubo de serologiacutea
Zika se puede determinar en orina y en semen
Enfermedad de
transmisioacuten sexual
Serologiacutea lueacutetica VHB VHC VIH-12 (Ac y Ag-P24)
Esquistosomiasis Estudio de paraacutesitos en heces y orina (no en Sd Katayama
negativos) 12 h tras ejercicio
Serologiacutea en centro de referencia
Estrongiloidiasis Estudio de Strongyloides en heces y otros liacutequidos bioloacutegicos o
secreciones (jugo duodenal o biopsia intestinal)
Serologiacutea en centro de referencia
Fiebre tifoidea
paratifoidea
Hemocultivos durante la primera semana
vultivos de las placas si hay roseola
Coprocultivo y urocultivo despueacutes de la primera semana
Fiebre amarilla Serologiacutea centro de referencia
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 21 de 38
Fiebre Q Serologiacutea Coxiella burnetii
Filariasis Examen parasitoloacutegico en sangre (Wuchereria entre las 20-24h Loa
Loa entre las 10-14h)
En Onchocerca volvulus
- Estudio parasitoloacutegico en biopsia superficial de la piel
- Laacutempara de hendidura para observacioacuten de microfilarias en
coacuternea caacutemara anterior o humor viacutetreo
Hepatitis viacuterica Serologiacuteas VHA VHB VHC VHS CMV VEB
Histoplasmosis Cultivo de hongos en esputo
Serologiacutea Histoplasma
PAAF adenopatiacuteas
Leishmaniasis cutaacutenea Toma de material del borde de la lesioacuten para examen microscoacutepico y
PCR de Leishmania
Leishmaniasis visceral Examen microscoacutepico y PCR de Leishmania en medula oacutesea
Serologiacutea Leishmania
PCR en sangre de Leishmania
Leptospirosis Serologiacutea Leptospira en centro de referencia
Melioidosis Cultivos bacterianos de esputo u otros
Mononucleosis infecciosa Serologiacutea Paul Bunell
Ac heteroacutefilos
Paludismo Gota gruesa y extensioacuten Test raacutepido de Antiacutegeno plasmodium en
sangre (mejor si es en pico febril) se pueden repetir 3 muestras (cada
12h)
- PCR Plasmodium en sangre
Rickettsiosis
Serologiacutea R conorii
Serologiacutea en centro de referencia
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 22 de 38
TBC Mantouxquantiferon
Cultivo para Mycobacterias de esputo y cualquier otra focalidad
Tripanosomiasis africana
(enfermedad del suentildeo)
Serologiacutea en centro de referencia
Estudio parasitoloacutegico en LCR o tambieacuten en sangre o PAAF
ganglionar
Tripanosomiasis
americana (enfermedad de
Chagas)
Serologiacutea (confimar con segunda serologiacutea)
Estudio parasitoloacutegico en sangre (PCR en infeccioacuten aguda
microhematocrito)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 23 de 38
ANEXO 5 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO DE ELECCIOacuteN DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Riamet 20mg120mg 4 comp a las 0 y 8h
y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp)
Adultos con P vivax sensible a
cloroquina P ovale y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg 4
comp a las 0h seguidos de 2 comp a las
6h 24h y 48h (4222)
Pvivax y P ovale antildeadir primaquina
Embarazadas primer trimestre con
P falciparum CON criterios gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mgKg cada 8h 7diacuteas (junto
con suero glucosado y monitorizacioacuten
ECG) + Clindamicina EV 100 mgKg12h
7diacuteas
Embarazadas segundo y tercer
trimestres con P falciparum CON
criterios gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
Embarazadas primer trimestre con
P falciparum SIN criterios gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Clindamicina 450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas segundo y tercer trimestre
con P falciparum SIN criterios gravedad
Riamet 20mg120mg 4 comp a las 0h y 8h
y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp)
Embarazadas con P vivax sensible a
cloroquina P ovale y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg 4
comp a las 0h seguidos de 2 comp a las
6h 24h y 48h (4222)
P vivax y P ovale no antildeadir primaquina
hasta parto (profilaxis con cloroquina
155mg base 2 compsemana hasta parto)
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 24 de 38
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Riamet 20mg120mg a las 0h y 8h y cada
12h el 2ordm y 3ordm diacutea Seguacuten peso
lt 5Kg frac12 comprimido
5-14kg (lt 3 antildeos) 1 comp
15-24kg (3-8 antildeos) 2 comp
25-34kg (9-14 antildeos) 3 comp
gt 34 kg igual que adultos
Nintildeos con P vivax S cloroquina P ovale
y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg
(155mg cloroquina base) 10mg de
cloroquina baseKg a las 0h seguidos de
5mg de cloroquina baseKg a las 12h 24h
y 48h
Primaquina aunque ha demostrado ser
segura en nintildeos sigue sin recomendarse a
menores de 4 antildeos (en el resto realizar la
prueba de degraveficit de 6PDH antes)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 25 de 38
ANEXO 6 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO ALTERNATIVO DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina IV dosis de 20 mgKg seguido de
10mgKg8h 7diacuteas (con suero glucosado 5
y monitorizacioacuten ECG) + Doxiciclina EV 100
mg12h 7diacuteas Pasar VO cuando se pueda
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Atovaquona-proguanil 250mg100mg
(Malarone 250100) 4 compdiacutea 3 diacuteas
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Doxiciclina 100 mg12h 7 diacuteas
Eurartesim 40mg320mg (dihidroartemisina
40mg -piperaquina tetrafosfato 320mg)
lt75 kg 3 compdiacutea 3 diacuteas
gt 75kg 4 compdiacutea 3 diacuteas
Adultos con P vivax sensible a cloroquina
P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mg Kg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado 5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 100 mgKg12h 7diacuteas
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P Falciparum SIN criterios
gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h + Clindamicina
450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas con P vivax sensible
cloroquina P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV 10mgKg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 25-40mg mgKgdia (en 3 o
4 dosis) 7diacuteas
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Malarone comp pediaacutetricos (62525) o
comp adultos(250100) seguacuten peso
lt5Kg contraindicada
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 26 de 38
5-8Kg 2 comp pediaacutetricos24h 3diacuteas
9-10 Kg 3 comp pediaacutetricos24h 3 diacuteas
11-20 kg 1 comp adulto24h 3 diacuteas
21-30 kg 2 comp adulto24h 3diacuteas
31-40 kg 3 comp adulto24h 3 diacuteas
gt40 kg igual que adultos (4compdiacutea 3 diacuteas)
Sulfato de quinina 10mg de salkg8horas +
Clindamicina 25-40mgKgdiacutea dividido en 3-
4 dosis 7 diacuteas
Nintildeos con P vivax sensible a cloroquina P
ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 27 de 38
ANEXO 7 TRATAMIENTOS APROBADOS PARA MALARIA
Artesunato
EV
Artesun reg Amp 60mg de
artesunato EV o IM
Incluido en SNS Medicacioacuten
extranjera
Artemether +
lumefantrina
Riametreg Comp 20 mg artemether +
120 mg de lumefantrina
Disponible como
medicacioacuten extranjera
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Atovacuona
+
proguanil
Malaronereg Comp 250 mg de atovacuona
+100 mg de proguanil
(adultos)
Comp 625 mg de atovacuona + 25
mg de proguanil
(pediaacutetrico)
Incluido en SNS Disponible
consin
receta meacutedica
Clindamicina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
300mg
Ampollas de 600mg
Incluido en SNS
Cloroquina Dolquinereg
Comp 200 mg de
hidroxicloroquina sulfato
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Resochinreg
Comp 250 mg de difosfato
de cloroquina
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Doxiciclina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
100mg
Ampollas de 100mg
Incluido en SNS
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 28 de 38
Piperaquina
+
dihidroartemisina
Eurartesimreg Comp 40 mg piperaquina
+ 320 mg dihidroartemisina
tetrafosfato
NO incluido en
catalogo de SNS
Primaquina Primaquine
phosphatereg
Comp 75 mg (difosfato de
primaquina)
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Quinina
sulfato
Sulfato de
quinina
Caacutepsulas de 325mg (formula
magistral)
Incluido en SNS
Quinina
hidrocloruro
Foacutermula
magistral
Solucioacuten inyectable
600mg en 10 ml
Excluido en SNS
SNS Sistema Nacional de Salud
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 29 de 38
ANEXO 8 PRINCIPALES EFECTOS SECUNDARIOS DE LOS ANTIMALAacuteRICOS
Artemisinas (artemeter artesunato
dihidroartemisina)
Bradicardia sinusal prolongacioacuten QT aumento transaminasas neutropenia
eosinofiacutelia urticaria anemia hemoliacutetica tardiacutea
(maacutes en administracioacuten EV)
Atovacuona proguanil Diarreas naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal astegravenia mareos cefalea
erupcioacuten cutanea prurito y tos aumento transaminasas pancitopenia raro
eritema multiforme
Proguanil aftas bucales dolor abdominal diarrea cefalea descamacioacuten
palmoplantar hematuria fotosensibilidad pancitopenia
Clindamicina Diarrea en 20 naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal clostridium en
lt5 aumento transaminasas neutropenia trombopenia raro arritmias
Cloroquina Cefalea astenia diarrea voacutemitos dolor abdominal prurito eritema
multiforme pigmentacioacuten negroazulada de piel y mucosas alopecia
visioacuten borrosa y alteraciones de la acomodacioacuten opacidades corneales
(reversibles) retinopatiacutea (acumulo en la melanina de la retina puede
ser irreversible y progresiva en tratamientos prolongados)
pancitopenia hipocacusia acufenos insomnio neuropatia perifegraverica y
arritmias Contraindicado en psoriasis ulcus porfiacuteria aguda
intermitente y epilegravepsia
Doxiciclina Nauseas voacutemitos diarrea ulcus (se recomienda tomar en
bipedestacioacuten con 100ml de agua) hiperssensibilidad cutaacutenea
(urticaria erupcioacuten edema periorbitario) fotosensibilidad
hiperligmentacioacuten de piel y dientes degeneracioacuten grasa hepaacutetica
pancitopenia anemia hemoliacutetica y candidiasis vaginal miopia
transitoria por hidratacioacuten del cristalino
Primaquina Hemoslisis intravascular en pacientes con deacuteficit de 6PDH dispepsia
nauseas y voacutemitos (mejora con comida) cefalea prurito
alteracioacutenes de acomodacioacuten visual HTA arritmias En dosis altas
leucopenia agranulocitosis y metahemoglobinemia
Quinina Exantema prurito reacciones de hipersensibilidad
fiebre medicamentosa cinconismo (acuacutefenos hipoacuacutesia inestabilidad
cefalea naacuteuseas) hipoglucemia (durante la administracioacuten parenteral
debe perfundirse suero glucosado) hepatotoxicidad pancitopenia
alargamiento del QT
Su administracioacuten EV raacutepida puede produir fibrilacioacuten ventricular
hemolisis intravascular hemoglobuinuria e insuficiencia renal
(por anticuerpos frente a quinina blackwaterfever)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 30 de 38
ANEXO 9 ENFERMEDADES DE DECLARACIOacuteN OBLIGATORIA URGENTE Y NO
URGENTE
Botulismo
Brucelosis
Carbunco
Chikungunya
Coacutelera
Coronavirus MERS CoV
Difteria
Disenteria (shigella)
Encefalopatiacuteas espongiformes transmisibles humanas
Ebola
Fiebre tifoidea y paratifoidea
Fiebre amarilla
Fiebres hemorraacutegicas virales
Gripe H5N1y H7N9
Hepatitis A y hepatitis B
Infeccioacuten por gonococo
Legionelosis
Leishmaniosis
Lepra
Enfermedad invasiva por neumococo
Enfermedad invasiva por Haemophilus influenzae
Enfermedad invasiva por Spyogenes
Enfermedad meningocoacutecica
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 31 de 38
VIH y SIDA
Malaria
Paraacutelisis flaacutecida en menores de 15 antildeos
Parotiditis
Peste
Polio
Rabia
Rubeola y rubeola congeacutenita
Siacutefilis y siacutefilis congeacutenita
Siacutendrome respiratorio agudo grave
Teacutetanos y teacutetanos neonatal
Tifus exantemaacutetico
Tosferina
Triquinosis
TBC
Viruela
West Nile
Sarampioacuten
Brotes y situaciones epideacutemicas de cualquier etiologiacutea
Son de notificacioacuten numeacuterica (no individual) la diarrea infecciosa aguda fiebre botonosa fiebre
recurrente por garrapatas gripe (no H5N1 ni H7N9) herpes zoster varicela
La notificacioacuten no urgente se realizaraacute mediante una de interconsulta ordinaria a medicina
preventiva
Las notificacioacuten urgente se realizraacute llamando al busca de medicina preventiva (busca 49131 o
extensiones 76004 o 47006) cuando sean diacuteas laborables de 8 a 15 horas En caso de diacuteas festivos o
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 32 de 38
en horario de 15h a 8 h se dejaraacute un mensaje en el buzon de voz de la conselleriacutea teleacutefono 971 17
73 62 o enviando mail a vigilanciadgsanitacaibes
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 33 de 38
ANEXO 10 HOJA DE PETICIOacuteN PARA LA SOLICITUD DE ESTUDIO DE ZIKA
DENGUE Y CHIKUNGUNYA
Obligatorio para solicitar estudio de Zika no obligatorio para solicitar estudio de dengue o
chikungunya
Remitir a microbiologiacutea junto a la peticioacuten de solicitud de millenium
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 34 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 35 de 38
ANEXO 11 DIRECCIONES DONDE ENCONTRAR MAPAS Y ALARMAS DE LAS
PRINCIPALES ENFERMEDADES TROPICALES
MAPAS DE RIESGO DE MALARIA
httpswwwcdcgovmalariamap
httpwwwwhointmalariatravellerses
httpappswhointirisbitstream106652549141WHO-HTM-GMP-20174-spapdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadesmalariazonas20de20riesgohtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE DENGUE
httpswwwcdcgovdengueepidemiologyindexhtml
httpwwwwhointdenguecontrolepidemiologyen
httpfundacionioorgviajarenfermedadesdenguehtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE CHIKUNGUNYA
httpswwwcdcgovchikungunyageoindexhtml
httpfundacionioorgviajarenfermedadeschikungunyahtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE VIRUS ZIKA
httpswwwnccdcgovtravelpageworld-map-areas-with-zika
httpappswhointirisbitstream106652546191WHO-ZIKV-SUR-171-engpdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadeszika20virushtml
httpwwwhealthmaporgzikatimeline
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 36 de 38
MAPAS CON ALARMAS DE ENFERMEDADES INFECCIOSAS POR PAISES
httpswwwnccdcgovtravelnotices
httpwwwwhointcsralertresponseen
httpfundacionioorgviajarmapa_alertashtml
httpwwwhealthmaporges
httpsecdceuropaeuenthreats-and-outbreaks
httpwwwviajarseguroorg
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 37 de 38
7 BIBLIOGRAFIacuteA
- Rapp C Debord T Travel-related fever Rev Med Interne 2011 Dec 32 Suppl 2S224-30
- Poirot JL Campa P Voyage en pays tropical La revue du practicien 2011 61 551-558
- Siikamaumlki HM Kivelauml PS Sipilauml PN et al Fever in travelers returning from malaria-endemic
areas dont look for malaria only J Travel Med 201118 239-44
- Field V Gautret P Schlagenhauf P et al Travel and migration associated infectious diseases
morbidity in Europe 2008BMC Infect Dis 201010330
- Gautret P Cramer JP Field V et al Infectious diseases among travellers and migrants in Europe
EuroTravNet 2010Euro Surveill 201217(26)
- Spira A Assessment of travellers who return home ill Lancet 2003 361 1459-69
- Ryan ET Wilson ME Kain KC Illnes after international travel N Engl J Med 2002347505-16
- Looke D Robson J Infections in the returned traveller MJA practice essentials 2002 177 212-
219
-Goacutemez J Fiebre en el viajero actuacioacuten en urgencias Emergencias 2004 16152-161
- Aparicio P Torrus D Trevintildeo B Zubero Z Guias clinicas SEIMC 2006 Guia de aproximacioacuten al viajero con
fiebre al regreso del troacutepico
- Freedman DO Weld LH Kozarsky PE et al Spectrum of disease and relation to place of
exposure among ill returned travelers N Engl J Med 2006354119-30
- Lo Re V III Gluckman SJ Fever in the returned traveller Am Fam Physician 2003681343-50
- Gascoacuten J Corachan M fiebre en el viajero intercontinental Medicina Integral 2011 37 38-40
- Lopez-Velez R Valoracioacuten diagnoacutestica del paciente con siacutendrome febril tras viaje a los troacutepicos Revista
cliacutenica espantildeola 2001 201 134136
- Perez-Molina JA Diaz menendez M Perez-Ayala A et al Tratamiento de las enfermedades causadas por
paraacutesitos EIMC 2009 11003 1-16
- Perez-Arellano JL Hernandez-Cabrera M Pisos-Alamo E et al Tratamiento de las enfermedades
parasitarias Informacioacuten Terapeacuteutica del sistema nacional de salud 2007 Vol 31 Num 1
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 38 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 15 de 38
TBC
Consumo de alimentos crudos o poco cocidos
(ensaladas pescado carne mariscohellip)
Ascariasis
Trichiurasis
Gnatostoma
Fasciola
Amebiasis
Gastroenteritis
VHA
Picadura de mosquito Paludismo
Filariasis (poco frecuente en viajeros)
Dengue
Chikungunya
Zika
Picadura de moscas Leishmaniasis
Miasis
Oncocercosis
Tripanosomiasis africana
Picadura de piojogarrapatapulga Borreliosis
Tifus
Rickettsiosis
Yersinia pestis
Los ldquovisiting friends and relativesrdquo tienen maacutes riesgo de malaria fiebre tifoidea parasitosis
intestinales siacutendromes respiratorios TBC e ITS
Los expatriados tienen maacutes riesgo de infecciones croacutenicas (malaria filariasis esquistosomiasis
estrongiloidiasis giardiasis brucelosis TBC)
Los mayores de 60 antildeos tienen maacutes riesgo de enfermedades graves como malaria grave infecciones
respiratorias bajas
Los nintildeos tienen maacutes riesgo de diarreas infecciones de la piel infecciones viacuteas respiratorias altas
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 16 de 38
ANEXO 2 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN PERIacuteODO DE INCUBACIOacuteN
MENOS DE 21 DIacuteAS MAacuteS DE 21DIacuteAS
Paludismo P falciparum Paludismo P falciparum
Dengue Zika y Chikungunya Paludismo vivax ovale malariae
Virus de las fiebres hemorraacutegicas
Rabia
Gastroenteritis Amebiasis
Leptospirosis Leishmaniasis
Fiebre tifoidea Fiebre tifoidea
Rickettsiosis Coxiella Lyme Tripanosomiasis
Schistosomiasis aguda (Katayama) Schistosomiasis croacutenica (hematuria diarreas)
VHA VHC VHE Primoinfeccioacuten VIH VHA VHB VIH Sd Mononucleoacutesido (VEB
CMV)
Brucella Brucella
Micosis endeacutemicas (Histoplasma) Micosis endeacutemicas (Histoplasma)
Tularemia Tuberculosis
Trichinosis Filarias (en viajeros de largas estancias)
Meningitis Melioidosis
Picadura de artroacutepodos Larva migrans visceral
Otros arbovirus (fiebre amarilla virus
encefalitis japonesa virus Toscana West
Nilevirus virus Valle del Rift)
Lues
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 17 de 38
ANEXO 3 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN SIacuteNTOMAS Y SIGNOS
SIacuteNTOMAS Y SIGNOS ENFERMEDAD INFECCIOSA
Ictericia
Malaria
Fiebre amarilla
Hepatitis viacuterica
Leptospirosis
Borreliosis
Tifus exantemaacutetico
Erupcioacuten maacuteculo-papular
Dengue (macular confluente)
Fiebre tifoidea
Ricketsiosis
Lyme
Sarampioacuten
Siacutendrome mononucleoacutesico (incluido VIH)
Dolor de garganta
Difteria
Fiebre de Lassa Marburg
VEB CMV
Tos o disnea
Filariasis por W bancrofti
Ascaris Strongiloides Anquilostoma
Paragonimiasis
Neumoniacutea atiacutepica (C burnetii
Mycoplasmahellip)
Histoplasmosis
Melioidosis
Picaduras artroacutepodos
Leishmaniasis cutaacutenea
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 18 de 38
Uacutelceras Tularemia
ITS (lues linfogranuloma granuloma
inguinal)
Dolor abdominal
Fiebre tifoidea
Absceso hepaacutetico amebiano
Diarrea
Gastroenteritis
Disenteriacutea amebianabacilar
Hepatomegalia
Hepatitis
Leishmaniasis
Esquistomiasis gastrointestinal
Absceso hepaacutetico amebiano bacteriano
Fasciola hepaacutetica
Brucelosis
Esplenomegalia
Paludismo
Tripanosomiasis
Esquistomiasis hepatoespleacutenica
Leishmaniasis
Mononucleosis
Brucelosis
Linfadenopatiacutea generalizada
Sd Mononucleoacutesico y otras infecciones
viacutericas
Toxoplasmosis
Rickettsiosis
Leptospirosis
Brucelosis
Tripanosomiasis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 19 de 38
Tularemia
Bartonella
Leishmaniasis
Alteraciones neuroloacutegicas
Malaria cerebral
Meningitis
Encefalitis
Leptospirosis
Fiebre tifoidea
Tripanosomiasis africana
Fiebre trombopenia e ictericia o hiperbilirrubinemia tiene alto poder predictivo de malaria
Leucopenia en fiebre tifoidea brucelosis rickettsiosis malaria y dengue
Linfocitosis sugiere viriasis
Eosinofilia sugiere helmintiasis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 20 de 38
ANEXO 4 APROXIMACIOacuteN DIAGNOacuteSTICA DE LAS ENFERMEDADES MAacuteS
FRECUENTES
Amebiasis intestinal Estudio de paraacutesitos en heces
Amebiasis extraintestinal EcoTAC abdominal
Serologiacutea Entamoeba histolytica
Si hay material drenado realizar PCR E Histolytica y estudio de
paraacutesitos
Borrelia burgdorferi
(Lyme)
Borrelia recurrentis
(Fiebre recurrente)
Serologiacutea Borrelia burgdorferi (dudosa interpretacioacuten)
Serologiacutea en centro de referencia
Brucelosis Serologiacutea Rosa de Bengala y Ac totales a Brucella
Hemocultivos
Dengue Zika
Chikungunya
Tubo de serologiacutea
Zika se puede determinar en orina y en semen
Enfermedad de
transmisioacuten sexual
Serologiacutea lueacutetica VHB VHC VIH-12 (Ac y Ag-P24)
Esquistosomiasis Estudio de paraacutesitos en heces y orina (no en Sd Katayama
negativos) 12 h tras ejercicio
Serologiacutea en centro de referencia
Estrongiloidiasis Estudio de Strongyloides en heces y otros liacutequidos bioloacutegicos o
secreciones (jugo duodenal o biopsia intestinal)
Serologiacutea en centro de referencia
Fiebre tifoidea
paratifoidea
Hemocultivos durante la primera semana
vultivos de las placas si hay roseola
Coprocultivo y urocultivo despueacutes de la primera semana
Fiebre amarilla Serologiacutea centro de referencia
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 21 de 38
Fiebre Q Serologiacutea Coxiella burnetii
Filariasis Examen parasitoloacutegico en sangre (Wuchereria entre las 20-24h Loa
Loa entre las 10-14h)
En Onchocerca volvulus
- Estudio parasitoloacutegico en biopsia superficial de la piel
- Laacutempara de hendidura para observacioacuten de microfilarias en
coacuternea caacutemara anterior o humor viacutetreo
Hepatitis viacuterica Serologiacuteas VHA VHB VHC VHS CMV VEB
Histoplasmosis Cultivo de hongos en esputo
Serologiacutea Histoplasma
PAAF adenopatiacuteas
Leishmaniasis cutaacutenea Toma de material del borde de la lesioacuten para examen microscoacutepico y
PCR de Leishmania
Leishmaniasis visceral Examen microscoacutepico y PCR de Leishmania en medula oacutesea
Serologiacutea Leishmania
PCR en sangre de Leishmania
Leptospirosis Serologiacutea Leptospira en centro de referencia
Melioidosis Cultivos bacterianos de esputo u otros
Mononucleosis infecciosa Serologiacutea Paul Bunell
Ac heteroacutefilos
Paludismo Gota gruesa y extensioacuten Test raacutepido de Antiacutegeno plasmodium en
sangre (mejor si es en pico febril) se pueden repetir 3 muestras (cada
12h)
- PCR Plasmodium en sangre
Rickettsiosis
Serologiacutea R conorii
Serologiacutea en centro de referencia
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 22 de 38
TBC Mantouxquantiferon
Cultivo para Mycobacterias de esputo y cualquier otra focalidad
Tripanosomiasis africana
(enfermedad del suentildeo)
Serologiacutea en centro de referencia
Estudio parasitoloacutegico en LCR o tambieacuten en sangre o PAAF
ganglionar
Tripanosomiasis
americana (enfermedad de
Chagas)
Serologiacutea (confimar con segunda serologiacutea)
Estudio parasitoloacutegico en sangre (PCR en infeccioacuten aguda
microhematocrito)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 23 de 38
ANEXO 5 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO DE ELECCIOacuteN DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Riamet 20mg120mg 4 comp a las 0 y 8h
y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp)
Adultos con P vivax sensible a
cloroquina P ovale y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg 4
comp a las 0h seguidos de 2 comp a las
6h 24h y 48h (4222)
Pvivax y P ovale antildeadir primaquina
Embarazadas primer trimestre con
P falciparum CON criterios gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mgKg cada 8h 7diacuteas (junto
con suero glucosado y monitorizacioacuten
ECG) + Clindamicina EV 100 mgKg12h
7diacuteas
Embarazadas segundo y tercer
trimestres con P falciparum CON
criterios gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
Embarazadas primer trimestre con
P falciparum SIN criterios gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Clindamicina 450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas segundo y tercer trimestre
con P falciparum SIN criterios gravedad
Riamet 20mg120mg 4 comp a las 0h y 8h
y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp)
Embarazadas con P vivax sensible a
cloroquina P ovale y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg 4
comp a las 0h seguidos de 2 comp a las
6h 24h y 48h (4222)
P vivax y P ovale no antildeadir primaquina
hasta parto (profilaxis con cloroquina
155mg base 2 compsemana hasta parto)
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 24 de 38
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Riamet 20mg120mg a las 0h y 8h y cada
12h el 2ordm y 3ordm diacutea Seguacuten peso
lt 5Kg frac12 comprimido
5-14kg (lt 3 antildeos) 1 comp
15-24kg (3-8 antildeos) 2 comp
25-34kg (9-14 antildeos) 3 comp
gt 34 kg igual que adultos
Nintildeos con P vivax S cloroquina P ovale
y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg
(155mg cloroquina base) 10mg de
cloroquina baseKg a las 0h seguidos de
5mg de cloroquina baseKg a las 12h 24h
y 48h
Primaquina aunque ha demostrado ser
segura en nintildeos sigue sin recomendarse a
menores de 4 antildeos (en el resto realizar la
prueba de degraveficit de 6PDH antes)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 25 de 38
ANEXO 6 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO ALTERNATIVO DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina IV dosis de 20 mgKg seguido de
10mgKg8h 7diacuteas (con suero glucosado 5
y monitorizacioacuten ECG) + Doxiciclina EV 100
mg12h 7diacuteas Pasar VO cuando se pueda
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Atovaquona-proguanil 250mg100mg
(Malarone 250100) 4 compdiacutea 3 diacuteas
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Doxiciclina 100 mg12h 7 diacuteas
Eurartesim 40mg320mg (dihidroartemisina
40mg -piperaquina tetrafosfato 320mg)
lt75 kg 3 compdiacutea 3 diacuteas
gt 75kg 4 compdiacutea 3 diacuteas
Adultos con P vivax sensible a cloroquina
P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mg Kg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado 5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 100 mgKg12h 7diacuteas
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P Falciparum SIN criterios
gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h + Clindamicina
450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas con P vivax sensible
cloroquina P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV 10mgKg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 25-40mg mgKgdia (en 3 o
4 dosis) 7diacuteas
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Malarone comp pediaacutetricos (62525) o
comp adultos(250100) seguacuten peso
lt5Kg contraindicada
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 26 de 38
5-8Kg 2 comp pediaacutetricos24h 3diacuteas
9-10 Kg 3 comp pediaacutetricos24h 3 diacuteas
11-20 kg 1 comp adulto24h 3 diacuteas
21-30 kg 2 comp adulto24h 3diacuteas
31-40 kg 3 comp adulto24h 3 diacuteas
gt40 kg igual que adultos (4compdiacutea 3 diacuteas)
Sulfato de quinina 10mg de salkg8horas +
Clindamicina 25-40mgKgdiacutea dividido en 3-
4 dosis 7 diacuteas
Nintildeos con P vivax sensible a cloroquina P
ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 27 de 38
ANEXO 7 TRATAMIENTOS APROBADOS PARA MALARIA
Artesunato
EV
Artesun reg Amp 60mg de
artesunato EV o IM
Incluido en SNS Medicacioacuten
extranjera
Artemether +
lumefantrina
Riametreg Comp 20 mg artemether +
120 mg de lumefantrina
Disponible como
medicacioacuten extranjera
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Atovacuona
+
proguanil
Malaronereg Comp 250 mg de atovacuona
+100 mg de proguanil
(adultos)
Comp 625 mg de atovacuona + 25
mg de proguanil
(pediaacutetrico)
Incluido en SNS Disponible
consin
receta meacutedica
Clindamicina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
300mg
Ampollas de 600mg
Incluido en SNS
Cloroquina Dolquinereg
Comp 200 mg de
hidroxicloroquina sulfato
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Resochinreg
Comp 250 mg de difosfato
de cloroquina
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Doxiciclina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
100mg
Ampollas de 100mg
Incluido en SNS
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 28 de 38
Piperaquina
+
dihidroartemisina
Eurartesimreg Comp 40 mg piperaquina
+ 320 mg dihidroartemisina
tetrafosfato
NO incluido en
catalogo de SNS
Primaquina Primaquine
phosphatereg
Comp 75 mg (difosfato de
primaquina)
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Quinina
sulfato
Sulfato de
quinina
Caacutepsulas de 325mg (formula
magistral)
Incluido en SNS
Quinina
hidrocloruro
Foacutermula
magistral
Solucioacuten inyectable
600mg en 10 ml
Excluido en SNS
SNS Sistema Nacional de Salud
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 29 de 38
ANEXO 8 PRINCIPALES EFECTOS SECUNDARIOS DE LOS ANTIMALAacuteRICOS
Artemisinas (artemeter artesunato
dihidroartemisina)
Bradicardia sinusal prolongacioacuten QT aumento transaminasas neutropenia
eosinofiacutelia urticaria anemia hemoliacutetica tardiacutea
(maacutes en administracioacuten EV)
Atovacuona proguanil Diarreas naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal astegravenia mareos cefalea
erupcioacuten cutanea prurito y tos aumento transaminasas pancitopenia raro
eritema multiforme
Proguanil aftas bucales dolor abdominal diarrea cefalea descamacioacuten
palmoplantar hematuria fotosensibilidad pancitopenia
Clindamicina Diarrea en 20 naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal clostridium en
lt5 aumento transaminasas neutropenia trombopenia raro arritmias
Cloroquina Cefalea astenia diarrea voacutemitos dolor abdominal prurito eritema
multiforme pigmentacioacuten negroazulada de piel y mucosas alopecia
visioacuten borrosa y alteraciones de la acomodacioacuten opacidades corneales
(reversibles) retinopatiacutea (acumulo en la melanina de la retina puede
ser irreversible y progresiva en tratamientos prolongados)
pancitopenia hipocacusia acufenos insomnio neuropatia perifegraverica y
arritmias Contraindicado en psoriasis ulcus porfiacuteria aguda
intermitente y epilegravepsia
Doxiciclina Nauseas voacutemitos diarrea ulcus (se recomienda tomar en
bipedestacioacuten con 100ml de agua) hiperssensibilidad cutaacutenea
(urticaria erupcioacuten edema periorbitario) fotosensibilidad
hiperligmentacioacuten de piel y dientes degeneracioacuten grasa hepaacutetica
pancitopenia anemia hemoliacutetica y candidiasis vaginal miopia
transitoria por hidratacioacuten del cristalino
Primaquina Hemoslisis intravascular en pacientes con deacuteficit de 6PDH dispepsia
nauseas y voacutemitos (mejora con comida) cefalea prurito
alteracioacutenes de acomodacioacuten visual HTA arritmias En dosis altas
leucopenia agranulocitosis y metahemoglobinemia
Quinina Exantema prurito reacciones de hipersensibilidad
fiebre medicamentosa cinconismo (acuacutefenos hipoacuacutesia inestabilidad
cefalea naacuteuseas) hipoglucemia (durante la administracioacuten parenteral
debe perfundirse suero glucosado) hepatotoxicidad pancitopenia
alargamiento del QT
Su administracioacuten EV raacutepida puede produir fibrilacioacuten ventricular
hemolisis intravascular hemoglobuinuria e insuficiencia renal
(por anticuerpos frente a quinina blackwaterfever)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 30 de 38
ANEXO 9 ENFERMEDADES DE DECLARACIOacuteN OBLIGATORIA URGENTE Y NO
URGENTE
Botulismo
Brucelosis
Carbunco
Chikungunya
Coacutelera
Coronavirus MERS CoV
Difteria
Disenteria (shigella)
Encefalopatiacuteas espongiformes transmisibles humanas
Ebola
Fiebre tifoidea y paratifoidea
Fiebre amarilla
Fiebres hemorraacutegicas virales
Gripe H5N1y H7N9
Hepatitis A y hepatitis B
Infeccioacuten por gonococo
Legionelosis
Leishmaniosis
Lepra
Enfermedad invasiva por neumococo
Enfermedad invasiva por Haemophilus influenzae
Enfermedad invasiva por Spyogenes
Enfermedad meningocoacutecica
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 31 de 38
VIH y SIDA
Malaria
Paraacutelisis flaacutecida en menores de 15 antildeos
Parotiditis
Peste
Polio
Rabia
Rubeola y rubeola congeacutenita
Siacutefilis y siacutefilis congeacutenita
Siacutendrome respiratorio agudo grave
Teacutetanos y teacutetanos neonatal
Tifus exantemaacutetico
Tosferina
Triquinosis
TBC
Viruela
West Nile
Sarampioacuten
Brotes y situaciones epideacutemicas de cualquier etiologiacutea
Son de notificacioacuten numeacuterica (no individual) la diarrea infecciosa aguda fiebre botonosa fiebre
recurrente por garrapatas gripe (no H5N1 ni H7N9) herpes zoster varicela
La notificacioacuten no urgente se realizaraacute mediante una de interconsulta ordinaria a medicina
preventiva
Las notificacioacuten urgente se realizraacute llamando al busca de medicina preventiva (busca 49131 o
extensiones 76004 o 47006) cuando sean diacuteas laborables de 8 a 15 horas En caso de diacuteas festivos o
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 32 de 38
en horario de 15h a 8 h se dejaraacute un mensaje en el buzon de voz de la conselleriacutea teleacutefono 971 17
73 62 o enviando mail a vigilanciadgsanitacaibes
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 33 de 38
ANEXO 10 HOJA DE PETICIOacuteN PARA LA SOLICITUD DE ESTUDIO DE ZIKA
DENGUE Y CHIKUNGUNYA
Obligatorio para solicitar estudio de Zika no obligatorio para solicitar estudio de dengue o
chikungunya
Remitir a microbiologiacutea junto a la peticioacuten de solicitud de millenium
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 34 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 35 de 38
ANEXO 11 DIRECCIONES DONDE ENCONTRAR MAPAS Y ALARMAS DE LAS
PRINCIPALES ENFERMEDADES TROPICALES
MAPAS DE RIESGO DE MALARIA
httpswwwcdcgovmalariamap
httpwwwwhointmalariatravellerses
httpappswhointirisbitstream106652549141WHO-HTM-GMP-20174-spapdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadesmalariazonas20de20riesgohtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE DENGUE
httpswwwcdcgovdengueepidemiologyindexhtml
httpwwwwhointdenguecontrolepidemiologyen
httpfundacionioorgviajarenfermedadesdenguehtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE CHIKUNGUNYA
httpswwwcdcgovchikungunyageoindexhtml
httpfundacionioorgviajarenfermedadeschikungunyahtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE VIRUS ZIKA
httpswwwnccdcgovtravelpageworld-map-areas-with-zika
httpappswhointirisbitstream106652546191WHO-ZIKV-SUR-171-engpdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadeszika20virushtml
httpwwwhealthmaporgzikatimeline
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 36 de 38
MAPAS CON ALARMAS DE ENFERMEDADES INFECCIOSAS POR PAISES
httpswwwnccdcgovtravelnotices
httpwwwwhointcsralertresponseen
httpfundacionioorgviajarmapa_alertashtml
httpwwwhealthmaporges
httpsecdceuropaeuenthreats-and-outbreaks
httpwwwviajarseguroorg
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 37 de 38
7 BIBLIOGRAFIacuteA
- Rapp C Debord T Travel-related fever Rev Med Interne 2011 Dec 32 Suppl 2S224-30
- Poirot JL Campa P Voyage en pays tropical La revue du practicien 2011 61 551-558
- Siikamaumlki HM Kivelauml PS Sipilauml PN et al Fever in travelers returning from malaria-endemic
areas dont look for malaria only J Travel Med 201118 239-44
- Field V Gautret P Schlagenhauf P et al Travel and migration associated infectious diseases
morbidity in Europe 2008BMC Infect Dis 201010330
- Gautret P Cramer JP Field V et al Infectious diseases among travellers and migrants in Europe
EuroTravNet 2010Euro Surveill 201217(26)
- Spira A Assessment of travellers who return home ill Lancet 2003 361 1459-69
- Ryan ET Wilson ME Kain KC Illnes after international travel N Engl J Med 2002347505-16
- Looke D Robson J Infections in the returned traveller MJA practice essentials 2002 177 212-
219
-Goacutemez J Fiebre en el viajero actuacioacuten en urgencias Emergencias 2004 16152-161
- Aparicio P Torrus D Trevintildeo B Zubero Z Guias clinicas SEIMC 2006 Guia de aproximacioacuten al viajero con
fiebre al regreso del troacutepico
- Freedman DO Weld LH Kozarsky PE et al Spectrum of disease and relation to place of
exposure among ill returned travelers N Engl J Med 2006354119-30
- Lo Re V III Gluckman SJ Fever in the returned traveller Am Fam Physician 2003681343-50
- Gascoacuten J Corachan M fiebre en el viajero intercontinental Medicina Integral 2011 37 38-40
- Lopez-Velez R Valoracioacuten diagnoacutestica del paciente con siacutendrome febril tras viaje a los troacutepicos Revista
cliacutenica espantildeola 2001 201 134136
- Perez-Molina JA Diaz menendez M Perez-Ayala A et al Tratamiento de las enfermedades causadas por
paraacutesitos EIMC 2009 11003 1-16
- Perez-Arellano JL Hernandez-Cabrera M Pisos-Alamo E et al Tratamiento de las enfermedades
parasitarias Informacioacuten Terapeacuteutica del sistema nacional de salud 2007 Vol 31 Num 1
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 38 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 16 de 38
ANEXO 2 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN PERIacuteODO DE INCUBACIOacuteN
MENOS DE 21 DIacuteAS MAacuteS DE 21DIacuteAS
Paludismo P falciparum Paludismo P falciparum
Dengue Zika y Chikungunya Paludismo vivax ovale malariae
Virus de las fiebres hemorraacutegicas
Rabia
Gastroenteritis Amebiasis
Leptospirosis Leishmaniasis
Fiebre tifoidea Fiebre tifoidea
Rickettsiosis Coxiella Lyme Tripanosomiasis
Schistosomiasis aguda (Katayama) Schistosomiasis croacutenica (hematuria diarreas)
VHA VHC VHE Primoinfeccioacuten VIH VHA VHB VIH Sd Mononucleoacutesido (VEB
CMV)
Brucella Brucella
Micosis endeacutemicas (Histoplasma) Micosis endeacutemicas (Histoplasma)
Tularemia Tuberculosis
Trichinosis Filarias (en viajeros de largas estancias)
Meningitis Melioidosis
Picadura de artroacutepodos Larva migrans visceral
Otros arbovirus (fiebre amarilla virus
encefalitis japonesa virus Toscana West
Nilevirus virus Valle del Rift)
Lues
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 17 de 38
ANEXO 3 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN SIacuteNTOMAS Y SIGNOS
SIacuteNTOMAS Y SIGNOS ENFERMEDAD INFECCIOSA
Ictericia
Malaria
Fiebre amarilla
Hepatitis viacuterica
Leptospirosis
Borreliosis
Tifus exantemaacutetico
Erupcioacuten maacuteculo-papular
Dengue (macular confluente)
Fiebre tifoidea
Ricketsiosis
Lyme
Sarampioacuten
Siacutendrome mononucleoacutesico (incluido VIH)
Dolor de garganta
Difteria
Fiebre de Lassa Marburg
VEB CMV
Tos o disnea
Filariasis por W bancrofti
Ascaris Strongiloides Anquilostoma
Paragonimiasis
Neumoniacutea atiacutepica (C burnetii
Mycoplasmahellip)
Histoplasmosis
Melioidosis
Picaduras artroacutepodos
Leishmaniasis cutaacutenea
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 18 de 38
Uacutelceras Tularemia
ITS (lues linfogranuloma granuloma
inguinal)
Dolor abdominal
Fiebre tifoidea
Absceso hepaacutetico amebiano
Diarrea
Gastroenteritis
Disenteriacutea amebianabacilar
Hepatomegalia
Hepatitis
Leishmaniasis
Esquistomiasis gastrointestinal
Absceso hepaacutetico amebiano bacteriano
Fasciola hepaacutetica
Brucelosis
Esplenomegalia
Paludismo
Tripanosomiasis
Esquistomiasis hepatoespleacutenica
Leishmaniasis
Mononucleosis
Brucelosis
Linfadenopatiacutea generalizada
Sd Mononucleoacutesico y otras infecciones
viacutericas
Toxoplasmosis
Rickettsiosis
Leptospirosis
Brucelosis
Tripanosomiasis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 19 de 38
Tularemia
Bartonella
Leishmaniasis
Alteraciones neuroloacutegicas
Malaria cerebral
Meningitis
Encefalitis
Leptospirosis
Fiebre tifoidea
Tripanosomiasis africana
Fiebre trombopenia e ictericia o hiperbilirrubinemia tiene alto poder predictivo de malaria
Leucopenia en fiebre tifoidea brucelosis rickettsiosis malaria y dengue
Linfocitosis sugiere viriasis
Eosinofilia sugiere helmintiasis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 20 de 38
ANEXO 4 APROXIMACIOacuteN DIAGNOacuteSTICA DE LAS ENFERMEDADES MAacuteS
FRECUENTES
Amebiasis intestinal Estudio de paraacutesitos en heces
Amebiasis extraintestinal EcoTAC abdominal
Serologiacutea Entamoeba histolytica
Si hay material drenado realizar PCR E Histolytica y estudio de
paraacutesitos
Borrelia burgdorferi
(Lyme)
Borrelia recurrentis
(Fiebre recurrente)
Serologiacutea Borrelia burgdorferi (dudosa interpretacioacuten)
Serologiacutea en centro de referencia
Brucelosis Serologiacutea Rosa de Bengala y Ac totales a Brucella
Hemocultivos
Dengue Zika
Chikungunya
Tubo de serologiacutea
Zika se puede determinar en orina y en semen
Enfermedad de
transmisioacuten sexual
Serologiacutea lueacutetica VHB VHC VIH-12 (Ac y Ag-P24)
Esquistosomiasis Estudio de paraacutesitos en heces y orina (no en Sd Katayama
negativos) 12 h tras ejercicio
Serologiacutea en centro de referencia
Estrongiloidiasis Estudio de Strongyloides en heces y otros liacutequidos bioloacutegicos o
secreciones (jugo duodenal o biopsia intestinal)
Serologiacutea en centro de referencia
Fiebre tifoidea
paratifoidea
Hemocultivos durante la primera semana
vultivos de las placas si hay roseola
Coprocultivo y urocultivo despueacutes de la primera semana
Fiebre amarilla Serologiacutea centro de referencia
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 21 de 38
Fiebre Q Serologiacutea Coxiella burnetii
Filariasis Examen parasitoloacutegico en sangre (Wuchereria entre las 20-24h Loa
Loa entre las 10-14h)
En Onchocerca volvulus
- Estudio parasitoloacutegico en biopsia superficial de la piel
- Laacutempara de hendidura para observacioacuten de microfilarias en
coacuternea caacutemara anterior o humor viacutetreo
Hepatitis viacuterica Serologiacuteas VHA VHB VHC VHS CMV VEB
Histoplasmosis Cultivo de hongos en esputo
Serologiacutea Histoplasma
PAAF adenopatiacuteas
Leishmaniasis cutaacutenea Toma de material del borde de la lesioacuten para examen microscoacutepico y
PCR de Leishmania
Leishmaniasis visceral Examen microscoacutepico y PCR de Leishmania en medula oacutesea
Serologiacutea Leishmania
PCR en sangre de Leishmania
Leptospirosis Serologiacutea Leptospira en centro de referencia
Melioidosis Cultivos bacterianos de esputo u otros
Mononucleosis infecciosa Serologiacutea Paul Bunell
Ac heteroacutefilos
Paludismo Gota gruesa y extensioacuten Test raacutepido de Antiacutegeno plasmodium en
sangre (mejor si es en pico febril) se pueden repetir 3 muestras (cada
12h)
- PCR Plasmodium en sangre
Rickettsiosis
Serologiacutea R conorii
Serologiacutea en centro de referencia
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 22 de 38
TBC Mantouxquantiferon
Cultivo para Mycobacterias de esputo y cualquier otra focalidad
Tripanosomiasis africana
(enfermedad del suentildeo)
Serologiacutea en centro de referencia
Estudio parasitoloacutegico en LCR o tambieacuten en sangre o PAAF
ganglionar
Tripanosomiasis
americana (enfermedad de
Chagas)
Serologiacutea (confimar con segunda serologiacutea)
Estudio parasitoloacutegico en sangre (PCR en infeccioacuten aguda
microhematocrito)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 23 de 38
ANEXO 5 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO DE ELECCIOacuteN DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Riamet 20mg120mg 4 comp a las 0 y 8h
y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp)
Adultos con P vivax sensible a
cloroquina P ovale y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg 4
comp a las 0h seguidos de 2 comp a las
6h 24h y 48h (4222)
Pvivax y P ovale antildeadir primaquina
Embarazadas primer trimestre con
P falciparum CON criterios gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mgKg cada 8h 7diacuteas (junto
con suero glucosado y monitorizacioacuten
ECG) + Clindamicina EV 100 mgKg12h
7diacuteas
Embarazadas segundo y tercer
trimestres con P falciparum CON
criterios gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
Embarazadas primer trimestre con
P falciparum SIN criterios gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Clindamicina 450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas segundo y tercer trimestre
con P falciparum SIN criterios gravedad
Riamet 20mg120mg 4 comp a las 0h y 8h
y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp)
Embarazadas con P vivax sensible a
cloroquina P ovale y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg 4
comp a las 0h seguidos de 2 comp a las
6h 24h y 48h (4222)
P vivax y P ovale no antildeadir primaquina
hasta parto (profilaxis con cloroquina
155mg base 2 compsemana hasta parto)
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 24 de 38
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Riamet 20mg120mg a las 0h y 8h y cada
12h el 2ordm y 3ordm diacutea Seguacuten peso
lt 5Kg frac12 comprimido
5-14kg (lt 3 antildeos) 1 comp
15-24kg (3-8 antildeos) 2 comp
25-34kg (9-14 antildeos) 3 comp
gt 34 kg igual que adultos
Nintildeos con P vivax S cloroquina P ovale
y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg
(155mg cloroquina base) 10mg de
cloroquina baseKg a las 0h seguidos de
5mg de cloroquina baseKg a las 12h 24h
y 48h
Primaquina aunque ha demostrado ser
segura en nintildeos sigue sin recomendarse a
menores de 4 antildeos (en el resto realizar la
prueba de degraveficit de 6PDH antes)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 25 de 38
ANEXO 6 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO ALTERNATIVO DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina IV dosis de 20 mgKg seguido de
10mgKg8h 7diacuteas (con suero glucosado 5
y monitorizacioacuten ECG) + Doxiciclina EV 100
mg12h 7diacuteas Pasar VO cuando se pueda
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Atovaquona-proguanil 250mg100mg
(Malarone 250100) 4 compdiacutea 3 diacuteas
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Doxiciclina 100 mg12h 7 diacuteas
Eurartesim 40mg320mg (dihidroartemisina
40mg -piperaquina tetrafosfato 320mg)
lt75 kg 3 compdiacutea 3 diacuteas
gt 75kg 4 compdiacutea 3 diacuteas
Adultos con P vivax sensible a cloroquina
P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mg Kg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado 5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 100 mgKg12h 7diacuteas
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P Falciparum SIN criterios
gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h + Clindamicina
450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas con P vivax sensible
cloroquina P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV 10mgKg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 25-40mg mgKgdia (en 3 o
4 dosis) 7diacuteas
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Malarone comp pediaacutetricos (62525) o
comp adultos(250100) seguacuten peso
lt5Kg contraindicada
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 26 de 38
5-8Kg 2 comp pediaacutetricos24h 3diacuteas
9-10 Kg 3 comp pediaacutetricos24h 3 diacuteas
11-20 kg 1 comp adulto24h 3 diacuteas
21-30 kg 2 comp adulto24h 3diacuteas
31-40 kg 3 comp adulto24h 3 diacuteas
gt40 kg igual que adultos (4compdiacutea 3 diacuteas)
Sulfato de quinina 10mg de salkg8horas +
Clindamicina 25-40mgKgdiacutea dividido en 3-
4 dosis 7 diacuteas
Nintildeos con P vivax sensible a cloroquina P
ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 27 de 38
ANEXO 7 TRATAMIENTOS APROBADOS PARA MALARIA
Artesunato
EV
Artesun reg Amp 60mg de
artesunato EV o IM
Incluido en SNS Medicacioacuten
extranjera
Artemether +
lumefantrina
Riametreg Comp 20 mg artemether +
120 mg de lumefantrina
Disponible como
medicacioacuten extranjera
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Atovacuona
+
proguanil
Malaronereg Comp 250 mg de atovacuona
+100 mg de proguanil
(adultos)
Comp 625 mg de atovacuona + 25
mg de proguanil
(pediaacutetrico)
Incluido en SNS Disponible
consin
receta meacutedica
Clindamicina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
300mg
Ampollas de 600mg
Incluido en SNS
Cloroquina Dolquinereg
Comp 200 mg de
hidroxicloroquina sulfato
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Resochinreg
Comp 250 mg de difosfato
de cloroquina
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Doxiciclina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
100mg
Ampollas de 100mg
Incluido en SNS
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 28 de 38
Piperaquina
+
dihidroartemisina
Eurartesimreg Comp 40 mg piperaquina
+ 320 mg dihidroartemisina
tetrafosfato
NO incluido en
catalogo de SNS
Primaquina Primaquine
phosphatereg
Comp 75 mg (difosfato de
primaquina)
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Quinina
sulfato
Sulfato de
quinina
Caacutepsulas de 325mg (formula
magistral)
Incluido en SNS
Quinina
hidrocloruro
Foacutermula
magistral
Solucioacuten inyectable
600mg en 10 ml
Excluido en SNS
SNS Sistema Nacional de Salud
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 29 de 38
ANEXO 8 PRINCIPALES EFECTOS SECUNDARIOS DE LOS ANTIMALAacuteRICOS
Artemisinas (artemeter artesunato
dihidroartemisina)
Bradicardia sinusal prolongacioacuten QT aumento transaminasas neutropenia
eosinofiacutelia urticaria anemia hemoliacutetica tardiacutea
(maacutes en administracioacuten EV)
Atovacuona proguanil Diarreas naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal astegravenia mareos cefalea
erupcioacuten cutanea prurito y tos aumento transaminasas pancitopenia raro
eritema multiforme
Proguanil aftas bucales dolor abdominal diarrea cefalea descamacioacuten
palmoplantar hematuria fotosensibilidad pancitopenia
Clindamicina Diarrea en 20 naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal clostridium en
lt5 aumento transaminasas neutropenia trombopenia raro arritmias
Cloroquina Cefalea astenia diarrea voacutemitos dolor abdominal prurito eritema
multiforme pigmentacioacuten negroazulada de piel y mucosas alopecia
visioacuten borrosa y alteraciones de la acomodacioacuten opacidades corneales
(reversibles) retinopatiacutea (acumulo en la melanina de la retina puede
ser irreversible y progresiva en tratamientos prolongados)
pancitopenia hipocacusia acufenos insomnio neuropatia perifegraverica y
arritmias Contraindicado en psoriasis ulcus porfiacuteria aguda
intermitente y epilegravepsia
Doxiciclina Nauseas voacutemitos diarrea ulcus (se recomienda tomar en
bipedestacioacuten con 100ml de agua) hiperssensibilidad cutaacutenea
(urticaria erupcioacuten edema periorbitario) fotosensibilidad
hiperligmentacioacuten de piel y dientes degeneracioacuten grasa hepaacutetica
pancitopenia anemia hemoliacutetica y candidiasis vaginal miopia
transitoria por hidratacioacuten del cristalino
Primaquina Hemoslisis intravascular en pacientes con deacuteficit de 6PDH dispepsia
nauseas y voacutemitos (mejora con comida) cefalea prurito
alteracioacutenes de acomodacioacuten visual HTA arritmias En dosis altas
leucopenia agranulocitosis y metahemoglobinemia
Quinina Exantema prurito reacciones de hipersensibilidad
fiebre medicamentosa cinconismo (acuacutefenos hipoacuacutesia inestabilidad
cefalea naacuteuseas) hipoglucemia (durante la administracioacuten parenteral
debe perfundirse suero glucosado) hepatotoxicidad pancitopenia
alargamiento del QT
Su administracioacuten EV raacutepida puede produir fibrilacioacuten ventricular
hemolisis intravascular hemoglobuinuria e insuficiencia renal
(por anticuerpos frente a quinina blackwaterfever)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 30 de 38
ANEXO 9 ENFERMEDADES DE DECLARACIOacuteN OBLIGATORIA URGENTE Y NO
URGENTE
Botulismo
Brucelosis
Carbunco
Chikungunya
Coacutelera
Coronavirus MERS CoV
Difteria
Disenteria (shigella)
Encefalopatiacuteas espongiformes transmisibles humanas
Ebola
Fiebre tifoidea y paratifoidea
Fiebre amarilla
Fiebres hemorraacutegicas virales
Gripe H5N1y H7N9
Hepatitis A y hepatitis B
Infeccioacuten por gonococo
Legionelosis
Leishmaniosis
Lepra
Enfermedad invasiva por neumococo
Enfermedad invasiva por Haemophilus influenzae
Enfermedad invasiva por Spyogenes
Enfermedad meningocoacutecica
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 31 de 38
VIH y SIDA
Malaria
Paraacutelisis flaacutecida en menores de 15 antildeos
Parotiditis
Peste
Polio
Rabia
Rubeola y rubeola congeacutenita
Siacutefilis y siacutefilis congeacutenita
Siacutendrome respiratorio agudo grave
Teacutetanos y teacutetanos neonatal
Tifus exantemaacutetico
Tosferina
Triquinosis
TBC
Viruela
West Nile
Sarampioacuten
Brotes y situaciones epideacutemicas de cualquier etiologiacutea
Son de notificacioacuten numeacuterica (no individual) la diarrea infecciosa aguda fiebre botonosa fiebre
recurrente por garrapatas gripe (no H5N1 ni H7N9) herpes zoster varicela
La notificacioacuten no urgente se realizaraacute mediante una de interconsulta ordinaria a medicina
preventiva
Las notificacioacuten urgente se realizraacute llamando al busca de medicina preventiva (busca 49131 o
extensiones 76004 o 47006) cuando sean diacuteas laborables de 8 a 15 horas En caso de diacuteas festivos o
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 32 de 38
en horario de 15h a 8 h se dejaraacute un mensaje en el buzon de voz de la conselleriacutea teleacutefono 971 17
73 62 o enviando mail a vigilanciadgsanitacaibes
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 33 de 38
ANEXO 10 HOJA DE PETICIOacuteN PARA LA SOLICITUD DE ESTUDIO DE ZIKA
DENGUE Y CHIKUNGUNYA
Obligatorio para solicitar estudio de Zika no obligatorio para solicitar estudio de dengue o
chikungunya
Remitir a microbiologiacutea junto a la peticioacuten de solicitud de millenium
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 34 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 35 de 38
ANEXO 11 DIRECCIONES DONDE ENCONTRAR MAPAS Y ALARMAS DE LAS
PRINCIPALES ENFERMEDADES TROPICALES
MAPAS DE RIESGO DE MALARIA
httpswwwcdcgovmalariamap
httpwwwwhointmalariatravellerses
httpappswhointirisbitstream106652549141WHO-HTM-GMP-20174-spapdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadesmalariazonas20de20riesgohtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE DENGUE
httpswwwcdcgovdengueepidemiologyindexhtml
httpwwwwhointdenguecontrolepidemiologyen
httpfundacionioorgviajarenfermedadesdenguehtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE CHIKUNGUNYA
httpswwwcdcgovchikungunyageoindexhtml
httpfundacionioorgviajarenfermedadeschikungunyahtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE VIRUS ZIKA
httpswwwnccdcgovtravelpageworld-map-areas-with-zika
httpappswhointirisbitstream106652546191WHO-ZIKV-SUR-171-engpdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadeszika20virushtml
httpwwwhealthmaporgzikatimeline
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 36 de 38
MAPAS CON ALARMAS DE ENFERMEDADES INFECCIOSAS POR PAISES
httpswwwnccdcgovtravelnotices
httpwwwwhointcsralertresponseen
httpfundacionioorgviajarmapa_alertashtml
httpwwwhealthmaporges
httpsecdceuropaeuenthreats-and-outbreaks
httpwwwviajarseguroorg
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 37 de 38
7 BIBLIOGRAFIacuteA
- Rapp C Debord T Travel-related fever Rev Med Interne 2011 Dec 32 Suppl 2S224-30
- Poirot JL Campa P Voyage en pays tropical La revue du practicien 2011 61 551-558
- Siikamaumlki HM Kivelauml PS Sipilauml PN et al Fever in travelers returning from malaria-endemic
areas dont look for malaria only J Travel Med 201118 239-44
- Field V Gautret P Schlagenhauf P et al Travel and migration associated infectious diseases
morbidity in Europe 2008BMC Infect Dis 201010330
- Gautret P Cramer JP Field V et al Infectious diseases among travellers and migrants in Europe
EuroTravNet 2010Euro Surveill 201217(26)
- Spira A Assessment of travellers who return home ill Lancet 2003 361 1459-69
- Ryan ET Wilson ME Kain KC Illnes after international travel N Engl J Med 2002347505-16
- Looke D Robson J Infections in the returned traveller MJA practice essentials 2002 177 212-
219
-Goacutemez J Fiebre en el viajero actuacioacuten en urgencias Emergencias 2004 16152-161
- Aparicio P Torrus D Trevintildeo B Zubero Z Guias clinicas SEIMC 2006 Guia de aproximacioacuten al viajero con
fiebre al regreso del troacutepico
- Freedman DO Weld LH Kozarsky PE et al Spectrum of disease and relation to place of
exposure among ill returned travelers N Engl J Med 2006354119-30
- Lo Re V III Gluckman SJ Fever in the returned traveller Am Fam Physician 2003681343-50
- Gascoacuten J Corachan M fiebre en el viajero intercontinental Medicina Integral 2011 37 38-40
- Lopez-Velez R Valoracioacuten diagnoacutestica del paciente con siacutendrome febril tras viaje a los troacutepicos Revista
cliacutenica espantildeola 2001 201 134136
- Perez-Molina JA Diaz menendez M Perez-Ayala A et al Tratamiento de las enfermedades causadas por
paraacutesitos EIMC 2009 11003 1-16
- Perez-Arellano JL Hernandez-Cabrera M Pisos-Alamo E et al Tratamiento de las enfermedades
parasitarias Informacioacuten Terapeacuteutica del sistema nacional de salud 2007 Vol 31 Num 1
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 38 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 17 de 38
ANEXO 3 RELACIOacuteN DE ENFERMEDADES SEGUacuteN SIacuteNTOMAS Y SIGNOS
SIacuteNTOMAS Y SIGNOS ENFERMEDAD INFECCIOSA
Ictericia
Malaria
Fiebre amarilla
Hepatitis viacuterica
Leptospirosis
Borreliosis
Tifus exantemaacutetico
Erupcioacuten maacuteculo-papular
Dengue (macular confluente)
Fiebre tifoidea
Ricketsiosis
Lyme
Sarampioacuten
Siacutendrome mononucleoacutesico (incluido VIH)
Dolor de garganta
Difteria
Fiebre de Lassa Marburg
VEB CMV
Tos o disnea
Filariasis por W bancrofti
Ascaris Strongiloides Anquilostoma
Paragonimiasis
Neumoniacutea atiacutepica (C burnetii
Mycoplasmahellip)
Histoplasmosis
Melioidosis
Picaduras artroacutepodos
Leishmaniasis cutaacutenea
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 18 de 38
Uacutelceras Tularemia
ITS (lues linfogranuloma granuloma
inguinal)
Dolor abdominal
Fiebre tifoidea
Absceso hepaacutetico amebiano
Diarrea
Gastroenteritis
Disenteriacutea amebianabacilar
Hepatomegalia
Hepatitis
Leishmaniasis
Esquistomiasis gastrointestinal
Absceso hepaacutetico amebiano bacteriano
Fasciola hepaacutetica
Brucelosis
Esplenomegalia
Paludismo
Tripanosomiasis
Esquistomiasis hepatoespleacutenica
Leishmaniasis
Mononucleosis
Brucelosis
Linfadenopatiacutea generalizada
Sd Mononucleoacutesico y otras infecciones
viacutericas
Toxoplasmosis
Rickettsiosis
Leptospirosis
Brucelosis
Tripanosomiasis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 19 de 38
Tularemia
Bartonella
Leishmaniasis
Alteraciones neuroloacutegicas
Malaria cerebral
Meningitis
Encefalitis
Leptospirosis
Fiebre tifoidea
Tripanosomiasis africana
Fiebre trombopenia e ictericia o hiperbilirrubinemia tiene alto poder predictivo de malaria
Leucopenia en fiebre tifoidea brucelosis rickettsiosis malaria y dengue
Linfocitosis sugiere viriasis
Eosinofilia sugiere helmintiasis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 20 de 38
ANEXO 4 APROXIMACIOacuteN DIAGNOacuteSTICA DE LAS ENFERMEDADES MAacuteS
FRECUENTES
Amebiasis intestinal Estudio de paraacutesitos en heces
Amebiasis extraintestinal EcoTAC abdominal
Serologiacutea Entamoeba histolytica
Si hay material drenado realizar PCR E Histolytica y estudio de
paraacutesitos
Borrelia burgdorferi
(Lyme)
Borrelia recurrentis
(Fiebre recurrente)
Serologiacutea Borrelia burgdorferi (dudosa interpretacioacuten)
Serologiacutea en centro de referencia
Brucelosis Serologiacutea Rosa de Bengala y Ac totales a Brucella
Hemocultivos
Dengue Zika
Chikungunya
Tubo de serologiacutea
Zika se puede determinar en orina y en semen
Enfermedad de
transmisioacuten sexual
Serologiacutea lueacutetica VHB VHC VIH-12 (Ac y Ag-P24)
Esquistosomiasis Estudio de paraacutesitos en heces y orina (no en Sd Katayama
negativos) 12 h tras ejercicio
Serologiacutea en centro de referencia
Estrongiloidiasis Estudio de Strongyloides en heces y otros liacutequidos bioloacutegicos o
secreciones (jugo duodenal o biopsia intestinal)
Serologiacutea en centro de referencia
Fiebre tifoidea
paratifoidea
Hemocultivos durante la primera semana
vultivos de las placas si hay roseola
Coprocultivo y urocultivo despueacutes de la primera semana
Fiebre amarilla Serologiacutea centro de referencia
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 21 de 38
Fiebre Q Serologiacutea Coxiella burnetii
Filariasis Examen parasitoloacutegico en sangre (Wuchereria entre las 20-24h Loa
Loa entre las 10-14h)
En Onchocerca volvulus
- Estudio parasitoloacutegico en biopsia superficial de la piel
- Laacutempara de hendidura para observacioacuten de microfilarias en
coacuternea caacutemara anterior o humor viacutetreo
Hepatitis viacuterica Serologiacuteas VHA VHB VHC VHS CMV VEB
Histoplasmosis Cultivo de hongos en esputo
Serologiacutea Histoplasma
PAAF adenopatiacuteas
Leishmaniasis cutaacutenea Toma de material del borde de la lesioacuten para examen microscoacutepico y
PCR de Leishmania
Leishmaniasis visceral Examen microscoacutepico y PCR de Leishmania en medula oacutesea
Serologiacutea Leishmania
PCR en sangre de Leishmania
Leptospirosis Serologiacutea Leptospira en centro de referencia
Melioidosis Cultivos bacterianos de esputo u otros
Mononucleosis infecciosa Serologiacutea Paul Bunell
Ac heteroacutefilos
Paludismo Gota gruesa y extensioacuten Test raacutepido de Antiacutegeno plasmodium en
sangre (mejor si es en pico febril) se pueden repetir 3 muestras (cada
12h)
- PCR Plasmodium en sangre
Rickettsiosis
Serologiacutea R conorii
Serologiacutea en centro de referencia
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 22 de 38
TBC Mantouxquantiferon
Cultivo para Mycobacterias de esputo y cualquier otra focalidad
Tripanosomiasis africana
(enfermedad del suentildeo)
Serologiacutea en centro de referencia
Estudio parasitoloacutegico en LCR o tambieacuten en sangre o PAAF
ganglionar
Tripanosomiasis
americana (enfermedad de
Chagas)
Serologiacutea (confimar con segunda serologiacutea)
Estudio parasitoloacutegico en sangre (PCR en infeccioacuten aguda
microhematocrito)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 23 de 38
ANEXO 5 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO DE ELECCIOacuteN DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Riamet 20mg120mg 4 comp a las 0 y 8h
y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp)
Adultos con P vivax sensible a
cloroquina P ovale y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg 4
comp a las 0h seguidos de 2 comp a las
6h 24h y 48h (4222)
Pvivax y P ovale antildeadir primaquina
Embarazadas primer trimestre con
P falciparum CON criterios gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mgKg cada 8h 7diacuteas (junto
con suero glucosado y monitorizacioacuten
ECG) + Clindamicina EV 100 mgKg12h
7diacuteas
Embarazadas segundo y tercer
trimestres con P falciparum CON
criterios gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
Embarazadas primer trimestre con
P falciparum SIN criterios gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Clindamicina 450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas segundo y tercer trimestre
con P falciparum SIN criterios gravedad
Riamet 20mg120mg 4 comp a las 0h y 8h
y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp)
Embarazadas con P vivax sensible a
cloroquina P ovale y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg 4
comp a las 0h seguidos de 2 comp a las
6h 24h y 48h (4222)
P vivax y P ovale no antildeadir primaquina
hasta parto (profilaxis con cloroquina
155mg base 2 compsemana hasta parto)
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 24 de 38
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Riamet 20mg120mg a las 0h y 8h y cada
12h el 2ordm y 3ordm diacutea Seguacuten peso
lt 5Kg frac12 comprimido
5-14kg (lt 3 antildeos) 1 comp
15-24kg (3-8 antildeos) 2 comp
25-34kg (9-14 antildeos) 3 comp
gt 34 kg igual que adultos
Nintildeos con P vivax S cloroquina P ovale
y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg
(155mg cloroquina base) 10mg de
cloroquina baseKg a las 0h seguidos de
5mg de cloroquina baseKg a las 12h 24h
y 48h
Primaquina aunque ha demostrado ser
segura en nintildeos sigue sin recomendarse a
menores de 4 antildeos (en el resto realizar la
prueba de degraveficit de 6PDH antes)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 25 de 38
ANEXO 6 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO ALTERNATIVO DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina IV dosis de 20 mgKg seguido de
10mgKg8h 7diacuteas (con suero glucosado 5
y monitorizacioacuten ECG) + Doxiciclina EV 100
mg12h 7diacuteas Pasar VO cuando se pueda
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Atovaquona-proguanil 250mg100mg
(Malarone 250100) 4 compdiacutea 3 diacuteas
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Doxiciclina 100 mg12h 7 diacuteas
Eurartesim 40mg320mg (dihidroartemisina
40mg -piperaquina tetrafosfato 320mg)
lt75 kg 3 compdiacutea 3 diacuteas
gt 75kg 4 compdiacutea 3 diacuteas
Adultos con P vivax sensible a cloroquina
P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mg Kg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado 5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 100 mgKg12h 7diacuteas
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P Falciparum SIN criterios
gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h + Clindamicina
450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas con P vivax sensible
cloroquina P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV 10mgKg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 25-40mg mgKgdia (en 3 o
4 dosis) 7diacuteas
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Malarone comp pediaacutetricos (62525) o
comp adultos(250100) seguacuten peso
lt5Kg contraindicada
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 26 de 38
5-8Kg 2 comp pediaacutetricos24h 3diacuteas
9-10 Kg 3 comp pediaacutetricos24h 3 diacuteas
11-20 kg 1 comp adulto24h 3 diacuteas
21-30 kg 2 comp adulto24h 3diacuteas
31-40 kg 3 comp adulto24h 3 diacuteas
gt40 kg igual que adultos (4compdiacutea 3 diacuteas)
Sulfato de quinina 10mg de salkg8horas +
Clindamicina 25-40mgKgdiacutea dividido en 3-
4 dosis 7 diacuteas
Nintildeos con P vivax sensible a cloroquina P
ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 27 de 38
ANEXO 7 TRATAMIENTOS APROBADOS PARA MALARIA
Artesunato
EV
Artesun reg Amp 60mg de
artesunato EV o IM
Incluido en SNS Medicacioacuten
extranjera
Artemether +
lumefantrina
Riametreg Comp 20 mg artemether +
120 mg de lumefantrina
Disponible como
medicacioacuten extranjera
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Atovacuona
+
proguanil
Malaronereg Comp 250 mg de atovacuona
+100 mg de proguanil
(adultos)
Comp 625 mg de atovacuona + 25
mg de proguanil
(pediaacutetrico)
Incluido en SNS Disponible
consin
receta meacutedica
Clindamicina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
300mg
Ampollas de 600mg
Incluido en SNS
Cloroquina Dolquinereg
Comp 200 mg de
hidroxicloroquina sulfato
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Resochinreg
Comp 250 mg de difosfato
de cloroquina
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Doxiciclina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
100mg
Ampollas de 100mg
Incluido en SNS
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 28 de 38
Piperaquina
+
dihidroartemisina
Eurartesimreg Comp 40 mg piperaquina
+ 320 mg dihidroartemisina
tetrafosfato
NO incluido en
catalogo de SNS
Primaquina Primaquine
phosphatereg
Comp 75 mg (difosfato de
primaquina)
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Quinina
sulfato
Sulfato de
quinina
Caacutepsulas de 325mg (formula
magistral)
Incluido en SNS
Quinina
hidrocloruro
Foacutermula
magistral
Solucioacuten inyectable
600mg en 10 ml
Excluido en SNS
SNS Sistema Nacional de Salud
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 29 de 38
ANEXO 8 PRINCIPALES EFECTOS SECUNDARIOS DE LOS ANTIMALAacuteRICOS
Artemisinas (artemeter artesunato
dihidroartemisina)
Bradicardia sinusal prolongacioacuten QT aumento transaminasas neutropenia
eosinofiacutelia urticaria anemia hemoliacutetica tardiacutea
(maacutes en administracioacuten EV)
Atovacuona proguanil Diarreas naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal astegravenia mareos cefalea
erupcioacuten cutanea prurito y tos aumento transaminasas pancitopenia raro
eritema multiforme
Proguanil aftas bucales dolor abdominal diarrea cefalea descamacioacuten
palmoplantar hematuria fotosensibilidad pancitopenia
Clindamicina Diarrea en 20 naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal clostridium en
lt5 aumento transaminasas neutropenia trombopenia raro arritmias
Cloroquina Cefalea astenia diarrea voacutemitos dolor abdominal prurito eritema
multiforme pigmentacioacuten negroazulada de piel y mucosas alopecia
visioacuten borrosa y alteraciones de la acomodacioacuten opacidades corneales
(reversibles) retinopatiacutea (acumulo en la melanina de la retina puede
ser irreversible y progresiva en tratamientos prolongados)
pancitopenia hipocacusia acufenos insomnio neuropatia perifegraverica y
arritmias Contraindicado en psoriasis ulcus porfiacuteria aguda
intermitente y epilegravepsia
Doxiciclina Nauseas voacutemitos diarrea ulcus (se recomienda tomar en
bipedestacioacuten con 100ml de agua) hiperssensibilidad cutaacutenea
(urticaria erupcioacuten edema periorbitario) fotosensibilidad
hiperligmentacioacuten de piel y dientes degeneracioacuten grasa hepaacutetica
pancitopenia anemia hemoliacutetica y candidiasis vaginal miopia
transitoria por hidratacioacuten del cristalino
Primaquina Hemoslisis intravascular en pacientes con deacuteficit de 6PDH dispepsia
nauseas y voacutemitos (mejora con comida) cefalea prurito
alteracioacutenes de acomodacioacuten visual HTA arritmias En dosis altas
leucopenia agranulocitosis y metahemoglobinemia
Quinina Exantema prurito reacciones de hipersensibilidad
fiebre medicamentosa cinconismo (acuacutefenos hipoacuacutesia inestabilidad
cefalea naacuteuseas) hipoglucemia (durante la administracioacuten parenteral
debe perfundirse suero glucosado) hepatotoxicidad pancitopenia
alargamiento del QT
Su administracioacuten EV raacutepida puede produir fibrilacioacuten ventricular
hemolisis intravascular hemoglobuinuria e insuficiencia renal
(por anticuerpos frente a quinina blackwaterfever)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 30 de 38
ANEXO 9 ENFERMEDADES DE DECLARACIOacuteN OBLIGATORIA URGENTE Y NO
URGENTE
Botulismo
Brucelosis
Carbunco
Chikungunya
Coacutelera
Coronavirus MERS CoV
Difteria
Disenteria (shigella)
Encefalopatiacuteas espongiformes transmisibles humanas
Ebola
Fiebre tifoidea y paratifoidea
Fiebre amarilla
Fiebres hemorraacutegicas virales
Gripe H5N1y H7N9
Hepatitis A y hepatitis B
Infeccioacuten por gonococo
Legionelosis
Leishmaniosis
Lepra
Enfermedad invasiva por neumococo
Enfermedad invasiva por Haemophilus influenzae
Enfermedad invasiva por Spyogenes
Enfermedad meningocoacutecica
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 31 de 38
VIH y SIDA
Malaria
Paraacutelisis flaacutecida en menores de 15 antildeos
Parotiditis
Peste
Polio
Rabia
Rubeola y rubeola congeacutenita
Siacutefilis y siacutefilis congeacutenita
Siacutendrome respiratorio agudo grave
Teacutetanos y teacutetanos neonatal
Tifus exantemaacutetico
Tosferina
Triquinosis
TBC
Viruela
West Nile
Sarampioacuten
Brotes y situaciones epideacutemicas de cualquier etiologiacutea
Son de notificacioacuten numeacuterica (no individual) la diarrea infecciosa aguda fiebre botonosa fiebre
recurrente por garrapatas gripe (no H5N1 ni H7N9) herpes zoster varicela
La notificacioacuten no urgente se realizaraacute mediante una de interconsulta ordinaria a medicina
preventiva
Las notificacioacuten urgente se realizraacute llamando al busca de medicina preventiva (busca 49131 o
extensiones 76004 o 47006) cuando sean diacuteas laborables de 8 a 15 horas En caso de diacuteas festivos o
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 32 de 38
en horario de 15h a 8 h se dejaraacute un mensaje en el buzon de voz de la conselleriacutea teleacutefono 971 17
73 62 o enviando mail a vigilanciadgsanitacaibes
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 33 de 38
ANEXO 10 HOJA DE PETICIOacuteN PARA LA SOLICITUD DE ESTUDIO DE ZIKA
DENGUE Y CHIKUNGUNYA
Obligatorio para solicitar estudio de Zika no obligatorio para solicitar estudio de dengue o
chikungunya
Remitir a microbiologiacutea junto a la peticioacuten de solicitud de millenium
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 34 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 35 de 38
ANEXO 11 DIRECCIONES DONDE ENCONTRAR MAPAS Y ALARMAS DE LAS
PRINCIPALES ENFERMEDADES TROPICALES
MAPAS DE RIESGO DE MALARIA
httpswwwcdcgovmalariamap
httpwwwwhointmalariatravellerses
httpappswhointirisbitstream106652549141WHO-HTM-GMP-20174-spapdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadesmalariazonas20de20riesgohtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE DENGUE
httpswwwcdcgovdengueepidemiologyindexhtml
httpwwwwhointdenguecontrolepidemiologyen
httpfundacionioorgviajarenfermedadesdenguehtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE CHIKUNGUNYA
httpswwwcdcgovchikungunyageoindexhtml
httpfundacionioorgviajarenfermedadeschikungunyahtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE VIRUS ZIKA
httpswwwnccdcgovtravelpageworld-map-areas-with-zika
httpappswhointirisbitstream106652546191WHO-ZIKV-SUR-171-engpdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadeszika20virushtml
httpwwwhealthmaporgzikatimeline
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 36 de 38
MAPAS CON ALARMAS DE ENFERMEDADES INFECCIOSAS POR PAISES
httpswwwnccdcgovtravelnotices
httpwwwwhointcsralertresponseen
httpfundacionioorgviajarmapa_alertashtml
httpwwwhealthmaporges
httpsecdceuropaeuenthreats-and-outbreaks
httpwwwviajarseguroorg
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 37 de 38
7 BIBLIOGRAFIacuteA
- Rapp C Debord T Travel-related fever Rev Med Interne 2011 Dec 32 Suppl 2S224-30
- Poirot JL Campa P Voyage en pays tropical La revue du practicien 2011 61 551-558
- Siikamaumlki HM Kivelauml PS Sipilauml PN et al Fever in travelers returning from malaria-endemic
areas dont look for malaria only J Travel Med 201118 239-44
- Field V Gautret P Schlagenhauf P et al Travel and migration associated infectious diseases
morbidity in Europe 2008BMC Infect Dis 201010330
- Gautret P Cramer JP Field V et al Infectious diseases among travellers and migrants in Europe
EuroTravNet 2010Euro Surveill 201217(26)
- Spira A Assessment of travellers who return home ill Lancet 2003 361 1459-69
- Ryan ET Wilson ME Kain KC Illnes after international travel N Engl J Med 2002347505-16
- Looke D Robson J Infections in the returned traveller MJA practice essentials 2002 177 212-
219
-Goacutemez J Fiebre en el viajero actuacioacuten en urgencias Emergencias 2004 16152-161
- Aparicio P Torrus D Trevintildeo B Zubero Z Guias clinicas SEIMC 2006 Guia de aproximacioacuten al viajero con
fiebre al regreso del troacutepico
- Freedman DO Weld LH Kozarsky PE et al Spectrum of disease and relation to place of
exposure among ill returned travelers N Engl J Med 2006354119-30
- Lo Re V III Gluckman SJ Fever in the returned traveller Am Fam Physician 2003681343-50
- Gascoacuten J Corachan M fiebre en el viajero intercontinental Medicina Integral 2011 37 38-40
- Lopez-Velez R Valoracioacuten diagnoacutestica del paciente con siacutendrome febril tras viaje a los troacutepicos Revista
cliacutenica espantildeola 2001 201 134136
- Perez-Molina JA Diaz menendez M Perez-Ayala A et al Tratamiento de las enfermedades causadas por
paraacutesitos EIMC 2009 11003 1-16
- Perez-Arellano JL Hernandez-Cabrera M Pisos-Alamo E et al Tratamiento de las enfermedades
parasitarias Informacioacuten Terapeacuteutica del sistema nacional de salud 2007 Vol 31 Num 1
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 38 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 18 de 38
Uacutelceras Tularemia
ITS (lues linfogranuloma granuloma
inguinal)
Dolor abdominal
Fiebre tifoidea
Absceso hepaacutetico amebiano
Diarrea
Gastroenteritis
Disenteriacutea amebianabacilar
Hepatomegalia
Hepatitis
Leishmaniasis
Esquistomiasis gastrointestinal
Absceso hepaacutetico amebiano bacteriano
Fasciola hepaacutetica
Brucelosis
Esplenomegalia
Paludismo
Tripanosomiasis
Esquistomiasis hepatoespleacutenica
Leishmaniasis
Mononucleosis
Brucelosis
Linfadenopatiacutea generalizada
Sd Mononucleoacutesico y otras infecciones
viacutericas
Toxoplasmosis
Rickettsiosis
Leptospirosis
Brucelosis
Tripanosomiasis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 19 de 38
Tularemia
Bartonella
Leishmaniasis
Alteraciones neuroloacutegicas
Malaria cerebral
Meningitis
Encefalitis
Leptospirosis
Fiebre tifoidea
Tripanosomiasis africana
Fiebre trombopenia e ictericia o hiperbilirrubinemia tiene alto poder predictivo de malaria
Leucopenia en fiebre tifoidea brucelosis rickettsiosis malaria y dengue
Linfocitosis sugiere viriasis
Eosinofilia sugiere helmintiasis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 20 de 38
ANEXO 4 APROXIMACIOacuteN DIAGNOacuteSTICA DE LAS ENFERMEDADES MAacuteS
FRECUENTES
Amebiasis intestinal Estudio de paraacutesitos en heces
Amebiasis extraintestinal EcoTAC abdominal
Serologiacutea Entamoeba histolytica
Si hay material drenado realizar PCR E Histolytica y estudio de
paraacutesitos
Borrelia burgdorferi
(Lyme)
Borrelia recurrentis
(Fiebre recurrente)
Serologiacutea Borrelia burgdorferi (dudosa interpretacioacuten)
Serologiacutea en centro de referencia
Brucelosis Serologiacutea Rosa de Bengala y Ac totales a Brucella
Hemocultivos
Dengue Zika
Chikungunya
Tubo de serologiacutea
Zika se puede determinar en orina y en semen
Enfermedad de
transmisioacuten sexual
Serologiacutea lueacutetica VHB VHC VIH-12 (Ac y Ag-P24)
Esquistosomiasis Estudio de paraacutesitos en heces y orina (no en Sd Katayama
negativos) 12 h tras ejercicio
Serologiacutea en centro de referencia
Estrongiloidiasis Estudio de Strongyloides en heces y otros liacutequidos bioloacutegicos o
secreciones (jugo duodenal o biopsia intestinal)
Serologiacutea en centro de referencia
Fiebre tifoidea
paratifoidea
Hemocultivos durante la primera semana
vultivos de las placas si hay roseola
Coprocultivo y urocultivo despueacutes de la primera semana
Fiebre amarilla Serologiacutea centro de referencia
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 21 de 38
Fiebre Q Serologiacutea Coxiella burnetii
Filariasis Examen parasitoloacutegico en sangre (Wuchereria entre las 20-24h Loa
Loa entre las 10-14h)
En Onchocerca volvulus
- Estudio parasitoloacutegico en biopsia superficial de la piel
- Laacutempara de hendidura para observacioacuten de microfilarias en
coacuternea caacutemara anterior o humor viacutetreo
Hepatitis viacuterica Serologiacuteas VHA VHB VHC VHS CMV VEB
Histoplasmosis Cultivo de hongos en esputo
Serologiacutea Histoplasma
PAAF adenopatiacuteas
Leishmaniasis cutaacutenea Toma de material del borde de la lesioacuten para examen microscoacutepico y
PCR de Leishmania
Leishmaniasis visceral Examen microscoacutepico y PCR de Leishmania en medula oacutesea
Serologiacutea Leishmania
PCR en sangre de Leishmania
Leptospirosis Serologiacutea Leptospira en centro de referencia
Melioidosis Cultivos bacterianos de esputo u otros
Mononucleosis infecciosa Serologiacutea Paul Bunell
Ac heteroacutefilos
Paludismo Gota gruesa y extensioacuten Test raacutepido de Antiacutegeno plasmodium en
sangre (mejor si es en pico febril) se pueden repetir 3 muestras (cada
12h)
- PCR Plasmodium en sangre
Rickettsiosis
Serologiacutea R conorii
Serologiacutea en centro de referencia
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 22 de 38
TBC Mantouxquantiferon
Cultivo para Mycobacterias de esputo y cualquier otra focalidad
Tripanosomiasis africana
(enfermedad del suentildeo)
Serologiacutea en centro de referencia
Estudio parasitoloacutegico en LCR o tambieacuten en sangre o PAAF
ganglionar
Tripanosomiasis
americana (enfermedad de
Chagas)
Serologiacutea (confimar con segunda serologiacutea)
Estudio parasitoloacutegico en sangre (PCR en infeccioacuten aguda
microhematocrito)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 23 de 38
ANEXO 5 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO DE ELECCIOacuteN DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Riamet 20mg120mg 4 comp a las 0 y 8h
y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp)
Adultos con P vivax sensible a
cloroquina P ovale y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg 4
comp a las 0h seguidos de 2 comp a las
6h 24h y 48h (4222)
Pvivax y P ovale antildeadir primaquina
Embarazadas primer trimestre con
P falciparum CON criterios gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mgKg cada 8h 7diacuteas (junto
con suero glucosado y monitorizacioacuten
ECG) + Clindamicina EV 100 mgKg12h
7diacuteas
Embarazadas segundo y tercer
trimestres con P falciparum CON
criterios gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
Embarazadas primer trimestre con
P falciparum SIN criterios gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Clindamicina 450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas segundo y tercer trimestre
con P falciparum SIN criterios gravedad
Riamet 20mg120mg 4 comp a las 0h y 8h
y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp)
Embarazadas con P vivax sensible a
cloroquina P ovale y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg 4
comp a las 0h seguidos de 2 comp a las
6h 24h y 48h (4222)
P vivax y P ovale no antildeadir primaquina
hasta parto (profilaxis con cloroquina
155mg base 2 compsemana hasta parto)
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 24 de 38
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Riamet 20mg120mg a las 0h y 8h y cada
12h el 2ordm y 3ordm diacutea Seguacuten peso
lt 5Kg frac12 comprimido
5-14kg (lt 3 antildeos) 1 comp
15-24kg (3-8 antildeos) 2 comp
25-34kg (9-14 antildeos) 3 comp
gt 34 kg igual que adultos
Nintildeos con P vivax S cloroquina P ovale
y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg
(155mg cloroquina base) 10mg de
cloroquina baseKg a las 0h seguidos de
5mg de cloroquina baseKg a las 12h 24h
y 48h
Primaquina aunque ha demostrado ser
segura en nintildeos sigue sin recomendarse a
menores de 4 antildeos (en el resto realizar la
prueba de degraveficit de 6PDH antes)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 25 de 38
ANEXO 6 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO ALTERNATIVO DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina IV dosis de 20 mgKg seguido de
10mgKg8h 7diacuteas (con suero glucosado 5
y monitorizacioacuten ECG) + Doxiciclina EV 100
mg12h 7diacuteas Pasar VO cuando se pueda
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Atovaquona-proguanil 250mg100mg
(Malarone 250100) 4 compdiacutea 3 diacuteas
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Doxiciclina 100 mg12h 7 diacuteas
Eurartesim 40mg320mg (dihidroartemisina
40mg -piperaquina tetrafosfato 320mg)
lt75 kg 3 compdiacutea 3 diacuteas
gt 75kg 4 compdiacutea 3 diacuteas
Adultos con P vivax sensible a cloroquina
P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mg Kg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado 5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 100 mgKg12h 7diacuteas
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P Falciparum SIN criterios
gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h + Clindamicina
450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas con P vivax sensible
cloroquina P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV 10mgKg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 25-40mg mgKgdia (en 3 o
4 dosis) 7diacuteas
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Malarone comp pediaacutetricos (62525) o
comp adultos(250100) seguacuten peso
lt5Kg contraindicada
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 26 de 38
5-8Kg 2 comp pediaacutetricos24h 3diacuteas
9-10 Kg 3 comp pediaacutetricos24h 3 diacuteas
11-20 kg 1 comp adulto24h 3 diacuteas
21-30 kg 2 comp adulto24h 3diacuteas
31-40 kg 3 comp adulto24h 3 diacuteas
gt40 kg igual que adultos (4compdiacutea 3 diacuteas)
Sulfato de quinina 10mg de salkg8horas +
Clindamicina 25-40mgKgdiacutea dividido en 3-
4 dosis 7 diacuteas
Nintildeos con P vivax sensible a cloroquina P
ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 27 de 38
ANEXO 7 TRATAMIENTOS APROBADOS PARA MALARIA
Artesunato
EV
Artesun reg Amp 60mg de
artesunato EV o IM
Incluido en SNS Medicacioacuten
extranjera
Artemether +
lumefantrina
Riametreg Comp 20 mg artemether +
120 mg de lumefantrina
Disponible como
medicacioacuten extranjera
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Atovacuona
+
proguanil
Malaronereg Comp 250 mg de atovacuona
+100 mg de proguanil
(adultos)
Comp 625 mg de atovacuona + 25
mg de proguanil
(pediaacutetrico)
Incluido en SNS Disponible
consin
receta meacutedica
Clindamicina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
300mg
Ampollas de 600mg
Incluido en SNS
Cloroquina Dolquinereg
Comp 200 mg de
hidroxicloroquina sulfato
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Resochinreg
Comp 250 mg de difosfato
de cloroquina
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Doxiciclina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
100mg
Ampollas de 100mg
Incluido en SNS
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 28 de 38
Piperaquina
+
dihidroartemisina
Eurartesimreg Comp 40 mg piperaquina
+ 320 mg dihidroartemisina
tetrafosfato
NO incluido en
catalogo de SNS
Primaquina Primaquine
phosphatereg
Comp 75 mg (difosfato de
primaquina)
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Quinina
sulfato
Sulfato de
quinina
Caacutepsulas de 325mg (formula
magistral)
Incluido en SNS
Quinina
hidrocloruro
Foacutermula
magistral
Solucioacuten inyectable
600mg en 10 ml
Excluido en SNS
SNS Sistema Nacional de Salud
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 29 de 38
ANEXO 8 PRINCIPALES EFECTOS SECUNDARIOS DE LOS ANTIMALAacuteRICOS
Artemisinas (artemeter artesunato
dihidroartemisina)
Bradicardia sinusal prolongacioacuten QT aumento transaminasas neutropenia
eosinofiacutelia urticaria anemia hemoliacutetica tardiacutea
(maacutes en administracioacuten EV)
Atovacuona proguanil Diarreas naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal astegravenia mareos cefalea
erupcioacuten cutanea prurito y tos aumento transaminasas pancitopenia raro
eritema multiforme
Proguanil aftas bucales dolor abdominal diarrea cefalea descamacioacuten
palmoplantar hematuria fotosensibilidad pancitopenia
Clindamicina Diarrea en 20 naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal clostridium en
lt5 aumento transaminasas neutropenia trombopenia raro arritmias
Cloroquina Cefalea astenia diarrea voacutemitos dolor abdominal prurito eritema
multiforme pigmentacioacuten negroazulada de piel y mucosas alopecia
visioacuten borrosa y alteraciones de la acomodacioacuten opacidades corneales
(reversibles) retinopatiacutea (acumulo en la melanina de la retina puede
ser irreversible y progresiva en tratamientos prolongados)
pancitopenia hipocacusia acufenos insomnio neuropatia perifegraverica y
arritmias Contraindicado en psoriasis ulcus porfiacuteria aguda
intermitente y epilegravepsia
Doxiciclina Nauseas voacutemitos diarrea ulcus (se recomienda tomar en
bipedestacioacuten con 100ml de agua) hiperssensibilidad cutaacutenea
(urticaria erupcioacuten edema periorbitario) fotosensibilidad
hiperligmentacioacuten de piel y dientes degeneracioacuten grasa hepaacutetica
pancitopenia anemia hemoliacutetica y candidiasis vaginal miopia
transitoria por hidratacioacuten del cristalino
Primaquina Hemoslisis intravascular en pacientes con deacuteficit de 6PDH dispepsia
nauseas y voacutemitos (mejora con comida) cefalea prurito
alteracioacutenes de acomodacioacuten visual HTA arritmias En dosis altas
leucopenia agranulocitosis y metahemoglobinemia
Quinina Exantema prurito reacciones de hipersensibilidad
fiebre medicamentosa cinconismo (acuacutefenos hipoacuacutesia inestabilidad
cefalea naacuteuseas) hipoglucemia (durante la administracioacuten parenteral
debe perfundirse suero glucosado) hepatotoxicidad pancitopenia
alargamiento del QT
Su administracioacuten EV raacutepida puede produir fibrilacioacuten ventricular
hemolisis intravascular hemoglobuinuria e insuficiencia renal
(por anticuerpos frente a quinina blackwaterfever)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 30 de 38
ANEXO 9 ENFERMEDADES DE DECLARACIOacuteN OBLIGATORIA URGENTE Y NO
URGENTE
Botulismo
Brucelosis
Carbunco
Chikungunya
Coacutelera
Coronavirus MERS CoV
Difteria
Disenteria (shigella)
Encefalopatiacuteas espongiformes transmisibles humanas
Ebola
Fiebre tifoidea y paratifoidea
Fiebre amarilla
Fiebres hemorraacutegicas virales
Gripe H5N1y H7N9
Hepatitis A y hepatitis B
Infeccioacuten por gonococo
Legionelosis
Leishmaniosis
Lepra
Enfermedad invasiva por neumococo
Enfermedad invasiva por Haemophilus influenzae
Enfermedad invasiva por Spyogenes
Enfermedad meningocoacutecica
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 31 de 38
VIH y SIDA
Malaria
Paraacutelisis flaacutecida en menores de 15 antildeos
Parotiditis
Peste
Polio
Rabia
Rubeola y rubeola congeacutenita
Siacutefilis y siacutefilis congeacutenita
Siacutendrome respiratorio agudo grave
Teacutetanos y teacutetanos neonatal
Tifus exantemaacutetico
Tosferina
Triquinosis
TBC
Viruela
West Nile
Sarampioacuten
Brotes y situaciones epideacutemicas de cualquier etiologiacutea
Son de notificacioacuten numeacuterica (no individual) la diarrea infecciosa aguda fiebre botonosa fiebre
recurrente por garrapatas gripe (no H5N1 ni H7N9) herpes zoster varicela
La notificacioacuten no urgente se realizaraacute mediante una de interconsulta ordinaria a medicina
preventiva
Las notificacioacuten urgente se realizraacute llamando al busca de medicina preventiva (busca 49131 o
extensiones 76004 o 47006) cuando sean diacuteas laborables de 8 a 15 horas En caso de diacuteas festivos o
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 32 de 38
en horario de 15h a 8 h se dejaraacute un mensaje en el buzon de voz de la conselleriacutea teleacutefono 971 17
73 62 o enviando mail a vigilanciadgsanitacaibes
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 33 de 38
ANEXO 10 HOJA DE PETICIOacuteN PARA LA SOLICITUD DE ESTUDIO DE ZIKA
DENGUE Y CHIKUNGUNYA
Obligatorio para solicitar estudio de Zika no obligatorio para solicitar estudio de dengue o
chikungunya
Remitir a microbiologiacutea junto a la peticioacuten de solicitud de millenium
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 34 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 35 de 38
ANEXO 11 DIRECCIONES DONDE ENCONTRAR MAPAS Y ALARMAS DE LAS
PRINCIPALES ENFERMEDADES TROPICALES
MAPAS DE RIESGO DE MALARIA
httpswwwcdcgovmalariamap
httpwwwwhointmalariatravellerses
httpappswhointirisbitstream106652549141WHO-HTM-GMP-20174-spapdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadesmalariazonas20de20riesgohtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE DENGUE
httpswwwcdcgovdengueepidemiologyindexhtml
httpwwwwhointdenguecontrolepidemiologyen
httpfundacionioorgviajarenfermedadesdenguehtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE CHIKUNGUNYA
httpswwwcdcgovchikungunyageoindexhtml
httpfundacionioorgviajarenfermedadeschikungunyahtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE VIRUS ZIKA
httpswwwnccdcgovtravelpageworld-map-areas-with-zika
httpappswhointirisbitstream106652546191WHO-ZIKV-SUR-171-engpdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadeszika20virushtml
httpwwwhealthmaporgzikatimeline
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 36 de 38
MAPAS CON ALARMAS DE ENFERMEDADES INFECCIOSAS POR PAISES
httpswwwnccdcgovtravelnotices
httpwwwwhointcsralertresponseen
httpfundacionioorgviajarmapa_alertashtml
httpwwwhealthmaporges
httpsecdceuropaeuenthreats-and-outbreaks
httpwwwviajarseguroorg
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 37 de 38
7 BIBLIOGRAFIacuteA
- Rapp C Debord T Travel-related fever Rev Med Interne 2011 Dec 32 Suppl 2S224-30
- Poirot JL Campa P Voyage en pays tropical La revue du practicien 2011 61 551-558
- Siikamaumlki HM Kivelauml PS Sipilauml PN et al Fever in travelers returning from malaria-endemic
areas dont look for malaria only J Travel Med 201118 239-44
- Field V Gautret P Schlagenhauf P et al Travel and migration associated infectious diseases
morbidity in Europe 2008BMC Infect Dis 201010330
- Gautret P Cramer JP Field V et al Infectious diseases among travellers and migrants in Europe
EuroTravNet 2010Euro Surveill 201217(26)
- Spira A Assessment of travellers who return home ill Lancet 2003 361 1459-69
- Ryan ET Wilson ME Kain KC Illnes after international travel N Engl J Med 2002347505-16
- Looke D Robson J Infections in the returned traveller MJA practice essentials 2002 177 212-
219
-Goacutemez J Fiebre en el viajero actuacioacuten en urgencias Emergencias 2004 16152-161
- Aparicio P Torrus D Trevintildeo B Zubero Z Guias clinicas SEIMC 2006 Guia de aproximacioacuten al viajero con
fiebre al regreso del troacutepico
- Freedman DO Weld LH Kozarsky PE et al Spectrum of disease and relation to place of
exposure among ill returned travelers N Engl J Med 2006354119-30
- Lo Re V III Gluckman SJ Fever in the returned traveller Am Fam Physician 2003681343-50
- Gascoacuten J Corachan M fiebre en el viajero intercontinental Medicina Integral 2011 37 38-40
- Lopez-Velez R Valoracioacuten diagnoacutestica del paciente con siacutendrome febril tras viaje a los troacutepicos Revista
cliacutenica espantildeola 2001 201 134136
- Perez-Molina JA Diaz menendez M Perez-Ayala A et al Tratamiento de las enfermedades causadas por
paraacutesitos EIMC 2009 11003 1-16
- Perez-Arellano JL Hernandez-Cabrera M Pisos-Alamo E et al Tratamiento de las enfermedades
parasitarias Informacioacuten Terapeacuteutica del sistema nacional de salud 2007 Vol 31 Num 1
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 38 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 19 de 38
Tularemia
Bartonella
Leishmaniasis
Alteraciones neuroloacutegicas
Malaria cerebral
Meningitis
Encefalitis
Leptospirosis
Fiebre tifoidea
Tripanosomiasis africana
Fiebre trombopenia e ictericia o hiperbilirrubinemia tiene alto poder predictivo de malaria
Leucopenia en fiebre tifoidea brucelosis rickettsiosis malaria y dengue
Linfocitosis sugiere viriasis
Eosinofilia sugiere helmintiasis
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 20 de 38
ANEXO 4 APROXIMACIOacuteN DIAGNOacuteSTICA DE LAS ENFERMEDADES MAacuteS
FRECUENTES
Amebiasis intestinal Estudio de paraacutesitos en heces
Amebiasis extraintestinal EcoTAC abdominal
Serologiacutea Entamoeba histolytica
Si hay material drenado realizar PCR E Histolytica y estudio de
paraacutesitos
Borrelia burgdorferi
(Lyme)
Borrelia recurrentis
(Fiebre recurrente)
Serologiacutea Borrelia burgdorferi (dudosa interpretacioacuten)
Serologiacutea en centro de referencia
Brucelosis Serologiacutea Rosa de Bengala y Ac totales a Brucella
Hemocultivos
Dengue Zika
Chikungunya
Tubo de serologiacutea
Zika se puede determinar en orina y en semen
Enfermedad de
transmisioacuten sexual
Serologiacutea lueacutetica VHB VHC VIH-12 (Ac y Ag-P24)
Esquistosomiasis Estudio de paraacutesitos en heces y orina (no en Sd Katayama
negativos) 12 h tras ejercicio
Serologiacutea en centro de referencia
Estrongiloidiasis Estudio de Strongyloides en heces y otros liacutequidos bioloacutegicos o
secreciones (jugo duodenal o biopsia intestinal)
Serologiacutea en centro de referencia
Fiebre tifoidea
paratifoidea
Hemocultivos durante la primera semana
vultivos de las placas si hay roseola
Coprocultivo y urocultivo despueacutes de la primera semana
Fiebre amarilla Serologiacutea centro de referencia
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 21 de 38
Fiebre Q Serologiacutea Coxiella burnetii
Filariasis Examen parasitoloacutegico en sangre (Wuchereria entre las 20-24h Loa
Loa entre las 10-14h)
En Onchocerca volvulus
- Estudio parasitoloacutegico en biopsia superficial de la piel
- Laacutempara de hendidura para observacioacuten de microfilarias en
coacuternea caacutemara anterior o humor viacutetreo
Hepatitis viacuterica Serologiacuteas VHA VHB VHC VHS CMV VEB
Histoplasmosis Cultivo de hongos en esputo
Serologiacutea Histoplasma
PAAF adenopatiacuteas
Leishmaniasis cutaacutenea Toma de material del borde de la lesioacuten para examen microscoacutepico y
PCR de Leishmania
Leishmaniasis visceral Examen microscoacutepico y PCR de Leishmania en medula oacutesea
Serologiacutea Leishmania
PCR en sangre de Leishmania
Leptospirosis Serologiacutea Leptospira en centro de referencia
Melioidosis Cultivos bacterianos de esputo u otros
Mononucleosis infecciosa Serologiacutea Paul Bunell
Ac heteroacutefilos
Paludismo Gota gruesa y extensioacuten Test raacutepido de Antiacutegeno plasmodium en
sangre (mejor si es en pico febril) se pueden repetir 3 muestras (cada
12h)
- PCR Plasmodium en sangre
Rickettsiosis
Serologiacutea R conorii
Serologiacutea en centro de referencia
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 22 de 38
TBC Mantouxquantiferon
Cultivo para Mycobacterias de esputo y cualquier otra focalidad
Tripanosomiasis africana
(enfermedad del suentildeo)
Serologiacutea en centro de referencia
Estudio parasitoloacutegico en LCR o tambieacuten en sangre o PAAF
ganglionar
Tripanosomiasis
americana (enfermedad de
Chagas)
Serologiacutea (confimar con segunda serologiacutea)
Estudio parasitoloacutegico en sangre (PCR en infeccioacuten aguda
microhematocrito)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 23 de 38
ANEXO 5 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO DE ELECCIOacuteN DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Riamet 20mg120mg 4 comp a las 0 y 8h
y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp)
Adultos con P vivax sensible a
cloroquina P ovale y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg 4
comp a las 0h seguidos de 2 comp a las
6h 24h y 48h (4222)
Pvivax y P ovale antildeadir primaquina
Embarazadas primer trimestre con
P falciparum CON criterios gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mgKg cada 8h 7diacuteas (junto
con suero glucosado y monitorizacioacuten
ECG) + Clindamicina EV 100 mgKg12h
7diacuteas
Embarazadas segundo y tercer
trimestres con P falciparum CON
criterios gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
Embarazadas primer trimestre con
P falciparum SIN criterios gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Clindamicina 450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas segundo y tercer trimestre
con P falciparum SIN criterios gravedad
Riamet 20mg120mg 4 comp a las 0h y 8h
y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp)
Embarazadas con P vivax sensible a
cloroquina P ovale y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg 4
comp a las 0h seguidos de 2 comp a las
6h 24h y 48h (4222)
P vivax y P ovale no antildeadir primaquina
hasta parto (profilaxis con cloroquina
155mg base 2 compsemana hasta parto)
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 24 de 38
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Riamet 20mg120mg a las 0h y 8h y cada
12h el 2ordm y 3ordm diacutea Seguacuten peso
lt 5Kg frac12 comprimido
5-14kg (lt 3 antildeos) 1 comp
15-24kg (3-8 antildeos) 2 comp
25-34kg (9-14 antildeos) 3 comp
gt 34 kg igual que adultos
Nintildeos con P vivax S cloroquina P ovale
y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg
(155mg cloroquina base) 10mg de
cloroquina baseKg a las 0h seguidos de
5mg de cloroquina baseKg a las 12h 24h
y 48h
Primaquina aunque ha demostrado ser
segura en nintildeos sigue sin recomendarse a
menores de 4 antildeos (en el resto realizar la
prueba de degraveficit de 6PDH antes)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 25 de 38
ANEXO 6 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO ALTERNATIVO DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina IV dosis de 20 mgKg seguido de
10mgKg8h 7diacuteas (con suero glucosado 5
y monitorizacioacuten ECG) + Doxiciclina EV 100
mg12h 7diacuteas Pasar VO cuando se pueda
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Atovaquona-proguanil 250mg100mg
(Malarone 250100) 4 compdiacutea 3 diacuteas
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Doxiciclina 100 mg12h 7 diacuteas
Eurartesim 40mg320mg (dihidroartemisina
40mg -piperaquina tetrafosfato 320mg)
lt75 kg 3 compdiacutea 3 diacuteas
gt 75kg 4 compdiacutea 3 diacuteas
Adultos con P vivax sensible a cloroquina
P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mg Kg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado 5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 100 mgKg12h 7diacuteas
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P Falciparum SIN criterios
gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h + Clindamicina
450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas con P vivax sensible
cloroquina P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV 10mgKg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 25-40mg mgKgdia (en 3 o
4 dosis) 7diacuteas
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Malarone comp pediaacutetricos (62525) o
comp adultos(250100) seguacuten peso
lt5Kg contraindicada
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 26 de 38
5-8Kg 2 comp pediaacutetricos24h 3diacuteas
9-10 Kg 3 comp pediaacutetricos24h 3 diacuteas
11-20 kg 1 comp adulto24h 3 diacuteas
21-30 kg 2 comp adulto24h 3diacuteas
31-40 kg 3 comp adulto24h 3 diacuteas
gt40 kg igual que adultos (4compdiacutea 3 diacuteas)
Sulfato de quinina 10mg de salkg8horas +
Clindamicina 25-40mgKgdiacutea dividido en 3-
4 dosis 7 diacuteas
Nintildeos con P vivax sensible a cloroquina P
ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 27 de 38
ANEXO 7 TRATAMIENTOS APROBADOS PARA MALARIA
Artesunato
EV
Artesun reg Amp 60mg de
artesunato EV o IM
Incluido en SNS Medicacioacuten
extranjera
Artemether +
lumefantrina
Riametreg Comp 20 mg artemether +
120 mg de lumefantrina
Disponible como
medicacioacuten extranjera
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Atovacuona
+
proguanil
Malaronereg Comp 250 mg de atovacuona
+100 mg de proguanil
(adultos)
Comp 625 mg de atovacuona + 25
mg de proguanil
(pediaacutetrico)
Incluido en SNS Disponible
consin
receta meacutedica
Clindamicina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
300mg
Ampollas de 600mg
Incluido en SNS
Cloroquina Dolquinereg
Comp 200 mg de
hidroxicloroquina sulfato
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Resochinreg
Comp 250 mg de difosfato
de cloroquina
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Doxiciclina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
100mg
Ampollas de 100mg
Incluido en SNS
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 28 de 38
Piperaquina
+
dihidroartemisina
Eurartesimreg Comp 40 mg piperaquina
+ 320 mg dihidroartemisina
tetrafosfato
NO incluido en
catalogo de SNS
Primaquina Primaquine
phosphatereg
Comp 75 mg (difosfato de
primaquina)
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Quinina
sulfato
Sulfato de
quinina
Caacutepsulas de 325mg (formula
magistral)
Incluido en SNS
Quinina
hidrocloruro
Foacutermula
magistral
Solucioacuten inyectable
600mg en 10 ml
Excluido en SNS
SNS Sistema Nacional de Salud
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 29 de 38
ANEXO 8 PRINCIPALES EFECTOS SECUNDARIOS DE LOS ANTIMALAacuteRICOS
Artemisinas (artemeter artesunato
dihidroartemisina)
Bradicardia sinusal prolongacioacuten QT aumento transaminasas neutropenia
eosinofiacutelia urticaria anemia hemoliacutetica tardiacutea
(maacutes en administracioacuten EV)
Atovacuona proguanil Diarreas naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal astegravenia mareos cefalea
erupcioacuten cutanea prurito y tos aumento transaminasas pancitopenia raro
eritema multiforme
Proguanil aftas bucales dolor abdominal diarrea cefalea descamacioacuten
palmoplantar hematuria fotosensibilidad pancitopenia
Clindamicina Diarrea en 20 naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal clostridium en
lt5 aumento transaminasas neutropenia trombopenia raro arritmias
Cloroquina Cefalea astenia diarrea voacutemitos dolor abdominal prurito eritema
multiforme pigmentacioacuten negroazulada de piel y mucosas alopecia
visioacuten borrosa y alteraciones de la acomodacioacuten opacidades corneales
(reversibles) retinopatiacutea (acumulo en la melanina de la retina puede
ser irreversible y progresiva en tratamientos prolongados)
pancitopenia hipocacusia acufenos insomnio neuropatia perifegraverica y
arritmias Contraindicado en psoriasis ulcus porfiacuteria aguda
intermitente y epilegravepsia
Doxiciclina Nauseas voacutemitos diarrea ulcus (se recomienda tomar en
bipedestacioacuten con 100ml de agua) hiperssensibilidad cutaacutenea
(urticaria erupcioacuten edema periorbitario) fotosensibilidad
hiperligmentacioacuten de piel y dientes degeneracioacuten grasa hepaacutetica
pancitopenia anemia hemoliacutetica y candidiasis vaginal miopia
transitoria por hidratacioacuten del cristalino
Primaquina Hemoslisis intravascular en pacientes con deacuteficit de 6PDH dispepsia
nauseas y voacutemitos (mejora con comida) cefalea prurito
alteracioacutenes de acomodacioacuten visual HTA arritmias En dosis altas
leucopenia agranulocitosis y metahemoglobinemia
Quinina Exantema prurito reacciones de hipersensibilidad
fiebre medicamentosa cinconismo (acuacutefenos hipoacuacutesia inestabilidad
cefalea naacuteuseas) hipoglucemia (durante la administracioacuten parenteral
debe perfundirse suero glucosado) hepatotoxicidad pancitopenia
alargamiento del QT
Su administracioacuten EV raacutepida puede produir fibrilacioacuten ventricular
hemolisis intravascular hemoglobuinuria e insuficiencia renal
(por anticuerpos frente a quinina blackwaterfever)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 30 de 38
ANEXO 9 ENFERMEDADES DE DECLARACIOacuteN OBLIGATORIA URGENTE Y NO
URGENTE
Botulismo
Brucelosis
Carbunco
Chikungunya
Coacutelera
Coronavirus MERS CoV
Difteria
Disenteria (shigella)
Encefalopatiacuteas espongiformes transmisibles humanas
Ebola
Fiebre tifoidea y paratifoidea
Fiebre amarilla
Fiebres hemorraacutegicas virales
Gripe H5N1y H7N9
Hepatitis A y hepatitis B
Infeccioacuten por gonococo
Legionelosis
Leishmaniosis
Lepra
Enfermedad invasiva por neumococo
Enfermedad invasiva por Haemophilus influenzae
Enfermedad invasiva por Spyogenes
Enfermedad meningocoacutecica
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 31 de 38
VIH y SIDA
Malaria
Paraacutelisis flaacutecida en menores de 15 antildeos
Parotiditis
Peste
Polio
Rabia
Rubeola y rubeola congeacutenita
Siacutefilis y siacutefilis congeacutenita
Siacutendrome respiratorio agudo grave
Teacutetanos y teacutetanos neonatal
Tifus exantemaacutetico
Tosferina
Triquinosis
TBC
Viruela
West Nile
Sarampioacuten
Brotes y situaciones epideacutemicas de cualquier etiologiacutea
Son de notificacioacuten numeacuterica (no individual) la diarrea infecciosa aguda fiebre botonosa fiebre
recurrente por garrapatas gripe (no H5N1 ni H7N9) herpes zoster varicela
La notificacioacuten no urgente se realizaraacute mediante una de interconsulta ordinaria a medicina
preventiva
Las notificacioacuten urgente se realizraacute llamando al busca de medicina preventiva (busca 49131 o
extensiones 76004 o 47006) cuando sean diacuteas laborables de 8 a 15 horas En caso de diacuteas festivos o
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 32 de 38
en horario de 15h a 8 h se dejaraacute un mensaje en el buzon de voz de la conselleriacutea teleacutefono 971 17
73 62 o enviando mail a vigilanciadgsanitacaibes
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 33 de 38
ANEXO 10 HOJA DE PETICIOacuteN PARA LA SOLICITUD DE ESTUDIO DE ZIKA
DENGUE Y CHIKUNGUNYA
Obligatorio para solicitar estudio de Zika no obligatorio para solicitar estudio de dengue o
chikungunya
Remitir a microbiologiacutea junto a la peticioacuten de solicitud de millenium
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 34 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 35 de 38
ANEXO 11 DIRECCIONES DONDE ENCONTRAR MAPAS Y ALARMAS DE LAS
PRINCIPALES ENFERMEDADES TROPICALES
MAPAS DE RIESGO DE MALARIA
httpswwwcdcgovmalariamap
httpwwwwhointmalariatravellerses
httpappswhointirisbitstream106652549141WHO-HTM-GMP-20174-spapdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadesmalariazonas20de20riesgohtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE DENGUE
httpswwwcdcgovdengueepidemiologyindexhtml
httpwwwwhointdenguecontrolepidemiologyen
httpfundacionioorgviajarenfermedadesdenguehtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE CHIKUNGUNYA
httpswwwcdcgovchikungunyageoindexhtml
httpfundacionioorgviajarenfermedadeschikungunyahtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE VIRUS ZIKA
httpswwwnccdcgovtravelpageworld-map-areas-with-zika
httpappswhointirisbitstream106652546191WHO-ZIKV-SUR-171-engpdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadeszika20virushtml
httpwwwhealthmaporgzikatimeline
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 36 de 38
MAPAS CON ALARMAS DE ENFERMEDADES INFECCIOSAS POR PAISES
httpswwwnccdcgovtravelnotices
httpwwwwhointcsralertresponseen
httpfundacionioorgviajarmapa_alertashtml
httpwwwhealthmaporges
httpsecdceuropaeuenthreats-and-outbreaks
httpwwwviajarseguroorg
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 37 de 38
7 BIBLIOGRAFIacuteA
- Rapp C Debord T Travel-related fever Rev Med Interne 2011 Dec 32 Suppl 2S224-30
- Poirot JL Campa P Voyage en pays tropical La revue du practicien 2011 61 551-558
- Siikamaumlki HM Kivelauml PS Sipilauml PN et al Fever in travelers returning from malaria-endemic
areas dont look for malaria only J Travel Med 201118 239-44
- Field V Gautret P Schlagenhauf P et al Travel and migration associated infectious diseases
morbidity in Europe 2008BMC Infect Dis 201010330
- Gautret P Cramer JP Field V et al Infectious diseases among travellers and migrants in Europe
EuroTravNet 2010Euro Surveill 201217(26)
- Spira A Assessment of travellers who return home ill Lancet 2003 361 1459-69
- Ryan ET Wilson ME Kain KC Illnes after international travel N Engl J Med 2002347505-16
- Looke D Robson J Infections in the returned traveller MJA practice essentials 2002 177 212-
219
-Goacutemez J Fiebre en el viajero actuacioacuten en urgencias Emergencias 2004 16152-161
- Aparicio P Torrus D Trevintildeo B Zubero Z Guias clinicas SEIMC 2006 Guia de aproximacioacuten al viajero con
fiebre al regreso del troacutepico
- Freedman DO Weld LH Kozarsky PE et al Spectrum of disease and relation to place of
exposure among ill returned travelers N Engl J Med 2006354119-30
- Lo Re V III Gluckman SJ Fever in the returned traveller Am Fam Physician 2003681343-50
- Gascoacuten J Corachan M fiebre en el viajero intercontinental Medicina Integral 2011 37 38-40
- Lopez-Velez R Valoracioacuten diagnoacutestica del paciente con siacutendrome febril tras viaje a los troacutepicos Revista
cliacutenica espantildeola 2001 201 134136
- Perez-Molina JA Diaz menendez M Perez-Ayala A et al Tratamiento de las enfermedades causadas por
paraacutesitos EIMC 2009 11003 1-16
- Perez-Arellano JL Hernandez-Cabrera M Pisos-Alamo E et al Tratamiento de las enfermedades
parasitarias Informacioacuten Terapeacuteutica del sistema nacional de salud 2007 Vol 31 Num 1
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 38 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 20 de 38
ANEXO 4 APROXIMACIOacuteN DIAGNOacuteSTICA DE LAS ENFERMEDADES MAacuteS
FRECUENTES
Amebiasis intestinal Estudio de paraacutesitos en heces
Amebiasis extraintestinal EcoTAC abdominal
Serologiacutea Entamoeba histolytica
Si hay material drenado realizar PCR E Histolytica y estudio de
paraacutesitos
Borrelia burgdorferi
(Lyme)
Borrelia recurrentis
(Fiebre recurrente)
Serologiacutea Borrelia burgdorferi (dudosa interpretacioacuten)
Serologiacutea en centro de referencia
Brucelosis Serologiacutea Rosa de Bengala y Ac totales a Brucella
Hemocultivos
Dengue Zika
Chikungunya
Tubo de serologiacutea
Zika se puede determinar en orina y en semen
Enfermedad de
transmisioacuten sexual
Serologiacutea lueacutetica VHB VHC VIH-12 (Ac y Ag-P24)
Esquistosomiasis Estudio de paraacutesitos en heces y orina (no en Sd Katayama
negativos) 12 h tras ejercicio
Serologiacutea en centro de referencia
Estrongiloidiasis Estudio de Strongyloides en heces y otros liacutequidos bioloacutegicos o
secreciones (jugo duodenal o biopsia intestinal)
Serologiacutea en centro de referencia
Fiebre tifoidea
paratifoidea
Hemocultivos durante la primera semana
vultivos de las placas si hay roseola
Coprocultivo y urocultivo despueacutes de la primera semana
Fiebre amarilla Serologiacutea centro de referencia
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 21 de 38
Fiebre Q Serologiacutea Coxiella burnetii
Filariasis Examen parasitoloacutegico en sangre (Wuchereria entre las 20-24h Loa
Loa entre las 10-14h)
En Onchocerca volvulus
- Estudio parasitoloacutegico en biopsia superficial de la piel
- Laacutempara de hendidura para observacioacuten de microfilarias en
coacuternea caacutemara anterior o humor viacutetreo
Hepatitis viacuterica Serologiacuteas VHA VHB VHC VHS CMV VEB
Histoplasmosis Cultivo de hongos en esputo
Serologiacutea Histoplasma
PAAF adenopatiacuteas
Leishmaniasis cutaacutenea Toma de material del borde de la lesioacuten para examen microscoacutepico y
PCR de Leishmania
Leishmaniasis visceral Examen microscoacutepico y PCR de Leishmania en medula oacutesea
Serologiacutea Leishmania
PCR en sangre de Leishmania
Leptospirosis Serologiacutea Leptospira en centro de referencia
Melioidosis Cultivos bacterianos de esputo u otros
Mononucleosis infecciosa Serologiacutea Paul Bunell
Ac heteroacutefilos
Paludismo Gota gruesa y extensioacuten Test raacutepido de Antiacutegeno plasmodium en
sangre (mejor si es en pico febril) se pueden repetir 3 muestras (cada
12h)
- PCR Plasmodium en sangre
Rickettsiosis
Serologiacutea R conorii
Serologiacutea en centro de referencia
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 22 de 38
TBC Mantouxquantiferon
Cultivo para Mycobacterias de esputo y cualquier otra focalidad
Tripanosomiasis africana
(enfermedad del suentildeo)
Serologiacutea en centro de referencia
Estudio parasitoloacutegico en LCR o tambieacuten en sangre o PAAF
ganglionar
Tripanosomiasis
americana (enfermedad de
Chagas)
Serologiacutea (confimar con segunda serologiacutea)
Estudio parasitoloacutegico en sangre (PCR en infeccioacuten aguda
microhematocrito)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 23 de 38
ANEXO 5 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO DE ELECCIOacuteN DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Riamet 20mg120mg 4 comp a las 0 y 8h
y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp)
Adultos con P vivax sensible a
cloroquina P ovale y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg 4
comp a las 0h seguidos de 2 comp a las
6h 24h y 48h (4222)
Pvivax y P ovale antildeadir primaquina
Embarazadas primer trimestre con
P falciparum CON criterios gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mgKg cada 8h 7diacuteas (junto
con suero glucosado y monitorizacioacuten
ECG) + Clindamicina EV 100 mgKg12h
7diacuteas
Embarazadas segundo y tercer
trimestres con P falciparum CON
criterios gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
Embarazadas primer trimestre con
P falciparum SIN criterios gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Clindamicina 450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas segundo y tercer trimestre
con P falciparum SIN criterios gravedad
Riamet 20mg120mg 4 comp a las 0h y 8h
y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp)
Embarazadas con P vivax sensible a
cloroquina P ovale y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg 4
comp a las 0h seguidos de 2 comp a las
6h 24h y 48h (4222)
P vivax y P ovale no antildeadir primaquina
hasta parto (profilaxis con cloroquina
155mg base 2 compsemana hasta parto)
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 24 de 38
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Riamet 20mg120mg a las 0h y 8h y cada
12h el 2ordm y 3ordm diacutea Seguacuten peso
lt 5Kg frac12 comprimido
5-14kg (lt 3 antildeos) 1 comp
15-24kg (3-8 antildeos) 2 comp
25-34kg (9-14 antildeos) 3 comp
gt 34 kg igual que adultos
Nintildeos con P vivax S cloroquina P ovale
y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg
(155mg cloroquina base) 10mg de
cloroquina baseKg a las 0h seguidos de
5mg de cloroquina baseKg a las 12h 24h
y 48h
Primaquina aunque ha demostrado ser
segura en nintildeos sigue sin recomendarse a
menores de 4 antildeos (en el resto realizar la
prueba de degraveficit de 6PDH antes)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 25 de 38
ANEXO 6 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO ALTERNATIVO DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina IV dosis de 20 mgKg seguido de
10mgKg8h 7diacuteas (con suero glucosado 5
y monitorizacioacuten ECG) + Doxiciclina EV 100
mg12h 7diacuteas Pasar VO cuando se pueda
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Atovaquona-proguanil 250mg100mg
(Malarone 250100) 4 compdiacutea 3 diacuteas
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Doxiciclina 100 mg12h 7 diacuteas
Eurartesim 40mg320mg (dihidroartemisina
40mg -piperaquina tetrafosfato 320mg)
lt75 kg 3 compdiacutea 3 diacuteas
gt 75kg 4 compdiacutea 3 diacuteas
Adultos con P vivax sensible a cloroquina
P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mg Kg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado 5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 100 mgKg12h 7diacuteas
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P Falciparum SIN criterios
gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h + Clindamicina
450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas con P vivax sensible
cloroquina P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV 10mgKg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 25-40mg mgKgdia (en 3 o
4 dosis) 7diacuteas
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Malarone comp pediaacutetricos (62525) o
comp adultos(250100) seguacuten peso
lt5Kg contraindicada
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 26 de 38
5-8Kg 2 comp pediaacutetricos24h 3diacuteas
9-10 Kg 3 comp pediaacutetricos24h 3 diacuteas
11-20 kg 1 comp adulto24h 3 diacuteas
21-30 kg 2 comp adulto24h 3diacuteas
31-40 kg 3 comp adulto24h 3 diacuteas
gt40 kg igual que adultos (4compdiacutea 3 diacuteas)
Sulfato de quinina 10mg de salkg8horas +
Clindamicina 25-40mgKgdiacutea dividido en 3-
4 dosis 7 diacuteas
Nintildeos con P vivax sensible a cloroquina P
ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 27 de 38
ANEXO 7 TRATAMIENTOS APROBADOS PARA MALARIA
Artesunato
EV
Artesun reg Amp 60mg de
artesunato EV o IM
Incluido en SNS Medicacioacuten
extranjera
Artemether +
lumefantrina
Riametreg Comp 20 mg artemether +
120 mg de lumefantrina
Disponible como
medicacioacuten extranjera
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Atovacuona
+
proguanil
Malaronereg Comp 250 mg de atovacuona
+100 mg de proguanil
(adultos)
Comp 625 mg de atovacuona + 25
mg de proguanil
(pediaacutetrico)
Incluido en SNS Disponible
consin
receta meacutedica
Clindamicina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
300mg
Ampollas de 600mg
Incluido en SNS
Cloroquina Dolquinereg
Comp 200 mg de
hidroxicloroquina sulfato
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Resochinreg
Comp 250 mg de difosfato
de cloroquina
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Doxiciclina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
100mg
Ampollas de 100mg
Incluido en SNS
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 28 de 38
Piperaquina
+
dihidroartemisina
Eurartesimreg Comp 40 mg piperaquina
+ 320 mg dihidroartemisina
tetrafosfato
NO incluido en
catalogo de SNS
Primaquina Primaquine
phosphatereg
Comp 75 mg (difosfato de
primaquina)
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Quinina
sulfato
Sulfato de
quinina
Caacutepsulas de 325mg (formula
magistral)
Incluido en SNS
Quinina
hidrocloruro
Foacutermula
magistral
Solucioacuten inyectable
600mg en 10 ml
Excluido en SNS
SNS Sistema Nacional de Salud
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 29 de 38
ANEXO 8 PRINCIPALES EFECTOS SECUNDARIOS DE LOS ANTIMALAacuteRICOS
Artemisinas (artemeter artesunato
dihidroartemisina)
Bradicardia sinusal prolongacioacuten QT aumento transaminasas neutropenia
eosinofiacutelia urticaria anemia hemoliacutetica tardiacutea
(maacutes en administracioacuten EV)
Atovacuona proguanil Diarreas naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal astegravenia mareos cefalea
erupcioacuten cutanea prurito y tos aumento transaminasas pancitopenia raro
eritema multiforme
Proguanil aftas bucales dolor abdominal diarrea cefalea descamacioacuten
palmoplantar hematuria fotosensibilidad pancitopenia
Clindamicina Diarrea en 20 naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal clostridium en
lt5 aumento transaminasas neutropenia trombopenia raro arritmias
Cloroquina Cefalea astenia diarrea voacutemitos dolor abdominal prurito eritema
multiforme pigmentacioacuten negroazulada de piel y mucosas alopecia
visioacuten borrosa y alteraciones de la acomodacioacuten opacidades corneales
(reversibles) retinopatiacutea (acumulo en la melanina de la retina puede
ser irreversible y progresiva en tratamientos prolongados)
pancitopenia hipocacusia acufenos insomnio neuropatia perifegraverica y
arritmias Contraindicado en psoriasis ulcus porfiacuteria aguda
intermitente y epilegravepsia
Doxiciclina Nauseas voacutemitos diarrea ulcus (se recomienda tomar en
bipedestacioacuten con 100ml de agua) hiperssensibilidad cutaacutenea
(urticaria erupcioacuten edema periorbitario) fotosensibilidad
hiperligmentacioacuten de piel y dientes degeneracioacuten grasa hepaacutetica
pancitopenia anemia hemoliacutetica y candidiasis vaginal miopia
transitoria por hidratacioacuten del cristalino
Primaquina Hemoslisis intravascular en pacientes con deacuteficit de 6PDH dispepsia
nauseas y voacutemitos (mejora con comida) cefalea prurito
alteracioacutenes de acomodacioacuten visual HTA arritmias En dosis altas
leucopenia agranulocitosis y metahemoglobinemia
Quinina Exantema prurito reacciones de hipersensibilidad
fiebre medicamentosa cinconismo (acuacutefenos hipoacuacutesia inestabilidad
cefalea naacuteuseas) hipoglucemia (durante la administracioacuten parenteral
debe perfundirse suero glucosado) hepatotoxicidad pancitopenia
alargamiento del QT
Su administracioacuten EV raacutepida puede produir fibrilacioacuten ventricular
hemolisis intravascular hemoglobuinuria e insuficiencia renal
(por anticuerpos frente a quinina blackwaterfever)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 30 de 38
ANEXO 9 ENFERMEDADES DE DECLARACIOacuteN OBLIGATORIA URGENTE Y NO
URGENTE
Botulismo
Brucelosis
Carbunco
Chikungunya
Coacutelera
Coronavirus MERS CoV
Difteria
Disenteria (shigella)
Encefalopatiacuteas espongiformes transmisibles humanas
Ebola
Fiebre tifoidea y paratifoidea
Fiebre amarilla
Fiebres hemorraacutegicas virales
Gripe H5N1y H7N9
Hepatitis A y hepatitis B
Infeccioacuten por gonococo
Legionelosis
Leishmaniosis
Lepra
Enfermedad invasiva por neumococo
Enfermedad invasiva por Haemophilus influenzae
Enfermedad invasiva por Spyogenes
Enfermedad meningocoacutecica
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 31 de 38
VIH y SIDA
Malaria
Paraacutelisis flaacutecida en menores de 15 antildeos
Parotiditis
Peste
Polio
Rabia
Rubeola y rubeola congeacutenita
Siacutefilis y siacutefilis congeacutenita
Siacutendrome respiratorio agudo grave
Teacutetanos y teacutetanos neonatal
Tifus exantemaacutetico
Tosferina
Triquinosis
TBC
Viruela
West Nile
Sarampioacuten
Brotes y situaciones epideacutemicas de cualquier etiologiacutea
Son de notificacioacuten numeacuterica (no individual) la diarrea infecciosa aguda fiebre botonosa fiebre
recurrente por garrapatas gripe (no H5N1 ni H7N9) herpes zoster varicela
La notificacioacuten no urgente se realizaraacute mediante una de interconsulta ordinaria a medicina
preventiva
Las notificacioacuten urgente se realizraacute llamando al busca de medicina preventiva (busca 49131 o
extensiones 76004 o 47006) cuando sean diacuteas laborables de 8 a 15 horas En caso de diacuteas festivos o
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 32 de 38
en horario de 15h a 8 h se dejaraacute un mensaje en el buzon de voz de la conselleriacutea teleacutefono 971 17
73 62 o enviando mail a vigilanciadgsanitacaibes
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 33 de 38
ANEXO 10 HOJA DE PETICIOacuteN PARA LA SOLICITUD DE ESTUDIO DE ZIKA
DENGUE Y CHIKUNGUNYA
Obligatorio para solicitar estudio de Zika no obligatorio para solicitar estudio de dengue o
chikungunya
Remitir a microbiologiacutea junto a la peticioacuten de solicitud de millenium
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 34 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 35 de 38
ANEXO 11 DIRECCIONES DONDE ENCONTRAR MAPAS Y ALARMAS DE LAS
PRINCIPALES ENFERMEDADES TROPICALES
MAPAS DE RIESGO DE MALARIA
httpswwwcdcgovmalariamap
httpwwwwhointmalariatravellerses
httpappswhointirisbitstream106652549141WHO-HTM-GMP-20174-spapdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadesmalariazonas20de20riesgohtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE DENGUE
httpswwwcdcgovdengueepidemiologyindexhtml
httpwwwwhointdenguecontrolepidemiologyen
httpfundacionioorgviajarenfermedadesdenguehtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE CHIKUNGUNYA
httpswwwcdcgovchikungunyageoindexhtml
httpfundacionioorgviajarenfermedadeschikungunyahtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE VIRUS ZIKA
httpswwwnccdcgovtravelpageworld-map-areas-with-zika
httpappswhointirisbitstream106652546191WHO-ZIKV-SUR-171-engpdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadeszika20virushtml
httpwwwhealthmaporgzikatimeline
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 36 de 38
MAPAS CON ALARMAS DE ENFERMEDADES INFECCIOSAS POR PAISES
httpswwwnccdcgovtravelnotices
httpwwwwhointcsralertresponseen
httpfundacionioorgviajarmapa_alertashtml
httpwwwhealthmaporges
httpsecdceuropaeuenthreats-and-outbreaks
httpwwwviajarseguroorg
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 37 de 38
7 BIBLIOGRAFIacuteA
- Rapp C Debord T Travel-related fever Rev Med Interne 2011 Dec 32 Suppl 2S224-30
- Poirot JL Campa P Voyage en pays tropical La revue du practicien 2011 61 551-558
- Siikamaumlki HM Kivelauml PS Sipilauml PN et al Fever in travelers returning from malaria-endemic
areas dont look for malaria only J Travel Med 201118 239-44
- Field V Gautret P Schlagenhauf P et al Travel and migration associated infectious diseases
morbidity in Europe 2008BMC Infect Dis 201010330
- Gautret P Cramer JP Field V et al Infectious diseases among travellers and migrants in Europe
EuroTravNet 2010Euro Surveill 201217(26)
- Spira A Assessment of travellers who return home ill Lancet 2003 361 1459-69
- Ryan ET Wilson ME Kain KC Illnes after international travel N Engl J Med 2002347505-16
- Looke D Robson J Infections in the returned traveller MJA practice essentials 2002 177 212-
219
-Goacutemez J Fiebre en el viajero actuacioacuten en urgencias Emergencias 2004 16152-161
- Aparicio P Torrus D Trevintildeo B Zubero Z Guias clinicas SEIMC 2006 Guia de aproximacioacuten al viajero con
fiebre al regreso del troacutepico
- Freedman DO Weld LH Kozarsky PE et al Spectrum of disease and relation to place of
exposure among ill returned travelers N Engl J Med 2006354119-30
- Lo Re V III Gluckman SJ Fever in the returned traveller Am Fam Physician 2003681343-50
- Gascoacuten J Corachan M fiebre en el viajero intercontinental Medicina Integral 2011 37 38-40
- Lopez-Velez R Valoracioacuten diagnoacutestica del paciente con siacutendrome febril tras viaje a los troacutepicos Revista
cliacutenica espantildeola 2001 201 134136
- Perez-Molina JA Diaz menendez M Perez-Ayala A et al Tratamiento de las enfermedades causadas por
paraacutesitos EIMC 2009 11003 1-16
- Perez-Arellano JL Hernandez-Cabrera M Pisos-Alamo E et al Tratamiento de las enfermedades
parasitarias Informacioacuten Terapeacuteutica del sistema nacional de salud 2007 Vol 31 Num 1
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 38 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 21 de 38
Fiebre Q Serologiacutea Coxiella burnetii
Filariasis Examen parasitoloacutegico en sangre (Wuchereria entre las 20-24h Loa
Loa entre las 10-14h)
En Onchocerca volvulus
- Estudio parasitoloacutegico en biopsia superficial de la piel
- Laacutempara de hendidura para observacioacuten de microfilarias en
coacuternea caacutemara anterior o humor viacutetreo
Hepatitis viacuterica Serologiacuteas VHA VHB VHC VHS CMV VEB
Histoplasmosis Cultivo de hongos en esputo
Serologiacutea Histoplasma
PAAF adenopatiacuteas
Leishmaniasis cutaacutenea Toma de material del borde de la lesioacuten para examen microscoacutepico y
PCR de Leishmania
Leishmaniasis visceral Examen microscoacutepico y PCR de Leishmania en medula oacutesea
Serologiacutea Leishmania
PCR en sangre de Leishmania
Leptospirosis Serologiacutea Leptospira en centro de referencia
Melioidosis Cultivos bacterianos de esputo u otros
Mononucleosis infecciosa Serologiacutea Paul Bunell
Ac heteroacutefilos
Paludismo Gota gruesa y extensioacuten Test raacutepido de Antiacutegeno plasmodium en
sangre (mejor si es en pico febril) se pueden repetir 3 muestras (cada
12h)
- PCR Plasmodium en sangre
Rickettsiosis
Serologiacutea R conorii
Serologiacutea en centro de referencia
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 22 de 38
TBC Mantouxquantiferon
Cultivo para Mycobacterias de esputo y cualquier otra focalidad
Tripanosomiasis africana
(enfermedad del suentildeo)
Serologiacutea en centro de referencia
Estudio parasitoloacutegico en LCR o tambieacuten en sangre o PAAF
ganglionar
Tripanosomiasis
americana (enfermedad de
Chagas)
Serologiacutea (confimar con segunda serologiacutea)
Estudio parasitoloacutegico en sangre (PCR en infeccioacuten aguda
microhematocrito)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 23 de 38
ANEXO 5 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO DE ELECCIOacuteN DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Riamet 20mg120mg 4 comp a las 0 y 8h
y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp)
Adultos con P vivax sensible a
cloroquina P ovale y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg 4
comp a las 0h seguidos de 2 comp a las
6h 24h y 48h (4222)
Pvivax y P ovale antildeadir primaquina
Embarazadas primer trimestre con
P falciparum CON criterios gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mgKg cada 8h 7diacuteas (junto
con suero glucosado y monitorizacioacuten
ECG) + Clindamicina EV 100 mgKg12h
7diacuteas
Embarazadas segundo y tercer
trimestres con P falciparum CON
criterios gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
Embarazadas primer trimestre con
P falciparum SIN criterios gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Clindamicina 450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas segundo y tercer trimestre
con P falciparum SIN criterios gravedad
Riamet 20mg120mg 4 comp a las 0h y 8h
y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp)
Embarazadas con P vivax sensible a
cloroquina P ovale y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg 4
comp a las 0h seguidos de 2 comp a las
6h 24h y 48h (4222)
P vivax y P ovale no antildeadir primaquina
hasta parto (profilaxis con cloroquina
155mg base 2 compsemana hasta parto)
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 24 de 38
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Riamet 20mg120mg a las 0h y 8h y cada
12h el 2ordm y 3ordm diacutea Seguacuten peso
lt 5Kg frac12 comprimido
5-14kg (lt 3 antildeos) 1 comp
15-24kg (3-8 antildeos) 2 comp
25-34kg (9-14 antildeos) 3 comp
gt 34 kg igual que adultos
Nintildeos con P vivax S cloroquina P ovale
y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg
(155mg cloroquina base) 10mg de
cloroquina baseKg a las 0h seguidos de
5mg de cloroquina baseKg a las 12h 24h
y 48h
Primaquina aunque ha demostrado ser
segura en nintildeos sigue sin recomendarse a
menores de 4 antildeos (en el resto realizar la
prueba de degraveficit de 6PDH antes)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 25 de 38
ANEXO 6 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO ALTERNATIVO DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina IV dosis de 20 mgKg seguido de
10mgKg8h 7diacuteas (con suero glucosado 5
y monitorizacioacuten ECG) + Doxiciclina EV 100
mg12h 7diacuteas Pasar VO cuando se pueda
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Atovaquona-proguanil 250mg100mg
(Malarone 250100) 4 compdiacutea 3 diacuteas
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Doxiciclina 100 mg12h 7 diacuteas
Eurartesim 40mg320mg (dihidroartemisina
40mg -piperaquina tetrafosfato 320mg)
lt75 kg 3 compdiacutea 3 diacuteas
gt 75kg 4 compdiacutea 3 diacuteas
Adultos con P vivax sensible a cloroquina
P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mg Kg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado 5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 100 mgKg12h 7diacuteas
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P Falciparum SIN criterios
gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h + Clindamicina
450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas con P vivax sensible
cloroquina P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV 10mgKg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 25-40mg mgKgdia (en 3 o
4 dosis) 7diacuteas
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Malarone comp pediaacutetricos (62525) o
comp adultos(250100) seguacuten peso
lt5Kg contraindicada
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 26 de 38
5-8Kg 2 comp pediaacutetricos24h 3diacuteas
9-10 Kg 3 comp pediaacutetricos24h 3 diacuteas
11-20 kg 1 comp adulto24h 3 diacuteas
21-30 kg 2 comp adulto24h 3diacuteas
31-40 kg 3 comp adulto24h 3 diacuteas
gt40 kg igual que adultos (4compdiacutea 3 diacuteas)
Sulfato de quinina 10mg de salkg8horas +
Clindamicina 25-40mgKgdiacutea dividido en 3-
4 dosis 7 diacuteas
Nintildeos con P vivax sensible a cloroquina P
ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 27 de 38
ANEXO 7 TRATAMIENTOS APROBADOS PARA MALARIA
Artesunato
EV
Artesun reg Amp 60mg de
artesunato EV o IM
Incluido en SNS Medicacioacuten
extranjera
Artemether +
lumefantrina
Riametreg Comp 20 mg artemether +
120 mg de lumefantrina
Disponible como
medicacioacuten extranjera
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Atovacuona
+
proguanil
Malaronereg Comp 250 mg de atovacuona
+100 mg de proguanil
(adultos)
Comp 625 mg de atovacuona + 25
mg de proguanil
(pediaacutetrico)
Incluido en SNS Disponible
consin
receta meacutedica
Clindamicina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
300mg
Ampollas de 600mg
Incluido en SNS
Cloroquina Dolquinereg
Comp 200 mg de
hidroxicloroquina sulfato
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Resochinreg
Comp 250 mg de difosfato
de cloroquina
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Doxiciclina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
100mg
Ampollas de 100mg
Incluido en SNS
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 28 de 38
Piperaquina
+
dihidroartemisina
Eurartesimreg Comp 40 mg piperaquina
+ 320 mg dihidroartemisina
tetrafosfato
NO incluido en
catalogo de SNS
Primaquina Primaquine
phosphatereg
Comp 75 mg (difosfato de
primaquina)
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Quinina
sulfato
Sulfato de
quinina
Caacutepsulas de 325mg (formula
magistral)
Incluido en SNS
Quinina
hidrocloruro
Foacutermula
magistral
Solucioacuten inyectable
600mg en 10 ml
Excluido en SNS
SNS Sistema Nacional de Salud
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 29 de 38
ANEXO 8 PRINCIPALES EFECTOS SECUNDARIOS DE LOS ANTIMALAacuteRICOS
Artemisinas (artemeter artesunato
dihidroartemisina)
Bradicardia sinusal prolongacioacuten QT aumento transaminasas neutropenia
eosinofiacutelia urticaria anemia hemoliacutetica tardiacutea
(maacutes en administracioacuten EV)
Atovacuona proguanil Diarreas naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal astegravenia mareos cefalea
erupcioacuten cutanea prurito y tos aumento transaminasas pancitopenia raro
eritema multiforme
Proguanil aftas bucales dolor abdominal diarrea cefalea descamacioacuten
palmoplantar hematuria fotosensibilidad pancitopenia
Clindamicina Diarrea en 20 naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal clostridium en
lt5 aumento transaminasas neutropenia trombopenia raro arritmias
Cloroquina Cefalea astenia diarrea voacutemitos dolor abdominal prurito eritema
multiforme pigmentacioacuten negroazulada de piel y mucosas alopecia
visioacuten borrosa y alteraciones de la acomodacioacuten opacidades corneales
(reversibles) retinopatiacutea (acumulo en la melanina de la retina puede
ser irreversible y progresiva en tratamientos prolongados)
pancitopenia hipocacusia acufenos insomnio neuropatia perifegraverica y
arritmias Contraindicado en psoriasis ulcus porfiacuteria aguda
intermitente y epilegravepsia
Doxiciclina Nauseas voacutemitos diarrea ulcus (se recomienda tomar en
bipedestacioacuten con 100ml de agua) hiperssensibilidad cutaacutenea
(urticaria erupcioacuten edema periorbitario) fotosensibilidad
hiperligmentacioacuten de piel y dientes degeneracioacuten grasa hepaacutetica
pancitopenia anemia hemoliacutetica y candidiasis vaginal miopia
transitoria por hidratacioacuten del cristalino
Primaquina Hemoslisis intravascular en pacientes con deacuteficit de 6PDH dispepsia
nauseas y voacutemitos (mejora con comida) cefalea prurito
alteracioacutenes de acomodacioacuten visual HTA arritmias En dosis altas
leucopenia agranulocitosis y metahemoglobinemia
Quinina Exantema prurito reacciones de hipersensibilidad
fiebre medicamentosa cinconismo (acuacutefenos hipoacuacutesia inestabilidad
cefalea naacuteuseas) hipoglucemia (durante la administracioacuten parenteral
debe perfundirse suero glucosado) hepatotoxicidad pancitopenia
alargamiento del QT
Su administracioacuten EV raacutepida puede produir fibrilacioacuten ventricular
hemolisis intravascular hemoglobuinuria e insuficiencia renal
(por anticuerpos frente a quinina blackwaterfever)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 30 de 38
ANEXO 9 ENFERMEDADES DE DECLARACIOacuteN OBLIGATORIA URGENTE Y NO
URGENTE
Botulismo
Brucelosis
Carbunco
Chikungunya
Coacutelera
Coronavirus MERS CoV
Difteria
Disenteria (shigella)
Encefalopatiacuteas espongiformes transmisibles humanas
Ebola
Fiebre tifoidea y paratifoidea
Fiebre amarilla
Fiebres hemorraacutegicas virales
Gripe H5N1y H7N9
Hepatitis A y hepatitis B
Infeccioacuten por gonococo
Legionelosis
Leishmaniosis
Lepra
Enfermedad invasiva por neumococo
Enfermedad invasiva por Haemophilus influenzae
Enfermedad invasiva por Spyogenes
Enfermedad meningocoacutecica
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 31 de 38
VIH y SIDA
Malaria
Paraacutelisis flaacutecida en menores de 15 antildeos
Parotiditis
Peste
Polio
Rabia
Rubeola y rubeola congeacutenita
Siacutefilis y siacutefilis congeacutenita
Siacutendrome respiratorio agudo grave
Teacutetanos y teacutetanos neonatal
Tifus exantemaacutetico
Tosferina
Triquinosis
TBC
Viruela
West Nile
Sarampioacuten
Brotes y situaciones epideacutemicas de cualquier etiologiacutea
Son de notificacioacuten numeacuterica (no individual) la diarrea infecciosa aguda fiebre botonosa fiebre
recurrente por garrapatas gripe (no H5N1 ni H7N9) herpes zoster varicela
La notificacioacuten no urgente se realizaraacute mediante una de interconsulta ordinaria a medicina
preventiva
Las notificacioacuten urgente se realizraacute llamando al busca de medicina preventiva (busca 49131 o
extensiones 76004 o 47006) cuando sean diacuteas laborables de 8 a 15 horas En caso de diacuteas festivos o
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 32 de 38
en horario de 15h a 8 h se dejaraacute un mensaje en el buzon de voz de la conselleriacutea teleacutefono 971 17
73 62 o enviando mail a vigilanciadgsanitacaibes
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 33 de 38
ANEXO 10 HOJA DE PETICIOacuteN PARA LA SOLICITUD DE ESTUDIO DE ZIKA
DENGUE Y CHIKUNGUNYA
Obligatorio para solicitar estudio de Zika no obligatorio para solicitar estudio de dengue o
chikungunya
Remitir a microbiologiacutea junto a la peticioacuten de solicitud de millenium
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 34 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 35 de 38
ANEXO 11 DIRECCIONES DONDE ENCONTRAR MAPAS Y ALARMAS DE LAS
PRINCIPALES ENFERMEDADES TROPICALES
MAPAS DE RIESGO DE MALARIA
httpswwwcdcgovmalariamap
httpwwwwhointmalariatravellerses
httpappswhointirisbitstream106652549141WHO-HTM-GMP-20174-spapdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadesmalariazonas20de20riesgohtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE DENGUE
httpswwwcdcgovdengueepidemiologyindexhtml
httpwwwwhointdenguecontrolepidemiologyen
httpfundacionioorgviajarenfermedadesdenguehtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE CHIKUNGUNYA
httpswwwcdcgovchikungunyageoindexhtml
httpfundacionioorgviajarenfermedadeschikungunyahtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE VIRUS ZIKA
httpswwwnccdcgovtravelpageworld-map-areas-with-zika
httpappswhointirisbitstream106652546191WHO-ZIKV-SUR-171-engpdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadeszika20virushtml
httpwwwhealthmaporgzikatimeline
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 36 de 38
MAPAS CON ALARMAS DE ENFERMEDADES INFECCIOSAS POR PAISES
httpswwwnccdcgovtravelnotices
httpwwwwhointcsralertresponseen
httpfundacionioorgviajarmapa_alertashtml
httpwwwhealthmaporges
httpsecdceuropaeuenthreats-and-outbreaks
httpwwwviajarseguroorg
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 37 de 38
7 BIBLIOGRAFIacuteA
- Rapp C Debord T Travel-related fever Rev Med Interne 2011 Dec 32 Suppl 2S224-30
- Poirot JL Campa P Voyage en pays tropical La revue du practicien 2011 61 551-558
- Siikamaumlki HM Kivelauml PS Sipilauml PN et al Fever in travelers returning from malaria-endemic
areas dont look for malaria only J Travel Med 201118 239-44
- Field V Gautret P Schlagenhauf P et al Travel and migration associated infectious diseases
morbidity in Europe 2008BMC Infect Dis 201010330
- Gautret P Cramer JP Field V et al Infectious diseases among travellers and migrants in Europe
EuroTravNet 2010Euro Surveill 201217(26)
- Spira A Assessment of travellers who return home ill Lancet 2003 361 1459-69
- Ryan ET Wilson ME Kain KC Illnes after international travel N Engl J Med 2002347505-16
- Looke D Robson J Infections in the returned traveller MJA practice essentials 2002 177 212-
219
-Goacutemez J Fiebre en el viajero actuacioacuten en urgencias Emergencias 2004 16152-161
- Aparicio P Torrus D Trevintildeo B Zubero Z Guias clinicas SEIMC 2006 Guia de aproximacioacuten al viajero con
fiebre al regreso del troacutepico
- Freedman DO Weld LH Kozarsky PE et al Spectrum of disease and relation to place of
exposure among ill returned travelers N Engl J Med 2006354119-30
- Lo Re V III Gluckman SJ Fever in the returned traveller Am Fam Physician 2003681343-50
- Gascoacuten J Corachan M fiebre en el viajero intercontinental Medicina Integral 2011 37 38-40
- Lopez-Velez R Valoracioacuten diagnoacutestica del paciente con siacutendrome febril tras viaje a los troacutepicos Revista
cliacutenica espantildeola 2001 201 134136
- Perez-Molina JA Diaz menendez M Perez-Ayala A et al Tratamiento de las enfermedades causadas por
paraacutesitos EIMC 2009 11003 1-16
- Perez-Arellano JL Hernandez-Cabrera M Pisos-Alamo E et al Tratamiento de las enfermedades
parasitarias Informacioacuten Terapeacuteutica del sistema nacional de salud 2007 Vol 31 Num 1
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 38 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 22 de 38
TBC Mantouxquantiferon
Cultivo para Mycobacterias de esputo y cualquier otra focalidad
Tripanosomiasis africana
(enfermedad del suentildeo)
Serologiacutea en centro de referencia
Estudio parasitoloacutegico en LCR o tambieacuten en sangre o PAAF
ganglionar
Tripanosomiasis
americana (enfermedad de
Chagas)
Serologiacutea (confimar con segunda serologiacutea)
Estudio parasitoloacutegico en sangre (PCR en infeccioacuten aguda
microhematocrito)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 23 de 38
ANEXO 5 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO DE ELECCIOacuteN DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Riamet 20mg120mg 4 comp a las 0 y 8h
y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp)
Adultos con P vivax sensible a
cloroquina P ovale y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg 4
comp a las 0h seguidos de 2 comp a las
6h 24h y 48h (4222)
Pvivax y P ovale antildeadir primaquina
Embarazadas primer trimestre con
P falciparum CON criterios gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mgKg cada 8h 7diacuteas (junto
con suero glucosado y monitorizacioacuten
ECG) + Clindamicina EV 100 mgKg12h
7diacuteas
Embarazadas segundo y tercer
trimestres con P falciparum CON
criterios gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
Embarazadas primer trimestre con
P falciparum SIN criterios gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Clindamicina 450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas segundo y tercer trimestre
con P falciparum SIN criterios gravedad
Riamet 20mg120mg 4 comp a las 0h y 8h
y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp)
Embarazadas con P vivax sensible a
cloroquina P ovale y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg 4
comp a las 0h seguidos de 2 comp a las
6h 24h y 48h (4222)
P vivax y P ovale no antildeadir primaquina
hasta parto (profilaxis con cloroquina
155mg base 2 compsemana hasta parto)
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 24 de 38
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Riamet 20mg120mg a las 0h y 8h y cada
12h el 2ordm y 3ordm diacutea Seguacuten peso
lt 5Kg frac12 comprimido
5-14kg (lt 3 antildeos) 1 comp
15-24kg (3-8 antildeos) 2 comp
25-34kg (9-14 antildeos) 3 comp
gt 34 kg igual que adultos
Nintildeos con P vivax S cloroquina P ovale
y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg
(155mg cloroquina base) 10mg de
cloroquina baseKg a las 0h seguidos de
5mg de cloroquina baseKg a las 12h 24h
y 48h
Primaquina aunque ha demostrado ser
segura en nintildeos sigue sin recomendarse a
menores de 4 antildeos (en el resto realizar la
prueba de degraveficit de 6PDH antes)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 25 de 38
ANEXO 6 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO ALTERNATIVO DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina IV dosis de 20 mgKg seguido de
10mgKg8h 7diacuteas (con suero glucosado 5
y monitorizacioacuten ECG) + Doxiciclina EV 100
mg12h 7diacuteas Pasar VO cuando se pueda
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Atovaquona-proguanil 250mg100mg
(Malarone 250100) 4 compdiacutea 3 diacuteas
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Doxiciclina 100 mg12h 7 diacuteas
Eurartesim 40mg320mg (dihidroartemisina
40mg -piperaquina tetrafosfato 320mg)
lt75 kg 3 compdiacutea 3 diacuteas
gt 75kg 4 compdiacutea 3 diacuteas
Adultos con P vivax sensible a cloroquina
P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mg Kg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado 5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 100 mgKg12h 7diacuteas
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P Falciparum SIN criterios
gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h + Clindamicina
450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas con P vivax sensible
cloroquina P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV 10mgKg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 25-40mg mgKgdia (en 3 o
4 dosis) 7diacuteas
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Malarone comp pediaacutetricos (62525) o
comp adultos(250100) seguacuten peso
lt5Kg contraindicada
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 26 de 38
5-8Kg 2 comp pediaacutetricos24h 3diacuteas
9-10 Kg 3 comp pediaacutetricos24h 3 diacuteas
11-20 kg 1 comp adulto24h 3 diacuteas
21-30 kg 2 comp adulto24h 3diacuteas
31-40 kg 3 comp adulto24h 3 diacuteas
gt40 kg igual que adultos (4compdiacutea 3 diacuteas)
Sulfato de quinina 10mg de salkg8horas +
Clindamicina 25-40mgKgdiacutea dividido en 3-
4 dosis 7 diacuteas
Nintildeos con P vivax sensible a cloroquina P
ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 27 de 38
ANEXO 7 TRATAMIENTOS APROBADOS PARA MALARIA
Artesunato
EV
Artesun reg Amp 60mg de
artesunato EV o IM
Incluido en SNS Medicacioacuten
extranjera
Artemether +
lumefantrina
Riametreg Comp 20 mg artemether +
120 mg de lumefantrina
Disponible como
medicacioacuten extranjera
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Atovacuona
+
proguanil
Malaronereg Comp 250 mg de atovacuona
+100 mg de proguanil
(adultos)
Comp 625 mg de atovacuona + 25
mg de proguanil
(pediaacutetrico)
Incluido en SNS Disponible
consin
receta meacutedica
Clindamicina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
300mg
Ampollas de 600mg
Incluido en SNS
Cloroquina Dolquinereg
Comp 200 mg de
hidroxicloroquina sulfato
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Resochinreg
Comp 250 mg de difosfato
de cloroquina
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Doxiciclina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
100mg
Ampollas de 100mg
Incluido en SNS
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 28 de 38
Piperaquina
+
dihidroartemisina
Eurartesimreg Comp 40 mg piperaquina
+ 320 mg dihidroartemisina
tetrafosfato
NO incluido en
catalogo de SNS
Primaquina Primaquine
phosphatereg
Comp 75 mg (difosfato de
primaquina)
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Quinina
sulfato
Sulfato de
quinina
Caacutepsulas de 325mg (formula
magistral)
Incluido en SNS
Quinina
hidrocloruro
Foacutermula
magistral
Solucioacuten inyectable
600mg en 10 ml
Excluido en SNS
SNS Sistema Nacional de Salud
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 29 de 38
ANEXO 8 PRINCIPALES EFECTOS SECUNDARIOS DE LOS ANTIMALAacuteRICOS
Artemisinas (artemeter artesunato
dihidroartemisina)
Bradicardia sinusal prolongacioacuten QT aumento transaminasas neutropenia
eosinofiacutelia urticaria anemia hemoliacutetica tardiacutea
(maacutes en administracioacuten EV)
Atovacuona proguanil Diarreas naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal astegravenia mareos cefalea
erupcioacuten cutanea prurito y tos aumento transaminasas pancitopenia raro
eritema multiforme
Proguanil aftas bucales dolor abdominal diarrea cefalea descamacioacuten
palmoplantar hematuria fotosensibilidad pancitopenia
Clindamicina Diarrea en 20 naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal clostridium en
lt5 aumento transaminasas neutropenia trombopenia raro arritmias
Cloroquina Cefalea astenia diarrea voacutemitos dolor abdominal prurito eritema
multiforme pigmentacioacuten negroazulada de piel y mucosas alopecia
visioacuten borrosa y alteraciones de la acomodacioacuten opacidades corneales
(reversibles) retinopatiacutea (acumulo en la melanina de la retina puede
ser irreversible y progresiva en tratamientos prolongados)
pancitopenia hipocacusia acufenos insomnio neuropatia perifegraverica y
arritmias Contraindicado en psoriasis ulcus porfiacuteria aguda
intermitente y epilegravepsia
Doxiciclina Nauseas voacutemitos diarrea ulcus (se recomienda tomar en
bipedestacioacuten con 100ml de agua) hiperssensibilidad cutaacutenea
(urticaria erupcioacuten edema periorbitario) fotosensibilidad
hiperligmentacioacuten de piel y dientes degeneracioacuten grasa hepaacutetica
pancitopenia anemia hemoliacutetica y candidiasis vaginal miopia
transitoria por hidratacioacuten del cristalino
Primaquina Hemoslisis intravascular en pacientes con deacuteficit de 6PDH dispepsia
nauseas y voacutemitos (mejora con comida) cefalea prurito
alteracioacutenes de acomodacioacuten visual HTA arritmias En dosis altas
leucopenia agranulocitosis y metahemoglobinemia
Quinina Exantema prurito reacciones de hipersensibilidad
fiebre medicamentosa cinconismo (acuacutefenos hipoacuacutesia inestabilidad
cefalea naacuteuseas) hipoglucemia (durante la administracioacuten parenteral
debe perfundirse suero glucosado) hepatotoxicidad pancitopenia
alargamiento del QT
Su administracioacuten EV raacutepida puede produir fibrilacioacuten ventricular
hemolisis intravascular hemoglobuinuria e insuficiencia renal
(por anticuerpos frente a quinina blackwaterfever)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 30 de 38
ANEXO 9 ENFERMEDADES DE DECLARACIOacuteN OBLIGATORIA URGENTE Y NO
URGENTE
Botulismo
Brucelosis
Carbunco
Chikungunya
Coacutelera
Coronavirus MERS CoV
Difteria
Disenteria (shigella)
Encefalopatiacuteas espongiformes transmisibles humanas
Ebola
Fiebre tifoidea y paratifoidea
Fiebre amarilla
Fiebres hemorraacutegicas virales
Gripe H5N1y H7N9
Hepatitis A y hepatitis B
Infeccioacuten por gonococo
Legionelosis
Leishmaniosis
Lepra
Enfermedad invasiva por neumococo
Enfermedad invasiva por Haemophilus influenzae
Enfermedad invasiva por Spyogenes
Enfermedad meningocoacutecica
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 31 de 38
VIH y SIDA
Malaria
Paraacutelisis flaacutecida en menores de 15 antildeos
Parotiditis
Peste
Polio
Rabia
Rubeola y rubeola congeacutenita
Siacutefilis y siacutefilis congeacutenita
Siacutendrome respiratorio agudo grave
Teacutetanos y teacutetanos neonatal
Tifus exantemaacutetico
Tosferina
Triquinosis
TBC
Viruela
West Nile
Sarampioacuten
Brotes y situaciones epideacutemicas de cualquier etiologiacutea
Son de notificacioacuten numeacuterica (no individual) la diarrea infecciosa aguda fiebre botonosa fiebre
recurrente por garrapatas gripe (no H5N1 ni H7N9) herpes zoster varicela
La notificacioacuten no urgente se realizaraacute mediante una de interconsulta ordinaria a medicina
preventiva
Las notificacioacuten urgente se realizraacute llamando al busca de medicina preventiva (busca 49131 o
extensiones 76004 o 47006) cuando sean diacuteas laborables de 8 a 15 horas En caso de diacuteas festivos o
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 32 de 38
en horario de 15h a 8 h se dejaraacute un mensaje en el buzon de voz de la conselleriacutea teleacutefono 971 17
73 62 o enviando mail a vigilanciadgsanitacaibes
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 33 de 38
ANEXO 10 HOJA DE PETICIOacuteN PARA LA SOLICITUD DE ESTUDIO DE ZIKA
DENGUE Y CHIKUNGUNYA
Obligatorio para solicitar estudio de Zika no obligatorio para solicitar estudio de dengue o
chikungunya
Remitir a microbiologiacutea junto a la peticioacuten de solicitud de millenium
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 34 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 35 de 38
ANEXO 11 DIRECCIONES DONDE ENCONTRAR MAPAS Y ALARMAS DE LAS
PRINCIPALES ENFERMEDADES TROPICALES
MAPAS DE RIESGO DE MALARIA
httpswwwcdcgovmalariamap
httpwwwwhointmalariatravellerses
httpappswhointirisbitstream106652549141WHO-HTM-GMP-20174-spapdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadesmalariazonas20de20riesgohtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE DENGUE
httpswwwcdcgovdengueepidemiologyindexhtml
httpwwwwhointdenguecontrolepidemiologyen
httpfundacionioorgviajarenfermedadesdenguehtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE CHIKUNGUNYA
httpswwwcdcgovchikungunyageoindexhtml
httpfundacionioorgviajarenfermedadeschikungunyahtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE VIRUS ZIKA
httpswwwnccdcgovtravelpageworld-map-areas-with-zika
httpappswhointirisbitstream106652546191WHO-ZIKV-SUR-171-engpdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadeszika20virushtml
httpwwwhealthmaporgzikatimeline
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 36 de 38
MAPAS CON ALARMAS DE ENFERMEDADES INFECCIOSAS POR PAISES
httpswwwnccdcgovtravelnotices
httpwwwwhointcsralertresponseen
httpfundacionioorgviajarmapa_alertashtml
httpwwwhealthmaporges
httpsecdceuropaeuenthreats-and-outbreaks
httpwwwviajarseguroorg
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 37 de 38
7 BIBLIOGRAFIacuteA
- Rapp C Debord T Travel-related fever Rev Med Interne 2011 Dec 32 Suppl 2S224-30
- Poirot JL Campa P Voyage en pays tropical La revue du practicien 2011 61 551-558
- Siikamaumlki HM Kivelauml PS Sipilauml PN et al Fever in travelers returning from malaria-endemic
areas dont look for malaria only J Travel Med 201118 239-44
- Field V Gautret P Schlagenhauf P et al Travel and migration associated infectious diseases
morbidity in Europe 2008BMC Infect Dis 201010330
- Gautret P Cramer JP Field V et al Infectious diseases among travellers and migrants in Europe
EuroTravNet 2010Euro Surveill 201217(26)
- Spira A Assessment of travellers who return home ill Lancet 2003 361 1459-69
- Ryan ET Wilson ME Kain KC Illnes after international travel N Engl J Med 2002347505-16
- Looke D Robson J Infections in the returned traveller MJA practice essentials 2002 177 212-
219
-Goacutemez J Fiebre en el viajero actuacioacuten en urgencias Emergencias 2004 16152-161
- Aparicio P Torrus D Trevintildeo B Zubero Z Guias clinicas SEIMC 2006 Guia de aproximacioacuten al viajero con
fiebre al regreso del troacutepico
- Freedman DO Weld LH Kozarsky PE et al Spectrum of disease and relation to place of
exposure among ill returned travelers N Engl J Med 2006354119-30
- Lo Re V III Gluckman SJ Fever in the returned traveller Am Fam Physician 2003681343-50
- Gascoacuten J Corachan M fiebre en el viajero intercontinental Medicina Integral 2011 37 38-40
- Lopez-Velez R Valoracioacuten diagnoacutestica del paciente con siacutendrome febril tras viaje a los troacutepicos Revista
cliacutenica espantildeola 2001 201 134136
- Perez-Molina JA Diaz menendez M Perez-Ayala A et al Tratamiento de las enfermedades causadas por
paraacutesitos EIMC 2009 11003 1-16
- Perez-Arellano JL Hernandez-Cabrera M Pisos-Alamo E et al Tratamiento de las enfermedades
parasitarias Informacioacuten Terapeacuteutica del sistema nacional de salud 2007 Vol 31 Num 1
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 38 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 23 de 38
ANEXO 5 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO DE ELECCIOacuteN DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Riamet 20mg120mg 4 comp a las 0 y 8h
y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp)
Adultos con P vivax sensible a
cloroquina P ovale y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg 4
comp a las 0h seguidos de 2 comp a las
6h 24h y 48h (4222)
Pvivax y P ovale antildeadir primaquina
Embarazadas primer trimestre con
P falciparum CON criterios gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mgKg cada 8h 7diacuteas (junto
con suero glucosado y monitorizacioacuten
ECG) + Clindamicina EV 100 mgKg12h
7diacuteas
Embarazadas segundo y tercer
trimestres con P falciparum CON
criterios gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
Embarazadas primer trimestre con
P falciparum SIN criterios gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Clindamicina 450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas segundo y tercer trimestre
con P falciparum SIN criterios gravedad
Riamet 20mg120mg 4 comp a las 0h y 8h
y cada 12h el 2ordm y 3ordm diacutea (total 24 comp)
Embarazadas con P vivax sensible a
cloroquina P ovale y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg 4
comp a las 0h seguidos de 2 comp a las
6h 24h y 48h (4222)
P vivax y P ovale no antildeadir primaquina
hasta parto (profilaxis con cloroquina
155mg base 2 compsemana hasta parto)
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Artesunato 24 mgkg EV a las 0 12h 24h
y cada 24 horas hasta poder pasar a VO
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 24 de 38
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Riamet 20mg120mg a las 0h y 8h y cada
12h el 2ordm y 3ordm diacutea Seguacuten peso
lt 5Kg frac12 comprimido
5-14kg (lt 3 antildeos) 1 comp
15-24kg (3-8 antildeos) 2 comp
25-34kg (9-14 antildeos) 3 comp
gt 34 kg igual que adultos
Nintildeos con P vivax S cloroquina P ovale
y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg
(155mg cloroquina base) 10mg de
cloroquina baseKg a las 0h seguidos de
5mg de cloroquina baseKg a las 12h 24h
y 48h
Primaquina aunque ha demostrado ser
segura en nintildeos sigue sin recomendarse a
menores de 4 antildeos (en el resto realizar la
prueba de degraveficit de 6PDH antes)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 25 de 38
ANEXO 6 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO ALTERNATIVO DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina IV dosis de 20 mgKg seguido de
10mgKg8h 7diacuteas (con suero glucosado 5
y monitorizacioacuten ECG) + Doxiciclina EV 100
mg12h 7diacuteas Pasar VO cuando se pueda
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Atovaquona-proguanil 250mg100mg
(Malarone 250100) 4 compdiacutea 3 diacuteas
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Doxiciclina 100 mg12h 7 diacuteas
Eurartesim 40mg320mg (dihidroartemisina
40mg -piperaquina tetrafosfato 320mg)
lt75 kg 3 compdiacutea 3 diacuteas
gt 75kg 4 compdiacutea 3 diacuteas
Adultos con P vivax sensible a cloroquina
P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mg Kg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado 5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 100 mgKg12h 7diacuteas
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P Falciparum SIN criterios
gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h + Clindamicina
450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas con P vivax sensible
cloroquina P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV 10mgKg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 25-40mg mgKgdia (en 3 o
4 dosis) 7diacuteas
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Malarone comp pediaacutetricos (62525) o
comp adultos(250100) seguacuten peso
lt5Kg contraindicada
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 26 de 38
5-8Kg 2 comp pediaacutetricos24h 3diacuteas
9-10 Kg 3 comp pediaacutetricos24h 3 diacuteas
11-20 kg 1 comp adulto24h 3 diacuteas
21-30 kg 2 comp adulto24h 3diacuteas
31-40 kg 3 comp adulto24h 3 diacuteas
gt40 kg igual que adultos (4compdiacutea 3 diacuteas)
Sulfato de quinina 10mg de salkg8horas +
Clindamicina 25-40mgKgdiacutea dividido en 3-
4 dosis 7 diacuteas
Nintildeos con P vivax sensible a cloroquina P
ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 27 de 38
ANEXO 7 TRATAMIENTOS APROBADOS PARA MALARIA
Artesunato
EV
Artesun reg Amp 60mg de
artesunato EV o IM
Incluido en SNS Medicacioacuten
extranjera
Artemether +
lumefantrina
Riametreg Comp 20 mg artemether +
120 mg de lumefantrina
Disponible como
medicacioacuten extranjera
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Atovacuona
+
proguanil
Malaronereg Comp 250 mg de atovacuona
+100 mg de proguanil
(adultos)
Comp 625 mg de atovacuona + 25
mg de proguanil
(pediaacutetrico)
Incluido en SNS Disponible
consin
receta meacutedica
Clindamicina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
300mg
Ampollas de 600mg
Incluido en SNS
Cloroquina Dolquinereg
Comp 200 mg de
hidroxicloroquina sulfato
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Resochinreg
Comp 250 mg de difosfato
de cloroquina
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Doxiciclina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
100mg
Ampollas de 100mg
Incluido en SNS
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 28 de 38
Piperaquina
+
dihidroartemisina
Eurartesimreg Comp 40 mg piperaquina
+ 320 mg dihidroartemisina
tetrafosfato
NO incluido en
catalogo de SNS
Primaquina Primaquine
phosphatereg
Comp 75 mg (difosfato de
primaquina)
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Quinina
sulfato
Sulfato de
quinina
Caacutepsulas de 325mg (formula
magistral)
Incluido en SNS
Quinina
hidrocloruro
Foacutermula
magistral
Solucioacuten inyectable
600mg en 10 ml
Excluido en SNS
SNS Sistema Nacional de Salud
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 29 de 38
ANEXO 8 PRINCIPALES EFECTOS SECUNDARIOS DE LOS ANTIMALAacuteRICOS
Artemisinas (artemeter artesunato
dihidroartemisina)
Bradicardia sinusal prolongacioacuten QT aumento transaminasas neutropenia
eosinofiacutelia urticaria anemia hemoliacutetica tardiacutea
(maacutes en administracioacuten EV)
Atovacuona proguanil Diarreas naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal astegravenia mareos cefalea
erupcioacuten cutanea prurito y tos aumento transaminasas pancitopenia raro
eritema multiforme
Proguanil aftas bucales dolor abdominal diarrea cefalea descamacioacuten
palmoplantar hematuria fotosensibilidad pancitopenia
Clindamicina Diarrea en 20 naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal clostridium en
lt5 aumento transaminasas neutropenia trombopenia raro arritmias
Cloroquina Cefalea astenia diarrea voacutemitos dolor abdominal prurito eritema
multiforme pigmentacioacuten negroazulada de piel y mucosas alopecia
visioacuten borrosa y alteraciones de la acomodacioacuten opacidades corneales
(reversibles) retinopatiacutea (acumulo en la melanina de la retina puede
ser irreversible y progresiva en tratamientos prolongados)
pancitopenia hipocacusia acufenos insomnio neuropatia perifegraverica y
arritmias Contraindicado en psoriasis ulcus porfiacuteria aguda
intermitente y epilegravepsia
Doxiciclina Nauseas voacutemitos diarrea ulcus (se recomienda tomar en
bipedestacioacuten con 100ml de agua) hiperssensibilidad cutaacutenea
(urticaria erupcioacuten edema periorbitario) fotosensibilidad
hiperligmentacioacuten de piel y dientes degeneracioacuten grasa hepaacutetica
pancitopenia anemia hemoliacutetica y candidiasis vaginal miopia
transitoria por hidratacioacuten del cristalino
Primaquina Hemoslisis intravascular en pacientes con deacuteficit de 6PDH dispepsia
nauseas y voacutemitos (mejora con comida) cefalea prurito
alteracioacutenes de acomodacioacuten visual HTA arritmias En dosis altas
leucopenia agranulocitosis y metahemoglobinemia
Quinina Exantema prurito reacciones de hipersensibilidad
fiebre medicamentosa cinconismo (acuacutefenos hipoacuacutesia inestabilidad
cefalea naacuteuseas) hipoglucemia (durante la administracioacuten parenteral
debe perfundirse suero glucosado) hepatotoxicidad pancitopenia
alargamiento del QT
Su administracioacuten EV raacutepida puede produir fibrilacioacuten ventricular
hemolisis intravascular hemoglobuinuria e insuficiencia renal
(por anticuerpos frente a quinina blackwaterfever)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 30 de 38
ANEXO 9 ENFERMEDADES DE DECLARACIOacuteN OBLIGATORIA URGENTE Y NO
URGENTE
Botulismo
Brucelosis
Carbunco
Chikungunya
Coacutelera
Coronavirus MERS CoV
Difteria
Disenteria (shigella)
Encefalopatiacuteas espongiformes transmisibles humanas
Ebola
Fiebre tifoidea y paratifoidea
Fiebre amarilla
Fiebres hemorraacutegicas virales
Gripe H5N1y H7N9
Hepatitis A y hepatitis B
Infeccioacuten por gonococo
Legionelosis
Leishmaniosis
Lepra
Enfermedad invasiva por neumococo
Enfermedad invasiva por Haemophilus influenzae
Enfermedad invasiva por Spyogenes
Enfermedad meningocoacutecica
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 31 de 38
VIH y SIDA
Malaria
Paraacutelisis flaacutecida en menores de 15 antildeos
Parotiditis
Peste
Polio
Rabia
Rubeola y rubeola congeacutenita
Siacutefilis y siacutefilis congeacutenita
Siacutendrome respiratorio agudo grave
Teacutetanos y teacutetanos neonatal
Tifus exantemaacutetico
Tosferina
Triquinosis
TBC
Viruela
West Nile
Sarampioacuten
Brotes y situaciones epideacutemicas de cualquier etiologiacutea
Son de notificacioacuten numeacuterica (no individual) la diarrea infecciosa aguda fiebre botonosa fiebre
recurrente por garrapatas gripe (no H5N1 ni H7N9) herpes zoster varicela
La notificacioacuten no urgente se realizaraacute mediante una de interconsulta ordinaria a medicina
preventiva
Las notificacioacuten urgente se realizraacute llamando al busca de medicina preventiva (busca 49131 o
extensiones 76004 o 47006) cuando sean diacuteas laborables de 8 a 15 horas En caso de diacuteas festivos o
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 32 de 38
en horario de 15h a 8 h se dejaraacute un mensaje en el buzon de voz de la conselleriacutea teleacutefono 971 17
73 62 o enviando mail a vigilanciadgsanitacaibes
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 33 de 38
ANEXO 10 HOJA DE PETICIOacuteN PARA LA SOLICITUD DE ESTUDIO DE ZIKA
DENGUE Y CHIKUNGUNYA
Obligatorio para solicitar estudio de Zika no obligatorio para solicitar estudio de dengue o
chikungunya
Remitir a microbiologiacutea junto a la peticioacuten de solicitud de millenium
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 34 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 35 de 38
ANEXO 11 DIRECCIONES DONDE ENCONTRAR MAPAS Y ALARMAS DE LAS
PRINCIPALES ENFERMEDADES TROPICALES
MAPAS DE RIESGO DE MALARIA
httpswwwcdcgovmalariamap
httpwwwwhointmalariatravellerses
httpappswhointirisbitstream106652549141WHO-HTM-GMP-20174-spapdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadesmalariazonas20de20riesgohtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE DENGUE
httpswwwcdcgovdengueepidemiologyindexhtml
httpwwwwhointdenguecontrolepidemiologyen
httpfundacionioorgviajarenfermedadesdenguehtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE CHIKUNGUNYA
httpswwwcdcgovchikungunyageoindexhtml
httpfundacionioorgviajarenfermedadeschikungunyahtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE VIRUS ZIKA
httpswwwnccdcgovtravelpageworld-map-areas-with-zika
httpappswhointirisbitstream106652546191WHO-ZIKV-SUR-171-engpdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadeszika20virushtml
httpwwwhealthmaporgzikatimeline
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 36 de 38
MAPAS CON ALARMAS DE ENFERMEDADES INFECCIOSAS POR PAISES
httpswwwnccdcgovtravelnotices
httpwwwwhointcsralertresponseen
httpfundacionioorgviajarmapa_alertashtml
httpwwwhealthmaporges
httpsecdceuropaeuenthreats-and-outbreaks
httpwwwviajarseguroorg
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 37 de 38
7 BIBLIOGRAFIacuteA
- Rapp C Debord T Travel-related fever Rev Med Interne 2011 Dec 32 Suppl 2S224-30
- Poirot JL Campa P Voyage en pays tropical La revue du practicien 2011 61 551-558
- Siikamaumlki HM Kivelauml PS Sipilauml PN et al Fever in travelers returning from malaria-endemic
areas dont look for malaria only J Travel Med 201118 239-44
- Field V Gautret P Schlagenhauf P et al Travel and migration associated infectious diseases
morbidity in Europe 2008BMC Infect Dis 201010330
- Gautret P Cramer JP Field V et al Infectious diseases among travellers and migrants in Europe
EuroTravNet 2010Euro Surveill 201217(26)
- Spira A Assessment of travellers who return home ill Lancet 2003 361 1459-69
- Ryan ET Wilson ME Kain KC Illnes after international travel N Engl J Med 2002347505-16
- Looke D Robson J Infections in the returned traveller MJA practice essentials 2002 177 212-
219
-Goacutemez J Fiebre en el viajero actuacioacuten en urgencias Emergencias 2004 16152-161
- Aparicio P Torrus D Trevintildeo B Zubero Z Guias clinicas SEIMC 2006 Guia de aproximacioacuten al viajero con
fiebre al regreso del troacutepico
- Freedman DO Weld LH Kozarsky PE et al Spectrum of disease and relation to place of
exposure among ill returned travelers N Engl J Med 2006354119-30
- Lo Re V III Gluckman SJ Fever in the returned traveller Am Fam Physician 2003681343-50
- Gascoacuten J Corachan M fiebre en el viajero intercontinental Medicina Integral 2011 37 38-40
- Lopez-Velez R Valoracioacuten diagnoacutestica del paciente con siacutendrome febril tras viaje a los troacutepicos Revista
cliacutenica espantildeola 2001 201 134136
- Perez-Molina JA Diaz menendez M Perez-Ayala A et al Tratamiento de las enfermedades causadas por
paraacutesitos EIMC 2009 11003 1-16
- Perez-Arellano JL Hernandez-Cabrera M Pisos-Alamo E et al Tratamiento de las enfermedades
parasitarias Informacioacuten Terapeacuteutica del sistema nacional de salud 2007 Vol 31 Num 1
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 38 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 24 de 38
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Riamet 20mg120mg a las 0h y 8h y cada
12h el 2ordm y 3ordm diacutea Seguacuten peso
lt 5Kg frac12 comprimido
5-14kg (lt 3 antildeos) 1 comp
15-24kg (3-8 antildeos) 2 comp
25-34kg (9-14 antildeos) 3 comp
gt 34 kg igual que adultos
Nintildeos con P vivax S cloroquina P ovale
y P malariae
Resochin 250mg o Dolquine 200mg
(155mg cloroquina base) 10mg de
cloroquina baseKg a las 0h seguidos de
5mg de cloroquina baseKg a las 12h 24h
y 48h
Primaquina aunque ha demostrado ser
segura en nintildeos sigue sin recomendarse a
menores de 4 antildeos (en el resto realizar la
prueba de degraveficit de 6PDH antes)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 25 de 38
ANEXO 6 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO ALTERNATIVO DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina IV dosis de 20 mgKg seguido de
10mgKg8h 7diacuteas (con suero glucosado 5
y monitorizacioacuten ECG) + Doxiciclina EV 100
mg12h 7diacuteas Pasar VO cuando se pueda
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Atovaquona-proguanil 250mg100mg
(Malarone 250100) 4 compdiacutea 3 diacuteas
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Doxiciclina 100 mg12h 7 diacuteas
Eurartesim 40mg320mg (dihidroartemisina
40mg -piperaquina tetrafosfato 320mg)
lt75 kg 3 compdiacutea 3 diacuteas
gt 75kg 4 compdiacutea 3 diacuteas
Adultos con P vivax sensible a cloroquina
P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mg Kg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado 5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 100 mgKg12h 7diacuteas
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P Falciparum SIN criterios
gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h + Clindamicina
450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas con P vivax sensible
cloroquina P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV 10mgKg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 25-40mg mgKgdia (en 3 o
4 dosis) 7diacuteas
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Malarone comp pediaacutetricos (62525) o
comp adultos(250100) seguacuten peso
lt5Kg contraindicada
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 26 de 38
5-8Kg 2 comp pediaacutetricos24h 3diacuteas
9-10 Kg 3 comp pediaacutetricos24h 3 diacuteas
11-20 kg 1 comp adulto24h 3 diacuteas
21-30 kg 2 comp adulto24h 3diacuteas
31-40 kg 3 comp adulto24h 3 diacuteas
gt40 kg igual que adultos (4compdiacutea 3 diacuteas)
Sulfato de quinina 10mg de salkg8horas +
Clindamicina 25-40mgKgdiacutea dividido en 3-
4 dosis 7 diacuteas
Nintildeos con P vivax sensible a cloroquina P
ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 27 de 38
ANEXO 7 TRATAMIENTOS APROBADOS PARA MALARIA
Artesunato
EV
Artesun reg Amp 60mg de
artesunato EV o IM
Incluido en SNS Medicacioacuten
extranjera
Artemether +
lumefantrina
Riametreg Comp 20 mg artemether +
120 mg de lumefantrina
Disponible como
medicacioacuten extranjera
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Atovacuona
+
proguanil
Malaronereg Comp 250 mg de atovacuona
+100 mg de proguanil
(adultos)
Comp 625 mg de atovacuona + 25
mg de proguanil
(pediaacutetrico)
Incluido en SNS Disponible
consin
receta meacutedica
Clindamicina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
300mg
Ampollas de 600mg
Incluido en SNS
Cloroquina Dolquinereg
Comp 200 mg de
hidroxicloroquina sulfato
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Resochinreg
Comp 250 mg de difosfato
de cloroquina
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Doxiciclina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
100mg
Ampollas de 100mg
Incluido en SNS
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 28 de 38
Piperaquina
+
dihidroartemisina
Eurartesimreg Comp 40 mg piperaquina
+ 320 mg dihidroartemisina
tetrafosfato
NO incluido en
catalogo de SNS
Primaquina Primaquine
phosphatereg
Comp 75 mg (difosfato de
primaquina)
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Quinina
sulfato
Sulfato de
quinina
Caacutepsulas de 325mg (formula
magistral)
Incluido en SNS
Quinina
hidrocloruro
Foacutermula
magistral
Solucioacuten inyectable
600mg en 10 ml
Excluido en SNS
SNS Sistema Nacional de Salud
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 29 de 38
ANEXO 8 PRINCIPALES EFECTOS SECUNDARIOS DE LOS ANTIMALAacuteRICOS
Artemisinas (artemeter artesunato
dihidroartemisina)
Bradicardia sinusal prolongacioacuten QT aumento transaminasas neutropenia
eosinofiacutelia urticaria anemia hemoliacutetica tardiacutea
(maacutes en administracioacuten EV)
Atovacuona proguanil Diarreas naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal astegravenia mareos cefalea
erupcioacuten cutanea prurito y tos aumento transaminasas pancitopenia raro
eritema multiforme
Proguanil aftas bucales dolor abdominal diarrea cefalea descamacioacuten
palmoplantar hematuria fotosensibilidad pancitopenia
Clindamicina Diarrea en 20 naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal clostridium en
lt5 aumento transaminasas neutropenia trombopenia raro arritmias
Cloroquina Cefalea astenia diarrea voacutemitos dolor abdominal prurito eritema
multiforme pigmentacioacuten negroazulada de piel y mucosas alopecia
visioacuten borrosa y alteraciones de la acomodacioacuten opacidades corneales
(reversibles) retinopatiacutea (acumulo en la melanina de la retina puede
ser irreversible y progresiva en tratamientos prolongados)
pancitopenia hipocacusia acufenos insomnio neuropatia perifegraverica y
arritmias Contraindicado en psoriasis ulcus porfiacuteria aguda
intermitente y epilegravepsia
Doxiciclina Nauseas voacutemitos diarrea ulcus (se recomienda tomar en
bipedestacioacuten con 100ml de agua) hiperssensibilidad cutaacutenea
(urticaria erupcioacuten edema periorbitario) fotosensibilidad
hiperligmentacioacuten de piel y dientes degeneracioacuten grasa hepaacutetica
pancitopenia anemia hemoliacutetica y candidiasis vaginal miopia
transitoria por hidratacioacuten del cristalino
Primaquina Hemoslisis intravascular en pacientes con deacuteficit de 6PDH dispepsia
nauseas y voacutemitos (mejora con comida) cefalea prurito
alteracioacutenes de acomodacioacuten visual HTA arritmias En dosis altas
leucopenia agranulocitosis y metahemoglobinemia
Quinina Exantema prurito reacciones de hipersensibilidad
fiebre medicamentosa cinconismo (acuacutefenos hipoacuacutesia inestabilidad
cefalea naacuteuseas) hipoglucemia (durante la administracioacuten parenteral
debe perfundirse suero glucosado) hepatotoxicidad pancitopenia
alargamiento del QT
Su administracioacuten EV raacutepida puede produir fibrilacioacuten ventricular
hemolisis intravascular hemoglobuinuria e insuficiencia renal
(por anticuerpos frente a quinina blackwaterfever)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 30 de 38
ANEXO 9 ENFERMEDADES DE DECLARACIOacuteN OBLIGATORIA URGENTE Y NO
URGENTE
Botulismo
Brucelosis
Carbunco
Chikungunya
Coacutelera
Coronavirus MERS CoV
Difteria
Disenteria (shigella)
Encefalopatiacuteas espongiformes transmisibles humanas
Ebola
Fiebre tifoidea y paratifoidea
Fiebre amarilla
Fiebres hemorraacutegicas virales
Gripe H5N1y H7N9
Hepatitis A y hepatitis B
Infeccioacuten por gonococo
Legionelosis
Leishmaniosis
Lepra
Enfermedad invasiva por neumococo
Enfermedad invasiva por Haemophilus influenzae
Enfermedad invasiva por Spyogenes
Enfermedad meningocoacutecica
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 31 de 38
VIH y SIDA
Malaria
Paraacutelisis flaacutecida en menores de 15 antildeos
Parotiditis
Peste
Polio
Rabia
Rubeola y rubeola congeacutenita
Siacutefilis y siacutefilis congeacutenita
Siacutendrome respiratorio agudo grave
Teacutetanos y teacutetanos neonatal
Tifus exantemaacutetico
Tosferina
Triquinosis
TBC
Viruela
West Nile
Sarampioacuten
Brotes y situaciones epideacutemicas de cualquier etiologiacutea
Son de notificacioacuten numeacuterica (no individual) la diarrea infecciosa aguda fiebre botonosa fiebre
recurrente por garrapatas gripe (no H5N1 ni H7N9) herpes zoster varicela
La notificacioacuten no urgente se realizaraacute mediante una de interconsulta ordinaria a medicina
preventiva
Las notificacioacuten urgente se realizraacute llamando al busca de medicina preventiva (busca 49131 o
extensiones 76004 o 47006) cuando sean diacuteas laborables de 8 a 15 horas En caso de diacuteas festivos o
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 32 de 38
en horario de 15h a 8 h se dejaraacute un mensaje en el buzon de voz de la conselleriacutea teleacutefono 971 17
73 62 o enviando mail a vigilanciadgsanitacaibes
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 33 de 38
ANEXO 10 HOJA DE PETICIOacuteN PARA LA SOLICITUD DE ESTUDIO DE ZIKA
DENGUE Y CHIKUNGUNYA
Obligatorio para solicitar estudio de Zika no obligatorio para solicitar estudio de dengue o
chikungunya
Remitir a microbiologiacutea junto a la peticioacuten de solicitud de millenium
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 34 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 35 de 38
ANEXO 11 DIRECCIONES DONDE ENCONTRAR MAPAS Y ALARMAS DE LAS
PRINCIPALES ENFERMEDADES TROPICALES
MAPAS DE RIESGO DE MALARIA
httpswwwcdcgovmalariamap
httpwwwwhointmalariatravellerses
httpappswhointirisbitstream106652549141WHO-HTM-GMP-20174-spapdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadesmalariazonas20de20riesgohtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE DENGUE
httpswwwcdcgovdengueepidemiologyindexhtml
httpwwwwhointdenguecontrolepidemiologyen
httpfundacionioorgviajarenfermedadesdenguehtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE CHIKUNGUNYA
httpswwwcdcgovchikungunyageoindexhtml
httpfundacionioorgviajarenfermedadeschikungunyahtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE VIRUS ZIKA
httpswwwnccdcgovtravelpageworld-map-areas-with-zika
httpappswhointirisbitstream106652546191WHO-ZIKV-SUR-171-engpdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadeszika20virushtml
httpwwwhealthmaporgzikatimeline
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 36 de 38
MAPAS CON ALARMAS DE ENFERMEDADES INFECCIOSAS POR PAISES
httpswwwnccdcgovtravelnotices
httpwwwwhointcsralertresponseen
httpfundacionioorgviajarmapa_alertashtml
httpwwwhealthmaporges
httpsecdceuropaeuenthreats-and-outbreaks
httpwwwviajarseguroorg
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 37 de 38
7 BIBLIOGRAFIacuteA
- Rapp C Debord T Travel-related fever Rev Med Interne 2011 Dec 32 Suppl 2S224-30
- Poirot JL Campa P Voyage en pays tropical La revue du practicien 2011 61 551-558
- Siikamaumlki HM Kivelauml PS Sipilauml PN et al Fever in travelers returning from malaria-endemic
areas dont look for malaria only J Travel Med 201118 239-44
- Field V Gautret P Schlagenhauf P et al Travel and migration associated infectious diseases
morbidity in Europe 2008BMC Infect Dis 201010330
- Gautret P Cramer JP Field V et al Infectious diseases among travellers and migrants in Europe
EuroTravNet 2010Euro Surveill 201217(26)
- Spira A Assessment of travellers who return home ill Lancet 2003 361 1459-69
- Ryan ET Wilson ME Kain KC Illnes after international travel N Engl J Med 2002347505-16
- Looke D Robson J Infections in the returned traveller MJA practice essentials 2002 177 212-
219
-Goacutemez J Fiebre en el viajero actuacioacuten en urgencias Emergencias 2004 16152-161
- Aparicio P Torrus D Trevintildeo B Zubero Z Guias clinicas SEIMC 2006 Guia de aproximacioacuten al viajero con
fiebre al regreso del troacutepico
- Freedman DO Weld LH Kozarsky PE et al Spectrum of disease and relation to place of
exposure among ill returned travelers N Engl J Med 2006354119-30
- Lo Re V III Gluckman SJ Fever in the returned traveller Am Fam Physician 2003681343-50
- Gascoacuten J Corachan M fiebre en el viajero intercontinental Medicina Integral 2011 37 38-40
- Lopez-Velez R Valoracioacuten diagnoacutestica del paciente con siacutendrome febril tras viaje a los troacutepicos Revista
cliacutenica espantildeola 2001 201 134136
- Perez-Molina JA Diaz menendez M Perez-Ayala A et al Tratamiento de las enfermedades causadas por
paraacutesitos EIMC 2009 11003 1-16
- Perez-Arellano JL Hernandez-Cabrera M Pisos-Alamo E et al Tratamiento de las enfermedades
parasitarias Informacioacuten Terapeacuteutica del sistema nacional de salud 2007 Vol 31 Num 1
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 38 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 25 de 38
ANEXO 6 TABLA RESUMEN DE TRATAMIENTO ALTERNATIVO DE MALARIA
Adultos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina IV dosis de 20 mgKg seguido de
10mgKg8h 7diacuteas (con suero glucosado 5
y monitorizacioacuten ECG) + Doxiciclina EV 100
mg12h 7diacuteas Pasar VO cuando se pueda
Adultos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Atovaquona-proguanil 250mg100mg
(Malarone 250100) 4 compdiacutea 3 diacuteas
Sulfato de quinina 850 mg8h VO+
Doxiciclina 100 mg12h 7 diacuteas
Eurartesim 40mg320mg (dihidroartemisina
40mg -piperaquina tetrafosfato 320mg)
lt75 kg 3 compdiacutea 3 diacuteas
gt 75kg 4 compdiacutea 3 diacuteas
Adultos con P vivax sensible a cloroquina
P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV dosis de carga 20 mgKg
seguido de 10mg Kg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado 5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 100 mgKg12h 7diacuteas
Embarazadas primer segundo o tercer
trimestre con P Falciparum SIN criterios
gravedad
Sulfato de quinina 850 mg8h + Clindamicina
450mg8h 7 diacuteas
Embarazadas con P vivax sensible
cloroquina P ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
Nintildeos con P falciparum CON criterios
gravedad
Quinina EV 10mgKg 8h 7diacuteas (con suero
glucosado5 y monitorizacioacuten ECG) +
Clindamicina EV 25-40mg mgKgdia (en 3 o
4 dosis) 7diacuteas
Nintildeos con P falciparum SIN criterios
gravedad
Malarone comp pediaacutetricos (62525) o
comp adultos(250100) seguacuten peso
lt5Kg contraindicada
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 26 de 38
5-8Kg 2 comp pediaacutetricos24h 3diacuteas
9-10 Kg 3 comp pediaacutetricos24h 3 diacuteas
11-20 kg 1 comp adulto24h 3 diacuteas
21-30 kg 2 comp adulto24h 3diacuteas
31-40 kg 3 comp adulto24h 3 diacuteas
gt40 kg igual que adultos (4compdiacutea 3 diacuteas)
Sulfato de quinina 10mg de salkg8horas +
Clindamicina 25-40mgKgdiacutea dividido en 3-
4 dosis 7 diacuteas
Nintildeos con P vivax sensible a cloroquina P
ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 27 de 38
ANEXO 7 TRATAMIENTOS APROBADOS PARA MALARIA
Artesunato
EV
Artesun reg Amp 60mg de
artesunato EV o IM
Incluido en SNS Medicacioacuten
extranjera
Artemether +
lumefantrina
Riametreg Comp 20 mg artemether +
120 mg de lumefantrina
Disponible como
medicacioacuten extranjera
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Atovacuona
+
proguanil
Malaronereg Comp 250 mg de atovacuona
+100 mg de proguanil
(adultos)
Comp 625 mg de atovacuona + 25
mg de proguanil
(pediaacutetrico)
Incluido en SNS Disponible
consin
receta meacutedica
Clindamicina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
300mg
Ampollas de 600mg
Incluido en SNS
Cloroquina Dolquinereg
Comp 200 mg de
hidroxicloroquina sulfato
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Resochinreg
Comp 250 mg de difosfato
de cloroquina
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Doxiciclina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
100mg
Ampollas de 100mg
Incluido en SNS
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 28 de 38
Piperaquina
+
dihidroartemisina
Eurartesimreg Comp 40 mg piperaquina
+ 320 mg dihidroartemisina
tetrafosfato
NO incluido en
catalogo de SNS
Primaquina Primaquine
phosphatereg
Comp 75 mg (difosfato de
primaquina)
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Quinina
sulfato
Sulfato de
quinina
Caacutepsulas de 325mg (formula
magistral)
Incluido en SNS
Quinina
hidrocloruro
Foacutermula
magistral
Solucioacuten inyectable
600mg en 10 ml
Excluido en SNS
SNS Sistema Nacional de Salud
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 29 de 38
ANEXO 8 PRINCIPALES EFECTOS SECUNDARIOS DE LOS ANTIMALAacuteRICOS
Artemisinas (artemeter artesunato
dihidroartemisina)
Bradicardia sinusal prolongacioacuten QT aumento transaminasas neutropenia
eosinofiacutelia urticaria anemia hemoliacutetica tardiacutea
(maacutes en administracioacuten EV)
Atovacuona proguanil Diarreas naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal astegravenia mareos cefalea
erupcioacuten cutanea prurito y tos aumento transaminasas pancitopenia raro
eritema multiforme
Proguanil aftas bucales dolor abdominal diarrea cefalea descamacioacuten
palmoplantar hematuria fotosensibilidad pancitopenia
Clindamicina Diarrea en 20 naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal clostridium en
lt5 aumento transaminasas neutropenia trombopenia raro arritmias
Cloroquina Cefalea astenia diarrea voacutemitos dolor abdominal prurito eritema
multiforme pigmentacioacuten negroazulada de piel y mucosas alopecia
visioacuten borrosa y alteraciones de la acomodacioacuten opacidades corneales
(reversibles) retinopatiacutea (acumulo en la melanina de la retina puede
ser irreversible y progresiva en tratamientos prolongados)
pancitopenia hipocacusia acufenos insomnio neuropatia perifegraverica y
arritmias Contraindicado en psoriasis ulcus porfiacuteria aguda
intermitente y epilegravepsia
Doxiciclina Nauseas voacutemitos diarrea ulcus (se recomienda tomar en
bipedestacioacuten con 100ml de agua) hiperssensibilidad cutaacutenea
(urticaria erupcioacuten edema periorbitario) fotosensibilidad
hiperligmentacioacuten de piel y dientes degeneracioacuten grasa hepaacutetica
pancitopenia anemia hemoliacutetica y candidiasis vaginal miopia
transitoria por hidratacioacuten del cristalino
Primaquina Hemoslisis intravascular en pacientes con deacuteficit de 6PDH dispepsia
nauseas y voacutemitos (mejora con comida) cefalea prurito
alteracioacutenes de acomodacioacuten visual HTA arritmias En dosis altas
leucopenia agranulocitosis y metahemoglobinemia
Quinina Exantema prurito reacciones de hipersensibilidad
fiebre medicamentosa cinconismo (acuacutefenos hipoacuacutesia inestabilidad
cefalea naacuteuseas) hipoglucemia (durante la administracioacuten parenteral
debe perfundirse suero glucosado) hepatotoxicidad pancitopenia
alargamiento del QT
Su administracioacuten EV raacutepida puede produir fibrilacioacuten ventricular
hemolisis intravascular hemoglobuinuria e insuficiencia renal
(por anticuerpos frente a quinina blackwaterfever)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 30 de 38
ANEXO 9 ENFERMEDADES DE DECLARACIOacuteN OBLIGATORIA URGENTE Y NO
URGENTE
Botulismo
Brucelosis
Carbunco
Chikungunya
Coacutelera
Coronavirus MERS CoV
Difteria
Disenteria (shigella)
Encefalopatiacuteas espongiformes transmisibles humanas
Ebola
Fiebre tifoidea y paratifoidea
Fiebre amarilla
Fiebres hemorraacutegicas virales
Gripe H5N1y H7N9
Hepatitis A y hepatitis B
Infeccioacuten por gonococo
Legionelosis
Leishmaniosis
Lepra
Enfermedad invasiva por neumococo
Enfermedad invasiva por Haemophilus influenzae
Enfermedad invasiva por Spyogenes
Enfermedad meningocoacutecica
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 31 de 38
VIH y SIDA
Malaria
Paraacutelisis flaacutecida en menores de 15 antildeos
Parotiditis
Peste
Polio
Rabia
Rubeola y rubeola congeacutenita
Siacutefilis y siacutefilis congeacutenita
Siacutendrome respiratorio agudo grave
Teacutetanos y teacutetanos neonatal
Tifus exantemaacutetico
Tosferina
Triquinosis
TBC
Viruela
West Nile
Sarampioacuten
Brotes y situaciones epideacutemicas de cualquier etiologiacutea
Son de notificacioacuten numeacuterica (no individual) la diarrea infecciosa aguda fiebre botonosa fiebre
recurrente por garrapatas gripe (no H5N1 ni H7N9) herpes zoster varicela
La notificacioacuten no urgente se realizaraacute mediante una de interconsulta ordinaria a medicina
preventiva
Las notificacioacuten urgente se realizraacute llamando al busca de medicina preventiva (busca 49131 o
extensiones 76004 o 47006) cuando sean diacuteas laborables de 8 a 15 horas En caso de diacuteas festivos o
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 32 de 38
en horario de 15h a 8 h se dejaraacute un mensaje en el buzon de voz de la conselleriacutea teleacutefono 971 17
73 62 o enviando mail a vigilanciadgsanitacaibes
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 33 de 38
ANEXO 10 HOJA DE PETICIOacuteN PARA LA SOLICITUD DE ESTUDIO DE ZIKA
DENGUE Y CHIKUNGUNYA
Obligatorio para solicitar estudio de Zika no obligatorio para solicitar estudio de dengue o
chikungunya
Remitir a microbiologiacutea junto a la peticioacuten de solicitud de millenium
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 34 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 35 de 38
ANEXO 11 DIRECCIONES DONDE ENCONTRAR MAPAS Y ALARMAS DE LAS
PRINCIPALES ENFERMEDADES TROPICALES
MAPAS DE RIESGO DE MALARIA
httpswwwcdcgovmalariamap
httpwwwwhointmalariatravellerses
httpappswhointirisbitstream106652549141WHO-HTM-GMP-20174-spapdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadesmalariazonas20de20riesgohtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE DENGUE
httpswwwcdcgovdengueepidemiologyindexhtml
httpwwwwhointdenguecontrolepidemiologyen
httpfundacionioorgviajarenfermedadesdenguehtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE CHIKUNGUNYA
httpswwwcdcgovchikungunyageoindexhtml
httpfundacionioorgviajarenfermedadeschikungunyahtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE VIRUS ZIKA
httpswwwnccdcgovtravelpageworld-map-areas-with-zika
httpappswhointirisbitstream106652546191WHO-ZIKV-SUR-171-engpdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadeszika20virushtml
httpwwwhealthmaporgzikatimeline
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 36 de 38
MAPAS CON ALARMAS DE ENFERMEDADES INFECCIOSAS POR PAISES
httpswwwnccdcgovtravelnotices
httpwwwwhointcsralertresponseen
httpfundacionioorgviajarmapa_alertashtml
httpwwwhealthmaporges
httpsecdceuropaeuenthreats-and-outbreaks
httpwwwviajarseguroorg
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 37 de 38
7 BIBLIOGRAFIacuteA
- Rapp C Debord T Travel-related fever Rev Med Interne 2011 Dec 32 Suppl 2S224-30
- Poirot JL Campa P Voyage en pays tropical La revue du practicien 2011 61 551-558
- Siikamaumlki HM Kivelauml PS Sipilauml PN et al Fever in travelers returning from malaria-endemic
areas dont look for malaria only J Travel Med 201118 239-44
- Field V Gautret P Schlagenhauf P et al Travel and migration associated infectious diseases
morbidity in Europe 2008BMC Infect Dis 201010330
- Gautret P Cramer JP Field V et al Infectious diseases among travellers and migrants in Europe
EuroTravNet 2010Euro Surveill 201217(26)
- Spira A Assessment of travellers who return home ill Lancet 2003 361 1459-69
- Ryan ET Wilson ME Kain KC Illnes after international travel N Engl J Med 2002347505-16
- Looke D Robson J Infections in the returned traveller MJA practice essentials 2002 177 212-
219
-Goacutemez J Fiebre en el viajero actuacioacuten en urgencias Emergencias 2004 16152-161
- Aparicio P Torrus D Trevintildeo B Zubero Z Guias clinicas SEIMC 2006 Guia de aproximacioacuten al viajero con
fiebre al regreso del troacutepico
- Freedman DO Weld LH Kozarsky PE et al Spectrum of disease and relation to place of
exposure among ill returned travelers N Engl J Med 2006354119-30
- Lo Re V III Gluckman SJ Fever in the returned traveller Am Fam Physician 2003681343-50
- Gascoacuten J Corachan M fiebre en el viajero intercontinental Medicina Integral 2011 37 38-40
- Lopez-Velez R Valoracioacuten diagnoacutestica del paciente con siacutendrome febril tras viaje a los troacutepicos Revista
cliacutenica espantildeola 2001 201 134136
- Perez-Molina JA Diaz menendez M Perez-Ayala A et al Tratamiento de las enfermedades causadas por
paraacutesitos EIMC 2009 11003 1-16
- Perez-Arellano JL Hernandez-Cabrera M Pisos-Alamo E et al Tratamiento de las enfermedades
parasitarias Informacioacuten Terapeacuteutica del sistema nacional de salud 2007 Vol 31 Num 1
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 38 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 26 de 38
5-8Kg 2 comp pediaacutetricos24h 3diacuteas
9-10 Kg 3 comp pediaacutetricos24h 3 diacuteas
11-20 kg 1 comp adulto24h 3 diacuteas
21-30 kg 2 comp adulto24h 3diacuteas
31-40 kg 3 comp adulto24h 3 diacuteas
gt40 kg igual que adultos (4compdiacutea 3 diacuteas)
Sulfato de quinina 10mg de salkg8horas +
Clindamicina 25-40mgKgdiacutea dividido en 3-
4 dosis 7 diacuteas
Nintildeos con P vivax sensible a cloroquina P
ovale y P malariae
Mismo tratamiento de eleccioacuten
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 27 de 38
ANEXO 7 TRATAMIENTOS APROBADOS PARA MALARIA
Artesunato
EV
Artesun reg Amp 60mg de
artesunato EV o IM
Incluido en SNS Medicacioacuten
extranjera
Artemether +
lumefantrina
Riametreg Comp 20 mg artemether +
120 mg de lumefantrina
Disponible como
medicacioacuten extranjera
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Atovacuona
+
proguanil
Malaronereg Comp 250 mg de atovacuona
+100 mg de proguanil
(adultos)
Comp 625 mg de atovacuona + 25
mg de proguanil
(pediaacutetrico)
Incluido en SNS Disponible
consin
receta meacutedica
Clindamicina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
300mg
Ampollas de 600mg
Incluido en SNS
Cloroquina Dolquinereg
Comp 200 mg de
hidroxicloroquina sulfato
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Resochinreg
Comp 250 mg de difosfato
de cloroquina
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Doxiciclina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
100mg
Ampollas de 100mg
Incluido en SNS
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 28 de 38
Piperaquina
+
dihidroartemisina
Eurartesimreg Comp 40 mg piperaquina
+ 320 mg dihidroartemisina
tetrafosfato
NO incluido en
catalogo de SNS
Primaquina Primaquine
phosphatereg
Comp 75 mg (difosfato de
primaquina)
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Quinina
sulfato
Sulfato de
quinina
Caacutepsulas de 325mg (formula
magistral)
Incluido en SNS
Quinina
hidrocloruro
Foacutermula
magistral
Solucioacuten inyectable
600mg en 10 ml
Excluido en SNS
SNS Sistema Nacional de Salud
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 29 de 38
ANEXO 8 PRINCIPALES EFECTOS SECUNDARIOS DE LOS ANTIMALAacuteRICOS
Artemisinas (artemeter artesunato
dihidroartemisina)
Bradicardia sinusal prolongacioacuten QT aumento transaminasas neutropenia
eosinofiacutelia urticaria anemia hemoliacutetica tardiacutea
(maacutes en administracioacuten EV)
Atovacuona proguanil Diarreas naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal astegravenia mareos cefalea
erupcioacuten cutanea prurito y tos aumento transaminasas pancitopenia raro
eritema multiforme
Proguanil aftas bucales dolor abdominal diarrea cefalea descamacioacuten
palmoplantar hematuria fotosensibilidad pancitopenia
Clindamicina Diarrea en 20 naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal clostridium en
lt5 aumento transaminasas neutropenia trombopenia raro arritmias
Cloroquina Cefalea astenia diarrea voacutemitos dolor abdominal prurito eritema
multiforme pigmentacioacuten negroazulada de piel y mucosas alopecia
visioacuten borrosa y alteraciones de la acomodacioacuten opacidades corneales
(reversibles) retinopatiacutea (acumulo en la melanina de la retina puede
ser irreversible y progresiva en tratamientos prolongados)
pancitopenia hipocacusia acufenos insomnio neuropatia perifegraverica y
arritmias Contraindicado en psoriasis ulcus porfiacuteria aguda
intermitente y epilegravepsia
Doxiciclina Nauseas voacutemitos diarrea ulcus (se recomienda tomar en
bipedestacioacuten con 100ml de agua) hiperssensibilidad cutaacutenea
(urticaria erupcioacuten edema periorbitario) fotosensibilidad
hiperligmentacioacuten de piel y dientes degeneracioacuten grasa hepaacutetica
pancitopenia anemia hemoliacutetica y candidiasis vaginal miopia
transitoria por hidratacioacuten del cristalino
Primaquina Hemoslisis intravascular en pacientes con deacuteficit de 6PDH dispepsia
nauseas y voacutemitos (mejora con comida) cefalea prurito
alteracioacutenes de acomodacioacuten visual HTA arritmias En dosis altas
leucopenia agranulocitosis y metahemoglobinemia
Quinina Exantema prurito reacciones de hipersensibilidad
fiebre medicamentosa cinconismo (acuacutefenos hipoacuacutesia inestabilidad
cefalea naacuteuseas) hipoglucemia (durante la administracioacuten parenteral
debe perfundirse suero glucosado) hepatotoxicidad pancitopenia
alargamiento del QT
Su administracioacuten EV raacutepida puede produir fibrilacioacuten ventricular
hemolisis intravascular hemoglobuinuria e insuficiencia renal
(por anticuerpos frente a quinina blackwaterfever)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 30 de 38
ANEXO 9 ENFERMEDADES DE DECLARACIOacuteN OBLIGATORIA URGENTE Y NO
URGENTE
Botulismo
Brucelosis
Carbunco
Chikungunya
Coacutelera
Coronavirus MERS CoV
Difteria
Disenteria (shigella)
Encefalopatiacuteas espongiformes transmisibles humanas
Ebola
Fiebre tifoidea y paratifoidea
Fiebre amarilla
Fiebres hemorraacutegicas virales
Gripe H5N1y H7N9
Hepatitis A y hepatitis B
Infeccioacuten por gonococo
Legionelosis
Leishmaniosis
Lepra
Enfermedad invasiva por neumococo
Enfermedad invasiva por Haemophilus influenzae
Enfermedad invasiva por Spyogenes
Enfermedad meningocoacutecica
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 31 de 38
VIH y SIDA
Malaria
Paraacutelisis flaacutecida en menores de 15 antildeos
Parotiditis
Peste
Polio
Rabia
Rubeola y rubeola congeacutenita
Siacutefilis y siacutefilis congeacutenita
Siacutendrome respiratorio agudo grave
Teacutetanos y teacutetanos neonatal
Tifus exantemaacutetico
Tosferina
Triquinosis
TBC
Viruela
West Nile
Sarampioacuten
Brotes y situaciones epideacutemicas de cualquier etiologiacutea
Son de notificacioacuten numeacuterica (no individual) la diarrea infecciosa aguda fiebre botonosa fiebre
recurrente por garrapatas gripe (no H5N1 ni H7N9) herpes zoster varicela
La notificacioacuten no urgente se realizaraacute mediante una de interconsulta ordinaria a medicina
preventiva
Las notificacioacuten urgente se realizraacute llamando al busca de medicina preventiva (busca 49131 o
extensiones 76004 o 47006) cuando sean diacuteas laborables de 8 a 15 horas En caso de diacuteas festivos o
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 32 de 38
en horario de 15h a 8 h se dejaraacute un mensaje en el buzon de voz de la conselleriacutea teleacutefono 971 17
73 62 o enviando mail a vigilanciadgsanitacaibes
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 33 de 38
ANEXO 10 HOJA DE PETICIOacuteN PARA LA SOLICITUD DE ESTUDIO DE ZIKA
DENGUE Y CHIKUNGUNYA
Obligatorio para solicitar estudio de Zika no obligatorio para solicitar estudio de dengue o
chikungunya
Remitir a microbiologiacutea junto a la peticioacuten de solicitud de millenium
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 34 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 35 de 38
ANEXO 11 DIRECCIONES DONDE ENCONTRAR MAPAS Y ALARMAS DE LAS
PRINCIPALES ENFERMEDADES TROPICALES
MAPAS DE RIESGO DE MALARIA
httpswwwcdcgovmalariamap
httpwwwwhointmalariatravellerses
httpappswhointirisbitstream106652549141WHO-HTM-GMP-20174-spapdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadesmalariazonas20de20riesgohtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE DENGUE
httpswwwcdcgovdengueepidemiologyindexhtml
httpwwwwhointdenguecontrolepidemiologyen
httpfundacionioorgviajarenfermedadesdenguehtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE CHIKUNGUNYA
httpswwwcdcgovchikungunyageoindexhtml
httpfundacionioorgviajarenfermedadeschikungunyahtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE VIRUS ZIKA
httpswwwnccdcgovtravelpageworld-map-areas-with-zika
httpappswhointirisbitstream106652546191WHO-ZIKV-SUR-171-engpdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadeszika20virushtml
httpwwwhealthmaporgzikatimeline
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 36 de 38
MAPAS CON ALARMAS DE ENFERMEDADES INFECCIOSAS POR PAISES
httpswwwnccdcgovtravelnotices
httpwwwwhointcsralertresponseen
httpfundacionioorgviajarmapa_alertashtml
httpwwwhealthmaporges
httpsecdceuropaeuenthreats-and-outbreaks
httpwwwviajarseguroorg
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 37 de 38
7 BIBLIOGRAFIacuteA
- Rapp C Debord T Travel-related fever Rev Med Interne 2011 Dec 32 Suppl 2S224-30
- Poirot JL Campa P Voyage en pays tropical La revue du practicien 2011 61 551-558
- Siikamaumlki HM Kivelauml PS Sipilauml PN et al Fever in travelers returning from malaria-endemic
areas dont look for malaria only J Travel Med 201118 239-44
- Field V Gautret P Schlagenhauf P et al Travel and migration associated infectious diseases
morbidity in Europe 2008BMC Infect Dis 201010330
- Gautret P Cramer JP Field V et al Infectious diseases among travellers and migrants in Europe
EuroTravNet 2010Euro Surveill 201217(26)
- Spira A Assessment of travellers who return home ill Lancet 2003 361 1459-69
- Ryan ET Wilson ME Kain KC Illnes after international travel N Engl J Med 2002347505-16
- Looke D Robson J Infections in the returned traveller MJA practice essentials 2002 177 212-
219
-Goacutemez J Fiebre en el viajero actuacioacuten en urgencias Emergencias 2004 16152-161
- Aparicio P Torrus D Trevintildeo B Zubero Z Guias clinicas SEIMC 2006 Guia de aproximacioacuten al viajero con
fiebre al regreso del troacutepico
- Freedman DO Weld LH Kozarsky PE et al Spectrum of disease and relation to place of
exposure among ill returned travelers N Engl J Med 2006354119-30
- Lo Re V III Gluckman SJ Fever in the returned traveller Am Fam Physician 2003681343-50
- Gascoacuten J Corachan M fiebre en el viajero intercontinental Medicina Integral 2011 37 38-40
- Lopez-Velez R Valoracioacuten diagnoacutestica del paciente con siacutendrome febril tras viaje a los troacutepicos Revista
cliacutenica espantildeola 2001 201 134136
- Perez-Molina JA Diaz menendez M Perez-Ayala A et al Tratamiento de las enfermedades causadas por
paraacutesitos EIMC 2009 11003 1-16
- Perez-Arellano JL Hernandez-Cabrera M Pisos-Alamo E et al Tratamiento de las enfermedades
parasitarias Informacioacuten Terapeacuteutica del sistema nacional de salud 2007 Vol 31 Num 1
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 38 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 27 de 38
ANEXO 7 TRATAMIENTOS APROBADOS PARA MALARIA
Artesunato
EV
Artesun reg Amp 60mg de
artesunato EV o IM
Incluido en SNS Medicacioacuten
extranjera
Artemether +
lumefantrina
Riametreg Comp 20 mg artemether +
120 mg de lumefantrina
Disponible como
medicacioacuten extranjera
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Atovacuona
+
proguanil
Malaronereg Comp 250 mg de atovacuona
+100 mg de proguanil
(adultos)
Comp 625 mg de atovacuona + 25
mg de proguanil
(pediaacutetrico)
Incluido en SNS Disponible
consin
receta meacutedica
Clindamicina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
300mg
Ampollas de 600mg
Incluido en SNS
Cloroquina Dolquinereg
Comp 200 mg de
hidroxicloroquina sulfato
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Resochinreg
Comp 250 mg de difosfato
de cloroquina
(155 mg cloroquina base)
Incluido en SNS
Doxiciclina Varias
marcas
comerciales
Caacutepsulas y comprimidos de
100mg
Ampollas de 100mg
Incluido en SNS
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 28 de 38
Piperaquina
+
dihidroartemisina
Eurartesimreg Comp 40 mg piperaquina
+ 320 mg dihidroartemisina
tetrafosfato
NO incluido en
catalogo de SNS
Primaquina Primaquine
phosphatereg
Comp 75 mg (difosfato de
primaquina)
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Quinina
sulfato
Sulfato de
quinina
Caacutepsulas de 325mg (formula
magistral)
Incluido en SNS
Quinina
hidrocloruro
Foacutermula
magistral
Solucioacuten inyectable
600mg en 10 ml
Excluido en SNS
SNS Sistema Nacional de Salud
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 29 de 38
ANEXO 8 PRINCIPALES EFECTOS SECUNDARIOS DE LOS ANTIMALAacuteRICOS
Artemisinas (artemeter artesunato
dihidroartemisina)
Bradicardia sinusal prolongacioacuten QT aumento transaminasas neutropenia
eosinofiacutelia urticaria anemia hemoliacutetica tardiacutea
(maacutes en administracioacuten EV)
Atovacuona proguanil Diarreas naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal astegravenia mareos cefalea
erupcioacuten cutanea prurito y tos aumento transaminasas pancitopenia raro
eritema multiforme
Proguanil aftas bucales dolor abdominal diarrea cefalea descamacioacuten
palmoplantar hematuria fotosensibilidad pancitopenia
Clindamicina Diarrea en 20 naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal clostridium en
lt5 aumento transaminasas neutropenia trombopenia raro arritmias
Cloroquina Cefalea astenia diarrea voacutemitos dolor abdominal prurito eritema
multiforme pigmentacioacuten negroazulada de piel y mucosas alopecia
visioacuten borrosa y alteraciones de la acomodacioacuten opacidades corneales
(reversibles) retinopatiacutea (acumulo en la melanina de la retina puede
ser irreversible y progresiva en tratamientos prolongados)
pancitopenia hipocacusia acufenos insomnio neuropatia perifegraverica y
arritmias Contraindicado en psoriasis ulcus porfiacuteria aguda
intermitente y epilegravepsia
Doxiciclina Nauseas voacutemitos diarrea ulcus (se recomienda tomar en
bipedestacioacuten con 100ml de agua) hiperssensibilidad cutaacutenea
(urticaria erupcioacuten edema periorbitario) fotosensibilidad
hiperligmentacioacuten de piel y dientes degeneracioacuten grasa hepaacutetica
pancitopenia anemia hemoliacutetica y candidiasis vaginal miopia
transitoria por hidratacioacuten del cristalino
Primaquina Hemoslisis intravascular en pacientes con deacuteficit de 6PDH dispepsia
nauseas y voacutemitos (mejora con comida) cefalea prurito
alteracioacutenes de acomodacioacuten visual HTA arritmias En dosis altas
leucopenia agranulocitosis y metahemoglobinemia
Quinina Exantema prurito reacciones de hipersensibilidad
fiebre medicamentosa cinconismo (acuacutefenos hipoacuacutesia inestabilidad
cefalea naacuteuseas) hipoglucemia (durante la administracioacuten parenteral
debe perfundirse suero glucosado) hepatotoxicidad pancitopenia
alargamiento del QT
Su administracioacuten EV raacutepida puede produir fibrilacioacuten ventricular
hemolisis intravascular hemoglobuinuria e insuficiencia renal
(por anticuerpos frente a quinina blackwaterfever)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 30 de 38
ANEXO 9 ENFERMEDADES DE DECLARACIOacuteN OBLIGATORIA URGENTE Y NO
URGENTE
Botulismo
Brucelosis
Carbunco
Chikungunya
Coacutelera
Coronavirus MERS CoV
Difteria
Disenteria (shigella)
Encefalopatiacuteas espongiformes transmisibles humanas
Ebola
Fiebre tifoidea y paratifoidea
Fiebre amarilla
Fiebres hemorraacutegicas virales
Gripe H5N1y H7N9
Hepatitis A y hepatitis B
Infeccioacuten por gonococo
Legionelosis
Leishmaniosis
Lepra
Enfermedad invasiva por neumococo
Enfermedad invasiva por Haemophilus influenzae
Enfermedad invasiva por Spyogenes
Enfermedad meningocoacutecica
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 31 de 38
VIH y SIDA
Malaria
Paraacutelisis flaacutecida en menores de 15 antildeos
Parotiditis
Peste
Polio
Rabia
Rubeola y rubeola congeacutenita
Siacutefilis y siacutefilis congeacutenita
Siacutendrome respiratorio agudo grave
Teacutetanos y teacutetanos neonatal
Tifus exantemaacutetico
Tosferina
Triquinosis
TBC
Viruela
West Nile
Sarampioacuten
Brotes y situaciones epideacutemicas de cualquier etiologiacutea
Son de notificacioacuten numeacuterica (no individual) la diarrea infecciosa aguda fiebre botonosa fiebre
recurrente por garrapatas gripe (no H5N1 ni H7N9) herpes zoster varicela
La notificacioacuten no urgente se realizaraacute mediante una de interconsulta ordinaria a medicina
preventiva
Las notificacioacuten urgente se realizraacute llamando al busca de medicina preventiva (busca 49131 o
extensiones 76004 o 47006) cuando sean diacuteas laborables de 8 a 15 horas En caso de diacuteas festivos o
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 32 de 38
en horario de 15h a 8 h se dejaraacute un mensaje en el buzon de voz de la conselleriacutea teleacutefono 971 17
73 62 o enviando mail a vigilanciadgsanitacaibes
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 33 de 38
ANEXO 10 HOJA DE PETICIOacuteN PARA LA SOLICITUD DE ESTUDIO DE ZIKA
DENGUE Y CHIKUNGUNYA
Obligatorio para solicitar estudio de Zika no obligatorio para solicitar estudio de dengue o
chikungunya
Remitir a microbiologiacutea junto a la peticioacuten de solicitud de millenium
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 34 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 35 de 38
ANEXO 11 DIRECCIONES DONDE ENCONTRAR MAPAS Y ALARMAS DE LAS
PRINCIPALES ENFERMEDADES TROPICALES
MAPAS DE RIESGO DE MALARIA
httpswwwcdcgovmalariamap
httpwwwwhointmalariatravellerses
httpappswhointirisbitstream106652549141WHO-HTM-GMP-20174-spapdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadesmalariazonas20de20riesgohtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE DENGUE
httpswwwcdcgovdengueepidemiologyindexhtml
httpwwwwhointdenguecontrolepidemiologyen
httpfundacionioorgviajarenfermedadesdenguehtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE CHIKUNGUNYA
httpswwwcdcgovchikungunyageoindexhtml
httpfundacionioorgviajarenfermedadeschikungunyahtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE VIRUS ZIKA
httpswwwnccdcgovtravelpageworld-map-areas-with-zika
httpappswhointirisbitstream106652546191WHO-ZIKV-SUR-171-engpdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadeszika20virushtml
httpwwwhealthmaporgzikatimeline
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 36 de 38
MAPAS CON ALARMAS DE ENFERMEDADES INFECCIOSAS POR PAISES
httpswwwnccdcgovtravelnotices
httpwwwwhointcsralertresponseen
httpfundacionioorgviajarmapa_alertashtml
httpwwwhealthmaporges
httpsecdceuropaeuenthreats-and-outbreaks
httpwwwviajarseguroorg
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 37 de 38
7 BIBLIOGRAFIacuteA
- Rapp C Debord T Travel-related fever Rev Med Interne 2011 Dec 32 Suppl 2S224-30
- Poirot JL Campa P Voyage en pays tropical La revue du practicien 2011 61 551-558
- Siikamaumlki HM Kivelauml PS Sipilauml PN et al Fever in travelers returning from malaria-endemic
areas dont look for malaria only J Travel Med 201118 239-44
- Field V Gautret P Schlagenhauf P et al Travel and migration associated infectious diseases
morbidity in Europe 2008BMC Infect Dis 201010330
- Gautret P Cramer JP Field V et al Infectious diseases among travellers and migrants in Europe
EuroTravNet 2010Euro Surveill 201217(26)
- Spira A Assessment of travellers who return home ill Lancet 2003 361 1459-69
- Ryan ET Wilson ME Kain KC Illnes after international travel N Engl J Med 2002347505-16
- Looke D Robson J Infections in the returned traveller MJA practice essentials 2002 177 212-
219
-Goacutemez J Fiebre en el viajero actuacioacuten en urgencias Emergencias 2004 16152-161
- Aparicio P Torrus D Trevintildeo B Zubero Z Guias clinicas SEIMC 2006 Guia de aproximacioacuten al viajero con
fiebre al regreso del troacutepico
- Freedman DO Weld LH Kozarsky PE et al Spectrum of disease and relation to place of
exposure among ill returned travelers N Engl J Med 2006354119-30
- Lo Re V III Gluckman SJ Fever in the returned traveller Am Fam Physician 2003681343-50
- Gascoacuten J Corachan M fiebre en el viajero intercontinental Medicina Integral 2011 37 38-40
- Lopez-Velez R Valoracioacuten diagnoacutestica del paciente con siacutendrome febril tras viaje a los troacutepicos Revista
cliacutenica espantildeola 2001 201 134136
- Perez-Molina JA Diaz menendez M Perez-Ayala A et al Tratamiento de las enfermedades causadas por
paraacutesitos EIMC 2009 11003 1-16
- Perez-Arellano JL Hernandez-Cabrera M Pisos-Alamo E et al Tratamiento de las enfermedades
parasitarias Informacioacuten Terapeacuteutica del sistema nacional de salud 2007 Vol 31 Num 1
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 38 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 28 de 38
Piperaquina
+
dihidroartemisina
Eurartesimreg Comp 40 mg piperaquina
+ 320 mg dihidroartemisina
tetrafosfato
NO incluido en
catalogo de SNS
Primaquina Primaquine
phosphatereg
Comp 75 mg (difosfato de
primaquina)
Incluido en SNS Medicacioacuten
Extranjera
Necesidad de
informe
individualizado
para su solicitud
Quinina
sulfato
Sulfato de
quinina
Caacutepsulas de 325mg (formula
magistral)
Incluido en SNS
Quinina
hidrocloruro
Foacutermula
magistral
Solucioacuten inyectable
600mg en 10 ml
Excluido en SNS
SNS Sistema Nacional de Salud
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 29 de 38
ANEXO 8 PRINCIPALES EFECTOS SECUNDARIOS DE LOS ANTIMALAacuteRICOS
Artemisinas (artemeter artesunato
dihidroartemisina)
Bradicardia sinusal prolongacioacuten QT aumento transaminasas neutropenia
eosinofiacutelia urticaria anemia hemoliacutetica tardiacutea
(maacutes en administracioacuten EV)
Atovacuona proguanil Diarreas naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal astegravenia mareos cefalea
erupcioacuten cutanea prurito y tos aumento transaminasas pancitopenia raro
eritema multiforme
Proguanil aftas bucales dolor abdominal diarrea cefalea descamacioacuten
palmoplantar hematuria fotosensibilidad pancitopenia
Clindamicina Diarrea en 20 naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal clostridium en
lt5 aumento transaminasas neutropenia trombopenia raro arritmias
Cloroquina Cefalea astenia diarrea voacutemitos dolor abdominal prurito eritema
multiforme pigmentacioacuten negroazulada de piel y mucosas alopecia
visioacuten borrosa y alteraciones de la acomodacioacuten opacidades corneales
(reversibles) retinopatiacutea (acumulo en la melanina de la retina puede
ser irreversible y progresiva en tratamientos prolongados)
pancitopenia hipocacusia acufenos insomnio neuropatia perifegraverica y
arritmias Contraindicado en psoriasis ulcus porfiacuteria aguda
intermitente y epilegravepsia
Doxiciclina Nauseas voacutemitos diarrea ulcus (se recomienda tomar en
bipedestacioacuten con 100ml de agua) hiperssensibilidad cutaacutenea
(urticaria erupcioacuten edema periorbitario) fotosensibilidad
hiperligmentacioacuten de piel y dientes degeneracioacuten grasa hepaacutetica
pancitopenia anemia hemoliacutetica y candidiasis vaginal miopia
transitoria por hidratacioacuten del cristalino
Primaquina Hemoslisis intravascular en pacientes con deacuteficit de 6PDH dispepsia
nauseas y voacutemitos (mejora con comida) cefalea prurito
alteracioacutenes de acomodacioacuten visual HTA arritmias En dosis altas
leucopenia agranulocitosis y metahemoglobinemia
Quinina Exantema prurito reacciones de hipersensibilidad
fiebre medicamentosa cinconismo (acuacutefenos hipoacuacutesia inestabilidad
cefalea naacuteuseas) hipoglucemia (durante la administracioacuten parenteral
debe perfundirse suero glucosado) hepatotoxicidad pancitopenia
alargamiento del QT
Su administracioacuten EV raacutepida puede produir fibrilacioacuten ventricular
hemolisis intravascular hemoglobuinuria e insuficiencia renal
(por anticuerpos frente a quinina blackwaterfever)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 30 de 38
ANEXO 9 ENFERMEDADES DE DECLARACIOacuteN OBLIGATORIA URGENTE Y NO
URGENTE
Botulismo
Brucelosis
Carbunco
Chikungunya
Coacutelera
Coronavirus MERS CoV
Difteria
Disenteria (shigella)
Encefalopatiacuteas espongiformes transmisibles humanas
Ebola
Fiebre tifoidea y paratifoidea
Fiebre amarilla
Fiebres hemorraacutegicas virales
Gripe H5N1y H7N9
Hepatitis A y hepatitis B
Infeccioacuten por gonococo
Legionelosis
Leishmaniosis
Lepra
Enfermedad invasiva por neumococo
Enfermedad invasiva por Haemophilus influenzae
Enfermedad invasiva por Spyogenes
Enfermedad meningocoacutecica
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 31 de 38
VIH y SIDA
Malaria
Paraacutelisis flaacutecida en menores de 15 antildeos
Parotiditis
Peste
Polio
Rabia
Rubeola y rubeola congeacutenita
Siacutefilis y siacutefilis congeacutenita
Siacutendrome respiratorio agudo grave
Teacutetanos y teacutetanos neonatal
Tifus exantemaacutetico
Tosferina
Triquinosis
TBC
Viruela
West Nile
Sarampioacuten
Brotes y situaciones epideacutemicas de cualquier etiologiacutea
Son de notificacioacuten numeacuterica (no individual) la diarrea infecciosa aguda fiebre botonosa fiebre
recurrente por garrapatas gripe (no H5N1 ni H7N9) herpes zoster varicela
La notificacioacuten no urgente se realizaraacute mediante una de interconsulta ordinaria a medicina
preventiva
Las notificacioacuten urgente se realizraacute llamando al busca de medicina preventiva (busca 49131 o
extensiones 76004 o 47006) cuando sean diacuteas laborables de 8 a 15 horas En caso de diacuteas festivos o
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 32 de 38
en horario de 15h a 8 h se dejaraacute un mensaje en el buzon de voz de la conselleriacutea teleacutefono 971 17
73 62 o enviando mail a vigilanciadgsanitacaibes
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 33 de 38
ANEXO 10 HOJA DE PETICIOacuteN PARA LA SOLICITUD DE ESTUDIO DE ZIKA
DENGUE Y CHIKUNGUNYA
Obligatorio para solicitar estudio de Zika no obligatorio para solicitar estudio de dengue o
chikungunya
Remitir a microbiologiacutea junto a la peticioacuten de solicitud de millenium
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 34 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 35 de 38
ANEXO 11 DIRECCIONES DONDE ENCONTRAR MAPAS Y ALARMAS DE LAS
PRINCIPALES ENFERMEDADES TROPICALES
MAPAS DE RIESGO DE MALARIA
httpswwwcdcgovmalariamap
httpwwwwhointmalariatravellerses
httpappswhointirisbitstream106652549141WHO-HTM-GMP-20174-spapdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadesmalariazonas20de20riesgohtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE DENGUE
httpswwwcdcgovdengueepidemiologyindexhtml
httpwwwwhointdenguecontrolepidemiologyen
httpfundacionioorgviajarenfermedadesdenguehtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE CHIKUNGUNYA
httpswwwcdcgovchikungunyageoindexhtml
httpfundacionioorgviajarenfermedadeschikungunyahtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE VIRUS ZIKA
httpswwwnccdcgovtravelpageworld-map-areas-with-zika
httpappswhointirisbitstream106652546191WHO-ZIKV-SUR-171-engpdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadeszika20virushtml
httpwwwhealthmaporgzikatimeline
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 36 de 38
MAPAS CON ALARMAS DE ENFERMEDADES INFECCIOSAS POR PAISES
httpswwwnccdcgovtravelnotices
httpwwwwhointcsralertresponseen
httpfundacionioorgviajarmapa_alertashtml
httpwwwhealthmaporges
httpsecdceuropaeuenthreats-and-outbreaks
httpwwwviajarseguroorg
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 37 de 38
7 BIBLIOGRAFIacuteA
- Rapp C Debord T Travel-related fever Rev Med Interne 2011 Dec 32 Suppl 2S224-30
- Poirot JL Campa P Voyage en pays tropical La revue du practicien 2011 61 551-558
- Siikamaumlki HM Kivelauml PS Sipilauml PN et al Fever in travelers returning from malaria-endemic
areas dont look for malaria only J Travel Med 201118 239-44
- Field V Gautret P Schlagenhauf P et al Travel and migration associated infectious diseases
morbidity in Europe 2008BMC Infect Dis 201010330
- Gautret P Cramer JP Field V et al Infectious diseases among travellers and migrants in Europe
EuroTravNet 2010Euro Surveill 201217(26)
- Spira A Assessment of travellers who return home ill Lancet 2003 361 1459-69
- Ryan ET Wilson ME Kain KC Illnes after international travel N Engl J Med 2002347505-16
- Looke D Robson J Infections in the returned traveller MJA practice essentials 2002 177 212-
219
-Goacutemez J Fiebre en el viajero actuacioacuten en urgencias Emergencias 2004 16152-161
- Aparicio P Torrus D Trevintildeo B Zubero Z Guias clinicas SEIMC 2006 Guia de aproximacioacuten al viajero con
fiebre al regreso del troacutepico
- Freedman DO Weld LH Kozarsky PE et al Spectrum of disease and relation to place of
exposure among ill returned travelers N Engl J Med 2006354119-30
- Lo Re V III Gluckman SJ Fever in the returned traveller Am Fam Physician 2003681343-50
- Gascoacuten J Corachan M fiebre en el viajero intercontinental Medicina Integral 2011 37 38-40
- Lopez-Velez R Valoracioacuten diagnoacutestica del paciente con siacutendrome febril tras viaje a los troacutepicos Revista
cliacutenica espantildeola 2001 201 134136
- Perez-Molina JA Diaz menendez M Perez-Ayala A et al Tratamiento de las enfermedades causadas por
paraacutesitos EIMC 2009 11003 1-16
- Perez-Arellano JL Hernandez-Cabrera M Pisos-Alamo E et al Tratamiento de las enfermedades
parasitarias Informacioacuten Terapeacuteutica del sistema nacional de salud 2007 Vol 31 Num 1
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 38 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 29 de 38
ANEXO 8 PRINCIPALES EFECTOS SECUNDARIOS DE LOS ANTIMALAacuteRICOS
Artemisinas (artemeter artesunato
dihidroartemisina)
Bradicardia sinusal prolongacioacuten QT aumento transaminasas neutropenia
eosinofiacutelia urticaria anemia hemoliacutetica tardiacutea
(maacutes en administracioacuten EV)
Atovacuona proguanil Diarreas naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal astegravenia mareos cefalea
erupcioacuten cutanea prurito y tos aumento transaminasas pancitopenia raro
eritema multiforme
Proguanil aftas bucales dolor abdominal diarrea cefalea descamacioacuten
palmoplantar hematuria fotosensibilidad pancitopenia
Clindamicina Diarrea en 20 naacuteuseas voacutemitos dolor abdominal clostridium en
lt5 aumento transaminasas neutropenia trombopenia raro arritmias
Cloroquina Cefalea astenia diarrea voacutemitos dolor abdominal prurito eritema
multiforme pigmentacioacuten negroazulada de piel y mucosas alopecia
visioacuten borrosa y alteraciones de la acomodacioacuten opacidades corneales
(reversibles) retinopatiacutea (acumulo en la melanina de la retina puede
ser irreversible y progresiva en tratamientos prolongados)
pancitopenia hipocacusia acufenos insomnio neuropatia perifegraverica y
arritmias Contraindicado en psoriasis ulcus porfiacuteria aguda
intermitente y epilegravepsia
Doxiciclina Nauseas voacutemitos diarrea ulcus (se recomienda tomar en
bipedestacioacuten con 100ml de agua) hiperssensibilidad cutaacutenea
(urticaria erupcioacuten edema periorbitario) fotosensibilidad
hiperligmentacioacuten de piel y dientes degeneracioacuten grasa hepaacutetica
pancitopenia anemia hemoliacutetica y candidiasis vaginal miopia
transitoria por hidratacioacuten del cristalino
Primaquina Hemoslisis intravascular en pacientes con deacuteficit de 6PDH dispepsia
nauseas y voacutemitos (mejora con comida) cefalea prurito
alteracioacutenes de acomodacioacuten visual HTA arritmias En dosis altas
leucopenia agranulocitosis y metahemoglobinemia
Quinina Exantema prurito reacciones de hipersensibilidad
fiebre medicamentosa cinconismo (acuacutefenos hipoacuacutesia inestabilidad
cefalea naacuteuseas) hipoglucemia (durante la administracioacuten parenteral
debe perfundirse suero glucosado) hepatotoxicidad pancitopenia
alargamiento del QT
Su administracioacuten EV raacutepida puede produir fibrilacioacuten ventricular
hemolisis intravascular hemoglobuinuria e insuficiencia renal
(por anticuerpos frente a quinina blackwaterfever)
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 30 de 38
ANEXO 9 ENFERMEDADES DE DECLARACIOacuteN OBLIGATORIA URGENTE Y NO
URGENTE
Botulismo
Brucelosis
Carbunco
Chikungunya
Coacutelera
Coronavirus MERS CoV
Difteria
Disenteria (shigella)
Encefalopatiacuteas espongiformes transmisibles humanas
Ebola
Fiebre tifoidea y paratifoidea
Fiebre amarilla
Fiebres hemorraacutegicas virales
Gripe H5N1y H7N9
Hepatitis A y hepatitis B
Infeccioacuten por gonococo
Legionelosis
Leishmaniosis
Lepra
Enfermedad invasiva por neumococo
Enfermedad invasiva por Haemophilus influenzae
Enfermedad invasiva por Spyogenes
Enfermedad meningocoacutecica
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 31 de 38
VIH y SIDA
Malaria
Paraacutelisis flaacutecida en menores de 15 antildeos
Parotiditis
Peste
Polio
Rabia
Rubeola y rubeola congeacutenita
Siacutefilis y siacutefilis congeacutenita
Siacutendrome respiratorio agudo grave
Teacutetanos y teacutetanos neonatal
Tifus exantemaacutetico
Tosferina
Triquinosis
TBC
Viruela
West Nile
Sarampioacuten
Brotes y situaciones epideacutemicas de cualquier etiologiacutea
Son de notificacioacuten numeacuterica (no individual) la diarrea infecciosa aguda fiebre botonosa fiebre
recurrente por garrapatas gripe (no H5N1 ni H7N9) herpes zoster varicela
La notificacioacuten no urgente se realizaraacute mediante una de interconsulta ordinaria a medicina
preventiva
Las notificacioacuten urgente se realizraacute llamando al busca de medicina preventiva (busca 49131 o
extensiones 76004 o 47006) cuando sean diacuteas laborables de 8 a 15 horas En caso de diacuteas festivos o
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 32 de 38
en horario de 15h a 8 h se dejaraacute un mensaje en el buzon de voz de la conselleriacutea teleacutefono 971 17
73 62 o enviando mail a vigilanciadgsanitacaibes
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 33 de 38
ANEXO 10 HOJA DE PETICIOacuteN PARA LA SOLICITUD DE ESTUDIO DE ZIKA
DENGUE Y CHIKUNGUNYA
Obligatorio para solicitar estudio de Zika no obligatorio para solicitar estudio de dengue o
chikungunya
Remitir a microbiologiacutea junto a la peticioacuten de solicitud de millenium
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 34 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 35 de 38
ANEXO 11 DIRECCIONES DONDE ENCONTRAR MAPAS Y ALARMAS DE LAS
PRINCIPALES ENFERMEDADES TROPICALES
MAPAS DE RIESGO DE MALARIA
httpswwwcdcgovmalariamap
httpwwwwhointmalariatravellerses
httpappswhointirisbitstream106652549141WHO-HTM-GMP-20174-spapdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadesmalariazonas20de20riesgohtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE DENGUE
httpswwwcdcgovdengueepidemiologyindexhtml
httpwwwwhointdenguecontrolepidemiologyen
httpfundacionioorgviajarenfermedadesdenguehtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE CHIKUNGUNYA
httpswwwcdcgovchikungunyageoindexhtml
httpfundacionioorgviajarenfermedadeschikungunyahtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE VIRUS ZIKA
httpswwwnccdcgovtravelpageworld-map-areas-with-zika
httpappswhointirisbitstream106652546191WHO-ZIKV-SUR-171-engpdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadeszika20virushtml
httpwwwhealthmaporgzikatimeline
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 36 de 38
MAPAS CON ALARMAS DE ENFERMEDADES INFECCIOSAS POR PAISES
httpswwwnccdcgovtravelnotices
httpwwwwhointcsralertresponseen
httpfundacionioorgviajarmapa_alertashtml
httpwwwhealthmaporges
httpsecdceuropaeuenthreats-and-outbreaks
httpwwwviajarseguroorg
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 37 de 38
7 BIBLIOGRAFIacuteA
- Rapp C Debord T Travel-related fever Rev Med Interne 2011 Dec 32 Suppl 2S224-30
- Poirot JL Campa P Voyage en pays tropical La revue du practicien 2011 61 551-558
- Siikamaumlki HM Kivelauml PS Sipilauml PN et al Fever in travelers returning from malaria-endemic
areas dont look for malaria only J Travel Med 201118 239-44
- Field V Gautret P Schlagenhauf P et al Travel and migration associated infectious diseases
morbidity in Europe 2008BMC Infect Dis 201010330
- Gautret P Cramer JP Field V et al Infectious diseases among travellers and migrants in Europe
EuroTravNet 2010Euro Surveill 201217(26)
- Spira A Assessment of travellers who return home ill Lancet 2003 361 1459-69
- Ryan ET Wilson ME Kain KC Illnes after international travel N Engl J Med 2002347505-16
- Looke D Robson J Infections in the returned traveller MJA practice essentials 2002 177 212-
219
-Goacutemez J Fiebre en el viajero actuacioacuten en urgencias Emergencias 2004 16152-161
- Aparicio P Torrus D Trevintildeo B Zubero Z Guias clinicas SEIMC 2006 Guia de aproximacioacuten al viajero con
fiebre al regreso del troacutepico
- Freedman DO Weld LH Kozarsky PE et al Spectrum of disease and relation to place of
exposure among ill returned travelers N Engl J Med 2006354119-30
- Lo Re V III Gluckman SJ Fever in the returned traveller Am Fam Physician 2003681343-50
- Gascoacuten J Corachan M fiebre en el viajero intercontinental Medicina Integral 2011 37 38-40
- Lopez-Velez R Valoracioacuten diagnoacutestica del paciente con siacutendrome febril tras viaje a los troacutepicos Revista
cliacutenica espantildeola 2001 201 134136
- Perez-Molina JA Diaz menendez M Perez-Ayala A et al Tratamiento de las enfermedades causadas por
paraacutesitos EIMC 2009 11003 1-16
- Perez-Arellano JL Hernandez-Cabrera M Pisos-Alamo E et al Tratamiento de las enfermedades
parasitarias Informacioacuten Terapeacuteutica del sistema nacional de salud 2007 Vol 31 Num 1
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 38 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 30 de 38
ANEXO 9 ENFERMEDADES DE DECLARACIOacuteN OBLIGATORIA URGENTE Y NO
URGENTE
Botulismo
Brucelosis
Carbunco
Chikungunya
Coacutelera
Coronavirus MERS CoV
Difteria
Disenteria (shigella)
Encefalopatiacuteas espongiformes transmisibles humanas
Ebola
Fiebre tifoidea y paratifoidea
Fiebre amarilla
Fiebres hemorraacutegicas virales
Gripe H5N1y H7N9
Hepatitis A y hepatitis B
Infeccioacuten por gonococo
Legionelosis
Leishmaniosis
Lepra
Enfermedad invasiva por neumococo
Enfermedad invasiva por Haemophilus influenzae
Enfermedad invasiva por Spyogenes
Enfermedad meningocoacutecica
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 31 de 38
VIH y SIDA
Malaria
Paraacutelisis flaacutecida en menores de 15 antildeos
Parotiditis
Peste
Polio
Rabia
Rubeola y rubeola congeacutenita
Siacutefilis y siacutefilis congeacutenita
Siacutendrome respiratorio agudo grave
Teacutetanos y teacutetanos neonatal
Tifus exantemaacutetico
Tosferina
Triquinosis
TBC
Viruela
West Nile
Sarampioacuten
Brotes y situaciones epideacutemicas de cualquier etiologiacutea
Son de notificacioacuten numeacuterica (no individual) la diarrea infecciosa aguda fiebre botonosa fiebre
recurrente por garrapatas gripe (no H5N1 ni H7N9) herpes zoster varicela
La notificacioacuten no urgente se realizaraacute mediante una de interconsulta ordinaria a medicina
preventiva
Las notificacioacuten urgente se realizraacute llamando al busca de medicina preventiva (busca 49131 o
extensiones 76004 o 47006) cuando sean diacuteas laborables de 8 a 15 horas En caso de diacuteas festivos o
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 32 de 38
en horario de 15h a 8 h se dejaraacute un mensaje en el buzon de voz de la conselleriacutea teleacutefono 971 17
73 62 o enviando mail a vigilanciadgsanitacaibes
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 33 de 38
ANEXO 10 HOJA DE PETICIOacuteN PARA LA SOLICITUD DE ESTUDIO DE ZIKA
DENGUE Y CHIKUNGUNYA
Obligatorio para solicitar estudio de Zika no obligatorio para solicitar estudio de dengue o
chikungunya
Remitir a microbiologiacutea junto a la peticioacuten de solicitud de millenium
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 34 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 35 de 38
ANEXO 11 DIRECCIONES DONDE ENCONTRAR MAPAS Y ALARMAS DE LAS
PRINCIPALES ENFERMEDADES TROPICALES
MAPAS DE RIESGO DE MALARIA
httpswwwcdcgovmalariamap
httpwwwwhointmalariatravellerses
httpappswhointirisbitstream106652549141WHO-HTM-GMP-20174-spapdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadesmalariazonas20de20riesgohtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE DENGUE
httpswwwcdcgovdengueepidemiologyindexhtml
httpwwwwhointdenguecontrolepidemiologyen
httpfundacionioorgviajarenfermedadesdenguehtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE CHIKUNGUNYA
httpswwwcdcgovchikungunyageoindexhtml
httpfundacionioorgviajarenfermedadeschikungunyahtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE VIRUS ZIKA
httpswwwnccdcgovtravelpageworld-map-areas-with-zika
httpappswhointirisbitstream106652546191WHO-ZIKV-SUR-171-engpdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadeszika20virushtml
httpwwwhealthmaporgzikatimeline
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 36 de 38
MAPAS CON ALARMAS DE ENFERMEDADES INFECCIOSAS POR PAISES
httpswwwnccdcgovtravelnotices
httpwwwwhointcsralertresponseen
httpfundacionioorgviajarmapa_alertashtml
httpwwwhealthmaporges
httpsecdceuropaeuenthreats-and-outbreaks
httpwwwviajarseguroorg
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 37 de 38
7 BIBLIOGRAFIacuteA
- Rapp C Debord T Travel-related fever Rev Med Interne 2011 Dec 32 Suppl 2S224-30
- Poirot JL Campa P Voyage en pays tropical La revue du practicien 2011 61 551-558
- Siikamaumlki HM Kivelauml PS Sipilauml PN et al Fever in travelers returning from malaria-endemic
areas dont look for malaria only J Travel Med 201118 239-44
- Field V Gautret P Schlagenhauf P et al Travel and migration associated infectious diseases
morbidity in Europe 2008BMC Infect Dis 201010330
- Gautret P Cramer JP Field V et al Infectious diseases among travellers and migrants in Europe
EuroTravNet 2010Euro Surveill 201217(26)
- Spira A Assessment of travellers who return home ill Lancet 2003 361 1459-69
- Ryan ET Wilson ME Kain KC Illnes after international travel N Engl J Med 2002347505-16
- Looke D Robson J Infections in the returned traveller MJA practice essentials 2002 177 212-
219
-Goacutemez J Fiebre en el viajero actuacioacuten en urgencias Emergencias 2004 16152-161
- Aparicio P Torrus D Trevintildeo B Zubero Z Guias clinicas SEIMC 2006 Guia de aproximacioacuten al viajero con
fiebre al regreso del troacutepico
- Freedman DO Weld LH Kozarsky PE et al Spectrum of disease and relation to place of
exposure among ill returned travelers N Engl J Med 2006354119-30
- Lo Re V III Gluckman SJ Fever in the returned traveller Am Fam Physician 2003681343-50
- Gascoacuten J Corachan M fiebre en el viajero intercontinental Medicina Integral 2011 37 38-40
- Lopez-Velez R Valoracioacuten diagnoacutestica del paciente con siacutendrome febril tras viaje a los troacutepicos Revista
cliacutenica espantildeola 2001 201 134136
- Perez-Molina JA Diaz menendez M Perez-Ayala A et al Tratamiento de las enfermedades causadas por
paraacutesitos EIMC 2009 11003 1-16
- Perez-Arellano JL Hernandez-Cabrera M Pisos-Alamo E et al Tratamiento de las enfermedades
parasitarias Informacioacuten Terapeacuteutica del sistema nacional de salud 2007 Vol 31 Num 1
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 38 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 31 de 38
VIH y SIDA
Malaria
Paraacutelisis flaacutecida en menores de 15 antildeos
Parotiditis
Peste
Polio
Rabia
Rubeola y rubeola congeacutenita
Siacutefilis y siacutefilis congeacutenita
Siacutendrome respiratorio agudo grave
Teacutetanos y teacutetanos neonatal
Tifus exantemaacutetico
Tosferina
Triquinosis
TBC
Viruela
West Nile
Sarampioacuten
Brotes y situaciones epideacutemicas de cualquier etiologiacutea
Son de notificacioacuten numeacuterica (no individual) la diarrea infecciosa aguda fiebre botonosa fiebre
recurrente por garrapatas gripe (no H5N1 ni H7N9) herpes zoster varicela
La notificacioacuten no urgente se realizaraacute mediante una de interconsulta ordinaria a medicina
preventiva
Las notificacioacuten urgente se realizraacute llamando al busca de medicina preventiva (busca 49131 o
extensiones 76004 o 47006) cuando sean diacuteas laborables de 8 a 15 horas En caso de diacuteas festivos o
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 32 de 38
en horario de 15h a 8 h se dejaraacute un mensaje en el buzon de voz de la conselleriacutea teleacutefono 971 17
73 62 o enviando mail a vigilanciadgsanitacaibes
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 33 de 38
ANEXO 10 HOJA DE PETICIOacuteN PARA LA SOLICITUD DE ESTUDIO DE ZIKA
DENGUE Y CHIKUNGUNYA
Obligatorio para solicitar estudio de Zika no obligatorio para solicitar estudio de dengue o
chikungunya
Remitir a microbiologiacutea junto a la peticioacuten de solicitud de millenium
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 34 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 35 de 38
ANEXO 11 DIRECCIONES DONDE ENCONTRAR MAPAS Y ALARMAS DE LAS
PRINCIPALES ENFERMEDADES TROPICALES
MAPAS DE RIESGO DE MALARIA
httpswwwcdcgovmalariamap
httpwwwwhointmalariatravellerses
httpappswhointirisbitstream106652549141WHO-HTM-GMP-20174-spapdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadesmalariazonas20de20riesgohtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE DENGUE
httpswwwcdcgovdengueepidemiologyindexhtml
httpwwwwhointdenguecontrolepidemiologyen
httpfundacionioorgviajarenfermedadesdenguehtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE CHIKUNGUNYA
httpswwwcdcgovchikungunyageoindexhtml
httpfundacionioorgviajarenfermedadeschikungunyahtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE VIRUS ZIKA
httpswwwnccdcgovtravelpageworld-map-areas-with-zika
httpappswhointirisbitstream106652546191WHO-ZIKV-SUR-171-engpdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadeszika20virushtml
httpwwwhealthmaporgzikatimeline
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 36 de 38
MAPAS CON ALARMAS DE ENFERMEDADES INFECCIOSAS POR PAISES
httpswwwnccdcgovtravelnotices
httpwwwwhointcsralertresponseen
httpfundacionioorgviajarmapa_alertashtml
httpwwwhealthmaporges
httpsecdceuropaeuenthreats-and-outbreaks
httpwwwviajarseguroorg
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 37 de 38
7 BIBLIOGRAFIacuteA
- Rapp C Debord T Travel-related fever Rev Med Interne 2011 Dec 32 Suppl 2S224-30
- Poirot JL Campa P Voyage en pays tropical La revue du practicien 2011 61 551-558
- Siikamaumlki HM Kivelauml PS Sipilauml PN et al Fever in travelers returning from malaria-endemic
areas dont look for malaria only J Travel Med 201118 239-44
- Field V Gautret P Schlagenhauf P et al Travel and migration associated infectious diseases
morbidity in Europe 2008BMC Infect Dis 201010330
- Gautret P Cramer JP Field V et al Infectious diseases among travellers and migrants in Europe
EuroTravNet 2010Euro Surveill 201217(26)
- Spira A Assessment of travellers who return home ill Lancet 2003 361 1459-69
- Ryan ET Wilson ME Kain KC Illnes after international travel N Engl J Med 2002347505-16
- Looke D Robson J Infections in the returned traveller MJA practice essentials 2002 177 212-
219
-Goacutemez J Fiebre en el viajero actuacioacuten en urgencias Emergencias 2004 16152-161
- Aparicio P Torrus D Trevintildeo B Zubero Z Guias clinicas SEIMC 2006 Guia de aproximacioacuten al viajero con
fiebre al regreso del troacutepico
- Freedman DO Weld LH Kozarsky PE et al Spectrum of disease and relation to place of
exposure among ill returned travelers N Engl J Med 2006354119-30
- Lo Re V III Gluckman SJ Fever in the returned traveller Am Fam Physician 2003681343-50
- Gascoacuten J Corachan M fiebre en el viajero intercontinental Medicina Integral 2011 37 38-40
- Lopez-Velez R Valoracioacuten diagnoacutestica del paciente con siacutendrome febril tras viaje a los troacutepicos Revista
cliacutenica espantildeola 2001 201 134136
- Perez-Molina JA Diaz menendez M Perez-Ayala A et al Tratamiento de las enfermedades causadas por
paraacutesitos EIMC 2009 11003 1-16
- Perez-Arellano JL Hernandez-Cabrera M Pisos-Alamo E et al Tratamiento de las enfermedades
parasitarias Informacioacuten Terapeacuteutica del sistema nacional de salud 2007 Vol 31 Num 1
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 38 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 32 de 38
en horario de 15h a 8 h se dejaraacute un mensaje en el buzon de voz de la conselleriacutea teleacutefono 971 17
73 62 o enviando mail a vigilanciadgsanitacaibes
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 33 de 38
ANEXO 10 HOJA DE PETICIOacuteN PARA LA SOLICITUD DE ESTUDIO DE ZIKA
DENGUE Y CHIKUNGUNYA
Obligatorio para solicitar estudio de Zika no obligatorio para solicitar estudio de dengue o
chikungunya
Remitir a microbiologiacutea junto a la peticioacuten de solicitud de millenium
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 34 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 35 de 38
ANEXO 11 DIRECCIONES DONDE ENCONTRAR MAPAS Y ALARMAS DE LAS
PRINCIPALES ENFERMEDADES TROPICALES
MAPAS DE RIESGO DE MALARIA
httpswwwcdcgovmalariamap
httpwwwwhointmalariatravellerses
httpappswhointirisbitstream106652549141WHO-HTM-GMP-20174-spapdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadesmalariazonas20de20riesgohtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE DENGUE
httpswwwcdcgovdengueepidemiologyindexhtml
httpwwwwhointdenguecontrolepidemiologyen
httpfundacionioorgviajarenfermedadesdenguehtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE CHIKUNGUNYA
httpswwwcdcgovchikungunyageoindexhtml
httpfundacionioorgviajarenfermedadeschikungunyahtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE VIRUS ZIKA
httpswwwnccdcgovtravelpageworld-map-areas-with-zika
httpappswhointirisbitstream106652546191WHO-ZIKV-SUR-171-engpdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadeszika20virushtml
httpwwwhealthmaporgzikatimeline
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 36 de 38
MAPAS CON ALARMAS DE ENFERMEDADES INFECCIOSAS POR PAISES
httpswwwnccdcgovtravelnotices
httpwwwwhointcsralertresponseen
httpfundacionioorgviajarmapa_alertashtml
httpwwwhealthmaporges
httpsecdceuropaeuenthreats-and-outbreaks
httpwwwviajarseguroorg
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 37 de 38
7 BIBLIOGRAFIacuteA
- Rapp C Debord T Travel-related fever Rev Med Interne 2011 Dec 32 Suppl 2S224-30
- Poirot JL Campa P Voyage en pays tropical La revue du practicien 2011 61 551-558
- Siikamaumlki HM Kivelauml PS Sipilauml PN et al Fever in travelers returning from malaria-endemic
areas dont look for malaria only J Travel Med 201118 239-44
- Field V Gautret P Schlagenhauf P et al Travel and migration associated infectious diseases
morbidity in Europe 2008BMC Infect Dis 201010330
- Gautret P Cramer JP Field V et al Infectious diseases among travellers and migrants in Europe
EuroTravNet 2010Euro Surveill 201217(26)
- Spira A Assessment of travellers who return home ill Lancet 2003 361 1459-69
- Ryan ET Wilson ME Kain KC Illnes after international travel N Engl J Med 2002347505-16
- Looke D Robson J Infections in the returned traveller MJA practice essentials 2002 177 212-
219
-Goacutemez J Fiebre en el viajero actuacioacuten en urgencias Emergencias 2004 16152-161
- Aparicio P Torrus D Trevintildeo B Zubero Z Guias clinicas SEIMC 2006 Guia de aproximacioacuten al viajero con
fiebre al regreso del troacutepico
- Freedman DO Weld LH Kozarsky PE et al Spectrum of disease and relation to place of
exposure among ill returned travelers N Engl J Med 2006354119-30
- Lo Re V III Gluckman SJ Fever in the returned traveller Am Fam Physician 2003681343-50
- Gascoacuten J Corachan M fiebre en el viajero intercontinental Medicina Integral 2011 37 38-40
- Lopez-Velez R Valoracioacuten diagnoacutestica del paciente con siacutendrome febril tras viaje a los troacutepicos Revista
cliacutenica espantildeola 2001 201 134136
- Perez-Molina JA Diaz menendez M Perez-Ayala A et al Tratamiento de las enfermedades causadas por
paraacutesitos EIMC 2009 11003 1-16
- Perez-Arellano JL Hernandez-Cabrera M Pisos-Alamo E et al Tratamiento de las enfermedades
parasitarias Informacioacuten Terapeacuteutica del sistema nacional de salud 2007 Vol 31 Num 1
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 38 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 33 de 38
ANEXO 10 HOJA DE PETICIOacuteN PARA LA SOLICITUD DE ESTUDIO DE ZIKA
DENGUE Y CHIKUNGUNYA
Obligatorio para solicitar estudio de Zika no obligatorio para solicitar estudio de dengue o
chikungunya
Remitir a microbiologiacutea junto a la peticioacuten de solicitud de millenium
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 34 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 35 de 38
ANEXO 11 DIRECCIONES DONDE ENCONTRAR MAPAS Y ALARMAS DE LAS
PRINCIPALES ENFERMEDADES TROPICALES
MAPAS DE RIESGO DE MALARIA
httpswwwcdcgovmalariamap
httpwwwwhointmalariatravellerses
httpappswhointirisbitstream106652549141WHO-HTM-GMP-20174-spapdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadesmalariazonas20de20riesgohtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE DENGUE
httpswwwcdcgovdengueepidemiologyindexhtml
httpwwwwhointdenguecontrolepidemiologyen
httpfundacionioorgviajarenfermedadesdenguehtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE CHIKUNGUNYA
httpswwwcdcgovchikungunyageoindexhtml
httpfundacionioorgviajarenfermedadeschikungunyahtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE VIRUS ZIKA
httpswwwnccdcgovtravelpageworld-map-areas-with-zika
httpappswhointirisbitstream106652546191WHO-ZIKV-SUR-171-engpdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadeszika20virushtml
httpwwwhealthmaporgzikatimeline
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 36 de 38
MAPAS CON ALARMAS DE ENFERMEDADES INFECCIOSAS POR PAISES
httpswwwnccdcgovtravelnotices
httpwwwwhointcsralertresponseen
httpfundacionioorgviajarmapa_alertashtml
httpwwwhealthmaporges
httpsecdceuropaeuenthreats-and-outbreaks
httpwwwviajarseguroorg
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 37 de 38
7 BIBLIOGRAFIacuteA
- Rapp C Debord T Travel-related fever Rev Med Interne 2011 Dec 32 Suppl 2S224-30
- Poirot JL Campa P Voyage en pays tropical La revue du practicien 2011 61 551-558
- Siikamaumlki HM Kivelauml PS Sipilauml PN et al Fever in travelers returning from malaria-endemic
areas dont look for malaria only J Travel Med 201118 239-44
- Field V Gautret P Schlagenhauf P et al Travel and migration associated infectious diseases
morbidity in Europe 2008BMC Infect Dis 201010330
- Gautret P Cramer JP Field V et al Infectious diseases among travellers and migrants in Europe
EuroTravNet 2010Euro Surveill 201217(26)
- Spira A Assessment of travellers who return home ill Lancet 2003 361 1459-69
- Ryan ET Wilson ME Kain KC Illnes after international travel N Engl J Med 2002347505-16
- Looke D Robson J Infections in the returned traveller MJA practice essentials 2002 177 212-
219
-Goacutemez J Fiebre en el viajero actuacioacuten en urgencias Emergencias 2004 16152-161
- Aparicio P Torrus D Trevintildeo B Zubero Z Guias clinicas SEIMC 2006 Guia de aproximacioacuten al viajero con
fiebre al regreso del troacutepico
- Freedman DO Weld LH Kozarsky PE et al Spectrum of disease and relation to place of
exposure among ill returned travelers N Engl J Med 2006354119-30
- Lo Re V III Gluckman SJ Fever in the returned traveller Am Fam Physician 2003681343-50
- Gascoacuten J Corachan M fiebre en el viajero intercontinental Medicina Integral 2011 37 38-40
- Lopez-Velez R Valoracioacuten diagnoacutestica del paciente con siacutendrome febril tras viaje a los troacutepicos Revista
cliacutenica espantildeola 2001 201 134136
- Perez-Molina JA Diaz menendez M Perez-Ayala A et al Tratamiento de las enfermedades causadas por
paraacutesitos EIMC 2009 11003 1-16
- Perez-Arellano JL Hernandez-Cabrera M Pisos-Alamo E et al Tratamiento de las enfermedades
parasitarias Informacioacuten Terapeacuteutica del sistema nacional de salud 2007 Vol 31 Num 1
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 38 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 34 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 35 de 38
ANEXO 11 DIRECCIONES DONDE ENCONTRAR MAPAS Y ALARMAS DE LAS
PRINCIPALES ENFERMEDADES TROPICALES
MAPAS DE RIESGO DE MALARIA
httpswwwcdcgovmalariamap
httpwwwwhointmalariatravellerses
httpappswhointirisbitstream106652549141WHO-HTM-GMP-20174-spapdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadesmalariazonas20de20riesgohtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE DENGUE
httpswwwcdcgovdengueepidemiologyindexhtml
httpwwwwhointdenguecontrolepidemiologyen
httpfundacionioorgviajarenfermedadesdenguehtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE CHIKUNGUNYA
httpswwwcdcgovchikungunyageoindexhtml
httpfundacionioorgviajarenfermedadeschikungunyahtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE VIRUS ZIKA
httpswwwnccdcgovtravelpageworld-map-areas-with-zika
httpappswhointirisbitstream106652546191WHO-ZIKV-SUR-171-engpdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadeszika20virushtml
httpwwwhealthmaporgzikatimeline
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 36 de 38
MAPAS CON ALARMAS DE ENFERMEDADES INFECCIOSAS POR PAISES
httpswwwnccdcgovtravelnotices
httpwwwwhointcsralertresponseen
httpfundacionioorgviajarmapa_alertashtml
httpwwwhealthmaporges
httpsecdceuropaeuenthreats-and-outbreaks
httpwwwviajarseguroorg
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 37 de 38
7 BIBLIOGRAFIacuteA
- Rapp C Debord T Travel-related fever Rev Med Interne 2011 Dec 32 Suppl 2S224-30
- Poirot JL Campa P Voyage en pays tropical La revue du practicien 2011 61 551-558
- Siikamaumlki HM Kivelauml PS Sipilauml PN et al Fever in travelers returning from malaria-endemic
areas dont look for malaria only J Travel Med 201118 239-44
- Field V Gautret P Schlagenhauf P et al Travel and migration associated infectious diseases
morbidity in Europe 2008BMC Infect Dis 201010330
- Gautret P Cramer JP Field V et al Infectious diseases among travellers and migrants in Europe
EuroTravNet 2010Euro Surveill 201217(26)
- Spira A Assessment of travellers who return home ill Lancet 2003 361 1459-69
- Ryan ET Wilson ME Kain KC Illnes after international travel N Engl J Med 2002347505-16
- Looke D Robson J Infections in the returned traveller MJA practice essentials 2002 177 212-
219
-Goacutemez J Fiebre en el viajero actuacioacuten en urgencias Emergencias 2004 16152-161
- Aparicio P Torrus D Trevintildeo B Zubero Z Guias clinicas SEIMC 2006 Guia de aproximacioacuten al viajero con
fiebre al regreso del troacutepico
- Freedman DO Weld LH Kozarsky PE et al Spectrum of disease and relation to place of
exposure among ill returned travelers N Engl J Med 2006354119-30
- Lo Re V III Gluckman SJ Fever in the returned traveller Am Fam Physician 2003681343-50
- Gascoacuten J Corachan M fiebre en el viajero intercontinental Medicina Integral 2011 37 38-40
- Lopez-Velez R Valoracioacuten diagnoacutestica del paciente con siacutendrome febril tras viaje a los troacutepicos Revista
cliacutenica espantildeola 2001 201 134136
- Perez-Molina JA Diaz menendez M Perez-Ayala A et al Tratamiento de las enfermedades causadas por
paraacutesitos EIMC 2009 11003 1-16
- Perez-Arellano JL Hernandez-Cabrera M Pisos-Alamo E et al Tratamiento de las enfermedades
parasitarias Informacioacuten Terapeacuteutica del sistema nacional de salud 2007 Vol 31 Num 1
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 38 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 35 de 38
ANEXO 11 DIRECCIONES DONDE ENCONTRAR MAPAS Y ALARMAS DE LAS
PRINCIPALES ENFERMEDADES TROPICALES
MAPAS DE RIESGO DE MALARIA
httpswwwcdcgovmalariamap
httpwwwwhointmalariatravellerses
httpappswhointirisbitstream106652549141WHO-HTM-GMP-20174-spapdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadesmalariazonas20de20riesgohtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE DENGUE
httpswwwcdcgovdengueepidemiologyindexhtml
httpwwwwhointdenguecontrolepidemiologyen
httpfundacionioorgviajarenfermedadesdenguehtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE CHIKUNGUNYA
httpswwwcdcgovchikungunyageoindexhtml
httpfundacionioorgviajarenfermedadeschikungunyahtml
httpwwwhealthmaporges
MAPAS DE RIESGO DE VIRUS ZIKA
httpswwwnccdcgovtravelpageworld-map-areas-with-zika
httpappswhointirisbitstream106652546191WHO-ZIKV-SUR-171-engpdfua=1
httpfundacionioorgviajarenfermedadeszika20virushtml
httpwwwhealthmaporgzikatimeline
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 36 de 38
MAPAS CON ALARMAS DE ENFERMEDADES INFECCIOSAS POR PAISES
httpswwwnccdcgovtravelnotices
httpwwwwhointcsralertresponseen
httpfundacionioorgviajarmapa_alertashtml
httpwwwhealthmaporges
httpsecdceuropaeuenthreats-and-outbreaks
httpwwwviajarseguroorg
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 37 de 38
7 BIBLIOGRAFIacuteA
- Rapp C Debord T Travel-related fever Rev Med Interne 2011 Dec 32 Suppl 2S224-30
- Poirot JL Campa P Voyage en pays tropical La revue du practicien 2011 61 551-558
- Siikamaumlki HM Kivelauml PS Sipilauml PN et al Fever in travelers returning from malaria-endemic
areas dont look for malaria only J Travel Med 201118 239-44
- Field V Gautret P Schlagenhauf P et al Travel and migration associated infectious diseases
morbidity in Europe 2008BMC Infect Dis 201010330
- Gautret P Cramer JP Field V et al Infectious diseases among travellers and migrants in Europe
EuroTravNet 2010Euro Surveill 201217(26)
- Spira A Assessment of travellers who return home ill Lancet 2003 361 1459-69
- Ryan ET Wilson ME Kain KC Illnes after international travel N Engl J Med 2002347505-16
- Looke D Robson J Infections in the returned traveller MJA practice essentials 2002 177 212-
219
-Goacutemez J Fiebre en el viajero actuacioacuten en urgencias Emergencias 2004 16152-161
- Aparicio P Torrus D Trevintildeo B Zubero Z Guias clinicas SEIMC 2006 Guia de aproximacioacuten al viajero con
fiebre al regreso del troacutepico
- Freedman DO Weld LH Kozarsky PE et al Spectrum of disease and relation to place of
exposure among ill returned travelers N Engl J Med 2006354119-30
- Lo Re V III Gluckman SJ Fever in the returned traveller Am Fam Physician 2003681343-50
- Gascoacuten J Corachan M fiebre en el viajero intercontinental Medicina Integral 2011 37 38-40
- Lopez-Velez R Valoracioacuten diagnoacutestica del paciente con siacutendrome febril tras viaje a los troacutepicos Revista
cliacutenica espantildeola 2001 201 134136
- Perez-Molina JA Diaz menendez M Perez-Ayala A et al Tratamiento de las enfermedades causadas por
paraacutesitos EIMC 2009 11003 1-16
- Perez-Arellano JL Hernandez-Cabrera M Pisos-Alamo E et al Tratamiento de las enfermedades
parasitarias Informacioacuten Terapeacuteutica del sistema nacional de salud 2007 Vol 31 Num 1
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 38 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 36 de 38
MAPAS CON ALARMAS DE ENFERMEDADES INFECCIOSAS POR PAISES
httpswwwnccdcgovtravelnotices
httpwwwwhointcsralertresponseen
httpfundacionioorgviajarmapa_alertashtml
httpwwwhealthmaporges
httpsecdceuropaeuenthreats-and-outbreaks
httpwwwviajarseguroorg
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 37 de 38
7 BIBLIOGRAFIacuteA
- Rapp C Debord T Travel-related fever Rev Med Interne 2011 Dec 32 Suppl 2S224-30
- Poirot JL Campa P Voyage en pays tropical La revue du practicien 2011 61 551-558
- Siikamaumlki HM Kivelauml PS Sipilauml PN et al Fever in travelers returning from malaria-endemic
areas dont look for malaria only J Travel Med 201118 239-44
- Field V Gautret P Schlagenhauf P et al Travel and migration associated infectious diseases
morbidity in Europe 2008BMC Infect Dis 201010330
- Gautret P Cramer JP Field V et al Infectious diseases among travellers and migrants in Europe
EuroTravNet 2010Euro Surveill 201217(26)
- Spira A Assessment of travellers who return home ill Lancet 2003 361 1459-69
- Ryan ET Wilson ME Kain KC Illnes after international travel N Engl J Med 2002347505-16
- Looke D Robson J Infections in the returned traveller MJA practice essentials 2002 177 212-
219
-Goacutemez J Fiebre en el viajero actuacioacuten en urgencias Emergencias 2004 16152-161
- Aparicio P Torrus D Trevintildeo B Zubero Z Guias clinicas SEIMC 2006 Guia de aproximacioacuten al viajero con
fiebre al regreso del troacutepico
- Freedman DO Weld LH Kozarsky PE et al Spectrum of disease and relation to place of
exposure among ill returned travelers N Engl J Med 2006354119-30
- Lo Re V III Gluckman SJ Fever in the returned traveller Am Fam Physician 2003681343-50
- Gascoacuten J Corachan M fiebre en el viajero intercontinental Medicina Integral 2011 37 38-40
- Lopez-Velez R Valoracioacuten diagnoacutestica del paciente con siacutendrome febril tras viaje a los troacutepicos Revista
cliacutenica espantildeola 2001 201 134136
- Perez-Molina JA Diaz menendez M Perez-Ayala A et al Tratamiento de las enfermedades causadas por
paraacutesitos EIMC 2009 11003 1-16
- Perez-Arellano JL Hernandez-Cabrera M Pisos-Alamo E et al Tratamiento de las enfermedades
parasitarias Informacioacuten Terapeacuteutica del sistema nacional de salud 2007 Vol 31 Num 1
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 38 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 37 de 38
7 BIBLIOGRAFIacuteA
- Rapp C Debord T Travel-related fever Rev Med Interne 2011 Dec 32 Suppl 2S224-30
- Poirot JL Campa P Voyage en pays tropical La revue du practicien 2011 61 551-558
- Siikamaumlki HM Kivelauml PS Sipilauml PN et al Fever in travelers returning from malaria-endemic
areas dont look for malaria only J Travel Med 201118 239-44
- Field V Gautret P Schlagenhauf P et al Travel and migration associated infectious diseases
morbidity in Europe 2008BMC Infect Dis 201010330
- Gautret P Cramer JP Field V et al Infectious diseases among travellers and migrants in Europe
EuroTravNet 2010Euro Surveill 201217(26)
- Spira A Assessment of travellers who return home ill Lancet 2003 361 1459-69
- Ryan ET Wilson ME Kain KC Illnes after international travel N Engl J Med 2002347505-16
- Looke D Robson J Infections in the returned traveller MJA practice essentials 2002 177 212-
219
-Goacutemez J Fiebre en el viajero actuacioacuten en urgencias Emergencias 2004 16152-161
- Aparicio P Torrus D Trevintildeo B Zubero Z Guias clinicas SEIMC 2006 Guia de aproximacioacuten al viajero con
fiebre al regreso del troacutepico
- Freedman DO Weld LH Kozarsky PE et al Spectrum of disease and relation to place of
exposure among ill returned travelers N Engl J Med 2006354119-30
- Lo Re V III Gluckman SJ Fever in the returned traveller Am Fam Physician 2003681343-50
- Gascoacuten J Corachan M fiebre en el viajero intercontinental Medicina Integral 2011 37 38-40
- Lopez-Velez R Valoracioacuten diagnoacutestica del paciente con siacutendrome febril tras viaje a los troacutepicos Revista
cliacutenica espantildeola 2001 201 134136
- Perez-Molina JA Diaz menendez M Perez-Ayala A et al Tratamiento de las enfermedades causadas por
paraacutesitos EIMC 2009 11003 1-16
- Perez-Arellano JL Hernandez-Cabrera M Pisos-Alamo E et al Tratamiento de las enfermedades
parasitarias Informacioacuten Terapeacuteutica del sistema nacional de salud 2007 Vol 31 Num 1
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 38 de 38
TIacuteTOL DEL PROTOCOL PROCEDIMENT GUIA
MANUAL INSTRUCCIOacute DE TREBALL
CODI
REVISIOacute
NOM DEL SERVEIUNITAT O AgraveREA
DATA
Pagravegina 38 de 38