กระบวนการมสวนรวมของประชาชนทตงอยบนพนฐานของสทธชมชนในการ

จดทาขอบญญตทองถนทางทะเล: กรณศกษาองคการบรหารสวนตาบล

ทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช

นฤดม ทมประเสรฐ

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร

รฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต

คณะรฐประศาสนศาสตร

สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร

2554

(4)

บทคดยอ

ชอวทยานพนธ กระบวนการมสวนรวมของประชาชนทตงอยบนพนฐานของสทธชมชน

ในการจดทาขอบญญตทองถนทางทะเล: กรณศกษาองคการบรหารสวน

ตาบลทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช

ชอผเขยน นายนฤดม ทมประเสรฐ

ชอปรญญา รฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต

ปการศกษา 2554

การวจยครงนมจดประสงคเพอศกษา 1) รปแบบหรอวธการในการจดการทรพยากรชายฝง

โดยชมชนในปจจบนทมลกษณะความทบซอนเชงสถาบน 2) ววฒนาการการตอสของชมชน

ชาวประมงพนบานตาบลทาศาลาตอการลกลอบทาประมงของเรอประมงพาณชยในเขต 3,000 เมตร

ตงแตอดตจนถงปจจบน 3) กระบวนการการมสวนรวมของประชาชน และปจจยททาใหเกด

ความสาเรจ ในการจดทาขอบญญตทองถนทางทะเลภายใตกระบวนการมสวนรวม วธการศกษาใช

วธวจยเชงคณภาพโดยศกษาขอมลจากเอกสาร ใชการสงเกตแบบมสวนรวมและไมมสวนรวม และ

ใชการสมภาษณผใหขอมลหลก จากนนจงนาขอมลทไดมาตรวจสอบ ตความ และวเคราะหขอมล

เพอหาขอสรป

ผลการศกษาพบวา การจดการทรพยากรชายฝงโดยรฐในปจจบนมลกษณะความทบซอน

เชงสถาบนเปนปญหาสาคญ ในขณะทชาวประมงพนบานอาวทาศาลาตงแตอดตถงปจจบนม

รปแบบและวธการในการจดการทรพยากรโดยการกาหนดกฎหรอกตการวมกน ผานระบบสทธ

โดยแบงไดเปน 1) สทธในการเขาถงทรพยากร 2) สทธการใชประโยชน ซงสามารถแบงออกเปน 2

ลกษณะ คอ 2.1)สทธการใชประโยชนแบบชวคราว 2.2) สทธการใชประโยชนแบบถาวร 3) สทธ

ของผมากอน 4) สทธในการใชเครองมอประมงทไมทาลายระบบนเวศ 5) สทธในการนาทรพยากร

ขนมาใช และ 6) สทธ ทจะใชทรพยากรโดยไมสรางความเดอดรอน หรอละเมดสทธผอน

ววฒนาการการตอสของชมชนชาวประมงพนบานอาวทาศาลาตอการลกลอบทาประมงของ

(4)

เรอประมงพาณชยในเขต 3,000 เมตรจากชายฝง สามารถแบงออกไดเปน 3 ชวงคอ ชวงท 1 เรม

ตงแตทศวรรษ 2490 - พ.ศ. 2534 เปนชวงของการกอตวของปญหาผานนโยบายการพฒนาการ

ประมงของรฐ โดยหลงจากป 2530 เปนตนมาชาวประมงพนบานกเรมประสบกบปญหาการลกลอบ

ทาประมงของเรออวนรน และอวนลาก ชาวประมงแกปญหากนเองโดยใชการเจรจาจนถงการนา

เรอออกไปขบไล กอใหเกดปญหาความขดแยงกบหมบานขางเคยง ชวงท 2 พ.ศ. 2535-2545 ป

2535 เปนปแรกทเรอคราดหอยลกลอบเขามาคราดหอย ชาวประมงแกปญหาโดยการแจงไปยง

เจาหนาทของรฐ แตกไมเปนผลจงเกดเปนปรากฏการณทชาวประมงพนบานและประมงอวนรน

อวนลากรวมมอกนเนองจากไดผลกระทบจากเรอคราดหอยโดยตรง โดยใชวธชมนมประทวงดวย

การปดอาวและนาเรอขนมาปดถนน ชวงท 3 พ.ศ. 2546-ปจจบน เรอคราดหอยลกลอบเขามาคราด

อกครงในป 2550 ซงชาวบานมความเขมแขงมากขนโดยกอตงเปนกลมประมงพนบานกอนจะ

รวมกนเปนเครอขายประมงพนบานอาวทาศาลา มการยนหนงสอถงหนวยงานของรฐ ชมนม

ประทวงหนวยงานของรฐ กอนทจะรวมกบองคการบรหารสวนตาบลทาศาลาและองคกรอนๆจดทา

ขอบญญตทองถนทางทะเลไดสาเรจและแกปญหาไดในทสด ในการจดทาขอบญญตทองถนทาง

ทะเลพบวาประชาชนมสวนรวมใน 4 ขนตอนดงน ขนท1 มสวนรวมในการวางแผน ขนท2 มสวน

รวมในการดาเนนการ ขนท3 มสวนรวมในการจดสรรผลประโยชน และขนท4 มสวนรวมในการ

ตดตามและประเมนผล สาหรบปจจยททาใหเกดความสาเรจในการจดทาขอบญญตนคอ 1)

ดาเนนการถกตองตามหลกการการจดทาขอบญญตทองถน 2) ภาครฐมกฎหมายและนโยบาย

สนบสนนในเรองสทธชมชนและกระบวนการมสวนรวม 3) จตสานกและประโยชนรวมกน 4)

หนวยงานตางๆสนบสนน 5) ผนาทเขมแขง 6)กระบวนการเรยนรรวมกน 7) สอมวลชน และ 8)

องคกรพฒนาเอกชน

(4)

ABSTRACT

Title of Thesis People's Participation Process Based on Community Rights to

Preparation the Local Ordinances Sea: A Case Study of Tha

Sala Sub District Administration Organization, Nakhon Si

Thammarat

Author Mr. Narudom Timprasert

Degree Master of Public Administration

Year 2011

_____________________________________________________________________

The purpose of this study aimed to investigate 1) The form or the method to

manage the coastal resource management in the community at the present which is

characterized by overlapping institutional 2) Evolution of the struggle of indigenous

fishing communities at Tha Sala against the illegal commercial fishing 3,000 meters

fishing vessels from past to present 3) People's participation process and the factors

that cause for success in preparation the local ordinances sea with all sectors. This

paper discusses the use of qualitative research methods by the document, using to

investigated with participation and nonparticipation. And interviews with key

informants. Then bring the information to examine, interpret, and analyze for

conclusions.

The results showed that the coastal resource management by the public sector

at the presence had the main problem with the overlapping institutional. While the

indigenous fishing at Tha Sala from the past to the present had the patterns of

resource management by the rules or the rules together through the right system.

Which can be divided into 6 types 1) The right to access the resources 2) the right to

use; there are 2.1) the right to temporary use 2.2) 3) the right to permanent use 4) the

right to the fishing equipment that does not destroy the ecosystem 5) the rights to used

the resources and 6) the right to use resources that does not make trouble or violate

(4)

the rights of others. Evolution of the struggle of indigenous fishing communities at

Tha Sala against the illegal commercial fishing 3,000 meters fishing vessels from the

coast. It can be divided into three phase; the decade from B.C 2490 - B.C 2534 was

the formation of the problem through the development of fisheries policy by public

sector after B.C 2530, the indigenous fishing began to face with the problem about

illegal fishing vessels by push net and trawl nets. The indigenous fishing solve the

problems themselves by using the negotiations to bring the ship to repel. Cause

conflicts with neighboring villages. Second phase of B.C 2535- B.C 2545 in B.C 2535

is the first year that the ship smuggle shell dredges. The fishermen solve the problem

by notifying to the authorities but no result. Which is the phenomenon that the

indigenous fishing and push net fishing cooperate by the impact of shell dredges

directly. By using the protest by closing the bay and bring the boat off the road during

The 3 phase B.C 2546 to present the ship smuggle shell dredges again in B.C 2550.

The villagers has been greatly strengthened by the establishment of a fishery will be

combined into a network of indigenous fishing at Tha Sala Bay. They has submitted a

letter to the government, anti- government protests, before to join the Tha Sala sub

district administration organization and other organizations have been preparated the

local ordinances sea successfully and can be solve the problem. The people had

participation to plan, run the operate, allocation of benefits and evaluation. The

factors that lead to success in the preparation of this provision are: 1) to be prepared in

accordance with local ordinances 2) government legislation and policies on the

community rights and participation process 3) awareness and mutual benefit

4) supporting organizations 5) strong readerships 6) the learning process together

7) medias and 8)

Non Governmental Organizations

(6)

(4)

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบนสาเรจลลวงไดดวยด ดวยความอนเคราะหจากบคคลหลายทานทไดชวย

ชแนะการศกษาวจย ใหความชวยเหลอ และใหขอแนะนาทมคณคายงตอผเขยน

ผเขยนขอขอบพระคณนายเจรญ โตะอแตและครอบครว ตลอดจนชาวประมงพนบานแหงอาว

ทาศาลาทกทาน ทเสยสละเวลาใหผเขยนไดเขาไปศกษาและเกบรวบรวมขอมล ขอขอบคณในความ

จรงใจและไมตรจต ตลอดระยะเวลาทผเขยนใชชวตอยในชมชน ขอขอบพระคณปลดอาเภอทาศาลา

ทองถนอาเภอทาศาลา นายกองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา ปลดองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา

เลขานายกองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา อาจารยสจาร แกวคง และเจาหนาทโครงการพฒนาชมชน

เปนสขทภาคใตทกทานทไดสละเวลาใหขอมลตางๆ แกผเขยน ขอขอบคณเจาหนาทองคการบรหารสวน

ตาบลทาศาลาทกทานทใหความชวยเหลอผเขยนเปนอยางดตลอดระยะเวลาทผเขยนเขาไปเกบขอมล

ขอขอบพระคณผชวยศาสตราจารย ดร. พลอย สบวเศษ เปนอยางสงทใหความเมตตา ให

กาลงใจและใหคาแนะนาตางๆ อนเปนประโยชนอยางยงตอผเขยน ตลอดจนใหความชวยเหลอใน

กระบวนการทาวทยานพนธทกๆ ขนตอน ขอขอบพระคณศาสตราจารย ดร. กฤษ เพมทนจตต ทให

ขอชแนะและคาแนะนาตางๆ อนเปนประโยชนตอการทาวทยานพนธ ขอขอบพระคณผชวย

ศาสตราจารย ดร. สรพล สยะพรหม ประธานกรรมการสอบทไดกรณาสละเวลามารบหนาทนและ

ไดใหขอเสนอแนะ และขอคดเหน เพอใหวทยานพนธมความสมบรณยงขน

ขอขอบพระคณคณาจารยคณะรฐประศาสนศาสตร สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร

ขอขอบพระคณคร อาจารยทกทานทไดถายทอดความรทางดานวชาการและอบรมสงสอนในหลายๆ สง

ทจาเปนตอการดาเนนชวต และขอขอบคณเจาหนาทคณะรฐประศาสนศาสตรและเจาหนาทสานก

บรรณสารการพฒนาทกทานทไดชวยเหลอและอานวยความสะดวกแกผเขยนเปนอยางดเสมอมา

ขอขอบคณเพอนๆ พๆ นองๆ ทกคนทเปนกาลงใจ ใหคาปรกษา ขอเสนอแนะและใหความ

ชวยเหลอซงกนและกนมาโดยตลอด

สดทายนขอกราบขอบพระคณบดา มารดา ทไดใหโอกาสในการศกษา และโอกาสทกอยาง

ในชวต พรอมทงใหการสนบสนนผเขยนในทกๆ ดาน

นฤดม ทมประเสรฐ

กมภาพนธ 2555

(4)

สารบญ

หนา

บทคดยอ (3)

ABSTRACT (5)

กตตกรรมประกาศ (7)

สารบญ (8)

สารบญตาราง (11)

สารบญภาพ (12)

บทท 1 บทนา 1

1.1 ความเปนมาและความสาคญของปญหา 1

1.2 วตถประสงคของการวจย 3

1.3 คาถามการวจย 4

1.4 ขอบเขตการวจย 4

1.5 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 5

1.6 นยามปฏบตการ 5

1.7 กรอบแนวคดในการศกษา 6

บทท 2 การทบทวนวรรณกรรม 7

2.1 แนวคดเกยวกบสทธชมชน 7

2.2 แนวคดเกยวกบการมสวนรวม 16

2.3 แนวคดเกยวกบการปกครองทองถนและการออกขอบญญตทองถน 49

2.4 ลกษณะของประมงพนบาน 59

2.5 การศกษาวเคราะหเชงสถาบน (Institutional Analysis Method) 61

2.6 หนวยงานและนโยบายของรฐทเกยวของกบการจดการทรพยากรชายฝง 65

ในระยะ 3,000 เมตรจากชายฝง

2.7 ขอมลพนฐานของตาบลทาศาลา 77

(4)

2.8 งานวจยทเกยวของ 79

บทท 3 ระเบยบวธวจย 83

3.1 ขอมลและแหลงขอมล 83

3.2 วธการศกษา 84

3.3 เครองมอทใชในการศกษาวจย 85

3.4 การเกบรวบรวมขอมล 85

3.5 การตรวจสอบขอมล 86

3.6 การวเคราะหขอมล 86

3.7 การเขยนรายงานและผลการศกษา 86

บทท 4 ผลการวจย 87

4.1 รปแบบหรอวธการจดการทรพยากรชายฝงโดยชมชน 88

4.2 นโยบายการพฒนาการประมงของรฐ 100

4.3 ปญหาความทบซอนเชงสถาบน 104

4.4 ปญหาการลกลอบทาประมงของเรอประมงพาณชยในเขต 3,000 เมตร 116

4.5 ววฒนาการการตอสของชมชนชาวประมงพนบานตอการลกลอบทาประมง 122

ของเรอประมงพาณชยในเขต 3,000 เมตรจากชายฝง

4.6 การจดทาขอบญญตทองถนทางทะเลขององคการบรหารสวนตาบลทาศาลา 146

ภายใตกระบวนการมสวนรวมของประชาชน

4.7 การวเคราะหกระบวนการมสวนรวมของประชาชน 151

4.8 ปจจยททาใหเกดความสาเรจในการจดทาขอบญญตทองถนทางทะเล 154

บทท 5 สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ 160

5.1 สรปและอภปรายผล 160

5.2 ขอเสนอแนะ 170

บรรณานกรม 173

ภาคผนวก 188

ภาคผนวก ก แนวคาถามสมภาษณ 189

ภาคผนวก ข ขอบญญตองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา 193

เรอง การอนรกษและใชประโยชนทรพยากรทางทะเล

และชายฝงอยางย งยน พ.ศ. ๒๕๕๒

(9)

(4)

ภาคผนวก ค จดหมายเปดผนก เรอง เรอคราดหอยลายในอาวทาศาลา อ.ทาศาลา 204

จงหวดนครศรธรรมราช

ประวตผเขยน 207

(10)

(4)

สารบญตาราง

ตารางท หนา

4.1 การจดสรรการเงนของกลมออมทรพย 131

4.2 ววฒนาการการตอสของชมชนชาวประมงพนบานตอการลกลอบทาประมง 144

ของเรอประมงพาณชยในเขต 3,000 เมตรจากชายฝง

(4)

สารบญภาพ

ภาพท หนา

1.1 กรอบแนวคดในการศกษา 6

2.1 ลาดบขนของการมสวนรวมทางการเมองในบรบทสากล 27

2.2 การมสวนรวมของประชาชน 29

2.3 กระบวนการของระบอบประชาธปไตยแบบมสวนรวม 30

2.4 ระดบขนการมสวนรวมของประชาชน 33

2.5 กระบวนการมสวนรวม 40

2.6 เปรยบเทยบบนไดแหงการมสวนรวมของพลเมองตามแนวคดของ 43

Arnstein กบลกษณะการมสวนรวมตามแนวคดของ White

4.1 รปแบบหรอวธการในการจดการทรพยากรชายฝงโดยชมชน 99

4.2 ปจจยททาใหเกดความสาเรจในการจดทาขอบญญตทองถนทางทะเล 159

1

บทท 1

บทนา

1.1 ความเปนมาและความสาคญของปญหา

ประเทศไทยมพนทชายฝงตดทะเล 23 จงหวด รวมความยาว 2,614 กโลเมตร เปนพนท

ชายฝงภาคใตทงในฝงอาวไทยและทะเลอนดามน 1,672 กโลเมตร (ภาคภม วธานตรวฒน, 2547:

221) สาหรบพนทภาคใตชาวประมงพนบานมจานวนรอยละ 63.6 ของชาวประมงทงหมด

อกรอยละ 20.7 เปนลกจางในกจการประมง ขณะทประมงพาณชยมจานวนรอยละ 15.7 ชาวประมง

พนบานทงหมดจบสตวนารวมกนไดรอยละ 12 ของปรมาณสตวนาทจบไดทงหมด ทเหลอเปนสตว

น าทจบโดยชาวประมงพาณชยซงมจานวนเพยงรอยละ 15.7 ของชาวประมงในภาคใต (ภาคภม

วธานตรวฒน, 2547: 228-229)

พนทชายฝงของภาคใตมทรพยากรทสาคญ เชน สตวนา ปาชายเลน หญาทะเล และปะการง

ซงลวนแตเปนองคประกอบทเกอหนนกนภายใตความสมดลของระบบนเวศชายทะเล กอใหเกด

ความมนคงและความอดมสมบรณของพนทชายฝงและสตวน านานาพนธ ขณะเดยวกนยงเปน

แหลงอาหารและการใชประโยชนจากทรพยากร ทงทางตรงและทางออมของชมชนประมงพนบาน

และประชากรทวไปของประเทศ อยางไรกตาม การพฒนาประเทศในระยะทผานมาไดมการนาเอา

ทรพยากรธรรมชาตมาใชในการผลตโดยมวตถประสงคทจะเพมรายไดประชาชาตและยกระดบ

ความเปนอยของประชาชน แตเปนการใชทรพยากรอยางไมจากดจนทาใหทรพยากรทเคยอดม

สมบรณรอยหรอและเสอมโทรม มการแยงใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

จนเกดปญหาความขดแยงขนในสงคมเพราะเปนการพฒนาทขาดการบรหารจดการทเหมาะสม

(มานะ ชวยช, 2546: 2) สาหรบทรพยากรประมงและทรพยากรชายฝงสามารถหลอเลยงสงคมไทย

อยางย งยนหากเราตระหนกทจะชวยกนดแลรกษาและใชประโยชนอยางย งยน ดวยวธการอนชาญ

ฉลาดซงตองตงอยบนฐานความคดและการพฒนาแบบเปนองครวมโดยประชาชนมสวนรวม แต

การใชประโยชนพนทชายฝงและการพฒนากจการประมงทผานมาของไทยเปนไปในทางทาลาย

เพอกอบโกยเงนใหมากทสด ซงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต เรยกวา การสรางความ

เจรญเตบโตทางเศรษฐกจ (ภาคภม วธานตรวฒน, 2547: 222) รฐบาลทกยคสมยขาดความรความ

2

เขาใจในปญหาทะเล และตดสนใจดาเนนนโยบายตางๆ ตามแรงกดดนทางการเมองและอทธพล

ของเครอขายอตสาหกรรมการประมง (ภาคภม วธานตรวฒน, 2547: 234) การบรหารและจดการ

ทรพยากรประมงและสงแวดลอมของหนวยงานของรฐเปนไปแบบขาดเอกภาพ ไมสามารถควบคม

การทาประมงใหเปนไปตามกฎหมายได ฝายชาวประมงกขาดจตสานกในการอนรกษทรพยากร

แขงขนกนจบสตวน าใหไดมากทสดแบบขาดความรบผดชอบ (บญเลศ ผาสข, ม.ป.ป. อางถงใน

บรรจง นะแส, 2545: 31-32)

ปจจบนทะเลและชายฝงอยในสภาวะเสอมโทรมตดตอกนมานาน จนหลายฝายมองวาได

มาถงจดวกฤต (คณะอนกรรมการศกษาและกาหนดมาตรการทเหมาะสมในการแกไขปญหาการทา

ประมงปลากระตกโดยใชแสงไฟประกอบ, 2542: 170; ภาคภม วธานตรวฒน, 2547: 223) กลาวคอ

ในป พ.ศ. 2504 สามารถจบสตวน าในอาวไทยไดชวโมงละ 298 กโลกรม ตอมาลดลงเหลอเพยง

ชวโมงละ 20 กโลกรมในป พ.ศ. 2532 และในป พ.ศ. 2542 เหลอเพยง 3 กโลกรมตอชวโมง

นอกจากนปลาทจบไดยงเปนปลาขนาดเลกและลกปลาเศรษฐกจรอยละ 40 (รายงานสถานการณ

คณภาพสงแวดลอม, 2544 อางถงใน ภาคภม วธานตรวฒน, 2547: 224)

การลดลงของปรมาณสตวนาทงทางดานจานวนและขนาด มสาเหตทสาคญดานหนงซงเกด

จากการนาเครองมอแบบใหมมาใชจบสตวนาแบบ “กวาดทะเล” ซงเกนเพดานขดความสามารถของ

ระบบธรรมชาตทจะผลตทดแทนไดทน (สงบ สงเมอง, 2546: 75) โดยกลมนายทนประมงพาณชย

ใชอวนลากและอวนรน ใชเรอปนไฟปลากระตก เรอคราดหอย เปนตน ภายใตนโยบายสงเสรมการ

ผลตเพอการสงออกของรฐบาลซงถอไดวาประสบความสาเรจในแงการสรางมลคาทางเศรษฐกจ

แตในอกดานหนงไดสรางปญหาโดยขาดการควบคมดแลและตดตามผลกระทบทเกดขนกบ

ชาวประมงพนบาน (สงบ สงเมอง, 2546: 184-185) ทาใหชาวประมงพนบานไดรบผลกระทบจาก

การขยายตวของประมงพาณชยอยางตอเนอง ปญหาดงกลาวทวความรนแรงขนเปนลาดบ เมอ

ทรพยากรสตวนาในบรเวณนานนาลกลดลง และเมอมการประกาศเขตจาเพาะทางทะเลของประเทศ

ใกลเคยง ทาใหชาวประมงพาณชยเรมหนมาทาประมงในบรเวณชายฝงเพราะยงคงมความอดม

สมบรณอย ทงทมกฎหมายหามทาประมงในบรเวณ 3,000 เมตร จากชายฝงซงเปนพนทอนรกษและ

ทากนของชาวประมงพนบาน จนนาไปสความขดแยงของทงสองฝาย (มานะ ชวยช, 2546: 2)

อาวทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช ซงมเนอทถง 15,000 กวาไร เรยกไดวาเปน “อาว

ทองคา” (องคการกระจายเสยงและแพรภาพสาธารณะแหงประเทศไทย, 2552) เพราะเปนแหลง

หอยลายขนาดใหญของประเทศและอดมไปดวยสตวน านานาชนด นบเปนพนทหนงทประสบ

ปญหาการเขามารกรานและแยงชงทรพยากรจากกองเรอประมงพาณชยตางๆ ในเขต 3,000 เมตร

จากชายฝง เปนประจา ดงปรากฏเปนหวขอขาวหรอรายงานพเศษตามหนงสอพมพ เชน เมองคอน

3

ผนกลาเรอประมงบกรกจบปลาทเขตหาม (ไทยโพสต, 2550, 24 พฤษภาคม: 18) ชาวประมง

พนบานสดทนเรอคราดหอยผดกม.รวมพลงลยจบได 3 ลา ยดหอยกวา 5 ตน (พมพไทย, 2552, 3

กนยายน: 13) ประมงพนบานช าเรออวนดนรกลาทาเดอดรอนหนก (ไทยโพสต, 2550, 16 ตลาคม:

18) ประมงพนบานรองผ วานครฯหามเรอคราดหอยเขาจงหวด (กรงเทพธรกจ , 2550, 29

พฤศจกายน: 12) เรอประมงพาณชยรกประมงพนบาน “หอยลาย” อาวทาศาลาสญพนธ (ดารงพนธ

ใจหาว, 2550: 9) โจรปลนหอย (กรงเทพธรกจ, 2550, 24 ธนวาคม: 1, 4) เปนตน

การลกลอบเขามาทาประมงในเขต 3,000 เมตรจากชายฝงนนนอกจากจะเปนการทาลาย

ระบบนเวศทาใหสตวน าลดลงแลว ยงทาใหเครองประมงพนบานทชาวบานใชทามาหากนชารด

เสยหาย (มานะ ชวยช, 2546: 3) จากปญหาทกลาวมาทาใหชมชนรวมมอกนตอสเพอชวยกนแกไข

ปญหาภายใตกระบวนการแบบมสวนรวมของทกภาคสวนเพอรางขอบญญตองคการบรหารสวน

ตาบลทาศาลาเรอง การอนรกษและใชประโยชนทรพยากรทางทะเลและชายฝงอยางย งยน

พทธศกราช 2552 เพอใชเปนแนวทางในการจดการทรพยากรและแกไขปญหาการทาประมงชายฝง

ซงรางดงกลาวผานการเหนชอบจากสภาองคการบรหารสวนตาบลทาศาลาเมอวนท 30 กนยายน

2552 ซงถอไดวาเปนขอบญญตทองถนทางทะเลทองถนแรกของประเทศไทย (บานเมอง, 2553, 17

กมภาพนธ: 14)

จากปรากฏการณดงกลาว ผวจยจงมความสนใจทจะศกษาววฒนาการการตอสของชมชน

ชาวประมงพนบานในการจดการทรพยากรชายฝง กระบวนการการมสวนรวมและบทบาทของทก

ภาคสวนในการออกขอบญญตทองถนทางทะเล รวมถงปจจยททาใหเกดความสาเรจในการออก

ขอบญญตทองถนทางทะเลในพนทตาบลทาศาลา

1.2 วตถประสงคของการวจย

1) เพอศกษารปแบบหรอวธการในการจดการทรพยากรชายฝงโดยชมชนในปจจบนทม

ลกษณะความทบซอนเชงสถาบน

2) เพอศกษาววฒนาการการตอสของชมชนชาวประมงพนบานตาบลทาศาลาตอการ

ลกลอบทาประมงของเรอประมงพาณชยในเขต 3,000 เมตรตงแตอดตจนถงปจจบน

3) เพอศกษากระบวนการการมสวนรวมของภาคประชาชน และปจจยท ท าใหเกด

ความสาเรจในการจดทาขอบญญตทองถนทางทะเลภายใตกระบวนการการมสวนรวม

4

1.3 คาถามการวจย

1) การจดการทรพยากรชายฝงโดยชมชนมรปแบบ วธการ หรอสาระสาคญอยางไร

2) ปญหาความทบซอนเชงสถาบนมลกษณะและสงผลกระทบอยางไร

3) การตอสของชมชนชาวประมงพนบานตาบลทาศาลาตอการลกลอบทาประมงของ

เรอประมงพาณชยในเขต 3,000 เมตรจากชายฝง มววฒนาการความเปนมาอยางไร ตงแตอดตจนถง

ปจจบน ในแตละยคสมยวธการตอสเปลยนแปลงไปหรอไม อยางไร

4) การจดทาขอบญญตทองถนทางทะเลภายใตกระบวนการการมสวนรวมของทกภาคสวน

ขององคการบรหารสวนตาบลทาศาลา ภาคประชาชนมสวนรวมในกระบวนการใดบาง

5) มปจจยใดททาใหการออกขอบญญตทองถนทางทะเลภายใตภายใตกระบวนการการม

สวนรวมของทกภาคสวนประสบผลสาเรจ

1.4 ขอบเขตการวจย

1.4.1 ขอบเขตดานพนทและประชากร

การวจยครงนผวจยมงศกษาชมชนและกลมชาวประมงพนบานในเขตองคการบรหารสวน

ตาบลทาศาลา อาเภอทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช และหนวยงานทเกยวของ โดยเฉพาะองคการ

บรหารสวนตาบลทาศาลา ทดาเนนการจดทาขอบญญตทองถนทางทะเลภายใตกระบวนการ

นโยบายสาธารณะแบบมสวนรวมของทกภาคสวน

1.4.2 ขอบเขตดานเนอหา การวจยครงนครอบคลมเนอหาเกยวกบ

1.4.2.1 รปแบบของการจดการทรพยากรชายฝง (สต วน า) โดยชมชนในปจจบนท

มลกษณะความทบซอนเชงสถาบน

1.4.2.2 การตอสของชาวประมงพนบานตาบลทาศาลาตอการลกลอบทาประมง

ของเรอประมงพาณชยในเขต 3,000 เมตรจากชายฝง ตงแตอดตจนถงปจจบน

1.4.2.3 กระบวนการการในการจดทาขอบญญตทองถนทางทะเลภายใต

กระบวนการการมสวนรวมของทกภาคสวน

1.4.2.4 ปจจยททาใหเกดความสาเรจในการจดทาขอบญญตทองถนทางทะเลของ

องคการบรหารสวนตาบลทาศาลา

5

1.4.3 ขอบเขตดานเวลา

1.4.3.1 เวลาทใชในการทาวจย (พฤศจกายน 2553-กมภาพนธ 2555)

1.4.3.2 เวลาทใชขอมลมาวเคราะห (ตงแตทศวรรษ 2490-ปจจบน)

1.5 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1) เขาใจถงรปแบบหรอวธการในการจดการทรพยากรชายฝงโดยชมชน

2) เขาใจถงววฒนาการการตอสของชมชนชาวประมงพนบานตาบลทาศาลาตอการลกลอบ

ทาประมงของเรอประมงพาณชยในเขต 3,000 เมตรจากชายฝง ตงแตอดตจนถงปจจบน

3) เขาใจถงกระบวนการการมสวนรวมของภาคประชาชน และทราบถงปจจยททาใหเกด

ความสาเรจในการจดทาขอบญญตทองถนทางทะเลภายใตกระบวนการการมสวนรวมของทกภาค

สวน

4) เปนตนแบบใหกบชมชนอนในการจดการทรพยากรชายฝงโดยการมสวนรวมของภาค

ประชาชน

1.6 นยามปฏบตการ

กระบวนการมสวนรวมของประชาชน หมายถง การกระทาใดๆ ของประชาชนใน

กระบวนการนโยบายสาธารณะซงมผลกระทบตอชวตและความเปนอยของตนเองและสวนรวม

ตงแตขนตอนการสวนรวมในการวางแผน การมสวนรวมในการดาเนนการ การมสวนรวมในการ

จดสรรผลประโยชน จนถงขนตอนการมสวนรวมในการตดตามประเมนผลดวยความสมครใจ โดย

มจดมงหมายทจะมอทธพลตอการกาหนดหรอเลอกใชนโยบายสาธารณะดงกลาว

ขอบญญตทองถนทางทะเล หมายถง ขอบญญตองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา เรอง

การอนรกษและใชประโยชนทรพยากรทางทะเลและชายฝงอยางย งยน พ.ศ. 2552

ความทบซอนเชงสถาบน หมายถง ความลกลน ความขดแยงกนของกฎหมาย นโยบาย

มาตรการ บทบาท อานาจ หนาทของหนวยงานตางๆของรฐ หรอความขดแยง ความไมสอดคลอง

กนระหวางกฎหมาย อานาจ หนาทของหนวยงานของรฐ กบจารตประเพณ วฒนธรรมของ

ประชาชน ซงทงคตางตองการบรรลจดมงหมายเดยวกน

ชาวประมงพนบาน หมายถง ชาวประมงพนบานทอาศยอยในเขตองคการบรหารสวน

ตาบลทาศาลา

6

ทรพยากรชายฝง ในการศกษาครงหนหมายถง ทรพยากรสตวน าทงบรเวณชายฝงและ

ทะเล

ประธานเครอขายประมงพนบาน หมายถง ประธานเครอขายประมงพนบานอาวทาศาลา

ต.ทาศาลา อ.ทาศาลา จ.นครศรธรรมราช

สทธชมชน หมายถง อานาจอนชอบธรรมของชมชนในการบรหารจดการ พทกษรกษา

ทรพยากรธรรมชาต วฒนธรรมและสงแวดลอม เพอใหเกดประโยชนแกสวนรวมอยางย งยน

1.7 กรอบแนวคดในการศกษา

การศกษากระบวนการมสวนรวมของประชาชนทตงอยบนพนฐานของสทธชมชนในการ

จดทาขอบญญตทองถนทางทะเล กรณศกษาองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา จงหวด

นครศรธรรมราช มกรอบแนวคดสาหรบเปนแนวทางในการศกษาแสดงไดดงภาพท 1.1

กรอบแนวคดในการศกษาเรองกระบวนการมสวนรวมของประชาชนทตงอยบนพนฐานของสทธชมชนในการ

จดทาขอบญญตทองถนทางทะเล กรณศกษาองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช

ภาพท 1. 1 กรอบแนวคดในการศกษา

สาเหต ววฒนาการการตอส

(แบงตามชวงเวลา)

ปญหาการลกลอบ

ทาประมงในเขต

3,000 เมตร

ผลกระทบ

กระบวนการ

มสวนรวม

การศกษา

เชงสถาบน

ปจจยททาใหเกด

ความสาเรจ

ขอบญญตทองถนทาง

ทะเลภายใตกระบวนการ

มสวนรวม

ขนตอน

การจดทา

วธการ

แกปญหา

ผล

สทธชมชน

7

บทท 2

การทบทวนวรรณกรรม

การศกษาเรองกระบวนการการมสวนรวมของประชาชนทตงอยบนพนฐานของสทธชมชน

ในการจดทาขอบญญตทองถนทางทะเล กรณศกษาองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา จงหวด

นครศรธรรมราช ผวจยไดศกษาแนวคด ทฤษฎและงานวจยทเกยวของเพอใชเปนแนวทางในการ

ศกษาวจย โดยแบงออกเปนสาระสาคญดงน

2.1 แนวคดเกยวกบสทธชมชน

2.2 แนวคดเกยวกบการมสวนรวม

2.3 แนวคดเกยวกบการปกครองทองถนและการออกขอบญญตทองถน

2.4 ลกษณะของประมงพนบาน

2.5 การศกษาวเคราะหเชงสถาบน (Institutional Analysis Method)

2.6 หนวยงานและนโยบายของรฐทเกยวของกบการจดการทรพยากรชายฝงในระยะ 3,000

เมตรจากชายฝง

2.7 ขอมลพนฐานของตาบลทาศาลา

2.8 งานวจยทเกยวของ

2.1 แนวคดเกยวกบสทธชมชน

2.1.1 ววฒนาการของสทธชมชน

ในทางประวตศาสตร “สทธชมชน” เปนสทธดงเดมทมมานานในชมชน ทองถน และกลม

ชาตพนธไมวาจะในสงคมไทยหรอในประเทศตางๆ ทวโลก แตแนวคดเกยวกบสทธในประเทศ

ตางๆ ทวโลกทผานมาจะเนนสทธมหาชน (Public Right) ซงรฐเปนผทรงและใชสทธ เชน รฐเปน

เจาของภเขา ปาไม ทะเล แมน า แร ฯลฯ และเนนสทธเอกชน ซงเปนสทธของบคคลหรอปจเจก

บคคลเปนผทรงสทธ แนวความคดเรอง “สทธชมชน” ทต งอยบนความสมพนธทางเครอญาต

ครอบครว ชนเผา และชมชนทมอตลกษณและวฒนธรรมประเพณโดยเฉพาะการรอยรดดวย

8

ศลธรรมและจารตประเพณบนฐานทรพยากรธรรมชาตรวมกนจงไมมบทบาทมาเปนเวลายาวนาน

(จรล ดษฐาอภชย, 2547: 13)

สทธชมชนเกดขนมาจากความคบของใจตอแนวทางการพฒนาของโลกซงสงผลตอ

ประเทศตาง ๆ ในโลก ประเทศไทยกเปนหนงในประเทศทไดรบผลกระทบจากการพฒนาดงกลาว

ดวย ผลของแนวทางการพฒนาดงกลาวกอใหเกดการทาลายและแยงชงทรพยากรของชมชน เกด

ความทกขยากของชาวบานทตกเปนเหยอของการพฒนาและการลมสลายของชมชนอนเกดจากแนว

ทางการปฏบตทไมเปนธรรมทเปนอดมการณเสรนยมตะวนตก กระแสโลกาภวฒนเชงอานาจนยม

เศรษฐกจเสร นโยบาย และโครงการพฒนาเชงอานาจนยม (เสนห จามรก, 2544: 13-14) ทาใหเกด

การเคลอนไหว และการกอตวของขบวนการสทธชมชนทนาเสนอ “ยทธศาสตรชมชนทองถน

พฒนา” ขนมา เพอยบย งแนวพฒนาของยคโลกาภวฒนโดยทการเรยกรองสทธชมชนจะถอหลก

“ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง” อนเปนเสมอนเศรษฐศาสตรททวนกระแสทเนนการพงตนเอง การกน

อยแตพอด ซงแตกตางจากยทธศาสตร โลกาภวฒนพฒนา ทยดถอปรชญาเศรษฐกจเสรนยม

(รงสรรค ธนพรพนธ, 2544: 10)

การเคลอนไหวของชมชนดงกลาวไดมการศกษากนเดนชดขนในปจจบนและอาจกลาวได

วา คาวา “สทธชมชน” เกดขนจากการบญญตของ ศาสตราจารยเสนห จามรก และนกวชาการบาง

ทานทรวมกนบญญตคาๆ น เพอตองการใหเหนจตวญญาณและความมภมปญญาของชมชนทถก

รดรอนมาเปนเวลานานในสงคมไทย และตองการรอฟนสงเหลานขน (เจรญ คมภรภาพ และคณะ,

2541: 121) พฒนาการของสทธชมชนในระยะแรกๆ จะเปนเรอง “สทธชมชนทองถน” ใน

ความหมายของสทธตาม “ขนบธรรมเนยม จารตประเพณ วฒนธรรม และกฎเกณฑในการจดการ

ทรพยากรปาทชมชนทองถนถอปฏบตเปนวถสบเนองกนมา” ซงในชวงแรกจะจากดอยทเรอง

อานาจจดการทรพยากรปาหรอปาชมชน ตอมามการพฒนาความหมายสการมอานาจจดการของ

ชมชนเหนอทรพยากรธรรมชาตหรอภมปญญาทองถนกวางขวางมากขน หรอมการใหความหมาย

ในเชงนามธรรมทกวางขวางยดหยนขนไมจากดเฉพาะเรองปาหรอทรพยากรอยางเดยว (จรญ

โฆษณานนท, 2545: 396) เชน

1) สทธของกลมหรอของชมชน หรอเปนสทธรวมเหนอทรพยากรชมชน ซงกน

ความตงแตทรพยากรดน นา ปา ทรพยากรพนธกรรม ภมปญญาทองถน ซงเปนสทธตามธรรมชาต

เปนสทธประเพณของชมชนในการดแลและใชประโยชนจากทรพยากรรวมกน เพราะชมชน

ทองถนจะอยรอดและพฒนาตนเองอยางย งยนและมศกดศรไดจาเปนตองมสทธพนฐานในการใช

และดแลทรพยากรอยางย งยน และยงรวมถงสทธในการปฏเสธการรกรานจากภายนอกทจะสงผล

กระทบตอฐานทรพยากรของชมชน (เสนห จามรก, 2546: 57)

9

2) สทธรวมกนของชมชนในการดารงอยอยางมศกดศร มศกยภาพในการจดการ

ชวตของตนและสทธในการปฏเสธการรกรานจากภายนอก บนฐานของจตสานกรวมของชมชน

(ยศ สนตสมบต, 2541ข: 35)

3) สทธในการมสวนรวมและสทธทกอรปความสมพนธระหวางคนกบธรรมชาต

ซงชมชน มการกอรางตงถนฐานจากความสมพนธกบฐานทรพยากร ซงไดพฒนาสบเนองมา

ตลอด ไมวาชมชนประมง ชมชนปา (วรนทรา ไกยรวงศ, 2544: 8)

จากการพฒนาสทธชมชนดงกลาวจะเหนวา สทธชมชนเปนเรองสทธของกลม หรอสทธ

รวมเหนอทรพยากรของชมชนทมขอบขายกวางขวางทง ดน น า ปา ทรพยากรพนธกรรม หรอภม

ปญญาทองถน แตการมสทธเหนอทรพยากรดงกลาวของชมชนมใชเปนการทชมชนหรอกลมจะยด

ทรพยากรเอามาเปนกรรมสทธอยางเดดขาด ในทานองเดยวกบการมกรรมสทธของเอกชนเหนอ

ทรพยสน แตจะเนนลกษณะพเศษแหงการดารงอยของสทธในแงของการใชหรอการจดการ ซง

อาจมถอยคาเฉพาะของทองถนในการเรยกชอทรพยากรทเปนสวนรวมดงกลาว เชน ภาคเหนอ

เรยกวา “ของหนาหม” ภาคอสานม “ปาป ตา” หรอ “ดอนป ตา” ภาคใต เรยกวา “ทะเลหนาบาน”

เปนตน นอกจากน สทธชมชนยงเนนองคประกอบดานภมปญญาหรอภมรทางศลธรรมของชมชน

ในการนาเอาทรพยากรมาใชอยางถกตองเหมาะสม หรอคนในชมชนมหนาทและความรบผดชอบ

ชนดทไมกอใหเกดการทาลายความอดมสมบรณของทรพยากรธรรมชาต นอกจากนนฐานความคด

ของลกษณะสทธชมชนยงมเรอง “สทธเชงซอน” รองรบอย โดยจะพจารณาสทธหลายแบบใน

ลกษณะซอนทบกนไดบนหนวยของพนทหรอสงของหรอทรพยากรของชมชน (วรนทรา ไกยรวงศ,

2544: 9)

2.1.2 ความหมายสทธชมชน

ไชยรตน เจรญสนโอฬาร ( 2540: 8 ) ไดระบถงสทธชมชนวา เปนหวใจของขบวนการ

เคลอนไหวตอส “สทธชมชน” หมายความถง การเรยกรองสทธของกลมชนชายขอบทมเอกลกษณ

ของความเปนชาตพนธ วฒนธรรม การจดการทรพยากร และระบบเศรษฐกจ สงคม เพอตอบโตกบ

กระบวนการปดลอมจากรฐและทนในรปแบบตาง ๆ ตลอดจนการผลกดนใหปรบความสมพนธ

ทางสงคมทยอมรบสนบสนนสทธของชมชนในทกรปแบบ ซงการตอสของขบวนการประชาชน

ไดเกดขนในทกระดบ ต งแตระดบรากหญา การเคลอนไหวเชงวาทกรรม การเคลอนไหวเชง

โครงสราง การผลกดนสรางขอตกลงระหวางประเทศ เชน อนสญญาชนพนเมอง อนสญญาดาน

แรงงาน เปนตน

10

เสนห จามรก (2541: 18) กลาวถงความหมายของ “สทธชมชน” วาหมายถง สทธรวม

เหนอทรพยสนของชมชน โดยใหความสาคญกบการใชประโยชนจากทรพยากรเพ อสวนรวม

มากกวาประโยชนสวนตน

จกรกฤษณ ควรพจน (2541 อางถงใน ปารชาต ศรวพฒน, 2548: 25) ใหความหมายของ

“สทธชมชน” วา หมายถง สทธทชมชนสามารถรวมกนบรหารจดการและใชประโยชนจาก

ทรพยากรธรรมชาตได รวมถงการดแลรกษาใหทรพยากรน นคงอยตอไป และชมชนใน

ความหมายน ตองเปนชมชนดงเดมทมประเพณและวฒนธรรมสบตอกนมาอยางยาวนาน

บวรศกด อวรรณโณ (2542: 46) อธบายความหมายของคาวา “สทธชมชน” วา หมายถง

สทธทไมใชสวนของบคคลของประชาชนแตละคน และไมใชของรฐแตเปนสทธของชมชนทจะ

จดการใชประโยชน และมหนาทบารงรกษาเหนอทรพยากร

อานนท กาญจนพนธ (2544: 219) สทธชมชนเปนแนวคดททาใหเราจาเปนตองพจารณา

ระบบกรรมสทธในฐานะเปน “สทธเชงซอน” ซงหมายถงการดารงอยรวมกนของสทธของหนวย

สงคมหลายๆ หนวยบนพนทเดยวกน และทาใหเราจาตองละเลกจากการมองสทธเชงเดยว หรอการ

จดการประเภทเดยว สทธชมชนจงเรยกรองใหเราทาความเขาใจกบระบบจดการรวม (Co-

management) และสทธชมชนในการมสวนรวมในการจดการทรพยากร

สมชาย และคณะ (2546 อางถงใน โสภารตน จารสมบต, 2551: 73) กลาวถงแนวคดสทธ

ชมชน วามความหมายของอานาจทางการเมองทใหประชาชนเปนผดแลและใชประโยชนจาก

ทรพยากรธรรมชาตโดยตรง ไดเขาถงทรพยากรอยางแทจรง และการเขาถงนนนาไปสการจดการ

และใชประโยชนอยางเปนธรรม สมดล และย งยน ตามแนวคดของการรกษาความหลากหลายทาง

ชวภาพและทางวฒนธรรมภมปญญา สทธชมชนมองถงหนวยของชมชนทรอยรดความสมพนธ

ทางวฒนธรรมในการตงถนฐาน และไดประโยชนจากทรพยากรรวมกน

มลนธฟนฟชวตและธรรมชาต (2547: 242 – 243) สทธชมชน (Community Rights)

หมายถงการแสดงออกของความพยายามในการยอมรบกฎเกณฑในการจดการทรพยากร ซงถอ

เปนสทธในการถอครองทรพยากรตาง ๆ การจดการควบคม (Right of Management and Control)

หรอสทธในการเขาถง (Rights of Access) แทนทการเนนถงสทธในความเปนเจาของอยางเดยว

ซงถอเปนสทธมนษยชนขนพนฐานอยางหนงตามรฐธรรมนญฉบบปจจบนทใหความสาคญใน

ศกดศรของความเปนมนษยของทกคนอยางเทาเทยมกน

ยศ สนตสมบต (2547: 22) สทธชมชน หมายถง “สทธรวม” เหนอทรพยสนของชมชน

สมาชกของชมชนซงทาหนาทดแลรกษาเทานนจงจะมสทธใชและไดประโยชน สทธชมชนให

ความสาคญกบการใชประโยชนจากทรพยากรเพอสวนรวมมากกวาสวนตน แมสมาชกชมชนจะม

11

“สทธตามธรรมชาต” ในการใชทรพยากรสวนรวม แตชมชนกสามารถออกกฏเกณฑเพอความเปน

ธรรมทางสงคม สทธการใชเพอความย งยนของระบบนเวศนและเพอความอยรอดของชมชน

ดงนนจงเปนสทธขนพนฐานของชมชน

จรล ดษฐาอภชย (2547: 13) ไดสรปไววา สทธชมชนมลกษณะเปนสทธรวมกนของกลม

คน (Collective Right) ทจะกาหนดชะตาชวตของคนในชมชน ทงในดานการตดสนใจทาง

การเมอง วาชมชนจะมการปกครองและพฒนาไปในทศทางทชมชนตองการตดสนใจ ในทาง

เศรษฐกจทสมพนธกบวฒนธรรมและทรพยากรธรรมชาต เพราะฐานเศรษฐกจของชมชนคอ ฐาน

การใชทรพยากรธรรมชาตทอาศยภมปญญาความร ในการดแลจดการทรพยากรใหย งยนถงชนรน

หลง ทงนเพราะทรพยากรธรรมชาตเปนดงชวตของครอบครวและชมชนทอยรอดจากการทาไรทา

นา การอยอาศย การใชประโยชนจากผนปาและผนดน ตลอดจนการหลอหลอมวฒนธรรม

ประเพณกบการอยรวมกนเปนหนงเดยวกบธรรมชาต

วฑรย เลยนจารญ (2548: 7) ไดอธบายถงความหมายของสทธชมชนวา เปนระบบ

ความสมพนธของชมชนกบทรพยากรธรรมชาตทเชอมโยงกนทงระบบความคด ความเชอ องค

ความร วถการปฏบตในการใชประโยชนจากทรพยากร รวมทงระบบความสมพนธเชงอานาจทเรยก

กนวา “ระบบกรรมสทธ”

เลศชาย ศรชย และชลธชา สตยาวฒนา (2546: 362) สทธชมชน หมายถง กระบวนการท

ชมชนสรางสรรคภมปญญาและอานาจของชมชนในการจดการทรพยากรธรรมชาตทเปนฐานความ

อยรอดของชมชน คอ ภมปญญาในการเขาถงและใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต และการใช

อานาจจดความสมพนธในการใชทรพยากรดงกลาวมความย งยนและคนสามารถใชประโยชนได

อยางเทาเทยมกน

นอกจากนน เลศชาย ศรชย และชลธชา สตยาวฒนา ยงไดทบทวนวรรณกรรมเกยวกบ

สทธชมชน พบวา ไดมผใหคานยามเกยวกบสทธชมชนไวหลายความหมายดวยกน ซงในแตละ

ความหมายกจะมความเหมอนกนและความแตกตางกนไปบาง แตโดยสรปแลวสทธชมชนนนม

ความหมายเปน 3 ลกษณะ ดงตอไปน

1) สทธชมชน เปนอดมการณและเปนภาษาความคดอยางหนง นนคอ สทธชมชน

อาจเปนวถการปฏบตของคนในชวตประจาวน และยดถอเปนแกนกลางในการดารงชวตของคนใน

สงคม นอกจากนสทธชมชนจะเปนสงทไมสามารถลวงละเมดได เพราะวาตามความหมายน สทธ

ชมชนจะเปนอดมการณทปรากฏอยในกฎหมายสงสดของประเทศดวย เชน ไดมบทบญญตไวใน

มาตรา 46 ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 ซงจะคมครองสทธในการมสวนรวม

12

ในการจดการ การบารงรกษา และการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยาง

สมดลและย งยน

2) สทธชมชน เปนการแสดงออกถงการเรยกรองสทธ สทธชมชนในความหมายน

ถอวาเปนสทธมนษยชนขนพนฐานอยางหนง ตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกร

ไทย พ.ศ. 2540 อนแสดงถงการเรยกรองสทธอนชอบธรรมของประชาชนในการจดการทรพยากร

ชมชนของสวนรวม มสทธในการถอครอง การจดการควบคม และสามารถจะเกดกระบวนการตอส

ขนไดหากเกดความไมเปนธรรมในเรองสทธในการดแลและจดการทรพยากรดงกลาว

3) สทธชมชน คอการมระบบกรรมสทธรวมกน สทธชมชนในแงนคอ การม

ระบบกรรมสทธรวมกนในการใชเหนอทรพยสนรวมกนของชมชน เปนการดารงอยของสทธใน

หนวยสงคมเชงซอน ทาใหเกดการจดการและมสวนรวมในทรพยากรรวมกน รวมทงมแนวปฏบต

ในการใชประโยชนจากทรพยากรเพอเปนแบบแผนใหคนในชมชนไดชวยกนดแลรกษาความอดม

สมบรณของทรพยากรนนใหย งยนสบไป

สาหรบผวจย สทธชมชน หมายถง อานาจอนชอบธรรมของชมชนในการบรหารจดการ

พทกษรกษาทรพยากรธรรมชาต วฒนธรรมและสงแวดลอม ตลอดจนสทธอนๆ อนเกยวของกบ

การมชวตอยโดยไมถกรกลาลวงเกน รวมถงการทชมชนสามารถกาหนดอนาคตของตนเอง เพอให

เกดประโยชนแกสวนรวมอยางย งยน

2.1.3 หลกการของสทธชมชน

เมอไดเขาใจในความหมายของสทธชมชนกนไปแลว ในสวนของหวขอนจะไดมการ

อธบายถงหลกการของสทธชมชน ไพสฐ พาณชยกล (2544) ไดประมวล “ความเปนธรรมชาต

หรอหลกการของสทธชมชน” ทมลกษณะเดน ๆ ไวดงน คอ

1) อดมการณของสทธชมชน เปนอดมการณเพอความอยรอดของชมชน

2) กระบวนการในการเกดขนของสทธชมชนในแตละประเภท (ตามทเกดความ

ขดแยง ขน) ไมได เกดจากความสมพนธในเชงพนธะสญญา หากแตเปนผลทเกดขนจาก

กระบวนการภายในของชมชนในแตละพนทท ทดลองเรยนร สงสมขนมาเปนสวนหนงของ

โครงสรางสงคมในระดบชมชน และในหลาย ๆ กรณทมการเลยนประสบการณและผลตซ าในทาง

ความคด

3) ตงอยบนสานกและการรบรรวมกนของชมชนเปนหลก ดงนนจงมกจะไมทา

ใหปรากฏในรปของบนทกทเปนลายลกษณอกษร

13

4) กลไกในการบงคบเปนไปโดยอาศยวธการของแตละชมชนผานทางระบบ

ความสมพนธในดานตาง ๆ ทมอยในชมชน

5) สทธชมชนเปนความพยายามของชมชนทจะจดความสมพนธระหวางสมาชก

ของชมชนใหสอดคลองกบการผลตททกคนสามารถเขาถงและมทางเลอกได

6) สทธชมชน เปนสทธทมเงอนไข ไมใชสทธเดดขาด ตองขนอยกบปจจย

ทงหมดทมอยในชมชน

7) สทธชมชน มกจะมกลไกภายในชมชนทเกลยทรพยากรทจาเปนตอการดารง

ชพ และใหโอกาสกบสมาชกของชมชน

โสภารตน จารสมบต (2551: 72-77) และ กงกร นรนทรกล ณ อยธยา (2543: 35-40) ได

สรปหลกการสาคญของสทธชมชนไว ซงมดงตอไปน

สทธชมชน มนยของการเคลอนไหวภาคประชาชนเพอปรบความสมพนธทางอานาจ และ

เสนอระบบหรอสถาบนในการจดการทรพยากรเศรษฐกจ สงคมในรปแบบใหม เพอใหสงคมม

ทางเลอกทหลากหลายขน ถอวาเปนกระบวนทศนใหมตอการมองการจดการทางทรพยากร

เศรษฐกจ สงคม โดยมฐานคดและคณคาทแตกตางไปจากสทธของรฐและปจเจกชนทอยใน

กระบวนทศนเกาหลายประการ การเขาใจสทธชมชนไมสามารถเขาใจผานกรอบคดเรองระบบ

สทธของตะวนตกได ซงหลกการสาคญของสทธชมชน มดงตอไปน

1) สทธชมชน เปนขอตกลง กฎเกณฑทางสงคม หรออาจพฒนาสความเปน

สถาบนรวมกนของกลมคนเกยวกบการจดการทรพยากร การจดการทางเศรษฐกจ สงคม และอน ๆ

กลมคนดงกลาวมความสมพนธทางสงคมรวมกน หรอเปน “ชมชน” ลกษณะชมชนนนมไดยดตด

กบชมชนหมบาน อนเปนรปแบบการปกครองของรฐ แตเปนเครอขายทางสงคมของผคนทม

วฒนธรรมรวมกน อยในระบบนเวศเดยวกน มการใชทรพยากรรวมกน หรอมแบบแผนการผลต

ระบบเศรษฐกจเกยวของกน ซงอาจจะมขอบเขตชมชนใดชมชนหนง หรอหลายชมชน หลายกลม

ชาตพนธ ไมไดจากดแคชมชนชนบท แตขยายครอบคลมถงเมอง เปนเครอขายทองถนหรออาจจะ

เปนชมชนในจนตนาการทผคนสมพนธผานสอ หรอนยามวา เราเปนพวกเดยวกน มความสมพนธ

ผานสทธรวมกน เชน คนชรา คนพการ คนชายขอบ เปนตน อาจสรปไดวา สทธชมชนตาม

ความหมายกวางดงกลาวน มไดมหนวยของสทธทตายตวเหมอนสทธปจเจกชน แตเปนสทธจาก

ความสมพนธของผคนเกดเปนชมชนรวมกน ซงจะสมพนธในทางตรงหรอทางออมกเปนได

2) ดวยความจาเปนทจะตองจดการรวมกน ชมชนไดสรางขอตกลงหรอกตกา

รวมกนในการจดการทรพยากร เศรษฐกจ หรอสงคม ขอตกลงทเกดขนอาจมเปนลายลกษณอกษร

ตามรปแบบการจดการสมยใหมทเกดจากความจาเปนทตองสรางกฎเกณฑในการจดการ หรอเปน

14

กฎประเพณทอยในจตสานก ในวฒนธรรมทยดโยงตอสงศกดสทธรวมกน และไดถกพฒนาปรบ

ใชกบสถานการณใหม ๆ หรออาจสรางอานาจศกดสทธขนมาเปนตวกากบกตกาเสยใหม การ

ไดมาซงขอตกลงกเปนเรองของกระบวนการเรยนร การตอส ตอรอง ทงภายในชมชน ระหวาง

ชมชน หรอกบภายนอก ขอตกลงรวมของชมชนจงมการปรบเปลยนตามบรบททางเศรษฐกจ

การเมอง และสงคม ดงนนชมชนจงพฒนารปแบบสทธขนใหมมาก ซงมความเฉพาะเจาะจงกบ

บรบทของสงคมนน ๆ สทธชมชนจงมขอบเขตทกวาง ยดหยน ลนไหลและปรบเปลยน มากกวาจะ

กาหนดตายตวโดยไมผนแปร แตมความเฉพาะเจาะจงกบบรบทแตละแหง มใชมาตรฐานเดยว

ตายตวดงเชนสทธแบบรฐ หรอปจเจกชน

3) สทธชมชน เปนรปแบบสทธเชงซอน หมายถง ภายใตขอตกลงจดการรวมของ

ชมชน จะมสทธหลายประเภทแตสมพนธกน เชน สทธการครอบครอง สทธการใช สทธการ

จดการ ซงสทธแตละประเภทมการปรบสรางใหมอยเสมอ และการซอนของสทธกมหลายระดบ

ทงรปแบบของสทธและเจาของสทธ เชน บางเงอนไขสทธความเปนเจาของทรพยากรบางประเภท

อาจเปนของรฐ หรอปจเจกชนในชมชน แตทรพยากรบางประเภทอาจเปนของชมชน หรอไมวาจะ

เปนของใคร แตชมชนมสทธในการใชและสทธจดการ หลกสาคญของสทธชมชน กคอ ใน

ปรมณฑลของชมชนทสรรคสรางสทธขนมา ไมวาสทธการครอบครอง การใช หรอสทธปจเจกชน

และชมชน สทธแตละประเภทถกจดสมพนธกนภายใตความเปนชมชน ดงนนรปแบบสทธท

พฒนาขนมาจงมไดแยกขาดออกจากกน แตตองมกฎกตการวมของชมชนซอนทบอกทหนง ดงนน

สทธปจเจกชนทอยในชมชน อาจไมใชสทธแบบเบดเสรจ (Absolute Rights) เหมอนสทธปจเจกชน

ในสาธารณะกได

4) สทธชมชน มลกษณะเนนการมสวนรวม หรอดงภายนอกเขามารวมเกยวของ

จดการ (Inclusive Rights) หมายถง มไดกดกนการมสวนรวมจากภายนอก แตตองการให

ภายนอกเขามารวมสนบสนน ถวงดล ในทกระดบตงแตระดบทองถน สาธารณะ และรฐ สทธ

ชมชนไมใชสทธความเปนเจาของแบบเบดเสรจเชนสทธรฐ หรอปจเจกชนทเจาของใชสทธตนเอง

กดกนการเกยวของจากภายนอกอยางสนเชง (Exclusive Rights) ดงเหนไดจากการจดการปาชมชน

การทากลมออมทรพย เศรษฐกจชมชน หรอการฟนฟอตลกษณของทองถน ลวนเปนสงทตองการ

การสนบสนนของเครอขายทองถน ประชาสงคม และรฐ แตอยางไรกตามลกษณะของการดง

ภายนอกเขามารวมเกยวของจดการ กมไดเปนไปอยางสมบรณ มเชนนนทรพยากรทชมชนใช

รวมกนจะกลายเปนพนทเสร (Open Access) ทคนภายนอกจะเขามาทาอะไรกได ชมชนไดสราง

เงอนไข หรอกฎกตกาทมการควบคมการใชจากภายนอก หรอมลกษณะเปนการกดกนภายนอกอย

ดวย เงอนไขสาคญทชมชนใชกดกนภายนอกทเขามาละเมดสทธของเขากคอ สทธในการมชวตอย

15

รอด สทธเรองปากทอง สทธในการธารงความสมพนธทางสงคมของคน วธคดเรองสทธแบบน

อาจจะแตกตางจากตะวนตกททกคน (ใครกได) ลวนมสทธเทาเทยมกนตอทรพยากรในทกท แต

สทธของชมชนใหความสาคญกบผทอยกนกบทรพยากรเพอความอยรอดของชมชนเปนอนดบแรก

ซงคนภายนอกจะมาอางสทธเพอคณภาพชวตทดของสงคมเมองมาอยเหนอสทธการมชวตรอดของ

ชมชนไมได ระดบของสทธการมสวนรวมจงลดหลนไปตามความจาเปนพนฐานของชวต และ

สงคม แตอยางไรกตามลกษณะของการการกดกนภายนอกมกจะเกดขนในสถานการณทมความ

ขดแยงแยงชงทรพยากร หรอในโครงสรางการจดการทรพยากรทไมเทาเทยมกน แตโดยทวไป

สทธชมชนมกจะมลกษณะการเนนการมสวนรวมมากกวา หลกการทสาคญอกประการของการ

เนนการมสวนรวมกคอ เปาหมายของสทธชมชนมใชเพอประโยชนเฉพาะสวนของชมชนเทานน

แตตองเปนไปเพอประโยชนของสงคมดวย การรกษาปา การจดการลมน า การจดการความ

หลากหลายทางชวภาพ ภมปญญาทองถน ลวนสรางประโยชนตอสงคมโดยรวม

5) อดมการณของสทธชมชนวางอยบนหลกพนฐานวาดวยความย งยนและความ

เปนธรรม ดงเหนไดจากการจดการปา จดการนา หรอการทาออมทรพย ธรกจชมชนของชาวบาน

ลวนตองการใหสมาชกมสวนรวม เขาถงทรพยากร และไดรบการแบงปนทรพยากรอยางเปนธรรม

และการทชมชนจะอยรอดไดกตองอยบนฐานทรพยากรทย งยน การเลอกทจะบรโภคใหหมดไป

เปนการทาลายทนชวตของชมชนโดยตรง ซงอดมการณสทธชมชนดงกลาวมความแตกตางจาก

สทธปจเจกชนทมงเนนประสทธภาพสงสดจากการใชทรพยากร ลกษณะการใชทวานขดแยงกบ

หลกการเรองความย งยนและเปนธรรมโดยตรง ขณะทรฐเองกถกคาดหวงวาจะมกลไกเขามา

จดสรรทรพยากรเพอย งยนและเปนธรรม แตปรากฏการณทเกดขนกลบพบวา รฐเองมงแสวงหา

ผลประโยชนจากทรพยากรอยางลางผลาญ

6) สทธชมชนบนเนอหาทหลากหลาย ขบวนการเคลอนไหวเรองสทธชมชนท

โดดเดนทสด คอ การเคลอนไหวเรองปาชมชน และสทธชมชนในการจดการทรพยากร แต

ขณะเดยวกนภายใตโครงสรางอานาจทสงผลกระทบตอชมชนมไดมแตมตทรพยากร ชมชนจานวน

มากไดอาศยทนทางสงคมของตนสรางระบบ สถาบนการจดการของตนเองเพอปรบสมพนธภาพ

ทางอานาจในหลายรปแบบ ไมวาจะเปนชมชนแออดในการเรยกรองสทธในทอยอาศย การเกดขน

ของกลมออมทรพย ธรกจชมชน ตลาดทางเลอก เศรษฐกจชมชน เพอตานทานกระแสกลไกตลาด

ทมงผนวกระบบเศรษฐกจของชมชนใหพงพาระบบเศรษฐกจหลก หรอกลมชาตพนธตาง ๆ ใช

ประเดนดานอตลกษณทางชาตพนธ (Ethnic Identity) ตอสกบกระแสชาตนยม กระแสวฒนธรรม

หลกทพยามยามกลนวฒนธรรมทองถน หรอผลกใหอยในสภาพชายขอบ นอกจากนยงมเนอหาตาง

16

ๆ เกดขนมากมาย เชน สทธชมชนเมองตอวถความเปนเมอง สทธสตร สทธคนชรา สทธคนพการ

ทเรยกรองอตลกษณใหตนเองมตาแหนงแหงทในสงคม

7) สทธชมชนเปนขบวนการเคลอนไหวประชาธปไตยจากรากหญา ทเกดขนใน

บรบทโครงสรางทางอานาจในสงคมมความไมเทาเทยมกน รวมศนยอานาจ ครอบงาทางวฒนธรรม

โดยใชวฒนธรรมเดยว (Monoculture) ทดดกลนความหลากหลาย และกดกนชมชนทองถนออก

ไปสภาวะชายขอบ สทธชมชนจงเปนการตอสเพอปรบสมพนธภาพทางอานาจ สรางตาแหนงแหง

ทใหกบชมชน ผานการกาหนดตวตน โดยมเปาหมายหลกเพอผลกดนสงคมไปสความเปนพห

ลกษณ (Pluralistic Society) ประชาธปไตย หรอสงคมทเคารพความหลากหลาย หรอมนโยบายท

ใหแตละทองถน สวนตาง ๆ ของสงคมไดมเสรภาพของตนเองในการกาหนดกตกาของวถชวต

เศรษฐกจทรพยากรตามแตภมนเวศวฒนธรรมของตน แตทงนกอยบนพนฐานของความรบผดชอบ

รวมกนของสงคมดวย โดยรฐตองเขามาทาหนาทดงกลาว จงเหนไดวาสทธชมชนมทงความเปน

เฉพาะเจาะจงในตวเองและมความเปนสากลไปพรอมกน ความเปนสากลในเชงนโยบายคอ รฐ

ตองมนโยบายสนบสนน ชมชนมสทธเสรภาพในการกาหนดกฎกตกา ระบบสทธการจดการ

ทรพยากร เศรษฐกจ วถชวตวฒนธรรมของตนเอง และมกลไกสนบสนนความเขมแขงของชมชน

สวนความเฉพาะเจาะจงคอ แตละชมชน ทองถนจะกาหนดรปแบบสทธอยางไรนน กไปตามบรบท

ทางสงคมเศรษฐกจ วฒนธรรมของตนเองไมสามารถกาหนดใหเปนมาตรฐานเดยวหรอเปน

รปแบบตายตวได นยของสทธชมชนดงกลาว จงมความลกซง กวางขวางกวาคาวา “กระจาย

อานาจ” “การมสวนรวม” “ประชาสงคม” “ธรรมรฐ” ซงเปนคาทมความหมายลองลอย

(Floating Significance ) ทรฐหรอทนหยบมาใชโดยขาดวญญาณเพอประชาชนคนชายขอบอยาง

แทจรง

2.2 แนวคดเกยวกบการมสวนรวม

2.2.1 ความหมายการมสวนรวม

จากการศกษาของผวจย พบวาแนวคดเกยวกบการมสวนรวมเปนแนวคดทมขอบเขต

กวางขวาง มผใหความหมายไวจานวนมากและยงสะทอนใหเหนความเชอของบคคลทหลากหลาย

กนไป ซงไดรวบรวมไวดงน

แกวสรร อตโพธ (2540: 16) กลาวถง การมสวนรวมของประชาชนวาจะตองมกระบวนการ

ทใหประชาชนมสวนรวมในการตดสนใจทางปกครองของรฐ ตงแตระดบชาตถงระดบทองถนท

17

สามารถยอมรบสทธตามกฎหมายในกระบวนการไตสวนสาธารณะ มการรบรขอมลขาวสาร และ

ตองมการกระจายอานาจในการจดการทรพยากร

ทนงศกด คมไขน า (2540: 5) ไดใหความหมายไววา การมสวนรวมของประชาชนในการ

พฒนานน ครอบคลมตงแตเรมตนของการวางแผน ไปจนถงการลงมอปฏบตตามแผนและการ

ประเมน นนหมายความวา การวางโครงการใดๆ กตามจะตองเรมตนดวยการปรกษาหารอรวมกน

เพ อวเคราะหหรอชชดตวปญหาใหได และประชาชนจะมาชวยกนเพ อวเคราะหจดลาดบ

ความสาคญของปญหา วธการแกไขปญหาทพวกเขาเหนวาเปนไปไดไปจนถงการลงมอปฏบตและ

การประเมนผลแลวกเรมชชดปญหาและโครงการใหมเปนวงจรเชนนไปเรอยๆ การมสวนรวมของ

ประชาชนไมใชเปนเพยงการใหขอมลขาวสารเพอประกอบการวางแผนหรอตดสนใจเทานน การ

เปดโอกาสใหชาวบานเพยงแตเขาไปเปนสมาชกรวมเสยสละแรงงาน เงน วสด รวมพจารณาหรอ

รวมลงมอปฏบตในสงทเรมกาหนดมาจากทางราชการหรอทอนนน ไมสมควรทจะไดรบการขนาน

นามวาเปนการมสวนรวมแตประการใด

แสวง รตนมงคลมาศ (2541: 14) ไดใหความหมายของการมสวนรวม หมายถง

กระบวนการซงประชาชนเขามามสวนเกยวของในขนตอนตางๆ ของกจกรรมของสงคมและ

ประชาชนทเขารวมไดใชความพยายามบางอยางสวนตว เชน ความคด ความร ความสามารถ

แรงงาน ตลอดจนทรพยากรของตน ในการแสดงความคดเหน ตดสนใจ กาหนดนโยบาย หรอดาน

การดาเนนงานตามนโยบายในการรวมกาหนดเปาหมายและแผนการดาเนนการ และการท

ประชาชนเขามามสวนรวมมเหตผล 3 ประการดวยกนคอ

1) มจดรวมในอดมการณเดยวกน (Common Ideology)

2) มจดรวมในผลประโยชน (Common Interest)

3) บคลกภาพสวนบคคล (Personality)

สทธพนธ พทธหน (2541: 157) การมสวนรวมทางการเมองหมายถงกจกรรมของ

ประชาชนทมงจะเขาไปมอทธพล ตอการตดสนใจนโยบายของรฐบาลในระดบตาง ๆ ซงรปแบบ

การเขาไปมสวนรวมทางการเมองของแตละสงคมยอมแตกตางกนไปดวย

สจต บญบงการ (2542: 36-38) ไดใหความหมายของการมสวนรวมทางการเมองวา การม

สวนรวมทางการเมอง หมายถง กจกรรมทบคคลมจดประสงคเพอมอทธพลในกระบวนการ

ตดสนใจของรฐบาล โดยมความหมายทมลกษณะทนาสนใจหลายประการ คอ

ประการแรก การมสวนรวมทางการเมอง มความหมายในเรองกจกรรม ไมใชทศนคต

ไมใชเปนเรองของความคดความรสกหรอความเชอทางการเมอง เรายอมรบวาทศนคตทางการเมอง

มผลตอรปแบบหรอการแสดงออกของการมสวนรวมทางการเมอง แตไมใชเปนกจกรรม

18

ประการทสอง การมสวนรวมทางการเมอง ใชกบบคคลธรรมดา สวนนกการเมองหรอผนา

ทางการเมองนน เราถอวาเปนบทบาททางการเมอง (Political Role)

ประการทสาม การมสวนรวมทางการเมอง เปนเรองของการแสดงออกเพอใหมผลตอการ

ตดสนใจของรฐบาลหรอผนาประเทศ ดงน นการมสวนรวมทางการเมองจงเปนไปไดท งถก

กฎหมายและผดกฎหมาย สนตหรอรนแรง ความประสงคทจะผลกดนรฐบาลนไมจาเปนตองเปนสง

ทสรางหรอรเรมจากตวผมสวนรวมเอง แตอาจมาจากผอนรวมทงผนาทางการเมองไดดวย

ประการทสดทาย การมสวนรวมทางการเมอง อาจไมมผลตอการเปลยนแปลงการตดสนใจ

ของผนารฐบาลไดตลอดเวลาและทกๆ เรอง

ปารชาต วลยเสถยร (2543: 138-139) ไดใหความหมายของการมสวนรวมใน 2 ลกษณะ

กลาวคอ

1) การมสวนรวมในลกษณะทเปนกระบวนการของการพฒนา โดยใหประชาชน

มสวนรวมในกระบวนการพฒนาตงแตตนจนสนสดโครงการ เชน การรวมกนคนหาปญหา การ

วางแผนการตดสนใจ การระดมทรพยากรและเทคโนโลยทองถน การบรหารจดการ การตดตาม

ประเมนผล รวมถงการรบผลประโยชนทเกดขนจากโครงการ โดยทโครงการพฒนาดงกลาวจะตอง

มความสอดคลองกบวถชวตและวฒนธรรมของชมชน

2) การมสวนรวมทางการเมอง ซงสามารถจาแนกไดเปน 2 ประเภทคอ

(1) การสงเสรมสทธและพลงอานาจของพลเมอง โดยประชาชนหรอชมชน

เพอพฒนาขดความสามารถในการจดการเพอรกษาผลประโยชนของกลม ควบคมการใชและการ

กระจายทรพยากรของชมชน อนจะกอใหเกดกระบวนการและโครงสรางทประชาชนในชนบท

สามารถแสดงออกซงความสามารถของตนและไดรบผลประโยชนจากการพฒนา

(2) การเปลยนแปลงกลไกการพฒนาโดยรฐมาเปนการพฒนาทประชาชนม

บทบาทหลก โดยการกระจายอานาจในการวางแผนจากสวนกลางมาสสวนภมภาค ซงอาจกลาวได

วาเปนการคนอานาจใยการพฒนาใหแกประชาชนเพอใหมสวนรวมในการกาหนดอนาคตของ

ตนเอง

วนชย วฒนศพท (2543: 1) การมสวนรวมของประชาชน คอ กระบวนการซงนาเอาความ

หวงกงวล ความตองการ และความเชอหรอคานยมของสาธารณชนเขามาประกอบการตดสนใจของ

รฐบาล การมสวนรวมของประชาชนเปนกระบวนการสอสารสองทางโดยมเปาหมายสาคญเพอให

เกดการตดสนใจทดขน และไดรบการสนบสนนจากสาธารณชน

จนทนา สทธจาร (2544: 410) ไดสรปวา การมสวนรวมทางการเมองหมายถง การมสวน

รวมในการเมองการปกครองของประชาชนตามสทธทระบบการเมองและกฎหมายกาหนดให

19

กระทาได เปนการกระทาทตองเกดขนดวยความสมครใจของประชาชน เพอใหมอทธพลตอการ

กาหนดนโยบายของรฐทงในการเมองระดบทองถนและระดบชาต

อานนท ปนยารชน (2545: 3-5) ใหความหมายของการมสวนรวมวา คอการเปดโอกาสให

ประชาชนเขามามสวรรบร และเสนอความคดเหนในการตดสนใจในปญหาสาคญของประเทศ ไม

วาจะเปนการแจงความเหน การไตสวนสาธารณะ การประชาพจารณ การแสดงประชามต การ

ชมนมและอนๆ

คนงนจ ศรบญเอยม และคณะ (2545: 33) ใหความหมาย การมสวนรวมของประชาชน

หมายถงการกระจายโอกาสใหประชาชนมสวนรวมทางการเมองและการบรหารเกยวกบการ

ตดสนใจในเรองตางๆ รวมทงการจดสรรทรพยากรของชมชนและของชาต ซงจะสงผลกระทบตอ

วถชวตและความเปนอยของประชาชน โดยการใหขอมล แสดงความคดเหน ใหคาแนะนาปรกษา

รวมวางแผน รวมปฏบต รวมตลอดจนการควบคมโดยตรงจากประชาชน

สมฤด นโครวฒนยงยง (2545: 306-309) ไดใหขอสงเกตทนาสนใจเกยวกบการมสวนรวม

ของประชาชน ดงนคอ ในฐานะทประชาชนเปน “พลเมอง” ไมใชเปนเพยงแค “ประชากร” ทบอก

ถงขนาดของประเทศ ไมไดเปนเพยงแค “แรงงาน (ทรพยากรมนษย)” หรอ “ผบรโภค (ตลาด)” เพอ

บอกถงศกยภาพทางเศรษฐกจของประเทศเทานน ในฐานะ “พลเมอง” ประชาชนยอมมสทธ ม

หนาท และมความสามารถหรอศกยภาพในการรวมกาหนดทศทางของประเทศและสงคมของตน

แตการมสวนรวมของประชาชนไมไดรบประกนวาการตดสนใจนนจะตองถกตอง เพราะไมจาเปน

วาความรหรอความเหนทนาเสนอเขามาจะตองถกตองเสมอไปในทานองเดยวกน การมสวนรวม

ของประชาชนกไมไดรบรองความเปนธรรมของการตดสนใจนนๆ เสมอไป เชน กรณการใชกฎหม

หรอการตอสกนโดยใชจานวนคนมากกวาเขาวาเพราะจานวนเสยงทมากกวาหรอความเหนของคน

สวนใหญกตาม ไมจาเปนจะตองถกตองเสมอไป

พชร สโรรส (2546: 46-47) สรปวาความหมายของการมสวนรวมของประชาชนในปจจบน

คอกระบวนการซงประชาชน หรอผมสวนไดสวนเสยไดมโอกาสแสดงทศนะ แลกเปลยนขอมล

และความคดเหนเพอแสวงหาทางเลอก และการตดสนใจตาง ๆ เกยวกบโครงการทเหมาะสมและ

เปนทยอมรบรวมกน ทกฝายทเกยวของจงควรเขารวมในกระบวนการนตงแตเรมจนกระทงถงการ

ตดตามและประเมนผล เพอใหเกดความเขาใจและการรบร เรยนร การปรบเปลยนโครงการรวมกน

ซงจะเปนประโยชนตอทกฝาย

บวรศกด อวรรณโณ และถวลวด บรกล (2548: 18-19) กลาวถงการมสวนรวมในระบอบ

ประชาธไตยแบบมสวนรวมวาเปนการเปดโอกาสใหประชาชนไดแสดงทศนะและมสวนในการ

ตดสนใจในเรองตางๆ ทจะมผลตอชวตความเปนอยของประชาชนเอง นอกจากจะชวยใหการ

20

ตดสนใจของผเสนอโครงการหรอรฐบาลมความรอบคอบ และสอดรบกบปญหาและความตองการ

ของประชาชนมากยงขนแลว ยงเปนการควบคมการบรหารงานของรฐบาลใหมความโปรงใส

(Transparency) ตอบสนองตอปญหาและความตองการของประชาชน (Responsiveness) และม

ความรบผดชอบหรอสามารถตอบคาถามของประชาชนได (Accountability) อกดวย ซงเทากบเปน

การสงเสรมการปกครองระบอบประชาธปไตยใหสมบรณมากยงขนอกดวย

ถวลวด บรกล (2548: 2) ใหความหมายของการมสวนรวมในชมชน หมายถง การท

ประชาชนจะมทงสทธ และหนาททจะเขารวมในการแกปญหาของเขา มความรบผดชอบมากขนท

จะสารวจตรวจสอบความจาเปนในเรองตาง ๆ การระดมทรพยากรทองถนและเสนอแนวทางแกไข

ใหมๆ เชนเดยวกบการกอตงและดารงรกษาองคกรตางๆ ในทองถน

อรทย กกผล (2549: 11) ใหความหมายของการมสวนรวมของประชาชน หมายถง การท

ประชาชนเขาไปรวมกจกรรมอยางใดอยางหนงเพอผลประโยชนของประชาชนโดยสวนรวมอยาง

แทจรง ท งนตองอยบนพนฐานของการทประชาชนจะตองมอสระในทางความคด มความร

ความสามารถในการกระทาและมความเตมใจทจะเขารวมตอกจกรรมนนๆ โดยทการมสวนรวม

ของประชาชนจะตองมลกษณะการเขารวมอยางครบวงจรตงแตตนจนถงสนสด กลาวคอ

1) เรมตงแตการเกดจตสานกในตนเองและถอเปนภาระหนาทของตนในฐานะท

เปนสวนหนงของสงคมหรอชมชนทตนเองอย

2) รวมคดดวยกนวาอะไรทเปนปญหาของชมชน มสาเหตอยางไร และจะจดลาดบ

ความสาคญของปญหาเปาหมายอยางไร และควรทจะจดการปญหาใดกอนหลง

3) รวมกนวางแผนงานการดาเนนการ วาจะจดกจกรรมหรอโครงการอะไร จะแบง

งานกนอยางไร ใชงบประมาณมากนอยเพยงใด จะจดหางบประมาณมาจากทใดและใครจะเปน

ผดแลรกษา

4) รวมดาเนนงาน ประชาชนจะตองเขารวมกจกรรมดวยความเตมใจ เตมกาลง

ความรความสามารถของตนเอง

5) รวมกนตดตามประเมนผล ตลอดเวลาททางานรวมกนประชาชนจะตองมสวน

รวมในการตรวจสอบถงปญหาอปสรรคและรวมกนในการหาทางแกไขปญหาเพอใหงานหรอ

ภารกจดงกลาวสามารถสาเรจลลวงตามเปาหมาย

6) รวมรบผลประโยชน ประชาชนทเขามามสวนรวมกจกรรมของชมชนแลวยอม

ทจะไดรบผลประโยชนรวมกน ซงอาจจะไมจาเปนทจะตองอยในรปของเงน วตถสงของ แตอาจ

เปนความสข ความพอใจในสภาพของความเปนอยทดขนกได

21

ถวลวด บรกล และคณะ (2551: 39-40) ใหความหมายวาการมสวนรวมของประชาชนเปน

กระบวนการซงประชาชนหรอผมสวนไดสวนเสยไดมโอกาสแสดงทศนะและเขารวมในกจกรรม

ตางๆ ทมผลตอชวตความเปนอยของประชาชนรวมท งมการนาความคดเหนดงกลาวไป

ประกอบการพจารณากาหนดนโยบายและการตดสนใจของรฐ การมสวนรวมของประชาชนเปน

กระบวนการสอสารในระบบเปด กลาวคอ เปนการสอสารสองทาง ทงอยางเปนทางการและไมเปน

ทางการ ซงประกอบไปดวยการแบงสรรขอมลรวมกนระหวางผมสวนไดสวนเสยและเปนการ

เสรมสรางความสามคคในสงคม ทงนเพราะการมสวนรวมของประชาชนเปนการเพมคณภาพการ

ตดสนใจ การลดคาใชจายและการสญเสยเวลาเปนการสรางฉนทามต และทาใหงายตอการนาไป

ปฏบต อกทงชวยหลกเลยงการเผชญหนาใน “กรณทอาจจะรนแรง” ชวยใหเกดความนาเชอถอและ

ความชอบธรรม และชวยใหทราบความหวงกงวลของประชาชนและคานยมของสาธารณชนรวมทง

เปนการพฒนาความเชยวชาญและความคดสรางสรรคของสาธารณชน

Huntington and Nelson (1976: 4 - 7) ไดใหคานยามของการมสวนรวมทางการเมองวา

“เปนกจกรรมของประชาชนแตละคนทมความหมาย เพอจะมอทธพลตอการตดสนใจของรฐบาล”

โดย Huntington ไดพจารณาแงมมทสาคญของนยามนน และกาหนดขอบเขตความหมายชดเจนขน

วาการมสวนรวมทางการเมองนนหมายถง เฉพาะการกระทา ไมรวมถงทศนคตเปนการกระทาของ

ผมสวนรวมทเปนพลเมองธรรมดาเทานน ไมรวมถงนกการเมองอาชพกจกรรมของขาราชการซง

เปนกจกรรมทางการเมองของผมสวนรวมทางการเมองทประชาชนธรรมดา นนจะอยในลกษณะท

ไมตอเนองไมเตมเวลาและ ไมถอเปนอาชพหลกนอกจากการมสวนรวมทางการเมองประชาชน

จะตองมการกระทา ทมจดมงหมายเพอมอทธพลตอการตดสนใจ ของรฐบาลซงเปนผทมความชอบ

ธรรมในการตดสนใจแบงสรรสงทมคณคาซงมอยจา กดในสงคม ไมรวมถงการกระทา ทม

จดมงหมายเพอกดดนหรอมอทธพลตอกลมอน ๆ ซงไมเกยวของกบรฐบาล ทงนไมวากจกรรมหรอ

การกระทา นนจะกอใหเกดผลหรอไมกตาม กถอเปนการมสวนรวมทางการ เมองลกษณะของการม

สวนรวมทางการเมองอาจเปนไปดวยความสานกของตนเองหรอถกชกจง ระดมพลงใหเขารวมกได

Verba and Nie (1978 อางถงใน อมร รกษาสตย, 2544: 410) กลาวถงการมสวนรวม

ทางการเมองวา เปนกจกรรมของประชาชนตามสทธทกฎหมายกาหนดโดยเฉพาะการลงคะแนน

เสยงเลอกตง สทธทจะเขาสมาคมหรอกอตงพรรคการเมองหรอกลมผลประโยชน สทธทจะอทธรณ

ตอรฐบาล สทธเกยวกบการพด ชมนม การพมพอยางอสระ และเปนกจกรรมซงมงหมายเพอม

อทธพลตอรฐบาลในการเลอกตงเจาหนาทของรฐ รวมถงการเขามสวนรวมทางการปกครองโดย

กระทากจกรรมตาง ๆ เกยวกบการปกครอง

22

McClosky (1986: 252-253) ใหความหมายของการมสวนรวมทางการเมองวาเปนกจกรรม

ตางๆ ในการกระทาโดยสมครใจของสมาชกในสงคมสวนรวมในการคดเลอกผปกครองและ

กาหนดนโยบายของรฐ การกระทานนอาจรวมกนโดยทางตรงหรอทางออมกไดซงบคคลทมสวน

รวมทางการเมองนนไดแก บคคลทเขาเกยวของกจกรรมตางๆ ดงตอไปน คอ การใชสทธออกเสยง

เลอกตง การตดตามขาวสารทางการเมอง การแลกเปลยนความคดเหนทางการเมอง การเขาชมนม

ทางการเมอง การชวยเหลอทางการเงนแกพรรคการเมองหรอผแทนราษฎร นอกจากนนลกษณะ

ของความกระตอรอรนในการเขามามสวนรวมทางการเมองยงพจารณาไดจากการสมครเขาเปน

สมาชกพรรคการเมองอยางเปนทางการ

Bertcher (1994: 138) ใหความหมายการมสวนรวมไววาเปนการใหประชาชนทเกยวของม

สวนรวมในการตดสนใจดาเนนงาน ปฏบตงาน และรบผลประโยชนของการพฒนานน ๆ การม

สวนรวมในการพฒนานนเปนการกระตนใหประชาชน ตระหนกถงสถานการณของเขา กอใหเกด

การเปลยนแปลงภายใตการกาหนดและการดาเนนการของประชาชนเอง

FARM (1998: 114) อธบายวา เปนกระบวนการกระทาทางสงคม ทเกดจากความตองการ

ของแตละคน กระทงลงมอกระทา ซงตองมความชดเจนโปรงใส และเกดประโยชนระหวางกน ม

วธดาเนนการโดยสนบสนนใหผมสวนเกยวของรวมสรปปญหา วางแผน ดาเนนการ ควบคม เจรจา

สรางโอกาส ประสานประโยชน ในดานการจดการทรพยากร

The International Association for Public Participation (2006 อางถงใน เครยตน, เจมส

แอล., 2551: 4) ไดใหคาจากดความของการมสวนรวมของประชาชน โดยมการใหความหมายของ

คานยมหลกของการมสวนรวมของประชาชน 7 ขอดงน

1) ประชาชนควรมโอกาสแสดงความคดเหนในการตดสนใจอนเกยวของกบการ

กระทาทมผลกระทบตอชวตของพวกเขา

2) การมสวนรวมของประชาชนหมายรวมถงคาสญญาทจะเปดโอกาสให

ขอเสนอแนะของประชาชนมอทธพลตอการตดสนใจ

3) กระบวนการมสวนรวมของประชาชนสอสารเขาใจถงจดสนใจ (Interests)

ตางๆ ของ ผมสวนรวมและสนองตอบความตองการในกระบวนการของผมสวนรวมทงหมด

4) กระบวนการมสวนรวมของประชาชนแสวงหาและเออใหเกดการเขารวมของ

ประชาชนทจะไดรบผลกระทบ

5) กระบวนการมสวนรวมของประชาชนนาผมสวนรวมเขารวมพจารณาวาพวก

เขาจะมสวนรวมไดอยางไร

23

6) กระบวนการมสวนรวมของประชาชนชวยใหผเขารวมมขอมลทพวกเขา

ตองการเพอใชในการมสวนรวมอยางแทจรง

7) กระบวนการมสวนรวมของประชาชนสอสารกบผเขารวมถงวธการทความ

คดเหนของพวกเขาจะมผลตอการตดสนใจอยางไร

จากความหมายของการมสวนรวมตามทไดกลาวมาแลวขางตน สรปไดวา การมสวนรวม

(ทางการเมอง)ของประชาชน หมายถง การกระทาใดๆ ของพลเมองในกระบวนการนโยบาย

สาธารณะซงมผลกระทบตอชวตและความเปนอยของตนเองและสวนรวมตงแตตนจนจบดวยความ

สมครใจ เพอใหเกดประโยชนตอการดารงชวตของตนเองและสวนรวมในทกดาน ไมวาการกระทา

นนจะบรรลผลสาเรจหรอไม มการจดองคกรหรอไม จะเกดขนเปนครงคราวหรอตอเนองและจะใช

วธการทถกตองตามกฎหมายหรอไมกตาม โดยมจดมงหมายทจะมอทธพลตอการกาหนดหรอ

เลอกใชนโยบายสาธารณะของรฐบาลในระดบตางๆ ทงในระดบชาตและระดบทองถน การมสวน

รวมจงเปนกระบวนการสอสารสองทางโดยมเปาหมายสาคญเพ อใหเกดการตดสนใจทดท

สาธารณชนใหการสนบสนน กอใหเกดการเปลยนแปลงภายใตการกาหนดและการดาเนนการของ

ประชาชนเองตามหลกของการกระจายอานาจ อนนาไปสการพงจนเองได ดงนนการมสวนรวมของ

ประชาชนจงเปนทงวธการ (Means) และเปาหมาย (Ends) ในเวลาเดยวกน

2.2.2 ระดบและขนตอนของการมสวนรวม

เพมศกด มกราภรมย (2543: 11-12) ไดแบงระดบการมสวนรวมไดหลายระดบตามบทบาท

หนาททเกยวของ อาท

1) แบบการจดการคนใหเขารวม ผเขารวมคดเลอกจากตวแทนของประชาชน

ไมไดเลอกตงและไมมอานาจอะไร

2) แบบตอบสนองหรอคอยเปนคอยไป ผเชยวชาญจากสวนกลางบอกวาจะตอง

ทาอะไรไมมการสะทอนความเหนจากประชาชน

3) แบบขอคาปรกษาหารอ องคกรภายนอกเปนผระบปญหาและกระบวนการเกบ

รวบรวมขอมลและควบคมการวเคราะหขอมลโดยไมไดรบฟงความคดเหนของประชาชน

4) แบบรวมตามหนาทหรอภารกจทกาหนดให ใชวธการเพอใหบรรลเปาหมาย

โครงการประชาชนอาจมสวนรวมโดยรวมเปนกลมเพอชวยศกษาวเคราะหปญหาตามวตถประสงค

ทกาหนดไวแลว ประชาชนอาจเขารวมอยางแขงขน รวมตดสนใจแตคาตอบหลกสดทายมกกาหนด

ไวลวงหนาแลวโดยหนวยงานภายนอก

24

5) แบบแขงขน รวมในการวเคราะหและพฒนาแผนปฏบตการและศกยภาพของ

กลมองคกรทองถน โดยกระบวนการเรยนรรวมกน ใชวธการทหลากหลายจากหลายสาขา

6) แบบสมครใจทาเองประชาชนเปนผคดรเรมอยางอสระ ประชาชนอาจตดตอ

ประสานหนวยงานภายนอกมาชวยแนะนะโดยยงสามารถควบคมการจดการและใชทรพยากรได

ทง 6 ระดบมตงแตระดบตน (ระดบ 1) ทเขาไปเตรยมการหรอจดการอยางเขมเพอกระตนใหคนเขา

มามสวนรวมจนถงระดบระดบ 6 คอแบบสมครใจ ประชาชนรบร ตระหนกและเคลอนไหวผลกดน

ใหรวมงานกนเองโดยปราศจากการจดตงใด ๆ

สนย มลลกะมาลย (2545: 58-61) ไดแบงการมสวนรวมของประชาชนเปน 6 ระดบ

กลาวคอ

1) รวมรบร หมายถง รฐไดใหขอมลขาวสารทเกยวของกบโครงการหรอกจกรรม

แกประชาชน เมอรฐมความคดรเรมหรอมนโยบายทจะใหมโครงการหรอกจกรรมนนๆ แลวเปด

โอกาสใหประชาชนไดรบร โดยการใหขอมลขาวสาร ซงการเขาถงขอมลขาวสารของทางราชการท

มอบใหแกประชาชนนน รบวาเปนจดเรมตนของการใหประชาชนไดมโอกาสเขามามสวนรวมดวย

2) รวมคด รวมแสดงความคดเหน หมายถง เมอประชาชนไดรบรขอมลขาวสาร

จากรฐแลว ประชาชนจะรวมคนหาปญหา สาเหตของปญหา ความจาเปนและความตองการทตอง

ใหมโครงการหรอกจกรรมนน พรอมรวมแสดงความคดเหนเพอหนวยงานเจาของโครงการหรอ

กจกรรม หรอหนวยงาน หรอผทมอานาจตดสนใจจะไดนาไปใชประกอบการพจารณาตอไป

3) รวมพจารณา รวมตดสนใจ หมายถง รวมพจารณาเหนดวยหรอไมกบโครงการ

หรอกจกรรม การเลอกพนทตงโครงการ โดยเฉพาะประชาชนทอยในพนททจะตงโครงการจะม

สวนรวมพจารณารบหรอปฏเสธไมใหโครงการตงในพนท หากเหนวามาตรการทจะใชมผลกระทบ

ตอสงแวดลอมหรอมาตรการการตดตามตรวจสอบไมชดเจน หรอไมเปดโอกาสใหประชาชนมสวน

รวมตรวจสอบดวย

4) รวมดาเนนการ หมายถง รวมในการลงทน รวมในการคดเลอกผปฏบตงาน

หรอรวมปฏบตงานเอง ในระดบการมสวนรวมนอาจจะทาไมไดในทกประเภทของโครงการ เชน

หากเปนโครงการทจาเปนตองใชผมความรเฉพาะดาน ผชานาญการ หรอใชเทคโนโลยชนสงแลว

บางครงเปนความยงยากทจะใหประชาชนเขามามสวนรวมปฏบตงานได แตหากเปนโครงการหรอ

กจกรรมระดบทองถน เชน การจดการปาลมน าหรอทรพยากรอนทใชภมปญญาชาวบานได

ชาวบานหรอประชาชนในทองถนกเขารวมดาเนนการได

5) รวมตดตาม ตรวจสอบและประเมนผล หมายถง การรวมตรวจสอบและตดตาม

การดาเนนโครงการหรอกจกรรมนนๆ วา บรรลเปาหมายและวตถประสงคหรอไม โดยเฉพาะอยาง

25

ยงหากเปนโครงการหรอกจกรรมทสงผลกระทบตอสงแวดลอมไดมการนามาตรการลดผลกระทบ

มาใชหรอไม มการใชระบบการตดตามตรวจสอบเพอปองกนปญหาทจะเกดขนหรอไม การมสวน

รวมของประชาชนในระดบนจะเปนประโยชนตอการพทกษรกษาทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอมอยางมากเพราะประชาชนจะทาหนาทคอยเฝาระวงและเตอนภย (Watch Dog) การ

ดาเนนงานโครงการเพอปองกนและแกไขปญหาไดทนทวงทกอนทจะมผลรายเกดขน และเมอม

การดาเนนการตามโครงการหรอกจกรรมแลวกตองมการประเมนผลวาการดาเนนการนนๆ บรรล

ตามเปาหมายและวตถประสงคมากนอยเพยงใด และผลของการดาเนนการเปนอยางไร เพอจะได

เปนแนวทางในการพจารณานาเอามาตรการทเหมาะสมมาใชไดอยางมประสทธภาพแลวกตองม

การประเมนผลวาการดาเนนการนนๆ บรรลตามเปาหมายและวตถประสงคมากนอยเพยงใด และ

ผลของการดาเนนการเปนอยางไร เพอจะไดเปนแนวทางในการพจารณานาเอามาตรการทเหมาะสม

มาใชไดอยางมประสทธภาพ

6) รวมรบผล หมายถง การดาเนนโครงการหรอกจกรรมทดาเนนไปแลวยอม

ไดมาซงผลประโยชนและผลกระทบดานบวกและดานลบ ทงตอประชาชนและสงแวดลอม โดยท

ประชาชนหลกเลยงไมพน

บณฑร ออนดา (ม.ป.ป. อางถงใน พชชา บวแยม, 2547: 26 – 27) ไดกาหนดขนตอนใน

การมสวนรวมในการพฒนาไวอยางชดเจน ซงประกอบดวย 5 ขนตอน ดงน

ขนตอนท 1 การมสวนรวมในขนการรเรมการพฒนา ซงเปนขนตอนทประชาชนเขามาม

สวนรวมในการคนหาปญหาและสาเหตของปญหาภายในชมชน ตลอดจนมสวนรวมในการตดสน

กาหนดความตองการของชมชน และมสวนในการจดลาดบความสาคญของความตองการดวย

ขนตอนท 2 การมสวนรวมในขนการวางแผนการพฒนา เปนขนตอนทประชาชนมสวน

รวมในการกาหนดนโยบาย วตถประสงคของโครงการ กาหนดวธการ แนวทางในการดาเนนการ

ตลอดจนกาหนดทรพยากรทจะใช

ขนตอนท 3 การมสวนรวมในขนการดาเนนการพฒนา เปนขนตอนทประชาชนมสวน

รวมในการสรางประโยชน โดยการสนบสนนทรพย วสดอปกรณ แรงงาน หรอเขารวม

บรหารงาน ประสานงาน และดาเนนการขอความชวยเหลอจากภายนอก

ขนตอนท 4 การมสวนรวมขนการรบผลประโยชนจากการพฒนา เปนขนตอนท

ประชาชนมสวนรวมในการรบผลประโยชนทพงไดรบจากการพฒนา หรอยอมรบผลประโยชนอน

เกดจากการพฒนาทงดานวตถและจตใจ

ขนตอนท 5 การมสวนรวมในขนประเมนผลการพฒนา เปนขนตอนทประชาชนเขารวม

ประเมนวา การพฒนาทไดกระทาไปนนสาเรจตามวตถประสงคเพยงใด

26

ถวลวด บรกล และเมธศา พงษศกดศร (2548: 49) ไดแบงลาดบขนของการมสวนรวมจาก

ลาดบตาสดไปหาสงสดดงน

1) แจงใหทราบ (Notification)

2) ปรกษาหารอ (Consultation)

3) วางแผน (Planning)

4) ตดสนใจ (Decision making)

5) ดาเนนการ/ปฏบต (Implementation)

6) ตดตามตรวจสอบ/ประเมนผล (Monitoring and Evaluation)

7) ยตหรอตอเนอง (Termination and Continuation)

27

บวรศกด อวรรณโณ และถวลวด บรกล (2548: 64) ไดแบงลาดบของการมสวนรวมทางการเมองพอ

สรปไดดงภาพท 2.1

14.รวมดาเนนกจกรรมสาธารณะและดแลกจกรรมของพรรคการเมอง

13.เปนผสมครรบเลอกตงในนามพรรคการเมอง

12.ดาเนนกจกรรมหาเงนเขาพรรคการเมอง

11.รวมกจกรรมของพรรค เชน เขารวมประชม

10.สมครเปนสมาชกพรรคการเมอง

9.ชวยรณรงคหาเสยง

8.รวมการประชม ฟงการหาเสยง หรอการชมนมทางการเมอง

7.บรจาคเงน/สงของชวยเหลอพรรคการเมองหรอผสมคร

6.ตดตอกบเจาหนาทของรฐหรอผนาทางการเมอง

5.รวมประชาสมพนธทางการเมอง เชน การตดสตกเกอรพรรคการเมองทรถยนต

4.พยายามพดเชญชวนใหผอนไปเลอกผทตนสนบสนน

3.เปนผเปดประเดนพดคยเรองการเมอง ใหความรผอน

2.ไปเลอกตง

1.แสดงตนเปนผสนใจทางการเมองเชนรวมพดคยทางการเมอง

0.ไมสนใจและเขารวมกจกรรมใดเลย

ภาพท 2.1 ลาดบขนของการมสวนรวมทางการเมองในบรบทสากล

แหลงทมา: ถวลวด บรกล, 2543 พฒนาจาก Milbrath, 1965 และ Roth and Wilson, 1980 อางถงใน

บวรศกด อวรรณโณ และถวลวด บรกล , 2548: 64.

สนใจและมสวนรวมมาก

สนใจและมสวนรวมนอย

สนใจและมสวนรวม

ปานกลาง

28

จนตนา สจจานนท (2549: 48-49) แบงระดบการมสวนรวม ออกเปน 7 ระดบ ดงน

1) การถกบงคบ การมสวนรวมลกษณะนประชาชนทเขารวมโครงการ เพราะถก

บงคบโดยไมมทางหลกเลยง

2) การถกหลอกลอการม สวนรวมลกษณะนประชาชนจะถกลอใจดวย

ผลประโยชนอาจเปนในรปของคาจางแรงงานหรอความสะดวกสบายบางอยาง แตเบองหลงจรงๆ

แลวเปนการหาเสยงขอนกการเมองทยนโครงการมาลอเทานน

3) การถกชกชวน การมสวนรวมลกษณะนประชาชนถกชกชวนใหเขารวม

โครงการทถกคดและวางแผนจากทางราชการ แลวถงชกชวนใหประชาชนรวมมอโดย

ประชาสมพนธผานสอ ตาง ๆ วาเปนโครงการทดขอใหประชาชนใหความรวมมอ

4) การถกสมภาษณแลววางแผนให การมสวนรวมลกษณะนผทวางแผนโครงการ

จะสารวจปญหาความตองการของประชาชนโดยการประชม และสมภาษณ แตการตดสนใจวา

ปญหาคออะไร จะวางแผนแกปญหาอยางไร และปฏบตการอยางไรยงอยทการตดสนใจของทาง

ราชการ

5) การมโอกาสเสนอความคดเหน การมสวนรวมลกษณะนประชาชนเรมเขาไปม

สวนรวมในการเสนอความเหนทเกยวกบการวางโครงการ และการดาเนนการตามโครงการแตการ

ตดสนใจยงเปนของสวนราชการ

6) การมโอกาสเสนอโครงการ การมสวนรวมลกษณะนประชาชนมโอกาสเสนอ

โครงการ ราชการกบประชาชนจะมการปรกษาหารอกนอยางใกลชด ประชาชนจะมโอกาส

ตดสนใจวาปญหาของตนคออะไรจะแกไขไดอยางไร วธใดดทสด จนกระทงมสทธเสนอโครงการ

และเขารวมปฏบตในโครงการ

7) การมโอกาสตดสนใจ การมสวนรวมลกษณะนประชาชนจะเปนผตดสนใจทก

เรองตงแตการวางแผน การปฏบตตามแผน และการประเมนโครงการ

ซงสามารถเขยนเปนภาพการมสวนรวมของประชาชน ไดดงภาพท 2.2

29

7 มโอกาสตดสนใจดวยตนเอง มสวนรวมในอดมการณ

6 มโอกาสเสนอโครงการ มสวนรวมสง

5 มโอกาสเสนอความเหน มสวนรวมปานกลาง

4 ถกสมภาษณความตองการ มสวนรวมปานกลาง

3 ถกชกชวน มสวนรวมนอย

2 ถกลอลวง มสวนรวมนอย

1 ถกบงคบ ไมมสวนรวมเลย

ภาพท 2.2 การมสวนรวมของประชาชน

แหลงทมา: จนตนา สจจานนท (2549: 50)

ถวลวด บรกล และคณะ (2551: 27) ไดกาหนดขนตอนของกระบวนการมสวนรวม ซง

สามารถจดแบงเปนขนตอนงายๆ ไดดงภาพท 2.3

30

ภาพท 2.3 กระบวนการของระบอบประชาธปไตยแบบมสวนรวม

แหลงทมา: ถวลวด บรกล และคณะ, 2551: 32.

ขนท 1 มสวนรวมในการวางแผน

ประกอบดวยการรบร และเขาถงขอมลเกยวกบการวางแผนและรวมวางแผนกจกรรม

ขนท 2 มสวนรวมในการปฏบต/ดาเนนการ

ประกอบดวยการเกยวของกบการดาเนนการในกจกรรมตางๆ และการตดสนใจ

ขนท 3 มสวนรวมในการจดสรรผลประโยชน

เปนการมสวนรวมในการจดสรรประโยชน หรอผลของกจกรรม หรอผลของการตดสนใจ

ทเกดขน

ขนท 4 มสวนรวมในการตดตามประเมนผล

เกยวของกบความพยายามทจะประเมนประสทธผลของโครงการ กจกรรมตางๆ และ

พจารณาวธทจะดาเนนการตอเนองตอไป ประชาชนจะเขามาเกยวของกบการคดเกณฑในการ

ประเมนโครงการหรอกจกรรมตางๆ ดวย ซงผลของกระบวนการประเมนนจะกลายเปนปจจยนาเขา

ในกระบวนการมสวนรวมขนท 1 ซงเปนขนตอนของการวางแผนตอไป

ถวลวด บรกล (2552: 21-24) วธการแบงระดบขนการมสวนรวมของประชาชน อาจแบงได

หลายวธขนอยกบวตถประสงคและความละเอยดของการแบงเปนสาคญ การแบงระดบขนการม

1. มสวนรวมในการ

วางแผน

3. มสวนรวมใน

การจดสรรผลประโยชน

4. มสวนรวมในการ

ตดตามประเมนผล

2. มสวนรวมในการ

ปฏบต/ดาเนนการ

กระบวนการ

มสวนรวม

31

สวนรวมของประชาชนอาจแบงไดจากระดบตาสดไปหาระดบสงสด ออกเปน 7 ระดบ และจานวน

ประชาชนทเขามสวนรวมในแตละระดบจะเปนปฏภาคกบระดบของการมสวนรวม กลาวคอ ถา

ระดบการมสวนรวมตา จานวนประชาชนทเขามสวนรวมจะมาก และยงระดบการมสวนรวม

สงขนเพยงใด จานวนประชาชนทเขามามสวนรวมกจะลดลงตามลาดบ ระดบการมสวนรวมของ

ประชาชนเรยงตามลาดบจากตาสดไปหาสงสด ไดแก

1) ระดบการใหขอมล เปนระดบต าสดและเปนวธการท งายท สดของการ

ตดตอสอสาร ระหวางผกาหนดนโยบายหรอผวางแผนโครงการกบประชาชน เพอใหขอมลแก

ประชาชนเกยวกบการตดสนใจของผกาหนดนโยบายหรอผวางแผนโครงการ แตไมเปดโอกาสให

แสดงความคดเหนหรอเขามาเกยวของใด ๆ วธการใหขอมลอาจกระทาไดหลายวธ เชน การแถลง

ขาว การแจกขาว การแสดงนทรรศการ และการทาหนงสอพมพใหขอมลเกยวกบกจกรรมตาง ๆ

ตลอดจนการใชสออน ๆ เชน โทรทศน วทย สอบคคล และหอกระจายขาว เปนตน อยางไรกด

เพอปองกนมใหรฐบาลหรอเจาหนาทของรฐใชอานาจดลพนจในการใหหรอไมใหขอมลดงกลาว

แกประชาชน จงควรมขอกาหนดใหรฐบาลหรอเจาหนาทของรฐตองกระทาและกระทาอยางทวถง

ดวย ยกเวนขอมลบางประเภท เชน เรองเกยวกบความมนคงของชาต เปนตน นอกจากน การให

ขอมลแกประชาชนจะตองใหอยางทวถง ถกตอง เทยงตรง ทนการณ เขาใจไดงาย และไมม

คาใชจายมาเปนอปสรรคในการไดรบขอมลนน ๆ

2) ระดบการเปดรบความคดเหนของประชาชน เปนระดบขนทสงกวาระดบแรก

กลาวคอผกาหนดนโยบายหรอผวางแผนโครงการเชญชวนใหประชาชนแสดงความคดเหนเพอให

ไดขอมลมากขน และประเดนในการประเมนขอดขอเสยชดเจนยงขน เชน การสารวจความคดเหน

ของประชาชนเกยวกบการรเรมโครงการตาง ๆ และการบรรยายใหประชาชนฟงเกยวกบโครงการ

ตาง ๆ แลวขอความคดเหนจากผฟง เปนตน อนง การรบฟงความคดเหนน จะกระทาไดอยางม

ประสทธภาพและประสทธผลกตอเมอ ประชาชนผมสวนไดสวนเสย ไดมขอมลทถกตองและ

พอเพยง

3) ระดบการปรกษาหารอ เปนระดบขนการมสวนรวมของประชาชนทสงกวา

การเปดรบความคดเหนจากประชาชน เปนการเจรจากนอยางเปนทางการ ระหวางผก าหนด

นโยบาย และผวางแผนโครงการ และประชาชน เพอประเมนความกาวหนาหรอระบประเดนหรอ

ขอสงสยตาง ๆ เชน การจดประชม การจดสมมนาเชงปฏบตการ ตลอดจนการเปดกวางรบฟง

ความคดเหน โดยใชรปแบบตาง ๆ อาท การสนทนากลม และประชาเสวนา เปนตน

4) ระดบการวางแผนรวมกน เปนระดบขนทสงกวาการปรกษาหารอ กลาวคอ

เปนเรองการมสวนรวมทมขอบเขตกวางมากขน มความรบผดชอบรวมกนในการวางแผนเตรยม

32

โครงการ และผลทจะเกดขนจากการดาเนนโครงการ เหมาะสมทจะใชสาหรบการพจารณาประเดน

ทมความยงยากซบซอน และมขอโตแยงมาก เชน การใชกลมทปรกษาซงเปนผทรงคณวฒในสาขา

ตาง ๆ ทเกยวของ การใชอนญาโตตลาการเพอแกปญหาขอขดแยง และการเจรจา เพอหาทาง

ประนประนอมกน การประชมวางแผนแบบมสวนรวม เปนอาท

5) ระดบการรวมปฏบต เปนระดบขนทสงถดไปจากระดบการวางแผนรวมกน

คอ เปนระดบทผรบผดชอบนโยบายหรอโครงการกบประชาชนรวมกนดาเนนการตามนโยบาย

หรอโครงการเปนขนการนานโยบายไปปฏบตรวมกน ดาเนนตามโครงการรวมกน เพอให

บรรลผลตามวตถประสงคทวางไว

6) ระดบรวมตดตาม ตรวจสอบ และประเมนผล เปนระดบการมสวนรวมทม

ผเขารวมนอย แตมประโยชนทผทเกยวของหรอไดรบผลกระทบ สามารถมาคอยตดตามการดาเนน

กจกรรมนน ๆ ได รปแบบของการตดตาม ตรวจสอบ หรอประเมนผล อาจอยในรปแบบของการ

จดตงคณะกรรมการตดตาม ประเมนผลทมาจากหลายฝาย การสอบถามประชาชนโดยการทาการ

สารวจเพอใหประชาชนประเมน การประเมนผลนมความสาคญมาก เพราะจะมผลกระทบตอการ

พจารณาจดสรรประโยชน การยตหรอคงไว ตลอดจนปรบปรงนโยบายหรอโครงการ

7) ระดบการควบคมโดยประชาชน เปนระดบสงสดของการมสวนรวมโดย

ประชาชน เพอแกปญหาขอขดแยงทมอยท งหมด เชน การลงประชามต เปนตน

ทงน การทประชาชนจะมสวนรวมในลาดบสงขน ๆ ไปได จะตองมสวนรวมในลาดบ

ลาง ๆ กอน จงจะทาใหมสวนรวมมประสทธผล เพราะหากปราศจากขอมล ประชาชนจะทาหนาท

รวมใหความเหน ปรกษาหารอ รวมตดสนใจ ตดตาม ตรวจสอบไดอยางไรในการจะแสดงความ

คดเหน นอกจากนการใหความคดเหนทเหมาะสมอาจดาเนนการหลงจากไดมเวลาศกษาขอมล

มาแลว รปแบบการรบฟงความคดเหน อาท การสารวจโดยแบบสอบถาม แบบสมภาษณ การรบ

ฟงผานเวทประชาชน ผานวทย โทรทศน หนงสอพมพ โทรศพท จดหมายหรอกลองรบความ

คดเหน เปนตน เพอชวยใหเขาใจระดบขนการมสวนรวมของประชาชน ความแตกตาง และ

เครองมอสาคญทใชในแตละระดบไดงายยงขน จงไดนาเสนอในภาพท 2.4 และไดแสดงระดบการ

มสวนรวมของประชาชนไวดวย

33

ภาพท 2.4 ระดบขนการมสวนรวมของประชาชน

การวางแผนรวมกน

การมสวนรวมทกวางขน มความรบผดชอบรวมก

ในการวางแผนและผลทจะเกดขน ใชสาหรบ

ประเดนทซบซอนและมขอโตแยงมาก

การเปดรบความคดเหนจากประชาชน

ผวางแผนโครงการเชญชวนใหประชาชนแสดงความคดเหนเพอใหได

ขอมลมากขนและเพอใหประเดนในการประเมนผลชดเจนยงขน เชน การ

สารวจ

การปรกษาหารอ

การเจรจากนอยางเปนทางการระหวางผวางแผนโครงการ

และประชาชน เพอประเมนความกาวหนา หรอระบ

ประเดน หรอขอสงสยตางๆ เชน การประชม การจด

สมมนาเชงปฏบตการ

การใหขอมล

เปนการใหขอมลแกประชาชนเกยวกบการตดสนใจของผวางแผนโครงการหรอกจกรรม

นนๆ แตไมเปดโอกาสใหมการแสดงขอคดเหน หรอเขามาเกยวของใดๆ เชน การแถลงขาว

การแสดงนทรรศการ

การรวมตดตามตรวจสอบ

คณะกรรมการตดตาม

การรวมปฏบต

ดาเนนกจกรรมรวมกน

สง

ตา

มาก

นอย

จานวนประชาชน

ทเกยวของ

ระดบของ

การมสวนรวม

มาก

การควบคมโดยประชาชน

ระดบสงสดของการมสวนรวม /

แกปญหาทขดแยงอยท งหมด เชน

การลงประชามต

34

Arnstein (1969 อางถงใน ปารชาต สถาปตานนท และคณะ, 2549: 19-21) ไดเสนอตวแบบ

“ขนบนไดการมสวนรวมของพลเมอง” หรอ “Ladder of Citizen Participation” ถอเปนตวแบบท

ไดรบความนยมอยางตอเนอง โดยแบงขนบนไดการมสวนรวมของพลเมองออกเปน 8 ระดบ

ดงตอไปน

ระดบท 1 การจดการแบบเบดเสรจโดยตรง (Direct Manipulation)

หนวยงานมกทาหนาทจดการเรองราวตางๆ แบบเบดเสรจและโดยตรง โดยไมจาเปนตอง

ใหประชาชนรบรเรองราวเกยวกบรายละเอยดตางๆ ทเกยวของ

ระดบท 2 การบาบดรกษา (Therapy)

หนวยงานมกทาหนาทเชญชวนประชาชนใหเขารวมรบฟง รวมรบทราบขอมลขาวสาร

และรวมตดสนใจตางๆ อยางไรกตาม หนวยงานมไดใหความสาคญกบการตอบขอซกถาม หรอการ

รบฟงความคดเหนตางๆ จากประชาชนอยางจรงจง

ระดบท 3 การรวมใหขอมลขาวสาร (Informing)

หนวยงานอาจเชญชวนตวแทนประชาชนทเกยวของเขามารวมใหขอมลขาวสารตางๆ แต

หนวยงานไมไดใหความสาคญกบความรสก หรอทศนะตางๆ ของประชาชนอยางแทจรง หลงจาก

ทประชาชนไดทาหนาทใหขอมลขาวสารตางๆ แกหนวยงานแลว หนวยงานตางๆ มกพจารณา

เลอกสรรขอมลขาวสารทเปนประโยชนไปใชประกอบการตดสนใจดาเนนการโครงการตางๆ ทตน

รบผดชอบตอไป

ระดบท 4 การรวมรบฟงความคดเหน (Consultation)

ประชาชนมนทาหนาทใหขอมลและนาเสนอขอคดเหนตางๆ ตามความตองการของ

หนวยงาน อยางไรกตาม อานาจในการตดสนใจยงอยในมอของหนวยงานราชการ

ระดบท 5 การปรกษาหารอ (Placation)

ประชาชนเรมมโอกาสในการจดประเดนเกยวกบเรองราวตางๆ ท ตนเหนวาสาคญ

ตลอดจนกาวเขามามบทบาทในการใหขอคดเหนและนาเสนอขอมลตางๆ จากมมมองและจดยน

ของตน อยางไรกตาม หนวยงานยงคงสงวนสทธในการตดสนใจตางๆ ไวเปนภารกจขององคกร

ระดบท 6 การรวมเปนภาคหนสวน (Partnership)

ประชาชนเรมทางานใกลชดกบหนวยงานและเรมมอานาจในการเสนอขอคดเหนหรอขอ

โตแยงตางๆ ตลอดจนทาหนาทกระตนใหหนวยงานไดตดสนใจบนพนฐานของการพจารณาขอมล

ทหลากหลาย

ระดบท 7 การสงตวแทนเขารวมใชสทธในการตดสนใจ (Delegated Power)

35

ประชาชนสวนหนงไดรบการคดเลอกใหเขาไปทาหนาทเปนตวแทน เพอออกความคดเหน

นาเสนอขอโตแยงและมสทธโดยชอบธรรมในการรวมตดสนใจเชงนโยบายตางๆ

ระดบท 8 การควบคมการตดสนใจโดยพลเมอง (Citizen Control)

อานาจในการตดสนใจทงหมดอยในมอของประชาชน โดยหนวยงานตางๆ มกทาหนาท

ดานการสนบสนนขอมลขาวสารประกอบการตดสนใจของประชาชน

ระดบขนบนไดทสงขนสะทอนอานาจของประชาชนทมากขน สาหรบ Arnstein นนบนได

ระดบท 1 และ 2 ถอวายงไมเกดการมสวนรวมของประชาชนเลย หรอทเรยกวา Nonparticipation

สวนระดบท 3 ถงระดบท 5 เรยกวา Tokenism หมายถง ประชาชนมโอกาสในการใหขอมล ความ

คดเหน แตยงไมมอานาจในการตดสนใจ ระดบท 6, 7 และ 8 ถอวาประชาชนมอานาจในการ

ตดสนใจหรอเรยกวา Citizen Power จากตวแบบนสะทอนใหเหนวาการมสวนรวมในระดบเปน

ภาคหนสวน (Partnership) จงจะเปนจดเรมตนของบทบาทและอานาจของประชาชนอยางแทจรง

การมสวนรวมอยางแทจรงของประชาชนมไดอยแคเพยงการปรากฎตว หรอใหขอคด หรอ

ดาเนนกจกรรมตางๆ ทเกยวของกบการพฒนาเทานน แตการมสวนรวมทแทจรงของประชาชนใน

โครงการพฒนาตางๆ เกยวของกบการเปลยนแปลงบทบาทของประชาชน จากผรบบรการตางๆ

ไปสการกาวเขาไปมสวนรวมในการตดสนใจและรบผดชอบเกยวกบภารกจตางๆ ในการพฒนา

ชมชนแบบเคยงบาเคยงไหลกบหนวยงานภาครฐ อาท การกาหนดวาระในการพฒนา การดาเนน

กจกรรมตางๆ เพอผลกดนใหการพฒนาลลวงไปดวยดและการแสดงความรบผดชอบตอผลตางๆ

ซงสบเนองจากการดาเนนโครงการพฒนาในพนท ตลอดจนการตดตามและประเมนผลเพ อ

ปรบปรงแนวทางการพฒนาใหเหมาะสม

สวนผลทคาดวาจะเกดขนจากกระบวนการดงกลาว กคอ การเพมพลงอานาจใหกบชมชน

และการจดการชมชนบนพนฐานของความสานกรวมในฐานะ “พลเมอง” และการพงพากนเอง

2.2.3 ลกษณะและรปแบบของการมสวนรวม

โกวทย วงศสรวฒน (2543: 68-69) ประชาชนสามารถมสวนรวมทางการเมองโดยตรง ซง

เปนอานาจสงสดทตนมอยได 5 รปแบบ ดงน

1) การออกเสยงเลอกตง เปนการแสดงออกซงอานาจของประชาชนสามารถจะ

เลอกรฐบาล คอ ผทจะดาเนนงานของรฐ การเลอกตงทใชหลกการเสมอภาคใหประชาชนทกคนม

สทธในการเลอกตงทวไปโดยไมมขอจากดทางเพศ ทางทรพยสมบต หรอทางชาตตระกล เรยกวา

Universal Suffrage ถงจะถอวาเปนประชาธปไตยทแทจรง

36

2) การออกเสยงประชามต คอ อานาจทประชาชนมอยในการตดสนใจในปญหา

ตาง ๆ ของรฐบาลตามเจตจานงของตน สวนใหญในทางปฏบตมกจะเปนเรองทเกยวกบกฎหมาย

รฐธรรมนญ เชน การจะยอมรบรางรฐธรรมนญทยกรางขนใหมทงฉบบหรอขอแกไขเพมเตม

รฐธรรมนญตอนใดตอนหนงหรอไม การลงคะแนนเสยงกไมซบซอนแตอยางใด คอ เพยงแตโหวต

วาใชหรอไมใชเทานนเอง

3) ประชาชนมสทธเสนอรางกฎหมาย ตามหลกประชาธปไตยทวไปแลว

ประชาชนมกจะใชอานาจอธปไตยในการรางกฎหมายผานทางฝายนตบญญต คอ รฐสภาแต

ประชาชนกมสทธทจะแสดงอานาจอธปไตยในการเสนอรางกฎหมายเองได

4) ประชาชนสามารถตดสนปญหาสาคญ ๆ เกยวกบนโยบายรฐเมอรฐบาลม

ปญหาระดบนโยบายทไมสามารถตดสนใจไดเอง เนองจากอาจจะเกดผลกระทบอยางใหญหลวงใน

สงคม เชน การทจะเลกจาหนายสรา หรอการทจะเปดใหมโสเภณหรอบอนการพนนอยางเปดเผย

ถกตองตามกฎหมาย รฐบาลจาเปนตองใหประชาชนตดสนในกนเอง

5) ประชาชนสามารถเปลยนผดารงตาแหนงหนาทสาคญของรฐบาลได การ

แสดงออกซงอานาจอธปไตยของประชาชน ทสามารถมสทธออกเสยงถอดถอนเจาหนาทตาแหนง

ตาง ๆ ซงไดมาโดยการเลอกตง (ไมใชการแตงตง) เปนการย าเนนถงหลกการวาเมอประชาชน

เลอกตง เขามาไดประชาชนกสามารถทจะปลดหรอถอดถอนได

ปารชาต วลยเสถยร (2543: 101 – 102) การมสวนรวมของประชาชนในการบรหารจดการ

กจการสาธารณะของภาครฐ แบงออกเปน 5 รปแบบ ดงน

1) การรบรขาวสาร (Public Information) การมสวนรวมในรปแบบน ประชาชน

ในพนทโครงการและผจะไดรบผลกระทบ จะตองไดรบแจงใหทราบถงรายละเอยดของโครงการท

จะดาเนนการ และผลกระทบทคาดวาจะเกดขน ทงนการไดรบขาวสารดงกลาวตองไดรบกอนการ

ตดสนใจดาเนนโครงการ

2) การปรกษาหารอ (Public Consultation) เปนรปแบบของการมสวนรวมใน

ลกษณะของการปรกษาหารอระหวางผดาเนนโครงการกบประชาชนทมสวนได – เสยโดยตรง ทงน

เพอเปนการรบฟงความคดเหนและตรวจสอบขอมลเพมเตม นอกจากนยงเปนการสรางความเขาใจ

เกยวกบโครงการใหประชาชนไดทราบ และรบขอเสนอแนะ เพอประกอบการ ตดสนใจ

3) การประชมรบฟงความคดเหน (Public Meeting) เปนรปแบบการมสวนรวมทผ

ดาเนนโครงการกบประชาชน ผมสวนได – เสย จะไดทาความเขาใจรวมกนดวยเหตผล ซงการม

สวนรวมของประชาชนในรปแบบนสามารถทาไดใน 2 ลกษณะ คอ

37

(1) การประชมในระดบชมชน (Community Meeting) ซงจดประชมในชมชนท

จะไดรบผลกระทบจากโครงการโดยผดาเนนการจะสงผแทนเขารวมประชม

(2) การประชมรบฟงความคดเหนทางวชาการ (Public Hearing) การประชม

ลกษณะนจาเปนสาหรบโครงการขนาดใหญทมเรองของเทคนค และวชาการทเกยวของ และตอง

เปดกวางสาหรบสาธารณะ

4) การรวมในการตดสนใจ (Decision Making) การมสวนรวมในรปแบบน ถอ

เปนเปาหมายสงสดของการมสวนรวมของประชาชน ในทางปฏบตจรง การดาเนนโครงการซงมก

ดาเนนการในรปของคณะกรรมการจะตองมตวแทนของประชาชนรวมเปนคณะกรรมการดวย

5) การใชกลไกทางกฎหมาย รปแบบน แมจะไมใชรปแบบการมสวนรวมของ

ประชาชนโดยตรง แตเปนลกษณะของการเรยกรองสทธหรอการใชสทธของประชาชนเมอเหนวา

เกดความไมโปรงใสหรอความไมเปนธรรมเกดขนในการดาเนนโครงการ

นครนทร เมฆไตรรตน (2544: 223) ศกษาการจดการปกครองทองถนในตางประเทศ พบวา

ในปจจบนหลายประเทศตางยอมรบถงการเขามามบทบาทและสวนรวมขององคกรนอกภาครฐมาก

ขน โดยเปดโอกาสใหกลมและองคกรตางๆ เหลานเขามามบทบาทในการจดการปกครองทองถน

ไดในหลายชองทางดวยกน ซงเมอพจารณาถงชองทางตางๆ ทกลมหรอองคกรเหลานน จะม

บทบาทตอการบรหารงานของทองถนไดแลว การมสวนรวมของกลมหรอองคกรตางๆ ภายใน

ทองถนจะเปนไปได 3 ลกษณะดวยกน กลาวคอ

ในลกษณะแรก เปนการเขาไปมสวนรวมในลกษณะของการไดรบรขอมลขาวสารตางๆ

(Informative) ซงหมายถง การทกลมและองคกรประชาชนมโอกาสไดรบทราบขอมล ความ

เคลอนไหวในเรองตางๆ ของทองถนอยางเปดเผย กวางขวาง และเทาเทยมกน โดยเฉพาะอยางยงท

เกยวของกบการบรหารงานของทองถนโดยทวไปดวย

ในลกษณะทสอง เปนการเขาไปมสวนรวมในลกษณะของการเปนผใหความเหนหรอให

คาปรกษาแกทองถน (Consultative) ในทนหมายถงการทองคกรปกครองสวนทองถนยอมรบวาใน

การดาเนนกจกรรมใดๆ ของทองถนกตาม ยอมสงผลกระทบตอคนกลมตางๆ ภายใน ทองถนดงนน

องคกรปกครองสวนทองถนจงควรทจะไดจดใหมการปรกษาหารอระหวางองคกรปกครองทองถน

กบกลมหรอองคกรทไดรบผลกระทบเหลานน

ในลกษณะสดทาย เปนการเขาไปมสวนรวมในลกษณะของการเปนสวนหนงใน

กระบวนการตดสนใจหรอกาหนดนโยบายโดยตรง (Participative) การมสวนรวมในลกษณะน

หมายถง การททองถนไมเพยงรบฟงหรอใหโอกาสแกกลมองคกรตางๆ ในการรวมแสดงความ

คดเหนเทานน แตทวายงคงรวมไปถงการเปดโอกาสใหกลมองคกรตางๆ ไดเขามารวมเปนผคดและ

38

ตดสนใจโดยตลอดตงแตเรมตนกระบวนการตดสนใจ จนกระทงนโยบายหรอการตดสนใจนน

ไดรบการนาไปปฏบต

ชยอนนต สมทวณช และคณะ (2544: 334) กลาววา กระบวนการมสวนรวมของประชาชน

ม 2 รปแบบ คอ กระบวนการทตองอาศยการรบรองโดยกฎหมายและกระบวนการมสวนรวมของ

ประชาชนในรปแบบทไมเปนทางการ

1) การมสวนรวมแบบเปนทางการโดยมกฎหายรองรบใหกระทาไดหรอตอง

กระทาวธการสาคญและยอมรบไปใชปฏบตกนทวไปคอ การเลอกตงในระดบตาง ๆ การใชสทธ

เสรภาพในการแสดงความคดเหนทางการเมองในประเดนหรอเรองราวทเกยวของกบผลประโยชน

สาธารณะชนของประชาชน

การมสวนรวมโดยการรวมตวเปนกลมผลประโยชน หมายถง การทกลมคนมารวมกน

เพราะมออาชพการงานหรอมผลประโยชน หรอมความมงหมายอยางใดอยางหนงรวมกนใชพลง

ของกลมใหมอทธพลตอการกาหนดนโยบายของรฐ เพอปกปองคมครองผลประโยชนของกลมชน

2) การมสวนรวมทางการเมองแบบไมเปนทางการ เปนลกษณะทเกดขนในระบบ

การเมองแบบเผดจการไมยอมรบ และไมเปดโอกาสใหประชาชนเขาไปมสวนรวม โดยมกฎหมาย

หามไวอยางชดเจน แมประเทศทปกครองดวยระบอบประชาธปไตยบางประเทศจะมไดหามแตมได

ระบหรอมไดมกฎหมายรบรองวาใหกระทาได

การเดนขบวนหรอการชมนมประทวง หมายถง การรวมตวกนเพอแสดงความไมเหนดวย

กบนโยบายหรอการดาเนนการของรฐบาลในเรองใดเรองหนง หรอเปนการรวมตวเพอเรยกรองตอ

รฐบาลในการกาหนดนโยบาย หรอกระทาการสงใดสงหนงตามความตองการของประชาชนผนา

ชมชน ซงการชมนมประทวงไมจาเปนตองทาไป เพอตอตานคดคานนโยบายการกระทาของรฐ

เทานน อาจเปนการสนบสนนนโยบายหรอโครงการของรฐได

จนทนา สทธจาร (2544: 412) ไดเสนอรปแบบของการมสวนรวมทางการเมองไวดงน

1) การเลอกตง ทงในระดบชาตและระดบทองถน การเลอกตงเปนรปแบบการม

สวนรวมทางการเมองทชดเจนทสด ในทางการวจยสามารถวดระดบ ประเมนคาของพฤตกรรมการ

มสวนรวมทางการเมองไดแนนอนชดเจนกวาพฤตกรรมอน

2) การใชสทธเสรภาพในการแสดงความคดเหนทางการเมองในประเดนเรองราว

ทเกยวของกบผลประโยชนของประชาชน เชน การพด อภปราย ในระบอบประชาธปไตยการม

สวนรวมโดยการใชสทธเสรภาพในการแสดงความคดเหนดวยวธการตางๆ เหลานมความสาคญ

มากเพราะเปนชองทางสอสารทางการเมองระหวางประชาชนกบรฐบาล รฐบาลมโอกาสจะไดรบร

39

ปญหา ขอคดเหน ขอวจารณ การทางานของรฐบาลจากประชาชนเพอเปนประโยชนตอการ

ปรบปรงการทางานของรฐบาล

3) การจดตงและเขาเปนสมาชกพรรคการเมอง เปนการมสวนรวมทางการเมอง

โดยการรวมกลมของบคคลทมความคดเหนทางการเมองตรงกน และมความมงหมายจะเขาไปทา

หนาทบรหารประเทศใหเปนไปตามอดมการณของพรรคการเมอง สวนของประชาชนผเปนสมาชก

พรรคการเมองใด ในชวงทมการเลอกตงกสามารถมสวนรวมทางการเมองโดยชวยพรรคนนรณรงค

หาเสยง

4) การมสวนรวมโดยการรวมตวเปนกลมผลประโยชน หมายถงการทกลมคนมา

รวมกนเพราะมอาชพการงานหรอมผลประโยชน หรอมความมงหมายอยางใดอยางหนงรวมกน

และใชพลงของกลมใหมอทธพลตอกระบวนการกาหนดนโยบายของรฐเพอปกปองคมครอง

ผลประโยชนของกลมตน การรวมตวเปนกลมผลประโยชนเพอมสวนรวมทางการเมองเปนเงอนไข

ทสาคญและจาเปนสาหรบการปกครองในระบอบประชาธปไตย เพราะเปนชองทางใหปญหาความ

ตองการและผลประโยชนทหลากหลายของประชาชนแตละคนทมอยมากมายในประเทศใหม

โอกาสรวมเปนกลมกอน และสามารถเรยกรองจากรฐบาลไดอยางชดเจนและเปนรปธรรม

5) การเดนขบวนหรอชมนมประทวง เปนการมสวนรวมทางการเมองอยางหนง

โดยประชาชนรวมตวกนเพอแสดงความไมเหนดวยกบนโยบายหรอการดาเนนการของรฐบาลเรอง

ใดเรองหนง หรอเปนการรวมตวเพอเรยกรองตอรฐบาลในการกาหนดนโยบาย หรอกระทาสงใดสง

หนงตามความตองการของประชาชนผมาชมนม

6) การกอความวนวายทางการเมอง เชน การนดหยดงาน การงดใหความรวมมอ

กบรฐบาล เปนวธการแสดงออกของประชาชนโดยการไมเชอฟงอานาจรฐ หรอปฏบตการทละเมด

กฎหมายโดยอางความบกพรองของรฐบาลเปนสาเหต วธการนอาจกอความเสยหายตอระบบ

เศรษฐกจ สงคม และความมนคงทางการเมอง

การมสวนรวมทางการเมองรปแบบน โดยเรมตนอาจยงไมผดกฎหมายและระบบการเมอง

ยนยอมใหกระทาได เชน การนดหยดงาน แตหากรฐบาลไมสามารถแกไขสถานการณได เหตการณ

อาจยดเยอลกลามเปนความวนวายทางการเมอง เกดความไมสงบในบานเมองได อาจมการใชความ

รนแรงทารายรางกายและทรพยสนซงเปนการกระทาทผดกฎหมาย

สถาบนวจยสงคม และสถาบนวจยสภาวะแวดลอม จฬาลงกรณมหาวทยาลย (2545) ไดจด

ประเภทของการมสวนรวมของประชาชน โดยองพฒนาการของโครงการพฒนาเปนเกณฑ

กลาวคอ กระบวนการมสวนรวมของประชาชน ประกอบดวยภารกจสาคญ 5 ประการ ดง

รายละเอยดในภาพท 2.5

40

ภาพท 2.5 กระบวนการมสวนรวม

แหลงทมา: จฬาลงกรณมหาวทยาลย สถาบนวจยสงคม และสถาบนวจยสภาวะแวดลอม, 2545.

ภารกจท 1 การมสวนรวมในการวางแผน (Participation in Planning) อนไดแก การท

ประชาชนมบทบาทในกจกรรมตางๆ ทเกยวของกบการวางแผนโครงการ นบตงแตการวเคราะห

ปญหาการกาหนดลาดบความสาคญของปญหา การกาหนดเปาหมาย การกาหนดแนวทางในการ

ดาเนนงาน การกาหนดแนวทางในการตดตามและประเมนผลโครงการ

ภารกจท 2 การมสวนรวมในการดาเนนกจกรรม (Participation in Implementation) อน

ไดแก การสนบสนนดานทรพยากรตางๆ และการประสานความรวมมอในการจดกจกรรมตางๆ

ภารกจท 3 การมสวนรวมในการใชประโยชน (Participation in Utilization) อนไดแก การ

นาเอากจกรรมตาง มาใชใหเกดประโยชน โดยเฉพาะในดานการเพมระดบการพงตนเอง และการ

ควบคมทางสงคม

ภารกจท 4 การมสวนรวมในการไดรบประโยชน (Participation in Benefit-Sharing) อน

ไดแก การแจกจายผลประโยชนตางๆ ในการพฒนาอยางยตธรรม

ภารกจท 5 การมสวนรวมในการประเมนผล (Participation in Evaluation) อนไดแก การ

ใหประชาชนไดรบทราบถงสภาพปญหาและอปสรรคตางๆ เพอรวมกนหาทางแกไขในลาดบตอไป

2. การมสวนรวม

ในการดาเนนกจกรรม

4. การมสวนรวม

ในการไดรบผลประโยชน

5. การมสวนรวม

ในการประเมนผล

3. การมสวนรวม

ในการใชประโยชน

1. การมสวนรวม

ในการวางแผน

41

วรทพย มมาก และชวนทร ฉายาชวลต (2547: 121) ไดเสนอรปแบบการเขาไปมสวนรวม

ในการบรหารทองถนของประชาชนอาจทาไดหลายประการดงน

1) ตดตามดและตรวจสอบการใหบรการสาธารณะของทองถน รวมท งการ

ตรวจสอบการจดซอจดจาง การกอสรางในโครงการตางๆ และการใชจายงบประมาณของทองถนวา

ถกตองโปรงใสและเปนประโยชนแกประชาชนหรอไม

2) เขาไปทาหนาทเปนสมาชกสภาหรอผบรหารทองถน เพ อทาหนาทออก

กฎหมายหรอกาหนดนโยบายบรหารทองถน

3) ไปเลอกตงสมาชกสภาทองถนเพอเลอกคนดมความรเขาไปทาหนาทแทนตน

4) รวมกนทาประชาพจารณในโครงการทจะมผลกระทบตอชมชนทองถน

5) บารงรกษาสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาตในชมชน

6) เขาไปมสวนรวมในการจดทาแผนพฒนาทองถนและงบประมาณรายจาย

ประจาปเพอใหสอดคลองกบความตองการของประชาชนในทองถน รวมถงตดตามตรวจสอบ

แผนพฒนาทองถนวาสอดคลองกบปญหาและความตองการของประชาชนในทองถนหรอไม

7) คดคานและตอตานการทางานของทองถน รวมทงหนวยงานของรฐในทองถน

เกยวกบการใหบรการตางๆ ทไมโปรงใสและไมเปนธรรม

8) ถอดถอนสมาชกสภาทองถนหรอผบรหารทองถน เมอเหนวาบคคลนนไม

สมควรดารงตาแหนงอกตอไป

9) เขาชอรองขอตอประธานสภาทองถนเพอใหสภาทองถนพจารณาออก

ขอบญญตทองถน

สจต บญบงการ (2542: 206) ไดแบงการมสวนรวมออกเปน 2 รปแบบ คอ การมสวนรวม

แบบททากนทวไปและแบบทไมไดทากนทวไป ซงมรายละเอยดดงน

1) การมสวนรวมแบบททากนทวไป เปนการมสวนรวมทคอนขางเปนทางการ

และเปนแบบเดม ๆ ทมการปฏบตกนมานานแลว หากเปนเรองการมสวนรวมในทางการเมอง มก

เปนการมสวนรวมในการเลอกตงเปนสาคญ โดยในการมสวนรวมในการเลอกตงนนจะประกอบ

ไปดวย การไปใชสทธเลอกตง การพดคยถกเถยงทางการเมอง การรณรงคหาเสยงเลอกตง และ

การตดตอเปนสวนตวกบเจาหนาท

2) การมสวนรวมแบบทแตกตางจากททากนทวไป เปนรปแบบทมกไมเปนการม

สวนรวมทเปนทางการ ไมเปนไปตามกฎ ระเบยบ หรอกตกาใด ๆ การมสวนรวมทแตกตางจากท

ทากนทวไป อาท กจกรรมททาทายทางกฎหมาย การเดนขบวน การนงชมนมประทวง การนด

หยดงาน การกอวนาศกรรม การเผชญหนาตอส การมพฤตกรรมความรนแรงทางการเมอง การ

42

ลอบสงหาร การลอบวางเพลง การลกพาตว สงครามกองโจร การกอการปฏวตรฐประหาร การ

ยนขอเรยกรอง การเดนประทวง (ทงน การเปนผประทวงเปนการรวมเดนขบวนตามทองถนน

หรอกอการจลาจลในกรณทจาเปนเพอบงคบใหรฐเขาไปแกไขบางสงบางอยางทเกยวของกบ

การเมองใหถกตอง รวมถงการประทวงอยางแขงขน และเปนไปอยางเปดเผยตอกรณทรฐบาล

กระทาในสงทผดศลธรรม การใหความเอาใจใสกบการชมนมประทวง การเขารวมกลมประทวง

รฐบาล และการปฏเสธการยอมรบกฎหมายทไมยตธรรม ) การละเมดกฎระเบยบของสงคม การ

ประทษรายตอทรพยสน และตอบคคลซงลวนเปนรปแบบการมสวนรวมทภาครฐ โดยเฉพาะผนา

ประเทศมกไมตองการใหเกดขน เพราะเกรงวาจะกอใหเกดความวนวาย ไมสงบ

จนตนา สจจานนท (2549: 48-49) ไดแบงประเภทของการมสวนรวมของประชาชนไวเปน

2 ประเภท ดงน

1) การมสวนรวมทแทจรง (Genuine Participation) เปนการเปดโอกาสให

ประชาชนเขามามสวนรวมในโครงการตงแตเรมตนจนกระทงจบโครงการ เรมตงแตรวมศกษา

ปญหาและความตองการ รวมหาวธแกปญหา รวมวางนโยบายและแผนงาน รวมตดสนใจการใช

ทรพยากรทมอยและรวมปฏบตตามแผนทกาหนดไว และรวมประเมนผลโครงการ

2) การมสวนรวมทไมแทจรง (Nongenuine Participation) เปนการมสวนรวม

เพยงบางสวนโดยเฉพาะเขารวมในการปฏบตตามโครงการทไดมการกาหนดไวแลว เชน การเขา

เปนสมาชก หรอการรวมเสยสละแรงงาน

White (1994 อางถงใน ปารชาต สถาปตานนท และคณะ, 2549: 21) กลาววา ไมใชการม

สวนรวมทงหมดเปนการมสวนรวมอยางแทจรง แตยงมกจกรรมในเชงความรวมมอของประชาชน

กบองคกรตางๆ ทมลกษณะเปนการมสวนรวมแบบเทยม ดงนน White จงไดแบงการมสวนรวม

ของประชาชนในการพฒนาออกเปน 2 ลกษณะ คอ การมสวนรวมอยางแทจรง (Genuine

Participation) และการมสวนรวมแบบเทยม (Pseudo-Participation) White ไดนาแนวคดของ

Arnstein ในเรองการจดระดบการมสวนรวมของพลเมอง มาจดกลมใหมออกเปน 2 กลมดงกลาว

โดย White กลาววา การมสวนรวมอยางแทจรง (Genuine Participation) เปนกระบวนการท

เกยวของกบสงท Arnstein เรยกวา การรวมแลกเปลยนขอคดเหน การรวมเปนพนธมตร การสง

ตวแทนเขารวมใชสทธในการตดสนใจ และการควบคมการตดสนใจโดยพลเมอง สวนการมสวน

รวมแบบเทยม (Pseudo-Participation) นนเปนกระบวนการทเกยวของกบสงท Arnstein เรยกวา

การจดการแบบเบดเสรจโดยตรง การบาบดรกษา การรวมใหขอมลขาวสาร และการรวมให

คาปรกษา (ดงรายละเอยดในภาพท 2.6)

43

ภาพท 2.6 เปรยบเทยบบนไดแหงการมสวนรวมของพลเมองตามแนวคดของ Arnstein กบลกษณะ

การมสวนรวมตามแนวคดของ White

แหลงทมา: ดดแปลงจาก ปารชาต สถาปตานนท และคณะ (2549: 20)

Cohen (1996: 74) กลาววา การมสวนรวมในงานพฒนาสามารถอธบายไดใน 4 ลกษณะ คอ

1) การมสวนรวมในเชงการกระทา เกยวของกบการทบคคลฝายตางๆ ในชมชน

ไดอทศแรงกายในการดาเนนกจกรรมเพอใหงานบรรลเปาหมาย

2) การมสวนรวมในเชงเงนตรา กลาวคอ การทชมชนไดอทศเงนในการทา

กจกรรมตางๆ

3) การมสวนรวมในเชงความรบผดชอบ เกยวของกบการกระจายภารกจและ

ความรบผดชอบ โดยผประสานงานหลกมกดาเนนการแบงสรรภารกจ หนาทใหคนกลมตางๆ ทม

ความสาคญในพนท อาท การพฒนาความรวมมอกบผนาในทองถนในการขอคาสนบสนน

8. การควบคมการตดสนใจโดยพลเมอง

1. การจดการแบบเบดเสรจโดยตรง

3. การรวมใหขอมลขาวสาร

4. การรวมใหคาปรกษา

5. การรวมแลกเปลยนขอคดเหน

6. การรวมเปนพนธมตร

7. การสงตวแทนเขารวมใชสทธในการตดสนใจ

2. การบาบดรกษา

การมสวนรวมอยางแทจรง

(Genuine Participation)

การมสวนรวมแบบเทยม

(Pseudo-Participation)

บนไดแหงการมสวนรวมของพลเมอง ลกษณะการมสวนรวม

44

โครงการ การตงคณะกรรมการในการสงเสรมการดาเนนการของโครงการ การจดการและตดตาม

การดาเนนงานของโครงการ ตลอดจนการถายทอดเทคโนโลยตางๆ ผานการฝกอบรม และการใช

เครองสนบสนนตางๆ

4) การมสวนรวมในเชงการตดสนใจ เกยวของกบการเปลยนแปลงอานาจในการ

ตดสนใจซงนนหมายถงการสรางความภาคภมใจใหกบสมาชกในชมชน ผานการออกแบบกจกรรม

ตางๆ เพอใหสมาชกในชมชนไดมสวนรวมในการวางแผนและการตดสนใจตางๆ ทเกยวของกบ

โครงการ

Singhal (2001: 149) ไดพฒนาแนวคดเกยวกบการมสวนรวมโดยองกรอบความคดจาก

มมมองของ De Negri และคณะ (1998) ซงใหความสาคญกบระดบการมสวนรวมของประชาชนใน

ทองถนและกจกรรมทเกยวของกบประชาชนในทองถนเปนเกณฑ

Singhal ไดใชตวอกษรยอ C ในการอธบายเกยวกบการมสวนรวมของประชาชน โดยเขา

เรยกวา หลกการ “6 Cs” ซงประกอบดวย

1) การรวมมอ (Co-operation) หรอ การทางานบนความรวมมอของคนในทองถน

(working on local people) หลกการดงกลาวเกยวของกบการคดเลอกตวแทน ซงบคคลดงกลาวมก

ไมใชบคคลทสามารถใหขอมลทสาคญไดเปนอยางด หรอบคคลทมอานาจในชมชน

2) การยนยอม (Compliance) หรอ การทางานเพอคนในทองถน (Working for the

Local People) หลกการดงกลาวเกยวของกบการมอบหมายภารกจ หนาท พรอมๆ กบการเสนอสง

กระตนเราตางๆ อยางไรกตาม บคคลภายนอกทาหนาทเปนผกาหนดวาระสาคญและทศทางการ

ดาเนนกระบวนการตางๆ

3) การใหคาปรกษา (Consultation) หรอ การทางานเพอคนในทองถนและกบ

บคคลในทองถน (Working for the Local People and with Local People) หลกการดงกลาวเกยวของ

กบการสอบถามความคดเหนตางๆ ของสมาชกในชมชนทองถน อยางไรกตาม บคคลภายนอกยงคง

ทาหนาทวเคราะหขอมลและมอานาจในการตดสนใจลงมอกระทากจกรรมตางๆ

4) การใหความรวมมอ (Cooperation) หรอ การทางานกบคนในทองถน

(Working with the Local People) แนวทางดงกลาวเกยวของกบการทสมาชกในชมชนและ

บคคลภายนอกทางานรวมกนเพอแสวงหาแนวทางทเหมาะสม โดยในกรณนบคคลภายนอกม

บทบาทหนาทเฉพาะดานการสนบสนนขอมลเกยวกบทศทางตางๆ ในการดาเนนการ ในขณะท

บคคลในทองถนเปนผตดสนใจดาเนนงาน

5) การเรยนรรวมกน (Co-Learning) หรอ การทางานกบบคคลในทองถนและโดย

บคคลในทองถน (Working with Local People and by the Local People) แนวทางดงกลาวเกยวของ

45

กบการทสมาชกในชมชนและบคคลภายนอกแลกเปลยนความรเพอสรางความเขาใจตางๆรวมกน

และทางานรวมกนเปนทม เพอชวยกนกาหนดแผนการดาเนนกจกรรมโดยบคคลภายนอกทาหนาท

สนบสนนใหเกดการขบเคลอนกจกรรมตางๆ ของสมาชกในชมชน

6) การลงมอกระทารวมกน (Collective Action) หรอ การทางานโดยบคคลใน

ทองถน (Working by the Local People) เกยวของกบการทสมาชกทองถนเปนผกาหนดวาระของ

ตน และขบเคลอนวาระดงกลาวไปสการปฏบต โดยปราศจากความคดรเรมจากบคคลภายนอกหรอ

การสนบสนนกระบวนการโดยบคคลภายนอก

Birch (2007: 145) ไดเสนอรปแบบการเขาไปมสวนรวมทางการเมอง 11 ประการคอ

1) ลงคะแนนเสยงเลอกตงทงระดบชาตและระดบทองถน

2) ลงคะแนนเสยงประชามต

3) หาเสยงหรอรณรงคการเลอกตง

4) เปนสมาชกของพรรคการเมอง

5) เปนสมาชกของกลมผลกดนหรอกลมผลประโยชน

6) การเขามามสวนรวมในการแสดงออกถงความตองการในทางการเมอง เชน

การประทวงของกลมอตสาหกรรมเพอตองการมอทธพลในทางการเมอง หรอกจกรรมอนท

คลายคลงกนอนมเปาหมายทตองการในการเปลยนแปลงนโยบายสาธารณะ

7) รปแบบการตอตานของประชาชน เชน การปฏเสธไมเขารบการเกณฑทหาร

การปฏเสธในการจายภาษ

8) การเขารวมเปนสมาชกทปรกษาคณะกรรมการของหนวยงานราชการ

9) การเขารวมเปนสมาชกคณะกรรมการผบรโภคในการเขาเปนเจาของกจการ

สาธารณะ

10) การเขาไปมสวนรวมในฐานะผรบบรการทมผลตอการนานโยบายสาธารณะ

ไปปฏบต

11) รปแบบของการมปฏสมพนธของชมชน เชน การเขามามสวนเกยวของใน

ชมชนของตน

46

2.2.4 เงอนไขและหลกการของการมสวนรวมของประชาชน

จรส สวรรณมาลา (2546: 1-6) พบวา การมสวนรวมของพลเมองในการปกครองทองถนท

ถกตองตามอดมการณของการปกครองตนเองนน เปนการมสวนรวมทมพนฐานมาจากความ

รบผดชอบรวมกน เรยกวา “Participation with Collective Responsibility” การมสวนรวมทวาน

เปนพฤตกรรมกลมของผคนในชมชนทรวมกนคดและตดสนใจเพอแสวงหาประโยชนอนเปน

สาธารณะ (Public/Community Interests) รวมกน ลกษณะของการมสวนรวมของพลเมองในการ

ปกครองทองถนทตงอยบนพนฐานของความรบผดชอบรวมกนนน ควรจะมคณสมบตทวไปอยาง

นอย 5 ประการคอ

1) คนในชมชนรวมกนคดและกาหนดวาชมชนควรมหรอทากจการสาธารณะ

อะไรบาง

2) คนในชมชนรวมกนสรรหา คดเลอกบคคลหรอคณะบคคลในชมชนมาทา

หนาทเปนตวแทนของคนในชมชนเกยวกบกจการสาธารณะของชมชน

3) คนในชมชนรวมกนคดและกาหนดวาจะชวยกนแบกรบภาระหรอคาใชจายอน

เกดจากการจดทากจการสาธารณะของชมชนตามทตกลงกนไวไดอยางไร

4) คนในชมชนรวมกนตรวจสอบ เฝามอง แสดงความเกยวกบผลการดาเนน

กจการสาธารณะของชมชน

5) คนในชมชนมความรสกเปนเจาของทรพยสนหรอบรการสาธารณะของชมชน

เสมอนหนงเปนของตนเอง

บณฑร ออนดา (2544: 22-23) ไดสรปถงหลกการของการมสวนรวมในกระบวนการพฒนา

ดงน

1) มความสมพนธทเสมอภาคและเทาเทยมกนระหวางนกพฒนาและชมชน โดย

ทประชาชนควรตระหนกในความเปนเจาของทองถนนน ๆ ตองคดเอง ทาเอง กาหนดเอง สวน

นกพฒนาควรทจะตระหนกในหนาทของตนเองเชนเดยวกน เชน เปนผทคอยชวยเหลอ

2) มอสระ ไมครอบงา ความเชอมนของมนษยควรอยบนฐานของการไมครอบงา

การใหอสรภาพในการคดและแสดงออก โดยไมอคต โดยเฉพาะความเชอมนในศกยภาพ

ฐานความร ภมปญญาและประวตศาสตร วฒนธรรมดงเดมของสงคมของชมชนทจะเปนฐานพลง

สาคญในการแกไขปญหาดวยตนเอง

3) การมสวนรวมของทกกลมในสงคม ใหทกสวนไดมสวนรวมในการแสดงออก

ทางความคด ศกยภาพ ความร และรวมมบทบาทดาเนนการ ซงงานทดาเนนไปนนจะไมกระจกตว

อยทกลมใดกลมหนง และตองสงกระจายไปสคนทกสวนในชมชน ในสงคมอยางเปนธรรม

47

4) การมสวนรวมในทกขนตอน การมสวนรวมทแทจรง ควรใหชมชนมสวนรวม

ตงแตการรบรขาวสาร วเคราะหปญหา การวางแผน กาหนดเปาหมาย การตดสนใจ การปฏบต

การตรวจสอบ การตดตามประเมนผล การสรปบทเรยน แกไขปรบปรง รวมทงขยายผลและ

เผยแพรผลสสาธารณชน

บารง แสงพนธ (2545: 17) การมสวนรวมจะประสบผลสาเรจตามทประชาชนหรอชมชน

ตงเปาหมายไวนนมเงอนไขดงน

1) ควรทจะมาจากกลมคนหรอประชาชนเอง ซงไดอาสาเขามามสวนรวมดวย

ความสมครใจ โดยทปราศจากขอกาหนดทมาจากบคคลภายนอก

2) ควรเปนไปเพอตอบสนองความตองการของสมาชกในชมชน

3) ผทเขามามสวนรวมควรจะมความรสกวาเปนเจาของโครงการ

ถวลวด บรกล (2552: 16) กลาวถง เงอนไขพนฐานของการมสวนรวมของประชาชนวาม

3 ประการ คอ

1) ตองมอสรภาพ หมายถงประชาชนมอสระทจะเขารวมหรอไมกได การเขา

รวมตองเปนไปดวยความสมครใจ การถกบงคบใหรวมไมวาจะในรปแบบใด ไมถอวาเปนการม

สวนรวม

2) ตองมความเสมอภาค ประชาชนทเขารวมในกจกรรมใดจะตองมสทธเทาเทยม

กบผเขารวมคนอน ๆ

3) ตองมความสามารถ ประชาชนหรอกลมเปาหมายจะตองมความสามารถ

พอทจะเขารวมในกจกรรมนน ๆ หมายความวา ในบางกจกรรมแมจะกาหนดวาผเขารวมมเสรภาพ

และ เสมอภาค แตกจกรรมทกาหนดไวมความซบซอนเกนความสามารถของกลมเปาหมาย การม

สวนรวมยอมเกดขนไมได มเชนนน ตองเสรมสรางความสามารถของประชาชนใหมความสามารถ

เขารวมได

อรทย กกผล (2552: 18) ในการทางานเพอใหประชาชนเขามามสวนรวมนน จาเปนอยางยง

ทจะตองคานงถงเงอนไขหรอหลกการทสาคญ 3 ประการคอ

1) การมสวนรวมตองเกดจากความเตมใจและตงใจทจะเขารวม เพราะจะทาให

เกดความรสกเปนสวนหนงของชมชนในการแกไขปญหาหรอตดสนใจในเรองนน

2) กระบวนการมสวนรวมนนตองตงอยบนพนฐานของความเสมอภาค และขด

ความสามารถของแตละบคคลทจะเขามามสวนรวม

48

3) การมสวนรวมตองตงอยบนพนฐานของเสรภาพ อสรภาพทจะตดสนใจวาจะ

เลอกหรอจดใหมการมสวนรวมหรอไม ขอสาคญคอ การมสวนรวมนนตองไมเกดจากการบงคบ

หรอขเขญจากผทเหนอกวา

Srinivasan, L. (1990 อางถงใน นงนภส ควรญ� เทยงกมล, 2551: 206) การมสวนรวมของ

ชมชนนนจะเกดขนไดอยางแทจรงตองมเงอนไขดงน

1) สมาชกตองมสวนในการออกคาใชจายกจกรรม (Cost-Sharing)

2) การมพนธสญญา (Contractual Obligation)

3) ชมชนมสวนในการตดสนใจ (Community Decision-Making)

Asis and Acuna-Alfaro (2001: 22) กลาววาการมสวนรวมของประชาชนประกอบดวย

ปจจยพนฐานซงสมพนธกน 3 ประการคอ

1) รฐบาลโปรงใสและเปดฟงความคดเหน

2) ความตอเนองและหนกแนนของขอมลขาวสารทรฐบาลใหกบประชาชนและ

ประชาชนใหกบรฐบาล

3) แนวทางทมประสทธภาพในการททาใหประชาชนเขาใจบทบาทหนาทของ

ตนเองและมความรบผดชอบในการเขามสวนรวมในฐานะหนสวนทเทาเทยมกน

2.2.5 ประโยชนของการมสวนรวมของประชาชน

อรทย กกผล (2549: 11) ประโยชนจากการมสวนรวมของประชาชนขนอยกบรปแบบและ

ระดบของการมสวนรวม ประโยชนดงกลาวคอ

1) เพมคณภาพการตดสนใจ ชวยใหเกดการพจารณาทางเลอกใหม ทาใหการ

ตดสนใจรอบคอบขน

2) การลดคาใชจายและการสญเสยเวลา เมอการตดสนใจนนไดรบการยอมรบจะ

ชวยลดความขดแยงระหวางการนาไปปฏบต

3) การสรางฉนทามต ลดความขดแยงทางการเมองและเกดความชอบธรรมในการ

ตดสนใจของรฐ

4) การเพมความงายในการนาไปปฏบต สรางใหประชาชนเกดความรสกเปน

เจาของและมความกระตอรอรนในการชวยใหเกดผลในทางปฏบต

5) การมสวนรวมตงแตตนสามารถลดการเผชญหนาและความขดแยงทรนแรงได

6) ชวยทาใหเจาหนาทของรฐมความใกลชดกบประชาชนและไวตอความรสก

หวงกงวลของประชาชนและเกดความตระหนกในการตอบสนองตอความกงวลของประชาชน

49

7) การพฒนาความเชยวชาญและความคดสรางสรรคของสาธารณะชน ถอวาเปน

การใหการศกษาชมชน เพอเรยนรกระบวนการตดสนใจและเปนเวทฝกผนาชมชน

8) ชวยทาใหประชาชนสนใจประเดนสาธารณะมากขน เปนการเพมทนทางสงคม

และเสรมสรางใหประชาชนเปนพลเมองทกระตอรอรนสอดคลองกบการปกครองตามหลก

ประชาธปไตยแบบมสวนรวม

เจมส แอล. เครยตน (2551: 21-25) การมสวนรวมของประชาชนมประโยชนดงตอไปน

1) คณภาพของการตดสนใจดขน

2) ใชตนทนนอยและลดความลาชาลง

3) สรางฉนทามต สรางความเขาใจระหวางกลมตางๆ

4) นาไปปฏบตงายขน

5) หลกเลยงการเผชญหนาทเลวรายทสด

6) คงไวซงความนาเชอถอและความชอบธรรม

7) มการคาดการณความหวงกงวลและทศนคตของสาธารณชน

8) ชวยพฒนาภาคประชาสงคม

2.3 แนวคดเกยวกบการปกครองทองถนและการออกขอบญญตทองถน

2.3.1 ความหมายของการปกครองทองถน

ความหมายของการปกครองทองถนนน มผใหความหมายไวหลายทานซงสวนใหญม

หลกการทคลาย ๆ กน ดงน

ประทาน คงฤทธศกษากร (2534 อางถงใน โกวทย พวงงาม, 2543: 21) การปกครอง

ทองถนเปนระบอบการปกครองทมผลสบเนองมาจากการกระจายอานาจทางการปกครองของรฐ

โดยนยนจะเกดมองคการทาหนาทปกครองทองถนโดยคนในทองถนนน ๆ องคการนจดตงและถก

ควบคมโดยรฐบาล แตมอานาจในการกาหนดนโยบายและควบคมใหมการปฏบตใหเปนไปตาม

นโยบายของตนเองได

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช (2542: 9) การปกครองสวนทองถนหมายถงการปกครอง

ทรฐบาลกลางมอบอานาจให หรอกระจายอานาจใหหนวยการปกครองทเกดขนจากหลกการ

กระจายอานาจไดมอานาจในการปกครองรบผดชอบทงหมด หรอแตเพยงบางสวนในการบรหาร

ภายในขอบเขตอานาจหนาทและอาณาเขตของตน ทกาหนดไวตามกฎหมาย

50

เอนก เหลาธรรมทศน (2543: 37) การปกครองทองถนคอเครองมอทรฐบาลจะใหแก

ประชาชนเพอทประชาชนในทองถนตาง ๆ มอานาจหนาท มทรพยากร มกฎหมายเพยงพอทจะ

สรางบานสรางเมองของตนเองดวยตนเองไดมากขน

บฆอร ยหมะ (2550: 14) การปกครองทองถนหมายถง การปกครองของชมชนหนงๆ ซงม

อานาจอสระในการปฏบตหนาทตางๆ เพอประโยชนของประชาชนทอยภายในชมชนตามขอบเขต

อานาจหนา ทไดรบจากรฐบาลกลางหรอสวนกลาง โดยจดตงเปนองคกรปกครองสวนทองถน

Robson (1953 อางถงใน โกวทย พวงงาม, 2543: 21) การปกครองทองถน หมายถง หนวย

การปกครองซงรฐไดจดตงขนและใหมอานาจกาปกครองตนเอง (Autonomy) มสทธตามกฎหมาย

(Legal Rights) และตองมองคกรทจาเปนในการปกครอง (Necessary Organization) เพอปฏบต

หนาทใหสมความมงหมายของการปกครองทองถนนน ๆ

กลาวโดยสรป การปกครองทองถน หมายถง การกระจายอานาจใหหนวยการปกครอง

ทองถนทถกจดตงโดยกฎหมายมอานาจในการปกครองตนเอง และสามารถกาหนดนโยบายและทา

กจกรรมตาง ๆ เพอสนองความตองการของประชาชนในทองถนไดตามทกฎหมายใหอานาจนนไว

2.3.2 ความสาคญของการปกครองทองถน

ศภสวสด ชชวาล (2545: 131) การปกครองทองถนมความสาคญตอการปกครอง

ประชาธปไตย สามารถสรปประเดนความสาคญ ดงน

1) การปกครองทองถนคอรากฐานการปกครองระบอบประชาธปไตย เพราะการ

ปกครองทองถน จะเปนสถาบนฝกสอนการเมองการปกครองใหแกประชาชนใหประชาชนรสกวา

ตนมสวนไดสวนเสยในการปกครองการบรหารทองถน เกดความรบผดชอบและหวงแหนตอ

ประโยชนอนพงมตอทองถนทตนเองอยอาศยอนจะนามา ซงความศรทธาและเลอมใสการปกครอง

ระบอบประชาธปไตย

2) การปกครองทองถน ทาใหประชาชนในทองถนรจกการปกครองตนเองซงเปน

หวใจของการปกครองระบอบประชาธปไตย การปกครองตนเองคอการทประชาชนมสวนรวมใน

การปกครอง ซงผบรหารทองถนนอกจากไดรบการเลอกตงมา เพอรบผดชอบบรหารทองถนโดย

อาศยความรวมมอจากประชาชน ผบรหารทองถนจะตองฟงเสยงประชาชน ซงจะทาใหประชาชนม

สวนรบรอปสรรคปญหาและชวยแกไขปญหาของทองถน

3) การปกครองทองถนเปนการแบงเบาภาระรฐบาล ซงเปนหลกสาคญของการ

กระจายอานาจการปกครองทองถน จงมขนเพอแบงเบาภาระของรฐบาลตามความจาเปน

51

4) การปกครองทองถน สามารถตอบสนองความตองการของทองถนตรง

เปาหมายและมประสทธภาพ ไมสนเปลองคาใชจายโดยไมมความจาเปน

5) การปกครองทองถน จะเปนแหลงสรางผนาทางการเมองเพอเขามาบรหาร

ประเทศในอนาคต

6) การปกครองทองถน สอดคลองกบแนวความคดในการพฒนาชนบทแบบ

พงตนเองทงในดานการเมอง เศรษฐกจและสงคม ซงการพฒนาทผานมายงมอปสรรคทสาคญ คอ

ขาดการมสวนรวมของประชาชน

ศนยพฒนาการประมงแหงเอเชยตะวนออกเฉยงใต และกรมประมง (2546: 181-185) ได

กลาวถงความสาคญขององคการบรหารสวนตาบลตอชมชนและประเทศ ดงน

1) ความสาคญขององคการบรหารสวนตาบลตอชมชน

องคการบรหารสวนตาบลเปนองคกรปกครองสวนทองถนทมความสาคญตอ

ชมชนเปนอยางมากเนองจาก

ประการท 1 องคการบรหารสวนตาบลเปนองคกรปกครองของชมชน คณะ

ผบรหารและสมาชกสภาองคการบรหารสวนตาบลเปนคนทอยในชมชน รบรและเขาใจในปญหา

และความตองการของคนในชมชนเปนอยางด การบรหารขององคการบรหารสวนตาบลจงเปนการ

ทางานหรอการบรหารงานพฒนาโดยคนในชมชนเอง ไมใชโดยคนภายนอกยอมจะสามารถ

สนองตอบตอความตองการของคนทอาศยอยในชมชนไดอยางตรงตามความตองการและสามารถ

ควบคมกนเองไดอกดวย

ประการท 2 องคการบรหารสวนตาบลเปนองคกรปกครองสวนทองถนทม

ทรพยากรในการบรหารงานพรอมทจะอานวยประโยชนใหกบชมชน ปจจยททาใหองคการบรหาร

สวนตาบลสามารถตอบสนองตอบตอปญหาและความตองการของคนในชมชนได ไดแก

(1) ปจจยในเรองของคน องคการบรหารสวนตาบลมบคลากรเปนของ

ตนเอง คอพนกงานสวนตาบล และลกจางซงอยภายใตการบงคบบญชาของคณะกรรมการบรหาร

องคการบรหารสวนตาบล เปนขาราชการสวนทองถนทมความรความสามารถทจะปฏบตงานตาม

นโยบายและแนวทาง ทฝายการเมองกาหนดขน อนจะนาไปสการพฒนาตาบลไดในทสด

(2) ปจจยในเรองของรายได องคการบรหารสวนตาบลมรายไดเปนของ

ตนเอง ทงจากภาษทจดเกบไดและจากเงนอดหนนของรฐบาล ทาใหองคการบรหารสวนตาบล

สามารถนาเงนรายไดดงกลาวไปใชในการพฒนาชมชนของตนเองไดอยางเตมท ตรงตามความ

ตองการของคนในชมชน และทนตอความจาเปน เปนผลใหเกดความพงพอใจตอการทางานของ

องคการบรหารสวนตาบล และเปนสวนหนงททาใหมการจดตงองคการบรหารสวนตาบลขนอยาง

52

รวดเรว 6,397 แหงทวประเทศ ภายในระยะเวลาเพยง 3 ป (ยงมสภาตาบลทยงไมไดจดตงขน เปน

องคการบรหารสวนตาบลอกเพยง 567 ตาบล)

ประการท 3 การพฒนาชมชนของตนเองโดยตวแทนของชมชนเอง ยอมจะ

สอดคลองกบหลกการและแนวทางในระบบประชาธปไตย องคการบรหารสวนตาบลเปนภาพ

จาลองของระบบ การเมองในระดบชาตจงเปนเสมอนโรงเรยนทางการเมองทฝกฝนใหคนในชมชน

ทองถนไดเรยนร ในการทจะเขาใจไปมสวนรวมทางการเมองระดบชาต และเรยนรทจะพฒนาทาง

การเมองการปกครองอนจะนามาซงการพฒนาในทางเศรษฐกจและสงคมทงในสวนตวและ

สวนรวม

2) ความสาคญขององคการบรหารสวนตาบลตอประเทศชาต

องคการบรหารสวนตาบลเปนองคกรการปกครองสวนทองถนทมความสาคญตอ

ประเทศชาตในหลายแงมม ไดแก

ประการท 1 องคการบรหารสวนตาบลเปนหนวยงานทชวยแบงเบาภาระหนาท

ของรฐบาลกลางไดเปนอยางมาก เนองจากการจดตงองคกรการปกครองสวนทองถนถอวาเปนการ

มอบหนาทและงานของรฐบาลใหกบประชาชนในชมชนทองถนไดมอานาจในการปกครองตนเอง

สามารถตดสนใจในการแกไขปญหาทเกดขนในชมชน ของตนเองไดตามแนวทางและวธการทคน

ในชมชนรวมกนกาหนดขน องคการบรหารสวนตาบลเปนตวอยางทดของการแบงเบางานทรฐบาล

ใหกบองคกรปกครองสวนทองถน เพอใหมอานาจในการบรหารของตนเองอยางแทจรง โดยคณะ

ผบรหารสวนทองถนมาจากการเลอกตงของคนในชมชนนนๆ คณะผบรหารทวานจะทาหนาทเปน

ผใชอานาจทไดมาจากรฐบาลในการกาหนดนโยบายและควบคมการปฏบตงานใหเปนไปตาม

นโยบายของชมชนทองถนและคานงถงนโยบายของรฐบาล และแนวนโยบายแหงรฐดวย

ประการท 2 สรางเสรมและกระจายทรพยากรบคคลไปสชมชนในทองถน

องคการบรหารสวนตาบลเปนศนยรวมภมปญญาในทองถนทมคณคา เนองจากการบรหารงานของ

องคกรปกครอง สวนทองถนจะตองใชบคลากรทมความรความสามารถและแนวทางความคดทจะ

เปนประโยชนในการบรหารงานและเมอผานการทางานไปเวลาหนงแลว กจะทาใหเกดความ

ชานาญและทกษะในการปฏบตหนาทในพนท จนทาใหเกดการพฒนาทรพยากรบคคลขนได

นาไปสการเพมพนความเขมแขงใหกบชมชนและประเทศชาตได องคการบรหารสวนตาบลเปน

องคกรในระดบพนฐานทจะทาหนาทพฒนาทรพยากรบคคลของประเทศ เราจะมผนาทมความร

ความสามารถ มแนวความคดในการพฒนาประเทศนบพนนบหมนคน ทรพยากรบคคลเหลานจะม

การพฒนาตนเอง พฒนาชมชนและพฒนาสงคมโดยสวนรวม โดยมเปาหมายรวมกนทความ

เจรญกาวหนาของสงคมไทย

53

ประการท 3 องคการบรหารสวนตาบลเปนสถาบนทางการเมองการปกครองท

จาลองภาพของการปกครองประเทศ จงเปนเสมอนโรงเรยนสถานฝกอบรมใหความรความเขาใจใน

ระบบประชาธปไตยในทางปฏบต ทาใหคนในชมชนไดเรยนรแนวทางในการดาเนนชวตแบบ

ประชาธปไตย ซงเราเรยกวา วถแบบประชาธปไตย

องคการบรหารสวนตาบลเปนรปแบบการปกครองตนเอง ท ใชวถชวตและ

ประชาธปไตยเปนหลกในการทางาน ไดแก

1) หลกการตดสนใจโดยใชเสยงขางมาก ไมวาจะเปนการขอมตในการ

ประชมสภาองคการบรหารสวนตาบล หรอคณะกรรมการบรหารองคการบรหารสวนตาบล

2) ผแทนโดยการเลอกตง ไมวาจะเปนฝายบรหารหรอฝายสภาจะตองมา

จากการเลอกต งของประชาชนในชมชน ท งนเปนไปตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540

3) หลกการปกครองโดยกฎหมาย การปฏบตงานขององคการบรหาร

สวนตาบลจะตองยดระเบยบกฎหมายของทางราชการเปนหลก หากเกดผลเสยตอสงคมโดย

สวนรวมจะตองไดรบการลงโทษตามกฎหมาย

4) หลกความเสมอภาค ถอวาทกคนในชมชนมความเทาเทยมกนในเรอง

ของการแสดงออกทางความคด เพอรวมกนในการพฒนาทองถน ภายใตกรอบของกฎหมาย

2.3.3 แนวคดเกยวกบองคการบรหารสวนตาบล

องคการบรหารสวนตาบลมชอยอเปนทางการวา อบต. คอองคกรปกครองสวนทองถน

ระดบตาบลทอยใกลชดกบประชาชนมากทสด มฐานะเปนนตบคคล มชอและเขตพนทรบผดชอบ

ของตนเองโดยเฉพาะ จดตงขนตาม พระราชบญญตสภาตาบลและองคการบรหารสวนตาบล พ.ศ.

2537 และทแกไขเพมเตมจนถงฉบบท 6 พ.ศ. 25525 โดยยกฐานะมาจากสภาตาบล 5

อบต. จดตงขนตาม

ทมรายไดตาม

เกณฑทกาหนดและมจานวนประชากรไมนอยกวา 2,000 คน โดยมจดมงหมายสาคญเพอดแลทกข

สขและใหบรการประชาชนในหมบาน ตาบล เขต อบต. แทนรฐบาลกลาง มอานาจหนาทในการ

พฒนาตาบลทงในดานเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม และหนาทอนๆ ตามทกฎหมายกาหนด

รวมทงมงบประมาณและพนกงานเจาหนาทของ อบต. เอง

พระราชบญญตสภาตาบลและองคการบรหารสวนตาบล พ.ศ. 2537

โดยมเกณฑพจารณาดงน5

1) เปนสภาตาบลทมรายไดโดยไมรวมเงนอดหนนในปงบประมาณทลวงมา

ตดตอกน 3 ป เฉลยไมตากวาปละ 150,000 บาท และ

54

2) กฎหมายกาหนดใหสภาตาบลและ อบต. ทมประชากรไมถง 2,000 คน ตองยบ

รวมพนทเขากบ อบต. อนหรอหนวยการบรหารราชการสวนทองถนทมเขตตดตอกนภายในเขต

อาเภอเดยวกน นอกจากสภาตาบลทมสภาพพนทเปนเกาะหรออยหางไกลไมสามารถตดตอกบ

องคกรปกครองสวนทองถนอนไดสะดวก ดงนน สภาตาบลทมประชากรไมถง 2,000 คน กจะ

ไมไดรบการพจารณาจดตงเปน อบต.

ไดมการประกาศจดตง อบต. แลวหลายครงและไดมประกาศยบรวม อบต. กบเทศบาล

และ อบต. ดวยกนหลายแหง ปจจบนม อบต. จานวน 6,636 แหง (อดร ตนตสนทร, 2548)

2.3.4 โครงสรางการบรหารขององคการบรหารสวนตาบล

ตามพระราชบญญตสภาตาบลและองคการบรหารสวนตาบล พ.ศ. 2537 (แกไขเพมเตม

ฉบบท 6 พ.ศ. 2552) ไดกาหนดโครงสรางการบรหารขององคการบรหารสวนตาบลไวดงน

1) สภา อบต. ประกอบดวยสมาชกประเภทเดยว คอ สมาชกทมาจากการเลอกตง

จากประชาชนโดยตรง หมบานละ 2 คน ถา อบต. ใดม 1 หมบานกใหมสมาชกสภา อบต. ได 6 คน

ถาม 2 หมบานใหมสมาชกสภา อบต. หมบานละ 3 คน นอกจากนยงมประธานสภา อบต. 1 คน

และรองประธาน 1 คน ซงสภา อบต. เลอกจากสมาชกสภา อบต. โดยใหนายอาเภอแตงตงตามมต

ของสภา มวาระการดารงตาแหนงจนครบวาระของสมาชกสภา อบต. และมเลขานการสภา อบต. 1

คน ซงสภา อบต. เลอกจากสมาชกสภา อบต. สภา อบต. มอานาจหนาทดงน

(1) ใหความเหนชอบแผนพฒนาองคการบรหารสวนตาบล

(2) พจารณาและใหความเหนชอบรางขอบญญตองคการบรหารสวนตาบล ราง

ขอบญญตงบประมาณรายจาย

(3) ควบคมการปฏบตงานของนายกองคการบรหารสวนตาบลใหเปนไปตาม

กฎหมาย นโยบายและแผนพฒนาตาบล

2) คณะผบรหารองคการบรหารสวนตาบลประกอบดวย นายก อบต. 1 คน ซงมา

จากการเลอกตงโดยตรงของประชาชน มวาระการดารงตาแหนงตามอายของสภาอบต. (คราวละ 4

ป) และนายก อบต. อาจแตงตงรองนายก อบต. ซงไมใชสมาชกสภา อบต. และตองมคณสมบต

เชนเดยวกบนายก ไดไมเกน 2 คน และอาจแตงตงเลขานการนายก อบต. ซงมไดเปนสมาชกสภา

อบต. หรอเจาหนาทของรฐ และนายก อบต.มหนาท

(1) กาหนดนโยบายโดยไมขดตอกฎหมายและรบผดชอบในการบรหาร

ราชการของ อบต. ใหเปนไปตามกฎหมาย นโยบาย แผนพฒนา อบต. ขอบญญต ระเบยบ และ

ขอบงคบของทางราชการ

55

(2) สง อนญาต และอนมตเกยวกบราชการของ อบต.

(3) แตงตงและถอดถอนรองนายก อบต. และเลขานการ อบต.

(4) วางระเบยบเพอใหงานของ อบต. เปนไปดวยความเรยบรอย

(5) รกษาการใหเปนไปตามขอบญญต อบต.

(6) ปฏบตหนาทอนตามทบญญตไวในพระราชบญญตนและกฎหมายอน

2.3.5 อานาจหนาทขององคการบรหารสวนตาบล

อานาจหนาทของ อบต. แยกออกไดเปน 2 ประเภท คออานาจหนาทตามพระราชบญญต

สภาตาบลและองคการบรหารสวนตาบล พ.ศ. 2537 และอานาจหนาทตามพระราชบญญตกาหนด

แผนและขนตอนการกระจาย อานาจใหแกองคกรปกครองทองถน พ.ศ. 2542

2.3.5.1 อานาจหนาทของ อบต. ตามพระราชบญญตสภาตาบลและองคการบรหาร

สวนตาบล พ.ศ. 2537 (แกไขเพมเตมฉบบท 6 พ.ศ. 2552) อบต. มอานาจหนาทในการพฒนาตาบล

ทงในดานเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม กจการท อบต. มอานาจหนาทจดทาสามารถจาแนกได

เปน 2 ประเภท คอ

1) กจการท อบต. มหนาทตองทาในเขต อบต. ดงตอไปน

(1) จดใหมและบารงทางนาและทางบก

(2) การรกษาความสะอาดของถนน ทางน า ทางเดนและทสาธารณะ

รวมทงการกาจดขยะมลฝอยและสงปฏกล

(3) ปองกนโรคและระงบโรคตดตอ

(4) ปองกนและบรรเทาสาธารณภย

(5) สงเสรมการศกษา ศาสนาและวฒนธรรม

(6) สงเสรมการพฒนาสตร เดกและเยาวชน ผสงอายและพการ

(7) คมครอง ดแลและบารงรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

(8) บารงรกษาศลปะ จารตประเพณ ภมปญญาทองถนและวฒนธรรม

อนดของทองถน

(9) ปฏบตหนาทอนตามททางราชการมอบหมาย

2) กจกรรมท อบต. อาจทาในเขต อบต. ดงตอไปน

(1) ใหมนาเพอการอปโภค บรโภคและการเกษตร

(2) ใหมและบารงไฟฟาหรอแสงสวางโดยวธอน

(3) ใหมและบารงรกษาทางระบายนา

56

(4) ใหมและบารงสถานทประชม การกฬา การพกผอนหยอนใจและ

สวนสาธารณะ

(5) ใหมและสงเสรมกลมเกษตรกร และกจการสหกรณ

(6) สงเสรมใหมอตสาหกรรมในครอบครว

(7) บารงและสงเสรมการประกอบอาชพ

(8) การคมครองดแลและรกษาทรพยสนอนเปนสาธารณสมบตของ

แผนดน

(9) หาผลประโยชนจากทรพยสนของ อบต.

(10) ใหมตลาด ทาเทยบเรอ และทาขาม

(11) กจการเกยวกบการพาณชย

(12) การทองเทยว

(13) การผงเมอง

อานาจหนาทของ อบต. ดงกลาวขางตนนนไมเปนการตดอานาจหนาทของ

กระทรวง ทบวง กรม หรอองคการ หรอหนวยงานของรฐทจะดาเนนกจการใด ๆ ทเปนประโยชน

ตอประชาชนในตาบล แตตองแจงให อบต. ทราบลวงหนาตามสมควรและนาความเหนของ อบต.

เกยวกบกจการดงกลาวไปประกอบการพจารณาดาเนนงานดวย

อบต. อาจทากจการนอกเขต อบต. หรอรวมกบ อบต. อบจ. หรอหนวยการบรหาร

ราชการสวนทองถนอน เพอกระทากจการรวมกนไดเมอไดรบความยนยอมจาก อบต. อบจ. หรอ

หนวยการบรหารราชการสวนทองถนอนทเกยวของ และกจการนนเปนกจการทจาเปนตองทาและ

เปนการเกยวเนองกบกจการทอยในอานาจหนาทของตน

2.3.5.2 อานาจหนาทตามพระราชบญญตกาหนดแผนและขนตอนการกระจาย

อานาจใหแกองคกรปกครองทองถน พ.ศ. 2542 องคการบรหารสวนตาบล มอานาจหนาทเพมเตม

ในการจดระบบบรการสาธารณะ เพอประโยชนของประชาชนในทองถนของตน ตามมาตรา 16

แหงพระราชบญญตกาหนดแผนและขนตอนการกระจาย อานาจใหแกองคกรปกครองทองถน พ.ศ.

2542 ดงน

1) การจดทาแผนพฒนาทองถนของตนเอง

2) การจดใหม และบารงรกษาทางบกทางนา และทางระบายนา

3) การจดใหมและควบคมตลาด ทาเทยบเรอ ทาขาม และทจอดรถ

4) การสาธารณปโภค และการกอสรางอนๆ

5) การสาธารณปการ

57

6) การสงเสรม การฝก และการประกอบอาชพ

7) คมครอง ดแล และบารงรกษาทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม

8) การสงเสรมการทองเทยว

9) การจดการศกษา

10) การสงคมสงเคราะห และการพฒนาคณภาพชวตเดก สตร คนชรา

และผดอยโอกาส

11) การบารงรกษาศลปะ จารตประเพณ ภมปญญาทองถน และ

วฒนธรรมอนดของทองถน

12) การปรบปรงแหลงชมชนแออด และการจดการเกยวกบทอยอาศย

13) การจดใหม และบารงรกษาสถานทพกผอนหยอนใจ

14) การสงเสรมกฬา

15) การสงเสรมประชาธปไตย ความเสมอภาค และสทธเสรภาพของ

ประชาชน

16) สงเสรมการมสวนรวมของราษฎรในการพฒนาทองถน

17) การรกษาความสะอาด และความเปนระเบยบเรยบรอยของบานเมอง

18) การกาจดมลฝอย สงปฏกล และนาเสย

19) การสาธารณสข การอนามยครอบครว และการรกษาพยาบาล

20) การจดใหม และควบคมสสาน และฌาปนสถาน

21) การควบคมการเลยงสตว

22) การจดใหม และควบคมการฆาสตว

23) การรกษาความปลอดภย ความเปนระเบยบเรยบรอย และการอนามย

โรงมหรสพและสาธารณสถานอนๆ

24) การจดการ การบารงรกษา และการใชประโยชนจากปาไม ทดน

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

25) การผงเมอง

26) การขนสง และการวศวกรรมจราจร

27) การดแลรกษาทสาธารณะ

28) การควบคมอาคาร

29) การปองกนและบรรเทาสาธารณภย

58

30) การรกษาความสงบเรยบรอย การสงเสรมและสนบสนนการปองกน

และรกษาความปลอดภยในชวต และทรพยสน

31) กจอนใด ทเปนผลประโยชนของประชาชนในทองถนตามท

คณะกรรมการประกาศกาหนด

2.3.6 การออกขอบญญตองคการบรหารสวนตาบล

ขอบญญตทองถน หมายถง กฎซงออกโดยอาศยอานาจนตบญญตขององคกรปกครอง

สวนทองถนทมกฎหมายจดตงขน การออกขอบญญตทองถนเปนอานาจ ซงรฐมอบใหองคกร

ปกครองสวนทองถนเพอเปนเครองมอทจะนามาใชเพอใหดาเนนกจกรรมตาง ๆ ขององคกร

ปกครองสวนทองถนใหสาเรจลลวงไปไดดวยด กฎขอบงคบหรออกนยหนงทเรยกวา “ขอบญญต

ทองถน” นมลกษณะเปน“กฎ”หรอ “นตกรรมทางปกครองทมผลบงคบเปนการทวไป” ตามหลก

กฎหมายมหาชนซงในปจจบนไดถกรบรองไวตามมาตรา 5 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการ

ทางปกครอง พ.ศ. 2539 และมาตรา 3 แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคด

ปกครอง พ.ศ. 2542 แลววา “กฎ” หมายความวาพระราชกฤษฎกา กฎกระทรวง ประกาศกระทรวง

ขอบญญตทองถน ระเบยบขอบงคบ หรอบทบญญตอนทมผลบงคบเปนการทวไป โดยไมมงใหใช

บงคบแกกรณใดหรอบคคลใดเปนการเฉพาะ

สาหรบการออกขอบญญตองคการบรหารสวนตาบลตามพระราชบญญตสภาตาบล และ

องคการบรหารสวนตาบล พ.ศ. 2537ไดกาหนดใหองคการบรหารสวนตาบลอาจออกขอบญญต

องคการบรหารสวนตาบลเพอใชบงคบในเขตองคการบรหารสวนตาบลไดเทาทไมขดหรอแยงตอ

กฎหมายหรออานาจหนาทขององคการบรหารสวนตาบล และองคการบรหารสวนตาบลอาจ

กาหนดคาธรรมเนยมทจะเรยกเกบและกาหนดโทษปรบแกผฝาฝนดวยกไดแตโทษปรบนนตอง

ไมเกนหนงพนบาท

รางขอบญญตองคการบรหารสวนตาบลจะเสนอไดโดยนายกองคการบรหารสวนตาบล

หรอสมาชกสภาองคการบรหารสวนตาบล หรอประชาชนผมสทธเลอกตงจานวนไมนอยกวากง

หนงในเขตองคการบรหารสวนตาบล โดยผมอานาจพจารณาเหนชอบตอรางขอบญญตองคการ

บรหารสวนตาบลนนคอ สภาองคการบรหารสวนตาบลและนายอาเภอซงใหความเหนชอบราง

ขอบญญตองคการบรหารสวนตาบล เมอรางขอบญญตองคการบรหารสวนตาบลผานความ

เหนชอบใหนายกองคการบรหารสวนตาบลลงชอและประกาศใชในตาบลนนๆ ตอไป ในกรณท

นายอาเภอไมเหนชอบดวยกบรางขอบญญตองคการบรหารสวนตาบล ใหสงคนสภาองคการบรหาร

สวนตาบลภายในสบหาวนนบแตวนทนายอาเภอไดรบรางขอบญญตองคการบรหารสวนตาบล

59

ดงกลาวเพอใหสภาองคการบรหารสวนตาบลพจารณาทบทวนรางขอบญญตองคการบรหารสวน

ตาบลนนใหม หากนายอาเภอไมสงรางขอบญญตองคการบรหารสวนตาบลคนสภาองคการบรหาร

สวนตาบลภายในสบหาวนนบแตวนทนายอาเภอไดรบราง ขอบญญตองคการบรหารสวนตาบล

ดงกลาว ใหถอวานายอาเภอเหนชอบกบรางขอบญญตองคการบรหารสวนตาบลนน

เมอสภาองคการบรหารสวนตาบลพจารณาทบทวนรางขอบญญตองคการบรหารสวน

ตาบลแลว มมตยนยนตามรางขอบญญตองคการบรหารสวนตาบลเดมดวยคะแนนเสยงไมนอยกวา

สองในสามของจานวนสมาชกสภาองคการบรหารสวนตาบลทงหมดเทาทมอยใหนายกองคการ

บรหารสวนตาบลลงชอและประกาศเปนขอบญญตองคการบรหารสวนตาบลไดโดยไมตองขอ

ความเหนชอบจากนายอาเภอ แตถาสภาองคการบรหารสวนตาบลไมยนยนภายในสามสบวนนบแต

วนทไดรบรางขอบญญตองคการบรหารสวนตาบลคนจากนายอาเภอหรอยนยนดวยคะแนนเสยง

นอยกวาสองในสามของจานวนสมาชกสภาองคการบรหารสวนตาบลทงหมดเทาทมอยใหราง

ขอบญญตองคการบรหารสวนตาบลนนเปนอนตกไป

2.4 ลกษณะของประมงพนบาน

2.4.1 ความหมายของประมงพนบาน

วฒชย วงคะฮาต และคณะ (2544: 58) ไดกลาววา กรมประมงไดกาหนดคาจากดความของ

การประมงพนบานไวในขนตน เพอใชในการวางนโยบายและกาหนดเปาหมายการดาเนนงานให

หมายถง การทาประมงโดยใชเครองมอขนาดเลกไมทนสมย ทาการประมงในบรเวณไมเกน 3

กโลเมตรจากชายฝง โดยอาศยแรงงานสวนใหญในครอบครว รวมทงการเพาะเลยงสตวน าทมเนอท

ขนาดเลก

สธรา ชยรกษา (2544: 6) ไดใหนยามประมงพนบาน หมายถง การทาประมงขนาดเลกหรอ

การทาประมงชายฝง ททาประมงโดยการใชเรอไมตดเครองยนต เชน เรอพาย เรอแจว หรอเรอตด

เครองยนต เชน เรอหางยาว เรอทายตด เรอกอและ ซงเรอทตดเครองยนตดงกลาวมขนาดเครองยนต

ไมเกน 30 แรงมา และมลาเรอยาวไมเกน 7.5 เมตร ใชเครองมอในการจบสตวน าทไมซบซอน ทง

เครองมอประจาท เชน ไซ โพงพาง และเครองมอเคลอนท เชน อวน

กรมประมง (2544: 80) ไดใหนยามประมงพนบานหรอประมงขนาดเลก คอผทประกอบ

อาชพประมงทใชแรงงานในครอบครวเปนหลก ใชเรอขนาดยาวไมเกน 10 เมตร ขนาดเครองยนต

ไมเกน 30 แรงมา ทาประมงไมไกลจากฝงมากนกโยเฉลย 5 กโลเมตร โดยใชเครองมอประมง

พนบาน 4 ประเภทดงน

60

1) ประเภทอวนลอย ประกอบดวย อวนลอยกง อวนลอยป และอวนลอยปลา

2) ประเภทเครองมอเคลอนท ประกอบดวย แหหมกทใชไฟลอ แหอนๆ เรอ

ผหลอก ระวะ รน ชอนตางๆ และเครองมอเคลอนทอนๆ

3) ประเภทเบด ประกอบดวย เบดราว เบดตก จะนะ เปนตน

4) ประเภทเครองมอประจาท ประกอบดวย ลอบหมก ลอบป ลอบปลา ไซมาน

โพงพางโมะระ ละม และเครองมอประจาทตาง ๆ

สนนทา นลเพชร (2544: 59-65) ชาวประมงพนบาน คอผทมวฒนธรรมทเกยวเนองกบการ

ประมงทแสดงออกใหเหนในดานความร ความสามารถ และความชานาญดานทองทะเลและการ

ประมง ใชครองมอจบสตวน าทสมควรเทานน และจะทาการประมงเสรจภายในวนเดยว อาจเปน

ชวงกลางวนหรอกลางคน หรอเวลาใดเวลาหนงกได แรงงานทใชสวนใหญเปนแรงงานในครวเรอน

การประมงพนบานจงถอวาเปนการดารงอยของมนษยและชมชนทสอดคลองสมดลกบธรรมชาต

และระบบนเวศนมากทสด

บรรจง นะแส (2545: 9) ชาวประมงพนบานหรอชาวประมงขนาดเลกคอกลมคนท

ดารงชวตและทามาหากนดวยการทาประมงชายฝงทะเลและแมน าลาคลองตางๆ โดยใชเครองมอ

จบสตวนาทเรยบงาย ไมซบซอน เชน แห เบด ลอบ ไซ อวนลอยปลา อวนลอยกง อวนจมป เปนตน

และเลอกจบสตวนาเฉพาะอยาง

วฑรย ปญญากล (2547: 26) ไดใหความหมายวา ประมงพนบาน (Artisanal Fishing) คอ

การประมงเพอยงชพหรอประมงขนาดเลก โดยทวไปใชเรอขนาดเลก เชน เรอพนบาน ปจจบนสวน

ใหญ จะตดเครองยนตเขาไปดวย เครองมอจบปลากใชแหหรอเบดแบบงาย ๆ

วฒนา สกณศล (2543: 539-540) ชใหเหนวา ความเขาใจทวากลมประมงขนาดเลกหรอ

ประมงชายฝงยงคงใชเครองมอ “พนบาน” “ขาดความทนสมย” และทาการประมงลกษณะ “ยงชพ”

นนเปนความเขาใจทผด เพราะภายใตระบบการผลตเชงพาณชยชาวประมงขนาดเลกมเปาหมายและ

เหตผลทางเศรษฐกจไมแตกตางไปจากประมงพาณชยนก ผลกคอชาวประมงชายฝงมการพงพาและ

กลายเปนสวนหนงของระบบตลาดและระบบเงนตรามากขน และจาเปนตองหารายไดใหคมกบคา

ครองชพ เงนทลงทนและตนทนการผลตทสงขน แรงกดดนนสงอทธพลอยางมากตอความพยายาม

ของชาวประมงในการจบสตวนาเพมขนเพอใหไดกาไรหรอรายไดสงสด

กลาวโดยสรป ประมงพนบาน คอ กลมคนทดารงชพดวยการทาประมงทไมไกลจากฝงมาก

นกเฉลยหางจากฝงประมาณ 5 กโลเมตรและทาการประมงเสรจภายในวนเดยวโดยใชเรอขนาดยาว

ไมเกน 10 เมตร ขนาดเครองยนตไมเกน 30 แรงมา ใชแรงงานในครวเรอนเปนหลก โดยใช

เครองมอจบสตวน าทเรยบงาย และเลอกจบสตวน าเฉพาะอยาง สตวน าทไดจะนามาใชเพอการ

61

บรโภคในครวเรอนสวนทเหลอจงจาหนาย ชมชนชาวประมงพนบานเปนชมชนทอยรอดไดโดย

การพงพงธรรมชาต แหลงอาหาร รายได สภาพชวตความเปนอย ความอยรอดของชมชน ของ

ครอบครว จะขนอยกบทรพยากรทางทะเลเปนหลก ดงนนจงมวถชวตและวฒนธรรมทสอดคลอง

ตอธรรมชาต

2.4.2 ปญหาของประมงพนบาน

สาหรบปญหาของการทาประมงพนบานไดมผวจยกลาวถงปญหานไวใน 2 ประเดนหลก

ดวยกน กลาวคอ

ประเดนทหนง ปญหาความเสอมโทรมของทรพยากรประมง และขอจากดในการประกอบ

อาชพประมงพนบาน เชน พนททใชทาการประมงมจากด เครองมอขาดประสทธภาพ ขาดแคลน

เงนทนและอานาจการตอรอง โดยผวจยทไดกลาวถงปญหานไวใกลเคยงกน ไดแก ชนญ วงษวภาค

(2530: 23) บญเลศ ผาสก (2530: 370-371) กงวาลย จนทรโชต และสมศกด จลละศร (2529 : 148)

ไดกลาวไวเชนเดยวกน

ประเดนทสอง ปญหาความขดแยงระหวางประมงพนบานกบประมงพาณชย โดยการทา

ประมงของประมงพาณชยมผลทาใหชาวประมงพนบานจบทรพยากรสตวนาไดลดลง และ

เครองมอประมงพนบานบางสวนถกทาลาย ซงเปนประเดนความขดแยงทยงสงผลถงในปจจบน ซง

ผวจยทไดกลาวถงประเดนปญหาน ไดแก เมธ จนทโรปกรณ (2541: 2) วระ บญรกษ และเพราลย

นชหมอน (2533: 41) และวราภรณ เดชบญ (2541: 25)

จากการกลาวถงปญหาของการประมงพนบาน ผวจยสรปถงปญหาของการประมงพนบาน

เปน 2 ประเดนหลก ไดแก ปญหาเนองจากขอจากดของการประกอบอาชพ เชนพนททใชทาประมง

มจากด, เครองมอขาดประสทธภาพ, ขาดแคลนเงนทน รวมถงความเสอมโทรมของทรพยากร

ประมง และประเดนความขดแยงระหวางประมงพนบานและประมงพาณชยเนองจากประมง

พาณชยจะมสวนทาลายทรพยากรสตวน าคอนขางสง ทาใหชาวประมงพนบานจบสตวน าไดลดลง

และประมงพาณชยมผลทาใหเครองมอประมงพนบานบางสวนถกทาลาย

2.5 การศกษาวเคราะหเชงสถาบน (Institutional Analysis Method)

สถาบน คอ กฎเกณฑทงทเปนทางการและไมเปนทางการซงมาชวยกาหนดกรอบ อกทง

เปนแรงจงใจในการกาหนดพฤตกรรมการมปฏสมพนธกนของมนษย (Bromley, 1991) แนวทางน

การศกษานมงศกษาสถาบนทางสงคมในฐานะทเปนกลไกในการจดความสมพนธระหวางมนษย

62

กบทรพยากร เพราะเปนการแสดงถงนยของกฎเกณฑทเกยวของกบสทธและหนาทซงสงคมสราง

ขนมา เพ อใชกาหนดความสมพนธระหวางชมชนกบทรพยากร ความสามารถในการจดการ

ทรพยากรขนอยกบเงอนไขทหลากหลาย เชน การมกฎเกณฑทเขากบสภาพทรพยากรและสงคม

การมพฒนาการขององคกรทยาวนาน การมกลไกยตความขดแยง เปนตน นอกจากน แนวคดน

ยงใหความสาคญกบเงอนไขของการยอมรบองคกรชมชนในฐานะทเปนสถาบนรปแบบหนงวา

จาเปนตอการเสรมสรางความเขมแขงขององคกรชมชน ในบรบททมการเปลยนแปลงอยางรวดเรซ

ทงทางสงคมและเศรษฐกจ (อานนท กาญจนพนธ, 2544) การศกษาเชงสถาบนเนนการศกษาระบบ

องคประกอบ โครงสรางและอานาจของสถาบนตางๆ รวมทงนโยบายการจดตงสถาบน ในบาง

กรณยงไดศกษาในเชงเปรยบเทยบระหวางสถาบน หรอศกษาเจาะลกเพยงสถาบนเดยว โดยม

จดมงหมายในการนาผลการวจยมาใชปรบปรง แกไข และพฒนาการบรหารงานขององคกร

ประเดนสาคญทผวจยจะมององคกร หรอ กลไกใดเปนสถาบนนนไดใชแนวคดของนก

รฐศาสตรเชงสถาบน คอ Samuel Huntington ทไดแยกแยะความเปนสถาบนอยางชดเจน ไว 5

ประการดงน

ประการท 1 การสนบสนนจากประชาชน (Support) หรอจดตงขนมาแลวไดการยอมรบ

จากประชาชน และเปนประโยชนตอประชาชน

ประการท 2 การปรบตว (Adaptation) หมายถงการปรบเปลยนตวเองใหเขากบสถานการณ

ทเปลยนแปลงไป และยงคงอย หากไมสามารถปรบตวเขากบสถานการณทเปลยนไป จนสญสน

หรอยบไปกไมถอเปนสถาบนตอไปอก

ประการท 3 ความเปนอสระ (Aut Onomy) เปนตวของตวเอง ตดสนใจไดดวยตวเอง ไมถก

ครอบงา

ประการท 4 ความเปนปกแผน (Coherence) คอ มความเปนเอกภาพ มทศทางในการทางาน

รวมกนทชดเจน มความแนนอน มองคคณะบคคลททาหนาทสบทอด เปนปกแผน

ประการท 5 ความซบซอน (Complexity) หมายถงความซบซอนของภารกจ บทบาท หนาท

ขององคกรแหงนนทไมมใครจะมาทาหนาทแทนได สถาบนใดทใหหนวยงานหรอองคกรอนมาทา

หนาทแทนไดยอมไมใชสถาบน

การวเคราะหเชงสถาบน ( Institutional Analysis Method) หมายถงการวเคราะหกฎหมาย

และองคการตางๆ ซงมอานาจหนาทและบทบาทหนาทตาง ๆ กน แตตองดาเนนการตาง ๆ เพอ

บรรลจดมงหมายเดยวกนหรอบรรลวตถประสงคเชงพหภาค (Multiple Objectives) (กฤษ เพมทน

จตต, 2549: 55) ทงในแงของการบรหารเพอธารงไวซงกฎหมาย และระเบยบสงคมหรอเพอการ

บรหารพฒนาหรอการเปลยนแปลง

63

Smith, Robinson and Shannon (1995: 4) อธบายลกษณะของการวเคราะหเชงสถาบนวาจด

อยในประเภทการวเคราะหอยางกวาง กลาวคอ การวเคราะหกฎหมาย การบรหาร เศรษฐกจเขต

อานาจทางกฎหมาย และขดความสามารถทจะกระทา (เชน การเมอง แหลงขอมลทางการเงนและ

องคกร) ในแตละประเภท การจดการของสถาบนทเปนทางการมากยงขน ตวอยางเชน สถาบนทาง

กฎหมาย รวมไปถงกฎเกณฑ คาสงพเศษ กฎการบรหารและกระบวนการกาหนดนโยบาย คา

วนจฉยของศาล ขอบญญตทองถน ระเบยบการรบผด มาตรฐานการจดการและแนวทางและการใช

ประโยชนรวมกน

วตถประสงคของการวเคราะหสถาบนคอการประเมนกระบวนการนโยบายในลกษณะ

สถาบนของสถานการณ ณ ปจจบน ความรทบรรยายสถานการณทมอย คอ ขนตอนแรกของการ

วเคราะห ขนทสองคอการประเมนผลของการดาเนนการทมอยและวตถประสงคโดยรวมเพอทจะ

ระบอปสรรคและโอกาส การระบจดประสงคและวตถประสงคทชดเจนอาจ อาจจะกอนหนา

ขนตอนนกได และวธการทดพอในการวเคราะหสถาบนจะตองมสวนรวมในการนยามปญหาท

เกดขน

Smith, Robinson and Shannon (1995: 4) เสนอแนะวาเรมตนควรแยกความแตกตาง

ระหวาง "สถาบน" ออกจาก "องคกร" องคกรเปนหนวยงานทมขอบเขตทกาหนดหนาทและสงท

เปนไปภายในและภายนอกองคกร โดยปกต มกจะเปนองคกรทมวตถประสงคเพออยางใดอยาง

หนง ตวอยางเชน หนวยงานภาครฐและองคกรเอกชนคอองคกร ในทางตรงกนขาม สถาบนม

วธการทาหนาทซงเปนทเขาใจกนโดยแพรหลาย เชน สถาบนการศกษารวมถงกฎพนฐานของการ

ทาบญช การแตงงานและขนตอนการดาเนนงานตามมาตรฐานขององคกร หลกของการวจยนจะ

เนนการวเคราะหวธการทองคกรใชและพฒนาสถาบนใหมสาหรบการจดการทรพยากร

การวเคราะหเชงสถาบนสามารถวเคราะหไดหลายรปแบบ ยกตวอยางเชน

การวเคราะหแบบ 2 Rs คอ การวเคราะหหนวยวเคราะหหรอผมสวนไดเสยดวยตว R 2 ตว

คอ Rules และ Roles

Rules หมายถง การวเคราะหพระราชบญญต นโยบาย แผนและมาตรการตาง ๆ ทเกยวของ

รวมถง บรรทดฐานทางสงคม จารต และขอตกลงรวมกนของสมาชกในชมชน

Roles หมายถง การวเคราะหอานาจหนาทและบทบาทหนาทขององคการตาง ๆ ภายใต

บทบญญตแหงกฎหมายนน ๆ ทงของภาครฐและของชมชน

การวเคราะหแบบ 4 Rs คอการวเคราะหหนวยการวเคราะหหรอบทบาทของผมสวนไดเสย

ดวยตว R 4 ตว คอ Rights Revenues Responsibilities และRelationships

Rights หมายถง สทธ

64

Revenues หมายถง เงน รายได ผลตอบแทน หรอผลประโยชน

Responsibilities หมายถง ความรบผดชอบ

Relationships หมายถง ความสมพนธระหวางผมสวนไดเสย

การวเคราะหแบบ 4 Rs ถกพฒนาขนโดยสถาบนระหวางประเทศเพอสงแวดลอมและการ

พฒนา (IIED) จากประสบการณในการดาเนนงานเกยวกบนโยบายและสถาบนในดานตางๆของ

สภาพแวดลอม การวเคราะหแบบ 4 Rs ไดถกนามาใชในการศกษา "สทธ รายได ความรบผดชอบ

และความสมพนธ" ของผมสวนไดสวนเสยในความสมพนธกบกลมผมสวนไดเสยอน ๆ (Mayers,

2001: 2) นอกจากนไดใชการวเคราะหผมสวนไดสวนเสย อนประกอบดวย (Isnaini, n.d.: 91)

1) วนจฉยปญหาทเกดขน กลาวคอ การระบและหารออยางเปดเผยทไมสมดล

ระหวางความรบผดชอบของผประกอบการภาคเอกชน ดงนน จงเปนสทธและผลประโยชนและ

สขภาพของความสมพนธระหวางรฐและผมสวนไดสวนเสยอน ๆ ของพวกเขา

2) การประเมนและเปรยบเทยบนโยบาย กลาวคอ การประเมนวธการท

กฎระเบยบตางๆ จะมผลตอสทธและความรบผดชอบของผมสวนไดสวนเสยทแตกตางกน

การวเคราะหแบบ 4 Rs ยงเปนการเตมเตมใหกบการวเคราะหเกยวกบอานาจของผมสวน

ไดสวนเสยและอาจกอใหเกดเครองมอทมประโยชนเพอใชเปนสวนหนง ดงน (Mayers, 2001: 1)

1) ศกษาความสมพนธเกยวกบอานาจของผมสวนไดสวนเสย กลาวคอ การศกษา

ตวแทน

2) ศกษาความสมพนธรวมของผมสวนไดสวนเสย

3) เปนแนวทางสาหรบการเจรจาตอรองบทบาทโดยการสรางบทสนทนาและ

ขอตกลงแกผมสวนไดสวนเสย

ในขณะทการวเคราะหแบบ 4 Rs ไดพฒนาเปนกรอบและเครองมอสาหรบการดาเนนงาน

เก ยวกบปาไมให ดย ง และก มศกยภาพสาหรบการใชงานในดานอ น ๆ ของการจดการ

ทรพยากรธรรมชาตและนโยบายและสถาบนทเกยวของ กรอบแนวคดการวเคราะห 4 Rs ม

ขนตอนเพ อเชอมโยงกนภายในและเสรมสรางบทบาทของผมสวนไดสวนเสยเปนครงแรกท

เปดเผย “สทธ”, “ความรบผดชอบ” และ “รายได” (ซงอาจจะมการอธบายวาเปนผลตอบแทนหรอ

ผลประโยชนตอบแทน) แลวศกษา “ความสมพนธ” ระหวางพวกเขา ประการเชนนชวยใหเกดความ

ชดเจนในการพฒนาเกยวกบธรรมชาตและวตถประสงคของบทบาทและความสมพนธและแสดง

จดยนของขดความสามารถทจาเปนสาหรบการตรวจสอบผลประโยชนทแตกตางกน (Mayers,

2001: 2)

65

สาหรบงานวจยชนนผวจยไดศกษาโดยใชแนวทางการวเคราะหเชงสถาบนในรปแบบ 2Rs

ซงประกอบไปดวยการวเคราะห Rules และ Roles ดงกลาวขางตน

2.6 หนวยงานและนโยบายของรฐทเก ยวของกบการจดการทรพยากรชายฝงในระยะ

3,000 เมตรจากชายฝง

2.6.1 หนวยงานภาครฐทเกยวของกบการบงคบใชกฎหมายในการปองกนและฟนฟการ

ทาลายระบบนเวศพนทองทะเลจากการลกลอบทาประมงในเขต 3,000 เมตร

2.6.1.1 หนวยงานภาครฐทสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณ

กรมประมง

กรมประมงมภารกจเกยวกบการศกษา วจยและพฒนาดานการประมง เพอการ

จดการทรพยากรประมง ควบคมการทาประมง การผลตสตวน าและผลตภณฑประมงทมมาตรฐาน

ถกสขอนามย ใหมปรมาณเพยงพอตอการบรโภคภายในประเทศ และสามารถแขงขนในตลาดโลก

ได ตลอดจนใชทรพยากรประมงและทรพยากรทเกยวเนองอยางย งยน

กรมประมงเปนหนวยงานทใชอานาจบงคบการใหเปนไปตามกฎหมายหลายฉบบ

ทงพระราชบญญตการประมง พ.ศ. 2490 และกฎหมายอนทเกยวของรวมทงสน 16 ฉบบ ซงให

อานาจตงแตการประกาศเขต 3,000 เมตร การบงคบใชกฎหมายในพนท 3,000 เมตร ปองกนและ

ปราบปรามไมใหมการลกลอบทาประมงในเขตดงกลาว รวมถงบทบญญตเกยวกบการหาม

กอใหเกดมลพษตอทจบสตวน า รวมทงควบคมอาชพเกยวกบสตวน าบางอยางทอาจกอใหเกด

มลพษทางนา เชน การทาประมงอวนลาก อวนรน เรอคราดหอย กรมประมงจงเปนหนวยงานหลก

ทรบผดชอบและบงคบใชกฎหมายทเกยวของกบการทาประมงชายฝงทะเล

กรมประมงจงถอเปนหนวยงานทมบทบาทสาคญในการจดการการทาประมง

ชายฝงทะเล ไมวาจะเปนทางดานการควบคม หรอบงคบใหปฏบตตามกฎหมาย หรอสงเสรมการทา

ประมงในดานการควบคม เชน การควบคมดแลใหชาวประมงทาการประมงแบบถกกฎหมาย เชน

ตามประกาศกระทรวงเกษตรและสหกรณในการควบคมไมใหมการจบปลาในฤดวางไข ในพนทท

ไดประกาศปดอาว การควบคมและตรวจจบการใชเครองมอประมงแบบทาลายลาง และการ

ควบคมไมใหมการฝาฝนประกาศหามมใหประมงพาณชยเขามาทาการประมงในเขต 3,000 เมตร

นบจากขอบน าชายฝงโดยกรมประมงไดจดเจาหนาทตามหนวยตาง ๆ ของกรมประมงในการ

จดการควบคมใหการทาประมงชายฝงเปนไปอยางถกกฎหมาย

66

นอกจากนกรมประมงยงจดใหชาวประมงชายฝงมสวสดการในการกยมเงน เพอ

นาไปลงทนในกจการประมง เชน การชวยเหลอซอเครองมอประมง

2.6.1.2 หนวยงานภาครฐทสงกดกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

1) กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง

กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง เปนหนวยงานทเกยวของในดาน

ทรพยากรทางทะเลและชายฝง โดยไดรบโอนภารกจดานการอนรกษทรพยากรทางทะเลจากกรม

ประมง การจดการชายฝงทะเลจากกรมพฒนาทดน กจการเกยวกบปาชายเลนจากกรมอทยาน

แหงชาตสตวปาและพนธพชซงสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณ มาอยภายใตสงกดกระทรวง

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยมภารกจในการอนรกษฟนฟบรหารทรพยากรทางทะเล

และชายฝง โดยเฉพาะพนดนชายทะเล ปาชายเลน แนวปะการงหญาทะเลและสตวทะเล ทงน

เพอใหเกดความสมดลและเสรมสรางความมนคงทงทางดานเศรษฐกจและสงคมของประเทศให

ย งยน โดยกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝงมอานาจหนาทเสนอความเหนเพอจดทานโยบายและ

แผน เพอประโยชนในการบรหารจดการการอนรกษฟนฟทรพยากรทางทะเลและชายฝง เสนอใหม

การปรบปรง แกไขเพมเตม กฎ ระเบยบ มาตรการทเกยวกบการอนรกษ การฟนฟ การจดการ และ

การใชประโยชนทรพยากรทางทะเลและชายฝง เพอใหมการใชอยางย งยน กากบดแล ประเมนผล

ตดตาม ตรวจสอบ ใหเปนไปตามกฎ ระเบยบ มาตรการ ศกษาวจย พฒนาการอนรกษและฟนฟ

ทรพยากรทางทะเลและชายฝง สรางความเขาใจและสงเสรมการมสวนรวมของประชาชน ในการ

อนรกษและฟนฟทรพยากรทางทะเลและชายฝง

กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝงมหนวยงานยอยในสงกดทเกยวของ

กบการทาประมงชายฝงทะเล คอ สานกอนรกษทรพยากรทางทะเลและชายฝง มหนาทกาหนด

มาตรการอนรกษทรพยากรทางทะเลและชายฝง ดาเนนการ สงวน อนรกษ ฟนฟทรพยากรและ

ระบบนเวศทางทะเลและชายฝง บรหารจดการพนทคมครองทางทะเลและชายฝง สงเสรม เผยแพร

และสนบสนนการมสวนรวมของประชาชน ในการอนรกษทรพยากรทางทะเลและชายฝง

หนวยงานของกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝงทเกยวของกบการทา

ประมงชายฝงกคอ สวนควบคมปองกนและจดการพนทคมครองทางทะเลและชายฝง โดยกรม

ทรพยากรทางทะเลและชายฝง เปนหนวยงานทไดรบมอบอานาจจากกระทรวงเกษตรและสหกรณ

ใหเจาพนกงานในบางตาแหนงปฏบตหนาทตามมาตรา 56 มาตรา 57 และมาตรา 59 แหง

พระราชบญญตประมง พ.ศ. 2490 ซงเกยวของกบการประมงอวนลาก อวนรน เรอคราดหอย ซง

เปนการทาลายระบบนเวศชายฝงทะเล อนเปนความผดตามพระราชบญญตประมง พ.ศ. 2490 การ

ประกาศเขต 3,000 เมตร ซงอยในเขตอทยานแหงชาตทางทะเล ซงอาจมการทบซอนของพนทอย

67

บาง เนองจากพนทค มครองทางทะเลของไทยมวตถประสงคของการคมครองและระดบการ

คมครองแตกตางกน ตงแตระดบการคมครองทเขมงวดเชน อทยานแหงชาตทางทะเลไปจนถง

ระดบทใหมการใชประโยชนอยางย งยนได เชน เขต 3,000 เมตร ทหามไมใหเรออวนลาก อวนรน

เรอคราดหอย เขามาทาประมง แตอนญาตใหชาวประมงพนบานสามารถทาการประมงได

กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝงโดยสานกอนรกษทรพยากรทางทะเล

และชายฝง เปนหนวยงานภาครฐทมความสาคญตอการทาประมงชายฝงหลายดาน ทงทางดานการ

สงเสรมและควบคมการทาประมงชายฝง มาตรการในการควบคมการทาประมง กลาวคอ กรม

ทรพยากรทางทะเลและชายฝงไดรบมอบอานาจจากกระทรวงเกษตรและสหกรณ ในการปฏบต

หนาทในการตรวจตราการทาประมง เครองมอการทาประมง โดยมอานาจเขาไปในทจบสตวน า

หรอเรอของชาวประมง และหากพบการทาประมงหรอเครองมอทผดกฎหมายกใหดาเนนการ

จบกมและดาเนนการตามกฎหมายได และใหมอานาจในการรอถอน ทาลาย เครองมอซงตงอยในท

จบสตวน าโดยไมชอบดวยกฎหมาย ซงมาตรการดงกลาวไดบญญตไวในพระราชบญญตประมง

พ.ศ. 2490 มาตรา 56 มาตรา 57 มาตรา 59 ซงมาตรการดงกลาวเปนการปองกนไมใหมการทา

ประมงแบบทาลายทรพยากรสตวนา และทรพยากรชายฝง หากสามารถปองกนการทาประมงแบบ

ผดวธไดมากเทาไหร กจะทาใหระบบนเวศชายฝงฟนตวไดเรวยงขนเทานน เมอระบบนเวศชายฝง

ฟนตวกจะเปนแหลงอาศยของสตวนา อนเปนทรพยากรหลกในการทาประมงชายฝง

2) กรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช

กรมอทยานแหงชาตสตวปาและพนธพช มภารกจเกยวกบการอนรกษ

สงเสรมและฟนฟทรพยากรปาไม สตวปาและพนธพชในเขตพนทปาเพอการอนรกษเดมทมอยและ

ฟนฟปานเสอมโทรมใหสมบรณดวยกลยทธการสงเสรม กระตนปลกจตสานกใหชมชนมความรสก

หวงแหนและการมสวนรวมในการดแลทรพยากรทองถนเพอเปนการรกษาสมดลของระบบนเวศน

และสงแวดลอม มอานาจหนาทอนรกษฟนฟทรพยากรปาในพนทอนรกษ วจยและใหบรการดาน

วชาการ สงเสรมมหาการใชประโยชนทรพยากรอยางย งยนโดยการมสวนรวมของประชาชน

บรหาร จดการทรพยากรปาไมเพอเปนแหลงเรยนรทางธรรมชาต

ในกรณของการทาลายระบบนเวศนพนททองทะเลจากการลกลอบทา

ประมงในเขต 3,000 เมตรจะเกยวขอมกรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช คอ หากพนท

3,000 เมตรดงกลาวอยภายในเขตอทยานแหงชาตทางทะเล กฎหมายทใชบงคบเหนอพนทดงกลาวก

คอพระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 แตอยางไรกตามเจาพนกงานของกรมอทยานสตวปา

และพนธพชก เปนพนกงานเจาหนาท ซงกรมประมงมอบอานาจใหดา เนนการกบผ ฝาฝน

พระราชบญญตการประมง พ.ศ. 2490 ดวยเชนกน

68

2.6.1.3 หนวยงานภาครฐทสงกดกระทรวงคมนาคม

กรมการขนสงทางนาและพาณชยนาว

กรมการขนสงทางน าและพาณชยนาว เปนหนวยงานสงกดกระทรวงคมนาคมม

พนธกจเกยวกบการพฒนาระบบการคมนาคมขนสงทางน าใหเกดความสะดวกรวดเรวปลอดภย

และมประสทธภาพ มการจดการดานสงแวดลอมทด ตลอดจนสนบสนนใหมการกระจายการขนสง

ทางนาอยางเหมาะสม

กรมการขนสงทางน าและพาณชยนาว เปนหนวยงานทบงคบการใหเปนไปตาม

กฎหมายหลายฉบบ โดยเฉพาะอยางยงพระราชบญญตการเดนเรอในนานน าไทย พ.ศ. 2546 ซงม

บทบญญตทเกยวกบการหามกอใหเกดมลพษทางน าแกแมน าลาคลอง บง ทะเลสาบและทะเล

ภายในนานน าไทย ในกรณทการทาลายระบบนเวศพนทองทะเลจากการลกลอบทาประมงในเขต

3,000 เมตร หากเกดมลพษทางน า และกรมการขนสงทางน าและพาณชยนาวมอานาจในการ

ตรวจสอบเรอประมงวาไดรบอนญาตแลวหรอไม

2.6.1.4 หนวยงานภาครฐทสงกดกระทรวงกลาโหม

กองทพเรอ

กองทพเรอนอกจากกองทพเรอจะมอานาจหนาทในการบรหารจดการกองทพเรอ

จดเตรยมดาลงพลและยทโธปกรณใหทนสมยเพอทาหนาทในการปองกนประเทศแลว กองทพเรอ

ยงมหนาทในการรกษาผลประโยชนของชาตทางทะเลอกดวย การอนรกษธรรมชาตทางทะเลและ

การฟนฟทะเล เปนผลประโยชนทางทะเลของประเทศทอยในอานาจหนาทของกองทพเรอ การ

ปองกนการทางายระบบนเวศพนทองทะเลจากการลกลอบทาประมงในเขต 3,000 เมตร และการ

ฟนฟระบบนเวศทถกทางายจากกจกรรมดงกลาวกเชนเดยวกน ซงหนวยงานตางๆ ของกองทพเรอ

ไดใหความสาคญกบการอนรกษและฟนฟทรพยากรธรรมชาตทางทะเลโดยการใหการสนบสนน

เรอและกาลงแกหนวยงานทเกยวของเชน กรมทรพยากรธรรมชาตทางทะเลและชายฝง กระทรวง

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เพอใชในกจกรรมอนรกษและฟนฟทรพยากรทางทะเล

2.6.1.5 หนวยงานราชการสวนภมภาค

1) จงหวด

จงหวดมบทบาทในการอนรกษและคมครองทรพยากรทางทะเลและ

ชายฝง โยเฉพาะอยางยงจงหวดทมพนทตดชายทะเล จงหวดจะมหนาทในการอนรกษและฟนฟ

ทรพยากรประมงทะเล มใหทรพยากรสตวน าถกทาลาย ในขณะเดยวกนตองควบคมการใช

ทรพยากรทมคณคาทางเศรษฐกจและเปนรายไดพนฐานของชาวประมงขนาดเลก ทไมสามารถ

ออกไปทาการประมงในระยะไกลได ผวาราชการจงหวดจงไดออกมาตรการตาง ๆ โดยอาศย

69

อานาจตามพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการแผนดน พ.ศ. 2534 มาตรา 54 ประกอบ

พระราชบญญตประมง พ.ศ. 2490 มาตรา 32 ในการคมครองและฟนฟทรพยากรสตวน า เชน

มาตรการในการอนรกษเมอเหนวาพนทใดในเขตจงหวดเปนแหลงทมสตวน าอาศยอยเปนจานวน

มาก ผวาราชการจงหวดโดยอนมตรฐมนตรมอานาจทจะประกาศเปนเขตรกษาพนธสตวน า เพอ

เปนการอนรกษทรพยากรสตวน าใหคงความสมบรณ เชน ประกาศจงหวดประจวบครขนธ

ประกาศจงหวดสมทรปราการ

2) อาเภอ

อาเภอเปนหนวยงานทมบทบาทมากหนวยงานหนง ในสวนทเกยวกบการ

ทาประมงชายฝง เพราะหนวยงานอาเภอ โดยเฉพาะอยางยงในอาเภอทมเขตตดกบชายฝงทะเล

ประมงอาเภอซงเปนสวนราชการในอาเภอสงกดกรมปะมง มหนาทในการชวยเหลอทางอาเภอใน

การจดการการทาประมง ตลอดจนวถชวตความเปนอยของชาวประมงชายฝง รวมถงใหคาปรกษา

โดยรบแบบมาจากจงหวด นามาปฏบตและคอยสะทอนปญหาของการทาประมงชายฝงในระดบ

อาเภอ เพอเสนอไปยงจงหวด เพอนาไปสการแกไขปญหาในระดบจงหวดหรอระดบกรมตอไป

2.6.1.6 หนวยงานราชการสวนทองถน

ราชการสวนทองถนเปนองคกรท สาคญในการสงเสรมและรกษาคณภาพ

สงแวดลอมใหมประสทธภาพเพราะเปนหนวยงานทอยในพนทมความใกลชดกบประชาชน จงทา

ใหทราบปญหาทแทจรงในทองถนของตนและทราบวาควรทจะแกปญหานนอยางไร ดงเชนการ

ปองกนและฟนฟการทาลายระบบนเวศพนทองทะเลจากการลกลอบทาประมงในเขต 3,000 เมตร

ซงตองอาศยความรวมมอจากหนวยงานทอยใกลกบปญหามากทสดเพอจะไดแกไขสถานการณได

ทนทวงท ในพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2535 ไดกาหนดใหองคกร

ปกครองสวนทองถนในเขตทมการประกาศใหเปนเขตควบคมมลพษซงเปนสวนหนงของ

แผนปฏบตการเพอการจดการคณภาพสงแวดลอมในระดบจงหวด นอกจากนราชการสวนทองถน

ยงมอานาจหนาทในการจดการปองกนและแกปญหาสงแวดลอมในเขตของตน ตามทกาหนดไวใน

กฎหมายของราชการสวนทองถนแตละประเภทดงตอไปน

1) องคการบรหารสวนจงหวด

องคการบรหารสวนจงหวดเปนราชการสวนทองถนท ต ง ขนตาม

พระราชบญญตองคการบรหารสวนจงหวด พ.ศ. 2540 โดยพนทครอบคลมในแตละจงหวด

เนองจากพนทรบผดชอบขององคการบรหารสวนจงวดทบซอนกบพนทรบผดชอบขององคการ

บรหารสวนตาบลและราชการปกครองสวนทองถน ตามมาตรา 55 จงกาหนดใหองคการบรการ

สวนจงหวดตองประสานและใหความรวมมอในการปฏบตหนาทขององคการบรหารสวนตาบล

70

และราชการสวนทองถนอนๆ ขณะเดยวกนบทบญญตนกกาหนดใหองคการบรหารสวนจงหวดม

อานาจหนาทในการคมครองดแลและบารงรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในเขตของตน

2) เทศบาล

ในเรองการจดต งเทศบาลนนเปนไปตามพระราชบญญตเทศบาล พ.ศ

2496 ซงแบงเทศบาลออกเปนเทศบาลตาบล เทศบาลเมอง เทศบาลนคร ซงอานาจหนาทของ

เทศบาลคอ หนาทในการจดใหมและบารงทางบกทางน าพรอมทงมหนาทในการรกษาความสะอาด

ของถนนหรอทางเดนและทสาธารณะและการจดการเทศบาลจะจดการสงแวดลอมโดยจดทาในรป

แผนการจดการสงแวดลอมในเขตของตน ทงนการจดการของเทศบาลจะตองไมขดกบนโยบายของ

แผนพฒนาของสวนกลาง

3) องคการบรหารสวนตาบล

องคการบรหารสวนตาบล มฐานะเปนนตบคคลตามพระราชบญญตสภา

ตาบลและองคการบรหารสวนตาบล พ.ศ. 2537 นอกจากองคการบรหารสวนตาบลจะมหนาทตาม

กฎหมายหลายประการแลว ในสวนหนาททมความเกยวของกบการทาประมงชายฝงคอ หนาทใน

การคมครองดแลและบารงรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ตามพระราชบญญตสภาตาบล

และองคการบรหารสวนตาบล พ.ศ. 2537 มาตรา 67 โดยเฉพาะอยางยงองคการบรหารสวนตาบล

ทมพนทตดกบชายฝงทะเล จะมหนาทในการจดการ คมครอง ดแลทรพยากรประมง รวมถงการจด

ระเบยบบรเวณชายฝง การจดมลพษชายฝง ดแลสาธารณปโภคในบรเวณหมบานชาวประมงทอยใน

เขตรบผดชอบของตน

2.6.1.7 หนวยงานราชการทไมสงกดกระทรวง

สานกงานตารวจแหงชาต

สานกงานตารวจแหงชาตซงโดยปรกตแลวสานกงานตารวจแหงชาต มหนาทใน

การปราบปรามและจบกมผกระทาความผดกฎหมายทวไป มไดมหนาทโดยตรงในการสงเสรมและ

รกษาคณภาพสงแวดลอม

สานกงานตารวจแหงชาตจะมสวนเกยวของกบการปองกนการทาลายระบบนเวศ

พนทองทะเลการลกลอบทาประมงในเขต 3,000 เมตน ในการจบกม ดาเนนคดและเปนพนกงาน

สอบสวนผมอานาจ เนองจากพนกงานเจาหนาทปฏบตตามกฎหมายอนๆ เชน พระราชบญญตการ

ประมง พ.ศ. 2540 พระราชบญญตการเดนเรอนานน าไทย ฯลฯ ไมไดเปนพนกงานสอบสวนผม

อานาจ พนกงานเจาหนาทเหลานนมอานาจเพยงจบกมและสอบสวนเบองตนทจะบนทกลงใน

บนทกการจบกมเทานน ในการสอบสวนเจาหนาทตารวจเทานนเปนพนกงานสอบสวนผมอานาจ

71

2.6.2 นโยบายของรฐทเกยวกบการจดการทรพยากรชายฝง

2.6.2.1 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 ซงเปนกฎหมายสงสดของประเทศ

ไดใหความสาคญกบการมสวนรวมของทกฝายในสงคมในการดรกษาทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม ทงภาครฐ องคกรปกครองสวนทองถน ชมชนทองถนองคกรเอกชนและประชาชน

เนองจากเหนวาภาครฐฝายเดยวไมสามารถจะดแลรกษาสงแวดลอมไดอยางทวถง จงจาเปนตอง

อาศยความรวมมอจากทกฝายในสงคม โดยรฐธรรมนญไดใหสทธและเสรภาพไวดงน

มาตรา 66 ไดบญญตรบรองสทธของชมชนทองถนในการมสวนรวมจดการ

บารงรกษาและใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต โดยตงอยบนหลกการของความสมดลและ

ย งยนซงบทบญญตดงกลาวสอดคลองกบแนวคดทางทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเรองการ

พฒนาอยางย งยน

มาตรา 67 ไดบญญตรบรองสทธการมสวนรวมของประชาชนทวไปในการ

รวมกบรฐและชมชนทองถนในการจดการบารงรกษา ใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต รวมถง

สทธในการฟองรองหนวยงานของรฐ

มาตรา 85 ไดบญญตให รฐตองดา เ นนการตามแนวนโย บายดานท ดน

ทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม โดยตองสงเสรมและสนบสนนคานยมอนดงามและภมปญญา

ทองถนในการพฒนาดานสงคม ตองคานงถงความสอดคลองกบสภาพแวดลอมทางธรรมชาต วถ

ชวตของชมชนทองถนและการดแลรกษาทรพยากรธรรมชาต และใหประชาชนมสวนรวมในการ

สงวน บารงรกษาและใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพอยาง

สมดล รวมถงตองคานงถงภมปญญาไทยและภมปญญาทองถนในการพฒนาดานวทยาศาสตรและ

พลงงาน ตลอดจนควบคมและกาจดภาวะมลพษทมผลตอสขภาพอนามย สวสดภาพ และคณภาพ

ชวตของประชาชน โดยประชาชน ชมชนทองถน และองคกรปกครองสวนทองถน ตองมสวนรวม

ในการกาหนดแนวทางการดาเนนงาน

จะเหนไดวารฐธรรมนญไดใหสทธของชมชนและชมชนทองถนดงเดมในการ

อนรกษฟนฟทรพยากร และใชประโยชนจากทรพยากรโดยเลงเหนวาจากเดมทใหรฐเปนผนาใน

การอนรกษและวางแผนการใชทรพยากร แตในรฐธรรมนญฉบบนกลบใหชมชนเปนตวหลกใน

การอนรกษและการใช เพราะเมอชมชนไดอนรกษและวางแผนการใชทรพยากรเองกจะเกด

ความรสกหวงแหนทรพยากร จะไมทาลายทรพยากรของตน รวมทงรวมกนปกปองไมใหผอนเขา

มาทาลายดวย

72

นอกจากนรฐธรรมนญยงไดบญญตใหบคคลทกคนมสวนรวมกบรฐและชมชนใน

การบารงรกษาทรพยากร โดยเลงเหนวาเรองทรพยากรเปนเรองของประชาชนทกคนและเปนหนาท

ของประชาชนทกคนในการบารงรกษา

มาตรา 290 ไดบญญตใหองคกรปกครองสวนทองถนยอมมอานาจหนาทสงเสรม

และรกษาคณภาพสงแวดลอมตามทกฎหมายบญญต ซงกฎหมายนนอยางนอยตองมสาระสาคญ

ดงตอไปน

1) ก า ร จดก า ร ก า รบา ร ง รก ษ า แ ล ะ ก า ร ใ ชป ระ โ ย ช น จา ก

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทอยในเขตพนท

2) การเขาไปมสวนรวมในการบารงรกษาทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอมทอยนอกเขตพนท เฉพาะในกรณทอาจมผลกระทบตอการดารงชวตของประชาชนใน

พนทของตน

3) การมสวนรวมในการพจารณาเพอรเรมโครงการหรอกจกรรมใดนอก

เขตพนทซงอาจมผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอมหรอสขภาพอนามยของประชาชนในพนท

2.6.2.2 แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 1 (พ.ศ. 2504-2509) รฐให

ความสาคญแกการบารงรกษาพนธสตวน าเพอใหชาวประมงมทรพยากรไวใช เปนแหลงรายได

รวมถงการบรณะแหลงสตวน าท งน าจดและน าเคม ในระยะปลายของแผนพฒนาฉบบท 1 ได

กาหนดใหมการสงเสรมการเลยงสตวน ากรอย การสงเสรมการประมงทะเลโดยใชอปกรณและ

วธการสมยใหม การสารวจและวจยทรพยากรสตวน า โดยกาหนดเปาหมายการเพมผลผลตประมง

ทะเลขนรอยละ 37.3 หรอเฉลยรอยละ 7.5 ตอป การพฒนาเครองมออวนลากเกดขนในชวงน

ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 2 (พ.ศ. 2510-2519)

เครองมอประมงทะเลทใชกนอยเปนการทาประมงชายฝงเปนสาคญ และชาวประมงยงมขอจากด

ดานทกษะการทาประมงน าลก รฐมนโยบายใหความสาคญแกการทาประมงเพอสงออก สงเสรม

การเพาะเลยงชายฝง และจดตงศนยพฒนาและฝกอบรมประมงทะเล

ในระยะแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 3 (พ.ศ. 2515-2519) รฐ

เรมใหความสาคญแกการอนรกษทรพยากรธรรมชาตเพอประโยชนในอนาคต และเหนวาไมไดม

การนากฎหมายอนรกษธรรมชาตทมอยบงคบใชอยางไดผล สมควรมการแกไขใหใชไดจรง

ทรพยากรประมงโดยเฉพาะทะเลลงจาก รอยละ 16.6 ตอปในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 2 เปนรอยละ

11.3 สาหรบปลาทะเลในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 3 แตสาหรบกงลดลงเลกนอยจากรอยละ 14.9

เปน 13.1 เนองจากมความสาคญในการทารายไดจากการสงออก มการพฒนาทดนชายฝงประมาณ

73

หนงลานไรเพอการเลยงกง มโครงการพฒนาการเพาะเลยงชายฝง ในดานการประมงทะเลยง

ดาเนนโครงการพฒนาประมงทะเล วจยและทดลอง ออกแบบเรอประมงและเครองมอประเภท

ตางๆ สงเสรมใหชาวประมงรจกวธการประมงน าลก วธการเดนเรอและการใชอปกรณทนสมยท

เหมาะสมแกการประมงทะเลลก ในดานการสารวจ ดาเนนการสารวจแหลงประมงในอาวไทย ทะเล

จนตอนใตและมหาสมทรอนเดย เพอทาแผนทแหลงสตวน า นอกจากนนมการตดตงและปรบปรง

เครองรบวทยชายฝงและบรการขาวสารการประมง เพอใหความสะดวกดานสอสารแกชาวประมง

ทงยงมโครงการสงเสรมอาชพประมง โครงการพฒนาอตสาหกรรมสตวน า โดยปรบปรงการเกบ

รกษาและการแปรรปสตวนา โครงการสารวจภาวะเศรษฐกจของชาวประมง

ในระยะแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 4 (พ.ศ. 2520-2524) ชวง

นการลงแรงทาประมงในอาวไทยมมากเกนระดบทเหมาะสม ทรพยากรทเสอมโทรมลง เปนเหตให

ชาวประมงสวนหนงตองลงทนตอเรอขนาดใหญ ออกไปทาประมงไกลมากขน ขณะทรฐชายฝง

ใกลเคยงประกาศเขตเศรษฐกจจาเพาะ 200 ไมลทะเล จากดพนททาการประมงของเรอประมงไทย

ลง รฐวางนโยบายแกไขโดยการใหความสาคญแกการเพาะเลยงชายฝง และการทาประมงรวมใน

นานนาของรฐชายฝงอนๆ

ในระยะแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 5 (พ.ศ. 2525-2529)

รฐใหความสาคญแกการเจรจารวมทนทาประมงในเขตเศรษฐกจจาเพาะของรฐชายฝงอนๆ และการ

ควบคมเรองประมงพาณชยของไทยใหปฏบตตามขอตกลงของการรวมทน ขณะเดยวกนสาหรบ

ผลผลตในประเทศไทย ยงมนโยบายขยายการเพาะเลยงชายฝง มการกาหนดพนทสาหรบการ

สงเสรมการเพาะเลยง มการผลตพนธก งและพนธปลามราคาสง ใหการฝกอบรมเทคนคการ

เพาะเลยง มงสนบสนนใหทาการเพาะเลยงชายฝงเปนอาชพหลกมากขน และเรมมการปลกปาชาย

เลนเพอรกษาความอดมสมบรณของพนทชายฝง

ในระยะแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 6 (พ.ศ. 2530-2534) รฐ

กาหนดมาตรการการพฒนาทรพยากรประมงในนานน าไวหามาตรการ ไดแก มาตรการปรบปรง

กฎหมายการประมงใหทนสมยสอดคลองกบสถานการณทเปลยนไป มาตรการการอนรกษโดยการ

วางแผนการนาทรพยากรมาใชอยางถกตองและเปนธรรมใหมากขน มาตรการควบคมโดยสราง

เสรมสมรรถนะการควบคมจานวนเรอ เครองมอประมงและการใชวตถดบในโรงงานอตสาหกรรม

มาตรการเพมผลผลตโดยการปลอยพนธ สตวน าและมาตรการฟนฟบรณะแหลงทอยอาศยของสตว

น า และยงใหความสาคญแกการทาประมงนอกนานน า เพอลดปญหาจานวนเรอประมงทมากเกน

ควร โดยการสารวจแหลงประมงในนาน าสากลและรฐชายฝงทใหเขาทาประมง และสนบสนนกา

รวมทนทาประมงตามกฎหมายประมงระหวางประเทศ

74

ในระยะแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 7 (พ.ศ. 2535-2539)รฐถอ

นโยบายทจะใหการสงเสรมธรกจอตสาหกรรมแปรรปสตวนาครบวงจร พฒนาการเพาะเลยงชายฝง

โดยคานงถงการอนรกษปาชายเลน รวมทงปรบปรงคณภาพแหลงนาธรรมชาตแกไขปญหามลภาวะ

ทเกดขนทงตอการเพาะเลยงสตวน าและการประมง สาหรบการทาประมงทะเลซงมปญหาการทา

ประมงเกนระดบทเหมาะสม รฐกาหนดนโยบายเรงรดแกไขระเบยบขอบงคบการควบคม

เรอประมง จดทาแผนแมบทการจดการทรพยากรประมงในระดบพนท ใหความรเกยวกบการ

อนรกษทรพยากร และการใชประโยชนใหไดผลตอบแทนสงสด ซงใหความสาคญแกการลด ความ

สญเสยหลงทาการประมงไดมาแลว ตลอดจนการอนรกษปะการงในเขตอทยานแหงชาต ใน

ภาพรวมยงใหความสาคญแกการเพมบทบาทของภาคการประมงในการพฒนาการเกษตร

ในระยะแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 8 (พ.ศ. 2540-2544) รฐ

ใหความสาคญแกการเพมขดความสามารถในการแขงขนในการสงออก ขณะเดยวกนกระทรวง

เกษตรและสหกรณเขามามบทบาทดานการอนรกษทรพยากรธรรมชาตมากขน ใหความสาคญใน

เรองการพฒนาการเกษตรอยางย งยน สภาพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตใหความสนใจในการ

จดทาโครงการฟนฟทะเลไทย และมบทบาทในการประสานงานกบหนวยงานทเกยวของเพอเรม

การดาเนนงานในสวนนบนพนฐานของการพฒนาแบบบรณาการ ท งนกระแสการคาและ

สงแวดลอมเปนปจจยหนงททาใหรฐใหความสนใจแกการพฒนาแบบยงยนมากขน มการพฒนา

บคลากร การถายทอดเทคโนโลยและขอมลสารสนเทศเพอสรางวสยทศนในการอนรกษและการ

พฒนาแบบยงยน

ในระยะแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 9 (พ.ศ. 2545-2549) รฐ

กาหนดยทธศาสตรการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ในสวนของทรพยากร

ประมงใหความสาคญแกการฟนฟทะเลไทยในแบบบรณาการ ครอบคลมการอนรกษ การฟนฟ

และการใชประโยชนทรพยากรชายฝง ทรพยากรทะเล แหลงทองเทยวทางทะเล และประมง

พนบาน สนบสนนการออกกฎหมายยกเลกเครองมอประมงทะเลททาลายระบบนเวศชายฝง

โดยเฉพาะอยางยงอวนรน อวนลาก ประกาศเขตและกาหนดการใชประโยชนพนทตลอดแนว

ชายฝงทะเล ใหการคมครองปะการง หญาทะเล และสาหรายทะเล รวมทงฟนฟชายฝงทะเลทเสอม

โทรมจากกระบวนการกดเซาะ ตลอดจนจดใหมระบบบาบดน าเสยและระบบกาจดขยะจากชมชน

และกจกรรมการพฒนาตามแนวชายฝง เนนการเขามามสวนรวมของชมชนในการบรหารจดการ

กวารอยละ 80 ของผลผลตสตวนาเคมทะเลไทยไดมาจากประมงทะเล สวนทเหลอ

มาจากการเพาะเลยงชายฝง ซงมกงเปนสาคญ รองลงไปไดแก หอยแครง หอยแมลงภ หอยนางรม

ปลากะพง และปลากะรง โดยมพนทมศกยภาพในทะเลรวม 284,492 ไร สาหรบการเลยงหอยและ

75

ปลาทกลาวมา รอยละ 45.73 เปนพนททผขอเขาเลยงถกตอง ทเหลอมทงทไมไดขออนญาต และท

ท ไมเอออานวยทาใหตองลงทนสงจงไมมผเขาขอใช รฐโครงการทจะนาพนทมาจดสรรให

เกษตรกรเพาะเลยงสตวน าเพอเพมผลผลตและเปนรายไดแกเกษตรกร โดยใชการแปลงทรพยสน

เปนทน จดทาเอกสารสทธโดยจดสรรใหรายละไมเกนสบไร ทาฟารมสญญาค โดยใหกรมประมง

แนะนาเทคนค และ ขายผลตผานองคการสะพานปลา รฐประมาณการวาเกษตรกรจะมรายไดไมต า

กวาหนงหมนบาทตอเดอนไดผลผลต 1.5 ลนตนตอป มลคา 17,000 ลานบาท ขณะนมการ

ดาเนนการสารวจเพอจดทาเอกสารสทธ และรบสมครบคคลเขารวมโครงการ

ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 (พ.ศ. 2550-2554) ทศ

ทางการพฒนาประเทศ ไดมงไปส “สงคมอยเยนเปนสขรวมกน” ยดหลกการพฒนาบรณาการ โดย

ใหคนเปนศนยกลางในการพฒนาและใหความสาคญกบการมสวนรวมของทกภาคสวน แผนพฒนา

ฯ ฉบบท 10 ไดกาหนดยทธศาสตรการพฒนาประเทศทใหความสาคญกบภมปญญาทองถนในการ

จดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กลาวคอ การไมใชทรพยากรธรรมชาตจนเกนขด

ความสามารถในการฟนตว เพอใหระบบนเวศคงไวซงความสมดล มงปรบแผนการผลตและ

พฤตกรรมการบรโภคทชวยลดผลกระทบตอคณภาพชวต ตลอดจนมการสรางภมคมกนและจดการ

องคความรทเปนประโยชนตอการพฒนาคณคาความหลากหลายทางชวภาพและภมปญญาทองถน

ซงความหลากหลายทางชวภาพสามารถสรางความมนคงของเศรษฐกจชมชน และสรางนวตกรรม

เพอเพมขดความสามารถในการแขงขนของประเทศ

การสงเสรมการจดการพนท ทางทะเลและชายฝงอยางผสมผสาน ภายใต

กระบวนการมสวนรวมของชมชนทองถน โดยรฐใหมการกาหนดเขตพนทและหลกเกณฑการใช

ประโยชน โดยการตกลงรวมกนของภาคการพฒนาในการจดปาชายเลนชมชน การคมครองกะกา

รง หญาทะเล พนทจบสตวน า พนทเพาะเลยงและการทาประมงชายฝงและภมปญญาทองถน

รวมกบสถาบนอนๆ ไดแก สถาบนวชาการและสอมวลชนเปนตน

การสงเสรมสทธชมชนและการมสวนรวมในการจดการทรพยากร การกระจาย

อานาจจดการทรพยากรใหแกชมชนทองถนทมศกยภาพ สนบสนนกระบวนการมสวนรวม การ

สรางความเขมแขงของประชาคม สงเสรมบทบาทของผนาทองถน องคกรปกครองสวนทองถน

ปราชญชาวบาน และการสรางเครอขายทางสงคม เครอขายอนรกษ และจดการทรพยากรของชมชน

ทองถน เพอเสรมสรางศกยภาพและบทบาทของชมชนในการดแลฟนฟฐานทรพยากร รวมทง

ถายทอดยกระดบภมปญญาทองถนในการจดการทรพยากรรวมกบความรสมยใหม เชอมโยงการ

จดการทรพยากรกบการผลตของชมชน สงเสรมชมชนในการจดตงปาชมชม การจดการประมง

ทะเล และทรพยากรชายฝง สรางมาตรการจงใจสนบสนนใหชมชนทาหนาทฟนฟ รกษาสายพนธ

76

ทองถน ทงพนธพช พนธสตวทมคณคาตอการดารงชวต เปนเอกลกษณของพนทหายากและมมลคา

ทางเศรษฐกจ เพอสรางความมนคง

2.6.2.3 แผนจดการคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2550-2554

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในสวนของทรพยากรประมงและ

ทรพยากรทางทะเลและชายฝงมแนวทางการบรหารจดการคอ การฟนฟทรพยากรทางทะเลและ

ชายฝงใหกลบคนสสภาพสมดลทางธรรมชาตโดยเรว เชนการปลกปาชายเลน ควรมการกาหนด

กตกาและเขตการทาประมงอยางมสวนรวมแกทกภาคสวนโดยเฉพาะอยางยงชาวประมงพนบาน

และชาวประมงพาณชย ซงมมาตรการแนวทางปฏบตเพอใหบรรลตามวตถประสงคทกาหนดไว

ดวยการสงเสรมสนบสนนการจดการทรพยากรชายฝงและทรพยากรประมงทะเลโดยชมชน การ

กาหนดพนทอนรกษโดยประชาชนมสวนรวม สนบสนนการประสานงานระหวางองคกร

ชาวประมงและชมชนชายฝงกบรฐและหนวยงานทเกยวของ สงเสรมความรความเขาใจดานการ

อนรกษและการใชทรพยากรทางทะเล เสรมสรางศกยภาพของชมชนชายฝงในการทาปาชายเลน

ชมชน จดทาฐานขอมลดานทรพยากรทางทะเลและชายฝง ศกษาวจยเชงปฏบตการเพอรวบรวม

ความรและภมปญญาทองถนในการจดการทรพยากรทางทะเลและชายฝง สวนการเพม

ประสทธภาพการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมควรมการสรางแรงจงใจและ

กลไกเพอลดการลงแรงการทาประมงและมมาตรการการกาหนดพนททาการประมงและพนท

อนรกษใหชดเจนและมมาตรการในการเผยแพรขอมลเกยวกบปรมาณการจบเพอประเมนทรพยากร

สตวนาอยางตอเนอง

2.6.2.4 แผนแมบทการจดการประมงไทย พ.ศ.2552-2561

แผนแมบทดงกลาวมวสยทศนเพอพฒนาการประมงทะเลอยางย งยน ตามแนว

เศรษฐกจพอเพยง โดยมคนเปนศนยกลาง มวตถประสงค 1) เพอบรหารจดการใหเกดการใช

ประโยชนจากทรพยากรประมงทะเลอยางรบผดชอบและเหมาะสมคมคา 2) เพอฟนฟทรพยากร

สตวน าและระบบนเวศใหมความสมบรณและคงความสมดล 3) เพอพฒนาศกยภาพองคกรประมง

และสงเสรมการมสวนรวมและสรางเครอขายความรวมมอจากทกภาคสวนในการบรหารจดการ

ประมงทะเล 4) เพอเสรมสรางขดความสามารถในการประกอบกจการประมงในทกระดบให

สอดคลองกบสถานการณการเปลยนแปลงและขอกาหนดทเปนทยอมรบ 5) เพอพฒนาคณภาพชวต

ของชาวประมง 6) เพอสรางความมนคงและปลอดภยของอาหารทไดจากการประมงทะเล

โดยมเปาหมายประการแรกใหการประมงทะเลของไทยมความย งยนและมนคง

โดยรกษาระดบการจบสตวนา ในนานนาใหไดระหวาง 1.7-2.0 ลานตนตอป โดยมสตวน าเศรษฐกจ

ไมตากวารอยละ 80 และการจบสตวน าจากนอกนานน า ระหวาง 1.0-1.5 ลานตนตอป ประการท

77

สองใหมองคกรของชาวประมงทมสวนรวมดาเนนกจกรรมกบภาครฐอยางนอย 1 องคกรตอจงหวด

และสรางเครอขายความรวมมอระหวางจงหวดหรอพนทใกลเคยง และประการทสามมการบรหาร

จดการประมง โดยชมชนมสวนรวมอยางนอยรอยละ 10 ของชมชนประมงชายฝง

แผนแมบทดงกลาวมการวางกลยทธทจะดาเนนการดงนกลยทธท 1 ปรบปรง

ระบบการจดการประมงทะเลใหมประสทธภาพและมสวนรวม กลยทธท 2 ปรบปรงโครงสรางและ

ศกยภาพองคกรภาคประมง กลยทธท 3 พฒนาและสงเสรมการใชทรพยากรประมงทะเลอยาง

รบผดชอบและย งยน กลยทธท 4 ฟนฟระบบนเวศและพฒนาแหลงประมงทะเล เพอรกษาความ

หลากหลายทางชวภาพและคณภาพสงแวดลอมทางทะเล กลยทธท 5 สงเสรมและพฒนาการประมง

นอกนานนาไทย

2.7 ขอมลพนฐานของตาบลทาศาลา

2.7.1 ทตง

“ ทาศาลา ” เปนตาบลหนงของอาเภอทาศาลา มเนอทโดยประมาณ 16,775 ไร (26.84

ตารางกโลเมตร) ประกอบดวยจานวน 15 หมบาน ไดแก หม 1 บานทาศาลา, หม 2 บานเตาหมอ,

หม 3 บานทาสง, หม 4 บานทาสงบน, หม 5 บานในถง, หม 6 บานสระบว, หม 7 บานหนาทบ, หม

8 บานปากนาใหม, หม 9 บานดานภาษ, หม 10 บานบอนนท, หม 11 บานฝายทา, หม 12 บานในไร

หม 13 บานในไร, หม 14 บานแหลม และหม 15 บานบางตง พนททงหมดตงอยรมชายฝงทะเล ม

ความยาวไปตามแนวชายฝงจากเหนอจรดใต ประมาณ 12 กโลเมตร 9มอาณาเขตตดตอดงตอไปน 9

ทศใต ตดตอกบ ตาบลปากพน อาเภอเมอง และ ตาบลโพธทอง

ทศเหนอ ตดตอกบ ตาบลทาขน อาเภอทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช

อาเภอทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช

ทศตะวนออก ตดตอกบ ทะเลอาวไทย

ทศตะวนตก ตดตอกบ ตาบลไทยบร และตาบลโพธทอง อาเภอทาศาลา

จงหวดนครศรธรรมราช

พนทตาบลทาศาลามหนวยงานบรหารราชการสวนทองถน 2 รปแบบ คอ

1) เทศบาลตาบลทาศาลา มพนทรบผดชอบในหมท 1 เปนสวนใหญ ประมาณ 1

ตารางกโลเมตร

78

2) องคการบรหารสวนตาบลทาศาลา มหมบานในความรบผดชอบ 15 หมบาน

แบงเปนหมบานในเขตองคการบรหารสวนตาบลเตมทงหมบาน 14 หมบาน ไดแก หมท 2 – 15

และหมบานในเขตองคการบรหารสวนตาบลบางสวน 1 หมบาน ไดแก หมท 1

องคการบรหารสวนตาบลทาศาลา ไดรบการประกาศจดตงของกระทรวงมหาดไทย เมอ

วนท 2 มนาคม 2538 (ราชกจจานเบกษา เลมท 111 ตอนท 53 ก. ลงวนท 2 ธนวาคม 2537) เปน

องคการบรหารสวนตาบลแรกของอาเภอทาศาลา

2.7.2 ประชากร

ในป 2552 ตาบลทาศาลามจานวนครวเรอนในเขตพนท อบต.ทาศาลา จานวน 7,318

ครวเรอน มจานวนประชากรทงสน 27,331 คน แบงเปนชาย 13,579 คน หญง 13,752 คน ทงน

ประชากรสวนใหญอยในชวงวยผใหญ (องคการบรหารสวนตาบลทาศาลา, 2553: 2)

2.7.3 ลกษณะภมประเทศ

สภาพพนทเปนทราบชายฝงทะเลเปนหาดทรายสลบกบปาชายเลน มความยาวไปตามแนว

ชายฝงทะเลจากเหนอจรดใต ตงแต หมท 10 หมท 4 หมท 5 หมท 6 หมท 9 และ มลกษณะ

เปนดนเลนทบถมในหมท 7, 14 และหมท 8 สวนทางทศตะวนตกมลกษณะเปนทราบลมเหมาะแก

การทานาในพนท หมท 1 และหมท 3

2.7.4 ลกษณะภมอากาศ

อาเภอทาศาลา อยตดทะเลจงมลมทะเลและลมบกพดผานตลอดป ทาใหอากาศอบอน ม

ฝนตกชกตลอดป รวมทงประสบกบมรสมอยบอยครง ทาใหเปนอปสรรคในการประกอบอาชพ

ประมง ปรมาณน าในเฉลยปละ 2,500 ลกบาศกเมตร ม 2 ฤด คอ ฤดรอน เรมตงแตเดอน

กมภาพนธ – มถนายน ฤดฝน เรมตงแตเดอน กรกฏาคม – มกราคม

2.7.5 การประกอบอาชพ

การประมง ราษฎรสวนใหญในเขตตาบลทาศาลาประกอบอาชพทางดานการประมงเปน

อาชพหลก ประมาณรอยละ 60 ของประชากรทงตาบล เนองจากมสภาพพนทอยตดกบชายทะเล

การปศสตว ราษฎรประมาณรอยละ 5 ทประกอบอาชพการเลยงสตวเปนอาชพหลกและ

ประมาณ รอยละ 10 ทเลยงสตวปกเปนอาชพเสรม เนองจากมแหลงอาหารสตวทหาไดงายจากทะเล

การเกษตรกรรม ตาบลทาศาลามพนททางดานทศตะวนตกในเขตหมท 1 หมท 3 และหมท

79

13, 2 สามารถ ทาการเกษตรประกอบอาชพทางดานการทานาได เนองจากไดรบอทธพลจากมรสม

จากเทอกเขาหลวงในเขต กงอาเภอนบพตา

การพาณชยและธรกจ ตาบลทาศาลาเปนตาบลทตงของศนยราชการอาเภอทาศาลาและ

หนวยงาน รฐวสาหกจสาคญๆ เปนจานวนมาก จงมลกษณะเปนพนทชมชนเมองมการทาธรกจ

หลายอยาง เชน โรงงานแยกแร โรงแรม เปนตน

นอกจากน ยงมราษฎรอกสวนหนงของตาบลทาศาลาทประกอบอาชพคาขาย รบราชการ

รบจาง และประกอบธรกจสวนตวอกจานวนหนง (องคการบรหารสวนตาบลทาศาลา, 2553: 3)

2.8 งานวจยทเกยวของ

ประภาส ปนตบแตง และอนสรณ อณโณ (2545) ศกษาเรอง “ขบวนการเครอขายประมง

พนบานภาคใต กรณศกษาสมชชาชาวประมงพนบานอนดามน” ผลการศกษาพบวาสมชชา

ชาวประมงพนบานอนดามน เปนการรวมตวกนของชาวประมงขนาดเลกเพอเคลอนไหวคดคาน

การทาลายทรพยากรชายฝงจากประมงพาณชยขนาดใหญทละเมดขอหามมใหทาการประมงในเขต

3,000 เมตรจากฝง ซงเปนททาการของประมงพนบานและสงผลในทางลบตอการทาประมงของ

พวกเขาโดยตรง และเปนปญหาทโยงกบนเวศวทยาการเมอง ชาวประมงพนบานมแนวคดเรองการ

จดการทรพยากรชายฝงเพอความย งยน และชประเดนเรองสทธชมชนและอตลกษณความเปน

ประมงพนบาน จากชาวบานในหมบานเลกๆ รวมตวกนขนมาขยายสตาบล จงหวด เกดเปน

เครอขายสมชชาชาวประมงพนบานอนดามน มสมาชกสวนใหญเปนชาวมสลม ซงโลกทศนและ

วฒนธรรมมสลมทเนนความเรยบงายสมถะของโลก เออใหพวกเขาอยในวถของการอนรกษ ความ

ขดแยงกบประมงพาณชย กอนมสมชชาบางครงปะทขนเปนความรนแรง แตประสบความสาเรจ

หลงการกอตงสมชชาฯ โดยมอพช.เปนพนธมตรและทปรกษา ชวยลดทอนปญหาความรนแรง

เสนห จามรก (2541: 174 – 186) ศกษาเรอง “ปาชมชนในประเทศไทย : แนวทางการ

พฒนา” ซงเปนโครงการวจยเชงปฏบตการ ผลการศกษาวจยพบวา ความสมพนธระหวางชมชน

กบปา มไดเปนความสมพนธทราบเรยบและหยดนง หากแตมทงปญหาการตอสกบความผนแปร

ของธรรมชาตและความขดแยงทางสงคม เพราะชมชนมไดอยอยางโดดเดยวในสญญากาศ หากแต

ดารงอยภายใตความสมพนธกบสงคมภายนอก ท งกบชมชนอน ๆ ในทองถน ตลอดจนตอง

เกยวของกบรฐและกลไกตลาด ดงนน เมอมการเปลยนแปลงเงอนไขทางเศรษฐกจและอานาจ

ทางการเมอง ชมชนกจาตองปรบเปลยนรปแบบของความสมพนธและระบบการจดการปาอย

ตลอดเวลา ชมชนทมวถปฏบตในการอนรกษปาอยในปจจบนมความแตกตางหลาหลายกนออกไป

80

แตทามกลางความแตกตางหลากหลายเหลาน ชมชนทอนรกษปามกมลกษณะรวมกนอย 8 ประการ

คอ 1) ชมชนทอนรกษปามกมความเปนชมชนสง 2) ชมชนเพออนรกษปาจะตองมทรพยากร ดน

น า ปา ทอยในสภาพทใชได หรอยงมศกยภาพเพยงพอทจะพลกฟนใหคนกลบมาสความอดม

สมบรณไดอยางย งยน 3) การมผลประโยชนรวมกน 4) ชมชนทอนรกษปาจะตองมจตสานกใน

การรกษาปา จตสานกในการรกษาปามความเขมขนและลกซงมากกวาการมผลประโยชนรวมกน

เทานน หากแตยงครอบคลมถงอดมการณ ความเชอ และการพทกษสทธชมชนและสทธธรรมชาต

ในทางเปนมนษย มใหถกกาวลวงรกล าจากบคคลภายนอก 5) ชมชนทอนรกษปาจะตองมผนา

ชมชนทเขมแขง 6) ชมชนทรกษาปาจะตองมการจดตงองคกรประชาชน 7) ชมชนทอนรกษปา

จะตองมจารตประเพณของการจดการทรพยากรทถอวา ทรพยากรเปนสทธและทรพยสนรวมของ

ชมชน 8) ชมชนทสามารถรกษาปาไวไดจะตองมระบบการจดการทรพยากรอยางย งยนและเปน

ธรรม แบงออกเปนประเดนใหญ ๆ ได 3 ประเดน คอ หลกการจดการ วธการจดการ และรปแบบ

การจดการทรพยากร

เลศชาย ศรชย (2546ข) ศกษาเรอง “สทธชมชนทองถนภาคใต” ซงทาการศกษาเกยวกบ

สทธชมชนในชมชนหาแหงทางภาคใต ผลการศกษาพบวา อดมการณความเชอทางศาสนาเปน

รากฐานของการรกษาทรพยากรธรรมชาตทสาคญ ซงตรงขามกบแนวคดการพฒนาเศรษฐกจอยาง

เขมขนท เปนอย การพฒนาของรฐท เนนเศรษฐกจไดพยายามเบยดขบชมชนออกจากการ

ควบคมดแลทรพยากรตามหลกสทธชมชน เพราะประการแรก รฐสนบสนนอยางเตมทในการขด

จบ โคน ทรพยากรธรรมชาตขนมาแปรรปเปนมลคาทางเศรษฐกจ รวมท งการยอมสญเสย

ทรพยากรธรรมชาตเพ อสรางโครงสรางพนฐานใหแกภาคอตสาหกรรม ประการทสอง รฐม

นโยบายกระตนใหใหภาคเอกชนเพมพลงการผลต ดวยการสนบสนนระบบทรพยสนเอกชน

ประการทสาม รฐตองการเขาไปดแลทรพยากรธรรมชาตดวยหลกวชาทไดรบอทธพลมาจาก

ตะวนตกในลกษณะทวา สามารถใชทรพยากรใหเกดประโยชนสงสด ในขณะทยงสามารถอนรกษ

สวนทสาคญหรอจาเปนไวได

สนนทา นลเพชร (2544) ศกษาเรอง “อวนลาก ภาพสะทอนวกฤตทะเลไทย : แกไขโดย

องคกรชมชน” ผลการศกษาพบวา การเพมขนของอวนลากในทะเลไทย สงผลกระทบตอประมง

พนบาน สาหรบวธการทชาวบานพยายามคดขนมาเพอตอตานอวนลากทเขามาทาประมงในเขต

ชายฝง ไดแก การจดตงชดเฉพาะกจเฝาระวงการใชเครองมอทาลายลางในพนท การจดทาเขต

อนรกษทรพยากรชายฝงหมบาน การจดทาและวางปะการงเทยมแบบพนบาน การปลอยพนธสตว

น า แตการเคลอนไหวตางๆ เหลานกไมสามารถแกปญหาการรกล าเขามาของอวนลากไดมากนก

มาตรการทชาวบานคดวานาจะไดผลคอการผลกดนเชงนโยบายและกฎหมาย

81

สภาพ สรบรรสพ (2543: บทคดยอ) ศกษาเรอง “การจดการทรพยากรสตวน าในแหลงน า

ธรรมชาตโดยชมชนบานหาดผาขน จงหวดนาน” โดยใชวธวจยเชงคณภาพ ผลการศกษาพบวา

ปจจยทมอทธพลตอความสามารถในการจดการทรพยากรสตวน าในแหลงน าธรรมชาต ประกอบ

ไปดวยปจจยภายในชมชนและปจจยภายนอก ปจจยภายในทมอทธพล ไดแก ปจจยทางดาน

กายภาพ การพ งพงทรพยากรสตวน าในการดารงชพ ความรความสามารถเก ยวกบสตวน า

ความสามารถในการจดการของผนา ความเชอ ประเพณและวฒนธรรมเกยวกบสตวน า ความเปน

เครอญาตทแนนแฟน ปจจยภายนอก ไดแก การไดรบการยอมรบ การสนบสนนจากองคกรพฒนา

เอกชน และหนวยงานราชการ ท งดานกาลงใจ เศรษฐกจ ดานวชาการและเทคโนโลยจาก

สถาบนการศกษา และการทมบคคลจากหลายหนวยงานมาดงาน

ชาญยทธ สดทองคง และพรเทพ วรชวงศ (2548: บทคดยอ) ศกษาเรอง “การจดการ

ทรพยากรชายฝงโดยชมชน กรณศกษาปาชายเลนชมชนบานทงตะเซะ จงหวดตรง” โดยใชเทคนค

การวจยภาคสนามแบบ Paticipatory Rural Appraisal (PRA) ผลการศกษาพบวา ชมชนม

ความสามารถในการจดการและใชทรพยากรชายฝงโดยไมกอใหเกดความเสยหายตอทรพยากร ปา

ชายเลนทดแลโดยชมชนมสภาพทดกวาปาชายเลนทจดการโดยรฐ

อภศกดา เผอกจนทก (2550: บทคดยอ) ศกษาเรอง “การมสวนรวมของประชาชนในการ

จดการทรพยากรชายฝงชมชนเกาะมะพราว อาเภอเมอง จงหวดภเกต” โดยใชวธการวจยเชงปรมาณ

ผลการศกษาพบวา การมสวนรวมในกจกรรมตางๆ ประชาชนมสวนรวมในทกขนตอน ระดบนอย

ถงนอยทสด คอ การมสวนรวมในการเสนอความคดเหนในทประชมเกยวกบการอนรกษและฟนฟ

ปาชายเลน การมสวนรวมในการประชมวางแผนการดาเนนการ การมสวนรวมในการปฏบต การม

สวนรวมในการตดตามและประเมนผล ปจจยทมความสมพนธกบการมสวนรวมของประชาชนใน

การจดการทรพยากรชายฝง ไดแก อาย ระดบการศกษา จานวนสมาชกในครอบครว เวลาทอาศยใน

ชมชน การตดตอเจาหนาทรฐหรอเอกชน ตาแหนงทางสงคม การไดรบขอมลขาวสาร อาชพ พนท

ถอครอง รายได สถานภาพหนสน และความรเกยวกบการจดการทรพยากรชายฝง

ธน แนบเนยร (2550: บทคดยอ) ศกษาเรอง “การจดการทรพยากรชายฝงโดยการมสวน

รวมของชมชนบานยาหม ตาบลเกาะยาวใหญ อาเภอเกาะยาว จงหวดพงงา” ผลการศกษาพบวา การ

จดการทรพยากรชายฝงโดยการมสวนรวมของชมชนยาหม เปนการปกปองทรพยากรธรรมชาต

อนมอยอยางอดมสมบรณจากบคคลภายนอกทเขาไปใชทรพยากรธรรมชาตในรปแบบตางๆ เชน

การสมปทานไมปาชายเลน โครงการพฒนาชายฝงเพอเปนแหลงทองเทยวของภาคเอกชน ดวยแรง

กระตนจากภายนอกทาใหชมชนชาวยาหมตองลกขนมาจดการทรพยากรของชมชนเอง โดยใชสทธ

ชมชนตามหลกรฐธรรมนญ ซงถอวาเปนการจดการแบบตงรบ

82

สวฒน หมนมน (2551: บทคดยอ) ศกษาเรอง “การศกษาภมปญญานเวศวทยาชาวประมง

พนบานกบการจดการทรพยากรชายฝงทะเล : กรณศกษาประมงพนบานตาบลลเลด อาเภอพนพน

จงหวดสราษฎรธาน” ผลการศกษาพบวา ภมปญญาทางดานนเวศวทยาและการเขาถงทรพยากร

ชายฝงทะเลเปนองคความรทเกดจากภายในชมชนเอง และจากภายนอกชมชน โดยการรบเอา

ปรบเปลยน หรอดดแปลงใหสอดคลองกบบรบทของชมชน ในการจดการทรพยากรชายฝงทะเล

เปนการจดการโดยการมสวนรวมของคนในชมชนทงการรวมกลม เพอตงกฎกตกา รวมสอดสอง

ดแล และรวมประชมเพอแกไขปญหาทเกดจากการใชทรพยากร โดยทคนในชมชนตระหนกถง

ปญหาความเสอมโทรมของทรพยากรอนเกดจากการทาประมงททาลายลาง และการเขามาจดการ

ทรพยากรจากภายนอกโดยไมคานกถงสภาพพนทและการมสวนรวมของชมชน

ณรงค บญสวยขวญ (2548: บทคดยอ) ศกษาเรอง “ขบวนการปฏบตการประชาสงคม 1

จาลอง โพธบญ (2545: บทคดยอ) ศกษาเรอง “ความเขมแขงของชมชนในการจดการ

สงแวดลอม” ผลการศกษาพบวา ชมชนทมความเขมแขงในการจดการสงแวดลอมในระดบสง ม

ปจจยภายในทสาคญคอ ผนาของชมชน ความรวมมอของประชาชนในชมชน และความสามารถใน

การสรางรายไดของชมชนจากการดาเนนกจกรรมดานสงแวดลอม สาหรบปจจยภายนอกทชวย

เสรมสรางความเขมแขงของชมชนคอ หนวยงานภายนอก โดยเฉพาะอยางยงองคกรพฒนาเอกชน

และการสนบสนนทางดานงบประมาณจากหนวยงานตางๆ

กบ

การใชอานาจรฐในพนทลมน าปากพนง จงหวดนครศรธรรมราช” ผลการศกษาพบวา ความสาเรจ

ของกลม องคกร ขบวนการนนมลกษณะบางประการ คอ 1.โครงสรางองคกรและการบรหารจดการ

จนกลายเปนสถาบนทางสงคม 2.การบรรลเปาหมายจากขอเรยกรองไดรบการปฏบตสมความ

ปรารถนา 3.ไดรบการยอมรบโดยทวไป 4.บรบทเศรษฐกจและสงคมการเมองทเหมาะสม

83

บทท 3

ระเบยบวธวจย

การศกษาเรองกระบวนการการมสวนรวมของประชาชนทตงอยบนพนฐานของสทธชมชน

ในการจดทาขอบญญตทองถนทางทะเล กรณศกษาองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา จงหวด

นครศรธรรมราชน ผวจยมงศกษาววฒนาการการตอสของชาวประมงพนบานตาบลทาศาลาตอการ

ลกลอบทาประมงของเรอประมงพาณชยในเขต 3,000 เมตร กระบวนการการมสวนรวมของภาค

ประชาชนและบทบาทของทกภาคสวนในการจดทาขอบญญตทองถนทางทะเล และปจจยททาให

เกดความสาเรจในการออกขอบญญตทองถนทางทะเลภายใตกระบวนการมสวนรวมของทกภาค

สวน โดยใหความสาคญกบสภาพแวดลอมทางกายภาพ สภาพสงคม วฒนธรรม วถชวต และวธคด

ของชาวประมงพนบาน ดงนนในการวจยครงนจงใชวธวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) ใน

การศกษา โดยมระเบยบวธวจยดงน

3.1 ขอมลและแหลงขอมล

การศกษาวจยครงน ผวจยไดศกษาคนควาขอมลทงจากแหลงทตยภม และแหลงปฐมภมซง

มรายละเอยดดงตอไปน

3.1.1 ขอมลปฐมภม ไดจากการสารวจสภาพพนทจรง เพอใหทราบขอมลเบองตนและ

ลกษณะทวไปของพนทททาการศกษา ทงทางดานเศรษฐกจ สงคม ความเปนอย เปนขอมลจากการ

สงเกต การสอบถามและการสมภาษณจากชาวประมงพนบาน แกนนาเครอขายประมงพนบานอาว

ทาศาลา ผบรหารขององคการบรหารสวนตาบลทาศาลา และองคการอนๆ ทเกยวของและมสวน

รวมในการจดทาขอบญญตทองถนทางทะเลทงขอมลในอดตและปจจบน

3.1.2 ขอมลทตยภม ไดจากการวจยทางเอกสารทไดถกเกบรวบรวมไวแลวโดยบคคล กลม

บคคล หรอสถาบนตางๆ โดยผวจยใชขอมลจากแหลงตางๆ ดงตอไปน

84

3.1.2.1 ขอมลทไดจากองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา เชน เอกสารรายละเอยด

เกยวกบขอมลพนฐานขององคการบรหารสวนตาบลทาศาลา ขอบญญตองคการบรหารสวนตาบล

ทาศาลา เรอง การอนรกษและใชประโยชนทรพยากรทางทะเลและชายฝงอยางย งยน พ.ศ. 2552

3.1.2.2 ขอมลทไดจากเอกสารทางวชาการทเกยวของ เชน ขอมลดานกฎหมาย

หนงสอ บทความ วทยานพนธ รวมทงงานวจยทเกยวของจากหองสมดตามสถาบนการศกษาตางๆ

และสบคนขอมลทเกยวของทางอนเตอรเนต

3.2 วธการศกษา

ในการศกษาครงน ผวจยไดใชวธการศกษาใน 3 ลกษณะดงตอไปน

3.2.1 การคนควาจากเอกสาร (Documentary Research) เชน ขอมลดานกฎหมาย

หนงสอ บทความ สงพมพอเลกทรอนกส เอกสารวชาการ งานวจยและวทยานพนธตางๆ ท

เกยวของกบประเดนทศกษา

3.2.2 การสงเกต (Observation) เปนลกษณะของการเฝาดเหตการณตางๆ ทเกดขนใน

ชมชนเพอทจะไดนาสงทไดพบเหนไปประกอบการวเคราะหหาความสมพนธระหวางสงทเกด

ขนกบสงอ นๆท สนใจ โดยผ วจ ยไดใชวธการสงเกตแบบไมมสวนรวม (Non-Participation

Observation) ในการสงเกตสภาพชมชน วถชวต การดาเนนกจกรรมกลมออมทรพย กองทน

เครองมอประมง และผวจยไดใชวธการสงเกตแบบมสวนรวม (Participation Observation) โดยได

เขารวมการประชมสมมนาตางๆ เกยวกบการจดการทรพยากรชายฝง ทตวแทนชาวประมงพนบาน

อาวทาศาลาเขารวมประชม รวมออกทาการประมงกบชาวประมงพนบาน ซงทาใหไดขอมลเกยวกบ

การทาประมงพนบานทมสวนสมพนธกบการจดการทรพยากรธรรมชาต

3.2.3 การสมภาษณ (Interview) ผวจยไดใชการสมภาษณแบบเจาะลกกงมโครงสรางกบ

กลมผใหขอมลหลก (Key Informant) เชน กลมแกนนาเครอขายประมงพนบานอาวทาศาลา ปราชญ

ชาวบาน ผบรหารองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา ปลดอาเภอ และคณะกรรมการจดทาราง

ขอบญญตทองถนทางทะเล และใชการพดคยและใชการสมภาษณแบบไมเปนทางการ (Informal

Interview) กบชาวประมงพนบาน และเจาหนาทของหนวยงานตางๆ ทเกยวของ

85

3.3 เครองมอทใชในการศกษาวจย

ในการศกษาครงน ผวจยไดใชเครองมอในการเกบรวบรวมขอมล ดงน

1) ตวผวจย

2) แนวคาถามทใชสมภาษณ ซงเปนคาถามในลกษณะปลายเปด เพอเปดโอกาสใหผถก

สมภาษณไดกลาวถงขอมลทถกถามและแสดงความคดเหนไดอยางเตมท

3) เครองบนทกเสยงเพอบนทกบทสนทนา

4) กลองถายภาพและสมดบนทกเพอบนทกขอมลและภาพระหวางการเกบขอมล

3.4 การเกบรวบรวมขอมล

ในการศกษาครงน ผวจยไดใชวธการเกบรวบรวมขอมลดงน

1) การเกบรวบรวมขอมลจากเอกสาร ไดแก แนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ จาก

ตาราทางวชาการ บทความ หนงสอพมพ วารสาร ขอมลอเลกทรอนกส รายงานการประชมสมมนา

รายงานการวจยและวทยานพนธตางๆ ทเกยวของกบประเดนทศกษา

2) การเกบรวบรวมขอมลจากพนทจรง ในระยะแรกผวจยไดเขาไปในพนทเพอศกษา

สภาพทวไปของชมชนชาวประมงพนบาน และแหลงขอมลพนฐานของชมชน โดยใหคนในพนท

เปนสอกลางเพ อแนะนาตวผวจ ยกบชาวบานเพอใหเกดความคนเคย พรอมท งพดคยเกยวกบ

วตถประสงคในการศกษาวจยครงน หลงจากนนผวจยไดทาการเกบรวบรวมขอมลจากพนทโดยใช

วธการสมภาษณกลมผใหขอมลหลก (Key Informant) แลวจงขยายการสบคนขอมลจากผใหขอมล

หลกดงกลาวไปสผ ใหขอมลระดบอนๆ เพอชวยเสรมใหไดขอมลทละเอยดขน โดยวธการ

Snowball Sampling แลวใชวธการสมภาษณแบบเจาะลกกงมโครงสราง การสมภาษณแบบไมเปน

ทางการ (Informal Interview) การสมภาษณแบบเปนทางการ (Formal Interview) โดยมคาถามนา

ในการเกบขอมล ตลอดจนรวมถงวธการสงเกตแบบไมมสวนรวม (Non-Participation Observation)

และการสงเกตแบบมสวนรวม (Participation Observation) โดยยดแนวทางของกรอบการศกษาเปน

หลก

86

3.5 การตรวจสอบขอมล

ผวจยไดนาขอมลทไดมาทาการตรวจสอบวาขอมลเหลานน มความครบถวน สมบรณ

นาเชอถอและครอบคลมตามวตถประสงคของการศกษาวจยครงนหรอไม โดยการตรวจสอบขอมล

ในการจดหมวดหมของขอมล และทาการวเคราะหขอมลเหลานนในลกษณะการตรวจสอบแบบ

สามเสา (Triangulation) กลาวคอ การตรวจสอบแหลงทมาของขอมลทไดมาซงประกอบไปดวยจาก

บคคล เวลาและสถานท แลวดวาขอมลทมาตางเวลา ตางสถานท และตางบคคลทไดใหขอมล

เหมอนหรอตางกนอยางไร เพอใหเกดความนาเชอถอของขอมล (Reliability)

3.6 การวเคราะหขอมล

ผวจยนาขอมลทไดจากการรวบรวมมาตความ และวเคราะหจากเนอหา (Content Analysis)

เพอเปนการศกษาหาความสมพนธและความเชอมโยงของปจจยตางๆ ซงจะนาไปสความเขาใจตอ

การดารงอยและการเปลยนแปลงทเกดขนของปรากฏการณทศกษาและหาขอสรป อนเปนการ

แสวงหาความสมพนธของปรากฏการณทการศกษาเชงปรมาณไมอาจเขาถงได โดยเฉพาะอยางยง

ขอมลดานความรสกนกคด ความหมายและคานยมของผทเกยวของกบเหตการณ (สภางค จนทวา

นช, 2553: 67)

3.7 การเขยนรายงานและผลการศกษา

ผวจยนาเสนอรายงานผลการศกษาโดยใชวธการเขยนพรรณนาเชงวเคราะห เพอทจะ

บรรยายใหเหนถงภาพความสมพนธของปรากฏการณ ความสมพนธระหวางเงอนไขปจจยหรอ

บรบททเกยวของกบปรากฏการณ แสดงใหเหนถงกลไกททาใหเกดเงอนไข และปจจยตางๆ

เหลานน สงผลหรอมความสมพนธกบปรากฏการณทศกษาอยางแทจรง และสดทายพยายามคนหา

แบบแผน หรอโครงสรางรปแบบของขอสรปผลการศกษา

87

บทท 4

ผลการวจย

การศกษาเรอง กระบวนการมสวนรวมของประชาชนทตงอยบนพนฐานของสทธชมชน

ในการจดทาขอบญญตทองถนทางทะเล กรณศกษา องคการบรหารสวนตาบลทาศาลา จงหวด

นครศรธรรมราช นผวจยใชรปแบบวจยเชงคณภาพ จากการศกษาจากเอกสารตางๆ ทเกยวของ

การสงเกตอยางมสวนรวมและไมมสวนรวม และการสมภาษณกลมผใหขอมลหลกแบบเจาะลก

ผวจยขอนาเสนอผลการศกษาทไดจากการวจยตามลาดบดงตอไปน

4.1 รปแบบหรอวธการจดการทรพยากรชายฝงโดยชมชน

4.1.1 สทธในการเขาถงทรพยากร

4.1.2 สทธในการใชประโยชน

4.1.3 สทธของผมากอน

4.1.4 สทธของการใชเครองมอประมง หรอสทธในการจบสตวนา

4.1.5 สทธในการนาทรพยากรขนมาใช

4.1.6 สทธทจะใชทรพยากรโดยไมสรางความเดอดรอน หรอละเมดสทธผอน

4.1.7 มาตรการในการตรวจตราควบคม

4.2 นโยบายการพฒนาการประมงของรฐ

4.3 ปญหาความทบซอนเชงสถาบน

4.3.1 ปญหาความทบซอนเชงสถาบนระหวางหนวยงานหรอนโยบายของรฐกบ

หนวยงานหรอนโยบายของรฐดวยกนเอง

4.3.2 ปญหาความทบซอนเชงสถาบนระหวางหนวยงานของรฐกบชมชน วถชวต

และวฒนธรรม

4.4 ปญหาการลกลอบทาประมงของเรอประมงพาณชยในเขต 3,000 เมตร

4.4.1 ชนดของเรอประมง

4.4.2 ผลกระทบจากการทาประมงของเรอประมงพาณชยในเขต 3,000 เมตร

4.5 ววฒนาการการตอสของชมชนชาวประมงพนบานตอการลกลอบทาประมงของ

เรอประมงพาณชยในเขต 3,000 เมตรจากชายฝง

88

4.5.1 ชวงท 1 ตงแตทศวรรษ 2520 - พ.ศ. 2534

4.5.2 ชวงท 2 พ.ศ. 2535 - พ.ศ. 2545

4.5.3 ชวงท 3 พ.ศ. 2546 - ปจจบน

4.6 การจดทาขอบญญตทองถนทางทะเล ขององคการบรหารสวนตาบลทาศาลา ภายใต

กระบวนการมสวนรวมของประชาชน

4.7 การวเคราะหกระบวนการมสวนรวมของประชาชน

4.8 ปจจยททาใหเกดความสาเรจในการจดทาขอบญญตทองถนทางทะเล

4.1 รปแบบหรอวธการจดการทรพยากรชายฝงโดยชมชน

ชมชนชาวประมงพนบานแทบทกพนทเกดขนมา ดารงอย และสบทอดตวเองดวยการ

อาศยทรพยากรชายฝงเปนปจจยสาคญ ชมชนชาวประมงพนบานอาวทาศาลากเชนกน บนพนฐาน

ดงกลาวชมชนจงไมไดเขาไปเกยวของกบทรพยากรชายฝงเพยงผวเผน แตเขาไปสมพนธดวย

ความรสกของการใหความสาคญและความเคารพการมอยของทรพยากรชายฝง เพราะหากไมม

ทรพยากรชายฝงชมชนกถอกาเนดขนไมได และหากทรพยากรชายฝงหมดไปชมชนกไมสามารถ

ดารงอยตอไปได ดงนนชมชนจงมการสรางสรรค 2 สงควบคกนไป คอ ภมปญญาในการเขาใจ

ธรรมชาตของทรพยากร และรปแบบในการจดการทรพยากรนน

ภมปญญาของชาวประมงพนบานแสดงใหเหนวาพวกเขาเขาใจทะเลไดเปนอยางด

สามารถอยกบทะเลไดโดยไมเปนอนตราย และสามารถใชประโยชนจากทรพยากรในทะเลไดอยาง

พอเพยง ดงจะเหนวาชมชนประมงพนบานมเทคโนโลยของตวเองทสามารถจบสตวทะเลตางๆ

ขนมาบรโภคได ไมวาสตวทะเลชนดใดพวกเขากสามารถจบไดทงสน

ประเดนสาคญทตามมากคอนอกจากชาวประมงพนบานมภมปญญาในการเขาใจและใช

ประโยชนจากทะเลไดแลว พวกเขาจะตองมหลกประกนวาชมชนจะตองรกษาทะเลไวได ในขณะ

ททกคนจะตองสามารถเขาถงและใชทรพยากรไดเทาเทยมกน และความขดแยงตางๆ ทเกดขนจะ

ถกขจดไปได สาเหตทตองมหลกประกนดงกลาวกเพราะทงหมดนคอรากฐานของความเปนชมชน

หากไมมลกษณะดงกลาว ชมชนกจะไมสามารถสบทอดตวเองตอไปได ชมชนประมงพนบานจง

ไดสรางสรรครปแบบในการจดการทรพยากรชายฝงขนมาเปนของตนเองโดยการกาหนดกฎหรอ

กตกาแบบไมเปนลายลกษณอกษรรวมกนขนมาผานระบบสทธ โดยแบงไดเปน 6 รปแบบ ดงน

89

4.1.1 สทธในการเขาถงทรพยากร

ทรพยากรตางๆ ทมอยในทองทะเลนน นอกจากชาวประมงพนบานจะมภมปญญาในการ

เขาใจลกษณะทางธรรมชาตของสตวน าแตละประเภท และนาไปสการสรางเครองมอประมงหรอ

เรอประมง เพอเปนเครองมอในการเขาถงทรพยากรธรรมชาตแลว ภายใตการเขาถงดงกลาว ยงม

ระบบสทธของชมชนในการเขาถงทรพยากร ซงสามารถจาแนกไดเปน 2 ลกษณะดวยกน คอ

4.1.1.1 สทธในการเขาถงทรพยากรเพราะการเปนสมาชกชมชนประมง

เปนทสงเกตเหนไดวา กลมบคคลทสามารถเขาถงทรพยากรไดอยางแทจรงนน

สวนใหญจะเปนสมาชกในชมชนชาวประมงดวยกน ทงนเปนเพราะวาสมาชกในชมชนประมงจะม

องคความรทเออตอการเขาใจและเขาถงทรพยากรไดเปนอยางด ในขณะทบคคลนอกชมชนประมง

นนจะไมมองคความรในลกษณะดงกลาว รวมทงโดยวถชวตกไมจาเปนจะตองไปเขาถงทรพยากร

ทางทะเลเปนอาชพหลกดวย เชน อาจจะเปนกลมคนทมาตกปลาหรอทอดแหในชมชน กลมคน

เหลานมเปาหมายเพยงเพอตองการพกผอน เปนการออกทะเลเพอเปนกจกรรมในยามวางจากการ

ทางานหลกเทานน รวมทงหากจะไปตกปลาหรอทอดแหในบรเวณหนาชมชนใด กจาเปนจะตอง

เรยนร สอบถามจากสมาชกในชมชนนนวา พนทบรเวณใดทมสตวน าทตนเองตองการจะตกปลา

บาง

อยางไรกตาม สทธในการเขาถงทรพยากรเพราะการเปนสมาชกชมชนประมงนน

มใชเปนการจากดวาสมาชกในชมชนสามารถเขาถงทรพยากรเพยงหนาชมชนของตนเองเทานน

หากแตถาเปนสมาชกของชมชนประมง ไมวาจะเปนชมชนใดกสามารถทาการประมงในทองทะเล

ไดหมด ไมไดมการจากดอาณาเขตหามสมาชกจากชมชนอนเขามาทาการประมงแตอยางใด ซงถอ

เปนลกษณะของสทธในการเขาถงทรพยากรโดยขามชมชน เพราะสตวทะเลมการเคลอนทไปได

ตลอด เชน ในกรณทไมมสตวน าบางประเภทขนในเขตทะเลหนาชมชนของตน แตไปกระจกตว

ขนในเขตชมชนอน ชาวประมงพนบานกสามารถไปจบสตวน ายงพนทในชมชนอนได และใน

ขณะเดยวกน สมาชกจากชมชนชาวประมงชมชนอนกสามารถมาจบสตวน าในบรเวณหนาชมชน

ของตนไดดวยเชนกน แตลกษณะของสทธในการเขาถงทรพยากรแบบขามชมชนนจะเปนไปใน

ลกษณะชวคราวตามสภาพของทรพยากรทเปลยนแปลงเทานน มไดเกดขนบอยครงนก

การยอมรบสทธในการเขาถงทรพยากรของสมาชกในแตละชมชนน น จะม

รปแบบการยอมรบอยางไมเปนทางการ แตเปนทรบรโดยทวกน ทงนเปนเพราะวาลกษณะของ

ชมชนประมงพนบานจะไมใชชมชนขนาดใหญมากนก และจากการทจาเปนตองใชทรพยากรจาก

ทองทะเลเดยวกน จงทาใหมปฏสมพนธกนอยางสมาเสมอ ซงจะเปนทรบรโดยทวกนไดวา

สมาชกในชมชนคนใดททาการประมงหรอไมไดทาการประมง ในกรณทสมาชกในชมชนทไมได

90

ทาการประมง แตตองการจะเรมตนมาทาการประมงกจะมวธการในการบอกกลาวกบสมาชกทาน

อนในชมชน โดยผานทางรปแบบพธกรรมทางศาสนา เชน เมอซอเรอใหมหรอจะนาเรอลาใหมลง

สทองทะเล กจะมการเชญผนาหรอผรทางศาสนามารวมทาพธละหมาดอายต เพอเปนการขอพรให

พระเจาคมครองใหพนจากภยนตรายตาง ๆ เปนตน

ในกรณของการยอมรบสทธในการเขาถงทรพยากรของสมาชกจากชมชนประมง

อน กคอ หากเปนการออกทะเลแบบเชาไปเยนกลบ เมอพบกนในทองทะเลกจะมการพดคยบอก

กลาวทกทายกน หรอหากเปนการออกทะเลทมากกวา 1 วน ชาวประมงทมาจากชมชนอนกจะนา

เรอไปจอดลอยคางคนอยทบรเวณหนาชมชนนน โดยเจาของเรอทมาจากชมชนอนกจะขนไปดมน า

ชาหรอซอหาอาหารจากรานคาในชมชนนน พรอมทงพดคย ซกถามกน ซงกถอเปนการบอกกลาว

กบเจาของชมชนเชนกน

สทธในการเขาถงทรพยากรขามชมชนน เปนการใชสทธและยอมรบสทธเพอ

สรางความสมพนธและความผกพนของคนระหวางชมชนประมงดวยกน เปนเครองมอทสาคญยงท

รอยรดสมาชกทเปนชาวประมงพนบานเขาไวดวยกน และเมอเกดกรณปญหาเรอประมงพาณชย

ลกลอบเขามาทาประมงโดยผดกฎหมาย ชาวประมงพนบานกไดมการใชภมปญญาในการใชสทธ

และยอมรบสทธนมาใชเปนเครองมอในการเสรมสรางเครอขายใหกวางขวางและแนนหนายงขน

เพราะหากทองทะเลมการแบงเขตวา พนทใดเปนของชมชนใด ชาวประมงพนบานกคงจะไมม

ความผกพนกนมากนก จะดารงชวตในลกษณะตางคนตางอยเปนหลก

4.1.1.2 สทธในการเขาถงทรพยากรเพราะไดรบการแบงปน

สทธในลกษณะนจะเกดขนเมอสมาชกในชมชนประสบกบสภาพปญหาตาง ๆ จน

ไมสามารถเขาถงทรพยากรดวยตวเองได แตระบบของชมชนกยงคงทาใหสมาชกคนดงกลาว สาม

รถเขาถงทรพยากรไดโดยการแบงปน เชน หากมสมาชกของชมชนทไดรบอบตเหตในระหวางการ

ทาประมงในทองทะเล กจะมการชวยเหลอกนโดยการลากจงเรอของผประสบอบตเหตเขาสชมชน

หรอถาเปนการประสบเหตจนถงแกชวต สมาชกคนอนในชมชนกจะรวมกนบรจาคเปนเงนหรอ

สงของให และหากครอบครวดงกลาวมลกหลานผชายทอยในวยทพรอมจะออกทะเล สมาชกคน

อนในชมชนกจะนามาเปนลกเรอ เพอเปนการฝกฝนเรยนร รวมทงสรางรายไดใหกบครอบครวดวย

หรออาจจะมการลงขนชวยเหลอหรอรวมแรงกนจดงานเลยงนาชาในบางกรณ เปนตน

สทธของสมาชกในชมชนทจะไดรบการแบงปนน จะยนอยบนพนฐานของหลกคา

สอนของศาสนาทวา “มสลมทงผองเปนพนองกน” นอกจากนยงยนอยบนพนฐานของความเปน

เครอญาตกนของสมาชกในชมชน และทสาคญคอ การยนอยบนสานกรวมของชาวประมงพนบาน

91

ทวา ชาวประมงจะตองชวยเหลอซงกนและกน เมอประสบอบตเหตในทองทะเล หรอประสบ

อบตเหตจากการประกอบอาชพทางการประมง

4.1.2 สทธในการใชประโยชน

สทธในการใชประโยชน จะคานงถงการใชประโยชนในพนทในทองทะเลเปนสาคญ

สทธในการใชประโยชนนหมายความวาชาวประมงจะมสทธในการใชประโยชนเมอมการใช

ประโยชนอยเทานน ในทางตรงขามเมอไมไดใชประโยชนสทธดงกลาวกจะหายหรอหมดไป ซง

จะแตกตางจากหลกการครอบครอง ยกตวอยางเชน เมอชาวประมงคนหนงใชประโยชนจาก

ทรพยากรอยางหนงอยางใดอย ชาวประมงคนนนกจะมสทธในการใชทรพยากรนน สทธการใชจะ

เนนกจกรรมททาอยเปนพนฐาน แตผใชจะไมสามารถผกขาดสทธนนไวไดตลอดไป เพราะสทธ

จะหมดไปเมอหยดการใชประโยชนไปแลว ในแงนสทธการใชจงไมผกตดอยกบกลมคนหรอ

ปจเจกบคคล แตจะปรบเปลยนผครอบครองอยตลอดเวลา ซงสทธในการใชประโยชนนแบงเปน 2

ลกษณะดวยกน คอ

4.1.2.1 สทธการใชประโยชนแบบชวคราว

สทธการใชประโยชนแบบชวคราว เปนสทธทเกดขนเปนครงคราวเมอมการใช

ประโยชนเทานน หากไมไดใชประโยชนกหมดสทธไป เชน การวางอวนของชาวประมงพนบาน

ในทองทะเล หรอการวางลอบปในลาคลอง ซงสทธนจะเกดขนเมอบคคลผนนไปวางอวนลงส

ทองทะเล และหากสาวอวนขนจนหมดสทธในบรเวณพนทดงกลาวกหมดสนไป ไมมใครสามารถ

ใชสทธจองหรอกกตนไวโดยไมไดใชประโยชนได พนทบรเวณนนกกลายมาเปนสทธของชมชน

อกครง และบคคลอน ๆ กสามารถมาวางอวนในบรเวณนนตอได ซงรปแบบของการแสดงสทธ

หรอแสดงความเปนเจาของครอบครองพนทนนๆ ของชาวประมงพนบาน จะเปนการทาทนหรอ

ผกธงสตางๆ ผกกบเสาไมตดไวกบทนบรเวณหวและทายอวนของตนเองในกรณทเปนการวางอวน

ในเวลากลางวน และหากเปนการวางอวนในเวลากลางคนกจะใชไฟสญญาณมาผกไวแทน เพอเปน

สญลกษณใหบคคลอน ๆ ไดทราบวาในบรเวณพนทนนมอวนวางอยกอนแลว

สทธในการใชประโยชนแบบชวคราวระยะสน ๆ น จดไดวาเปนระบบสทธหลก

ของการใชทะเลรวมกน (Common Pool Resource) ของชาวประมงพนบาน ทงนเพราะเครองมอ

ประมงหลกของชมชนจะเปนจาพวกอวนลอยกง อวนลอยป อวนลอยปลา เปนตน ซงโดยลกษณะ

ของเครองมอประมงจะเปนการทาประมงแบบชวคราว หมนเวยนไปตามแหลงทรพยากรเปนหลก

92

4.1.2.2 สทธการใชประโยชนแบบกงถาวร

สทธในการใชประโยชนในลกษณะนจะเปนการใชประโยชนของพนท เปน

ระยะเวลายาวนานจนกลายเปนการใชสทธกงถาวรไปเลย แตเมอใดกตามทผใชประโยชนไมไดใช

ประโยชนในพนทบรเวณดงกลาวไปเปนระยะเวลานาน สทธนนกจะกลบมาเปนของชมชน และ

บคคลอนสามารถจบจองสทธไดตอไป

รปแบบของสทธการใชประโยชนแบบกงถาวรในชมชนชาวประมงพนบานแหงน

สามารถมองผานการประกอบอาชพของชาวบาน เชน การจอดเรอ ซงเปนการจอดอยตามแนวลา

คลอง เพราะสามารถกาบงคลนลมไดด สถานทในการจอดเรอน สวนใหญจะอยบรเวณทใกลเคยง

กบบานเรอนของเจาของเรอ หรอบานเรอนของญาตพนอง สาหรบบางชมชนทไมมแนวลาคลองก

จะใชบรเวณแนวชายหาดเปนทจอดเรอ ซงพนทในการจอดเรอนจะเปนสทธกงถาวรของเจาของเรอ

ลานน หากเจาของเรอขายเรอเกาและซอเรอลาใหม สทธในการใชประโยชนพนทกยงคงจะเปน

ของเจาของเดม เวนแตวาเจาของเรอขายเรอไปแลวไมไดซอเรอลาใหม พนทบรเวณนนไมไดมการ

ใชประโยชนเปนระยะเวลานานพอสมควร สทธในการใชประโยชนนนกจะตกกลบมาเปนสทธ

ของชมชนทบคคลอนสามารถไปใชประโยชนตอได

สทธการใชประโยชนแบบกงถาวรอกประเภทหนงทพบเหนในชมชนแหงนกคอ

การเลยงปลาในกระชง ซงสวนใหญจะเปนการเลยงปลากะพงเปนหลก โดยแตละครวเรอน

สามารถจบจองพนทตามแนวลาคลองสาหรบวางกระชงเลยงปลาของตนเอง ซงพนทสาหรบการ

เลยงปลาดงกลาวจะเปนสทธกงถาวรของครวเรอนนน ๆ และสามารถสบตอไปถงลกหลานได

เชนเดยวกน

จะสงเกตเหนไดวาสทธการใชประโยชนแบบกงถาวรทสามารถสบทอดเปนมรดก

ไปสลกหลานไดน จะมลกษณะเฉพาะกคอ ลกษณะของการใชประโยชนนน ๆ จะตองเปนการ

ลงทนทคอนขางสง และมการวางสงของอยบรเวณพนทนน ๆ เปนเวลานาน ๆ เชน การเลยงปลา

ในกระชง จะมตนทนในเรองของการสรางกระชง การหาพนธลกปลากะพง การหาอาหารมาเลยง

ปลา ซงเปนการลงทนทสง รวมทงตองใชระยะเวลาในการเพาะเลยงนาน ประมาณ 5-6 เดอนตอ

ครง จงมความจาเปนจะตองการหลกประกนดานความมนคง และความตอเนองในการใช

ประโยชนในพนทนน ๆ ดงนนจงไมใชเรองงายทจะเคลอนยายเครองมอประมงดงกลาวไปมาได

ทกวนเหมอนกบการวางอวนกง อวนป ในทองทะเลได

อยางไรกตาม สทธสวนบคคลในกรณของการใชประโยชนพนทในการวางกระชง

ปลานน เปนสทธสวนบคคลทอาจจะเปนคนละความหมายกบสทธสวนบคคลทรบรองโดยรฐ

เพราะทรพยสนทเปนสทธสวนบคคลทรบรองโดยรฐนน มกจะเปนสทธโดยสมบรณของเจาของท

93

จะดาเนนการเชนใดกบทรพยสนของตนเองกได แตกรณการใชประโยชนพนทในการวางกระชง

เลยงปลานน เปนการรบรองโดยชมชน กลาวคอชมชนรบรองวา สมาชกของชมชนคนนน ๆ ไดใช

ประโยชนในพนทบรเวณนน ๆ ใครจะไปแกงแยงหรอทาลายไมได การรบรองไมไดกระทาการ

อยางเปนทางการทมเอกสารหนงสอรองรบเชนสทธสวนบคคลทรบรองโดยรฐ แตสทธทชมชน

มอบใหกบบคคลนยงตองอยภายใตกฎเกณฑของชมชน เชน จะตองเวนชองสาหรบเปนชองทาง

สญจรเขาออกของเรอประมง เปนตน ซงแตกตางจากสทธสวนบคคลทรบรองโดยรฐ ทสามารถ

ดาเนนการเชนใดกไดกบสงทเปนสทธของตนเอง

4.1.3 สทธของผมากอน

สทธของผมากอน หมายถง ผทมาถงแหลงทมทรพยากรและมการวางเครองมอประมงกอน

เปนผมสทธในการใชทรพยากรเหลานน ผอนไมวาจะเปนผนาหรอมอานาจสกเพยงใดกตาม ไม

สามารถแยงได ผมสทธดงกลาวจะทาสญลกษณแสดงสทธไว เชน ในกรณของการวางอวนทก

ชนดทงอวนกง อวนป และอวนปลา ผทไปถงกอนกมสทธจะเลอกพนทวางอวนกอน โดยจะแสดง

สญลกษณของสทธเพอใหผอนทราบ โดยถาเปนชวงเวลากลางคนชาวประมงพนบานทวางอวนจะ

เปดไฟกระพรบทบรเวณเสาเรอ เพอเปนสญญาณสอใหเรอประมงลาอนทราบวาเรอลาดงกลาว

กาลงจะวางอวนในบรเวณนน และจะใชไฟสญญาณผกเขากบเสาธงตดไวกบทนบรเวณหวและ

ทายอวนของตนเอง ในกรณทเปนการวางอวนในเวลากลางวนกไมจาเปนตองใชสญญาณไฟ

เพราะเรอประมงลาอนสามารถเหนแนวการวางอวนจากธงทผกตดกบทนของอวนไดอยางชดเจน

การใชสญลกษณธงสตางๆ ซงไมเหมอนกนนนเปรยบเสมอนการแจงสทธของผมากอน

ใหกบเรอประมงลาอนๆ ทผานมาไดรบทราบวาบรเวณนนกาลงมผใชสทธทากนอย ผทมาทหลงก

จะทราบวาบรเวณนนเปนแนวอวนเพอทจะไดไมไปวางทบทกน และควรวางอวนหางจากจดทผมา

กอนวางอวนออกไปไกลเทาใด ทจะไมกอใหเกดปญหาเนออวนพนกนได นอกจากนยงทาให

เรอประมงพาณชยทราบดวยวาบรเวณดงกลาวเปนแนวอวนของชาวประมงพนบาน จะไดหลกเลยง

ไปทาประมงในบรเวณอน

4.1.4 สทธของการใชเครองมอประมง หรอสทธในการจบสตวนา

หลกการของสทธนทพบกคอ ชาวประมงพนบานจะมสทธจบสตวทะเลกตอเมอใช

เครองมอทไมทาลายความอดมสมบรณของทะเล การใชเครองมอประมงของชมชนชาวประมง

พนบานแหงน จงมขนมาเพอตองการรกษาทรพยากรใหมความอดมสมบรณไดอยางย งยน เชน การ

หามไมใหใชเครองมอทาลายทมประสทธภาพในการทาลายสง จาพวกอวนลาก อวนรน หรอหาม

94

ใชเครองมอประมงทมขนาดตาอวนถ เพราะจะเปนการทาลายพนธสตวนาวยออน เครองมอ

ประมงจะตองมตาอวนขนาดใหญ เลอกจบสตวน าเฉพาะทโตเตมวยแลว รวมทงเลอกจบสตวน า

เฉพาะอยางดวย การคดประดษฐเครองมอทเลอกจบสตวน าไดของชาวประมงพนบาน จะมการ

ระบชอเรยกตามทรพยากรทจบได เชน อวนกงแชบวย กจะไดกงแชบวยเปนหลก อวนปกจะไดป

อวนปลาหลงเขยว อวนปลากะพง ลอบปดา กจะไดสตวน าตามชอเรยกของเครองมอประมงเปน

หลก

กฎเกณฑการใชทรพยากรของชาวประมงพนบานดงไดกลาวมาแลวขางตน สะทอนให

เหนถงการนาเอาระบบภมปญญา ทงในเรองการเขาใจลกษณะธรรมชาตของสตวน า และการเขาถง

ทรพยากร เชน เขาใจลกษณะของความสมพนธทางหวงโซอาหารในทองทะเล จงไดเลอกประดษฐ

เครองมอทมตาอวนขนาดใหญ เพอใหโอกาสพนธสตวน าขนาดเลกไดเจรญเตบโต รวมทงเลอก

จบสตวนาทตนตองการใชประโยชนจรง ๆ ไมใชกวาดตอนเอาทรพยากรทกชนดขนมา ทรพยากร

ทไมตองการกจะสญเสยไปโดยเปลาประโยชน ทง ๆ ททรพยากรบางชนดทมนษยไมตองการนน

บางครงกมความสาคญในเชงความสมพนธของหวงโซอาหารในทองทะเลได

4.1.5 สทธในการนาทรพยากรขนมาใช

สทธในการนาทรพยากรขนมาใชนไมไดหมายความวาจะใชอยางไรกได เพราะจะมจารต

ของชมชนกากบลกษณะการนาทรพยากรขนมาใชประโยชนดวย สงทจารตของชมชนกากบอยก

คอ ขนาดและจานวนทจะนาทรพยากรขนมาใช โดยกาหนดวาจะตองนาทรพยากรขนมาเฉพาะท

ใชประโยชนหรอเทาทจาเปน จะนาขนมาเพอกกตน หรอนาขนมาใชหรอทงกวางอยางเสย ๆ หาย

ๆ ไมได สวนขนาดนนชมชนกควบคมวาจะตองนาทรพยากรทโตไดขนาดแลวมาใชประโยชน

หามนาทรพยากรทยงเลกหรออยในวยออนขนมาใช ชมชนจะเนนควบคมตงแตเครองมอทใชโดย

มงใหใชเครองมอทเลอกจบสตวทะเลเฉพาะอยาง และมขนาดของตาทเหมาะสมกบการจบสตวน า

ทโตไดขนาด รวมถงไมจบหรอทารายสตวทะเลทไมใชประโยชน เชน ปลาโลมา เตาทะเล

เปนตน

4.1.6 สทธทจะใชทรพยากรโดยไมสรางความเดอดรอน หรอละเมดสทธผอน

สทธในขอนผวจยเหนวามความสาคญทสด เพราะเปนจดกาเนดของสทธตางๆ ทกลาวมา

ขางตน รวมถงเปนสทธทใชในการตดสนวาผทจะใชสทธขออน ๆ มสทธในการใชสทธนน ๆ

หรอไม โดยผทจะมสทธในการใชสทธนน ๆ ตองไมขดหรอละเมดสทธขอนเปนลาดบแรก โดยถา

95

หากสทธ ทจะใชทรพยากรไปสรางความเดอดรอน หรอละเมดสทธผอน สทธนนกจะถกระงบ

ทนท เชน การไปวางอวนทบกบอวนของผอน

นอกจากยงมกฎเกณฑขออนๆ เชน ในกรณทจะแลนเรอผานอวนของผอ น จะตอง

ระมดระวงไมใหใบพดเรอไปทาลายอวนของผอน ในกรณกลางคนจะตองเปดไฟบนเรอเพอใหเรอ

ลาอนมองเหนเพอจะไดไมเกดอบตเหต เมอเครองเรอของเพอนเสยอยกลางทะเล ตองชวยเพอน

ลากเรอขนฝงและลงทะเล หรอในสมยกอนทยงไมมเครองยนตทใชชวยในการลากเรอขนฝง

ชาวประมงพนบานตองชวยกนลากเรอของเพอนขนฝง ซงกเปนการชวยเหลอซงกนและกนเพราะ

ไมมใครสามารถลากเรอขนฝงไดโดยลาพง

จากทกลาวมาจะเหนไดวา ชมชนไดเขามาจดการในเรองสทธในการใชประโยชนและสทธ

ในการเขาถงทรพยากร เพอเปนหลกประกนวา สมาชกของชมชนสามารถทจะใชประโยชนและ

เขาถงทรพยากรไดอยางเสมอภาคกน สทธของชมชนในการจดการทรพยากรดงกลาวจะมขอบเขต

2 ลกษณะดวยกน คอ ความสมพนธภายในชมชนระหวางสทธชมชนกบสทธสวนบคคล และ

ความสมพนธระหวางชมชนกบชมชน

สาหรบความสมพนธภายในชมชนนน จะเปนไปในลกษณะทชมชนเปนเจาของสทธใน

ปจจยพนฐานทสาคญตอการผลต เพอใหสมาชกไดมโอกาสเขาถงและใชประโยชนไดอยางเทา

เทยมกน โดยการจดระเบยบใหบคคลมสทธตอสงนนเฉพาะระหวางการทาประมง เมอเลกทาสทธ

นนกหมดไปดวย นอกจากนการใชสทธดงกลาวจะตองไมเปนการทาลายสทธของผอนดวย สวน

ความสมพนธระหวางชมชนกบชมชนนน แตละชมชนจะเคารพสทธของชมชนอน แตเปนการ

เคารพบนพนฐานของการทากนเปนสาคญ ไมใชบนพนฐานของการครอบครองอาณาเขต ซงสทธ

ระหวางชมชนนเองททาใหคนตางชมชนกนไดเขามาผกพนกนอยางใกลชด เพราะเปนการสรางให

คนไดตระหนกวาตนตองอยรวมกบคนอน ในลกษณะของการแบงปนและพงพาซงกนและกน

ผวจยไดตงขอสงเกตวาการจดการทรพยากรโดยการกาหนดกฎหรอกตการวมกน ผาน

ระบบสทธ เมอมองดผวเผนเราอาจจะมองไมเหน เพราะรปแบบการจดการทรพยากรดงกลาวเปน

สงทชาวประมงพนบานปฏบตเปนปกตทกวนจนดเหมอนไมมกฎกตกากากบอย ไมตางอะไรกบ

ชาวประมงในพนททผวจยทาการศกษา ซงบางทานเองกไมทราบวาสงทตนเองปฏบตจนเคยชนใน

การออกหากนในทะเลนนกคอรปแบบหนงในการจดการทรพยากรชายฝงทผานการผลตซ าและสบ

ทอดมาแลวรนตอรน

กฎเกณฑเหลานไดถกกาหนดขนมารวมกนโดยชมชน เพอจะใหทกคนสามารถเขาถง

ทรพยากรไดอยางเทาเทยมกน แตการเขาถงทรพยากรนนจะตองอยภายใตกฎเกณฑทมอยดวย

หากมการฝาฝนกฎเกณฑกจะมมาตรการในการตรวจตราควบคมจากชมชนตอไป

96

4.1.7 มาตรการในการตรวจตราควบคม

ลกษณะของชมชนชาวประมงพนบานทมการใชเครองมอประมงหลากหลายประเภท

รวมทงมการแสวงหาทรพยากรจากทองทะเลเดยวกน การสรางขอตกลง กฎเกณฑหรอจารตในการ

ปฏบตตาง ๆ รวมกน จงเปนสงทมผลตอการอยรวมกนเปนชมชน ในขณะเดยวกนกจะมผลตอการ

จดการทรพยากรชายฝงดวยเชนกน แตเมอชมชนไดมการสรางขอตกลง กฎเกณฑตาง ๆ ขนมา ก

จาเปนจะตองมมาตรการในการตรวจตรา ควบคม เพอใหขอตกลง กฎเกณฑดงกลาวไดถกนาไปใช

อยางเปนจรงได ซงสามารถจาแนกมาตรการดงกลาวออกเปน 2 ลกษณะดวยกน คอ

4.1.7.1 มาตรการในการตรวจตรา

ลกษณะของการตรวจตราของชมชนน จะมใชหนาทของบคคลหนงบคคลใด

หากแตเปนหนาทของสมาชกทกคนในชมชนทจะรวมกนตรวจตรา โดยกลไกในการตรวจตรานน

กเปนไปโดยธรรมชาต ทสอดคลองกบชวตประจาวน เชน การพดคยซกถามหรอสงเกตพฤตกรรม

ของบคคลอน ๆ ในทองทะเลในระหวางทออกทาการประมง โดยอาจจะเปนการดลกษณะ

เครองมอประมงวาเปนอวนมขนาดตาอวนเทาใด ซงเพยงแคขบเรอผานกน กสามารถสงเกตเหนได

แลว หรอการพดคยกนตามแครใตรมไม หรอรานน าชาในชมชน กจะสามารถทราบไดวาม

เหตการณใดเกดขนบางในแตละวน หากมบคคลใดทฝาฝนกฎเกณฑ โดยการไปวางอวนทบกบ

อวนของผอน เจาของอวนทไปวางกอนแลวถกผอนมาวางอวนทบ กจะนาประเดนไปพดคยใน

รานน าชา หรอแครใตรมไม ซงเปนเสมอนเวทสาธารณะประจาชมชน นอกจากนนในสวนของ

ผหญงทรบผดชอบในการนาสตวนาทฝายชายทาการประมงมาไดไปขายทแพปลาในหมบาน

บรเวณแพปลานกจะเปนสถานททสามารถตรวจตราเหตการณตาง ๆ ไดเชนกน ยกตวอยาง เชน

หากผหญงนากงไปขายทแพปลาเปนจานวนมาก แตมเพอนชาวประมงดวยกนไปถามฝายชายท

เปนผออกไปทาการประมงวาไปวางอวนบรเวณใด แลวไดรบคาตอบกลบมาวา วนนไดกงกลบมา

ไมมากนก กแสดงวาบคคลผนนกาลงปกปดแหลงในการทาประมง ซงเปนการผดธรรมเนยม

ปฏบตของชมชน ทมกจะบอกกลาวกนอยางเปดเผย หากบคคลอนรแหลงในการทาประมงแลว จะ

ตามไปวางอวนในบรเวณเดยวกนในวนรงขน กจะเปนไปตามกฎเกณฑของชมชนคอ สทธของผ

มากอน เปนตน

4.1.7.2 มาตรการในการควบคม

การควบคมสมาชกในสงคมใหดารงอยรวมกนในชมชนไดอยางสนตสขนน ทงใน

เรองการดารงชวตประจาวนและการประกอบอาชพ มมาตรการในการควบคมอย 2 ลกษณะดวยกน

คอ

97

1) การควบคมโดยอดมการณ

เนองจากพนทททาการศกษาแหงนเปนชมชนทประชากรเกอบ 100% นบ

ถอศาสนาอสลาม ดงนนจงอาจกลาวไดวา ศาสนาอสลามนบเปนสถาบนทางศาสนาทสาคญทสด

ของชมชนในการขดเกลาสมาชกในชมชน ซงอดมการณหลกทสงผลตอการดารงชวตของ

ชาวประมงพนบานในชมชนแหงน กคอ อดมการณตามหลกคาสอนของศาสนาอสลาม และถก

นามาแปรไปสการปฏบตอยางสอดคลองกบวถชวตของชมชน เชน หลกคาสอนทวา “มสลมทกคน

ในโลกนเปนพนองกน” กจะเปนปจจยในการควบคมใหสมาชกทกคนมการเออเฟอเผอแผ มการ

ชวยเหลอซงกนและกน ทงในการดาเนนชวตและการประกอบอาชพ เชน กรณเรอประมงของ

ชาวบานเสยหรอเครองดบอยกลางทะเลหากมใครทราบขาวกจะชวยเหลอทนท ใครทนออกเรอ

กอนกออกเรอ ใครเปนชางซอมกเตรยมอปกรณ เตรยมนามนโดยไมเกยงกน และไมไดคดวาใครจะ

ชดใชคาน ามน เปนการปฏบตทเกดจากจตใตสานกของชาวประมงดวยกน ทกคนชวยกนโดยไม

หวงสงตอบแทน ซงเปนหนาทเกยวกบคนหรอเพอนมนษย และทาใหเกดความสามคคในกลม

ชมชนชาวประมงพนบาน และเปนสงทปฏบตกนมาตงแตอดตจนถงปจจบน อกกรณหนงคอ การ

นาเรอขนฝง หลงจากออกทะเลเสรจแลวจะมการดงเรอขนฝง ซงเปนกจกรรมอยางหนงทมมา

ต งแตอดต ไมวาญาตพนองหรอ เพ อนฝง จะชวยกนดงเรอขนฝง โดยไมหว งคาจางหรอ

คาตอบแทน แตกมบางรายทหาปลามาไดกจะตอบแทนโดยการใหปลาเปนอาหารในมอนน ๆ เปน

การชวยเหลอดวยใจบรสทธ

คาสอนทวา “ทรพยากรในโลกน รวมทงทองทะเลเปนขององคอลลอฮ

ใหคนมสลมดาเนนชวตอยอยางนก” ซงมเจตนาทตองการใหคนมสลมดาเนนชวตอยอยางเพยงพอ

มใชมงกอบโกยหรอสะสมไวแตเพยงผเดยว โดยไมมการแบงปนใหกบผอน เชนเดยวกบ นกทจะ

หาอาหารหรอสรางรงเพยงแคพออยไดเทานน

หรอหลกคาสอนทวา “ทรพยากรโลกนเปนขององคอลลอฮ การนา

ทรพยากรมาใชจะตองใชอยางคมคา และไมทาใหผอนเดอดรอน” กจะเปนอดมการณทเปนหลก

ยดถอใหกบสมาชกในชมชนทจะคดประดษฐเครองมอประมงทเลอกจบสตวน าทเตบโตไดขนาด

หรอไมใชเครองมอทมประสทธภาพในการทาลายสง เพราะนอกจากจะเปนการทาลายพนธสตวน า

วยออนแลว ยงเปนการใชทรพยากรอยางไมคมคา และยงทาใหผททาการประมงอยตามแนวชายฝง

ไดรบความเดอดรอนอกดวย ซงจะกลาวถงโดยละเอยดตอไป

นอกจากนคาสอนดงกลาวขางตนยงไดสะทอนผานรปแบบการปฏบต

ของหลกศาสนาอสลามอกประการหนงอยางเหนไดชด กคอ การจายซะกาต หรอการบรจาคใหกบ

ผทยากไรกวา หลกการจายซะกาต ซะกาตในทนคอบทบญญตหนงของบคคลทนบถอศาสนา

98

อสลามจะตองปฏบต คอ เงนบรจาคของผทมรายไดถงเกณฑทตงไว จะตองนาเงนสวนหนงไป

บรจาค เพอชวยเหลอผคนทเปนผยากไร ผทานบารงศาสนา เดกกาพรา ผเปนหนสนอนเกดจากการ

เผยแพรศาสนา และผพลดถน ซงหลกคาสอนดงกลาวมอทธพลใหชาวประมงพนบานในชมชน ไม

มงสะสมทรพยสนมากนกหรอหากสะสมกจะรจกแบงปนใหกบผอนทมความเดอดรอน เปนการขด

เกลาททาใหสมาชกรจก “การให” กบบคคลอนๆ เชน หากมสมาชกคนอนๆ ไมสามารถจบสตวน า

ไดกจะยนดบอกแหลงของทรพยากรวาตนเองไปจบสตวนามาจากบรเวณใด มการใชเทคนคใดชวย

บาง โดยไมมการปดบงหรอบดเบอนขอมลของตนเอง ซงสมาชกอนๆ กจะออกไปทาการประมงใน

บรเวณดงกลาวบางในวนถดไป

2) การควบคมโดยการลงโทษทางสงคม

การลงโทษทางสงคมน จดไดวาเปนมาตรการทางสงคมมาตรการหนงท

ไดผลมาเปนระยะเวลายาวนาน การลงโทษจะมอยหลายระดบดวยกน ตงแตการซบซบนนทา การ

วากลาว การตดความชวยเหลอหรอการใชเวทในการละหมาดวนศกร เปนเวททตองการหาขอยตกบ

การละเมดขอตกลงอยางเอาจรงเอาจง ถงแมวาขอตกลงตางๆ ในชมชนจะไมไดกาหนดบทลงโทษ

เปนบทบญญตทเปนลายลกษณอกษร แตวธการของชมชนทควบคมโดยใชบทลงโทษทางสงคม ก

สามารถทาใหสมาชกในสงคมอยรวมกนไดอยางมนคงบนพนฐานของการดารงชวตอยกบทอง

ทะเลมาโดยตลอด

ลกษณะของการควบคมโดยการแทรกแซงทางสงคม ในกรณททาผด

หรอละเมดขอตกลง กฎเกณฑ ธรรมเนยมปฏบต จะมบทลงโทษตางๆ เชน เพอนบานตอวา ไม

พดคยดวย ไมรบซอสนคา หากประสบปญหาใดๆ กจะไมมใครชวยเหลอ ซงบทลงโทษทาง

สงคมนนจะหนกเบาไปตามพฤตกรรมทกระทาผดของบคคลนนๆ ซงการลงโทษโดยการแทรกแซง

ทางสงคมนจะกระทาผานสถาบนชมชน สถาบนสงคม และสถาบนศาสนาเปนสาคญ

ยกตวอยางเชน ประธานเครอขายประมงพนบานคนหนงในอดต ไมพอใจ

ชาวประมงพนบานคนหนง จงไดใชมดจคอชาวประมงพนบานคนน น ตอมาภายหลงเม อ

ชาวประมงพนบานคนอนๆ ทราบเรองดงกลาวแลวเหนวาประธานเครอขายประมงพนบานคน

ดงกลาวประพฤตไมเหมาะสม จงไดใชมาตรการลงโทษทางสงคมโดยการไมชวยลากเรอประมง

ของประธานเครอขายประมงพนบานคนดงกลาวขนฝง ทาใหประธานเครอขายประมงพนบานไม

สามารถทาประมงได จนในทายทสดตองขายเรอทงและลาออกจากตาแหนงไป

99

ภาพท 4.1 รปแบบหรอวธการในการจดการทรพยากรชายฝงโดยชมชน

ในขณะทชมชนมรปแบบในการจดการทรพยากรชายฝงเปนของตนเอง ภาครฐเองกไดม

นโยบายและแนวทางในการพฒนาการประมงทะเลออกมาเปนระยะๆ ซงเรมเดนชดขนในชวงหลง

สงครามโลกครงท 2 เปนตนมา โดยในลาดบตอไปผวจยขอนาเสนอนโยบายการพฒนาการประมง

ของรฐ อยางละเอยด เนองจากนโยบายดงกลาวเปนตนตอสาคญของการเกดปญหาเรอประมง

พาณชยลกลอบเขามาทาประมงในเขต 3,000 เมตรจากชายฝง ซงเปนปญหาสาคญของชาวประมง

พนบานในปจจบน

- รกษาทะเล

- ความเทาเทยม

- ขจดความขดแยง

สทธการใช

ประโยชน

สทธในการนา

ทรพยากรขนมาใช

สทธในการเขาถงทรพยากร

สทธทจะใชทรพยากร

โดยไมละเมดสทธผอน

สทธของผมากอน

สทธในการใช

เครองมอประมงทไม

ทาลายระบบนเวศ

มาตรการในการตรวจตรา

มาตรการในการควบคมโดยอดมการณ

โดยการลงโทษทางสงคม

100

4.2 นโยบายการพฒนาการประมงของรฐ

รฐบาลไทยเรมใหความสาคญแกการประมงทะเลในชวงหลงสงครามโลกครงท 2

เนองจากเหตผลหลกๆ 2 ประการดวยกน (สนนทา นลเพชร, 2544: 68) ประการแรก ทรพยากร

สตวน าจดขาดแคลนอยางมากจากภาวะสงคราม อกประการคอ รฐมนโยบายใหความสาคญกบ

การพฒนาและการใชประโยชนจากทรพยากรเกษตรทกชนด ตามทศทางการพฒนาสความทนสมย

ซงไดมการนาแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมมาใชเปนแนวทางในการพฒนาประเทศดวย รฐบาล

ในขณะนนจงไดใหองคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต (Food and Agriculture

Organization -FAO) เขามาศกษาปญหาทางเศรษฐกจและการใชทรพยากรทางการเกษตร ซง

รวมถงการประมงดวย จากรายงานของคณะผ เชยวชาญจากองคการอาหารและเกษตรแหง

สหประชาชาต (Food and Agriculture Organization -FAO) ระบวาการจดการทรพยากรประมง

ทะเลของไทยลาหลงอยมาก และมการเสนอแนะใหรฐบาลไทยดาเนนการตางๆ เพอปรบปรงการ

จบสตวน าและขยายการสงออกไปยงตลาดตางประเทศ จงเปนเหตใหรฐบาลเรมพฒนาการใช

ประโยชนจากสตวน าทะเลอยางจรงจง เกดการขยายตวของการจบสตวน าและการพฒนาผลผลต

จากการประมงใหสามารถสงออกขายไปยงตลาดตางประเทศได เพราะเหตน ในเวลาตอมารฐบาล

จงไดเขามามบทบาทตอการพฒนาประมงทะเลอยางมาก ดงเชน สนบสนนใหมการศกษาเกยวกบ

ทรพยากรทางทะเล สงเสรมดานการคนควาทดลองเทคโนโลย เครองมออปกรณการประมงชนด

ตางๆ มการจดตงสถานประมงทะเล เปนตน บทบาทเหลานถอวาเปนรากฐานสาคญของการ

เจรญเตบโตขยายตวของธรกจอตสาหกรรมประมงทะเลไทยในเวลาตอมา

การประมงทะเลของไทยไดมการพฒนาอยางรวดเรวและตอเนองตงแต พ.ศ. 2503 เปนตน

มาทงนเปนผลมาจากการท กรมประมงไดสนบสนนการสารวจคนหาแหลงทาการประมงเพอสราง

แรงจงใจในการลงทนทาการประมงและขอความชวยเหลอทางวชาการจากรฐบาลสหพนธ

สาธารณรฐเยอรมนนาเครองมออวนลากเดยวหรออวยลากแผนตะเฆ (Otterboard Trawl)

ผเชยวชาญ พรอมทงวธการเขามาทดลอง และสอนชาวประมงไทย จนปรากฏผลเปนทนาพอใจ

จากผลสาเรจดงกลาวทาใหรฐบาลใหการสนบสนน สงเสรมการลงทนการทาประมงอวนลาก ทาให

การพฒนาประมงอวนลากในประเทศไทยขยายตวมากขนอยางรวดเรว มการนาทรพยากรหนาดน

ขนมาใชประโยชนเปนจานวนมาก มการเพมขนาดและจานวนเรอประมงอวนลากอยางรวดเรว จาก

จานวนเพยง 5,000 ลาในชวงป 2505-2510 กลายเปน 20,000 ลาในชวงป 2520-2525 ทงๆ ทกอน

หนาป 2500 จะมเพยงชาวประมงขนาดเลกเทานนทจบปลาอยในพนทชายฝงทะเล จนกระทงชวง

ระหวาง พ.ศ. 2503-2515 กลายเปน “ยคทอง” ของอตสาหกรรมการประมงทะเลไทยในทสด

101

(ประภาส ปนตบแตง และอนสรณ อณโณ, 2545: 296) การทมปรมาณการลงแรงทาการประมงท

มากเกนไป ไดสงผลใหมการจบสตวนาจนเกนกวาศกยการผลตของทรพยากร ปญหาทตามมากคอ

การเสอมโทรมของทรพยากรประมง

ตวอยางทเหนไดชดทสดคอ ในป 2508 การลากอวน 1 ชวโมงของเรออวนลากอวนรนใน

บรเวณชายฝงอาวไทยจบสตวน าได 240 กโลกรม ตอมาในป 2512 การลากอวน 1 ชวโมง จบสตว

นาไดเพยง 140 กโลกรม ในป 2524 และ2528 การลากอวน 1 ชวโมง จบสตวน าไดเพยง 55 และ 60

กโลกรมตามลาดบ (ววฒน คตธรรมนตย, 2536: 260) ในป 2546 ลดลงเหลอเพยง 23 กโลกรมตอ

ชวโมง (สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย และมลนธชยพฒนา, 2547: 43) ป 2548 ผลจบ

เปน 12 กโลกรมตอชวโมง (เรองไร โตกฤษณะ, 2548: 18) ความพยายามจบสตวน าใหไดมากของ

เรออวนรนอวนลาก เมออาวไทยหมดความอดมสมบรณกคอลกลอบเขามาทาการประมงในเขต

3,000 จากชายฝง ซงเปนสาเหตสาคญททาใหทรพยากรในบรเวณดงกลาวเสอมโทรมลงอยาง

รวดเรว

ในขณะทอกดานหนงเศรษฐกจการประมงไทยไดเตบโตเฟองฟอยางมากเชนกน รฐบาลใน

ขณะนนยอมรบการพฒนาการประมงทใหอสระกบนายทนในการใชทรพยากรแบบไมแยกแยะ

รวมท งปรมาณความตองการผลผลตการประมงเพมขนจากตลาดโลกและตลาดในประเทศ

ตลอดจนการปรบปรงโครงสรางพนฐานในการคมนาคมสอสารและเครอขายทเชอมโยงพอคาและ

คนกลางเขาดวยกน เครอขายเหลานไดกอใหเกดจดเชอมตอระหวางสถานททาการผลตกบ

อตสาหกรรมแปรรปตางๆ นาไปสการขยายตวของธรกจและอตสาหกรรมประมงในอตราสง และ

การเนนการเตบโตทางเศรษฐกจการประมง สงผลใหชาวประมงพนบานซงเปนชาวประมงสวน

ใหญถกละเลย ขณะทชาวประมงพาณชยซงเปนชาวประมงสวนนอยตกตวงทรพยากรทางทะเล

เตมท (ชมรมนกขาวสงแวดลอม, 2544: 58)

ในป 2511 เรอประมงอวนลากขนาดใหญของไทยเรมออกไปทาประมงนอกนานน าใน

บรเวณใกลเคยง การประมงของไทยไดรบการสงเสรมและพฒนาขนอยางรวดเรวจนทาใหผลตผล

ทางดานประมงตดอนดบ 1 ใน 10 ของประเทศทมผลผลตทางการประมงสงสดในโลกตงแตป

2515 เปนตนมา แตการทาประมงกสงผลกระทบตอทรพยากรของประเทศ โดยเฉพาะทรพยากร

สตวหนาดนในอาวไทยทมสภาพเสอมโทรมเนองจากการทาประมงทมากเกนควร รวมทงการทา

ประมงทผดกฎหมาย

หลงป พ.ศ. 2515 ชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 3 รฐยงคงให

ความสาคญกบทรพยากรสตวน าอยางตอเนอง ในฐานะปจจยทสงผลตอการขยายตวทางเศรษฐกจ

และเปนทรพยากรทมศกยภาพสงในการแกปญหาการขาดดลการคากบตางประเทศ โดยระบไว

102

ชดเจนในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบดงกลาววา จะตองเพมผลผลตสตวน าในป

สดทายของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบดงกลาว ไมตากวารอยละ 7 ของป

สดทายในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 2 ทสาคญรฐยงมองวา ทรพยากรสตวน า

มลกษณะพเศษตางจากทรพยากรชนดอนตรงทสามารถสงไปขายได โดยไมตองแลกกบความ

เสยหายเสอมโทรมของทรพยากรอน ดงกรณของพชเศรษฐกจชนดตางๆ ทตองมการถางปาเพอ

การเพาะปลก หรอทาใหทรพยากรดนเสอมโทรม เพราะเปนทรพยากรทคนรปได สามารถสราง

ทดแทนใหมไดดวยตนเอง และเมอสตวน าชนดใดมปรมาณลดลงกจะมสตวน าชนดอนๆ เพม

ขนมาแทนทเสมอ จงยงคงแสวงหาการใชประโยชนสงสดจากทรพยากรสตวน าทะเลและ

สนบสนนอตสาหกรรมการประมงทะเลอยางตอเนอง (ประภาส ปนตบแตงและอนสรณ อณโณ,

2545: 306)

พฒนาการและผลผลตดานประมงของประเทศไดขยายตวขนจนเกนขดความตองการของ

ประเทศ ตงแตป พ.ศ. 2517 หลงจากนนรฐไดเปลยนนโยบายการพฒนา หนไปมงเนนการสงออก

สนคาและผลตภณฑสตวน า เพอนาเงนตราตางประเทศเขาประเทศเปนหลก โดยใชยทธศาสตร

และมาตรการสาคญ ๆ อาท การแนะนาและเผยแพรวธการแปรรป การยกเวนภาษการสงออก

สนคา การตงกาแพงภาษสนคาจากตางประเทศ และการลดหยอนภาษนาเขาอปกรณสาหรบ

โรงงานแปรรป ทาใหมการลงทนตงโรงงานผลตสนคาอาหารทะเลแปรรป ทงของคนไทยและรวม

ทนกบคนตางประเทศมากขน เหนไดจากป 2529 มโรงงานดงกลาวกวา 120 โรงงาน กวาครงหนง

เปนโรงงานขนาดใหญ และกวารอยละ 80 เปนการผลตเพอการสงออกในรปของการแชแขงและ

บรรจกระปอง (วฒนา สกณศล, 2543: 534-535) นอกจากนรฐบาลยงไดสงเสรมการเพาะเลยงสตว

น าทะเลและสตวน ากรอย โดยเฉพาะกงเปนอยางมาก ทาใหประเทศไทยสามารถรกษาตาแหนงผ

สงออกสนคาสตวนาอนดบตนๆ ของโลกไวได แตเปนทนาสงเกตวาการดาเนนนโยบายเหลานไมม

การพดถง การประมงแบบพนบานเลยแมแตนอย

ป 2520 ประเทศเพอนบานไดประกาศเขตไหลทวปและเขตเศรษฐกจจาเพาะ 200 ไมล

ทะเล ทาใหนานน าของประเทศไทยถกปดลอมดวยลกษณะทางภมศาสตร แหลงทาการประมง

ของไทยลดลงไมนอยกวา 300,000 ตารางไมล ทาใหเรอประมงพาณชยสวนหนงตองกลบเขามาทา

การประมงในเขตนานน าไทยซงมสภาพเสอมโทรมอยแลว ตองเสอมโทรมลงไปอก (คารณ

โพธพทกษ และคณะ, 2544: 82) และอกทางหนงเพอเปนการลดตนทนการผลตของการทาประมง

เรออวนลากสวนหนงกไดลกลอบเขามาทาประมงในเขต 3,000 เมตรจากชายฝง (สนนทา นลเพชร,

2544: 8) นอกจากนการใชเครองมออวนลาก อวนรน มกจะเปนปญหากบอวนลอย เนองจากเรอ

อวนลาก อวนรนททาประมงใกลฝงอาจจะทาใหเกดความเสยหายแกอวนลอยทชาวประมงพนบาน

103

วางไวดกสตวน า สอดคลองกบการศกษาของชลดา บณฑวงศ และคณะ (2543) ในพนทเกาะยาว

นอย จ.พงงา และเกาะป จ.กระบ ทไดระบวา “พนทเกาะยาวนอย ชวงป พ.ศ. 2518-2519

ชาวบานเรมใชเครองมออวนลอยกง ซงในการวางตองปลอยใหอวนลอยไปตามกระแสน าอยพก

ใหญกอนจะชกขน จงมโอกาส “เดน” ไป “ชน” กบอวนลากไดมาก ชาวบานจงเรมเดอดรอนจาก

การถกอวนลากทาลายตงแตนนมา” ในป 2522-2524 เปนตนมา มการนาเครองมออเลกทรอนกส

(Sonar) มาใชชวยหาฝงปลา (คารณ โพธพทกษ และคณะ, 2544: 78) ทาใหเรอประมงพาณชยจบ

ปลาไดสะดวกและรวดเรวขน

จากปญหาความขดแยงระหวางผประกอบการประมงพาณชยทกลบเขามาทาการประมง

ตามรมชายฝงกบชาวประมงพนบาน หรอความเสอมโทรมและการลดปรมาณลงของทรพยากร

สตวนาเปนเหตใหรฐตองเรมเขามามบทบาทในการแกไขปญหาเหลานมากขน โดยการออก

ระเบยบขอบงคบและมาตรการควบคมการทาประมงเนองจากเหนวาความเสอมโทรมของ

ทรพยากรสตวน าอาจสงผลใหระบบผลตสตวน าของประเทศไมสามารถขยายตวตามทตองการได

ระเบยบขอบงคบทสาคญไดแก การออกประกาศกระทรวงเกษตรและสหกรณ ฉบบลงวนท 20

กรกฎาคม 2515 หามใหเครองมออวนลากชนดมถงและเครองมออวนรน ระวะ หรอรนกง รน

เคย หรออวนรนทกชนดและทกขนาด ทใชประกอบเรอยนตทาการประมงไมวาดวยวธใดๆ

ภายในระยะ 3,000 เมตรนบจากขอบน าตามแนวชายฝงขณะทาการประมง และภายในรศม 400

เมตร นบออกไปจากอาณาเขตทตงเครองมอประจาททกชนดทไดรบอนญาต ประกาศกระมรวง

เกษตรและสหกรณ ฉบบลงวนท 18 กมภาพนธ 2517 หามใชเครองคราดทใชกบเรอยนตทาการ

ประมงหอยชนดสองฝาหรอเครองมออนทมลกษณะหรอวธการคลายคลงกนทกชนดและทกขนาด

ทใชกบเรอยนตทกชนดทาการประมง ไมวาดวยวธใดๆ ภายในเขตระยะ 3,000 เมตรนบจากขอบ

น าตามแนวชายฝง นอกจากนกรมประมงไดเสนอระเบยบวาดวยการปฏบตเกยวกบการลดจานวน

เรออวนลากและอวนรน พ.ศ. 2523 ซงจะเปนการจากดจานวนเรอไมใหเพมเกนกวาทจดทะเบยน

ไวแลว (ชลดา บณฑวงศ และคณะ, 2543: 45-46)

กรมประมงไดใชมาตรการตางๆ ในการควบคมการประมงและการอนรกษสตวน ามากมาย

เชน มาตรการจากดพนทประมง จากดฤดกาลประมง จากดการใชอปกรณ และการควบคมจานวน

อาชญาบตร แตทรพยากรชายฝงกยงทรดโทรมอยางตอเนอง (อานนท กาญจนพนธ, 2543: 282) เมอ

รฐไดประกาศเขตอนรกษสตวน า 3,000 เมตรจากชายฝง ซงเขตนไมอนญาตใหทาการประมง

ยกเวนการใชเครองมอประจาทและเครองมอทไมใชเครองยนต แตเรอประมงอวนลาก อวนรน เรอ

คราดหอย ซงมศกยภาพในการจบสตวนาทะเลมากกวากเขามาแยงชงพนทการทาประมงของ

104

ชาวประมงพนบาน ทาใหเกดความขดแยงกระทบกระทงกนเปนประจา ดงจะไดกลาวถงโดย

ละเอยดตอไป

4.3 ปญหาความทบซอนเชงสถาบน

จากการวเคราะหโดยใชวธการวเคราะหเชงสถาบน ( Institutional Analysis Method) ตาม

รปแบบ 2 Rs คอ Rules และ Roles Rules หมายถง การวเคราะหพระราชบญญต นโยบาย แผนและ

มาตรการตาง ๆ ทเกยวของ รวมถง บรรทดฐานทางสงคม จารต และขอตกลงรวมกนของสมาชกใน

ชมชน Roles หมายถง การวเคราะหอานาจหนาทและบทบาทหนาทขององคการตาง ๆ ภายใต

บทบญญตแหงกฎหมายนน ๆ ทงของภาครฐและของชมชน โดยผวจยไดใชรปแบบการวเคราะห

เปรยบเทยบ 2 Rs ดงกลาวกบหนวยงานของรฐกบชมชน และหนวยงานของรฐกบหนวยงานของรฐ

ผลการวเคราะหผวจยพบวาการจดการทรพยากรชายฝงตงแตอดตจนถงปจจบนมปญหา

ความทบซอนเชงสถาบน (Institutional Overlapping ) ในหลายลกษณะ ซงผวจยไดแบงออกเปน 2

ลกษณะใหญๆ ดงน ลกษณะท 1 ปญหาความทบซอนเชงสถาบนระหวางหนวยงานหรอนโยบาย

ของรฐกบหนวยงานหรอนโยบายของรฐดวยกนเอง กบลกษณะท 2 ปญหาความทบซอนเชง

สถาบนระหวางหนวยงานของรฐกบชมชน วถชวตและวฒนธรรม ซงปญหาความทบซอนเชง

สถาบนทง 2 ลกษณะนนมรายละเอยดและสาเหตของปญหาทแตกตางกนไป ดงตอไปน

4.3.1 ปญหาความทบซอนเชงสถาบนระหวางหนวยงานหรอนโยบายของรฐกบหนวยงาน

หรอนโยบายของรฐดวยกนเอง ซงสามารถแบงไดหลายประการดงน

4.3.1.1 ความทบซอนกนเองเชงนโยบายในภาพรวมเกยวกบการจดการทรพยากร

ชายฝง

สาเหตของปญหาความทบซอนประเภทนมาจากหลกการคดสาหรบการกาหนด

นโยบายของรฐ ทมสมมตฐานวามนษยไมสามารถอยรวมกบธรรมชาตไดอยางย งยน และใน

ประเทศไทย เทาทผานมามกจะพง 2 สถาบนหลกโดยเฉพาะกลไกรฐ และกลไกตลาด ในการ

จดการทรพยากร ผลทตามมากคอการขดแยงกนเองในเชงนโยบาย ระหวางความพยายามทจะใช

กลไกของรฐจดการเพอการอนรกษทรพยากรในดานหนง กบการมงพฒนาทรพยากรขนมาเพอใช

ประโยชนในเชงเศรษฐกจ ดวยการเปลยนทรพยากรใหเปนสนคาในระบบตลาดในอกดานหนง

โดยมเปาหมายหลกอยทการใชประโยชนอยางมประสทธภาพและคมคาตอการลงทนไปพรอมๆ

กนกบการอนรกษ

105

การขดแยงกนเองในเชงนโยบายดงกลาว มสวนสาคญในการเปดชองทางใหมการ

ใชทรพยากรอยางสนเปลอง จนเกดการทาลายทรพยากรขนอยางกวางขวาง ทงนเพราะรฐยดตดอย

กบการใชแนวทางในระบบการจดการทรพยากรเชงเดยว (Linear System of Management)

เทานน ดวยการพงพากลไกตลาด โดยเฉพาะกฎหมายเพอการควบคม แตกลบปลอยใหกลไก

ตลาดทางานไดอยางเสร ขณะทรฐขาดพนฐานความเขาใจในลกษณะสาคญของทรพยากรของ

สวนรวมประเภททตองใชรวมกน (Common Property) ไมวาจะเปนทรพยากรปาไม ทรพยากรน า

ทรพยากรประมง สภาพแวดลอมทางธรรมชาตวา เปนทรพยากรประเภททมตนทนสงมากในการ

จดการควบคม โดยทหนวยงานของรฐหนวยงานเดยว ทใชการจดการเชงเดยวจะไมสามารถแบก

รบภาระได เพราะผลทตามมาจงเทากบเปนการปลอยใหการเขาถงทรพยากรนนๆ เปนแบบเปด

(Open Access) ททาใหเกดการแยงชงทรพยากรอยางรนแรง ซงกเปนสถานการณของการใช

ทรพยากรสวนรวมทกาลงดาเนนอยในปจจบนนนเอง

ภายใตสถานการณทการเขาถงทรพยากรเปนแบบเปดน ภาครฐกยงคงใชนโยบาย

ทขดแยงกนเองอยเชนเดม ในดานหนงกจะสนบสนนกลไกตลาด ดวยการเพมสทธประโยชนให

ในดานตางๆ ในอกดานหนงจะเพมมาตรการอนรกษอยางเขมขน ดวยการเพมพนทอนรกษออกไป

มากขน

ซงเหนไดชดในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 6-8 (พ.ศ.

2530-2544) ทกาหนดใหมมาตรการการอนรกษทรพยากรประมง ควบคมจานวนเรอและเครองมอ

ประมง ออกกฎหมายยกเลกเครองมอประมงทะเลททาลายระบบนเวศนชายฝง วางแผนการใช

ทดนชายฝงทะเลพรอมทงฟนฟปาชายเลนทเหลออย 1.1 ลานไร แตขณะเดยวกนกมแผนพฒนาท

เนนเพมผลผลตทรพยากรสตวนา และสนบสนนการทาประมงพาณชย ทงนในทางปฏบตแลวการ

ดาเนนการมประสทธผลนอยมาก (วรนทรา ไกยรวงศ และศยามล ไกยรวงศ, 2541: 17)

แมจะมงานศกษาจานวนมาก ชชดวา สาเหตสาคญทท าใหทรพยากรของ

สวนรวมถกทาลายเพมขนนน สวนใหญจะอยทความลมเหลวและการขดกนในเชงนโยบายของรฐ

ดงกลาวมาแลว แตภาครฐมกจะโทษชาวบานทอยในพนทอนรกษวาเปนผทาลาย แตเพยงฝายเดยว

ทงๆ ทชาวบานเหลานนเปนเพยงปลายเหตของปญหา ดวยเหตนเองภาครฐจงมความพยายามทจะ

ปรบเปลยนนโยบายนอยมาก และมกจะตดสนใจเชงนโยบายโดยขาดขอมลเชงประจกษจากการ

ศกษาวจยอยางรอบดาน เพราะยดตดอยกบความเขาใจผดๆ ในนยสาคญของปรากฏการณทเหมา

เอาวา ปลายเหตเปนตนเหต (อานนท กาญจนพนธ, 2544: 222-223) โดยไมสนใจประเมนผลทเกด

จากนโยบายของรฐเอง ซงมกจะสงผลกระทบอยางไมไดคาดหมายไวกอน

106

ในขณะทภาครฐยงคงใชนโยบายเชงเดยวอยน ชมชนทองถนจงตองแบกรบทง

ภาระและปญหามากกวาสวนอนๆ ในสงคม เพราะนโยบายตางๆ มกจะมลกษณะตายตว โดย

พจารณาเฉพาะจากแงมมในดานประสทธภาพเชงกายภาพ ผสมผสานกบการมองในเชงมลคาทาง

เศรษฐกจของทรพยากรดานเดยว เพอการพฒนาดานอตสาหกรรมและพาณชยกรรม ขณะทภาครฐ

ใหความสาคญนอยมากกบความเปนธรรมของการใชทรพยากรระหวางภาคการผลตและสวนตางๆ

ในสงคม จงกอใหเกดผลกระทบตอภาคการประมงขนาดเลก ในแงของปญหาความไมมนคงตอ

ชวต ยงกวานนชมชนยงถกปดกนสทธในการเขาถงทรพยากร หรอแมจะไดรบสทธในทรพยากรก

อาจตองสญเสยทรพยากรใหกบอานาจทางเศรษฐกจจากภายนอก ซงในทนกคอ เรอประมงพาณชย

ขนาดใหญทลกลอบเขามาทาประมงในเขต 3,000 เมตรจากชายฝง

4.3.1.2 ความทบซอนกนเองในเชงนโยบายและเปาหมายของแตละหนวยงาน

เกยวกบการจดการทรพยากร

หนวยงานหลกท เก ยวของกบการทาประมงมหลายหนวยงาน มนโยบาย

เปาหมาย ตลอดจนกฎหมายทใชบงคบตางกนซงบางครงอาจมปญหาในดานนโยบายภายในทเปน

เปาหมายหลกขดแยงกน เชน กรมประมงมเปาหมายตองการควบคมจานวนเรอประมงใหอยใน

ระดบทเหมาะสม กรมการขนสงทางน าและพาณชยนาวมเปาหมายใหบรการการจดทะเบยนเรอ

เพอความสะดวกในการควบคมปฏบตการตามกฎหมายของหนวยงาน กรมทรพยากรทางทะเลและ

ชายฝงมเปาหมายในการอนรกษฟนฟทรพยากรประมง กรมประมงมเปาหมายในการเพมผลผลต

สตวนาและการถายทอดเทคโนโลยประมงมากกวาการอนรกษฟนฟ กรมอทยานแหงชาต สตวปา

และพนธพช มเปาหมายในการอนรกษเปนหลก โดยการดแลเกาะและทองทะเลในสวนทประกาศ

เปนอทยานแหงชาต หรอนโยบายการบงคบใชกฎหมายของบางหนวยงานทแตกตางกนทาใหการ

ประสานความรวมมอระหวางหนวยงานไมคอยราบรนนกเมอหนวยงานนนสงกดกระทรวงตางกน

เนองจากมเปาหมายของหนวยงานทตางกน ปญหาในการประสานงานระหวางหนวยงานตางๆ

ของรฐ ทงกรมประมง กรมปาไม และกรมเจาทา ทแยกสวนกนดแลทรพยากรในทะเล ทปาชาย

เลน และการจดทะเบยนเรออวนลาก ทงๆ ททกสวนเกยวของกน ทาใหมปญหาตามมาอกคอการ

ไมสามารถบงคบใหเปนไปตามกฎหมายได ยกตวอยางเชน

ปญหาการจากดจานวนเรอประมง จากมาตรการจากดจานวนเรอและการขอ

อนญาตทาประมงทรฐบาลนามาใชเพอควบคมและลดจานวนเรอประมงซงอยนอกเขต 3,000 เมตร

ไมใหมการทาลายทรพยากรมากจนเกนไปโดยเฉพาะเรออวนรน อวนลากซงทาลายระบบนเวศพน

ทองทะเลและทรพยากรสตวนา แตจากรายงานสามะโนประมงทะเลสานกงานสถตแหงชาต

รายงานวาจานวนเรอประมงของไทยในป พ.ศ. 2543 มจานวน 58,119 ลานน มเรอประมงพยง

107

18,146 ลาทจดทะเบยนไวถกตองกบกรมการขนสงทางน าและพาณชยนาว ซงจานวนเรอทจด

ทะเบยนดงกลาวมจานวนไมถงหนงในสามของเรอประมงทงหมด ซงแสดงใหเหนวามาตรการ

ควบคมจานวนเรอและการขออนญาตของรฐไมสามารถแกปญหาไดเนองจากขอจากดหลายดานทง

ดานเศรษฐกจของชาวประมงทสวนมากไมมทางเลอกในการประกอบอาชพอน การทรฐไม

สามารถลดจานวนเรอประมงขนาดใหญลงไดหรอปญหาดานการบรหารเนองจากทผานมาการจด

ทะเบยนเรอหนวยงานทรบผดชอบคอกรมการขนสงทางน าและพาณชยนาวแตในสวนของการขอ

อาชญาบตรทาประมงตองขอทกรมประมง ซงการแยกหนวยงานกนดงกลาว มปญหาในการ

ประสานงานการควบคมจานวนเรอ ซงทง 2 หนวยงานมนโยบาย กฎหมายใชบงคบทแตกตางกน

เนองจากการลดจานวนเรอประมงเปนเปาหมายของกรมประมง แตกรมการขนสงทางน าและ

พาณชยนาวอาจมเปาหมายคอการเพมการจดทะเบยนหรอจานวนเรอซงเปนรายไดของกรมการ

ขนสงทางนาและพาณชยนาว

จากการทรฐไมสามารถจากดจานวนเรอหรอควบคมจานวนเรอประมงให

สอดคลองกบปรมาณทรพยากรธรรมชาตได สงผลใหเกดการแขงขนกนทาประมง เกดความ

พยายามทจะแสวงหาแหลงประมงใหมๆ เชน ในเขต 3,000 เมตรทเปนเขตอนรกษเพอทาประมงจง

เกดการลกลอบทาประมงในเขต 3,000 เมตรมากขน ทาใหทรพยากรและระบบนเวศพนทองทะเล

ไดรบความเสอมโทรมมากขน

4.3.1.3 ความทบซอนกนเองของตวบทกฎหมาย

กฎหมายทเก ยวกบทรพยากรชายฝง ไดประกาศใชมาเปนเวลานาน จงไม

สอดคลองกบสภาพของทรพยากร และการใชทเปลยนแปลงไปในปจจบนและหลกการใน

รฐธรรมนญ แหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ถงแมวากฎหมายทเกยวกบทรพยากรชายฝง

จะไดมการแกไขเพมเตม บทบญญตในกฎหมายบางฉบบตลอดมา แตแนวคดและโครงสรางของ

กฎหมาย ยงคงกจกรรมตางๆ และอานาจ ในการตดสนใจสวนใหญไวกบภาครฐ

พระราชบญญตการประมง พ.ศ. 2490 มความทบซอนกบรฐธรรมนญ พ.ศ. 2550

กลาวคอ ในรฐธรรมนญฉบบปจจบนไดรบรองสทธของชมชนทองถน และสทธของบคคลท

รวมกบ รฐแล ะช มช น ม สวนรวมใ นก า รจดก ารบา ร ง รก ษา แล ะก า รใ ชป ระ โยช นจา ก

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ดงมาตราตอไปน

มาตรา 66 รบรองสทธของชมชนทองถนในการมสวนรวมจดการบารงรกษาและ

ใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต โดยตงอยบนหลกการของความสมดลและย งยน

มาตรา 67 รบรองสทธการมสวนรวมของประชาชนทวไปในการรวมกบรฐและ

ชมชนทองถนในการจดการบารงรกษา ใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต

108

มาตรา 85 ใหรฐตองดาเนนการตามแนวนโยบายดานทดน ทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอม โดยตองสงเสรมและสนบสนนคานยมอนดงามและภมปญญาทองถนในการ

พฒนาดานสงคม ตองคานงถงความสอดคลองกบสภาพแวดลอมทางธรรมชาต วถชวตของชมชน

ทองถนและการดแลรกษาทรพยากรธรรมชาต และใหประชาชนมสวนรวมในการสงวน บารงรกษา

และใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพอยางสมดล

จะเหนไดวารฐธรรมนญไดใหสทธแกชมชนและชมชนทองถนด งเดมในการ

อนรกษฟนฟทรพยากร และใชประโยชนจากทรพยากรซงตางจากเดมทใหรฐเปนผนาในการ

อนรกษและวางแผนการใชทรพยากร เพราะรฐเลงเหนวาเมอชมชนไดอนรกษและวางแผนการใช

ทรพยากรดวยตนเองจะทาใหเกดความรสกหวงแหนทรพยากร ไมทาลายทรพยากรของตน รวมทง

รวมกนปกปองไมใหผอนเขามาทาลายดวย

แตเมอพจารณาพระราชบญญตการประมง พ.ศ. 2490 ซงถอเปนกฎหมายหลก ใน

การดแลทรพยากรประมง พบวา ไมมบทบญญตสนบสนนการกระจายอานาจ การมสวนรวมของ

ประชาชน หรอการสรางความเขมแขง ใหกบทองถนแตประการใด กฎหมายไมไดใหสทธและ

อานาจหนาทแกชาวประมงพนบานในการจดการทรพยากรชายฝงเลย แตใหอานาจแกเจาหนาท

ของรฐในการควบคมการทาประมงแทน ซงรฐมนตรวาการกระทรวงเกษตรและสหกรณ และผวา

ราชการจงหวดมดลยพนจในการออกประกาศกระทรวง หรอประกาศจงหวดในการควบคมการใช

เครองมอประมง และกาหนดเขตอนรกษหามทาประมง

4.3.1.4 ความทบซอนกนเองของอานาจและหนาท

กฎหมายเกยวกบทะเลและทรพยากรชายฝงมจานวนมาก กฎหมายทกฉบบตางให

อานาจหนวยงานราชการในการจดการกบพนทเหนอทะเล ชายฝงและเกาะ ตลอดจนใหควบคม

จานวนเรอและเครองมอการประมง เมอตางหนวยงานใชกฎหมายตางฉบบ แตทางานในพนท

เดยวกนยอมเกดความขดแยงและซ าซอน จนชาวบานโดยเฉพาะชาวประมงพนบานทตองอยใต

กฎหมาย ไมสามารถทาตามกฎหมายได ความซ าซอนดงกลาว ทาใหเกดชองโหวของกฎหมาย

และลดประสทธภาพในการแกปญหาตางๆ ทเกดขน ยกตวอยางเชน การประกาศเขตอทยาน

แหงชาตทางทะเลกบเขตอนรกษ 3,000 เมตร ทาใหหนวยงานทบงคบใชอานาจมหลายหนวยงาน

ทงทอยในความดแลของกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง รวมทงกรมประมง และเปนททราบ

กนวาในเขตอทยานแหงชาตการบงคบใชกฎหมายมความเขมงวดมากกวาจงไมอนญาตใหมการทา

ประมงซงตางจากการบงคบใชกฎหมายในเขต 3,000 เมตร ซงอนญาตใหมการทาประมงพนบานได

ซงในทางปฏบตเจาหนาทอทยานกจะผอนผนไมเขมงวดกบการฝาฝนเขามาทาประมงพนบาน ซง

จากชองวางนอาจทาใหมการทาลายระบบนเวศพนทองทะเลจากการลกลอบทาประมงในเขต 3,000

109

เมตรจากการลกลอบทาประมงของเรอประมงอวนลาก อวนรน เรอคราดหอย ไดเนองจากการ

ผอนปรนของเจาหนาทซงมทมาจากปญหาขอบเขตการใชอานาจ (พชชา ใจสมคม, 2552: 148)

ปญหาอกประการหนง คอ เมอตางหนวยงานตางมอานาจหนาทเดยวกนจงเกดการ

เกยงกนวาการทาความผดนจะเปนหนาทของหนวยงานใดทรบผดชอบ เชน กรณเรอประมงอวน

ลากเขามาทาการประมงในเขต 3,000 เมตร และอยในเขตพนทของการประกาศเปนอทยาน

แหงชาต เมอเกดกรณเชนนจงเกดการเกยงกนระหวางหนวยงานวาเจาหนาทหนวยงานใดจะเขาทา

การจบกมผกระทาความผด จากสาเหตดงกลาวจงทาใหมาตรการกฎหมายตางๆ ทออกมาไม

บรรลผลตามวตถประสงคในการทจะคมครองทรพยากรสตวนาและสงแวดลอม

นอกจากนยงมประเดนทนาสนใจ คอ การใชกฎหมายฉบบเดยวกน แตตางพนท

มผลการบงคบใชของเจาหนาททแตกตางกน จากงานวจยของวฑรย ปญญากลพบวา การบงคบใช

กฎหมายการประมงขาดความจรงจง และมการปฏบตทแตกตาง งานวจยดงกลาวพบวาในแตละ

จงหวด มการบงคบใชกฎหมายทเกยวของกบทะเลและชายฝงแตกตางกน เชน กรณบงคบใช

พระราชบญญตการประมง พ.ศ. 2490 อยางมประสทธภาพ จะพบไดเพยงในจงหวดตรง สตล

กระบ พงงาและปตตาน โดยหนวยงานราชการในระดบจงหวดรวมมอกบชาวประมงพนบานและ

องคกรพฒนาเอกชน สามารถตรวจจบและรบเรอประมงทฝาฝนกฎหมายเขาไปทาการประมงใน

เขต 3,000 เมตรจากชายฝงไดเปนจานวนมาก ซงโดยทวไปการบงคบใชกฎหมายในจงหวด

ชายทะเลจะมโทษเพยงแคปรบ ซงเปนอตราโทษทนอยมาก เมอเทยบกบรายไดทไดจากการกระทา

ผด ทาใหมการฝาฝนกฎหมายจานวนมาก ขณะทจงหวดภเกต พบวาจบไดบางแตรบเรอไมไดโดย

อางวาตดขดขอกฎหมาย สวนจงหวดสราษฎรธานและนครศรธรรมราช จบไดจานวนนอยมาก

ในขณะทมการฝาฝนเปนปกต สวนทจบไดมโทษปรบไมเกน 3,000 บาท (วฑรย ปญญากล, 2547:

234)

ความทบซอนเชงสถาบนระหวางหนวยงานหรอนโยบายของรฐกบหนวยงานหรอ

นโยบายของรฐดวยกนเองดงกลาวสอดคลองกบคณะกรรมการสมชชาปฏรป (2554: 1) ทม

ความเหนวา กฎหมาย มาตรการ และกลไกทเกยวของกบการใชและการจดการทรพยากรทาง

ทะเลและชายฝง แยกสวน ขาดการบรณาการในการบรหารจดการระหวางหนวยงานตางๆ จานวน

มาก ตางหนวยงานมนโยบาย กฎหมาย มาตรการในการดาเนนงานตามภารกจของแตละ

หนวยงานตนสงกด ในบางกรณนโยบายไมเกอกล ขดแยงกน การดาเนนกจกรรมขาดการยดโยง

กบสภาพปญหา ระบบนเวศท แตกตางในแตละพนท การทางานขาดการบรณาการตาม

ลกษณะเฉพาะของระบบนเวศ

110

4.3.2 ปญหาความทบซอนเชงสถาบนระหวางหนวยงานของรฐกบชมชน วถชวตและ

วฒนธรรม ซงสามารถแบงไดหลายประการดงน

4.3.2.1 ความทบซอนกนในเชงแนวคด

ความทบซอนกนในเชงแนวคดระหวางหนวยงานของรฐกบชมชน เปนปญหาทม

ความสาคญมากเพราะถอเปนจดเรมตนของปญหาความทบซอนเชงสถาบนระหวางหนวยงานของ

รฐกบชมชน วถชวตและวฒนธรรม ประการอนๆ ตามมา สาหรบชมชนชาวประมงพนบาน

ทรพยากรชายฝงมฐานะเปนรากฐานของชมชนและรากฐานแหงชวต ซงหมายถงทรพยากรท

เกอหนนการมชวตอยางสนตสข โดยถอหลกการจดการอยางมสวนรวม ภายใตหลกการน การใช

ทรพยากรจงตองคานงถงผลกระทบทจะเกดขนตอคนในชมชนและคานงถงการมทรพยากรไวใช

อยางย งยนในเวลาเดยวกน

แตสาหรบการจดการทรพยากรของรฐ รฐจะมองเหนคณคาของทรพยากรแตใน

รปของสนคา และในแงเศรษฐกจ โดยคดวาทรพยากรมไวสาหรบตอบสนองการเตบโตทาง

เศรษฐกจตามแนวทางทรฐกาหนด รฐจงเขาควบคมและจดการ โดยไมสนใจวาชมชนจะไดรบ

ผลกระทบจากการใชทรพยากรดงกลาวอยางไร จงอาจเรยกไดวา การจดการของรฐไดทาให

ทรพยากรในฐานะรากฐานของชวตและชมชน กลายเปน ทนทางเศรษฐกจ ทคานงถงแตการ

เตบโตของเศรษฐกจ หนวยงานราชการนาโดยกรมประมงไดมงเนนสนบสนนการพฒนาเรอและ

เครองมอทสามารถจบสตวนาใหไดปรมาณมากทสด โดยขาดมตการมสวนรวมในการจดการ และ

ความย งยนในการใชทรพยากร แนวคดเรองการมองทรพยากรธรรมชาตเปนสนคาไดสะทอน

ออกมาอยางชดเจนในนโยบายทเกยวกบทรพยากรตางๆ ในชวงป พ.ศ. 2547-2550 โดยเฉพาะ

นโยบายแปลงสนทรพยเปนทนและโครงการ Sea Food Bank ของรฐบาลในสมยนน

การกาหนดแผนการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ถกกาหนดใหเดนตาม

แนวทางเศรษฐกจทนนยมเสร ดวยการขยายการลงทนของรฐ และสงเสรมการลงทนของเอกชน

เพอสรางความเตบโตและความเขมแขงทางเศรษฐกจ ปญหาสาคญของการพฒนาเศรษฐกจและ

สงคมทผานมาคอ การใชยทธศาสตร “การพฒนาแบบไมสมดล” โดยใหความสาคญกบการ

เจรญเตบโตของภาคอตสาหกรรม พาณชยกรรม และการบรการ ดวยการใชภาคเกษตรกรรม

หรอภาคชนบท เปนฐานคาจนการเตบโต ภายใตยทธศาสตรเชนนจงทาใหเกดแผนการ โครงการ

ตลอดจนระบบกฎหมาย ซงเปนการแยงชงทรพยากรธรรมชาตจากชนบทโดยตรง

4.3.2.2 ความทบซอนกนในเรองสทธในการจดการทรพยากรชายฝง

ความทบซอนกนในเรองสทธในการจดการทรพยากรชายฝงเปนปญหาเชงอานาจ

ในการจดการทถกผกขาดและรวมศนยอานาจโดยรฐ ซงเกดจากมายาคตทวา รฐ คอองคกรทเปน

111

กลาง และสามารถจดการทรพยากรไดอยางมประสทธภาพสงสด ภายใตอานาจการจดการแบบ

เบดเสรจ ไดมการบญญตกฎหมายตามหลกการและวธการของรฐ เพอควบคมและกากบการ

จดก า รท รพ ย า ก ร ม ก า รจดต ง หนวย ง า น กา กบ ดแล ท รพ ย า ก รแตล ะ ป ระ เภท ทา ใ ห

ทรพยากรธรรมชาตซงมความสมพนธเกอกลกน ถกแบงแยกอยภายใตสงกดหนวยงานในระบบ

ราชการทแยกสวนไมประสานเชอมโยงกน

การผกขาดและรวมศนยอานาจของรฐในการจดการทรพยากร ในขณะท

สงคมไทยมชมชนทองถนดารงชวตดวยการพงพาธรรมชาตมาเปนเวลานาน จงเทากบเปนการกด

กนสทธในการมสวนรวมในการจดการทรพยากร ทงนกระบวนการยดอานาจการจดการของชมชน

มาสรฐ เกดขนอยางเปนขบวนการ นบจากการใชกฎหมายเปนเครองมออาญาสทธตอการจดการ

ทรพยากรของรฐ ไดเขาแทนทการจดการทรพยากรตามหลกประเพณของชมชน ยดมนความร

แบบวทยาศาสตร ทถอวาเปนความรทเปนกลางและถกตองทสดเพยงอยางเดยว เปนแนวคดหลก

ในการจดการทรพยากรทงมวล

ความรและภมปญญาพนบานถกทาใหกลายเปนความงมงาย จนกระทงหนวยงาน

รฐในการจดการทรพยากรไดเขามาทาหนาทแทนทสถาบนชมชนจนในบางยคสมยสถาบนชมชน

หมดความสาคญลงไป ในภาวะเชนนชมชนทองถนจงถกปดกนไมใหเขาถงการดารงชวตโดย

พงพาธรรมชาตตามปกตสข ในบางพนทขนทรนแรงกวานนกคอรฐไดปฏเสธการมตวตนของ

ชาวบานทมภมปญญาทองถน

ภายใตระบอบสทธแบบเดดขาดของรฐในการจดการทรพยากรยงปรากฏวา รฐได

ใชวธการในการจดการทมลกษณะยดมนอยกบหลกการจดการแบบสองขวอยางตายตว โดยดาน

หนงใหความสาคญกบ การควบคมและจดการโดยรฐ (State Control) อกดานหนงกใหความสาคญ

กบการควบคมและจดการโดยเอกชน (Private Control) โดยทภายใตหลกการควบคมและจดการ

โดยรฐ พบวาการจดการทรพยากรแททจรงแลวเปนการขยายพนทอาณาเขตของรฐ ดงทผานมาม

การประกาศพนทปาสงวนแหงชาต อทยานแหงชาต พนทอนรกษตางๆ

สวนในกรณการควบคมและจดการทรพยากรโดยเอกชน กพบวารฐไดรบรอง

สทธการควบคมและจดการของเอกชนอยางไรการควบคม ดงนนในบรบทของการเจรญเตมโตทาง

เศรษฐกจและสงคม ทรพยากรจงกลายเปน “สนคา” อยางสมบรณแบบ การยดมนในหลกการ

จดการแบบสองขวอยางตายตว โดยมองเหนแตการจดการโดยรฐ และเอกชน แตกลบมองขามการ

จดการโดยชมชน ยงนาไปสแนวคด การจดการทรพยากรโดยกลไกตลาด

เมอมการพฒนาประเทศตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตต งแตตน

ทศวรรษ 2500 เปนตนมา ชมชนตางๆ ในชนบทถกเชอมโยงเขาสระบบเศรษฐกจและการพฒนา

112

ของรฐมากขนเปนลาดบ การพฒนาแบบใหมทเนนความเตบโตทางเศรษฐกจมผลสาคญททาใหรฐ

พยายามเบยดขบชมชนออกมาจากการควบคมดแลทรพยากรตามหลกการสทธชมชน เพราะ

ประการแรก รฐสนบสนนอยางเตมทในการนาทรพยากรธรรมชาตขนมาแปรเปนมลคาทาง

เศรษฐกจ รวมท งการยอมสญเสยทรพยากรธรรมชาตเพ อสรางโครงสรางพนฐานใหแก

ภาคอตสาหกรรม ดงนนจงเหนภาพทนายทนทงในและตางประทศไดรบสทธในการขดแร จบ

สตวทะเล ตดไม ฯลฯ เพอสรางความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ ประการทสอง รฐดาเนนนโยบาย

ดวยการกระตนในภาคเอกชนเพมพลงการผลต ดวยการสนบสนนในเรองทรพยสนเอกชน

ประการทสาม รฐตองการเขาไปดแลทรพยากรธรรมชาตดวยหลกวชาทไดรบอทธพลมาจาก

ตะวนตกในลกษณะทวา สามารถใชทรพยากรใหมประโยชนมากทสด ในขณะทยงสามารถ

อนรกษสวนทสาคญหรอทจาเปนไวได รฐจงเขาไปดแลทรพยากรธรรมชาตทกชนด ในขณะท

ผลกดนใหชมชนออกมาจากการดแลและใชประโยชนจากทรพยากรทพวกเขาดแลและใชมาอยาง

ยาวนานอยกอนแลว

จากทกลาวมาสอดคลองกบฟรานซส ครสต นกเศรษฐศาสตรชาวสหรฐอเมรกา

ซงเขยนบทความลงตพมพในนตยสารซเรสขององคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต ระบ

วา “ชมชนประมงมระบบการจดการทรพยากรของชมชนอยแลว แตนาเสยดายวาระบบเหลาน

กาลงสญหายหรอถกทาลายลงดวยปจจยตางๆ เชน กระแสเศรษฐกจพาณชย ซงทาใหคนมงแต

ผลประโยชนระยะสนมากกวาสนใจผลกระทบตอชมชน ทผานมาทงรฐบาลและหนวยงานพฒนา

ไดสนบสนนการพฒนาททาลายระบบการจดสรรของชมชนแบบดงเดม โดยไมตระหนกวามระบบ

ประมงชมชนอยแลว หรอระบบดงกลาวมประโยชนอยางไร” (วฑรย ปญญากล, 2547: 41-42)

4.3.2.3 ความทบซอนกนระหวางโครงการหรอนโยบายของรฐกบวถชวต

วฒนธรรมของชาวประมงพนบาน

ตงแต พ.ศ. 2537 เปนตนมา รฐเรมปรบเปลยนแนวคดในการจดการทรพยากร

ชายฝง จากเดมทรฐบรหารจดการแบบเบดเสรจมาเปนการกระจายอานาจการจดการทรพยากร

ใหแกชมชน รฐมแนวคดจะทาใหทะเลมเจาของ เนองจากมองวาทะเลเสอมโทรมเพราะไมม

เจาของ จงมแนวคดวาจะใหชมชนดแลทะเลหนาบานกนเอง โดยกาหนดใหพนททะเลหนาบานเปน

กรรมสทธของชมชนนน โดยดาเนนการผาน “โครงการการจดการทรพยากรประมงชายฝงโดย

ชมชนประมง” (Territorial Use Rights in Fisheries หรอ TURFs) หรออกชอหนงคอ “สทธ

หนาบาน” หรอ “ทะเลชมชน” ซงเปนโครงการนารองของรฐทจะนาไปสการปรบใชแนวคดเรอง

“ระบบสทธประมงชายฝง” ทเปนระบบการจดการทรพยากรชายฝงรวมกนระหวางรฐกบชมชน

โดยมหลกการพนฐาน คอ เปลยนระบบกรรมสทธทรพยากรประมงจากเดมทเปนสมบตของรฐให

113

กลายมาเปนสมบตของชมชน หรอใหชมชนเปนเจาของ และเปนการเปลยนวธการทาประมงจาก

แบบเสรทใครจะจบสตวนาเทาใดทไหนกได มาเปนการทาประมงแบบควบคม ซงจะมการ

ควบคมจานวนชาวประมงดวย โดยรฐจะเปนผกาหนดขอบเขตการเปนเจาของทรพยากรของแตละ

ชมชน ระบบดงกลาวนชาวประมงจะไมสามารถขามไปทาประมงในเขตของหมบานอนได ถา

หมบานนนไมอนญาต อกทงรฐยงเปนผกาหนดวาผใดมสทธในการใชประโยชนจากทรพยากร

ชายฝงทวาน (กงวาลย จนทรโชต, 2541) และยงมขอกาหนดอกวา แตละคนตองมเครองมอประมง

เพยงชนดเดยว เชนชวประมงคนใดจบปลาทกตองจบปลาทตลอดป จบกงกตองจบกงตลอดป ใคร

ตกเบดกตองตกเบดเพยงอยางเดยว โดยตองการใชแนวทางนแกปญหาความขดแยงระหวาง

ชาวประมงพนบานกบประมงพาณชย เนองจากหลงจากทเรอประมงพาณชยไดประสบปญหาการ

ทาประมงและบางสวนไดหนมาลกลอบทาประมงในเขต 3,000 เมตรจากชายฝงเพอลดตนทน ได

กอใหเกดความเดอดรอนตอชาวประมงพนบาน เพราะไดทาลายเครองมอประมงของชาวประมง

พนบานและสรางความเสอมโทรมใหแกสตวน าเปนอยางมาก อยางไรกตามสาหรบชมชน

ชาวประมงพนบานซงดแลรกษาทรพยากรอยเองแลวเหนวาหลกการของโครงการหรอระบบ

ดงกลาวเปนสงทยอมรบไมได เพราะไมสอดคลองกบระบบนเวศทะเล วถชวตสตวน า ความคด

ความเชอ วฒนธรรมแบงปนของคนทะเล และระบบการทาประมงของชาวประมงพนบานทมมา

อยางยาวนานหลายประการดวยกน ประการแรก การแบงหรอจากดเขตการทาประมงไมสามารถ

กระทาไดเพราะชาวประมงพนบานมความเชอวา ทะเลและทรพยากรในทองทะเลเปนของ

สวนรวม ทะเลเปนสงทใครจะยดไปเปนเจาของไมได เปนแหลงประกอบอาชพในแนวทางท

ย งยนของทกคน หรอจะทากจกรรมใด ๆ ในพนททะเลนานน าหรอทอยอาศยของสตวน าได แต

ตองไมใชเครองมอททาลายทรพยากรและสตวน า ไมขดกบระเบยบ ขอบงคบ ศลธรรมอนดของ

ชมชน หรอเกดผลกระทบตอทรพยากร ชาวประมงพนบานเรยกรองสทธในการดแลรกษาและ

จดการทรพยากร ไมใชขอแบงทะเลหรอทจบสตวน าเพอมอบเปนสมบตของชมชนใดโดยเฉพาะ

และแหลงทาการประมงของชาวประมงพ นบานน นไมแนนอน ขนอยกบฤดกาลและ

สภาพแวดลอม ยกตวอยางเชน วนหนง กงอาจชกชมในบรเวณหนง แตอกวนหนงอาจยายไปท

บรเวณอน และวนเวยนกนอยอยางน การกาหนดเขตประมงชมชน แสดงวาชาวประมงประเภท

อวนลอยกง ตองรอจนกวากงจะเขามาอยในพนทของตน จงจะออกทาการประมงได การจากดเขต

ยงเพมความยงยากและลอแหลมอยางยงทอาจจะเกดความขดแยงขนระหวางชมชนชาวประมง

พนบานดวยกนเอง ประการถดมา การจากดชนดของเครองมอประมงไมสามารถกระทาไดเพราะ

ทรพยากรสตวน าจะเปลยนแปลงไปตามฤดกาล ไมใชมสตวน าเพยงชนดเดยวอยตลอดเวลา ตาม

แนวคดของกงวานย จนทรโชต (2541) ทมแนวคดทจะทาใหทะเลมเจาของ นอกจากนชาวประมง

114

พนบานยงเหนวาแนวทางดงกลาวไมสามารถแกไขปญหาความเดอดรอนจากการลกลอบเขามาทา

การประมงอยางผดกฎหมายของเรอประมงพาณชยได

คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต (2547: 74-75) อางถงการศกษาผลกระทบ

ของโครงการ Sea Food Bank ทมพนททะเลและทรพยากรชายฝง โดยคณะทรพยากรธรรมชาต

มหาวทยาลยสงขลานครนทร พบวาโครงการดงกลาวไมเพยงไมชวยลดปญหาการทาประมงแบบ

ทาลายลางแลว ยงอาจสรางแรงกดดนใหมการจบปลาเลกมาเปนอาหารในการเพาะเลยงสตวน ามาก

ขน ทสาคญโครงการนยงเปนการทาลายวถการใชทรพยากรแบบรวมหม และทาใหเกษตรกรราย

ยอยทไมสามารถทาการประมงเชงพาณชยได ตองสญเสยทดนใหแกผไดรบสทธรายใหญ และได

เสนอแนะวาควรจะยตโครงการดงกลาวเสย

โครงการตอมาคอโครงการพฒนาฐานการผลตอาหารทะเลของประเทศหรอซฟด

แบงค (Sea Food Bank) เกดขนมาภายใตนโยบายแปลงสนทรพยเปนทน (Assets Capitalization)

นโยบายนเนนการแปรสนทรพยหรอทรพยากรในรปแบบตางๆ ใหเปนสงทมคาทางการเงน ใน

ทานองเดยวกน โครงการพฒนาฐานการผลตอาหารทะเลของประเทศ (Sea Food Bank) หรอ

นโยบายแปลงทะเลเปนทน เปนการออกใบอนญาตในการครอบครองพนทชายฝงเปน “โฉนด

ทะเล” ใหชาวประมงมาทาการเพาะเลยงสตวฯตามระบบเกษตรกรรมแบบพนธสญญา โดยสทธ

ในการครอบครองพนทสามารถเปลยนมอได กลาวอกนยหนงกคอเปนนโยบายพฒนาการ

เพาะเลยงในทะเล ทตองการเปลยนระบบสทธสาธารณะหรอระบบการจดการรวมกนของทองถน

เดมไปใหบคคลซงมสทธแบบปจเจก

อยางไรกด โครงการดงกลาวขดแยงกบความคด ความเชอของชาวประมงพนบาน

ทวาการแบงหรอจากดเขตการทาประมงไมสามารถกระทาไดเพราะชาวประมงพนบานมความถอ

วา ทะเลและทรพยากรในทองทะเลเปนของสวนรวม ทะเลเปนสงทใครจะยดไปเปนเจาของไมได

นอกจากน นโยบายรฐไมไดมการสนบสนนและสงเสรมการทาประมงพนบาน

ในขณะทชาวประมงพนบานมจตสานกในการอนรกษทรพยากรชายฝง เพราะเปนรากฐานแหงชวต

ของพวกเขา ซงแสดงใหเหนถงศกยภาพของผทดแลรกษา และศกยภาพการผลตสตวน าของ

ทรพยากรชายฝงทเพมทวขนอนเนองมาจากการอนรกษและใชประโยชนทรพยากรชายฝงอยาง

ย งยนโดยชาวประมงพนบานมบทบาทสาคญ แตกฎหมายและนโยบายของรฐไมไดเออและ

สนบสนนสงเสรมอยางแทจรง จงทาใหการบรการจดการทรพยากรชายฝงไมเดนหนาขยายไปส

ชมชนทกชมชนทอยตดกบทรพยากรชายฝงในประเทศไทย

115

4.3.2.4 ความทบซอนกนของกฎหมายกบวถชวตของชาวประมงพนบาน

ทรพยากรในมมมองของกฎหมาย มองขามมตในเชงคณคาและวฒนธรรมของ

ทรพยากรตามความเขาใจของทองถนตางๆ ดวยเหตน ท งในบทบญญตและในการบงคบใช

กฎหมาย จงมกไมคอยยอมรบจารตทองถน ในฐานะเปนกฎเกณฑอยางหนงทเปนทางเลอก

สาหรบการจดการทรพยากร ทงๆ ทมบทบญญตไวในกฎหมายอยบางแลวกตาม เพราะหลกการ

สาคญทแฝงอยในการบงคบใชกฎหมายนนยดมนอยกบระบบความรแบบหนง ซงเนนการจดการ

เพอเปาหมายทางเศรษฐกจเชงพาณชยและการอนรกษเปนสวนใหญ แตกลบไมใสใจกบระบบ

ความรอนๆ ของทองถน (อานนท กาญจนพนธ, 2543: 78) ผลทตามมากคอ หลกการตางๆ ใน

กฎหมายถกนามาใชเพอผลประโยชนของคนบางกลมในสงคมเทานน ขณะทเรมหางไกลจากสภาพ

ความเปนจรงในสงคมมากขนทกท ดงจะเหนไดวา กฎหมายทเกยวกบทรพยากรทมอยมกจะไม

สามารถนามาใชเปนหลกเพอจดการและแกไขปญหาการทาลายทรพยากรไดอยางจรงจง

กฎหมายทถอวาสาคญและมผลกระทบตอวถชวตของชมชนทเคยพงพาทรพยากร

จากทะเล ไดแก กฎหมายทกาหนดเขตอนรกษตางๆ ไมวาจะเปนเขตอทยานแหงชาต ตาม พ.ร.บ.

อทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 เขตปาสงวน ตาม พ.ร.บ. ปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507 เขตรกษาพนธ

สตวปา ตาม พ.ร.บ. สงวนและคมครองสตวปา พ.ศ. 2535 ในบรรดากฎหมายเหลาน ฉบบทสาคญ

ทสดและมผลกระทบตอชมชนทองถน โดยเฉพาะชมชนประมงประมงพนบานตามแนวชายฝงก

คอ พ.ร.บ. อทยานแหงชาต ทงนเนองจากบางครงการประกาศพนทหามทาการประมงเปนการ

ขดแยงกบวถชวตและวฒนธรรมทองถนทาใหไมสามารถปฏบตไดจรง เชนการประกาศเขต

อทยานแหงชาตทางทะเลซงการทาประมงในพนทนนเปนความผด แตในความเปนจรงมประชาชน

จานวนมากอยอาศยและทาประมงในพนทดงกลาวมากอนการประกาศเขตอทยานแหงชาตทาง

ทะเลนนเสยอก กอใหเกดความขดแยงระหวางชมชนกบเจาหนาทของรฐเนองจากกฎหมายท

ออกมามลกษณะเปนการสงการจากสวนกลาง โดยมไดคานงถงความเปนจรงหรอผลกระทบท

กฎหมายมตอการดารงชวตของชมชน ผลกคอชมชนไมมทางเลอกนอกจากยอมเสยงกระทาผด

กฎหมาย และทาการประมงในเขตอทยานแหงชาตตอไป

4.3.2.5 ความทบซอนกนของระบบกรรมสทธของรฐ ระบบกรรมสทธของเอกชน

กบระบบกรรมสทธของชมชน

รฐดาเนนการอางกรรมสทธเหนอทรพยากรประมงและชายฝง โดยรฐไดสถาปนา

ระบอบกรรมสทธรฐและระบอบกรรมสทธสวนบคคลขน ระบอบกรรมสทธรฐไดใหสทธและ

อานาจแกรฐอยางเบดเสรจในการควบคม ดแล และจดสรรการใชประโยชนจากทรพยากร โดยรฐ

ไดออกกฎหมายซงสวนใหญเกยวของกบการควบคมและจากดหนวยการทาประมงโดยการจด

116

ทะเบยนเรอและเครองมอประมง การจากดสทธการเขาทาการประมง การจากดความสามารถใน

การจบสตวนาของหนวยทาการประมง ขณะทระบอบกรรมสทธสวนบคคลใหสทธและอานาจแก

ปจเจกบคคลในการครอบครองและใชประโยชนเหนอทรพยากรอยางเสร ซงสงผลกระทบตอ

ชมชนทองถนอยางลกซงกวางขวาง เพราะกอนการสถาปนาระบอบกรรมสทธทงสองประเภท

ชมชนทองถนมระบอบกรรมสทธตามประเพณซงซบซอนและหลากหลาย และไมสามารถแยกจาก

กนไดอยางเบดเสรจเดดขาด โดยเฉพาะอยางยงชมชนทองถนใหความสาคญกบระบอบกรรมสทธ

รวมเหนอทรพยากรสวนรวม ซงระบอบกรรมสทธสมยใหมไมมทางใหได ฉะนน หลงจากท

ระบอบกรรมสทธรฐรวมทงระบอบกรรมสทธสวนบคคลขยายตวไปสชมชน ชมชนทองถนจง

ไดรบผลกระทบในหลายลกษณะ เชน การสญเสยพนททากนและทรพยากรสวนรวมซงเปนแหลง

ยงชพทสาคญ ความขดแยงทงระหวางรฐกบชมชนทองถน รวมทงภายในชมชนทองถน ความ

เสอมถอยของสถาบนและองคกรการจดการทรพยากรของชมชนทองถน ฯลฯ

ยกตวอยางเชน ในชวงป พ.ศ. 2490 ไดมการประกาศใชพระราชบญญตการ

ประมง พ.ศ. 2490 โดยรฐไดรวบอานาจในการจดการทรพยากรทางทะเลไวเพยงผเดยว และให

ความสาคญกบปจเจกบคคลในการเขาถงและใชทะเล โดยมไดผกพนอยกบชมชน ดวยจะเหนได

จากการกาหนดเขตจบสตวนาเปน 4 เขต คอ ทรกษาพนธสตวนา ทวางประมล ทอนญาต และท

สาธารณประโยชน นอกจากทรกษาพนธสตวน าแลว นอกเหนอจากนนลวนเปนททพจารณาให

เขาถงโดยปจเจกบคคลทงสน แมแตทสาธารณประโยชน กบญญตไววาเปนทจบสตวนา ซงบคคล

ทกคนมสทธทาการประมงและเพาะเลยงสตวน าได และทงหมดนนรฐโดยเจาหนาทของรฐเปนผ

ควบคมดแลใหเปนไปตามขอกาหนดของกฎหมาย ซงเสมอนเปนการตดบทบาทของชมชนซงม

สวนสาคญในการจดการทรพยากรในทะเลมาตงแตอดตออกไป

จากปญหาความทบซอนเชงสถาบนดงกลาวสงผลใหพนท 3,000 เมตรจากชายฝง

กลายเปนพนททไมมหนวยงานใดอยากรบผดชอบ จงเปนพนทเรอประมงพาณชยลกลอบเขามาทา

ประมงเปนประจา จนกอใหเกดผลกระทบตอชมชนและสภาพแวดลอมอยางรนแรง

4.4 ปญหาการลกลอบทาประมงของเรอประมงพาณชยในเขต 3,000 เมตร

แตเดมการทาประมงบรเวณชายฝงจะเปนการทาประมงของเรอประมงขนาดเลกทไม

สามารถออกจากฝงไปทาประมงในทะเลทไกลออกไปจากฝงได เรอประมงพาณชยทมกาลงในการ

ผลตสงกวา มกจะทาประมงหางฝงออกไป บางครงอาจไกลถงนานน าตางประเทศ แตจากการ

ประกาศเขตเศรษฐกจจาเพาะ (Exclusive Economic Zone) และบงคบใชกฎหมายในเขตดงกลาว

117

ในชวงปพ.ศ. 2513 ของประเทศเพอนบานเปนตนมา สงผลใหพนทการทาประมงของไทยลดลง

เรอประมงพาณชยจานวนมากถกผลกดนใหกลบเขามาทาประมงในเขตนานน าไทย และประกอบ

กบสถานการณปจจบนทราคานามนเชอเพลงเพมสงขน ทาใหเรอประมงไมสามารถออกไปทาการ

ประมงในระยะทางไกลได ตองหนมาทาประมงในบรเวณชายฝง อกทงโดยธรรมชาตของสตวน า

นน ในวยออนหรอสตวนาขนาดเลกจะหากนบรเวณใกลชายฝง ทาใหบรเวณดงกลาวมความชกชม

ของสตวน ามาก ประกอบกบสถานการณของการประมงทะเลทประสบปญหาความเสอมโทรม

ของทรพยากรสตวน าทาใหเกดการแขงขนกนจบสตวน ามากขน เมอบรเวณทหางฝงออกไปไมม

สตวน าใหจบ แตบรเวณชายฝงโดยเฉพาะเขตอนรกษ 3,000 เมตร มทรพยากรสตวน าชกชม อน

นามาซงคาตอบแทนทสงขน จงเปนแรงจงใจใหเรอประมงพาณชยเสยงลกลอบเขามาทาประมงใน

เขต 3,000 เมตร ทงทบรเวณดงกลาวมกฎหมายกาหนดหามไว ดวยเหตนทรพยากรทางทะเลและ

ระบบนเวศพนทองทะเลในเขต 3,000 เมตร จงถกทาลายลงเนองจากการทาประมงดงกลาว

ลกษณะของการลกลอบทาประมงในเขต 3,000 เมตร ซงเปนการทาลายระบบนเวศพนทอง

ทะเล จะเปนการใชเรอขนาดใหญลกลอบเขามาทาประมงในตอนกลางคน ซงสวนใหญหนวยงาน

ภาครฐเองไมสามารถจบกมผกระทาความผดมาดาเนนคดได ซงเรอประมงพาณชยสวนใหญท

ลกลอบเขามาทาประมงในเขต 3,000 เมตรจากชายฝงมกจะมเรอดงตอไปน

4.4.1 ชนดของเรอประมง

4.4.1.1 เรออวนลาก

ในป พ.ศ. 2503 ไดมการนาเครองมออวนลากจากประเทศเยอรมนเขามาทดลอง

ทาการประมงในประเทศไทยเพอทดลองจบปลาหนาดน (Demersal Fish) คณะผเชยวชาญจาก

เยอรมนไดทาการทดลองดงกลาวเปนเวลาประมาณ 4 เดอน ผลปรากฏวาเครองมออวนลาก

สามารถจบปลาหนาดนไดเปนจานวนมาก จงเกดความนยมใชเครองมอดงกลาวอยางแพรหลาย

การตอเรอประมงอวนลากจงเพมจานวนขนเรอย ๆ และขยายออกไปทาการประมงทวอาวไทย

ตลอดจนทะเลฝงอนดามน

เครองมออวนลากเปนเครองมอทาประมงทสาคญทสดของการประมงไทย เพราะ

เปนเครองมอทจบสตวน าไดทกชนด เครองมออวนลากเปนเครองมอทนยมใชมากทสดในการทา

ประมงพาณชย นยมใชกนมากทงฝงอาวไทยและฝงอนดามน แตในฝงอาวไทยมทองทะเลท

ราบเรยบกวาจงทาใหการใชเครองมออวนลากทาไดสะดวก อวนลากเปนเครองมอทใชอวน

ลกษณะคลายถงขนาดใหญ ถวงดวยลกหน จบสตวน าโดยการลากจงอวนใหเคลอนทไปขางหนา

สตวน าทอยหนาปากอวนจะถกกวาดตอนเขาไปในถงอวน

118

ลกษณะของการทาลายทรพยากรคอ อวนลากเปนเครองมอประมงททาลายพช

และสตวหนาดนพนทองทะเล ตาอวนทเลกและถจบสตวน าโดยไมแยกประเภท วยและขนาด การ

ครดหนาดนพนทองทะเล ทาลายระบบนเวศพนทองทะเล แหลงอาศยของสตวน า ทาลาย

สงแวดลอม หญาทะเล ทาลายปะการง รวมทงทาลายเครองมอประมงของผอน การลากอวน

เปรยบเสมอนเปนการกวนใหนาทะเลแถบนนขนจนไมเหมาะแกการวางไขและอนบาลสตวเลก อก

ทงทาลายระบบนเวศของพนทะเลไปอยางยอยยบ ซงกไมตางอะไรจากเรออวนรน

อวนลากทใชอยในประเทศไทย และแบงตามวธการทาประมง แบงออกเปน 4

ชนด โดยเครองมอทง 4 ชนดเปนอวนลากหนาดน ไดแก

1) อวนลากคานถาง เปนอวนลากขนาดเลกและเปนตนแบบของอวน

ลากชนดอน ๆ อปกรณทสาคญทสดคอ คานถางหรอขอ ใชสาหรบถางปากอวน สวนใหญแลวทา

ดวยเหลกยาวประมาณ 2-4 เมตร สตวน าทจบไดจากอวนชนดนสวนใหญคอ กง ดงนนขนาดของ

ตาอวนจงมขนาดเลก วธทาประมงคอ เมอถงแหลงประมงของการใชเครองมอประเภทนคอ

บรเวณทนาตนและพนทะเลเปนโคลน อวนทง 2 ปาก จะแขวนกบคนถางซงจะกางออก อวนจะถก

ปลอยลงนา ผอนตามความยาวของสายลากในขณะทเรอแลนไปขางหนา จากนนอวนจะถกกขนมา

บนเรอเพอถายสตวนาออกจากถงอวน

2) อวนลากแผนตะเฆ อวนลากชนดนเปนทนยมกนมากในประเทศไทย

แผนตะเฆจะเปนตวทาหนาทถางปากอวนออก โดยทวไปอวนลากทใชในประเทศไทย ตวอวน

ประกอบดวยอวน 2 ผน คอผนลางและผนบน ลกษณะของปากอวนจะกางออกคลายรปไข เมอมอง

จากทางดานหนาปกอวนทง 2 จะยนยาวออกไปทางดานหนาเพอเพมพนทในการจบปลาและนา

ปลาเขาสถงอวน อวนลากแผนตะเฆจะมทงชนดทเปนอวนลากกงและอวนลากปลา โดยเรอลาก

แผนตะเฆทใชลากกงจะใชเรอทมความยาวประมาณ 8-เ6 เมตร ในการลากและขนาดของตาอวน

ตงแต 3-6 เซนตเมตร ลกษณะของแผนตะเฆจะเปนสเหลยมผนผาขนาดกวางต งแต 50-100

เซนตเมตร ยาวประมาณ 100-200 เซนตเมตร สวนอวนลากแผนตะเฆชนดจบปลา เปนเครองมอ

อวนลากทมขนาดใหญทสด ขนาดของเรอทใชลากยาวประมาณ 15-40 เมตร ความยาวของแผน

ตะเฆประมาณ 1-5 เมตร

3) อวนลากแคระ อวนลากชนดนมลกษณะคลายกบอวนลากแผนตะเฆ

แบบปรกต เพยงแตมคนถาง 1 ค บรเวณกลางลาเรอ คนถางนใชกางออกในขณะทลากอวน เพอชวย

ใหแผนตะเฆกางออกไดมากขน คนถางสามารถพบเกบไวขางเรอไดเมอไมใชทาการประมง

เครองมอชนดนสวนใหญอยในอาวไทยตอนบน ตงแตชมพรถงตราด สตวน าสวนใหญทจบไดคอ

กง

119

4) อวนลากค เปนการลากอวนโดยใชเรอ 2 ลา โดยทวไปจะเปนเรอลาก

คขนาดเลก ขนาดของเรอยาวประมาณ 18 เมตร หากเรอมขนาดใหญกวานจะเปนเรอลากคขนาด

ใหญ อวกลากคปรกตจะลากในเวลากลางวน เพราะสะดวกตอการวางอวนและกอวน แหลงทาการ

ประมงมอยทวไปท งอาวไทยและทะเลอนดามน ปลาสวนใหญทจบไดเปนปลาหนาดนและ

ปลาหมก

4.4.1.2 เรออวนรน

อวนรนแมยงไมมหลกฐานยนยนวาเรมมการใชเรออวนรนในทองทะเลไทยตงแต

เมอใด แตสนนษฐานวานาจะอยในราวป 2510 อวนรน เปนเครองมอประมงทใชอวนลกษณะคลาย

ถง ปากอวนประกอบกบคนรนตดต งบรเวณหวเรอ จบสตวน าโดยวธผลกไปขางหนาดวย

เครองยนตหรอแรงคน ใหเคลอนทในแนวราบอยางตอเนอง เพอใหสตวน าทอยดานหนาใกลปาก

อวนเขามาตดอยท กนถงอวน เครองมอประเภทน ปากอวนจะเปนสามเหลยมเอนตามคนรน

หลกการจบสตวนาเหมอนกบเครองมอประเภทอวนลาก มขอจากดคอ ไมสามารถทาการประมงใน

ระดบน าลกเกนกวา 15 เมตรได เวนแตจะใชคนรนและเรอทยาวมาก ขอจากดอกประการหนงคอ

ไมสามารถใชทาประมงบรเวณทพนทะเลมสงกดขวางใตน า ซงจะทาใหอวนฉกขาดได เครองมอ

ชนดนชาวประมงนยมใชกนอยางแพรหลาย โดยเฉพาะบรเวณทะเลใกลปากแมน า อาวน าตน และ

บรเวณชายหาดทมกงและเคยชกชม อวนรนทใชเรอกลผลกดนเครองมออวนใหเคลอนทขณะทา

การจบสตวน า เปนเครองมอทพฒนาขนมาจากอวนรนชนดทใชแรงคนทเรยกวา ระวะ หรอ ชป

สตวน าทเปนเปาหมายหลกของเครองมอชนดนคอ กงทะเลทกชนด ปลากะตกชนดตวแบน หมก

และเคย แตเนองจากปากอวนกางออกเปนรปสามเหลยมและเปดสงมาก จงทาใหจบสตวน าชนด

อน ๆ ทอาศยบรเวณเดยวกนไดดวย

ลกษณะของการทาลายพนทองทะเลบรเวณชายฝงของเครองมอประมงชนดน ม

ลกษณะเดยวกนกบเครองมออวนลาก คอเปนการจบสตวน าโดยไมแยกประเภท วยและขนาด การ

ครดพนทองทะเลกเปนการทาลายพชและสตวทะเล ตลอดจนสงแวดลอมใตทะเล และทาลาย

เครองมอประมงของผอน จานวนเรออวนรนในยคแรกยงมไมมากนกเนองจากอวนรนจบปลาเปด

ไดมากแตมตลาดจากด ประกอบกบสตวนายงราคาถก อกทงขณะนนยงไมมโรงงานปลาปน กระทง

ป 2513 เรมมโรงงานปลาปนขน เรออวนรนจงเพมมากขนตามลาดบ (ชมรมนกขาวสงแวดลอม,

2544: 59) สตวน าทจบไดโดยเรออวนรน 70 เปอรเซนตกจะเปนสตวน าทโตไมไดขนาด ในหนง

กโลกรมจะมลกปลาทอย 300 ตว ขายเปนปลาเปดปลาไกกโลกรมละ 3 บาท เทานนเอง แตถาให

โอกาสลกปลาทปลาเหลานมโอกาสโตขนอก 3 – 4 เดอน กจะเปนการเพมมลคาปลาทในทองตลาด

ซงเวลานราคากโลกรมละ 40.50 บาท จะเหนไดวาอวนรนเปนการใชเครองมอประมงททาลาย

120

มากมายมหาศาล ทางกรมประมงจงไดขนบญชไววา เรออวนรนเปนเรอททาลายลางอนดบหนงของ

ประเทศไทย (เลศชาย ศรชย, 2547: 250)

4.4.1.3 เรอคราดหอย

เรอคราดหอยจะใชเครองมอคราดหอยลกษณะคลายตะแกรง และใชเรอยนตลาก

ตะแกรงไปตามพนทะเลเพอขดแซะจบหอยทอยใตผวดน เรอคราดหอยมหลายชนด ทงเรอคราด

หอยแครง เรอคราดหอยลาย ซงถอวาเปนเครองมอประมงทมขนาดใหญทสดในบรรดาเครองมอ

ประมงประเภทคราด เรอแตละลาใชคราด 2 อน และคราดสารองอก 1 อน

วธการทาประมงคราดหอยทาไดทงกลางวนและกลางคน โดยเมอถงบรเวณทเปน

แหลงหอยกจะปลอยคราดอนแรกลงน า โดยปลอยสายลากยาวประมาณ 3-4 เทา ของความลกน า

คราดประมาณ 3-5 นาท ดวยความเรวเตมท แลวกคราดอนแรกขนจากน า จากนนปลอยคราดอนท

2 ลงไปคราดตอ ขณะทเทหอยทไดจากคราดอนแรกแลว กจะกคราดอนท 2 ขนมา พรอมกบปลอย

คราดอนแรกลงนาสลบกนไป หรออาจคราดพรอมกนทง 2 คราดกได

ลกษณะการทาลายระบบนเวศพนทองทะเลบรเวณชายฝงของเรอคราดหอยคอ

การคราดหอยเปนการพลกหนาดนพนทะเล เปนการทาลายทอยอาศยและทาใหสตวทะเลทอยใน

ดนตาย เปนการทาลายสงแวดลอม ในการคราดหอยลายหากมการคราดหอยลายในบรเวณแหลงใด

มาก ๆ ระบบนเวศนบรเวณนนจะฟนตวชากวาบรเวณอน เนองจากการฟนตวของทรพยากรหอย

ลายในแหลงเกาและการเกดของหอยลายในแหลงใหม ตองมความสมพนธกบสภาพแวดลอมเปน

สาคญ นนกคอระบบนเวศนพนทะเลทสมดล

สาหรบพนทตาบลทาศาลาเรอประมงพาณชยทลกลอบเขามาทาประมงในเขต

3,000 เมตรจากชายฝง ทถอเปนปญหาสาคญทสดคอ เรออวนรน เรออวนลากคขนาดใหญ และเรอ

คราดหอยลาย ซงเรอประมงพาณชยดงกลาวไดกอใหเกดผลกระทบหลายประการ

4.4.2 ผลกระทบจากการทาประมงของเรอประมงพาณชยในเขต 3,000 เมตร

เรอประมงพาณชยทลกลอบเขามาทาประมงในเขต 3,000 เมตรจากชายฝง ไดกอใหเกด

ผลกระทบในหลายๆ ดานดงตอไปน

4.4.2.1 ผลกระทบตอระบบนเวศ

การลกลอบทาประมงในเขต 3,000 เมตร ไมวาจะเปนการทาประมงอวนลาก อวน

รน หรอคราดหอย เปนการทาลายระบบนเวศพนทองทะเล ทาใหสภาพแวดลอมทางทะเลนนเกด

ความเสอมโทรม การทาลายระบบนเวศยอมสงผลตอหวงโซอาหารทอยในระบบนเวศนนโดย

ทวถงกน ยกตวอยางเชน แหลงพชทะเลซงเปนจดเรมตนของหวงโซอาหาร การใชเครองมอ

121

ประมงตามทกลาวมาเปนการทาลายแหลงพชใตทะเล เมอไมมพชหรอหญาทะเล กจะทาใหสตว

ทะเลทกนพชหรอหญาทะเลตายลง เมอเปนเชนนกทาใหสตวอนตายลงดวยเนองจากไมมอาหาร

4.4.2.2 ผลกระทบตอปรมาณทรพยากรสตวนา

ความเสอมโทรมของทรพยากรประมงของประเทศไทย มสาเหตหลกมาจากการ

ทาประมงในอดตทใหตอบแทนทางเศรษฐกจสง จงมผลทาใหการพฒนาประมงเปนไปอยาง

รวดเรว จนทาใหเกดการทาประมงมากเกนไป (Over Fishing) จากการเพมขนของจานวนและ

ประสทธภาพของเรอการทาประมงมากเกนไปและการทาประมงโดยใชเครองมอทมประสทธภาพ

ในการจบสตวน าสง เชน เรออวนลาก เรออวนรน เรอคราดหอย ซงทาลายพนดนใตทะเล เพราะ

เปนเครองมอทมงจบสตวน าหนาดน (Demersal Fish) เปนหลก ลกษณะการทาประมง เครองมอ

จะตองลากครดผวดนตลอดเวลา จงกลาวไดวาเปนเครองมอททาลายระบบนเวศพนทองทะเล

เพราะทาลายทงทรพยากรสตวน าและถนทอยอาศยของสตวน า และยงไปกวานนหากเปนการ

ลกลอบทาประมงในเขต 3,000 เมตร ซงมกฎหมายหาม และบรเวณดงกลาวถอไดวาเปนบรเวณทม

ความสาคญตอระบบนเวศพนทองทะเล เมอระบบนเวศทางทะเลถกทาลายมากขน ยอมสงผลตอ

ปรมาณสตวน า การทาประมงโดยใชเครองมอประมงททาลายระบบนเวศพนทองทะเล ไมวาจะ

เปนการใชอวนรน อวนลาก หรอการตราดหอยซงใชตะแกรงลากไปบนพนดนใตทะเล เปนการ

พลกหนาดนบรเวณนน ทาใหดนเสยเนองจากตะกอนดนและซากหอยหรอสตวชนดอนทตายจาก

การคราดหอย เชน ป ก ง เปนสารอนทรยซงจะถกยอยสลายโดยจลนทรยและแบคทเรย แตใน

กระบวนการยอยสลายดงกลาวจาเปนตองใชออกซเจนในปรมาณมากเพอการยอยสลาย ถาหากวา

ปรมาณออกซเจนไมเพยงพอ การยอยสลายจะทาไดชาลงและเกดกระบวนการรดวซเกลอซลเฟตทอ

ยในพนดน ทาใหน าทะเลเกดกาซไฮโดรเจนซลไฟตหรอแกสไขเนาจนสตวทะเลไมสามารถ

ดารงชวตอยได นอกจากนตะกอนดนจะทาใหการเคลอนทดานลางของน าชาลง ทาใหมปรมาณ

ออกซเจนทอยรอบ ๆไขของสตวนาลดปรมาณลง ไขจงไมเจรญเปนสตวน า อกทงการใชเครองมอ

อวนรน อวนลาก เรอคราดหอยทาการประมง ไมสามารถทจะแยกขนาดของสตวน าทโตเตมทหรอ

สตวน าทยงมขนาดเลกอยได หรอแมแตสตวชนดอนทอาศยอยแถบหนาดนเชน กง ป การทา

ประมงโดยใชเครองมอประเภทนกจะทาใหตดสตวอนขนมาดวย หรอสตวเหลานอาจตายไดจาก

การใชเครองมอททาลายหนาดน ซงเปนสวนหนงของระบบนเวศพนทองทะเลชายฝง ทาใหปรมาณ

สตวนาลดจานวนลง

4.4.2.3 ผลกระทบตอระบบเศรษฐกจ

พนทชายฝงมความสาคญตอเศรษฐกจ การทาประมงกมความสาคญ เนองจาก

สนคาประมงเปนสนคาททารายไดใหกบประเทศเปนจานวนมาก และประชากรในประเทศมความ

122

ตองการบรโภคอาหารทะเลในอตราสง หากไมมการทาประมงยอมตองสงผลตอเศรษฐกจอยาง

แนนอน ไมวาจะเปนราคาของสนคาประมงทสงขน รายไดทลดลงจากการสงออกสนคา พนท

ชายฝงยงมความสาคญในฐานะทเปนแหลงทองเทยวทดงดดนกทองเทยวททารายไดเขาสประเทศ

หากพนทชายฝงและทรพยากรทางทะเลของประเทศไทยถกทาลายลง กจะนามาซงความเสยหาย

ทางเศรษฐกจตอประเทศ

4.4.2.4 ผลกระทบตอวถชวตของชมชน

การทาลายทรพยากรชายฝงจากเครองมอการทาประมง กอใหเกดความเสยหายตอ

สงแวดลอมอยางมาก และผลกระทบจากการทสภาพแวดลอมถกทาลายกสงผลโดยตรงตอการ

ดารงชวตของมนษย ดงเชนกรณของชาวประมงพนบาน อ.ทาศาลา จ.นครศรธรรมราช ทตอง

ประสบกบปญหาจากการทมเรอคราดหอยขนาดใหญเขามาทาการประมงในระยะ 3,000 เมตร ทา

ใหชาวบานไมสามารถจะทาการประมงได เนองจากซากสตวทตายจากการคราดหอยจะพนอวน ทา

ใหเครองมอของชาวประมงพนบานเสยหาย ปญหาดนและน าทะเลเนาเสยเนองจากการคราดหอย

ทาใหสตวน าตาย ปรมาณสตวน าจงลดจานวนลง ชาวบานกไมสามารถจะประกอบอาชพประมง

ตอไปไดเนองจากไมมสตวน าใหจบ ตองอพยพยายถนฐานไปประกอบอาชพอน ซงโดยสวนใหญ

แลวชาวประมงพนบานมกจะไมมความรในการประกอบอาชพอน นอกจากการทาประมงทสบทอด

มาจากบรรพบรษ จงตองไปขายแรงงานในภาคอตสาหกรรม กอใหเกดปญหาแรงงานไรฝมอ และ

นอกจากการใชเครองมอประมงดงกลาวไดทาลายหนาดนบรเวณชายฝง ซงเปนการทาลาย

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมแลวนน ยงไดทาลายภมปญญาทองถนและวถชวตของชมชนท

ไดสบทอดมาจากบรรพบรษใหสญไป เนองจากไมสามารถทาประมงหรอใชชวตทเปนมาแตเดม

ตอไปได เนองจากการททรพยากรถกทาลายจนหมดสน

4.5 ววฒนาการการตอสของชมชนชาวประมงพนบานตอการลกลอบทาประมงของ

เรอประมงพาณชยในเขต 3,000 เมตรจากชายฝง

จากทกลาวมา จะเหนไดวา ชมชนประมงพนบานมรปแบบในการจดการทรพยากรชายฝง

โดยการกาหนดกฎหรอกตการวมกน ผานระบบสทธเพอเปนหลกประกนวา สมาชกของชมชน

สามารถทจะใชประโยชนและเขาถงทรพยากรไดอยางเสมอภาคกน และทรพยากรนนจะสามารถ

คงความอดมสมบรณตอไปถงรนลกรนหลานได โดยมมาตรการตรวจตราและควบคมเปนตวกากบ

หากแตกฎหรอกตการวมกนทชมชนกาหนดขนนนมจดออนอยในตว คอ ไมอาจตานทานกบ

อานาจทมาจากนอกชมชน ททงไมศรทธาและไมเหนความสาคญของระบบเหตผลทใชอยใน

123

ชมชน รวมทงมอานาจบงคบทเขมแขงกวา กลาวคอมอาจจดการกบเรอประมงพาณชยททาผด

กฎหมายดวยการลกลอบเขามาทาประมงในเขต 3,000 เมตรจากชายฝงได รวมถงกฎหมายประมง

เองกไมสามารถบงคบใชอยางไดผล ชาวประมงพนบานจงไดรบผลกระทบโดยตรงจากปญหา

ดงกลาว ไมวาจะเปนความเสยหายของเครองมอประมงทถกเรอประมงพาณชยดงกลาวทาลาย สตว

น าลดนอยลงเนองจากระบบนเวศถกทาลาย ชาวบานกไมสามารถจะประกอบอาชพประมงตอไป

ได เนองจากไมมสตวน าใหจบ จากผลกระทบดงกลาวชาวประมงพนบานจงลกขนจดการกบ

ปญหาดงกลาว ซงผวจยสามารถแบงววฒนาการการตอสของชมชนชาวประมงพนบานตอการ

ลกลอบทาประมงของเรอประมงพาณชยในเขต 3,000 เมตร ไดเปน 3 ชวง คอ

4.5.1 ชวงท 1 ตงแตทศวรรษ 2520 - พ.ศ. 2534

อาวทาศาลามความยาวประมาณ 15 กโลเมตร มลกษณะเปนดนเลน มทรพยากรอดม

สมบรณเนองจากมเทอกเขาและลาคลองหลายสายนาพาแรธาตตางๆ ทมประโยชนมาสะสมไว

บรเวณปาชายเลนและปากอาวทาศาลา บรเวณดงกลาวจงเปนถนทอยอาศยและขยายพนธของสตว

น าใหญนอยในทะเลเปนจานวนมาก นอกจากนชาวบานยงทาประมงแบบอนรกษ ทาใหพนทอาว

อนอดมสมบรณแหงนเปนอขาวอนาของคนทาศาลาตลอดมา

ตาบลทาศาลา มพนทตดชายทะเล 8 หมบาน จาก 15 หมบาน ประชาชนในพนทกวารอยละ

60 ประกอบอาชพประมง ชาวประมงพนบานทนนบถอศาสนาอสลาม ใชชวตอยางเรยบงาย โดย

ยดหลกคาสอนเกยวกบการจดการทรพยากรอยบทหนงกคอ ตองใชทรพยากรอยางมคณคา

ทรพยากรคอสงทพระเจาประทานมาให จงตองใชอยางมประโยชนมากทสด ผใดใชอยางฟมเฟอย

และทาลายลาง จะถอเปนคนบาปในศาสนาอสลาม

เครองมอประมงของชาวประมงพนบานเปนเครองมอขนาดเลก ใชเพอเลอกจบสตวน า

เฉพาะชนดและเฉพาะขนาด เลอกจบสตวน าตามแตละพนท ขนอยกบฤดกาล หรอจบตามฤดกาล

เชน อวนกงจบเฉพาะกงทไดขนาด อวนปใชจบปบางชนดเทานนเพราะตาอวนมขนาดใหญสตวน า

ขนาดเลกจงไมตดอวน การทชาวประมงพนบานจะเลอกใชเครองมอชนดใด จะตองเรยนร

ธรรมชาตของสตวน าชนดนนๆ รจกทศทางของน า เรยนรสภาพดนฟาอากาศ ดวยเงอนไขนเอง

สงผลใหสตวน ามโอกาสฟนตว ดวยเหตนจงเปนเครองมอทาการประมงอยางย งยนโดยมเงอนไข

ทางจารตประเพณคอยกากบ และสอดคลองกบความสมพนธของวถสงคมประมงพนบาน

การทาประมงในชวงตนของยคนยงไมมเครองทนแรง ใชวธพาย แจว หรอใชใบโดยอาศย

แรงลมเขาชวย สงอานายความสะดวกตางๆ ยงไมม ตองอาศยภมปญญาและความชานาญอยางมาก

ตอมาภายหลงจากมการสนบสนนนโยบายการประมงทะเลของรฐ ทาใหการประมงในอาวทาศาลา

124

เกดการเปลยนแปลง โดยในแตละหมบานมการปรบเปลยนการใชเครองมอประมงทมความ

ซบซอนมากขนทงชนดและขนาดของเครองมออปกรณ ในชวงแรกการใชเครองมอประมงยงคง

เปนการดดแปลงการใชเครองมอทไมแตกตางไปจากของเดมมากนก กลาวคอยงคงเปนการใช

เครองมอประมงขนาดเลกเปนสวนใหญ เนองจากปจจยทางดานเงนทนเปนหลก ภายหลงการใช

เครองมอแบบดงเดมคอยๆ ลดลงจานวนลง มการใชเครองมอสมยใหมเขามาแทนท เชน ใชเรอตด

เครองยนตแทนเรอแจว เรอพาย มการใชอวนไนลอนแทนอวนเชอกปาน เปนตน

จากการสงเสรมของรฐ ชมชนบรเวณอาวทาศาลาหลายชมชนเรมพฒนาและปรบเปลยน

เครองมอประมงของตนเองใหมประสทธภาพมากยงขน บางหมบานทมเงนทนสงไดปรบเปลยนไป

ทาอวนลาก หรออวนรนขนาดเลก และไดเขามาทาประมงในเขต 3,000 เมตรจากชายฝงเพราะเปน

เรอขนาดเลกไมสามารถออกไปทาการประมงในระยะไกลได แตเนองจากในขณะนนชาวประมง

พนบานยงไมทราบวาการเขามาทาการประมงของเรออวนรน อวนลาก ในเขต 3,000 เมตรเปนสงท

ขดตอกฎหมายและในขณะนนทรพยากรยงคงความอดมสมบรณอยมาก การทามาหากนยงไม

ฝดเคอง จงยงไมเกดความขดแยง แตเมอทรพยากรเรมลดลง ชาวประมงพนบานจบสตวน าได

นอยลง ประกอบกบรบทราบวาการกระทาดงกลาวเปนการกระทาทผดกฎหมาย จงกอใหเกดความ

ขดแยงกนอยางมากระหวางชมชน อนเปนสาเหตมาจากการใชเครองมอประมงคนละชนดกน เชน

หมบานททาประมงอวนลอยเชน บานสระบว และบานในถง จะมความขดแยงกบหมบานอนๆ ท

ทาประมงอวนลาก อวนรน

ชาวประมงพนบานแกปญหาอวนรน อวนลากทมาจากหมบานขางเคยงโดยการเจรจา

ขอรองแตกไมเปนผล ตอมาจงใชวธการประทวงและออกไปขบไลเรอทเขามาทาประมงในเขต

หมบานตน ทาใหเรออวนลาก อวนรน ขนาดเลกของหมบานขางเคยงไมคอยกลาเขามาทาประมง

ในเขตทะเลหนาบานของหม 5 บานในถง และหม 6 บานสระบว แตการดาเนนการดงกลาวของ

บานสระบว และบานในถง กทาใหหมบานอนไมพอใจ เกดเปนปญหาความขดแยงขนระหวาง

หมบาน ความขดแยงทเกดขนรนแรงถงขนาดทวา ในตอนนนชาวประมงพนบานบานในถงบางคน

ซงเปนแกนนาในการนาเรอออกไปขบไล ไมสามารถเขาไปในหมบานใกลเคยงซงสวนใหญทา

ประมงอวนลาก อวนรนไดเลย เนองจากเกรงวาจะไมปลอดภย อาจกลาวไดวาชวงนเปนชวงท

ตาบลทาศาลามความออนแอมากทสด เพราะเกดความแตกแยกขนระหวางสมาชกในชมชน

ตงแตป พ.ศ. 2530 เปนตนมา ชาวประมงพนบานเรมรบรถงความเสอมโทรมของ

ทรพยากรสตวน าเดนชดมากขน เมอเรมมเรออวนรนและอวนลากจากภายนอกพนทเขามาทาการ

ประมงในพนทชายฝงทะเลหนาบานมากขน มการรนและลากเอาเครองมอประมงของชาวบาน

หายไปหลายตอหลายครง ทรพยากรสตวนากเรมหายากขนเปนลาดบนบแตนน

125

เหตทเรอประมงอวนลาก อวนรนมกจะลากหรอรนเครองมอชาวประมงพนบานเสยหาย

นนคอนขางนาสนใจ เหตเพราะมองไมเหนกไมนาจะเปนไปได เนองจากสวนใหญจะมการทา

เครองหมายหรอสญลกษณเอาไวบรเวณทวางอยางเดนชด ทงยงอยในวสยทสามารถหลบหลกได

ทวาเรอประมงดงกลาวมกเพกเฉย ไมสนใจ หรอทาเปนมองไมเหน

ชาวประมงพนบานแกปญหาโดยการแจงกานน หรอผใหญบาน แลวรวมกลมกนนาเรอ

ออกไปขบไล ซงกไดผลเพยงเลกนอย และไมสามารถแกปญหาไดอยางย งยน ในชวงน

ชาวประมงพนบานยงไมมการรวมกลม และยงไมมหนวยงานจากภายนอกเขามาชวยเหลอหรอให

คาแนะนาในการแกปญหา ทาใหการทางานของชาวประมงพนบานยงไมมแผนการหรอแนวทางท

ชดเจน มเพยงแควตถประสงครวมกนคอผลกดนเรอประมงพาณชยทลกลอบเขามาออกไปจาก

ทะเลหนาบาน ซงเปนการดาเนนการแบบการแกปญหาเฉพาะหนาเปนสวนใหญ

4.5.2 ชวงท 2 พ.ศ. 2535 - พ.ศ. 2545

ในชวงนนอกจากชาวประมงพนบานจะตองตอสกบเรอประมงอวนลาก อวนรน ทงใน

พนทและนอกพนทแลว พวกเขายงตองเจอกบปญหาใหมทรนแรงกวา นนกคอปญหาเรอคราด

หอย โดยเฉพาะหอยลาย ซงเปนทรพยากรชนดหนงทมอยเปนจานวนมากในตาบลทาศาลา และม

อยทวไปในพนทใกลเคยง แมหอยลายจะเปนสตวเศรษฐกจทมคณคาและราคาสง แตสาหรบ

ชาวประมงในพนทอาเภอทาศาลาแลว พวกเขาตระหนกดวา การคราดหอยเปนการพลกหนาดนพน

ทองทะเล ซงสงผลกระทบตอระบบนเวศจงหลกเลยงการทาประมงคราดหอย แตจะใชวธการอน

แทน เชน การใชมอเกบหอย การใชกระดานถบ เพอลดผลกระทบทจะเกดขน แตเรอคราดหอยท

ลกลอบทาประมงในเขต 3,000 เมตร จะเปนเรอประมงพาณชยจากทอนซงไมไดใหความสาคญกบ

การรกษาสงแวดลอมหรอระบบนเวศพนทองทะเลและใชวธการลกลอบเขามาทาประมงในเวลา

กลางคนและกลบออกไปลอยลานอกเขต 3,000 เมตร ในตอนเชา

ป พ.ศ. 2535 เปนปแรกทเรอคราดหอยลกลอบเขามาทาประมงในเขต 3,000 เมตรจาก

ชายฝงบรเวณอาวทาศาลา ซงในขณะนนชาวประมงพนบานยงไมรถงผลกระทบทจะเกดขน หลาย

คนคดวาเปนเรอจากนอกพนทเขามาทาประมงเหมอนเชนปกต ประกอบกบ เรอคราดหอยทเขามา

ในชวงแรกๆ ไดเขามาสรางสมพนธอนดกบชาวประมงพนบาน โดยการนาหอยลายทคราดขนมา

ไดไปแจกจายใหแกชาวประมงพนบาน ชาวประมงพนบานจงมองวาเปนเรองด แตหลงจากนน

ชาวประมงพนบานกไดรบรถงผลกระทบทเกดขนดวยตวเอง เนองจากพบวา บรเวณทเรอคราด

หอยเขามาคราดเกดดนเลนเนาเสยสงผลใหระบบนเวศเสอมโทรม สตวน าลดนอยลง เกดหนอน

ขนเตมทะเล และเครองมอจบสตวนาของชาวประมงพนบานถกทาลายเสยหาย ชาวประมง

126

พนบานจงเรมมแนวคดทจะผลกดนเรอคราดหอยออกไป ในขณะนนชาวประมงพนบานโดยม

กานนเปนแกนนาไดประสานขอความชวยเหลอไปกบทางเจาหนาทตารวจ และกรมประมง แตก

ไมไดผลตามเปาหมายเทาทควร ผใหญบานพาเจาหนาทตารวจนาเรอของชาวประมงพนบาน

ออกไปจบกมแตกจบไมได เพราะเรอของชาวประมงพนบานทนาออกไปไมมศกยภาพเพยงพอทจะ

ไปจบกมได ในขณะทตารวจเองกไมมความชานาญในพนททองทะเล ทาใหไมสามารภแกปญหา

ไดสาเรจ เมอมเจาหนาทตารวจออกไปจบกม เรอคราดหอยกจะหายไปหรอหยดไปชวงหนง

ประมาณ 2-3 วน แลวกกลบเขามาคราดอก ชาวประมงพนบานกไมรจะทาอยางไร เพราะการ

ผลกดนไมมอยางตอเนอง เปนการออกไปผลกดนเปนครงๆ ไป ไมสามารถจบกมผทกระทา

ความผดได

ในชวงนเรอคราดหอยทเขามามจานวนมากครงหนงประมาณ 15-20 ลา “เหนแลวรเลยวา

มนมาถลม พดงายๆ เลยวา ถลม รเลยวาเราเดอดรอนหนกแนๆ” (ยโสบ ปเตะ, ชาวประมงพนบาน

บานในถง, 2554) ตอนนนชาวประมงพนบานยงคงมความรสกดบางทวา ผใหญบาน กานน อบต.

อยขางชาวบาน และคอยใหความชวยเหลอตลอด แตเมอกลไกของอานาจรฐไมสามารถชวย

แกปญหาใหชาวบานไดอยางทคาดหวง ชาวประมงพนบานจงปรกษาหารอและตกลงกนวาจะตอง

ชมนมประทวงโดยการนาเรอประมงไปปดปากนาทาศาลาและปากนาปากพยง เพอไมใหเรอขนแร

เขา-ออกได การดาเนนการในครงนมประสานขอความรวมมอจากชาวประมงพนบานในตาบลและ

อาเภอใกลเคยงมาชวยกนเนองจากทกคนไดรบผลกระทบจากเรอคราดหอยเชนเดยวกน

ในวนทชาวประมงพนบานเอาเรอไปปดปากน าปากพยงและปากน าทาศาลาเพ อทจะ

เรยกรองใหหนวยงานภาครฐชวยแกปญหา ปรากฏวาเรอประมงพนบานทกลาออกไปปดปากน า

ทงหมด และมเรอประมงพาณชยเขารวมดวยอยางพรอมเพรยง ในทสดนายอาเภอตองยอมลงมา

เจรจาเพราะวาเรอบรรทกแรเขา-ออกไมได ผลของการเจรจานายอาเภอรบปากวาจะชวยแกปญหา

ดงกลาวให แตกไมไดผลเทาทควรเพราะหลงจากนนไมนานกมเรอคราดหอยลกลอบเขามาคราด

หอยอกครง

หลงจากนนประมาณ 1 เดอนแกนนาชาวประมงพนบานในพนทใกลเคยงกไดปรกษาหารอ

รวมกนอกครงเพอหาวธการแกปญหา ซงภายหลงจากการปรกษาหารอรวมกนในครงนไดขอ

สรปวาใหใชการประทวงอกครงหนงเพอใหหนวยงานของรฐเขามาแกปญหา แตปรบเปลยน

รปแบบการประทวงจากการปดอาวมาเปนการปดถนนแทน โดยการลากเรอประมงขนมาปดถนน

สาย 401 ทาศาลา-นครศรธรรมราช บรเวณบานในถง ในวนทอธบดกรมประมงจะเดนทางมา

ปฏบตภารกจทอาเภอเมองนครศรธรรมราช ซงในวนนนมชาวบานจากหลายหมบานมารวมชมนม

กน อาทเชน ชาวบานแหลมตะลมพก ชาวบานอ.ปากพนง อ.สชล รวมถงชาวประมงททาประมง

127

อวนลาก อวนรนดวย โดยผานการตดตอประสานงานระหวางกนใหมาชวยกนเพราะมผลกระทบ

เหมอนกน เนองจากพนทของหอยลายมอยมาก แตมจะชกชมมากนอยตางกนไป

การชมนมปดถนนในครงนน มนายสรชย แซดาน จากอ.สชล เปนแกนนา มแกนนา

ชาวประมงพนบานขนเวทไฮปารคใหเหนถงความเดอดรอนของชาวประมงพนบานและผลกระทบ

ของเรอคราดหอย ผลจากการปดถนนทาใหผทใชถนนไดรบความเดอดรอน และยงสงผลดานลบ

ตอภาพลกษณของนายอาเภอทาศาลาเจาของพนท ในทสดอธบดกรมประมงสงตวแทนลงมาเจรจา

และรบปากวาจะชวยแกปญหาให ชาวประมงพนบานจงยอมสลายการชมนม ผลจากการแกปญหา

ของชาวประมงพนบานโดยการชมนมปดถนนประทวงเพอใหหนวยงานภาครฐใหความชวยเหลอ

ทาใหเรอคราดหอยไมเขามาคราดในพนทอาเภอเปนเวลาหลายป อยางไรกตามถงแมวาการชมนม

ปดถนนจะเปนวธการแกปญหาทไดผลดกวาทกวธทเคยใชมากตาม แตชาวประมงพนบานกไมเคย

นาวธนกลบมาใชอกเลย เนองจากการชมนมปดถนนทาใหภาพลกษณของผนาภาครฐระดบอาเภอ

จนถงระดบจงหวดออกมาไมด ทาใหผนาภาครฐระดบอาเภอ จนถงระดบจงหวดถกผบงคบบญชา

ระดบสงตาหน ภายหลงจงมการขอรองกนไมใหใชวธการชมนมปดถนนอก ในขณะเดยวกน

ชาวประมงพนบานเองกรสกผดทเปนตนเหตใหผทใชถนนไดรบความเดอดรอน ทาใหชาวประมง

พนบานไมเคยใชการแกปญหาโดยการชมนมปดถนนอกเลยนบจากนนเปนตนมา

อยางไรกดผลกระทบจากเหตการณเรอคราดหอยทเขามาในป 2535 ไดทาใหทะเลใน

บรเวณอาวทาศาลาเสอมโทรม ชาวประมงพนบานไมสามารถประกอบอาชพได หลายคนตอง

อพยพไปทางานโรงงานยานบางพล สมทรปราการ บางกผนตวเองไปเปนคนเกบกาแฟทางใตทงท

ไมเคยทา ชาวประมงพนบานในหมบานตองออกไปหางานนอกบาน สงเหลานคอผลพวงของการ

ทาประมงคราดหอย

เปนทนาสงเกตวา ปจจยสาคญททาใหชาวประมงพาณชยรวมมอกบชาวประมงพนบานใน

การแกปญหาเรอคราดหอยกคอชาวประมงพาณชยไดรบผลกระทบจากเรอคราดหอยเชนเดยวกน

และอาจจะรนแรงกวาชาวประมงพนบานดวยซ าไป เนองจากการทาประมงคราดหอยสงผลใหพน

ทะเลเรยบไมเทากน เกดเปนรองตนลกไมเทากน กลายเปนอปสรรคในการทาประมงอวนลาก และ

อวนรน บางพนททมการทาประมงคราดหอย ไมสามารถทาประมงอวนลาก อวนรนไดเลยเพราะ

เครองมอจะเสยหาย

หลงจากนนมาชาวประมงพนบานกยงคงเผชญกบปญหาเรออวนลาก อวนรน เรอคราด

หอย เขามาทาประมงในเขต 3,00 เมตร บางอยางประปราย การแกปญหายงคงใชวธการเดมคอแจง

หนวยงานราชการทเกยวของ ใหนาเรอออกไปจบกม แตสวนมากเรอจะมาชามาก ในระยะหลง

ชาวบานจงไมคอยแจงเจาหนาทแตจะนาเรอออกไปขบไลเอง การนาเรอออกไปขบไลเรอประมง

128

พาณชย เรมแรกกทาเปนเรองปกตทวาชาวประมงพนบานคนไหนเหนวาเรอเขามาใกลเครองมอ

ประมงของตนกออกไปขบไลเนองจากเปนหวงเครองมอประมงของตน จงกลายเปนวาชาวประมง

พนบานมสวนรวมในการเฝาระวงไปโดยอตโนมต ตอมาภายหลงชาวประมงพนบานไดรวมกนตง

เปนกลมหรอหนวยขบไล ขนมาใหมหนาทขบไลเรอประมงพาณชยโดยเฉพาะ มการจดเตรยมเรอ

หมบานละ 4-5 ลา เตรยมพรอมสาหรบออกไปขบไล สวนคาใชจายในการดาเนนการไมวาจะเปน

คานามน คาอาหาร เครองดม นนไดมาจากการจดเลยงน าชาเพอระดมทน บางครงใชวธการเรยไร

เรยกเกบจากเรอประมงลาละ 10-20 บาท บางลากใหเปนอาหาร เรยกไดวาทกคนตองชวยกนไมวา

จะชวยไดมากหรอนอยกตามเพราะทกคนตางกไดรบผลกระทบเชนเดยวกน ซงวธการนาเรอ

ออกไปขบไลดงกลาวไดผลในระดบหนงเทานน เพราะเรอคราดหอยลาใหญ เครองยนตแรงและเรว

กวามาก เรอคราดหอยจงยงคงเขามาอยเปนระยะๆ แตกมผลดทสามารถทาใหพวกเขาไดรบรถง

ปฏกรยาของชาวประมงพนบานทตอตานพวกเขาอยางเตมท

สาหรบวธการแกปญหาโดยวธอนๆ ในบางครงชาวประมงพนบานนาลอบปไปทงเปนกบ

ดกเพอใหอวนลากของเรอประมงพาณชยเสยหาย แตกไมไดผลมากนก เพราะบางครงอวนท

เสยหายกลบกลายเปนอวนของชาวประมงพนบานเอง หรออกวธหนงชาวประมงพนบานบางราย

หลกเลยงการถกเรอประมงพาณชยทาลายอวนโดยการออกไปวางอวนนอกเขต 3,000 เมตร หรอ

อาจใชวธออกไปวางกนคราวละหลายๆ ลา แลวหาตวแทนเฝาอวนไว

ประมาณป 2539 ชาวประมงพนบานทานหนงซงเปนหนงในกรรมการของสมาพนธ

ชาวประมงพนบานภาคใต พรอมดวยนายสะมะแอ เจะมดอ เลขาธการสมาพนธชาวประมงพนบาน

ภาคใต ไดไปยนหนงสอถงนายกรฐมนตร เพอใหนายกรฐมนตรชวยแกปญหาและใหเรอคราดหอย

ชดใชคาเสยหายจากกรณททาใหอวนปของชาวประมงพนบานเสยหาย โดยไดนาบนทกการแจง

ความไปเปนหลกฐาน ผลทไดคอ นายกรฐมนตรในสมยนน สงการใหหนวยงานทเกยวของเรง

ดาเนนการตามทชาวประมงพนบานเรยกรอง

หลงจากนนไดมโครงการฟนฟทรพยากร ซงเปนโครงการขององคกรพฒนาเอกชน และ

มหาวทยาลยวลยลกษณเขามาในพนทและเรมมบทบาทมากขน โครงการนมสวนทาใหชาวประมง

พนบานมจตสานกวาทรพยากรชายฝงของพวกเขา พวกเขาจะจดการอยางไร ฟนฟอยางไร กจกรรม

ของโครงการ เชน การใหขอมลขาวสาร มการเชอมตอกบหนวยงานขางนอก มแผนงาน มการนง

ระดมความคดรวมกน หลงจากนนโครงการฟนฟทรพยากรไดพาชาวประมงพนบานไปศกษาดงาน

โดยเปนการประชมรวมกนระหวางเจาหนาทโครงการฟนฟทรพยากรกบชาวประมงพนบานวาควร

จะไปศกษาดงานทไหนทมการจดการทรพยากรชายฝงโดยชมชน ผลสรปคอทประชมตดสนใจไป

ศกษาดงานทจงหวดสตล เปนการดงานเรองกลมอนรกษ กลมออมทรพย และรานคาชมชน

129

ภายหลงจากกลบมาจากการศกษาดงาน ประมาณปลายป พ.ศ. 2545 หม 5 บานในถงจงไดกอตง

กลมอนรกษขน ชอวา “กลมอนรกษประมงพนบานบานบานในถง” มการเลอกประธานกลมขนมา

1 คน โดยสมาชกพจารณาจากศกยภาพทจะมาตอสเรองปญหาเรอคราดหอย ภายหลงจากหม 5

กอตงกลมไดไมนาน หม 6 บานสระบวกไดกอตงกลมอนรกษขนเชนกน หลงจากนนบานในถง

เรมทาบานสตวนาขนททะเลหนาบาน โดยมคนทงชมชนมารวมกน และมชาวประมงพนบานจาก

บานสระบวมารวมทากจกรรมดวย หลงจากนนจงมการนาเอาพนททาบานสตวน าของบานในถง

ขยายผลไปทาตอทบานสระบวตอไป

บานสตวนาหรอทภาษาทองถนเรยกวา 0หมรา หรอ ซง บางทเรยกวา 0โปะ คอ บานของสตว

น าทชมชนตงใจสรางใหสตวน า เพอเปนทอยอาศย หลบภย หรอวางไข โดยใชวสดธรรมชาตเพอ

เลยนแบบปาชายเลนใหมากทสด วธการปก0หมรา 0ชาวประมงพนบาน 0ใชวธทงายไมซบซอน โดยก

ตดไมเสมดทงตนขนาดไมใหญมากประมาณขอมอ หรอ แขน ถาใหญกวานนกไดแตไมควรมากนก

เพราะเวลาปกลงในน าจะตองออกแรงเยอะ จากนนชวยกนลาเลยงไมเสมดไปลงเรอ 20-30 ตนตอ

ลา ลาหนงปกหมราได 2-3 ลก ในการปกหมราครงหนงแตละลาใชคนประมาณ 2 หรอ 3 คนขนไป

โดยสองคนอยในน า อกคนอยบนเรอคอยสงไมให การสงไมตองสงลงไปแบบตงตรง ใหคนทอย

ในนาจบทลาตนแลวกดลงไปแรงๆ จากนนปกเปนวงกลม ความกวางแตละวง 4-5 เมตร ไมตนใหญ

นยมปกขางนอก ไมตนเลกๆ ปกแซมไวดานใน จะปกใหหนาแนเทาไหรกได ขนอยกบความ

ตองการซงยงหนาแนนยงด0 จากนนถดไปอกประมาณ 20 เมตรกจะปกอกลกหนง โดยทวไปจะปก

ทน าลกไมนอยกวา 2 เมตรเวลาน าขน หรอบรเวณทเวลาน าแหงกแหงไมหมด ยงคงมน าอยบาง

เนองจากทหนาดนใต 0

บานทเลยนแบบธรรมชาตนนอกจากชวยอนรกษและฟนฟแลวยงชวยปองกนหนาดนได

อยางดอกดวย คอ ปองกนไมใหเรออวนลากเขามาใกลฝง กลายเปนอาวอนรกษสตวน า โดยทไมม

เรอเขามารบกวน บานของสตวน าหรอ0

หมราเปนทอาศยของปลาดกทะเล ในการปกกควรปกตอนน าลงหรอน าไม

ควรสงมากนก ประมาณหนาอกเพราะจะปกงาย การปกใชแรงพยงของน าเขาชวย อกทงถาน าตน

มากๆ คนปกจะจมอยในดนเลนเดนลาบาก เรอกอาตดเลนตามไปดวย

หลงจากมการสรางบานสตวน าได 3 เดอน กไดมการสารวจบรเวณบานสตวน าดงกลาว

โดยชาวประมงพนบานเพอเกบเปนขอมลของชมชนเพอใชในการอางองกบบคคลภายนอกวามสตว

น าชนดใดเขามาอยอาศยบาง ซงกพบวามสตวน าทสาคญเขามาอยอาศยในบรเวณดงกลาวคอปลา

ฉลามเสอ ปลาฉลามหดา และเตาทะเล ซงโดยปกตสตวเหลานจะอาศยหรอหากนอยนอกเขต 3,000

หมรานเปนทอาศยของสตวน าหลายชนดตงแตหอยตางๆ ท

คอยกนซากใบไม ปลาดกทะเลทมมากมายเนองจากสภาพเปนดนโคลน และปลาอกหลายชนดทเขา

มาอาศย ทงวางไข อนบาล หลบซอน

130

เมตร การคนพบดงกลาวสามารถสรปไดวาบานสตวนาเปนแหลงทอยอาศย ทหากนและทาใหทะเล

มความอดมสมบรณขน

ตอมาบานในถงซงถอเปนพนทตนแบบในการทากลมอนรกษประสบปญหาภายใน เรอง

การบรหารจดการภายในกลม กลาวคอไมมคณะทางานทชดเจน มแตตวประธานกลม สงเกตได

จากเวลานดประชมชาวประมงพนบานจะมาประชมกนมากมาย แตเมอถงเวลาทางานกลบไมม

ผรบผดชอบทชดเจน นอกจากนประธานกลมทชาวบานเลอกขนมากลกษณะการทางานแบบรวม

ศนยอานาจเบดเสรจไวทตนเองแตเพยงผเดยว ทาใหสมาชกหลายๆ คน รสกอดอดกบสถานการณ

ดงกลาว ประกอบกบผใหญบานซงเปนแกนนาคนสาคญเสยชวตลง ชาวประมงพนบานหลายคนจง

รสกทอแท กงวลวาเมอไมมผใหญบานแลวจะทาอยางไรตอไป มความคดทจะยบกลม แตดวย

ศกดศรหลายคนเกรงวาคนอนจะหวเราะเยาะ และดถกวาตงกลมมาไมนานกลมแลว ทาใหทกคนม

พลงสตอ หลงจากนนจงเรมจดการกบปญหาภายใน โดยเลอกประธานกลมคนใหม ทาใหการ

ดาเนนงานของกลมสามารถขบเคลอนตอไปได

หลงจากทบานสระบวกอตงกลมอนรกษขนไมนาน บานสระบวกไดดาเนนการตอไปอก

ขนหนงโดยการจดตงกลมออมทรพยขน โดยดาเนนงานควบคกนไปกบกลมอนรกษ ซงถอเปน7

การเปลยนแปลงทสาคญประการหนงของกลมอนรกษ นนกคอ การเปลยนฐานคดจากการพงพา

ทนภายนอกมาสการพงพาทนทเกดขนจากการจดการของชมชนเอง

การจดตงกลมออมทรพย มวตถประสงคเพอแกไขปญหาทางการเงนในชมชน ซงในอดต

ชาวประมงพนบานจะเปนลกหนเจาของแพปลา (นายทนเงนกภายในหมบาน) ซงผกพนถงผลผลต

ทได กลาวคอ ชาวประมงทกเงนจากเจาของแพปลาจะมขอผกมดทจะตองขายสตวน าใหกบเจาของ

แพปลาคนทกเงนมาแตเพยงรายเดยวเทานน หามขายใหแพปลารายอนเดดขาด ซงการขายสตวน า

ใหกบเจาของแพปลา ๆ จะคดราคาทต ากวาราคาทซอขายทวไป หลงจากนนเจาของแพปลาจะหก

เงนบางสวนทขายสตวน าไดเปนการชาระหนจนกวาจะครบ โดยไมมการคดดอกเบย และตองการ

ใหสมาชกชาวประมงพนบานรจกวธการออมเงนและมเงนเกบ เนองจากสมาชกสวนใหญจะไม

นยมไปธนาคาร ดงนนเมอเกบเงนไวกบตวจงใชจายกนหมด นอกจากนยงตองการใหกลมออม

ทรพยเปนแหลงทนสาหรบการพฒนากจกรรมของกลมอนรกษทมการทากจกรรมอยเสมอ กอน

หนานในกลมอนรกษเรมมการเกบเงนเปนของกลมบางแลวเพราะตองคอยขบไลเรอประมงพาณชย

เพราะฉะนนการเรยนรของ

ชมชนบานสระบวจงเรมตนจากการไปศกษาดงานจากชมชนอนๆ เชน ท จงหวดสตล และจงหวด

สงขลา การเรยนรเหลานนามาซงการเกดความคดในการทจะทาใหกจกรรมเหลานนเกดขนใน

ชมชนบานสระบวดวย จนในทสดชมชนกไดรวมกนตงกลมออมทรพยขน

131

ทลกลอบเขาทาประมงในอาว จงตองมการเกบเงนเรอประมงลาละ 10-20 บาทตอเดอนเพอเปนคา

นามนในการนาเรอออกไปขบไลเรอประมงพาณชย

0กลมออมทรพยเปนกลมทเนนการจดการทางดานการเงน ปจจยหลกในการดาเนนงาน คอ

หนง ความนาเชอถออนจะนาไปสความเชอมนของสมาชก สอง กฎระเบยบของกลมและการ

บรหารจดการ สาม การเปดเผยขอมล ตดตามตรวจสอบได จากการดาเนนงานของกลมออมทรพย

บานสระบว เมอดาเนนการฝากถอนเสรจ จะปดบญชใหเสรจสนภายในวนนน และจะนาเงนสวนท

เหลอฝากธนาคาร แลวนาสาเนาหนาสมดธนาคารมาตดไวในทเปดเผย หรอหากตดเสารอาทตยก

จะดาเนนการภายในวนทเปดทาการทนท กลมออมทรพยบานสระบวไมไดหยดนงแคการออมและ

การก แตคาธรรมเนยมยงตงเปน กองทนพฒนากลม กองทนพฒนาสงคม กองทนสวสดการ

สมาชก0 และ0กองทนอนรกษและฟนฟทรพยากรทางทะเล0 ดงตาราง7

ท 4.1

ตารางท 4. 1

การจดสรรการเงนของกลมออมทรพย

7 7ลาดบท 7รายการ อตราปนผล

7 01 กองทนพฒนากลม0 7 รอยละ 15

7 02 กองทนพฒนาสงคม0 7

7

รอยละ 15

03 กองทนสวสดการสมาชก0 0

7

รอยละ 40

04 กองทนอนรกษและฟนฟทรพยากรทางทะเล0 7

7

รอยละ 15

05 คาตอบแทนคณะกรรมการ0 7 รอยละ 15

0

0

จากการจดสรรเงนของกลมออมทรพยแสดงใหเหนวา กลมออมทรพยนนอกจากจะเปนท

พงทางการเงนแลวยงเปนแหลงทนสาหรบการอนรกษอยางตอเนองททกคนตองรวมมอกนจาย อก

ทงยงเปนกองทนสวสดการเพอรวบรวมเขากบกองทนอนๆ

บานในถง นนกมแนวคดในการทากลมออมทรพยเชนกนแตยงไมไดดาเนนการเนองจากม

ปญหาภายในอยในขณะนน และยงไมมนใจในศกยภาพของตนเอง จนในทสดเมอแกปญหา

จากการท ก ลมออมทรพยไม มดอกเบย แตมการหกคาธรรมเนยมเพ อการบรหาร

จดการ และนาคาธรรมเนยมเหลานคนกาไรสชมชนเพอแกปญหาในชมชนกนเอง ดงนนจงสงผล

ใหกลมออมทรพยมวตถประสงคชดเจน คอ การออมและเปนฐานของทนในการพฒนาชมชน

พฒนาคนอยางมสวนรวมชดเจน เพราะผลของการตงกลมออมทรพย คอ ไมหวงผลกาไร แตเปน

การหวงเรองคน เปนเรองสาคญทสด

132

ภายในไดแลวบานในถง จงตดสนใจดาเนนการจดต งกลมออมทรพยขนป 2548 โดยมรปแบบ

กฎระเบยบ และการดาเนนงานทคลายคลงกบกลมออมทรพยบานสระบว จะมสวนทแตกตางกน

บาง ในเรองของวนทาการ และอตราการฝากตามแตสมาชกจะตกลงกน

ในระหวางทบานในถงยงไมไดกอตงกลมออมทรพยนน กมการดาเนนการเรองการอนรกษ

อยางเขมขน โดยการผลกดนเรองเรออวนลากอวนรน ใหออกไปจากเขต 3,000 เมตรจากชายฝง เชน

เมอมเรอประมงพาณชยขนาดใหญหรอเรอประมงพาณชยขนาดเลกของหมบานขางเคยงเขามา

ชาวประมงพนบานบานในถงกจะพยายามออกไปบอกวาพนดงกลาวเปนเขตอนรกษของหมบาน

หามเขามา เมอเตอนแลวไมไดผลชาวประมงพนบานกจะรวมกนออกไปขบไล โดยมเรอเรวตรวจ

การณขององคการบรหารสวนตาบลทาศาลาคอยใหการสนบสนน การดาเนนการอนรกษทเขมขน

เชนวานกอใหเกดปญหาความขดแยงระหวางหมบานตามมาดงทเคยกลาวไปแลว เพราะเรออวน

ลากทเขามาสวนใหญมาจากบานหนาทบ บานทาสงบน และบานปากน าใหม ซงทาประมงอวนลาก

ขนาดเลก ชาวประมงจากหมบานเหลานบางสวนเปนญาตพนองกบบานในถง บางครงทงสองฝาย

นงกนนาชารานเดยวกน จงทาใหทงสองฝายมองหนากนไมตดหรอเกดความรสกกลนไมเขาคายไม

ออกและทาใหการแกปญหายากลาบากขน ประกอบกบแกนนาในการอนรกษบางคนไมสามารถเขา

ไปหมบานอนไดเพราะเกรงวาจะเกดอนตราย ในชวงนกลมอนรกษจงเรมพจารณาถงขอด ขอเสย

ของแนวทางการอนรกษดงกลาว แลวพยายามหาแนวทางการทางานอนรกษรปแบบใหมทดกวา

เดม แตกยงหาไมพบ จงตองยดแนวทางการทางานดงกลาวตอไป

4.5.3 ชวงท 3 พ.ศ. 2546-ปจจบน

เมอโครงการฟนฟทรพยากรหมดระยะเวลาของโครงการจงไดมการเปลยนถายโครงการมา

เปนโครงการพฒนาชมชนเปนสขทภาคใต ดงนนตงแตป พ.ศ. 2546 เปนตนมา ซงโครงการพฒนา

ชมชนเปนสขทภาคใต : ดบบานดบเมอง เรยนรอยดทปากใต ไดเขามาทางานในพนทชายฝง บาน

ในถง และบานสระบว ตาบลทาศาลา เพอเสรมสรางกระบวนการเรยนรใหกบชมชน และ

สนบสนนการรวมกลมองคกรชาวประมงพนบานในพนท

ในตอนตนของชวงนชาวประมงพนบานเรมมแนวคดในการอนรกษปมา เนองจาก

ชาวประมงพนบานไดอาศยปมาในอาวทาศาลาชวยสรางรายไดในการดารงชวต และเลยงดของ

ครอบครว จงเลงเหนถงความจาเปนในการรกษาสมดลของการจบกมและการมอยในธรรมชาตให

สมดลกน อกทงปมาโดยเฉพาะปไขหากจบขนมาจะสญเสยลกพนธไปอยางมหาศาล ดงนนชมชน

จงมแนวคดในการอนรกษปมาขน ซงเปนอกกจกรรมหนงในการอนรกษของบานในถง และบาน

สระบว

133

หลงจากมแนวคดนทงสองหมบานไดไปศกษาดงานธนาคารปมาทจงหวดสราษฎรธาน

และจงหวดชมพร ผานงบประมาณของโครงการพฒนาชมชนเปนสขทภาคใต เมอกลบมาจาก

การศกษาดงานกไดเรมดาเนนการสรางกระชงปมาขน สาหรบเปนธนาคารปมา โดยไดมการเขยน

โครงการของบประมาณสนบสนนจากโครงการพฒนาชมชนเปนสขทภาคใต ซงไดงบประมาณมา

สนบสนนจานวนหนง อกสวนพยายามของบประมาณจากกรมประมง โดยกรมประมงได

สนบสนนมาเปนตาขายสาหรบทากระชง วธการทาธนาคารปมาสามารถทาไดหลายแบบ ขนอยกบ

การประยกตใช หลกการทสาคญ คอ ใหปมาสามารถอาศยอยไดสาหรบการวางไข ตวหนงกไมเกน

7 วน สรางกรอบเหลกกวางยาวประมาณ 2-3 เมตร ระหวางเหลกใสถงน าพลาสตกขนาด 200 ลตร

ไวทงสดานเพอยกกระชงใหลอยขนเหนอน า จากนนผกเนออวนเปนรปสเหลยมลก 2-3 เมตร ทมม

ทงสดานของกระชงควรใสตวถวงไวเพอใหกระชงตง แตไมควรใหถงพนดน เพราะจะใหเนอ

กระชงยนและกองไปอยทเดยวกน เปนอนตรายแกแมพนธปมาทอยในอวน สาหรบตวกระชงใหญ

ควรผกสมอทงไว เพอยดกระชงไวกบท

สาหรบแมพนธปมาไดมาจากเรอประมงทกลาของชมชน สวนใหญไมไดบงคบ อยางไรก

ตามในหนงเดอนชาวประมงพนบานทกคนกจะชวยนาปมาทไขซงจบไดมาใสไวในกระชงอยาง

นอยเดอนละตว วธการสงเกตวาปตวไหนไขใกลออกลก สงเกตจากสของไข ถาไขยงเปนสสม

แสดงวาอกประมาณ 7 วนจะปลอยไขหมด แตถาไขแกเตมทจะกลายเปนสน าตาลและออกไปเกอบ

ดา แสดงวาอก 1-2 วน กจะวางไขหมด ซงแมปมาตวหนงสามารถวางไขไดเปนแสนๆฟอง แตดวย

ธรรมชาตของสตว ซงสตวชนดใดทออกไขจานวนมากๆ แสดงวาอตราการรอดของลกสตวชนด

นนจะนอยลงตามไปดวยเชนกน ปมาจงหนไมพนวฎจกรน ลกปทเกดมาจะลองลอยตามกระแสน า

ซงในชวงนจะเปนอาหารของสตวนาชนดอนๆ กวาทจะรอดเปนตวเตมวยกผานหวงโซอาหาร และ

ระบบนเวศนในทองทะเล ดงนนในชวงการเปนตวออน และการเปนลกปความสามารถชวยเหลอ

ตวเองจงเหลอนอยมากๆ ประกอบกบสภาพของน าทะเลตองอดมสมบรณพอทลกปจะเจรญเตบโต

ไดดวย เมอลกปเตบโตไดระยะหนงกจะวายกลบลงสทะเลทลก เพอดารงชวตและสบพนธตอไป

ดงนนการทาธนาคารปมาอยางเดยวไมพอตองรกษาระบบนเวศนรอบขางใหสมบรณดวย สาหรบ

แมปมาไมจาเปนตองใหอาหาร เพราะถาใหอาหารจะมปลาตวเลกลอดเขามาในกระชงเพอกนเศษ

ปลาเหลานนดวย และเมอแมปวางไขออกมาปลากลมนจะกนลกปไปดวย

สาหรบธนาคารปมานนจาเปนตองซอมแซมทกป เนองจากถกคลนซด ทาใหเหลกเกด

ความเสยหายเนองจากตานแรงคลนซดไมไหว ดงนนในชวงฤดมรสมประมาณเดอนพฤศจกายน-

มนาคม จะตองนากระชงปมาขนมาไวบนฝงเพอปองกนความเสยหายแกกระชงปมา แตกมหลาย

ครงทนากระชงปมาขนฝงไมทน ทาใหกระชงปมาเสยหายทงหมด ดวยวฒนธรรมของการใหและ

134

เกอกลกนในชมชน อกทงความรสกรวมทจะเหนวาทะเลนทกคนเปนเจาของรวมกน ดงนนเมอแมป

มาวางไขแลวในทก 7 วนจะมคณะกรรมการไปรวบรวมเพอนาแมปไปขาย แลวนาเงนจากการขาย

แมปเกบไวเปนกองทนพฒนาสงคม และกองทนสวสดการของชมชนตอไป

ในชวงนกลมอนรกษประมงพนบานบานในถง มการเลอกประธานกลมและคณะทางานชด

ใหม ผทไดรบเลอกใหเปนประธาน(ปจจบน) คอ นายเฉด ปจจยสข ในชวงปแรกกลมยงคงดาเนน

แนวทางการอนรกษอยางเขมขนเชนเดม ความขดแยงระหวางชมชนจงยงมอยเสมอ ในชวงนการ

ทางานเชอมโยงกนระหวางกลมอนรกษกบผใหญบานคนใหมถกตดขาดออกจากกนอยางสนเชง

เนองจากผใหญบานคนใหมไมมแนวคดดานการอนรกษทรพยากรชายฝง ผใหญบานจงเปนเพยง

สญลกษณในเชงพธการเทาน น เชน ผใหญจะมารวมในงานดานการอนรกษบางในกรณทม

นายอาเภอมาเปดงานเทานน เนองจากเปนผนาทเปนทางการชมชน

สาหรบปญหาความขดแยงระหวางชมชนอนเนองมาจากการใชเครองมอประมงคนละชนด

กน ไดรบการแกไขโดยวธการพดคยปรกษาหารอรวมกน ปรากฎวา ฝายเรอประมงพาณชยขนาด

เลกไมสามารถเลกทาประมงอวนลาก อวนรนไดโดยใหเหตผลวาพวกไดทาประมงรปแบบนมาเปน

เวลานานแลว การจะใหเปลยนเครองมอทาไดยาก และการทาประมงรปแบบนกทาไปเพอเลยง

ครอบครว ซงฝายกลมอนรกษประมงพนบานบานในถงและบานสระบว นนกเขาใจและเหนวา

ผลกระทบของเรออวนลากขนาดเลกมบางแตกไมมากเมอเทยบกบเรอประมงพาณชยขนาดใหญ

จากตางถน ในทสดกลมอนรกษจงยอมอะลมอะลวยมากขนกวาเดมมาก ดงจะเหนไดจากการ

กาหนดกตกาหรอขอตกลงในการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตรวมกนระหวางชาวประมง

ในแตละหมบาน เชน กาหนดใหเขต 1,000 เมตรจากชายฝงเปนททาประมงทอดแห กาหนดใหเขต

2,000 เมตรจากชายฝงประมงอวนลากขนาดเลกแบบชาวบานสามารถทาประมงได (ซงถาถอตาม

กฎหมาย กมความผด) กาหนดใหเขต 3,000 เมตรจากชายฝงเปนททาประมงของอวนลอย และหาม

เรออวนลาก อวนรน ทาลายเครองมอประมงของชาวประมงพนบาน ถามผใดแอบทาผด ครงแรก

ใหสมาชกหมบานออกไปเตอน ครงทสองใหสมาชกหมบานถายรปไวเปนหลกฐาน ครงทสามถายง

ทาผดกตกาอกใหทาการจบและยดเรอ นอกจากนผทไมเคารพกตกา เวลาชมชนจดงานเลยงน าชา

เพอระดมเงนชวยกนในโอกาสตางๆ บคคลเหลานจะไมไดรบการชวยเหลอ เพราะไมทาตามกตกา

ชมชน

ภายหลงจากทมการสรางกตกาของชมชนรวมกน ปรากฎวาความขดแยงระหวางหมบาน

ไดลดลงไปอยางมาก เพราะสมาชกในชมชนเคารพกตกา สาหรบเรอประมงพาณชยขนาดใหญจาก

ตางถนทเคยเขามาในชวงนไมไดเขามาอกเนองจากในชวงดงกลาวเรออวนลาก อวนรนหยดออก

135

ทะเลไปเอง เพราะวาน ามนขนราคา และทรพยากรในทะเลเสอมโทรมลง เรออวนรน อวนลากจง

ไมสามารถทาใหคมทนได

สมยกอนนนเมอชาวประมงพนบานออกไปวางอวน ถาเหนเรอประมงพาณชยเขามากจะ

พยายามขบไลออกไป แตปจจบนเมอมวทยสอสารบนเรอชาวประมงพนบานกจะใชวทยสอสาร

บอกกลาวกนวามเครองมอของชาวประมงวางอยตาแหนงใดบาง เรอประมงพาณชยกจะไปทา

ประมงบรเวณอนๆ ทไมกระทบตอชาวประมงพนบาน

อยางไรกตามเมอทะเลอาวทาศาลาเรมฟนตว และกลบมาอดมสมบรณอกครงปรากฏวา

ปลายเดอน พฤษภาคม 2550 มเรอประมงอวนลากคหลายลาจากตางถนลกลอบเขามาจบปลาในเขต

3,000 เมตรจากชายฝง ชาวประมงพนบานจงไดแจงไปยงนายกองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา

นายกองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา จงไดประสานไปยงหวหนาหนวยปองกนและปราบปราม

ประมงทางทะเลเกาะถา จงหวดนครศรธรรมราช นาเรอตรวจการณ 615 ของกรมประมง ออกไป

ตรวจสอบและสามารถจบกมเรอประมงอวนลากคทรกลาเขามาในเขตอนรกษ ไดทงหมด 6 ลา ซง

สวนใหญพบวาเปนเรอประมงของนายทนจากจงหวดสราษฎรธานและชมพร

หลงจากนนไมนานไดมเรอคราดหอยลายลกลอบเขามาคราดในเขต 3,000 เมตรจากชายฝง

อกครง โดยเรมเขามาตงแตเมอวนท 5 ตลาคม พ.ศ. 2550 การลกลอบเขามาของเรอคราดเหอยลาย

ครงนสงผลกระทบรนแรงมากเพราะเรอคราดหอยเขามาดวยจานวนทมากกวาทกครง โดยในวนท

5 ตลาคม พ.ศ. 2550 เรอประมงคราดหอยลายประมาณ 30 ลาเรมเขามาคราดหอยลอยในอาวทา

ศาลาและเพมเปนกวา 60 ลาในวนตอๆมา ชาวบานทเหนเหตการณไดวทยไปแจงเรอลากหอยลาย

เพอไมใหเขามาในเขต 3,000 เมตรซงเปนพนททาประมงของชาวประมงพนบาน แตกไมไดรบการ

ตอบรบวนท 6-9 ตลาคม พ.ศ. 2550 เรอลากหอยประมาณ 60 ลา เขามาใกลฝงมากกวา 3,000 เมตร

ทาลายอวนของชาวประมงพนบานเสยหายจานวนมาก ชาวประมงพนบานจงใชเรอประมงขนาด

เลก เขาลอมและวทย เพ อขอใหชดใชค า เสยหาย แตกลบถกเรอคราดหอยขบไลชน

วนท 10 ตลาคม พ.ศ. 2550 ชาวประมงพนบานไปแจงความทสถานตารวจภธรอาเภอทา

ศาลา โดยทางตารวจรบปากเรองจะประสานหนวยงานทเกยวของใหดาเนนการแกปญหา โดย

ในชวงกลางคนตารวจน าจากอาเภอปากพนงสามารถจบกมเรอคราดหอยได 1 ลา พรอมของกลาง

หอยลายประมาณ 4,000 กโลกรม ขณะทกาลงทาประมงอยในพนท 2,500 เมตรจากชายฝง วนท 11

ตลาคม พ.ศ. 2550 นายกองคการบรหารสวนตาบลทาศาลานาชาวประมงพนบานผเสยหายประมาณ

50 ราย เขาพบ ผวาราชการจงหวดและนายกองคการบรหารสวนจงหวดนครศรธรรมราช โดยผวา

ราชการจงหวดมอบหมายให นายกองคการบรหารสวนจงหวดนครศรธรรมราช และนายกองคการ

136

บรหารสวนตาบลทาศาลา จดแบงงบประมาณบางสวนเพอชวยเหลอชาวประมงพนบานในเรอง

อวนทถกทาลายเสยหายเบองตนไปกอน ในระหวางทรอดาเนนการทางกฎหมาย

วนตอๆ มาชาวประมงพนบานกไดไปแจงความเรองเรอคราดหอยทาลายอวนเสยหายอก

เพราะยงคงมเรอคราดหอยเขามาทาประมงอยตลอด วนท 16 ตลาคม พ.ศ. 2550 นายกองคการ

บรหารสวนจงหวดนครศรธรรมราช และนายกองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา ไดนาชาวประมง

พนบานทไดรบความเดอดรอนจากพนทหมท 4, 5, 6, 7, 8, และ14 ตาบลทาศาลา เขารองเรยนขอ

ความชวยเหลอจากผวาราชการจงหวดอกครง เนองจากมเรอประมงอวนรนขนาดใหญจากตางพนท

หลายลาลกลอบเขามาทาประมงในเขตพนทอนรกษ 3,000 เมตรจากชายฝงเปนประจาทกคน คน

หนงไมตากวา 20 ลา จนสรางความเดอดรอนอยางมากแกชาวประมงพนบานเพราะไมสามารถ

ออกไปทาการประมงไดเหมอนดงกอนและเครองมอประมงเสยหาย แตไมมเจาหนาทจาก

หนวยงานภาครฐซงมหนาทรบผดชอบโดยตรงเขามาดาเนนการจบกมเรออวนรนดงกลาวแตอยาง

ใด โดยมประมงจงหวดและหวหนาศนยดารงธรรมจงหวดมาเจรจากบชาวประมงพนบานทงหมด

และไดรบปากวาจะเพมกาลงเรอตรวจการณของกรมประมงใหมากกวาทเปนอย เพราะปจจบนม

กาลงเจาหนาทนอยจงไมสามารถไลจบเรออวนรนจากตางจงหวดไดเตมท ซงในภายหลงจะไดม

การจดตงชดเฉพาะกจรวมกนระหวางฝายตารวจ ฝายปกครอง และฝายทองถน รวมกนออกตรวจ

ตราอยางเขมงวดทกคน โดยตอไปจะเรงดาเนนการอยางเฉยบขาด สรางความพอใจใหกบ

ชาวประมงพนบาน แลพไดสลายตวกลบไปรอดผลปฏบตการของเจาหนาททจะดาเนนการตอไป

อยางไรกตามผลปฏบตการของเจาหนาทกยงไมเปนทพอใจของชาวประมงพนบาน

เนองจาก ไมสามารถหยดย งการเขามาทาลายทรพยากรชายฝงของเรอประมงพาณชยขนาดใหญ

โดยเฉพาะเรอคราดหอยได อนเกดจากปญหาการจดการเรองน ามนของเรอตรวจการณ ซงบางครง

น ามนหมด ไมมงบประมาณทจะซอน ามน ทาใหไมสามารถออกปฏบตการได การไมทราบพกด

ของเรอทลกลอบทาการประมงวาอยทพกดใด อกทงยงประสบกบคลนลมมรสมทคอนขางแรงทา

ใหไมสามารถออกปฏบตการได สงผลให เรอคราดหอยจานวนมากทเขามานน ไดสรางความ

เสยหายใหกบอาวทาศาลาทเคยอดมสมบรณ และอาจจะตองใชเวลานานมากกวาทธรรมชาตจะฟน

ตวกลบมาอดมสมบรณเหมอนเดมอกครง สาหรบชาวประมงพนบานนนมความรสกวาเรอคราด

หอยไดเขามาแยงชงทรพยากรของพวกเขาไป แลวปลอยใหพวกเขาผจญอยกบปญหาหรอ

ผลกระทบทพวกเขาไมไดกอ ดงคากลาวของยะหยา เจะแตบและบงหมาด ทสะทอนใหเหนภาพ

และอารมณความรสกไดเปนอยางด

137

“ไมตางจากโจร เขามาลกขโมย ทากนอยางอกอาจ มาทบหมอขาวหมอแกงทพวกเราเฝา

ทะนถนอมไวอยางด เสรจแลวกไป ทงความลาบากไวกบพวกเรา” (ยะหยา เจะแตบ, รองประธาน

กลมประมงพนบานบานสระบว, 2554)

“เมอกอนถามกนวาไดปลากตะกรา พอมเรอคราดหอยเขาคราด ถามกนวา ไดปลากตว”

(หมาด โตะสอ, ชาวประมงพนบานบานสระบว, 2554)

ในชวงนชาวประมงพนบานไดรบความเดอดรอนมาก ทกคนไดรบผลกระทบเหมอนกน

หมด เครองมอประมงทตองใชหาเลยงชพเสยหาย ชาวประมงพนบานบางคนเสยอวนไป 50-100

ผนๆ ละ 600 บาท รวมเปนเงน 30,000- 100,000 บาทสวนคนทยงมอวนเหลออยถาไปวางอวนตอน

กลางวนสงทตดอวนมาคอเศษกง หอย ป ปลาทเนาแลว หรออวนฉกขาดเพราะถกหอยหนามบาด

อวนและกวาจะแกะหอยหนามออกจากได ตองใชวธทบหรอตองฝงดนใหหอยหนามเนาเสยกอนจง

จะแกะออกได ทาใหอวนเสยหายไปมากกวาครง แตสวนใหญเลอกทจะทงแลวซออวนใหม ความ

เดอดรอนทเกดจากเรอคราดหอยยงไมไดรบการแกไข ชาวประมงพนบานจะไปรองเรยนคาเสยหาย

จากใครกไมได สงทชาวบานทาไดเปนเพยง การรวมตวกนไปแจงความทสถานตารวจภธรอาเภอทา

ศาลาไวเปนหลกฐาน ในทสดเมอเจาหนาทตารวจสามารถจบกมเรอคราดหอยได 1 ลา พรอมกบ

ลกเรอประมง 6 คน ทาใหชาวประมงพนบานจงเรมทจะมความหวงแตหลงจากนนไดไมนาน

เจาหนาทตารวจกไดใหประกนตวทงเรอประมงและลกเรอประมงทงหมด ซงการดาเนนการของ

เจาหนาทตารวจเปนไปในลกษณะดงกลาวหลายตอหลายครง จนสรางความงนงงและความเจบใจ

ใหแกชาวประมงพนบานเปนอนมาก

“สวนมากชาวบานถกหลอก เขาบอกวา จบแลวแตกลบไมเหนดาเนนการอะไร พอเขาไป

จบบอกวาจบไมได ไลไมทน บางลาจบแลวกปลอย บางลาจบไดแตแจงขอหาตางดาว เราเสย

ความรสก” (เจรญ โตะอแต, รองประธานเครอขายประมงพนบานอาวทาศาลา, 2554)

เมอทรพยากรชายฝงรอยหรอและเสอมโทรม ชาวประมงพนบานจงทามาหากนอยาง

ยากลาบาก หลายคนตองเปลยนอาชพ ไปทางานเปนลกจางตามรานอาหารท จงหวดภเกต หรอไมก

เขากรงเทพไปทางานโรงงาน

ชวงกลางเดอนธนวาคม พ.ศ.2550 กลมประมงพนบานปรกษาหารอกนและตดสนใจวา

เมอหนวยงานภาครฐไมสามารถแกปญหาได กจะตองรวมตวกนเพอปกปองทรพยากรของทองถน

โดยมการรวบรวมชาวประมงพนบานในพนทอาเภอขนอม อาเภอสชล อาเภอทาศาลา อาเภอหว

ไทร อาเภอปากพนง และอาเภอเมองจานวนกวา 200 คน เดนทางมาชมนมประทวงทหนาศาลา

กลางจงหวดนครศรธรรมราช มนายอภนนท เชาวลตร นายกองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา และ

นายเราะหมาน ปรงทอง ประธานคณะกรรมการอนรกษรกษทรพยากรสงแวดลอม องคการบรหาร

138

สวนตาบลทาศาลา เปนแกนนา โดยมการนาปายผาเขยนขอความ อาท “คนชวตทะเลใหพวกเรา

และเอาเรอคราดหอยลายของพวกมงคนไป” “พวกเราชาวประมงจงหวดนครศรธรรมราชไม

ตองการเรอคราดหอยลาย” “พอเมองนครโปรดทราบน าทะเลเรมมกลนแลว” เหลานเปนตนและได

ยนขอเสนอถงผวาราชการจงหวดนครศรธรรมราช ใหดาเนนการแกไขปญหาอยางเรงดวน 7 ขอ

เพอฟนฟอนรกษทะเลไทย ไดแก 1) ใหผวาราชการจงหวดประกาศหามเรอคราดหอยและเรอปน

ไฟปลากะตกทาการประมงในจงหวด โดยเดดขาด 2) แตงตงทมเฉพาะกจในการปองกนและ

ปราบปรามการทาประมงทไมเหมาะสมใหชดเจน 3) แตงตงชาวบานเพอการมสวนรวมในการ

จบกมตดตามการทาประมงทไมเหมาะสม พรอมทงใหหนวยงานทเกยวของแจงความคบหนาใน

การดาเนนการทางกฎหมาย ใหชาวบานไดรบทราบอยางตอเนอง 4) ใหนายกองคการบรหารสวน

ตาบลทมพนทตดชายฝงทะเล มสวนรวมในการจดการทรพยากรรวมกน 5) จดทาแผนฟนฟและ

จดการทรพยากรชายฝง 6) จดตงกองทนในการชวยเหลอเครองมอประมงทไดรบความเสยหายและ

7) ใหกรมประมงตดเครองหมายหรอสญลกษณกาหนดเขตอนรกษใหชดเจน

นายวชม ทองสงค ผวาราชการจงหวดนครศรธรรมราช พรอมดวย นายมนญ ตนตกล

ประมงจงหวด ไดมารบหนงสอของชาวประมงพนบานไป หลงจากนนกไดประชมรวมกบ

ชาวประมงพนบานทหองประชมของศาลากลางจงหวด โดยไดรบหลกการเรองการกาหนดเขต

พนทหามใชเครองมอเรอคราดหอยลาย และขอสนบสนนเรอตรวจการณมาประจาอยท

นครศรธรรมราช เพอปราบปรามผกระทาผดอยางจรงจง โดยการกาหนดพนทหามใชเครองมอเรอ

คราดหอย ไดมการนาชาวประมงพนบานออกกาหนดจดหามทาประมงคราดหอยดวย ซงหลงจาก

การประชมรวมกน ชาวประมงพนบานตางแสดงความพอใจและไดสลายการชมนมในทสด

หลงจากนนชาวประมงพนบานเองกเกดการตนตวมากขน รวมกนเฝาระวง และไดกดดน

ไปยงเจาหนาทภาครฐ แตกไมสามารถจบกมไดทกครงไป เพราะเมอมเรอตรวจการณออกไปจบกม

เรอคราดหอยจะแลนหนและใหเรอตรวจการณไลตามจนน ามนหมด หรอในบางครงเมอไดรบการ

แจงขาวจากชาวบานเรองเรอคราดหอย เมอนาเรอออกไปจบกมกลบพบวาเรอคราดหอยทาการ

ประมงอยนอกเขต 3,000 เมตรจากชายฝง เนองจากเรอคราดหอยลวงรขาวการออกปฏบตการของ

เจาหนาทบนฝงเสยกอน ซงทาใหเจาหนาทกไมสามารถทจะจบกมได

ชาวประมงพนบานคดวาแนวทางการปองกนหรอขบไลเรอประมงพาณชยไมใหเขามาแต

เพยงอยางเดยวนน ไมอาจทาใหทรพยากรชายฝงอดมสมบรณเหมอนเดมได จงคดหาวธการทจะ

ชวยฟนฟทรพยากรชายฝงเพมขนอกวธหนง โดยวธการดงกลาวนนเกดจากการทกลมอนรกษ

ประมงพนบานไดไปศกษาเรยนรวธการทาระเบดน าชวภาพ จากศนยกสกรรมธรรมชาตทงสงและ

139

วดปายาง ทาใหทกคนคดวาหากนาวธการดงกลาวมาใชนาจะชวยฟนฟทรพยากรชายฝงหนาบาน

ของตนได

สาหรบวธการทาระเบดนาชวภาพ เรมจากนาเอาดนเลนผสมปยชวภาพและน าหมกชวภาพ

ในอตราสวน ดนเลน 100 กโลกรม ใสปยชวภาพ 50 กโลกรม จากนนนาน าหมกชวภาพเขมขน

ละลายน า 1 ลตรพรมไปบนกอนดนทปนรวมกบปยชวภาพ แลวทงไว 1 วน กจะไดเปนระเบดน า

ชวภาพ สาหรบวธใชกใหนาไปโยนลงทะเล โดยพนทประมาณ 1 ไร ใหใชระเบดน าชวภาพ

ประมาณ 1 กระสอบ ทาซ าเดอนละครงหรอในชวงแรกทาซ า 15 วนครงจะชวยในการรกษาหนาดน

ชวยและสงเสรมใหเกดแพลงตอน เปนอาหารสตวน าวยออน ชาวประมงพนบานใชงานระเบดน า

ชวภาพโดยเวลาออกไปทาประมงในทะเล ชาวประมงกจะนาตดตวไปดวย เพอไปหวานบรเวณ 0

หมรา 0

ชวงเดอนเมษายน 2551 มกลมอนรกษประมงพนบานจงหวดเพชรบรเดนทางมาศกษาด

งานและแลกเปลยนเรยนรทตาบลทาศาลา ในประเดน “การจดการทรพยากรชายฝงโดยชมชน:

กรณเรอคราดหอยลายทจงหวดเพชรบรและนครศรธรรมราช” ซงจงหวดเพชรบรกประสบปญหา

เรอคราดหอยเชนเดยวกน ผลของกจกรรมครงนทาใหทงสองกลมไดมโอกาสแบงปนประสบการณ

ซงกนและกน อนจะเปนประโยชนตอการแกปญหาเรอคราดหอยในอนาคต

ในปาชายเลนหรอในจดทมสตวนาอาศยอยชกชม เพอชวยฟนฟ ทรพยากรอกทางหนง

ชวงกลางป พ.ศ. 2551 จากการไปศกษาดงานกลบมาพบวาชมชนตนเองมความพรอม ชน

ชนบานสระบว จงเรมดาเนนการจดตงรานคาชมชนขน เพอเปนแหลงทนใหกบการอนรกษและการ

พฒนาสงคม ไมใชการแสวงหารายไดเพอเพมรายรบใหแกครอบครวผลงหน กอนทจะเปนรานคา

ชมชน แกนนาไดตกผลกทางความคดทจะทาใหรานคาชมชนเกดประโยชนสงสด และมกระทบตอ

รานคา และรานขายของชาอนๆ ในหมบานนอยทสด ดงนนรานคาชมชนจงมงเนนขายวสดอปกรณ

ทจาเปนพนฐานทางการประมง ของใชสวนตวและของใชในครวเรอ แตจะไมขายของสดหรอ

อาหารทรบประทานประจาวน เนองจากมรานคาในหมบานจาหนายอยกอนแลว

รานคาชมชนบานสระบวไดสรางใหทกคนมความรสกรวมในการเปนเจาของรานคาชมชน

โดยเรมแรกสมาชกในกลมตองผลดเปลยนหมนเวยนกนมาเปนผขาย สลบกนไป เมอครบ 15 วน

จานวนนบสนคาครงหนง เมอครบหนงปจงจางชาวบานในหมบานมาดแลรานคาแบบเตมเวลา จาก

การทผลดเปลยนหมนเวยนกนมาเปนผขายนเองทาใหสมาชกเกดความรสกเปนเจาของขน

ประกอบกบญาตพนอง เพอนฝงตางกมาชวยอดหนนซอสนคา ถอเปนการสรางเครอขายลกคาอยาง

ไมตงใจ ทงนราคาสนคาของรานคาชมชนบานสระบวไมไดปรบขนตามราคาตลาด ซอสนคามา

เทาไรตองขายใหหมด จงจะปรบราคา ในทางกลบกนสนคาทซอมา หากตลาดปรบลดราคาสนคา

140

ราคาสนคาในรานคาชมชนกไมปรบลดราคาลงตองชวยกนซอจนหมด จงจะปรบราคา บนฐานคดน

เหนไดวากลไกของตลาดไมมผลตอสนคาในราน

สาหรบระบบและกระบวนการทางานของรานคาชมชน เมอมสมาชกมาซอจะมการจด

บนทกไวทกครงเพราะเมอถงสนปจะมการจายเงนปนผลจากยอดซอของแตละคน ซอมากได

ผลตอบแทนขนมามาก เพราะเหตนรานคาชมชนจงเปนทพงพาทางการเงน อกทางหนงและเปนการ

อานวยความสะดวกแกสมาชกในหมบานในการซอสนคาทจาเปนในแตละวน ในอกทางหนงยงม

การแบงผลกาไรจากรานคาชมชนเพอนาไปสนบสนนกจการของกลมอนรกษทรพยากรประมง

พนบานบานสระบวดวย

นอกจากนรานคาชมชนยงผกยดตดกบศาสนา โดยในทกปจะแบงรายไดสวนหนงเปนเงน

ซะกาตแกสมาชกทยากไรในชมชน ซงเปนไปตามมตของคณะกรรมการกลม จากการทมการแบง

รายไดของรานคาชมชนสวนหนงมาจดตงกองทนซะกาต ในลกษณะนสมาชกทไดรบเงนปนผล จง

ลดความยงยากในการจายซะกาตอกครงหนง เพราะถอวาเงนปนผลทไดรบผานการจายซะกาต

เรยบรอยแลว

ตนปพ.ศ. 2552 เรอคราดหอยเรมทยอยเขามาในพนท อาเภอทาศาลา อกครงหนง จาก

ปญหาเรองเรอคราดหอยลายทมเขามาทกป แตไมสามารถแกไขอยางเปนรปธรรมได กลมอนรกษ

ประมงพนบานวเคราะหกนวาการแกปญหานถาทากนเพยงแค 2 หมบานคงไมสามารถจดการกบ

ปญหาดงกลาวได จนในทสดกลมอนรกษประมงพนบานทง 2 หมบานจงไดตดสนใจไปชกชวน

บานหนาทบ และบานทาสงบนเขามารวมมอกน โดยในขนแรกไดใหสมาชกทมความสนทสนม

หรอเปนเครอญาตกบชาวประมงพนบานบานหนาทบ และชาวประมงพนบานบานทาสงบน ไป

ชกชวนสมาชกชาวประมงของท ง 2 หมบานเขามาทากลมออมทรพยกอน โดยชใหเหนถง

ประโยชนทจะไดรบ ผลปรากฏวาวธการดงกลาวไดผล ทงบานหนาทบและบานทาสงบนไดจดตง

กลมออมทรพยขนในเวลาไลเลยกน โดยมเจาหนาทจากโครงการพฒนาชมชนเปนสขทภาคใตและ

แกนนากลมออมทรพยบานในถงและบานสระบวเปนพเลยงเพอชวยวางแนวทางการทางาน

หลงจากประสบความสาเรจในขนแรก กลมประมงพนบานบานในถงและบานสระบวจง

เรมดาเนนการตอในขนทสอง โดยการชกชวนใหท ง 2 หมบานดงกลาวทางานดานการอนรกษ

ทรพยากรชายฝงควบคไปดวย โดยพยายามชใหเหนถงผลกระทบของเรอคราดหอย และ

ความสาคญของการอนรกษทรพยากรชายฝง ทาใหทงบานหนาทบและบานทาสงบนจดตงกลม

อนรกษของตนเองขนมาบาง โดยมเจาหนาทโครงการพฒนาชมชนเปนสขทภาคใต แกนนา

ชาวประมงพนบานในถงและบานสระบวเปนทปรกษา หลงจากนนไดไมนานชาวประมงพนบานก

ประกบปญหาเรอคราดหอยอกครง และในครงนนเองทชาวประมงพนบานทง 4 หมบาน ไดรวมมอ

141

กนจดตงเปน "เครอขายประมงพนบานอาวทาศาลา" ซงมสมาชกทงสน 4 หมบาน ประกอบไปดวย

บานในถง บานสระบว บานหนาทบ และบานทาสงบน เพอจดการกบปญหาเรอคราดหอยลาย โดย

มการจดกลมชาวประมงพนบานจากหมบานตางๆ ออกลาดตระเวน และออกไปขบไล แตกไมม

อานาจหนาทในการเขาจบกม มครงหนงทสมาชกองคการบรหารสวนตาบลทาศาลาออกจบกมเรอ

คราดหอยรวมกบชาวประมงพนบาน แตกลบถกไตกงเรอแจงความกลบดวยขอหาบกรก และขมข

กรรโชกทรพย

ชาวประมงพนบานเหนวาหากปลอยปญหาไวเชนนมแตชาวประมงพนบานทเสยเปรยบ

และไดรบผลกระทบมากขนเรอย จงเรมชกชวนนายกองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา ซงเปนคน

ในพนทและรบรเรองนมาตลอด ใหเขามาฟง และเปนทปรกษา มนกวชาการ นกกฏหมาย ซงเปน

ลกหลานในทองถน มารวมพดคย แนะนาหาทางออกวาปญหาทเกดขนควรจะดาเนนการอยางไรด

โดยมการปรกษาหารอกนเปนประจาทกอาทตย ในทสดกพบวาทางออกทจะใชเปนแนวทางในการ

แกปญหาในชวงน ควรเรมจากการเฝาระวงกนเองจากชาวประมงทออกไปทาประมง ใครพบเหน

เรอประมงขนาดใหญทมทาทไมชอบมาพากลกใหรบแจงมายงเครอขายประมงพนบานอาวทาศาลา

นอกจากนยงไดประสานหนวยงานทเกยวของ อยางกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง กระทรวง

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เขามาชวยเฝาระวงดวย ซงกไดสรางความหวาดหวนให

เรอประมงพาณชยทเคยลกลอบเขามาทาประมงในพนทอนรกษไดไมนอย

นายอภนนท ชวลต นายกองคการบรหารสวนตาบลทาศาลากลาววา สงทสาคญมากในเรอง

การแกปญหาระดบชมชนทคนสวนใหญในชมชนประสบรวมกนคอ ความสามคค และการพดคย

รวมกน

“การไดชอวาเปนชมชนเขมแขงน นจะทาไมไดเลยถาคนในชมชนไมคยกนเองกอน

สาหรบทชมชนทาศาลานน ความสามคคของเราเกดจากทกคนมปญหาเหมอนกน และคดตรงกนวา

ถาไมชวยกนแกปญหาแลวในอนาคตเรากจะถกรงแกแบบนเรอยไปจนในทสดชมชนกจะลมสลาย

ไปเอง และจากประสบการณททกคนมรวมกนอกเชนกนคอ เรองการชวยตวเองกอนทจะไป

เรยกรองใหคนอนชวย เราเลยมแนวคดการตงชาวบานเปนยามฝง คอ เอาพวกเราทเปนชาวบานท

ออกหาปลานนแหละ ชวยกนสอดสองวามเรอลาใหญลาไหนบางทมนรกล าเขามาในพนท ท

กฏหมายหาม คอ 3,000 เมตรจากชายฝง เจอแลวเรากแจงพรรคพวกเรากอน แลวกแจงราชการท

รบผดชอบ วธการนใชไดผลดในระดบหนง”

อยางไรกตามในคนวนท 19 มนาคม 2552 ชาวประมงพนบาน รวมกบเจาหนาทฝาย

ปกครองอาเภอทาศาลา และองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา นาเรอประมงของชาวประมง

พนบานออกไปจบกมเรอคราดหอย พรอมดวยหนวยปองกนและปราบประมงทางทะเลเกาะถา ได

142

7 ลา แตเนองดวยชองวางทางกฎหมาย จงสามารถจบกมไดเพยงขอหาแรงงานดางดาว เนองจาก

เรอประมงเหลานทราบขาวลวงหนา จงไดจอดลอยลาไว ใหไมไดมความผดตามพระราชบญญต

การประมง พ.ศ. 2490

นอกจากนยงพบวา เรอทถกจบได เปนเรอทเคยถกจบกอนหนาน แลวถกปลอยไปหรอ

เปนเรอทเคยเขามาเมอปทแลว และเปนของนายทนกลมใหญ ทไมคอยเกรงกลวการถกจบกม

เพราะจายคาปรบไมแพง คมคากบการเสยง (เราะหมาน ปลงทอง, สมาชกองคการบรหารสวน

ตาบลทาศาลา, 2554) เนองจากพระราชบญญตการประมง พ.ศ. 2490 มชองวาง เชน ถาเรอททา

ประมงเปนเรอเชาเจาหนาทไมสามารถยดเรอไวได หรอถาขณะจบกมเรอประมงไมไดทาการ

ประมง เรอลาดงกลาวกไมมความผด เปนตน เมอพระราชบญญตการประมง พ.ศ. 2490 มชองวาง

ดงกลาว ในการจบกมเจาหนาทรฐจาเปนตองใชกฎหมายอนทเกยวของเขาดาเนนการ ไมเชนนน

แลวกแทบเอาผดเรอประมงดงกลาวไมไดเลย ดวยชองวางทางกฎหมายนเอง ทาใหเรอคราดหอย

ลายเหลานรกหนก เพราะจายคาปรบเพยงเลกนอย คมคากบการถกจบ เนองจากเรอคราดหอยลายลา

หนงทาการประมงไดลาละ 4-10 ตนตอคน มลคาหอยลายกโลกรมละ 40 บาท เฉลยอยท

100,000 – 400,000 บาทตอลา

ปญหาเรอคราดหอยนถกผลกดนไปทกระดบ แตไมเกดผลมากนกทงในเชงปฏบตและเชง

นโยบาย เหนไดจากเรอคราดหอยลายยงเขาคงลกลอบเขามาทาประมงในเขต 3,000 เมตรจากชายฝง

เชนเดม บางครงชาวประมงพนบานไมสามารถประสานขอเรอตรวจการณของกรมประมงใหมา

จบกมได และการทชาวประมงพนบานจะออกไปจบกมเหมอนครงทผานมากเปนไปดวยความ

ยากลาบาก เพราะเรอประมงพนบานเพยงอยางเดยวไมสามารถไลตามไดทน เสยงตอการถกชน

และเสยงตอการถกแจงความจบกลบอกดวย

แนวทางในการแกปญหาขององคการบรหารสวนตาบลทาศาลาและเครอขายประมง

พนบานในชวงน คอการการรวบรวมรายชอเพอลงนามในหนงสอรองเรยนเพอสงไปยงหนวยงานท

เกยวของทงหมด พยายามหาเรอตรวจการณชายฝงมาประจาการในพนทอาวทาศาลาใหได พยายาม

ผลกดนใหมการออกประกาศจงหวดเรองเขตหามทาการประมงคราดหอยลายในระยะ 12 ไมลทะเล

ตาม พระราชบญญตการประมง พ.ศ. 2490 มาตตรา 32 และทางองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา

เองไดเตรยมออกขอบญญตทองถนเพอหามทาประมงหอยลาย เพอรกษาผลประโยชนไวใหทองถน

เครอขายประมงพนบานจดตง “เครอขายปฏบตการวทยทางทะเลและสงคม (เหยยวทะเล)”

ขนเมอเดอนเมษายน พ.ศ. 2552 โดยมสมาคมรกษทะเลไทยชวยสนบสนนงบประมาณในการตดตง

แมขายวทย CB โดยตดตงแมขายทกลมอนรกษประมงพนบานบานในถง และตดตงแมขายวทยมด

ดาทบานคอเขา ตาบลสชล นอกจากนองคการบรหารสวนตาบลทาศาลายงไดสนบสนนวทย

143

จานวน 5 เครอง โดยใหไวทหมบานละ 1 เครองและทศนยขององคการบรหารสวนตาบลทาศาลา

1 เครอง โดยมวตถประสงคเพอการกระจายขาวดานการเปลยนแปลงของดนฟาอากาศ และนามา

ประยกตใชในการแจงเรอผดกฎหมาย ทาใหการผลกดนและจบกมเรอประมงผดกฎหมายม

ประสทธภาพมากขน

ในชวงนองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา เครอขายประมงพนบานอาวทาศาลาและ

หนวยงานอนๆ ทเกยวของ มการประชมรวมกนเปนระยะๆ เพอเตรยมการจดทาขอบญญตทองถน

ทางทะเล ในขณะทเรอคราดหอยกยงคงลกลอบเขามาทาประมงในเขต 3,000 เมตรจากชายฝงอย

แตกไดมการประสานความรวมมอกบหนวยงานราชการออกตรวจจบอยางตอเนอง โดยเฉพาะ

ในชวงนหนวยเฉพาะกจศรวชย ภายใตการนาของปลดอาเภอฝายปราบปราม อาเภอทาศาลา เปน

หนวยงานหลกในการทางานปองกนและปราบปรามเรอคราดหอยลายททาประมงผดกฎหมายได

อยางมประสทธภาพ ในทสดองคการบรหารสวนตาบลทาศาลาสามารถจดทาขอบญญตทองถนทาง

ทะเลไดสาเรจ ซงผวจยจะไดนาเสนอในลาดบถดไป

144

ตารางท 4.2 ววฒนาการการตอสของชมชนชาวประมงพนบานตอการลกลอบทาประมงของ

เรอประมงพาณชยในเขต 3,000 เมตรจากชายฝง

ป (พ.ศ.) ประเภทเรอประมง วธการแกปญหา หมายเหต

2520-2534 อวนรน อวนลากทมา

จากหมบานขางเคยง

อวนรนและอวนลาก

จากภายนอกพนท

- เจรจา ขอรอง

- นาเรอออกไปขบไล

- แจงกานน / ผใหญบาน

นาเรอออกไปขบไล

- ไมไดผล

- ไดผล แตกอใหเกดความ

ขดแยงระหวางหมบาน

- ไดผลเพยงเลกนอย

2535-2545 เรอคราดหอย - แจงกานน ผใหญบาน

เพอประสานไปยงกรม

ประมง ตารวจ ใหมา

จบกม

- ชมนมประทวงโดยการ

นาเรอประมงไปปดปาก

นาทาศาลาและปากนา

ปากพยง เพอเรยกรองให

หนวยงานภาครฐชวย

แกปญหา

- ชมนมประทวงโดยการ

ลากเรอประมงขนมาปด

ถนนปดถนนสาย 401 ทา

ศาลา-นครศรธรรมราช

- ไมไดผลเทาทควร เมอม

เจาหนาทออกไปจบกม

เรอคราดหอยกจะหยดไป

ชวงหนงประมาณ 2-3 วน

แลวกกลบเขามาคราดใน

เขต 3,000 เมตรอก

- นายอาเภอรบปากวาจะ

ชวยแกปญหา แตกไม

ไดผลเทาทควรเพราะหลง

จากนนไมนานกมเรอ

คราดหอยลกลอบเขามา

คราดหอยอก

- ไดผล อธบดกรมประมง

สงตวแทนลงมาเจรจาและ

รบปากวาจะชวยแกปญหา

ผล: เรอคราดหอยไมเขามา

คราดในพนทเปนเวลา

หลายป

145

ตารางท 4.2 (ตอ)

ป (พ.ศ.) ประเภทเรอประมง วธการแกปญหา หมายเหต

อวนลาก อวนรน เรอ

คราดหอย

- แจงหนวยงานราชการท

เกยวของ ใหนาเรอ

ออกไปจบกม

- ชาวประมงนาเรอ

ออกไปขบไลเอง

- ตงเปนกลมหรอหนวย

ขบไล ขนมาใหมหนาท

ขบไลเรอประมงพาณชย

โดยเฉพาะ

- กอตงกลมอนรกษ

- เรอจะมาชามาก ไมทน

การณ

- ใครเหนวามเรอเขามาใกล

เครองมอประมงของตนก

ออกไปขบไล

- ไดผลดระดบหนง

- สนบสนนโดยโครงการ

ฟนฟทรพยากร

2546-

ปจจบน

อวนลาก อวนรน

ขนาดเลก จาก

หมบานขางเคยง

เรอคราดหอย

- ปรกษาหารอรวมกน

กาหนดกตกาขนใหม

อะลมอะลวยมากขน

- แจงความกบเจาหนาท

ตารวจ

- เขารองเรยนขอความ

ชวยเหลอจากผวาราชการ

จงหวด

- ชมนมประทวงหนา

ศาลากลางจงหวดยน

ขอเสนอถงผวาราชการ

จงหวดนครศรธรรมราช

ใหดาเนนการแกไขปญหา

อยางเรงดวน 7 ขอ

- ความขดแยงระหวาง

หมบานไดลดลงไปอยาง

มาก

- ไมไดผล ดาเนนการลาชา

- ไมไดผล เรอคราดหอย

ยงคงเขามาอย

- เกดการตนตวมากขนทง

หนวยงานของรฐและ

ชมชน

146

ตารางท 4.2 (ตอ)

ป (พ.ศ.) ประเภทเรอประมง วธการแกปญหา หมายเหต

- กอตงเครอขายประมง

พนบานอาวทาศาลา-

จดทาขอบญญตทองถน

ทางทะเล

- เกดความตนตวของชมชน

ประมงพนบานอยางสง

ประสบผลสาเรจเปนแหง

แรกของประเทศไทยและเรอ

คราดหอยไมเขาคราดหอย

ในเขต 3,000 เมตรจาก

ชายฝงอกเลย

4.6 การจดทาขอบญญตทองถนทางทะเล ขององคการบรหารสวนตาบลทาศาลา ภายใต

กระบวนการมสวนรวมของประชาชน

จดเรมตนของแนวคดการจดทาขอบญญตทองถนทางทะเลนนในดานหนงเกดขนจาก

ประสบการณ และกระบวนการเรยนรรวมกนของชาวประมงพนบานและองคการบรหารสวน

ตาบลทาศาลาในการแกปญหาเรอประมงพาณชยลกลอบเขาทาประมงในเขต 3,000 เมตร ดงทกลาว

มาแลว ขณะท ในอกดานหนง เ กดจากกระบวนการทางานของสมชชาสขภาพจงหวด

นครศรธรรมราช ทผลกดนการออกขอบญญตทองถนทางทะเล ซงทงสองดานมไดทางานแยกออก

จากการกน แตกลบทางานผสาน รวมมอกน

ตามพระราชบญญตสขภาพแหงชาต พ.ศ. 2550 มาตรา 40 กาหนดใหสานกงาน

คณะกรรมการสขภาพแหงชาต สนบสนนการจดสมชชาสขภาพเฉพาะพนทและสมชชาสขภาพ

เฉพาะประเดน ตามหลกเกณฑและวธการทคณะกรรมการสขภาพแหงชาตกาหนด โดยประชาชน

อาจรวมกนจดสมชชาสขภาพกนเองกได

สมชชาสขภาพทปรากฏใน พระราชบญญตสขภาพแหงชาต พ.ศ. 2550 มบทบาทชดเจน

เพอเปนเครองมอในการสรางนโยบายสาธารณะเพอสขภาพทเนนกระบวนการมสวนรวมของ

ประชาชน เปนการสราง “นโยบายทมาจากสาธารณะ” (Bottom Up Approach) ทสอดรบตาม

เจตนารมณของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกไทย พ.ศ. 2550 ดงนน การสนบสนนการจดสมชชา

สขภาพกเพอเปดโอกาสใหมการพฒนานโยบายสาธารณะเพอสขภาพแบบมสวนรวม ตามแนวทาง

ประชาธปไตยแบบมสวนรวม (Participatory Democracy) หรอประชาธปไตยแบบถกแถลง

147

(Deliberative Democracy) เปนการปดจดออนการพฒนานโยบายสาธารณะโดยรฐแบบแนวดงตาม

แนวทางประชาธปไตยแบบตวแทน (Representative Democracy) เพยงทางเดยว หรอกลาวอกนย

หนงกคอ เปนการใชสมชชาสขภาพปดชองวางระหวางการพฒนานโยบายสาธารณะโดยรฐเขากบ

ความตองการของประชาชน

ดวยสถานการณปญหาทรพยากรชายฝงลดลงอยางตอเนองจากหลายสาเหต แตทสาคญคอ

การทาประมงแบบทาลายลาง มงกอบโกยเอาสตวนาใหมากทสด โดยไมคานงถงการทาลายสตวน า

วยออน สตวนาทกาลงวางไข สงผลกระทบตอสภาพแวดลอม และทรพยากรชายฝงอนเปนแหลง

ทามาหากนของชาวประมงพนบานกวาหมนครอบครว และเปนแหลงอาหารโปรตนทมคณภาพสง

ทสด สะอาด ราคาถกใหกบคนนครศรธรรมราช โครงการพฒนาชมชนเปนสขทภาคใต : ดบบาน

ดบเมอง เรยนรอยดทปากใต จงไดเขามาทางานในพนทชมชนชายฝง บานในถง และบานสระบว

ตาบลทาศาลา ตงแต พ.ศ. 2546 จนถงปจจบน โดยในป พ.ศ. 2551 คณะทางานสมชชาสขภาพ

จงหวดนครศรธรรมราช ไดพฒนาประเดนดงกลาวเปน 1 ใน 3 ประเดน ของสมชชาสขภาพจงหวด

นครศรธรรมราช

การพฒนาขอเสนอเชงนโยบาย ประเดน “การจดการทรพยากรชายฝงโดยชมชน” เรมจาก

การศกษาสถานการณการจดการทรพยากรชายฝง: องคกรชมชนกบการฟน “เลหนาบาน” การรวม

เรยนรบทเรยนจากพนทหมบานชายฝง สการตอบคาถามสาคญของสงคมเรองรปแบบบานสตวน า

เพอการอนรกษแบบมสวนรวม และการศกษานโยบายรฐทเออตอการจดการทรพยากรชายฝงโดย

การมสวนรวมของชมชน ซงจากประสบการณการเรยนรนบกงทศวรรษของชมชนบานสระบว

และบานในถง ประกอบกบการรวมศกษาและพฒนาการจดการทรพยากรชายฝงรวมกบภาครฐ

ทองถน ประมงจงหวด องคการบรหารสวนตาบลปากพนและองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา

นกวชาการจากมหาวทยาลยวลยลกษณและมหาวทยาลยราชภฎนครศรธรรมราช ไดกอใหเกดองค

ความรทสาคญสาหรบการสงเสรมใหเกดการจดการทรพยากรชายฝงอยางย งยน และมการราง

ขอเสนอเชงนโยบายใน 4 ระดบ คอ ระดบชมชน ระดบทองถน ระดบจงหวด และระดบประเทศ

โดยเฉพาะขอเสนอตอทองถน ทมขอเสนอสาคญ 5 ขอ คอ 1) ออกกฎระเบยบ ขอบญญตโดยศกษา

ขอมลทางวชาการรองรบ เชน การวจย โดยการมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสย และองคกรท

เกยวของ 2) สรางกลไกสนบสนน สงเสรมการอนรกษทรพยากร 3) จดสรรงบประมาณสนบสนน

องคกรชมชน โดยใหอสระแกชมชนในการกาหนดการดาเนนกจกรรมตางๆ เพอการอนรกษและ

ความเขมแขงของชมชน 4) จดตงหนวยทรบผดชอบ ดานการอนรกษทรพยากร และใหมสวนรวม

จากชมชน เชน การปราบปรามและการตดตามการเปลยนแปลงทางนโยบาย การเฝาระวงโดยใช

เครองมอวทย สอสาร และ 5) องคกรปกครองสวนทองถนสรางทอยอาศยของสตวน าในบรเวณ

148

ชายฝงตามศกยภาพความเหมาะสมของพนท โดยไมมผลกระทบตอสงแวดลอมและการสญจรทาง

นา

รางขอเสนอเชงนโยบาย ประเดน “การจดการทรพยากรชายฝงโดยชมชน” ถกนาเขา

พจารณาเพอแลกเปลยนเรยนร และพจารณาแบบมสวนรวมจากสมาชกเครอขาย องคกร และ

หนวยงานทเกยวของทง 3 ภาคสวน ในสมชชาสขภาพจงหวดนครศรธรรมราช ป พ.ศ. 2551 ทม

การจดหองยอยพจารณาขอเสนอเชงนโยบายพรอมๆ กบรางขอเสนอเชงนโยบายอก 2 ประเดน คอ

“เกษตรทเออตอสขภาพ” และ”อาสาสมครสรางสขชมชน” เมอวนท 27 พฤศจกายน พ.ศ. 2551 ณ

มหาวทยาลยราชภฏนครศรธรรมราช มการมอบขอเสนอทผานการรบรองจากทประชมใหญตอ

ตวแทนภาคประชาชน ภาครฐ และภาคทองถน และมการประกาศเจตนารมณรวมของชาว

นครศรธรรมราชบนเวทดงกลาวดวย

จากขอเสนอเชงนโยบายทผานการรบรองในสมชชาสขภาพจงหวดนครศรธรรมราช ป

พ.ศ. 2551 ในป พ.ศ. 2552 คณะทางานสมชชาสขภาพประเดนการจดการทรพยากรชายฝง ได

ดาเนนการเพอตดตามผลกดนขอเสนออยางตอเนอง ซงผลสาเรจทผานมา คอ การทา “บานปลา”

ทงบานชวคราวและบานถาวร และการใชระเบดชวภาพเพอปรบปรงสภาพหนาดน และทสาคญคอ

การผลกดนใหมการออกขอบญญตองคการบรหารสวนตาบลทาศาลาวาดวย การอนรกษและใช

ประโยชนทรพยากรทางทะเลและชายฝงอยางย งยน พ.ศ. 2552 ซงเปนการทางานรวมกนระหวาง

เครอขายประมงพนบานอาวทาศาลา คณะทางานสมชชาสขภาพ และองคการบรหารสวนตาบลทา

ศาลา โดยนายกองคการบรหารสวนตาบลทาศาลาไดแตงตงคณะทางานจากหลายภาคสวนเพอยก

รางขอบญญต และมเวทแลกเปลยนเพอปรบปรงรางขอเสนออยางตอเนองถง 8 เวท กลาวคอ มเวท

ระดบตาบล 6 เวท เวทระดบจงหวด 2 เวท ดงรายละเอยดตอไปน

เวทท 1 ระดบตาบล

จดขนเมอ วนท 11 มนาคม 2552 เวลา 11.00-15.00 น. ณ ศนยประสานงานพฒนาตาบลทา

ศาลา อาเภอทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช

ทประชมมขอสรปวา จากกรณปญหาเรออวนลาก อวนรน เรอคราดหอยลาย ทประชมเหน

ควรใหสรางกตกาชมชน และสรางกฎหมายของทองถน คอ การออกขอบญญตทองถนทางทะเล

ตาบลทาศาลาขนบงคบใช

เวทท 2 ระดบตาบล

จดขนเมอ วนท 22 เมษายน 2552 เวลา 11.00-15.00 น. ณ ศาลาเอนกประสงคหมท 4 บาน

ทาสงบน ตาบลทาศาลา อาเภอทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช

149

ทประชมมขอสรปวา การแกไขปญหาเรองการอนรกษและคราดหอยลาย ใหมคณะทางาน

ยกราง เพอผลกดนการออกขอบญญตทางทะเลตาบลทาศาลา

เวทท 3 ระดบตาบล

จดขนเมอ วนท 18 พฤษภาคม 2552 เวลา 11.00-15.00 น. ณ กลมอนรกษประมงพนบาน

บานสระบว ตาบลทาศาลา อาเภอทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช

ทประชมมขอสรปวา เหนควรยกราง ขอบญญตทองถนทางทะเลตาบลทาศาลา โดยใหม

การศกษาขอมลทางวชาการประกอบ จดทาแนวเขตและขอตกลงรวม

เวทท 4 ระดบตาบล

จดขนเมอ วนท 24 มถนายน 2552 เวลา 11.00-15.00 น. ณ องคการบรหารสวนตาบลทา

ศาลา อาเภอทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช

ทประชมมขอสรปวา เหนควรนาราง ขอบญญตทองถนทางทะเล เพมรายละเอยด เงอนไข

และขอบงคบ ใหนกวชาการและนกกฎหมายรวมพจารณาในรายละเอยด

เวทท 5 ระดบตาบล

จดขนเมอ วนท 22 กรกฎาคม 2552 เวลา 11.00-15.00 น. ณ กลมอนรกษประมงพนบาน

ในถง ตาบลทาศาลา อาเภอทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช

ทประชมมขอสรปวา ใหพจารณาการเกบขอมล เครองมอ และคนดาเนนการ เพอวาง

แผนการเกบขอมลทางวชาการแบบมสวนรวม เพอนามาใชรองรบการประกาศใชขอบญญตทองถน

ทางทะเล

เวทท 6 ระดบตาบล

จดขนเมอวนท 16 สงหาคม 2552 เวลา 11.00-15.00 น. ณ กลมออมทรพยหมท 7 บานหนา

ทบ ตาบลทาศาลา อาเภอทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช

ทประชมมขอสรปวา ใหแจงผลการดาเนนงานใหสมชชาสขภาพทราบเพอจะไดผลกดน

ขอบญญตทองถนทางทะเลไวใน กระบวนการสมชชาสขภาพจงหวดนครศรธรรมราช ประเดนการ

จดการทรพยากรชายฝงโดยชมชน เพอใหผวาราชการจงหวดประกาศแตงตงคณะทางาน และรวม

ผลกดนประเดนนใหเปนนโยบายสาธารณะ ผวาราชการจงหวดนครศรธรรมราช ประกาศแตงตง

คณะทางาน เมอวนท 19 สงหาคม 2552

เวทท 7 ระดบจงหวด

จดขนเมอ วนท 28 สงหาคม 2552 เวลา 10.00-15.00 น. ณ องคการบรหารสวนตาบลทา

ศาลา อาเภอทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช

150

คณะทางานไดหารอ ในประเดนขอบญญตทองถน มขอความหลกๆ ดงน ในการจดการ

ทรพยากรชายฝงหรอทะเลหนาบาน มการดาเนนการหลายๆ หนวยงาน และมกฎหมายหลายๆ

ฉบบควบคม แตการบงคบใชกฎหมาย ยงมอปสรรคและขอจากดหลายประการ ดงนน การออก

ขอบญญตทองถนตาม พระราชบญญตสภาตาบลและองคการบรหารสวนตาบล พ.ศ. 2545 (ฉบบ

ปรบปรง) จงเออตอการดาเนนงานมากยงขน แตทงนตองไมขดกบกฎหมายเดมทมอยแลว โดยใช

หลกกฎหมาย 3 หลก คอ หลกท 1 ปจจบนไมมขอบเขตในพนทในทะเลของจงหวด ทาใหไมม

ขอบเขตพนททางทะเลของตาบลดวย จงอนมานไดวา หนาเขตตาบลตงฉากยนไปในทะเล ได 12

ไมลทะเล ตความวา เปนพนท ของตาบลน น ดงน นตองทาแผนทแนบทาย ประกอบในการ

ประกาศใชขอบญญตทองถน หลกท 2 ชายหาดและทะเลชายฝงเปนพนทสาธารณะ ดงนนองคการ

บรหารสวนตาบลจงมสทธดแลและออกขอบญญตทองถนได หลกท 3 มกฎหมายทางชายทะเล

มากกวา 40 ฉบบ ในการบงคบใชกฎหมายเปนไปในแนวดง ดงนนจงตองออกขอบญญตทองถน

ตามหลกการกระจายอานาจซงเปนกฎหมายตดขวาง

เงอนไขในการจดทาขอบญญตทองถน สามารถใชอานาจของนายกองคการบรหารสวน

ตาบลเปนผเสนอขอบญญต และใชเสยงของสมาชกสภาองคการบรหารสวนตาบลจานวน 2 ใน 3

ในการออกประกาศได นอกจากนหากสามารถผลกดนไดสาเรจจะเปนองคการบรหารสวนตาบล

แหงแรกของประเทศ ทออกขอบญญตเกยวกบการจดการทรพยากรชายฝง

เบองตนจากการประชมหารอ สรปไดวา การจะผลกดนการประกาศขอบญญตน เปนไป

ตามการอนรกษและฟนฟทรพยากรทางทะเลชายฝง จงตองจากดเครองมอและการทาประมงบาง

ประเภท โดยมใหนกวชาการออกแบบแผนท และศกษาขอมลทางวชาการเพอนามาใชรองรบ

เวทท 7 ระดบจงหวด

จดขนเมอ วนท 16 กนยายน 2552 เวลา 10.00-15.00 น. ณ องคการบรหารสวนตาบลทา

ศาลา อาเภอทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช

คณะทางานไดหารอในขอบญญตทองถน และรายละเอยดทกขนตอนเปนครงสดทาย

พรอมทงจดทาเอกสารเพอแนบไวกบขอบญญตทองถน ประกอบดวย

1) รางขอบญญตองคการบรหารสวนตาบลทาศาลาวาดวย การอนรกษและใช

ประโยชนทรพยากรทางทะเลและชายฝงอยางย งยน พ.ศ. 2552

2) แผนทแนบทายประกาศ

3) ขอมลทางวชาการ

4) คาสง และประกาศ ตางๆ ทเกยวของ

151

ภายหลงจากทมเวทระดบตาบล 6 เวท เวทระดบจงหวด 2 เวทแลว คณะทางานไดจดใหม

เวทประชาพจารณขอบญญตทองถนอก 1 เวท เมอวนท 29 กนยายน พ.ศ. 2552 กอนนาราง

ขอบญญตองคการบรหารสวนตาบลทาศาลาเขาสกระบวนการพจารณาในการประชมสภาสมย

วสามญขององคการบรหารสวนตาบลทาศาลา ผลจากการทาประชาพจารณ แสดงใหเหนวา

ชาวบานทกคนตางเหนดวยกบรางขอบญญตองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา จงมการนาราง

ขอบญญตดงกลาวเขาสทประชมสภาองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา ในวนท 30 กนยายน พ.ศ.

2552 เพอใหสมาชกสภาลงมต ซงการประชมสภาองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา ครงนไดเปด

ใหผสนใจทวไปเขารวมประชมและแสดงความคดเหนได แตไมมสทธลงมต รางขอบญญตดงกลาว

ผานการรบรองเปนเอกฉนทดวยคะแนน 29 เสยง จากสมาชกสภาองคการบรหารสวนตาบลทา

ศาลา จานวน 30 คน ทงนประธานสภาองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา งดออกเสยงโดยมารยาท

หลงจากนนองคการบรหารสวนตาบลทาศาลาไดนารางขอบญญตดงกลาว เสนอขอความเหนชอบ

จากนายอาเภอทาศาลา ภายหลงจากนายอาเภอลงนามใหความเหนชอบแลว นายกองคการบรหาร

สวนตาบลทาศาลาจงไดลงนามประกาศและนามาประกาศใชไดในทสด

ในการจดทาขอบญญตดงกลาว เมอวเคราะหดานวธการจดทาและเนอหาสาระของ

ขอบญญตแลว จะพบวาคณะทางานและชาวประมงพนบานทกคนมเจตนารมณอยางชดเจนในการ

ปองกนและการแกไขปญหาทงในระยะสนและระยะยาว ภายใตนโยบายสาธารณะและการมสวน

รวมของทกฝาย โดยเนนท 3 จดหลก คอ 1) กระบวนการเฝาระวงแบบมสวนรวม 2) การออกกฎ

กตกา ขอบญญตทองถน และ 3) แผนการจดการทรพยากรชายฝง

4.7 การวเคราะหกระบวนการมสวนรวมของประชาชน

การวเคราะหครงนผวจยใชแนวคดของ ถวลวด บรกลและคณะ (2551: 32) ในการวเคราะห

ซงไดกาหนดขนตอนของกระบวนการมสวนรวม ซงสามารถจดแบงเปนขนตอนงายๆ ไดดงน

ขนท 1 มสวนรวมในการวางแผน

ขนท 2 มสวนรวมในการปฏบต/ดาเนนการ

ขนท 3 มสวนรวมในการจดสรรผลประโยชน

ขนท 4 มสวนรวมในการตดตามประเมนผล

ผวจยจะนาแนวคดดงกลาวขางตนนไปตรวจสอบกบขอมลทผวจยไดเกบมาเพอใหเหน

ภาพของกระบวนการการมสวนรวมของประชาชนในการจดการทรพยากรชายฝงและการจดทา

ขอบญญตทองถนทางทะเล

152

การมสวนรวมในกจกรรมตาง ๆ ของประชาชนตาบลทาศาลา ทเกยวของกบการจดการ

ทรพยากรชายฝงและการจดทาขอบญญตทองถนทางทะเล มทงสน 4 ขนตอน ดงนคอ ขนท 1 ม

สวนรวมในการวางแผน ในการเสนอความคดเหนในมประชม การตดสนใจ ขนท 2 มสวนรวมใน

การปฏบต/ดาเนนการ ขนท 3 มสวนรวมในการจดสรรผลประโยชน ขนท 4 มสวนรวมในการ

ตดตามประเมนผล ซงมรายละเอยด ดงน

ขนท 1 มสวนรวมในการวางแผน

ชาวประมงพนบานเขามามสวนรวมในการรวมรบรปญหาทเกดขนในชมชนกอนเปน

อนดบแรก เชน ปญหาทรพยากรเสอมโทรม ปญหาหนสน ปญหาการลกลอบเขามาทาประมงของ

เรอประมงพาณชยในเขต 3,000 เมตรจากชายฝง เปนตน อนเปนการกระตนใหประชาชนมสวน

รบรปญหาการดาเนนชวต ทรพยากรและสงแวดลอมของชมชน วธการดงกลาวเปนการรวมกน

คนหาปญหา และเสนอแนะเกยวกบสาเหตของปญหา ตลอดจนการจดลาดบความสาคญของ

ปญหา โดยอาศยพลงของคนในชมชน โดยใหประชาชนในชมชนเขามารวมกลมแสดงความ

คดเหนตอปญหา และแสวงหาทางออกดวยการกาหนดวางแผนรวมกน เชน การอภปรายแสดง

ความคดเหนเกยวกบสภาพปญหาของชมชน ตลอดจนพจารณากาหนดกจกรรมในการแกไขปญหา

การพจารณามาตรการปองกนปญหา แลวจงดาเนนการตดสนใจ ทาใหชมชนเกดการแสดงความ

คดเหนเพอการกาหนดแนวทาง วตถประสงค วธการดาเนนงานและการนาทรพยากรภายในชมชน

มาใชใหเกดประโยชนอยางรคณคาและย งยน

ขนท 2 มสวนรวมในการปฏบต/ดาเนนการ

ชาวประมงพนบานไดมสวนรวมเพอจดการทรพยากรชายฝงของชมชน โดยการ

สนบสนนทางดานทรพยากร รวมบรจาคเงนหรอสงของ การเขารวมกจกรรม การเขารวมใน

คณะทางาน การประสานความรวมมอ มการรวมประชาสมพนธบอกตอกจกรรมตางๆ ทจดขน

โดยการพดคยตามรานนาชา และมสยด เพอใหสมาชกในชมชนรวมปฏบตกจกรรมตางๆ แสดงวา

ชมชนชาวประมงพนบานมความรจกผกพน สามคคชวยเหลอกนในการดาเนนกจกรรมตางๆ ของ

ชมชนเพอแกไขปญหาของชมชนเทาทตนสามารถชวยได และตระหนกถงความสาคญของการ

แกไขปญหา

ขนท 3 มสวนรวมในการจดสรรผลประโยชน

ชมชนชาวประมงพนบานมสวนรวมในการไดรบประโยชน โดยแบงเปน การรบรายได

จากการจบสตวน าเพอบรโภคและคาขาย เนองจากทรพยากรเรมฟนตว หลงจากแกไขปญหา

เรอประมงพาณชยลกลอบเขามาทาประมงในเขต 3,000 ได การไดรบความรและขอมลขาวสารใน

การจดการทรพยากรชายฝง จากการเขารวมประชม สมมนา ศกษาดงาน ทจดขนโดยองคกรตางๆ

153

ขนท 4 มสวนรวมในการตดตามประเมนผล

ชมชนชาวประมงพนบานรวมกนควบคมและตรวจสอบการดาเนนการกจกรรมทงหมด

พรอมทงประเมนประสทธผลของโครงการ กจกรรมตางๆ สรปบทเรยนรวมกนวามความสาเรจ

หรอลมเหลวเพอทจะไดแกไขปญหาไดอยางทนทวงท และพจารณาวธทจะดาเนนการตอเนอง

ตอไป ทงนชาวประมงพนบานไดเขามามสวนรวมในการคดเกณฑในการประเมนโครงการหรอ

กจกรรมตางๆ ดวย กระบวนการดงกลาวกอใหเกดการเรยนรรวมกน และการหาทางออกรวมกใน

การแกปญหาตางๆ

ขนตอนการมสวนรวมดงกลาวยงสอดคลองกบแนวคดของจนตนา สจจานนท (2549:

48-49) ซงแบงระดบการมสวนรวม ออกเปน 7 ระดบ จากระดบตาไปหาระดบสง โดยพบวาระดบ

การมสวนรวมของชาวประมงพนบานอาวทาศาลาอยในระดบท 7 คอ การมโอกาสตดสนใจ

กลาวคอการมสวนรวมลกษณะนประชาชนจะเปนผตดสนใจทกเรองตงแตการวางแผน การปฏบต

ตามแผน และการประเมนโครงการ

นอกจากนยงพบวาการทประชาชนมสวนรวมในการวางแผน ไดแสดงความคดเหน มสวน

รวมในการปฏบตหรอดาเนนการ ไดเสนอแนะวธการในการดาเนนงาน แบงหนาทกนรบผดชอบ

รวมปฏบตดาเนนการตามแบบทชมชนเหนรวมกน มสวนรวมในการจดสรรผลประโยชน ชมชนม

อานาจในการเจรจาตอรอง และในการตดตามประเมนผล ทาใหการมสวนรวมดงกลาวเปนไปใน

ลกษณะของการมสวนรวมทแทจรง (Genuine Participation) ตามการแบงของ White (1994) หรอ

อาจถอไดวาเปนการมสวนรวมแบบเปนทางการโดยมกฎหมายรองรบใหกระทาได ตามแนวคดของ

ชยอนนต สมทวณช และคณะ (2544: 334)

เมอนาขอมลทไดไปตรวจสอบกบ หลกการมสวนรวมของพลเมองในการปกครองทองถน

ของจรส สวรรณมาลา (2546: 1-6) กพบวา การมสวนรวมของประชาชนในการจดการกบปญหา

ทรพยากรชายฝงถกทาลายนน มลกษณะของการมสวนรวมของพลเมองในการปกครองทองถนท

ตงอยบนพนฐานของความรบผดชอบรวมกนนน “Participation with Collective Responsibility”

กลาวคอมคณสมบตทวไปอยางนอย 5 ประการดงนคอ

1) สมาชกในชมชนรวมกนคดและกาหนดวาชมชนควรมหรอทากจกรรม

อะไรบางเพอแกปญหาทรพยากรชายฝงถกทาลาย โดยผานเวทการประชมกลมหรอการพดคย

ปรกษาหารอกน เชน แนวคดในการกอตงกลมอนรกษประมงพนบาน และกลมอน แนวคดในการ

หาทางปองกนการลกลอบเขามาทาประมงในเขต 3,000 เมตรจากชายฝง ของเรอประมงพาณชย

เปนตน

154

2) สมาชกในชมชนรวมกนสรรหา คดเลอกบคคลหรอคณะบคคลในชมชนมาทา

หนาทเปนตวแทนของคนในชมชนในการแกปญหาทรพยากรชายฝงถกทาลาย นบตงแตคดวางแผน

หากลวธการตางๆ นานา เพอใหชมชนสามารถจดทากจกรรมเพอแกปญหาทรพยากรชายฝงถก

ทาลาย ของชมชน ไดอยางมประสทธภาพ

3) สมาชกในชมชนรวมกนคดและกาหนดวาจะชวยกนแบกรบภาระหรอ

คาใชจายอนเกดจากการจดทากจกรรมเพอแกปญหาทรพยากรชายฝงถกทาลาย ตามทตกลงกนไวได

อยางไร จงจะเปนธรรมและยอมรบรวมกนไดโดยในชวงแรกชมชนใชวธการเรยไรเงนจาก

เรอประมงเปนลา ลาละ 10-20 บาท เพอเปนคาน ามนในการออกไปขบไลเรอประมงพาณชยท

ลกลอบเขามา บางคนกชวยโดยการนาอาหารมาใหแทนการจายเงน ตอมาจงมการกอตงกลมออม

ทรพย และรานคาชมชน เพอนารายไดมาเปนทนใหกบกลมอนรกษ

4) สมาชกในชมชนรวมกนตรวจสอบ เฝามอง แสดงความคดเหน เชน มการ

แสดงความพอใจหรอไมพอใจ เกยวกบผลการดาเนนกจกรรมแกปญหาทรพยากรชายฝงถกทาลาย

ของชมชน ผลกดนใหมการปรบปรงแกไขขอบกพรอง ใหกจกรรมของชมชนมความย งยนและ

เปนประโยชนสงสดตอชมชนในระยะยาว

5) สมาชกในชมชนมความรสกเปนเจาของทรพยทรพยากรชายฝงหรอกลม

กจกรรมตางๆ ของชมชนเสมอนหนงเปนของตนเอง โดยชวยกนทานบารงรกษา เฝาระวงดแลและ

ใหอยในสภาพท หวงแหนชมชนและองคกรปกครองสวนทองถนของตนเอง เหนความสาคญของ

การจรรโลงการปกครองทองถนและกจกรรมการอนรกษมนคง ใหความไววางใจ เขาใจสมาชก

ดวยกนเองและไววางใจองคกรปกครองทองถนของตนเอง

4.8 ปจจยททาใหเกดความสาเรจในการจดทาขอบญญตทองถนทางทะเล

ปรากฏการณปญหาทรพยากรชายฝงในพนทตาบลทาศาลา เปนตวผลกดนใหชมชนไดเขา

มามสวนรวมในการแกปญหาโดยเรมจากววฒนาการการตอสของชาวประมงพนบานตอปญหาการ

ลกลอบเขามาทาประมงของเรอประมงพาณชยในชวงตางๆ จนนาไปสการจดทาขอบญญตทองถน

ทางทะเล ซงถอเปนการแสดงออกอยางหนงของการแสดงพลงของชมชนทสามารถจดการ

แกปญหาทรพยากรชายฝงในทองถนของตนได ขณะเดยวกนกเปนการแสดงออกถงความสามารถ

ในการพงพาตนเองไดของคนในชมชนในการจดการทรพยากรชายฝง โดยการรวมกลมกนกลม

อนรกษประมงพนบาน และผสานกนเปนเครอขายประมงพนบานอาวทาศาลา เกดกจกรรมการ

เรยกรองและตอสกบกลมเรอประมงพาณชย เกดกจกรรมอนรกษและฟนฟทรพยากรชายฝง เกด

155

กจกรรมการสรางความเขมแขงในกบชมชน และการจดทาขอบญญตทองถนทางทะเล ทงนดวย

การชวยเหลอเกอกลกนตามสภาพของวถชวตและวฒนธรรมของชมชนทมมาตงแตครงในอดต

จากการศกษาการจดทาขอบญญตทองถนทางทะเลครงนนน พบวา มปจจยหลายประการ

ททาใหการจดทาขอบญญตทองถนทางทะเลภายใตกระบวนการมสวนรวมประสบความสาเรจ ซง

ปจจยตางๆ มรายละเอยดดงน

4.8.1 ปจจยภายในชมชน

4.8.1.1 การดาเนนการถกตองตามขนตอนและหลกการการจดทาขอบญญต

ทองถน

กลาวคอตามพระราชบญญตสภาตาบล และองคการบรหารสวนตาบล พ.ศ. 2552

นน องคการบรหารสวนตาบลสามารถออกขอบญญตองคการบรหารสวนตาบลเพอใชบงคบในเขต

องคการบรหารสวนตาบลไดเทาทไมขดหรอแยงตอกฎหมายหรออานาจหนาทขององคการบรหาร

สวนตาบล เชน ไมไมกาหนดโทษปรบกวาทพระราชบญญตสภาตาบล และองคการบรหารสวน

ตาบล พ.ศ. 2552 กาหนด นอกจากนนการออกขอบญญตทองถนยงมหลกการทสาคญอก คอ ตอง

ไมขดกบกฎหมายหลกหรอกฎหมายแมทดแลเรองนนๆ ในทนกฎหมายหลกทใชบงคบการทา

ประมงในเขต 3,000 เมตรจากชายฝง กคอ พระราชบญญต การประมง พ.ศ. 2490 ลาดบตอไปตอง

ใหประชาชนมสวนรวม ตองมงานวชาการรองรบ ตองผานความเหนชอบจากสภาองคการบรหาร

สวนตาบล และสดทายนายอาเภอตองใหความเหนชอบ

4.8.1.2 จตสานกและประโยชนรวมกน

การแกปญหาเรอประมงพาณชยลกลอบเขามาทาประมงในเขต 3,000 เมตรจาก

ชายฝง จนพฒนาไปสการจดทาขอบญญตทองถนทางทะเลรวมกน มพนฐานเบองตนมาจากการท

ชมชนไดประสบปญหาทรพยากรชายฝงรวมกน ซงเปนปญหาทกอผลกระทบเปนวงกวางตอผคนท

อาศยอยในชมชน ทาใหผคนในชมชนเกดความรสกรวมและพรอมใจทจะรวมคดรวมทาเพอแกไข

ปญหาทเกดขนรวมกน ผคนในชมชนจงเหนประโยชนและเขามารวมกลมกน เนองจากปญหาท

เกดขนมความซบซอนและใหญโตเกนกวาทบคคลเดยวจะกระทาการได ชมชนไดแสวงหาเครอขาย

ความรวมมอจากชมชนทประสบปญหาเดยวกน และขอความชวยเหลอจากองคการบรหารสวน

ตาบลทาศาลา การมผลประโยชนรวมกนในการใชทรพยากรชายฝง การแกปญหาในชวงแรกๆ จง

เปนการพทกษผลประโยชนรวมของชมชนเอาไวนนเอง นอกจากนแลวชมชนประมงพนบานอาว

ทาศาลายงมจตสานกในการอนรกษทรพยากรชายฝงเพมขนมาอก ซงจตสานกนนมความเขมขน

และลกซงมากกวาการมผลประโยชนรวมกนเพยงอยางเดยว เนองจากจตสานกไดครอบคลมถง

156

อดมการณ ความเชอ การพทกษสทธชมชน และสทธธรรมชาตในทางเปนมนษย มใหถกกาวลวง

รกล าจากบคคลภายนอก จตสานกเหลานเปนแรงขบเคลอนสาคญในการแกปญหารวมกนของ

ชาวบานตาบลทาศาลาโดยการรวมกนจดทาขอบญญตทองถนทางทะเลขนเพอนามาบงคบใชใน

เวลาตอมา

4.8.1.3 ผนาทเขมแขง

การมแกนนาชาวประมงพนบานทชาวประมงพนบานตางไววางใจ และพรอมให

การสนบสนนการทางานในทกๆ เรอง มการบรหารจดการภายในกลมทด ตลอดจนผนาของ

หนวยงานตาง ๆ ททางานอยางมประสทธภาพ เสยสละและทางานบนพนฐานของการรกษา

ผลประโยชนของสวนรวม ถอเปนหวใจหลกของการทางานแกปญหาการลกลอบทาประมง จน

นาไปสการออกขอบญญตทองถนทางทะเลไดสาเรจ หากผนาองคกรตางๆ ไมมความกระตอรอรน

ในการผลกดนการจดทาขอบญญตทองถนทางทะเลอยางจรงจง เชอไดวาผใตบงคบบญชากคงไม

สามารถสนบสนน หรอชวยเหลอจนสามารถจดทาขอขอบญญตทองถนทางทะเลได เขาทานอง

ทวา หวไมสาย หางไมกระดก

4.8.1.4 กระบวนการเรยนรรวมกน

ชาวประมงพนบานอาวทาศาลา มกระบวนการเรยนรรวมกนในการเผชญปญหา

แกปญหา เรอประมงพาณชยลกลอบเขามาทาประมงในเขต 3,000 เมตรจากชายฝงมาอยางยาวนาน

รวมทงมการไปสมมนา ศกษาดงาน แลกเปลยนประสบการณกบหมบานอน ผานโครงการตาง ๆ ท

รฐหรอองคการพฒนาเอกชนจดขน มการทางานหรอประสานงานกบหนวยงานตาง ๆ ผลของ

กระบวนการเรยนรรวมกนทาใหสามารถสงเคราะหแนวทางการแกไขออกมาเปนขอบญญตทองถน

ทางทะเลไดสาเรจ

4.8.2 ปจจยภายนอกชมชน

4.8.2.1 ภาครฐมกฎหมายและนโยบายสนบสนนในเรองสทธ ชมชนและ

กระบวนการมสวนรวม

จะเหนไดจากบทบญญตของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 ได

รบรองสทธของชมชนทองถน และสทธของบคคลทรวมกบรฐและชมชน มสวนรวมในการจดการ

บารงรกษาและการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ดงมาตราตอไปน

มาตรา 66 รบรองสทธของชมชนทองถนในการมสวนรวมจดการบารงรกษาและ

ใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต โดยตงอยบนหลกการของความสมดลและย งยน

157

มาตรา 67 รบรองสทธการมสวนรวมของประชาชนทวไปในการรวมกบรฐและ

ชมชนทองถนในการจดการบารงรกษา ใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต

มาตรา 290 ไดบญญตใหองคกรปกครองสวนทองถนยอมมอานาจหนาทสงเสรม

และรกษาคณภาพสงแวดลอมตามทกฎหมายบญญต

จะเหนไดวารฐธรรมนญไดใหสทธของชมชนและชมชนทองถนดงเดมในการ

อนรกษฟนฟทรพยากร และใชประโยชนจากทรพยากรโดยเลงเหนวาจากเดมทใหรฐเปนผนาใน

การอนรกษและวางแผนการใชทรพยากร แตในรฐธรรมนญฉบบนกลบใหชมชนเปนตวหลกใน

การอนรกษและการใช เพราะเมอชมชนไดอนรกษและวางแผนการใชทรพยากรเองกจะเกด

ความรสกหวงแหนทรพยากร จะไมทาลายทรพยากรของตน รวมทงรวมกนปกปองไมใหผอนเขา

มาทาลายดวย

พระราชบญญตสภาตาบลและองคการบรหารสวนตาบล พ.ศ. 2552 4มาตรา 4

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 10 (พ.ศ.2550-2554) ไดกาหนด

ยท ธ ศ า ส ต รก า ร พฒ น า ป ร ะ เ ท ศ ท ใ ห ค ว า ม ส า คญกบ ภ ม ป ญ ญ า ทอง ถ นใ นก า รจดก า ร

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กลาวคอ การไมใชทรพยากรธรรมชาตจนเกนขดความสามารถ

ในการฟนตว เพอใหระบบนเวศคงไวซงความสมดล มงปรบแบบแผนการผลตและพฤตกรรมการ

บรโภคทชวยลดผลกระทบตอคณภาพชวต ตลอดจนมการสรางภมคมกนและจดการองคความรท

เปนประโยชนตอการพฒนาคณคาความหลากหลายทางชวภาพและภมปญญาทองถน

71

องคการบรหารสวนตาบลอาจออกขอบงคบตาบลเพอใชบงคบในเขตองคการบรหารสวนตาบลเพอ

ปฏบตการใหเปนไปตามอานาจหนาทขององคการบรหารสวนตาบลได

แผนจดการคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2550-2554 ใหความสาคญตอ

กระบวนการมสวนรวมของประชาชน ซงมแนวทางในการจดการทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอมในแตละสาขา โดยสวนของทรพยากรประมงและทรพยากรทางทะเลและชายฝงมแนว

ทางการบรหารจดการคอ การฟนฟทรพยากรทางทะเลและชายฝงใหกลบคนสสภาพสมดลทาง

ธรรมชาตโดยเรว เชนการปลกปาชายเลน ควรมการกาหนดกตกาและเขตการทาประมงอยางมสวน

รวมแกทกภาคสวนโดยเฉพาะอยางยงชาวประมงพนบานและชาวประมงพาณชย ซงมมาตรการ

แนวทางปฏบตเพอใหบรรลตามวตถประสงคทกาหนดไวดวยการสงเสรมสนบสนนการจดการ

ทรพยากรชายฝงและทรพยากรประมงทะเลโดยชมชน การกาหนดพนทอนรกษโดยประชาชนม

สวนรวม สนบสนนการประสานงานระหวางองคกรชาวประมงและชมชนชายฝงกบรฐและ

หนวยงานทเกยวของ

158

กฎหมายและนโยบายเหลานเปนเงอนไขทสาคญในการกาหนดการจดการ

ทรพยากรชายฝงโดยการมสวนรวมของชมชนมาโดยตลอด

4.8.2.2 หนวยงานตาง ๆ ใหการสนบสนน

การดาเนนการจดทาขอบญญตทองถนทางทะเลโดยองคการบรหารสวนตาบลทา

ศาลา และเครอขายประมงพนบานอาวทาศาลาแตเพยงฝายเดยว คงไมสามารถจดทาขอบญญต

ทองถนทางทะเลไดสาเรจ หากไมมองคการหรอหนวยงานตาง ๆ ใหการสนบสนน หนวยงาน

ดงกลาวไดแก มหาวทยาลยวลยลกษณและมหาวทยาลยราชภฏนครศรธรรมราช ซงเปนหนวยงาน

หลกในการจดทาขอมลวชาการรวมกบชาวบานขนมาเพอรองรบขอบญญตดงกลาว สถาบน

พระปกเกลา มลนธอนดามนและคณะนตศาสตร มหาวทยาลยราชภฏนครศรธรรมราช ซงชวยใน

การพจารณาขอกฎหมาย โครงการพฒนาชมชนเปนสขทภาคใต ทเปนผประสานงาน สมาพนธ

ชาวประมงพนบานภาคใต กรมประมง กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง อาเภอทาศาลา และ

สถานตารวจภธรอาเภอทาศาลา ทเขารวมประชมและเสนอแนะขอมลดานตาง ๆ

4.8.2.3 สอมวลชน

สอมวลชนแขนงตางๆ ท งหนงสอพมพ โทรทศน มบทบาทสาคญในการ

นาเสนอปญหาของตาบลทาศาลาออกไป ทาใหคนทงประเทศเหนและรบรปญหาของพนท

โดยเฉพาะผทเกยวของกบปญหากจะไมสามารถนงเฉย โดยไมทาอะไรอยได จงตองออกมา

ชวยกนหาทางแกปญหา ซงตางจากววฒนาการชวง 1 และ 2 กอนหนานทความเดอดรอนของ

ชาวบานไมไดถกสอนาเสนอใหคนภายนอกไดรบร จงไมคอยมหนวยงานเขามาชวยอยางทควรจะ

เปน

4.8.2.4 องคกรพฒนาเอกชน

องคกรพฒนาเอกชนมความสมพนธและมบทบาทตอการรวมตวในการ

เคลอนไหวของเครอขายประมงพนบานอาวทาศาลามากทสด เพราะแมในแตละหมบานจะมการ

รวมตวของชาวประมงพนบานในการแกปญหาอยกอนบาง แตกเปนไปอยางหลวมๆ เปนครง

คราว ไมมกจกรรมตอเนอง ขณะทหลายหมบานไมเคยมการรวมตวทากจกรรมมากอน จนกระทง

มนกพฒนาเอกชนเขาไปทางานทางานในพนท การรวมตวเปนกลมชาวประมงพนบานจงเกดขน

ในทสด บทบาทนกพฒนาเอกชนในแงน เปนทยอมรบของชาวประมงพนบานแทบทกคน

นบตงแตในแงของการใหความร ขอมลขาวสาร และการวางแผนเคลอนไหวในระดบนโยบาย

นอกจากนยทธศาสตรการดาเนนงานขององคกรพฒนาเอกชนยงไดเนนการ

เสรมสรางความเขมแขงขององคกรชาวบานและเครอขาย และสงเสรมกระบวนการเรยนรใหแก

ชาวประมงพนบานในการวเคราะหสถานการณ ปญหา และการจดทาแผนขององคกรและชมชน

159

รวมถงการเรยนรในเรองตางๆ ทเกยวของเพอนาไปสการจดการทรพยากรชายฝง และการขยายผล

ไปสการจดการทนขององคกรและชมชน และจดทาขอบญญตทองถนทางทะเล

ปจจยภายในชมชนและปจจยภายนอกชมชนทง 8 ประการน เปนปจจยสาคญท

ชวยใหองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา ชาวประมงพนบาน และภาคเครอขายทงหลายสามารถ

จดทาขอบญญตทางทะเลเปนแหงแรกของประเทศไทยไดสาเรจ

ภาพท 4.2 ปจจยททาใหเกดความสาเรจในการจดทาขอบญญตทองถนทางทะเล

ขอบญญตทองถน

ทางทะเล

ผนาทเขมแขง

จตสานกและประโยชนรวมกน

องคกรพฒนาเอกชน

ดาเนนการถกตองตามหลกการ

ภาครฐมกฎหมายและนโยบายสนบสนน

สอมวลชน

กระบวนการเรยนรรวมกน หนวยงานตางๆ สนบสนน

160

บทท 5

สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ การศกษาเรองกระบวนการมสวนรวมของประชาชนทตงอยบนพนฐานของสทธชมชนในการจดท าขอบญญตทองถนทางทะเล กรณศกษาองคการบรหารสวนต าบลทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช ประกอบดวยการศกษาใน 3 ประเดน คอ 1) รปแบบหรอวธการในการจดการทรพยากรชายฝงโดยชมชนในปจจบนทมลกษณะความทบซอนเชงสถาบน 2) ววฒนาการการตอสของชมชนชาวประมงพนบานต าบลทาศาลาตอการลกลอบท าประมงของเรอประมงพาณชยในเขต 3,000 เมตรตงแตอดตจนถงปจจบน 3) กระบวนการการมสวนรวมของภาคประชาชน และปจจยทท าใหเกดความส าเรจ ในการจดท าขอบญญตทองถนทางทะเล โดยใชวธวจยเชงคณภาพ ซงไดมการน าเสนอรายละเอยดผลการศกษาในบททผานมา ส าหรบในบทนเปนการสรป อภปรายผลการศกษา และขอเสนอแนะ

5.1 สรปผลและอภปรายผล

5.1.1 รปแบบหรอวธการในการจดการทรพยากรชายฝงโดยชมชนในปจจบนทมลกษณะความทบซอนเชงสถาบน

ผลการศกษาพบวา ชมชนประมงพนบานอาวทาศาลาตงแตอดตถงปจจบนไดสรางสรรครปแบบในการจดการทรพยากรชายฝงขนมาเปนของตนเองโดยการก าหนดกฎหรอกตกาแบบไมเปนลายลกษณอกษรรวมกนขนมาผานระบบสทธ โดยแบงไดเปน 6 รปแบบ ไดแก 1.สทธในการเขาถงทรพยากร ซงสามารถจ าแนกไดเปน 2 ลกษณะดวยกน คอ 1.1 สทธในการเขาถงทรพยากรเพราะการเปนสมาชกชมชนประมง 1.2 สทธในการเขาถงทรพยากรเพราะไดรบการแบงปน 2. สทธการใชประโยชน ซงสามารถแบงออกเปน 2 ลกษณะ คอ 2.1สทธการใชประโยชนแบบชวคราว 2.2 สทธการใชประโยชนแบบกงถาวร 3. สทธของผมากอน 4.สทธในการใชเครองมอประมงหรอสทธในการจบสตวน าทไมท าลายระบบนเวศ 5. สทธในการน าทรพยากรขนมาใช และ 6. สทธ ทจะใชทรพยากรโดยไมสรางความเดอดรอน หรอละเมดสทธผอน กฎเกณฑเหลานไดถก

161

ก าหนดขนมารวมกนโดยชมชน เพอจะใหทกคนสามารถเขาถงทรพยากรไดอยางเทาเทยมกนภายใตมาตรการในการตรวจตรา และมาตรการในการควบคมจากชมชน

ระบบการจดการทรพยากรของชมชนประมงพนบานมจดเดนกคอการใชกฎเกณฑทมาจากจารตประเพณของชมชนและเครอขายชมชนเองและกใชสถาบนทางสงคมเปนกลไกในการจดการ ท าใหวถชวตของการท ามาหากนและวถชวตสวนอนๆ ไปดวยกนอยางกลมกลน รวมทงเปนระบบการควบคมดแลทไมมการใชอ านาจบงคบลงโทษโดยตรง แตใชความศรทธาและความเขาใจเปนพนฐานของการอยรวมกน แตระบบกมจดออนอยในตว คอ ไมอาจตานกบอ านาจทมาจากนอกชมชน ยกตวอยางเชน อ านาจรฐ และอ านาจของระบบตลาด ทท งไมศรทธาและไมเหนความส าคญของระบบสทธตางๆทใชอยในชมชน รวมทงมอ านาจบงคบทเขมแขงกวา และเนองจากวถชวตของชาวบานเปนแบบองครวม อทธพลจากภายนอกทเขามากระทบไมวา ณ จดใด ผลกจะเกดกบวถชวตของชาวบานในทกๆ ดาน รปแบบการจดการทรพยากรชายฝงโดยชมชนทผวจยกลาวถงดงกลาวไมสอดคลองกบงานวจยของ(Fraser, 1960) ทศกษาชมชนประมงมสลมแถบชายฝงบรเวณภาคใตตอนลางของประเทศไทยครงแรกและงานศกษาชมชนประมงชาวมาเลยในพนทแถบชายฝงใกลเคยงกนในชวงตนทศวรรษ 2480 (Firth, 1966) ตางกไมไดระบถงธรรมเนยมปฏบตหรอรองรอยเกยวกบระบบสทธ และการจดการทรพยากรชายฝงของชมชนประมงชายฝงแตอยางใด (วฒนา สกณศล, 2543: 543-563)

อยางไรกตามผลของการศกษาทไดจากงานวจยชนนทวา ชมชนชาวประมงพนบานมรปแบบในการจดการทรพยากรโดยการก าหนดกฎหรอกตการวมกน ผานระบบสทธ สอดคลองกบงานของวฑรย ปญญากล (2547: 4-5) ทวาชมชนประมงรมฝงทะเลในประเทศตางๆ ทวโลก ตางกพฒนากฎเกณฑเพอควบคมการท าประมงในแหลงประมงของชมชนขนมา กฎระเบยบเหลานจะคลายคลงกน เชน ก าหนดวาใครทมสทธเขามาจบปลา ในฤดไหน และในเขตพนทใดบาง บางกฎกจะก าหนดเครองมอทอนญาตใหใช กฎระเบยบเหลานเกดขนจากการสงสมประสบการณ การสงเกตธรรมชาต และปฏสมพนธทางสงคมในชมชนซงมชาวบานทยดอาชพประมงและท าอาชพอนๆ กฎของชมชนเพอการควบคมการท าประมงของชมชนยงปรากฎในภมภาคตางๆ ทวโลก และยงสอดคลองกบขอสรปของยศ สนตสมบต (2544: 89) ในเรองของความสมพนธระหวางสงคมมนษยในอารยธรรมตะวนออกกบทรพยากรทวา ในสงคมมนษยทกแหง มกฎเกณฑในการจดสรรแบงปนผลประโยชน มระเบยบและขอก าหนดเกยวกบ “สทธใชสอย” และการจดการทรพยากรธรรมชาต ไมมการครอบครองเปนเจาของทรพยากรในรปของสทธสวนบคคล การจดการและใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตวางอยบนพนฐานของ “ระบบศลธรรม” สวนสทธ

162

ในทรพยสน หรอกรรมสทธเหนอทรพยากรธรรมชาตเปนผลผลตของอารยธรรมตะวนตก ซงรฐไทยไดรบมาใชในสงคมไทย จนทรพยากรถกแบงออกเปน 2 ประเภทใหญ ๆ คอ ทรพยากรทเปนของรฐ (State Property) กบทรพยากร หรอทรพยสนสวนบคคล (Private Property) และการรบระบบกรรมสทธจากอารยธรรมตะวนตกมาใช ท าใหเกดผลเบยดขบตอระบบคดทรพยากรของชมชน (Communal Property Resource) อนเปนระบบคดตอทรพยากรพนฐานของสงคมไทย ชมชนมรปแบบในการจดการทรพยากรชายฝงของตวเองมากอนทรฐจะเขามามอ านาจในการจดการ เมอรฐเขามามบทบาทในการจดการกลบใชอ านาจในการ จดการทถกผกขาดและรวมศนยอ านาจโดยรฐ ซงเกดจากมายาคตทวา รฐ คอองคกรทเปนกลาง และสามารถจดการทรพยากรไดอยางมประสทธภาพสงสด ภายใตอ านาจการจดการแบบเบดเสรจ ไดมการบญญตกฎหมายตามหลกการและวธการของรฐ เพอควบคมและก ากบการจดการทรพยากรชายฝง มการจดต งหนวยงานหลายหนวยงานก ากบดแลทรพยากรชายฝง ท าใหการจดการถกแบงแยกอยภายใตสงกดหนวยงานในระบบราชการทแยกสวนไมประสานเชอมโยงกน นโยบายและการจดการการประมงของรฐ ไดแสดงใหเหนถงการผกขาดและรวมศนยอ านาจของรฐในการจดการทรพยากรชายฝง ในขณะทสงคมไทยมชมชนทองถนด ารงชวตดวยการพงพาธรรมชาตมาเปนเวลานาน จงเทากบเปนการกดกนสทธในการมสวนรวมในการจดการทรพยากร ทงนกระบวนการยดอ านาจการจดการของชมชนมาสรฐ เกดขนอยางเปนขบวนการ นบจากการใชกฎหมายเปนเครองมออาญาสทธตอการจดการทรพยากรของรฐ ไดเขาแทนทการจดการทรพยากรตามหลกจารตและกฎเกณฑของชมชน ยดมนความรแบบวทยาศาสตร ทถอวาเปนความรทเปนกลางและถกตองทสดเพยงอยางเดยว เปนแนวคดหลกในการจดการทรพยากรทงมวล

ภายใตสทธขาดของรฐในการจดการทรพยากรยงปรากฏวา รฐไดใชแนวคดในการจดการทมลกษณะยดมนอยกบหลกการจดการแบบสองขวอยางตายตว โดยดานหนงใหความส าคญกบ การควบคมและจดการโดยรฐ (State Control) อกดานหนงกใหความส าคญกบ การควบคมและจดการโดยเอกชน (Private Control) ภายใตหลกการควบคมและจดการโดยรฐ เราจงพบวาการจดการทรพยากรแททจรงแลวเปนการขยายพนทอาณาเขตของรฐ ดงทผานมามการประกาศพนทปาสงวนแหงชาต อทยานแหงชาต พนทอนรกษตางๆ รวมทงทดนนอกพนทอนรกษกเปนการควบคมโดยรฐเชนกน

สวนในกรณการควบคมและจดการทรพยากรโดยเอกชน กพบวารฐไดรบรองสทธการควบคมและจดการของเอกชนอยางไรการควบคม ดงน นในบรบทของการเจรญเตมโตทางเศรษฐกจและสงคม ทรพยากรจงกลายเปน “สนคา” อยางสมบรณแบบ การยดมนในหลกการ

163

จดการแบบสองขวอยางตายตว โดยมองเหนแตการจดการโดยรฐ และเอกชน แตกลบมองขามการจดการโดยชมชน ยงน าไปสแนวคด การจดการทรพยากรโดยกลไกตลาด

การจดการทรพยากรสภาพแวดลอมของรฐในแนวทางกลไกตลาด ไดสะทอนใหเหนวธคดตอทรพยากรทแตกตางกบชมชนทองถนไทยอยางสนเชง ส าหรบชมชนทองถน ทรพยากร มฐานะเปน ทนทางสงคม ซงหมายถงทรพยากรทเกอหนนการมชวตอยางสนตสข โดยถอหลกการจดการอยางมสวนรวม ภายใตหลกการน การใชทรพยากรจงตองค านงถงผลกระทบทจะเกดขนตอคนในชมชนและค านงถงการมทรพยากรไวใชอยางย งยนในเวลาเดยวกน

แตส าหรบการจดการของรฐ จะมองเหนคณคาทรพยากรแตในแงเศรษฐกจ โดยคดวาทรพยากรมไวส าหรบตอบสนองการเตบโตทางเศรษฐกจตามแนวทรฐก าหนด รฐจงเขาควบคมและจดการ โดยไมสนใจวาชมชนจะไดรบผลกระทบจากการใชทรพยากร จงอาจเรยกไดวา การจดการของรฐไดท าใหทรพยากรในฐานะทนทางสงคมของชมชน กลายเปน ทนทางเศรษฐกจ ทค านงถงแตการเตบโตของเศรษฐกจ โดยขาดมตการมสวนรวมในการจดการ และความย งยนในการใชทรพยากร

การก าหนดแผนการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ถกก าหนดใหเดนตามแนวเศรษฐกจทนนยมเสร ดวยการขยายการลงทนของรฐ และสงเสรมการลงทนของเอกชน เพอสรางความเตบโตและความเขมแขงของเศรษฐกจ ปญหาส าคญของการพฒนาเศรษฐกจและสงคมทผานมาคอ การใชยทธศาสตร “การพฒนาแบบไมสมดล” โดยใหความส าคญกบการเตบโตของภาคอตสาหกรรม พาณชยกรรม และการบรการ ดวยการใชภาคเกษตรกรรม หรอภาคชนบท เปนฐานค าจนการเตบโต ภายใตแนวทางการจดการดงกลาวของรฐจงท าใหเกดปญหาทเรยกวา ปญหาความทบซอนเชงสถาบน (Institutional Overlapping) ในหลายลกษณะ ซงผวจยไดแบงออกเปน 2 ลกษณะใหญๆ ดงน ลกษณะท 1 ปญหาความทบซอนเชงสถาบนระหวางหนวยงานหรอนโยบายของรฐกบหนวยงานหรอนโยบายของรฐดวยกนเอง และลกษณะท 2 ปญหาความทบซอนเชงสถาบนระหวางหนวยงานของรฐกบชมชน วถชวตและวฒนธรรม

5.1.2 ววฒนาการการตอสของชมชนชาวประมงพนบานต าบลทาศาลาตอการลกลอบท า

ประมงของเรอประมงพาณชยในเขต 3,000 เมตรตงแตอดตจนถงปจจบน ปญหาความทบซอนเชงสถาบนดงกลาว ไดกอใหเกดสภาพทเรยกวา “Irresponsibility

Space” หรอ พนททไมมใครตองการรบผดชอบ ซงกคอเขตพนท 3,000 เมตรจากชายฝงนนเอง เปนเหตใหเรอประมงพาณชยเชน เรออวนลาก เรออวนรน และเรอคราดหอย ลกลอบเขามาท าประมงบรเวณดงกลาวเปนประจ า สงผลใหระบบนเวศเกดความเสอมโทรมสตวน าลดจ านวนลง

164

อยางรวดเรว เครองมอประมงของชาวประมงพนบานถกท าลายเสยหายจ านวนมาก จนสงผลกระทบตอวถชวตของชมชน แตเนองดวยบรเวณดงกลาวเปนพนทไมมใครตองการรบผดชอบปญหาจงไมไดรบการแกไขมาตงแตตน เมอปญหาเรมสะสมจนรนแรงมากขนเรอยๆ ชาวประมงพนบานทประสบปญหาดงกลาวจงตองตอสเรยกรองแกไขปญหาดวยตวเอง ซงสามารถแบงววฒนาการการตอสของชมชนชาวประมงพนบานตอการลกลอบท าประมงของเรอประมงพาณชยในเขต 3,000 เมตรจากชายฝง ไดเปน 3 ชวงดงน

ชวงท 1 ต งแตทศวรรษ 2520 - พ.ศ. 2534 เปนชวงเรมแรกของการตอสกบปญหาการลกลอบท าประมงของเรออวนรน และอวนลาก อนเปนผลมาจากนโยบายการพฒนาการประมงของภาครฐ ชาวประมงพนบานแกปญหาโดยการน าเรอออกไปขบไล กอใหเกดปญหาความขดแยงกบหมบานขางเคยงทท าประมงอวนลาก อวนรนขนาดเลก

ชวงท 2 พ.ศ. 2535-2545 ป 2535 เปนปแรกทเรอคราดหอยลกลอบเขามาคราดหอย ชาวประมงแกปญหาโดยการแจงไปยงเจาหนาทของรฐ แตกไมเปนผลจงเกดเปนปรากฏการณทชาวประมงพนบานและประมงอวนรน อวนลากรวมมอกนกดดนเรยกรองหนวยงานของรฐใหเขามาชวยแกปญหา โดยใชวธชมนมประทวงดวยการปดอาวและน าเรอขนมาปดถนน เนองจากไดผลกระทบจากเรอคราดหอยดวยกนทงหมด ชวงท 3 พ.ศ. 2546-ปจจบน เรอคราดหอยลกลอบเขามาคราดอกครงในป 2550 ซงชาวบานมความเขมแขงมากขนโดยกอตงเปนกลมประมงพนบานกอนจะรวมกนเปนเครอขายประมงพนบานอาวทาศาลา มการยนหนงสอ ชมนมประทวงหนวยงานของรฐ กอนทจะรวมกบอบต.ทาศาลาและองคกรอนๆจดท าขอบญญตทองถนทางทะเลไดส าเรจและแกปญหาไดในทสด

ววฒนาการการตอสของชมชนชาวประมงพนบานในหลายรปแบบตอการลกลอบท าประมงของเรอประมงพาณชยในเขต 3,000 เมตร จนในทสดสามารถจดท าขอบญญตทองถนทางทะเลเพอเปนเครองมอในการจดการกบปญหาไดส าเรจนน เมอวเคราะหอยางละเอยดแลวจะพบวามประเดนทนาสนใจหลายประการดงตอไปน

ประการแรก ชมชนประมงพนบานบรเวณอาวทาศาลา ต.ท าศาลา อ.ทาศาลา จ.นครศรธรรมราช เปนชมชนทมประวตศาสตรและเรองราวเคลอนไหวมาโดยตลอด เปนชมชนมสลมทใชหลกค าสอนศาสนาอสลามเปนแบบอยางในการด าเนนชวต ประกอบอาชพทอาศยทรพยากรธรรมชาตในชมชนเปนปจจยในการผลต มความสมพนธเกอกลซงกนและกนตามวถชมชนชายฝงทมอาชพประมงพนบานเปนหลก ส าหรบชมชนประมงชายฝงทรพยากรชายฝงถอเปนปจจยส าคญทสดตอการด ารงชพ และการคงอยของชมชน

165

ดงนนชมชนประมงพนบานอาวทาศาลาจงมการปรบตวและพฒนาการตอการเปลยนแปลงสภาพแวดลอม สภาพปญหาทเกดขนตอชมชนมาโดยตลอด ชมชนจงตองมสวนรวมในการแกไขกบสงทเปลยนแปลงหรอกบปญหาทเกดขน ตามทเรยกกนวา การจดการทรพยากรชายฝง ซงผลการวจยนสอดคลองกบการวจยของ ชลดา บณฑวงศ และคณะ (2543: 178) ทไดวจยเรอง “หวโทง” พฒนาการ ลกษณะ และการปรบตวของชาวประมงพนบานอนดามน พบวา การใชประโยชนหรอการจดการทรพยากรชายฝงอยางไมเหมาะสมของผประกอบการบางกลมรวมถงหนวยงานของรฐ ไดสงผลเสยตอระบบนเวศนอยางกวางขวาง เปนเหตใหชาวประมงพนบานซงไมสามารถอดทนตอความเดอดรอนไดอกตอไป ตองพยายามหาวธการตางๆ ในการแกไขปญหาดวยชมชนเอง

ประการทสอง ผวจยพบวาชาวประมงพนบานมวธการแกปญหาใน 2 แนวทางคอ แนวทางแรก การเรยนรปญหาและแกปญหาดวยตนเอง เปนการแกปญหาในเบองตนของพวกเขาเองกอน ชาวประมงพนบานใชวธการแบบตรงไปตรงมากบเรอประมงทท าผดกฎหมาย เชน การวากลาวตกเตอน การรองเรยนเรยกคาเสยหายเครองมอประมงทถกท าลาย การขอรองหามปราม การออกไปขบไล เปนตน ตอมาชาวประมงพนบานเกดการเรยนรวาการใชวธการเหลานอาจจะไดผลบางกบการกระท าผดของผกระท าผดทเปนคนในหมบานเดยวกน สวนเรอประมงนอกพนทการใชวธการดงกลาวไมไดผลมากนกเพราะเรอพวกนมผลประโยชนและกลมอทธพลหนนอยเบองหลง ใครทเปนเจาของเรองทไดรบความเดอดรอนจะเปนผแกปญหากนเอาเอง เมอตางคนตางแกจงไมมพลง ขาดความพรอมทงในเชงเทคนคความรและทรพยากรในการด าเนนการ อกทงยงขาดอ านาจในการเจรจาตอรองกบฝายตางๆ ทเกยวของ การเรยนรของชาวประมงพนบานจงเกดความคดและหนทางทจะแกปญหารวมกน จงเกดเปนกลมอนรกษขนเพอชวยกนรกษาเขตท ามาหากนของหมบานตนเองขนมา

แนวทางทสอง การแกปญหารวมกบกลมสงคม การแกปญหาของชาวประมงพนบานหรอกลมแกนน ารวมกบกลมคนขางนอกทเขามาสมพนธดวยทงโดยตรงและโดยออม เชน องคกรพฒนาเอกชน ขาราชการ หนวยงานราชการทรบผดชอบในพนท นกวชาการ นกศกษา และสอมวลชน เปนตน เปนอกกาวหนงของพฒนาการท างานของชมชนทตองการแกปญหาใหหมดไปในพนท รปธรรมกจกรรมทเกดขนในชวงนไดแก การจดท าบานสตวน า การปลอยพนธสตวน า การท าธนาคารปมา เปนตน นอกจากนน ในบางหมบานยงมกจกรรมหนนเสรมกระบวนการท างานดานนทเปนกจกรรมการอนรกษหรอการจดการทรพยากรชายฝงอกหลายกจกรรม เพอใหองคกรชมชนหรอแกนน ามความเขมแขงและสงเสรมการมสวนรวมของชาวบานในพนทใหเพม

166

มากขน เพอทชมชนจะสามารถท างานไดในระยะยาวอยางตอเนอง เชน การจดตงกลมออมทรพย การจดตงรานคาชมชน เปนตน

กจกรรมทงหมดน เปนตวน าท าใหองคกรชาวประมงพนบานและชมชนไดมโอกาสท างานรวมกบหนวยงานตางๆ ดงทกลาวมาแลว โดยทมาของกจกรรมดงน บางกจกรรมชาวประมงพนบานเรมกอนแลวองคกรภายนอกเขามาเสรม แตบางกจกรรมองคกรภายนอกเขามากระตนหรอชแนะแลวชมชนรวมด าเนนการภายหลง

ประการทสาม การจดความสมพนธของชมชนชาวประมงพนบานอาวทาศาลา สะทอนใหเหนวาการจะจดการและแกปญหาในชมชนเพอใหอยรอดไดนน ชาวบานใหความส าคญกบสถาบนทไมเปนทางการและองคกรชาวบาน แตในอกดานหนงกไมควรมองขามการยอมรบทชาวบานมตอกลไกของรฐ โดยเฉพาะกลไกรฐทมสวนแกปญหาอยางแทจรงใหกบชาวบาน เชน ปลดอ าเภอซงดแลชดเฉพาะกจศรวชย และอบต.ทาศาลา ชมชนมไดเปนปฏปกษตอรฐแตรจกแยกแยะและเลอกทจะพงกลไกของรฐทชวยเหลอชาวประมงพนบานไดจรง ผสมผสานกบพลงจากสถาบนหลายๆ ฝาย โดยเฉพาะภาคประชาชน องคกรพฒนาเอกชน ในการชวยเหลอเกอกลกน การพ งพาอาศยเพอจดการกบการเปลยนแปลงตางๆ ทเกดข นและสงผลกระทบตอชมชน โดยเฉพาะอยางยงปญหาการท าลายฐานทรพยากรในทะเล

ประการทส ความพยายามตอสเพอแกปญหาของชาวประมงพนบานเชนน แสดงถงการยนยนสทธของชมชนในการจดการทรพยากรชายฝงอยางชดเจน และยงบงบอกถงความเขาใจของชาวประมงในเรองสทธชมชนดวยวาเกยวของกบการรบรองสทธของรฐ ดงนนวธการแกปญหาของชาวประมง ตลอดจนการรวมตวกนเปนกลมประมงพนบาน รวมกนเปนเครอขายประมงพนบานอาวทาศาลาจงเปนการแสดงใหเหนถงศกยภาพในการตอรองกบฝายตางๆ และกระบวนการในการจดการทรพยากรของชาวประมงพนบาน ทมนยเชงนโยบายเกยวของกบการมสวนรวมของชาวประมงพนบาน

ในชวงหลงเราจะเหนไดวามการขยายเครอขายระหวางชมชนตางๆ ทประสบปญหาเดยวดน ท าใหมพลงตอรองมากขน มการประสานงานกบองคกรภายนอก เชน องคกรอนรกษและองคกรพฒนาเอกชน รวมทงสถาบนการศกษาตางๆ เพอจดท าโครงการอนรกษ ทรพยากรชายฝงตางๆ อกท งมการประชาสมพนธผลงานของชมชนผานสอมวลชนแขนงตางๆ ซงท าใหการด าเนนงานของชมชนไดรบการสนบสนนจากภายนอกเพมขน จงสอดคลองกบค าอธบายของฉตรทพย นาถสภา (2544: 66) ทวาการพฒนาจะตองเปนแบบกลม ชาวบานจะตองอยรวมกนในชมชนหรอหมบาน ไมใชตางคนตางอย เพราะการรวมพลงทถกตองจะกอใหเกดผลทส าคญ 3 ประการ อางถงค าอธบายของจตต มงคลอรญญา คอ 1) คนทเขารวมตางกจะมความร ความสามารถมากขน

167

ทงจากการแลกเปลยนความรประสบการณระหวางกนและกน และการไดท างานเพมประสบการณใหมรวมกน ความรทไดนอาจจะมากกวาทแตละคนมมารวมกนกได 2) การเพมโอกาสในการแกไขปญหาโดยการใชปจจยของกลม 3) การเกดอ านาจหรอพลงทเกดขนจากการรวมตวกน ซงอ านาจหรอพลงตอรองนจะไมมทางเกดขนไดเลยหากตางคนตางอย

ประการทหา ยทธศาสตรการเคลอนไหวเรยกรองของเครอขายประมงพนบานอาวทาศาลามลกษณะทนาสนใจ คอ มยทธศาสตรการเรยกรองในเชงวาทกรรม เชน การสรางอตลกษณ “ชาวประมงพนบาน” ผทไมเพยงแตจะท าการประมงดวยเครองมอ “ไมท าลายลาง” หากยงท าหนาท “อนรกษ” ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ทไมเฉพาะเพอตวเอง หากหมายรวมถงลกหลานและประเทศชาตดวยอยางส าคญ ดงจะเหนไดจากกจกรรมของเครอขายฯ ทไดกลาวไปขางตน โดยเนนเรองการจดกจกรรมอนรกษฟนฟทรพยากรชายฝงเปนสวนใหญ ไมวาจะเปนการท าปะการงพนบานหรอบานปลา การท าธนาคารป กจกรรมเหลานนอกจากจะหวงผลในเชงเนองานรวม ทงการปองกนการรกล าเขามาของเรอประมงอวนลาก อวนรน และเรอคราดหอยแลว ทส าคญยงเปนการประกาศตวของชาวประมงพนบานในฐานะนกอนรกษอกดวย ซงรวมไปถงการออกตรวจจบเรอประมงทลกลอบเขามาท าประมงในเขต 3,000 เมตรจากชายฝง ซงบงบอกถงฐานะผพทกษทรพยากรธรรมชาตของชาวประมงพนบาน

การท าประมงพนบานชวยเสรมภาพนกอนรกษใหชดเจนขนอก เพราะ “เครองมอประมงพนบาน” ถกจดใหเปน “เครองมอไมท าลายลาง” คอสามารถจบสตวน าไดเฉพาะชนดและในขนาดทโตเตมวยภายใตเงอนไขของสภาพแวดลอม ไมไดกวาดจบสตวน านานาชนด ทงขนาดเลกขนาดใหญโดยไมจ ากดสถานทและเวลาเหมอน “เครองมอท าลายลาง” อยางอวนลาก อวนรน และเรอคราดหอย

นอกจากนโลกทศนและวฒนธรรมมสลมยงเออใหชาวประมงพนบานเหลานอยในวถของการอนรกษ เพราะความเชอทวาสรรพสงลวนถกสรางขนโดยอลเลาะห มสลมทดจงมหนาทพทกษรกษาสมบตของพระองคไว โดยเฉพาะทรพยากรทางทะเลและทรพยากรชายฝง การด าเนนกจกรรมอนรกษกบวตรปฏบตทางศาสนาจงเปนสงเดยวกน ขณะเดยวกนวฒนธรรมมสลมทเนนความเปนอยอยางสมถะไมฟงเฟอเหอเหมไปกบความหรหราสขสบายของโลกน หากแตมเปาหมายอยทความสงบอนเปนนรนดรในโลกหนา กชวยลดการใชทรพยากรเพอบ ารงบ าเรอความสขในโลกนลง การท าประมงของมสลมทดจงมลกษณะของการอนรกษอยในตว การเคลอนไหวกดดนใหมการจบกมเรอประมงทท าผดกฎหมาย กระทงการมสวนรวมของประชาชนในการจดท าขอบญญตทองถนทางทะเล ของอบต.ทาศาลากด เหลานลวนเปนการกระท าเพอการปกปองทรพยากรไวใหประเทศชาตจนชวลกชวหลานทงสน

168

ทงน การประกาศตววาเปนนกอนรกษหรอผพทกษทรพยากรธรรมชาตเชนน เออและสรางความชอบธรรมตอการกาวเขามามบทบาท มสวนรวมในการจดการทรพยากรทางทะเลและชายฝงของชาวประมงพนบานอาวทาศาลาเปนอยางด เพราะเปนผลใหหนวยงานรฐยากทจะปฏเสธแตกลบมแนวโนมจะรบฟง ใหเขารวม และเปนผมบทบาทหลกในการจดการทรพยากรชายฝงมากขน แมสวนหนงจะมาจากแรงกดดนของกระแสโลก และกระแสสงคมกตาม ขณะเดยวกนยงไดการตอบรบจากกลมตางๆ ในสงคมทสนใจและท างานดานการปญหาสงแวดลอม นบตงแตองคกรพฒนาเอกชน นกวชาการ ทงทมาแนะน า ใหค าปรกษา สนบสนนและกระตนใหเกดการรวมตวและด าเนนกจกรรม รวมถงทเปนแนวรวมในลกษณะตางๆ ประการสดทาย เมออบต.ทาศาลาไดเขามาเปนแกนหลกรวมกบชมชนในการขบเคลอนงานดานการฟนฟ พทกษ และอนรกษทรพยากรชายฝง เชนการจดท าเขตอนรกษบรเวณพนทชายฝงภายใตแนวทางการกระจายอ านาจดานการปกครอง โดยการพฒนาออกมาเปนขอบญญตระดบต าบลเพอใหเกดรปธรรมของการคมครองพนทชายฝงภายใตกรอบภารกจขององคกรปกครองสวนทองถนทด าเนนการรวมกบชมชนประมงชายฝง และไดรบการสนบสนนขอมลและความรจากหนวยงานภาครฐและภาคตางๆ ทเกยวของ การด าเนนการดงกลาวมความแตกตางจากกระบวนการท างานการจดการทรพยากรชายฝงในอดต ทจะตองรบนโยบายและแผนงานจากสวนกลางมาปฏบตในพนทโดยตรงโดยไมไดผานกระบวนการคดรวมกบทางพนท จงท าใหการท างานทผานมาไมสามารถแกไขปญหาไดอยางย งยน แตในปจจบนชมชนประมงชายฝงและทองถนไดมสวนรวมในการพจารณาและก าหนดวธการท างานรวมกบหนวยงานตางๆ ดวย เปนลกษณะของการท าหนาทก าหนดเสนทางความรบผดชอบและหนาทของแตละฝายใหมาบรรจบกนตรงกลาง ซงกคอ เปาหมายในการท างานรวมกนนนเอง

5.1.3 กระบวนการการมสวนรวมของภาคประชาชน และปจจยทท าใหเกดความส าเรจ ในการจดท าขอบญญตทองถนทางทะเล

การมสวนรวมในกจกรรมตาง ๆ ของประชาชนต าบลทาศาลา ทเกยวของกบการจดการทรพยากรชายฝงและการจดท าขอบญญตทองถนทางทะเล ม 4 ขนตอน ดงนคอ ขนท 1 มสวนรวมในการวางแผน ในการเสนอความคดเหนในมประชม การตดสนใจ ขนท 2 มสวนรวมในการปฏบต/ด าเนนการ ขนท 3 มสวนรวมในการจดสรรผลประโยชน ขนท 4 มสวนรวมในการตดตามประเมนผล

การมสวนรวมทง 4 ขนตอนดงกลาวนน เปนไปในลกษณะของการมสวนรวมทแทจรง (Genuine Participation) ตามการแบงของ White (1994) หรออาจถอไดวาเปนการมสวนรวมแบบ

169

เปนทางการโดยมกฎหมายรองรบใหกระท าได ตามแนวคดของ ชยอนนต สมทวณช และคณะ (2544: 334)

ปจจยทท าใหประชาชน องคการบรหารสวนต าบลทาศาลาและภาคเครอขายตางๆ จดท าขอบญญตทองถนทางทะเล และประกาศใชไดส าเรจ ไดแก 1) การด าเนนการจดท าขอบญญตทองถนทางทะเลถกตองตามระเบยบขนตอนและหลกการของการจดท าขอบญญตทองถน 2) ภาครฐเองมกฎหมายและนโยบายทใหการสนบสนนในเรองสทธชมชนและกระบวนการมสวนรวมของประชาชนอยางชดเจนท าใหคณะท างานอางองกฎหมายและนโยบายดงกลาวมาสนบสนนการจดท าและประกาศใชขอบญญตทองถนดงกลาว 3) ชาวประมงพนบานและผทมสวนเกยวของมจตส านกในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและเหนถงประโยชนทจะไดรบรวมกน 4) การจดท าขอบญญตดงกลาวมหนวยงานตาง ๆ หลายหนวยงานใหการสนบสนน เชน สถาบนพระปกเกลา มลนธอนดามน สมาพนธชาวประมงพนบานภาคใต มหาวทยาลยวลยลกษณ มหาวทยาลยราชภฏนครศรธรรมราช สมาคมดบบานดบเมอง เปนตน 5) การด าเนนการดงกลาวมผน าทงในระดบแกนน าชาวประมงพนบาน ผน าองคการบรหารสวนต าบลทาศาลาทเขมแขง 6) ภาคเครอขายและโดยเฉพาะอยางยงชาวประมงพนบานผานกระบวนการเรยนรรวมกนในการจดการกบปญหาดงกลาวมากอน จงมประสบการณในการด าเนนงาน 7) สอมวลชนไดเขามาน าเสนอปญหาออกไปสสาธารณะชน มผลในทางออมใหหนวยงานทเกยวของตองลงมาจดการกบปญหาจนน าไปสการจดท าขอบญญตทองถนทางทะเลในทสด 8) องคการพฒนาเอกชนชวยท าใหชมชนชาวประมงพนบานมความเขมแขง มทนทางสงคมเพมขน โดยการสงเสรมใหมการรวมกลมตางๆ และยงมบทบาทส าคญในการเปนตวเชอมประสานความรวมมอกบหนวยงานและองคกรตางๆ ในระหวางการจดท าขอบญญตทองถน ท าใหการท างานส าเรจลลวงไปไดดวยด

ปจจยท ง 8 ประการน เปนปจจยส าคญทชวยใหองคการบรหารสวนต าบลทาศาลา ชาวประมงพนบาน และภาคเครอขายทงหลายสามารถจดท าขอบญญตทางทะเลไดส าเรจเปนแหงแรกของประเทศไทย อยางไรกตาม ไมควรถอปจจยดงกลาวเปนสตรส าเรจทตายตว เนองจากสภาพปญหาทเกดขนตลอดจนการจดการของชาวบานในแตละพนทมลกษณะเฉพาะของความเปนทองถน และไมสามารถใชเปนแบบแผนเดยวกนส าหรบการจดการปญหาประมงในพนทอนๆ ไดทงหมด หากแตอาจจะใชเปนแนวทางการท างานในทอนๆ ได เนองจากเงอนไขและปจจยทเกยวของ มความแตกตางกนไปในแตละพนทและทส าคญควรมององคกรชมชนประมงพนบานและปญหาการจดการทรพยากรชายฝงในลกษณะทเปนกระบวนการท างานทเปนพลวตและมปฏสมพนธกบบรบททางสงคม การเมอง เศรษฐกจและทางวฒนธรรมทเปลยนแปลงและสมพนธเชอมโยงกนทงในระดบจลภาคและมหภาค เพราะปญหาการจดการทรพยากรทะเลเปนเรอง

170

ซบซอนและมผลประโยชนและความตองการทหลากหลายในกลมคนทเกยวของ ดงนนจงตองเขาใจดวยวาปญหาการจดการทรพยากรชายฝงโดยเนอแทแลวเปนปญหาการเมองและเปนเรองทเกยวของกบการจดสรรและการกระจายทรพยากรอยางเปนธรรม

5.2 ขอเสนอแนะ

5.2.1 ขอเสนอแนะเชงนโยบาย 5.2.1.1 การพฒนากระบวนการมสวนรวม

1) รฐตองยอมรบระบบความรของชมชนตางๆ ทหลากหลายในการอธบายและเขาถงทรพยากรธรรมชาต โดยตองเลกอคตทวามแตความรทสงผานมาโดยรฐเทานนถงจะเปนความรทถกตอง และยอมรบระบบความรของชมชนวาเปนอกระบบหนงทมเหตผลและเนอหาสาระสอดคลองกบชวตความเปนอยของประชาชนในแตละพนท รฐตองสนบสนนความเปนไปไดตางๆ ทจะใชชมชนสามารถรกษาพนทในการใชทรพยากรธรรมชาตทจ าเปนตอชมชนไวได 2) รฐควรรวมมอกบประชาชนในการจดการทรพยากรชายฝงในลกษณะของการจดการรวม (Co-Management) ซงประชาชนเปนผมบทบาทน า ในขณะทรฐควรมบทบาทเปนผเสรมและเขามามบทบาทปองกนและแกขอพพาททเกดขนกบคนนอกชมชน ทงโดยการใชกฎหมาย กฎระเบยบขอบงคบ และการลงโทษผกระท าความผด โดยลกษณะเหลานสอดคลองกบท Kitahara (1996) เรยกวา รปแบบการมอ านาจของประชาชน ซงมพนฐานแนวคดวาชาวบานเปนหลกของสงคม เปนผสงเสรมการพฒนาและเปนผมอ านาจทางการเมอง ดงนนควรเนนไปทบทบาทของประชาชนและสนบสนนการพงพาตนเองของชาวบาน กลาวคอ สนบสนนใหชมชนจดการปญหาตางๆ ดวยตนเอง สวนเจาหนาทรฐควรมบทบาทเพยงเปนพเลยงหรอสนบสนนดานความรและเทคโนโลยทชมชนตองการกพอ 5.2.1.2 การจดการทรพยากรชายฝง

1) รฐควรปรบปรงกฎหมายทมความลาหลง เพอใหมเนอหากฎหมายทสอดคลองกบสถานการณปจจบน รบรองสทธชมชน เพมบทลงโทษอตราคาปรบใหสงขน และก าหนดใหเครองมอทท าลายทรพยากรในทะเลเพมขนจากเดมทก าหนดไว และควรปรบปรงแกไขใหมกฎหมายประมงเพยงฉบบเดยว เพอทจะชวยลดความซ าซอนทเปนอปสรรคในการแกไขปญหา เชน กฎหมายประมงใหมอาจยายอ านาจในการควบคมทะเบยนเรอประมงทจากเดมอ านาจ

171

อยทกรมเจาทาใหมาอยทกรมประมง อนเปนการเพมประสทธภาพในการควบคมจ านวนเครองมอประมงใหเหมาะสมกบปรมาณสตวน าในทะเลไทย เปนตน 2) รฐควรปฏรปหนวยงานราชการดานทรพยากรทางทะเลและชายฝง ซงมความซ าซอน เกยงงานกนท า ขาดการบรณาการ โดยการโอนยายสวนงานดานทะเล จากกรมประมง และกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช ใหมาอยรวมในกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง เพยงองคกรเดยว 3) รฐควรใหชมชนมสวนรวมในการจดการทรพยากร เพราะจะชวยใหการบงคบใชมาตรการการอนรกษและจดการทรพยากรของรฐเกดประสทธภาพมากขน เนองจากทผานมาเปนทประจกษแลววารฐบาลไมมก าลงบคลากรและทรพยากรมากพอทจะดแลชายฝงทะเลไดอยางทวถง ขอไดเปรยบอกประการหนงของการใหสทธชมชนในการจดการทรพยากรกคอ ท าใหมโอกาสไดอาศยประสบการณและภมปญญาของชมชนในการอนรกษและจดการทรพยากรในทองถน แทนทจะปลอยใหเปนเรองทก าหนดโดยสวนกลาง ซงอาจจะไมเหมาะสมและไมสอดคลองกบความตองการของชมชน กลาวคอ ชมชนยอมมความรเกยวกบทรพยากรในทองถนของตนดกวา ท าใหสามารถก าหนดกฎเกณฑเกยวกบการใชทรพยากร การควบคมชนดของเครองมอประมง การเกบคาธรรมเนยม และการกระจายผลประโยชนทเกดจากการใชทรพยากรไดดกวา 5.2.1.3 การสรางความรวมมอภาคประชาชน 1) ส าหรบชมชนเพอใหกลมและองคกรทจดต งข นด ารงอยตอไป จ าเปนตองมการสรางผน ารนใหม เพอสบสานเจตนารมณโดยการปลกจตส านกรกษหวงแหนทรพยากรชายฝง ท งภาคประชาชนและเยาวชนในพนทเพอเปนก าลงส าคญในการอนรกษทรพยากรชายฝง 2) ส าหรบชมชนควรพฒนากลมเครอขายดานการอนรกษในพนทใกลเคยงใหมการประสานความรวมมอขยายพนธมตรเพอเปนก าลงส าคญในการอนรกษทรพยากรชายฝงในระดบทองถน อกทงสนบสนนกจกรรมทเพมศกยภาพของคนในชมชน เพอสรางความมนใจในการจดการดแลทรพยากรชายฝงในทองถนโดยชมชนได 5.2.2 ขอเสนอแนะในการน าผลการวจยไปปรบใช การทจะปรบยมรปแบบในการจดการทรพยากรชายฝงของอาวทาศาลาไปใชกบชมชนอนๆ นนควรพจารณาถงความเหมาะสม ความเปนไปได ของเงอนไข บรบททางสงคมการเมอง และระบบนเวศทแตกตางกน กอนทจะน าไปปรบใช

172

5.2.3 ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป 1) ควรศกษาในเรองผลกระทบและการปรบตวของชาวประมงพนบานตอการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศและสภาพแวดลอม เชน ฤดกาลทไมแนนอน การกดเซาะชายฝง การเปลยนสภาพจากหาดทรายกลายเปนหาดโคลน 2) ควรศกษาในเรองภมปญญาของชาวประมงพนบานในการท าประมงและการอนรกษ 3) ควรศกษาโดยใชการวเคราะหเชงความสมพนธทางอ านาจ หรอนเวศ วทยาทางการเมอง

บรรณานกรม

กรมประมง. 2544. สรปผลงานวชาการ 75 ป กรมประมง 21 กนยายน 2544. กรงเทพมหานคร:

กรมประมง.

กรรณการ ชมด. 2544. กระบวนการมสวนรวมของประชาชน. กรงเทพมหานคร: สานกงาน

คณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.

กรงเทพธรกจ. 2550 (24 ธนวาคม). โจรปลนหอย: 1, 4.

กรงเทพธรกจ. 2550 (29 พฤศจกายน). ประมงพนบานรองผวานครฯหามเรอคราดหอยเขาจงหวด:

12.

กฤษ เพมทนจตต. 2549. การศกษาเชงสถาบนของความพรอมในการถายโอนการจดการศกษาขน

พนฐานใหแกองคการบรหารสวนตาบลในพนททรกนดารในจงหวดราชบร. วารสาร

รฐประศาสนศาสตร. 4 (1/2549): 47-80.

กงวาลย จนทรโชต. 2541. การจดการประมงโดยชมชน. กรงเทพมหานคร: สานกงานกองทน

สนบสนนการวจย.

กงวาลย จนทรโชต และสมศกด จลละศร. 2529. การสงเสรมการประมง. กรงเทพมหานคร:

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

กงกร นรนทรกล ณ อยธยา. 2543. แนวคดและทศทาง: การจดการทรพยากรในลมนาโดยการม

สวนรวมของประชาชน. เชยงใหม: โครงการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตใน

พนทลมนาโดยการมสวนรวมของประชาชน.

เกาะกลาง (นามสมมต). ชาวประมงพนบานบานทาสงบน. 2554 (14 พฤษภาคม). การสมภาษณ.

เกอ ฤทธบรณ และคณะ. 2551. แนวทางพฒนาการจดการประมงชายฝงโดยองคกรทองถนจงหวด

ปตตานและนราธวาส. ปตตาน: มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

แกวสรร อตโพธ. 2540. บทความทางวชาการเรอง การมสวนรวมของประชาชน: กญแจดอก

สาคญในการพฒนาระบบประชาธปไตย. กรงเทพมหานคร: คณะนตศาสตร

มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

โกวทย พวงงาม. 2543. การปกครองทองถนไทย. กรงเทพมหานคร: วญ�ชน.

174

โกวทย วงศสรวฒน. 2543. พนฐานรฐศาสตรกบการเมองในศตวรรษท 21. กรงเทพมหานคร:

คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

คณะกรรมการสมชชาปฏรป. 2554. แนวทางการปฏรปประเทศไทย ขอเสนอตอพรรคการเมอง

และผมสทธเลอกตง. นนทบร: สานกงานปฏรป.

คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต. 2547. รายงานประเมนสถานการณสทธมนษยชนใน

ประเทศไทย. กรงเทพมหานคร: สานกงานคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต.

คณะอนกรรมการศกษาและกาหนดมาตรการทเหมาะสมในการแกไขปญหาการทาประมงปลา

กะตกโดยใชแสงไฟประกอบ. 2542. รายงานผลการศกษาและมาตรการทเหมาะสม

ในการแกไขปญหาการทาประมงปลากะตกโดยใชแสงไฟประกอบ. กรงเทพมหานคร:

กรมประมง.

คนงนจ ศรบญเอยม และคณะ. 2545. แนวทางการเสรมสรางประชาธปไตยแบบมสวนรวม ตาม

รฐธรรมนญ แหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2540: ปญหา อปสรรคและทางออก.

นนทบร: สถาบนพระปกเกลา.

คารณ โพธพทกษ และคณะ. 2544. สรปผลงานวชาการ 75 ปกรมประมง: 21 กนยายน 2544.

กรงเทพมหานคร: กรมประมง.

เครยตน, เจมส แอล. 2551. คมอการมสวนรวมของประชาชน: การตดสนใจทดกวาโดยใหชมชนม

สวนรวม. แปลโดย วนชย วฒนศพท, ถวลวด บรกล และเมธศา พงษศกดศร.

นนทบร: สถาบนพระปกเกลา.

จรญ โฆษณานนท. 2545. สทธมนษยชนไรพรมแดน ปรชญา กฎหมาย และความเปนจรงทาง

สงคม. กรงเทพมหานคร: นตธรรม.

จรล ดษฐาอภชย. 2547. การเมองการบรหารของไทยในยคโลกาภวตน. นครปฐม: มสเตอรกอปป.

จรส สวรรณมาลา. 2546. ระบบงบประมาณและการจดการแบบมงผลสาเรจในภาครฐ:

ความสมพนธระหวางรฐกบพลเมองยคใหม. กรงเทพมหานคร: คณะรฐศาสตร

จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

จกรพนธ ปญจะสวรรณ. 2545. การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม.

กรงเทพมหานคร: โอ เดยนสโตร.

จนทนา สทธจาร. 2544. การเมองการปกครองไทยตามรฐธรรมนญฉบบประชาชน.

กรงเทพมหานคร: มลนธฟรดรค เอแบรท.

จาลอง โพธบญ. 2545. ความเขมแขงของชมชนในการจดการสงแวดลอม. วารสารพฒนบรหาร

ศาสตร. 42 (เมษายน): 471-510.

175

จนดา หมนบาล. เจาหนาทโครงการพฒนาชมชนเปนสขทภาคใต. 2554 (14 พฤษภาคม). การ

สมภาษณ.

จนตนา สจจานนท. 2549. การศกษาและการพฒนาชมชน. กรงเทพมหานคร: โอ. เอส.พรนตง

เฮาส.

จฬาลงกรณมหาวทยาลย สถาบนวจยสงคม และสถาบนวจยสภาวะแวดลอม. 2545. โครงการ

พฒนาการดาเนนงานการมสวนรวมของประชาชนในกระบวนการวเคราะหผลกระทบ

สงแวดลอม. กรงเทพมหานคร: โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

เจรญ คมภรภาพ และคณะ. 2541. สารตถะแหงสทธชมชน หลกการ และความเคลอนไหวเรอง

สทธชมชนในทรพยากรชวภาพและภมปญญาทองถน. กรงเทพมหานคร: เครอขาย

สทธภมปญญาไทย.

เจรญ โตะอแต. รองประธานเครอขายประมงพนบานอาวทาศาลา. 2554 (24 มนาคม). การ

สมภาษณ.

เจรญ ภสระ. 2540. การมสวนรวมของประชาชนในการดา เนนงานของรฐ. วารสารสมาคมรฐ

ประศาสนศาสตรแหงประเทศไทย. 12 (พฤษภาคม): 1-3.

ฉตรทพย นาถสภา. 2544. แนวคดเศรษฐกจชมชน: ขอเสนอทางทฤษฎในบรบทตางสงคม.

กรงเทพมหานคร: มลนธวถทรรศน.

เฉด ปจจยสข. ประธานกลมประมงพนบานบานในถง. 2554 (11 พฤษภาคม). การสมภาษณ.

เฉลมพร ชศร. 2543. การมสวนรวมของชาวประมงพนบานในการอนรกษทรพยากรชายฝง

กรณศกษา: อาวปตตาน จงหวดปตตาน. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต

มหาวทยาลยมหดล.

ชนญ วงษวภาค. 2530. นเวศวทยาวฒนธรรม. กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหาวทยาลยศลปากร.

ชมรมนกขาวสงแวดลอม. 2544. เมอปลาจะกนดาว: รายงานสถานการณสงแวดลอมไทย 12 เรอง

ในรอบป 2544. กรงเทพมหานคร: กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม.

ชลธชา สตยาวฒนา และอรณรตน วเชยรเขยว. 2546. สทธชมชนทองถนพนเมองดงเดมลานนา:

กรณศกษาชมชนลวะ ยวน ลอ ปกาเกอญอ (กระเหรยง) ในจงหวดนาน เชยงราย และ

เชยงใหม. กรงเทพมหานคร: นตธรรม.

ชลดา บณฑวงศ และคณะ. 2543. หวโทง: พฒนาการ ลกษณะ และการปรบตวของชาวประมง

พนบานอนดามน. กรงเทพมหานคร: โครงการความรวมมอเพอการฟนฟ

ทรพยากรธรรมชาตอนดามน.

176

ชยอนนต สมทวณช และคณะ. 2544. กระบวนการมสวนรวมของประชาชน. กรงเทพมหานคร:

พมพพศาล.

ชาญยทธ สดทองคง และพรเทพ วรชวงศ. 2548. การจดการทรพยากรชายฝงโดยชมชน

กรณศกษาปาชายเลนชมชนบานทงตะเซะ จงหวดตรง. เอกสารวจยสวนบคคล

มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลศรวชย.

ไชยรตน เจรญสนโอฬาร. 2540. ขบวนการเคลอนไหวทางสงคมรปแบบใหม: ขบวนการ

เคลอนไหวประชาสงคมในตางประเทศ. กรงเทพมหานคร: มหาวทยาลยเกรก.

ณรงค บญสวยขวญ. 2548. ขบวนการปฏบตการประชาสงคม 0

ดอเหลาะ เสนหมาด. ชาวประมงพนบานบานทาสงบน. 2554 (2 พฤษภาคม). การสมภาษณ.

กบการใชอานาจรฐในพนทลมนา

ปากพนง จงหวดนครศรธรรมราช. วารสารวจย. 8 (กนยายน-ธนวาคม): 188-215.

ดารงพนธ ใจหาว. 2550 (10 ธนวาคม). เรอประมงพาณชยรกประมงพนบาน “หอยลาย” อาวทา

ศาลาสญพนธ. กรงเทพธรกจ: 9.

ตเมาะ อสอ. เหรญญก กลมออมทรพยมสลมมะหบานสระบว. 2554 (1 พฤษภาคม). การ

สมภาษณ.

ถวลวด บรกล. 2548. การมสวนรวม แนวคด ทฤษฎและกระบวนการ. กรงเทพมหานคร: สถาบน

พระปกเกลา.

ถวลวด บรกล. 2552. พลวตรการมสวนรวมของประชาชน: จากอดตจนถงรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550. นนทบร: สานกวจยและพฒนา สถาบน

พระปกเกลา.

ถวลวด บรกล และคณะ. 2551. คมอการมสวนรวมของประชาชน: การตดสนใจทดกวาโดยให

ชมชนมสวนรวม. นนทบร: สถาบนพระปกเกลา.

ถวลวด บรกล และเมธศา พงษศกดศร. 2548. การสนทนากลม: เทคโนโลยเพอการมสวนรวมและ

การเกบขอมลเพอการวจย. กรงเทพมหานคร: จรลสนทวงศการพมพ.

ทนงศกด คมไขนา. 2540. หลกการพฒนาชมชนและการพฒนาชนบท. ขอนแกน: คณะ

มนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน.

ทรงวฒ พฒแกว. เจาหนาทโครงการพฒนาชมชนเปนสขทภาคใต. 2553 (15 ธนวาคม). การ

สมภาษณ.

เทพ เมนะเศวต. 2537. การจดการประมงไทยในเขตเศรษฐกจจาเพาะของเอเชยอาคเนยและ

แนวทางรวมมอในภมภาค. วารสารการประมง. 47 (4): 333-356.

ไทยโพสต. 2550 (16 ตลาคม). ประมงพนบานชาเรออวนรนรกลาทาเดอดรอนหนก: 18.

177

ไทยโพสต. 2550 (24 พฤษภาคม). เมองคอนผนกลาเรอประมงบกรกจบปลาทเขตหาม: 18.

ธน แนบเนยร. 2550. การจดการทรพยากรชายฝงโดยการมสวนรวมของชมชนบานยาหม ตาบล

เกาะยาวใหญ อาเภอเกาะยาว จงหวดพงงา. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

ธนวา ใจเทยง. 2544. การบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมบนสายทางของ

สงคมไทย. นครพนม: โครงการพฒนาจดตงสถาบนราชภฎนครพนม.

นงนภส ควรญ� เทยงกมล. 2551. สงแวดลอมและการพฒนา เลม1. กรงเทพมหานคร:

สานกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

นครนทร เมฆไตรรตน. 2544. รายงานวจยเรอง สภานภาพและทศทางการบรหารราชการสวน

ภมภาคในอนาคต. กรงเทพมหานคร: คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

บรรจง นะแส. 2545ก. การจดการทรพยากรโดยชมชน: กรณศกษาจากชมชนชาวประมงพนบาน

ภาคใต. สงขลา: โครงการการจดการทรพยากรชายฝงภาคใต

บรรจง นะแส. 2545ข. สมาพนธชาวประมงพนบานภาคใต: องคกรประชาชนระดบรากหญาและ

ขอเสนอทางนโยบายในการอนรกษและฟนฟทรพยากรชายฝง. สงขลา: โครงการ

จดการทรพยากรชายฝงภายใต.

.

บวรศกด อวรรณโณ. 2542. ขอสงเกตเชงกฎหมายและนโยบายทเกยวกบทรพยากรธรรมชาต:

สทธชมชนการกระจายอานาจจดการทรพยากร. กรงเทพมหานคร: เครอขายสทธภม

ปญญาไทย.

บวรศกด อวรรณโณ และถวลวด บรกล. 2548. ประชาธปไตยแบบมสวนรวม. นนทบร: ศนยสนต

วธและธรรมาภบาล สถาบนพระปกเกลา.

บญญต พมพนธ. 2548. อบต. ของเรา: ทองถนของเรา. กรงเทพมหานคร: มลนธสงเสรมการ

ปกครองทองถน.

บณฑร ออนดา. 2544. การจดกระบวนการเรยนรแบบมสวนรวม. เชยงใหม: สถาบนสงเสรมการ

เรยนรเพอการพฒนาทย งยน มลนธพฒนาภาคเหนอ.

บานเมอง. 2553 (17 กมภาพนธ). กฎบญญตทองถน: 14.

บารง แสงพนธ. 2545. ปจจยทมผลตอการมสวนรวมของราษฎรในการจดการปาชมชนเขาชะอม

อาเภอชนแดน จงหวดเพชรบรณ. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

บญเลศ คชายทธเดช. 2541. รวมสาระรฐธรรมนญฉบบประชาชน. กรงเทพมหานคร: มตชน.

178

บญเลศ ผาสก. 2530. การประมงทะเลในนานนาไทย. ใน เอกสารประกอบการสมมนาเรอง

อนาคตประมงไทย วนท 4-6 มถนายน 2530. ศนยพฒนาการประมงแหงเอเชย

ตะวนออกเฉยงใต, บรรณาธการ. กรงเทพมหานคร: พลพนธการพมพ. หนา 324-

404.

บฆอร ยหมะ. 2550. การปกครองทองถนไทย. กรงเทพมหานคร: โรงพมพแหงจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย.

ประภาส ปนตบแตง. 2547. ขบวนการประชาชนในชนบทชวงตงแตทศวรรษ 2530: ผลสาเรจ

ลมเหลว และผลกระทบ. ใน การสมมนาทางวชาการเรอง ประชาธปไตย ประชาสทธ

ประชาธรรม. นวลนอย ตรรตน, บรรณาธการ. กรงเทพมหานคร: ศนยศกษา

เศรษฐศาสตรการเมอง คณะเศรษฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. หนา 21-80.

ประภาส ปนตบแตง และอนสรณ อณโณ. 2545. ขบวนการเครอขายประมงพนบานภาคใต

กรณศกษาสมชชาชาวประมงพนบานอนดามน. ใน วถชวต วธส: ขบวนการ

ประชาชนรวมสมย. ผาสก พงษไพจตร และคณะ, บรรณาธการ. เชยงใหม:

สานกพมพตรสวน. หนา 292-352.

ประเวศ วะส. 2538. กระบวนทศนใหมมรรค 8 แหงการทางานเรองสงแวดลอม.

กรงเทพมหานคร: ม.ป.พ.

ปรทศน รกษาสตย. 2544. การเมองการปกครองไทยตามรฐธรรมนญฉบบประชาชน.

กรงเทพมหานคร: สมาคมรฐธรรมนญเพอประชาชน.

ปารชาต สถาปตานนท และคณะ. 2549. การสอสารแบบมสวนรวมและการพฒนาชมชน: จาก

แนวคดสปฏบตการวจยในสงคมไทย. กรงเทพมหานคร: สานกงานกองทนสนบสนน

การวจย.

ปารชาต วลยเสถยร. 2543. กระบวนการและเทคนคการทางานของนกพฒนา. กรงเทพมหานคร:

สานกงานกองทนสนบสนนการวจย.

ปารชาต ศรวพฒน. 2548. สทธชมชนในการจดการภมปญญาทองถน: ศกษากรณการมสวนรวม

ของชมชนในการคมครองสมนไพรตามพระราชบญญตคมครองและสงเสรมภม

ปญญาการแพทยแผนไทย พ.ศ. 2542. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต มหาวทยาลย

รามคาแหง.

179

ปยะ กจถาวร และคณะ. 2543. บทบาทของชมชนชาวประมงพนบานในการจดการทรพยากร

ชายฝง และการบงคบใชกฎหมาย ในพนทรอบอาวปตตาน ศกษากรณ: บานตนหยง

เปาวหม 4 ต. ทากาชา อ.หนองจก จ. ปตตาน. ปตตาน: มหาวทยาลยสงขลานครนทร

วทยาเขตปตตาน.

พงษศกด อกษรสวาสด. 2550. สทธการมสวนรวมของชมชนทองถนดงเดมในการอนรกษและการ

จดการทรพยากรธรรมชาต. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต

มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

พงษศร เชาวลต. นตกร5. 2554 (12 พฤษภาคม). การสมภาษณ.

พชร สโรรส. 2546. การมสวนรวมของประชาชน. กรงเทพมหานคร: คณะรฐศาสตร

มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

พชชา ใจสมคม. 2552. มาตรการทางกฎหมายในการปองกนและฟนฟการทาลายระบบนเวศพน

ทองทะเลจากการลกลอบทาประมงในเขต 3,000 เมตร. วทยานพนธปรญญา

มหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

พชชา บวแยม. 2547. กระบวนการมสวนรวมของประชาชนในการวเคราะหชมชนดานกายภาพ

โดยใชเทคนคการประเมนชมชนอยางรวดเรวในระบบสารสนเทศภมศาสตรดวยมอ:

กรณศกษาตาบลทาชาง กงอาเภอสวางวระพงศ จงหวดอบลราชธาน. วทยานพนธ

ปรญญามหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

พมพไทย. 2552 (3 กนยายน). ชาวประมงพนบานสดทนเรอคราดหอยผดกม.รวมพลงลยจบได

3 ลา ยดหอยกวา 5 ตน: 13.

เพมศกด มกราภรมย. 2543. ระดบการมสวนรวมตามหลกวชาการ. กรงเทพมหานคร: สานกงาน

สงเสรมการปลกปากรมปาไม.

ไพสฐ พาณชยกล. 2544. สทธชมชน ปญหา และพฒนาการทางความคด. คนวนท 15 พฤศจกายน

2553 จาก http://www.lawthai.org/read/midnighttu07.doc

ภาคภม วธานตรวฒน. 2547. ทะเลไทย. ใน ปลาหายไปไหน? : สาเหตและผลกระทบจากการทา

ประมง เกนขดจากด. วฑรย ปญญากล3, บรรณาธการ. กรงเทพมหานคร: มลนธ

สายใยแผนดน3

ภญโญ หนชน. ปลดองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา. 2554 (11 พฤษภาคม). การสมภาษณ.

. หนา 221-239.

ภวช นนทจตร. นกพฒนาชมชน4. 2554 (11 พฤษภาคม). การสมภาษณ.

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. 2542. เอกสารการสอนชดวชาการบรหารการปกครองทองถน.

พมพครงท 6. นนทบร: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

180

มานะ ชวยช3

มานตย หาญกลา. ชาวประมงพนบานบานหนาทบ. 2554 (23 มนาคม). การสมภาษณ.

. 2546. ความยากจนของชาวประมงพนบาน จงหวดนครศรธรรมราช. รายงานวจย

ยอยฉบบสมบรณ ศนยศกษาเศรษฐศาสตรการเมอง. กรงเทพมหานคร: คณะ

เศรษฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

มลนธฟนฟชวตและธรรมชาต. 2547. นาของใคร เพอใคร โดยใคร. ม.ป.ท.: มลนธฟนฟชวตและ

ธรรมชาต.

มลนธสาธารณสขแหงชาต. 2550. เวทนโยบายสาธารณะเพอรวมพฒนานโยบายสนบสนนการ

พฒนาอยางบรณาการทงจงหวดสชมชนทองถนเขมแขง. กรงเทพมหานคร: มลนธ

สาธารณสขแหงชาต.

เมธ จนทโรปกรณ. 2541. ปจจยทมผลตอความคดเหนของชาวประมงพนบานและชาวประมง

อวนรนตอสทธบตรประมงชายฝง: กรณศกษาจงหวดสราษฎรธาน. วทยานพนธ

ปรญญามหาบณฑต มหาวทยาลยมหดล.

ยศ สนตสมบต. 2541ก. รฐ ชมชน และนโยบายการจดการทรพยากร: บทสารวจองคความร.

เชยงใหม: ศนยศกษาความหลากหลายทางชวภาพและภมปญญาทองถน.

ยศ สนตสมบต. 2541ข. สทธชมชน: การกระจายอานาจจดการทรพยากร สถาบนชมชนทองถน

พฒนา. กรงเทพมหานคร: สถาบนชมชนทองถนพฒนา.

ยศ สนตสมบต. 2544. ความหลากหลายทางชวภาพและภมปญญาทองถนเพอการพฒนาอยาง

ยงยน. เชยงใหม: ศนยศกษาความหลากหลายทางชวภาพและภมปญญาทองถนเพอ

การพฒนาอยางย งยน มหาวทยาลยเชยงใหม.

ยศ สนตสมบต. 2547. นเวศชาตพนธ ทรพยากรชวภาพและสทธชมชน. เชยงใหม: วทอนดไซด.

ยะหยา เจะแตบ. รองประธานกลมประมงพนบานบานสระบว. 2554 (26 มนาคม). การสมภาษณ.

ยโสบ โตะหลงหมาด. ผใหญบานบานสระบว. 2554 (20 มนาคม). การสมภาษณ.

ยโสป ปเตะ. ชาวประมงพนบานบานในถง. 2554 (22 มนาคม). การสมภาษณ.

รงสรรค ธนพรพนธ. 2544 (26 เมษายน). ขบวนการสทธชมชน. ผจดการรายวน: 9-10.

เราะหมาน ปลงทอง. สมาชกองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา. 2554 (28 มนาคม). การ

สมภาษณ.

เรองไร โตกฤษณะ. 2548. ทรพยากรประมงทะเลไทยกบนโยบายทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม. เชยงใหม: สถาบนวจยสงคม มหาวทยาลยเชยงใหม.

181

โรจนจฉรย ดานสวสด. 2540. การวางแผนการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. ใน

การศกษาการวางแผนการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางผสมผสาน

แบบยดพนท: การประชมสมมนาครงท 1, 24 มกราคม 2540. สงขลา:

มหาวทยาลยสงขลานครนทร. หนา 45-61.

เลศชาย ศรชย. 2546ก. ชาวประมงพนบานคอใครและอยางไร. ใน ภมปญญาพนบานสบสาน

พฒนาไทย. คณะกรรมการฝายหนงสอทระลกทบวงมหาวทยาลย, บรรณาธการ.

นครศรธรรมราช: มหาวทยาลยวลยลกษณ. หนา 76-84.

เลศชาย ศรชย. 2546ข. สทธชมชน: พฒนาการและการปรบกระบวนทศนทางมานษยวทยา. ใน

พลวตรสทธชมชน: กระบวนทศนทางมานษยวทยา. ชลธรา สตยาวฒนา,

บรรณาธการ. กรงเทพมหานคร: ศนยมานษยวทยาสรนทร (องคการมหาชน). หนา

86-145.

เลศชาย ศรชย. 2547. ภมปญญาทองถน: จากขอเทจจรงยกระดบสกระบวนทศนความเขมแขง

ชมชน. นครศรธรรมราช: คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยวลยลกษณ.

เลศชาย ศรชย และชลธชา สตยาวฒนา. 2546. สทธชมชนทองถนภาคใต. กรงเทพมหานคร: นต

ธรรม.

วรทพย มมาก และชวนทร ฉายาชวลต. 2547. หนาทพลเมองในระบอบปะชาธปไตยอนม

พระมหากษตรยทรงเปนประมข. กรงเทพมหานคร: สานกงานคณะกรรมการการ

เลอกตง.

วราภรณ เดชบญ. 2541. เศรษฐกจการจดการประมงอวนรนขนาดใหญบรเวณอาวไทยตอนลาง

ศกษากรณจงหวดปตตาน. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

วรนทรา ไกยรวงศ. 2544. การยอมรบสทธชมชน. จดหมายขาวสทธมนษยชน. 4 (มกราคม-

เมษายน): 7-8.

วรนทรา ไกยรวงศ และศยามล ไกยรวงศ. 2541. ทะเลชมชน คมอกฎหมายสาหรบชาวประมง

พนบาน. พงงา: โครงการความรวมมอเพอการฟนฟทรพยากรธรรมชาตอนดามน.

วฒนา สกณศล. 2543. ชมชนกบการจดการทรพยากรสตวนาชายฝงทะเลในภาคใต. ใน พลวต

ของชมชนในการจดการทรพยากร: สถานการณในประเทศไทย. อานนท กาญจน

พนธ‚ บรรณาธการ. กรงเทพมหานคร: สานกงานกองทนสนบสนนการวจย. หนา

518-599.

182

วนชย วฒนศพท. 2543. กระบวนการมสวนรวมของประชาชน. กรงเทพมหานคร: สานกงาน

คณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.

วนชย วฒนศพท. 2544. การมสวนรวมของประชาชนในการตดสนใจของชมชน. แปลโดย Jame

L Creighton. นนทบร: สถาบนพระปกเกลา.

วฑรย ปญญากล, ผแปล. 2547. ปลาหายไปไหน?: สาเหตและผลกระทบจากการทาประมงเกน

ขดจากด. แปลจาก Overfishing: It’s Causes and Consequences. 1995. The

Ecologist. 25, 2/3 (A Special Double Issue) (March/ April, May/June).

กรงเทพมหานคร: มลนธสายใยแผนดน.

วฑรย เลยนจารญ. 2548. สทธชมชนในทรพยากรชวภาพและภมปญญาทองถน.

กรงเทพมหานคร: สานกงานคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต.

ววฒน คตธรรมนตย. 2536. สทธชมชน: การกระจายอานาจจดการทรพยากร. กรงเทพมหานคร:

สถาบนชมชนทองถนพฒนา.

วสตร อะหล. เลขานการนายกองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา. 2554 (13 พฤษภาคม). การ

สมภาษณ.

วระ บญรกษ และเพราลย นชหมอน. 2533. สภาวะทรพยากรและการประมงอวนรน บรเวณอาว

พงงา. กรงเทพมหานคร: กรมประมง.

วระพรรณ สขะมลล. ปลดอาเภอทาศาลา. 2554 (7 พฤษภาคม). การสมภาษณ.

วฒชย วงคะฮาต, เฉลมชาต อรณโรจนประไพ, ธราชย เรองพรม และ ธรภทร ศภสรพงศ. 2544.

การศกษาเครองมอประมงพนบานในอาวพงงาและอาวกระบ. ภเกต: ศนยพฒนา

ประมงทะเลฝงอนดามนจงหวดภเกต.

ศรสมภพ จตรภรมยศร และคณะ. 2546. การสงเสรมเครอขายสนบสนนการมสวนรวมและการ

กระจายอานาจสทองถน กรณศกษา: องคกรชมชนประมงพนบาน จงหวดปตตาน.

รายงานการวจย โครงการวจยการสงเสรมเครอขายสนบสนนการมสวนรวมและการ

กระจายอานาจสทองถน สถาบนพระปกเกลา. กรงเทพมหานคร: สถาบนพระปกเกลา.

ศรพงษ เศรษฐสนท. 2543. การเมองกบการกาหนดนโยบายสาธารณะในระดบทองถน: กรณศกษา

องคการบรหารสวนตาบลสบเตยะ อาเภอจอมทอง จงหวดเชยงใหม. วทยานพนธ

ปรญญามหาบณฑต มหาวทยาลยเชยงใหม.

ศภสวสด ชชวาล. 2545. การปกครองทองถนกบการมสวนรวมของประชาชน. กรงเทพมหานคร:

อพเอ.

183

ศนยพฒนาการประมงแหงเอเชยตะวนออกเฉยงใต และกรมประมง. 2546. แนวทางในการพฒนา

ดานการจดการทรพยากรประมงชายฝง จากโครงการจดการทรพยากรประมงชายฝง

โดยชมชน อาเภอประทว จงหวดชมพร. กรงเทพมหานคร: สานกงานฝายฝกอบรม

ศนยพฒนาการประมงแหงเอเชยตะวนออกเฉยงใต

สงบ สงเมอง. 2546. เศรษฐกจชมชนหมบานภาคใตในรอบหาทศวรรษทผานมา.

กรงเทพมหานคร: สถาบนวถทรรศน มลนธวถทรรศน.

สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย ฝายทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2547. สอง

ทศวรรษแหงการเปลยนแปลง: ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. ใน เหลยวหลง

แลหนา: ยสบปเศรษฐกจสงคมไทย: การสมมนาวชาการประจาป 2547 27-28

พฤศจกายน 2547 โรงแรมแอมบาสซาเดอร ซต จอมเทยน จงหวดชลบร.

กรงเทพมหานคร: สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย. หนา 1-50.

สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย และมลนธชยพฒนา. 2547. เหลยวหลงแลหนา: ย สบป

เศรษฐกจสงคมไทย. กรงเทพมหานคร: มลนธสถาบนวจยเพอ การพฒนาประเทศไทย.

สมฤด นโครวฒนยงยง. 2545. การมสวนรวมของประชาชนในการจดการทรพยากรทองถน

คาถามทถงเวลาตองถาม. ใน การกระจายอานาจและการปกครองทองถนในประเทศ

ไทย. วทยาลยพฒนาการปกครองทองถน, บรรณาธการ. กรงเทพมหานคร: สถาบน

พระปกเกลา. หนา 324-365.

สมศกด ปราโมกขชตมา. 2527. โครงการพฒนาการประมงทะเลพนบาน. วารสารการประมง. 37

(4): 286-291.

สมาคมนกขาวนกหนงสอพมพแหงประเทศไทย. 2544. เมอปลาจะกนดาว รายงานสถานการณ

สงแวดลอมไทย 12 เรอง ในรอบป. กรงเทพมหานคร: กรมสงเสรมคณภาพ

สงแวดลอม.

สมาคมหยาดฝน. 2536. องคกรชมชนกบการจดการทรพยากรชายฝงเพอการพฒนาทนงยน. ใน

สทธชมชน: การกระจายอานาจจดการทรพยากร. ววฒน คตธรรมนตย, บรรณาธการ.

กรงเทพมหานคร: สถาบนชมชนทองถนพฒนา. หนา 251-301.

สานกงานคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต. 2547. รายงานประเมนสถานการณสทธ

มนษยชนในประเทศไทย. กรงเทพมหานคร: สานกงานคณะกรรมการสทธมนษยชน

แหงชาต.

184

สานกนโยบายและแผน กระทรวงมหาดไทย. 2536. คมอการจดการทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอมระดบตาบลและหมบาน. กรงเทพมหานคร: สานกนโยบายและแผน

กระทรวงมหาดไทย.

สทธพนธ พทธหน. 2541. ทฤษฎพฒนาการเมอง. กรงเทพมหานคร: มหาวทยาลยรามคาแหง.

สกร หยาหยน. ชาวประมงพนบานบานทาสงบน. 2554 (26 มนาคม). การสมภาษณ.

สจต บญบงการ. 2542. การพฒนาทางการเมองของไทย ปฏสมพนธระหวางทหาร สถาบน

การเมอง และการมสวนรวมของประชาชน. กรงเทพมหานคร: จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย.

สจต บญบงการ และสขม นงคสกล. 2540. แนวโนมในอนาคตของพฒนาการทางการเมอง. ใน

เอกสารการสอนชดวชาปญหาพฒนาการทางการเมองไทย หนวยท 8-15. พมพครงท

10. นนทบร: โรงพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. หนา 859-911.

สธรา ชยรกษา. 2544. วถชวตของครวเรอนประมงพนบาน: กรณศกษาเปรยบเทยบระหวาง

ครวเรอนประมงพนบานบรเวณอาวไทยกบบรเวณทะเลสาบสงขลา จ.สงขลา.

วทยานพนธสงคมวทยาและมานษยวทยามหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

สนนทา นลเพชร. 2544. อวนลาก:ภาพสะทอนวกฤตทะเลไทย แกไขโดยองคกรชมชน. ม.ป.ท.:

โครงการการจดการทรพยากรชายฝงภาคใต.

สนย มลลกะมาลย. 2542. การบงคบใชกฎหมายสงแวดลอม. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร: บ.

เจ.เพลท โปรเซสเซอร.

สนย มลลกะมาลย. 2545. รฐธรรมนญกบการมสวนรวมในการพทกษรกษาทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอม. กรงเทพมหานคร: สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สพจน อคพราหมณ. 2544. กระบวนการมสวนรวมของประชาชน. กรงเทพมหานคร: สานกงาน

คณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.

สพร โตะเสน. ประธานเครอขายประมงพนบานอาวทาศาลา. 2554 (29 มนาคม). การสมภาษณ.

สภางค จนทวานช. 2553. วธการวจยเชงคณภาพ. กรงเทพมหานคร: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สภาพ สรบรรสพ. 2543. การจดการทรพยากรสตวนาในแหลงนาธรรมชาตโดยชมชนบานหาดผา

ขน จงหวดนาน. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต มหาวทยาลยเชยงใหม.

สวนย ดารากย. ประธานกลมรานคาชมชนบานสระบว. 2554 (1 พฤษภาคม). การสมภาษณ.

สวฒน หมนมน. 2551. การศกษาภมปญญานเวศวทยาชาวประมงพนบานกบการจดการ

ทรพยากรชายฝงทะเล : กรณศกษาประมงพนบานตาบลลเลด อาเภอพนพน จงหวดส

ราษฎรธาน. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

185

เสนห จามรก. 2541. ปาชมชนในประเทศไทย: แนวทางการพฒนา เลม 1 ปาฝนเขตรอนกบ

ภาพรวมของปาชมชนในประเทศไทย. กรงเทพมหานคร: เครอขายสทธภมปญญา

ไทย.

เสนห จามรก. 2544. สมฎฐานและปญหาการละเมดสทธชมชน. จดหมายขาวสทธมนษญชน. 4

(มกราคม-เมษายน): 13-15.

เสนห จามรก. 2546. สทธมนษยชนไทยในสถานการณสากล. กรงเทพมหานคร: สานกงาน

กองทนสนบสนนการวจย.

แสวง รตนมงคลมาศ. 2541. การระดมมวลชนและการมสวนรวมของมวลชน การจดตงของ

องคกรการนาและการตดสนใจทางสงคม. กรงเทพมหานคร: สถาบนบณฑตพฒนบร

หารศาสตร.

โสภารตน จารสมบต. 2551. นโยบายและการจดการสงแวดลอม. กรงเทพมหานคร: โครงการ

ตาราและสงพมพ คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

หมาด โตะสอ. ชาวประมงพนบานบานสระบว. 2554 (27 มนาคม). การสมภาษณ.

องคการกระจายเสยงและแพรภาพสาธารณะแหงประเทศไทย (ผผลต). 2552 (30 กนยายน). เวท

สาธารณะ (รายการโทรทศน). กรงเทพมหานคร: สถานโทรทศนทวไทย.

องคการบรหารสวนตาบลทาศาลา. 2553. แผนพฒนาสามป องคการบรหารสวนตาบลทาศาลา

(2553-2555). ม.ป.ท.: องคการบรหารสวนตาบลทาศาลา.

อดเรก สรอยวาร. ชาวประมงพนบานบานหนาทบ. 2554 (21 มนาคม). การสมภาษณ.

อภศกดา เผอกจนทก. 2550. การมสวนรวมของประชาชนในการจดการทรพยากรชายฝงชมชน

เกาะมะพราว อาเภอเมอง จงหวดภเกต. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

อมร รกษาสตย. 2544. การเมองการปกครองไทยตามรฐธรรมนญฉบบประชาชน.

กรงเทพมหานคร: สมาคมรฐธรรมนญเพอประชาชน.

อรทย กกผล. 2549. การบรหารจดการการมสวนรวมของประชาชนในองคกรปกครองทองถน.

กรงเทพมหานคร: คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

อรทย กกผล. 2552. คคดคมอการมสวนรวมของประชาชนสาหรบนกบรหารทองถน. นนทบร:

วทยาลยพฒนาการปกครองทองถน สถาบนพระปกเกลา.

อรญ โตะเตบ. ชาวประมงพนบานบานทาสงบน. 2554 (2 พฤษภาคม). การสมภาษณ.

186

อสน หวงพทยา. 2551. บทบาทและความตองการการมสวนรวมในการจดการประมงโดยชมชน

ของสตรประมงพนบาน ในอาวปตตาน: กรณศกษาหมบานดาโตะ ตาบลแหลมโพธ

อาเภอยะหรง จงหวดปตตาน. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

อานนท กาญจนพนธ. 2543. พลวตของชมชนในการจดการทรพยากร กระบวนทศนและนโยบาย.

กรงเทพมหานคร: สานกงานกองทนสนบสนนการวจย.

อานนท กาญจนพนธ. 2544. มตชมชน: วธคดวาดวยสทธ อานาจ และการจดการทรพยากร.

กรงเทพมหานคร: สานกงานกองทนสนบสนนการวจย.

อานนท ปนยารชน. 2545. การสรางระบบบรหารกจการบานเมองและสงคมทด. นตยสารทองถน.

52 (9): 3-5.

อานาจ เจรญศลป. 2543. การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. กรงเทพมหานคร: โอ

เดยนสโตร.

เอเจอร, เอส. 2545. ธรรมาภบาล การบรหาร การปกครองทโปรงใสดวยจรยธรรม. แปลโดย

ไชยวฒน คาช. กรงเทพมหานคร: นาฝน.

เอนก เหลาธรรมทศน. 2543. วสยทศนการปกครองทองถนและแผนการกระจายอานาจ.

กรงเทพมหานคร: มตใหม.

Asis, Maria Gonzalez de and Acuna-Alfaro, Jairo. 2001. Civic Participation in Local

Governance. คนวนท 15 พฤศจกายน 2553

จาก http://info.worldbank.org/etools/docs/library/208548/citizenLocalAnnex.pdf

Bertcher, H. J. 1994. Group Participation Techniques for Leaders and Members. London:

Sage.

Birch, Anthony Harold. 2007. The Concepts and Theories of Modern Democracy. New

York: Routledge.

Bromley, D. W. 1991. Environment and Economy: Property Rights and Public Policy.

Cambridge: Blackwell.

Cohen, S. L. 1996. Mobilizing Communities for Participation and Empowerment. In

Participatory Communication for Social Change. J. Servaes, T. L. Jacobson and

S. A. White, eds. New Delhi: Sage. Pp. 223-284.

187

De Negri et al. 1998. Empowering Communities: Participatory Techniques for Community-

Based Programme Development. Nairobi: The Centre for African Family Studies

(CAFS).

Farmer-Centred Agricultural Resources Management Programme (FARM). 1998. Participatory

Assessment and Planning. Bangkok: FAO-UNDP.

Huntington, S. P. and Nelson, J. M. 1976. No Easy Choice: Political Participation in

Developing Country. Cambridge: Havard University Press.

Isnaini, Ratna. n.d. Enabling Policy and Procedures in a National Park: A Struggle for

Equity Case Study in Kuningan District, West Java. Bogor: The Indonesian

Tropical Institute (LATIN). คนวนท 10 กมภาพนธ 2555 จาก

http://www.eastwestcenter.org

Kitahara, Atsushi. 1996. The Thai Rural Community Reconsidered: Historical Community

Formation and Contemporary Development Movement. Bangkok:

Chulalongkorn University.

Mayers, J. 2001. Power Tools Series: The Four Rs. London: International Institute for

Environment and Development (IIED). คนวนท 10 กมภาพนธ 2555 จาก

http://www.policy-powertools.org/

McClosky, Herbert. 1986. Political Participation. In International Encyclopedia of the Social

Science, Vol 12. New York: The Free Press. Pp. 252-265.

Singhal, A. 2001. Facilitating Community Participation through Communication for Social

Change. New Delhi: Sage.

Smith, Gordon; Robinson, Christina and Shannon, Margaret. 1995. Crossing Over the Lines:

Multi-Jurisdictional, Multi-Ownership, Multi-Party, Multi-Problem Landscape

Management Strategies. คนวนท 10 กมภาพนธ 2555 จาก

http://www.icbemp.gov/science/smith.pdf

188

ภาคผนวก

189

ภาคผนวก ก

แนวคาถามสมภาษณ

190

แนวคาถามสมภาษณ

การวจยเรอง กระบวนการการมสวนรวมของประชาชนทตงอยบนพนฐานของสทธชมชน

ในการจดทาขอบญญตทองถนทางทะเล กรณศกษาองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา จงหวด

นครศรธรรมราช

แนวคาถามสาหรบสมภาษณชาวประมงพนบาน

1. ชาวประมงพนบานมความเชอใดบางทเกยวของกบทองทะเล

2. การทาประมงในสมยกอนมลกษณะอยางไร (เครองมอทใช สตวน าทได การคาขาย)

ตางจากในปจจบนอยางไร

3. สาหรบชาวประมงพนบาน ทะเลมความสาคญมากนอยขนาดไหน อยางไร

4. ชาวประมงพนบานมกฎระเบยบในการใชประโยชนจากทะเลรวมกนอยางไร

5. เคยมปญหาความขดแยงในเรองการทาประมงระหวางชาวประมงพนบานในหมบาน

เดยวกนเกดขนหรอไม ถามเปนปญหาอะไร เกดขนในชวงใด แลวมวธในการแกไขปญหาความ

ขดแยงนนอยางไร

6. เคยมปญหาความขดแยงในเรองการทาประมงระหวางชาวประมงพนบานระหวาง

หมบานเกดขนหรอไม ถามเปนปญหาอะไร เกดขนในชวงใด แลวมวธในการแกไขปญหาความ

ขดแยงนนอยางไร

7. เรอประมงพาณชยเรมรกลาเขามาในเขต 3,000 เมตรจากชายฝงตงแตเมอไร ชาวประมง

พนบานมความรสกและไดรบผลกระทบอยางไรในชวงนน และชวงตอๆมาจนถงปจจบน

8. อะไรเปนเหตใหเกดการจดตงกลมประมงพนบานในแตละหมบาน รวมถงเครอขาย

ประมงพนบานอาวทาศาลา กลมและเครอขายดงกลาวมวตถประสงคเพออะไร ดาเนนกจกรรม

อะไรบาง ใครใหการสนบสนน

9. ชาวประมงพนบานแกไขปญหากรณทเรอประมงพาณชยรกลาเขามาในเขต 3,000 เมตร

จากชายฝง (อดต-ปจจบน) อยางไร มหนวยงานใดใหความชวยเหลอ ใหความชวยเหลอในดานใด

และมปญหาอปสรรคอะไรบาง

10. มาตรการหรอวธการในการแกปญหาเรอพาณชยตางๆ ทผานมา ชาวประมงพนบาน

คนอนๆ เหนดวยหรอไม มากนอยแคไหน แลวมสวนรวมอยางไร

191

11. การใหความชวยเหลอจากภายนอกชมชน มผลตอรปแบบหรอแนวทางในการแกไข

ปญหาดงกลาวอยางไร

12. แนวความคดในการจดทาขอบญญตทองถนทางทะเลเกดขนมาไดอยางไร ใครเปนผ

รเรม

13. มหนวยงานหรอองคกรใดบางเขามามสวนรวมในการจดทาขอบญญตทองถนดงกลาว

หนวยงานเหลานนดาเนนการในดานใด อยางไร

14. ภาคประชาชนเขามามสวนรวมในกระบวนการจดทาขอบญญตทองถนดงกลาวโดยวธ

ใดและมบทบาทอยางไร

15. ปจจยใดบางททาใหการออกขอบญญตทองถนทางทะเลภายใตกระบวนการนโยบาย

สาธารณะแบบมสวนรวมของทกภาคสวนประสบความสาเรจ

16. ขอบญญตทองถนทางทะเลมหลกการทสาคญอยางไรบาง

17. การดาเนนการแกไขปญหาเรอประมงพาณชยรกลาเขามาในเขต 3,000 เมตรจากชายฝง

ในชวงกอนการประกาศใชขอบญญตทองถนทางทะเล 2552 กบภายหลงการประกาศใชขอบญญต

ดงกลาวมความแตกตางกนอยางไร

18. ขอใหแนะนาผทจะใหขอมลเพมเตม

แนวคาถามสาหรบสมภาษณเจาหนาทรฐ

1. ปญหาเรอคราดหอยลายมความเปนมาอยางไร

2. ทาไมการแกปญหาเรอประมงพาณชยในอดตจงไมประสบผลสาเ รจ ท งๆท ม

พระราชบญญตประมง 2490 และกฎหมายอนๆ รวมถงมหนวยงานภาครฐรบผดชอบอยางชดเจน

3. แนวคดในการจดทาขอบญญตทองถนทางทะเลเกดขนมาไดอยางไร

4. การจดทาขอบญญตทองถนทางทะเลขององคการบรหารสวนตาบลทาศาลาม

กระบวนการ หรอขนตอนการดาเนนการอยางไร

5. กระบวนการมสวนรวมของทกภาคสวน มภาคสวนใดบาง เขามามสวนรวมอยางไร (ทา

อะไร) ในขนตอนไหน (หนวยงานใด ทาอะไร แบบละเอยด)

6. มการเปดเวทประชาคมทงหมดกครง ทไหนบาง แตละครงมสาระสาคญอยางไร

7. หมบานทไมตดชายทะเลมสวนรวมในการจดทาขอบญญตทองถนทางทะเลหรอไม ถา

ใชอยางไร ถาไมทาไมจงเปนเชนนน

8. ชาวประมงบานมปฏกรยาหรอความคดเหนอยางไรตอการจดทาขอบญญตทองถนทาง

ทะเล (ตงแตเรมตนกระบวนการจนเสรจสนกระบวนการ)

192

9. ชาวประมงพาณชยขนาดเลกทเปนชาวบานตามหมบานตางๆ ในพนทตาบลทาศาลา ม

ปฏกรยาหรอความคดเหนอยางไรตอการจดทาขอบญญตทองถนทางทะเล

10. ขอบญญตทองถนทางทะเลมหลกการทสาคญอยางไรบาง

11. การดาเนนการแกไขปญหาเรอประมงพาณชยรกลาเขามาในเขต 3,000 เมตรจากชายฝง

ในชวงกอนการประกาศใชขอบญญตทองถนทางทะเล 2552 กบภายหลงการประกาศใชขอบญญต

ดงกลาวมความแตกตางกนอยางไร

12. อะไรเปนปจจยสาคญททาใหการจดทาขอบญญตทองถนทางทะเลอยางมสวนรวม

ประสบผลสาเรจ

193

ภาคผนวก ข

ขอบญญตองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา

เรอง การอนรกษและใชประโยชนทรพยากร

ทางทะเลและชายฝงอยางยงยน

พ.ศ. ๒๕๕๒

194

บนทก

หลกการและเหตผล

ประกอบขอบญญตองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา

เรอง การอนรกษและใชประโยชนทรพยากรทางทะเลและชายฝงอยางยงยน

พ.ศ. ๒๕๕๒

หลกการ

พนทชายหาดและชายฝง ถอ เปนพนทสาธารณะ และเปนพนทประกอบอาชพของ

ชาวประมง ตามหลกการกระจายอานาจสทองถน องคการบรหารสวนตาบลอาจออกขอบญญต

ทองถน เพอบงคบใชในพนทโดยจดทาแผนทแนบทายประกาศ และตองไมขดกบกฎหมายหลก

ทงนเปนไปตามกระบวนการมสวนรวมของประชาชน เพอปฏบตการใหเปนไปตามอานาจหนาท

ขององคการบรหารสวนตาบล

เหตผล

พนททางทะเลและชายฝง ตาบลทาศาลา อาเภอทาศาลา เปนแหลงระบบนเวศนทสาคญ

เนองจากมปาชายเลน ตะกอนเลน ทเปนแหลงอาหาร หลบซอน วางไข และอาศย ทาใหอาวของ

ตาบลทาศาลาคงความอดมสมบรณมาโดยตลอด แตจะมการทาการประมงผดกฎหมายตาม

พระราชบญญตประมง พ.ศ. ๒๔๙๐ และประกาศกระทรวงเกษตรและสหกรณ เรอง กาหนดหามใช

เครองมออวนลากและอวนรนทใชประกอบเรอยนตทาการประมงในทจบสตวน าบางแหงของ

จงหวดนครศรธรรมราช ลงวนท ๑๗ กรกฎาคม ๒๕๕๒ และประกาศฉบบนไดขยายเขตออกไป

จาก ๓,๐๐๐ เมตร เปน ๕,๔๐๐ เมตร

ปจจบนมหนวยงานทเกยวของในการตรวจตราและเฝาระวงนนจะประจาการทอาเภอขน

อม อาเภอสชล และอาเภอปากพนงเปนหลก พนทอาเภอทาศาลาจงเปนชองวางในการตรวจตรา

และเฝาระวงการทาประมงทผดกฎหมาย นอกจากนองคการบรหารสวนตาบลทาศาลามกไดรบเรอง

รองเรยนจากราษฎรในพนทจากปญหาการทาประมงผดกฎหมายมาโดยตลอด ดงนนเพอวางกลไก

เฝาระวงชายฝง การประกาศกตกา ขอตกลงรวม ขอบญญตทองถน และการจดทาแผนการจดการ

ทรพยากรชายฝงรวมกน เพอเปนการอนรกษและใชประโยชนทรพยากรทางทะเลและชายฝงอยาง

ย งยน จงจาเปนตองตราขอบญญตองคการบรหารสวนตาบลนขนใชบงคบในเขตองคการบรหาร

สวนตาบลตามแผนทแนบทายประกาศ

195

ขอบญญตองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา

เรอง การอนรกษและใชประโยชนทรพยากรทางทะเลและชายฝงอยางยงยน

พ.ศ. ๒๕๕๒

โดยทประชาชนในตาบลทาศาลา สภาองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา และนายก

องคการบรหารสวนตาบลทาศาลา เหนรวมกนวา ควรจะไดมการตราขอบญญตองคการบรหารสวน

ตาบลทาศาลา เรอง “การอนรกษและการใชประโยชนทรพยากรทางทะเลและชายฝงอยางยงยน”

ในเขตองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา

อาศยอานาจตามพระราชบญญตกาหนดแผนและขนตอนการกระจายอานาจใหแกองคการ

ปกครองสวนทองถน พ.ศ.๒๕๔๒ มาตรา ๑๖ กาหนดให องคการบรหารสวนตาบลมอานาจและ

หนาทในการจดระบบการบรการสาธารณะเพอประโยชนในทองถนของตนเอง (๒๔) การจดการ

บารงรกษาและการใชประโยชนจากปาไม ทดน ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (๒๗)

และพระราชบญญตสภาตาบลและองคการบรหารสวนตาบล พ.ศ.๒๕๓๗ แกไขเพมเตม

ฉบบท ๕ พ.ศ.๒๕๔๖ มาตรา ๖๙/๑ บญญตให การปฏบตงานตามอานาจหนาทขององคการบรหาร

สวนตาบลตองเปนไปเพอประโยชนสขของประชาชน โดยใชวธการบรหารกจการบานเมองทด

และการมสวนรวมของประชาชน มาตรา ๗๑ องคการบรหารสวนตาบลอาจออกขอบญญตเพอใช

ในเขตองคกรบรหารสวนตาบลเพอปฏบตการใหเปนไปตามอานาจหนาทขององคการบรหารสวน

ตาบล

ขอบญญตนมบทบญญตบางประการเกยวกบการจากดเสรภาพในการประกอบกจการหรอ

ประกอบอาชพของบคคล รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๕๐ มาตรา ๔๓

กระทาไดเพอจดระเบยบการประกอบอาชพ และการรกษาทรพยากรธรรมชาตหรอสงแวดลอม

และ มาตรา ๒๙๐ บญญตใหองคการบรหารสวนทองถนยอมมอานาจหนาทสงเสรม และรกษา

คณภาพสงแวดลอม

อาศยอานาจตามพระราชบญญตสภาตาบลและองคการบรหารสวนตาบลพ.ศ.๒๕๓๗

แกไขเพมเตม ฉบบท ๕ พ.ศ.๒๕๔๖ มาตรา ๗๑ องคการบรหารสวนตาบลทาศาลาโดยความ

เหนชอบของสภาองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา จงตราขอบญญตนไวดงตอไปน

ขอ ๑ ขอบญญตนเรยกวา “ขอบญญตองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา เรอง “การอนรกษ

และใชประโยชนทรพยากรทางทะเลและชายฝงอยางยงยน พ.ศ. ๒๕๕๒”

196

ขอ ๒ ขอบญญตองคการบรหารสวนตาบลนใหใชบงคบในเขตองคการบรหารสวนตาบล

ทาศาลาตงแตเมอไดประกาศไวโดยเปดเผย ณ ททาการองคการบรหารสวนตาบลทาศาลาแลว สบ

หาวน

ขอ ๓ บรรดาขอบญญต ประกาศ ระเบยบ หรอคาสงอนใดในสวนทไดตราไวแลวใน

ขอบญญตน หรอซงขดหรอแยงกบขอบญญตนใหใชขอบญญตนแทน

ขอ ๔ ใหนายกองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา รกษาการตามขอบญญตนและใหม

อานาจออกระเบยบ ประกาศ หรอคาสงเพอปฏบตการใหเปนไปตามขอบญญตน

หมวด ๑

บททวไป

ขอ ๕ ในขอบญญตองคการบรหารสวนตาบลน

เขตอนรกษทางทะเลและชายฝง หมายความวา พนทชายหาด ทะเล ในเขตองคการบรหาร

สวนตาบลทาศาลาเขตท ๑ และ เขตท ๒ ตามแผนททายขอบญญตน

คณะกรรมการ หมายความวา คณะกรรมการบรหารเขตอนรกษทางทะเลและชายฝงตาบล

ทาศาลาตามขอบญญตน

ทาการประมง หมายความวา จบ ดก ลอ ทาอนตราย ฆาหรอเกบสตวน าในทจบสตวน าดวย

เครองมอทาการประมงหรอดวยวธใด ๆ

เครองมอทาการประมง หมายความวา เครองกลไกเครองใช เครองอปกรณ สวนประกอบ

อาวธ เสาหลก หรอเรอบรรดาทใชทาการประมง

เครองมอคราดหนาดน หมายความวา เครองมอทาการประมง ทใชจบสตวน า ดวยวธ ไถ

คราด ลาก ลงไปในหนาดน

เรอ หมายความวา ยานพาหนะทางนาทกชนด

ใบอนญาต หมายความวา ใบอนญาตซงพนกงานเจาหนาทออกใหแกบคคลหรอองคกร

ชมชนใชทาการประมง หรอทาการเพาะเลยงสตวนาในทอนญาต

ผรบอนญาต หมายความวา บคคลหรอองคกรชมชนผไดใบอนญาต ใหกระทาการอยาง

หนงอยางใดตามขอบญญตน

เครองมอประจาท หมายความวา เครองมอทาการประมงซงใชวธลงหลกปก ผก ขง รง ถวง

หรอวธอนใด อนทาใหเครองมอนนอยกบทในเวลาทาการประมง

197

องคกรชมชน หมายความวา บคคลทรวมตวตงแต ๑o คน ขนไป เพอทาการอยางใดอยาง

หนงทกอประโยชนเชงบวกขององคกร ชมชนและทองถน มเงอนไข กตกา ขอตกลงรวมกน และ

เปนทรบรทวไปของคนในชมชน

ผมสวนไดสวนเสย หมายความวา บคคลหรอกลมองคกรชมชนทมภมลาเนาในตาบลทา

ศาลา หรอ บคคลทมาทาการประมงตามขอบญญตน

เจาพนกงานทองถน หมายความวา นายกองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา คณะกรรมการ

บรหารเขตอนรกษทางทะเลและชายฝง และผ ซงนายกไดแตงต งใหมหนาท ดาเนนการตาม

ขอบญญตน

นายก หมายความวา นายกองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา

หมวด ๒

เขตอนรกษทรพยากรทางทะเลและชายฝง

ขอ ๖ โดยทปรากฏวามการใชเครองมอการประมงบางชนดทาการประมงทะเลสงผลตอ

การทาลายสตวน าวยออน ทรพยากรหนาดนใตทองทะเล และทาใหเกดสงกดขวางทางทะเล เพอ

ประโยชนในการรกษาทรพยากรธรรมชาตหรอสงแวดลอม และเพอจดระเบยบการประกอบอาชพ

การประมงในทะเลและชายฝงในเขตองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา ใหแบงเขตทะเลและชายฝง

เปน ๒ เขต ประกอบดวย เขตอนรกษทางทะเลและชายฝง เขตท ๑ ระยะทาง ๕,๔๐๐ เมตร จาก

ขอบนาชายฝงออกไปในทะเล และ เขตอนรกษทรพยากรทางทะเลและชายฝงเขตท ๒ ระยะทาง

๑,๕๐๐ เมตร จากขอบนาชายฝงออกไปในทะเล ตามแผนทแนบทายขอบญญตน

ขอ ๗ ในเขตอนรกษทางทะเลและชายฝงเขตท ๑ บคคลสามารถทาการประมงดวย

เครองมอการประมงทไมฝาฝน พ.ร.บ.การประมง พ.ศ. ๒๔๙๐ และหามทาการประมงดงตอไปน

(๑) การประมงโดยใชเครองมออวนรนประกอบเรอยนต

(๒) การประมงโดยอวนลากชนดมถง เปนการทาประมงโดยใชเรอยนต ๒ ลาในการลาก

อวนและถางปากอวน

(๓) การประมงโดยใชอวนทกชนดทมขนาดตาอวนตากวา ๒.๕ เซนตเมตรประกอบแสง

ไฟ ทาการประมงในเวลากลางคน

(๔) การประมงโดยใชเครองมอคราดหนาดนประกอบเรอยนตทกชนด

คณะกรรมการโดยความเหนชอบของนายก อาจอนญาตใหมการทาการประมงตาม (๑) (๒)

(๓) (๔) ได เพอการศกษาวจยทางวชาการ ทงน ตองกระทาโดยเปดเผยและจดใหมการรบฟงความ

198

คดเหนจากประชาชนทมสวนไดเสยในพนททจะอนญาต และตองจดทาเปนใบอนญาตโดยระบ

ตาแหนง เนอท ระยะเวลา และบคคลทรบผดชอบทชดเจน

ขอ ๘ ในเขตอนรกษทางทะเลและชายฝงเขตท ๒ บคคลสามารถทาการประมงดวย

เครองมอการประมงทไมฝาฝน พ.ร.บ.การประมง พ.ศ. ๒๔๙๐ และหามทาการประมงดวยเครองมอ

การประมงดงตอไปน

(๑) การทาการประมงดวยเครองมอประจาททกชนด

(๒) การเพาะเลยงสตวนาทกชนด

(๓) การใชโพงพาง รวไซมาน หรอกนซรวไซมาน ล ละวะ หรอเครองมอทมลกษณะและ

วธการคลายคลงกน ทาการประมง

คณะกรรมการโดยความเหนชอบของนายก อาจอนญาตใหกลมองคกรชมชน ซง

ประกอบดวยสมาชก ทมภมลาเนาในเขตองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา ทาการเพาะเลยงสตว

น าหรอทาการประมงดวยเครองมอประจาทไดเทาทไมขดขวางการทาการประมงของชาวประมง

อนๆ หรอเพอการศกษาวจยทางวชาการ หรอเพอการอนรกษ

การอนญาตใหทาการเพาะเลยงสตวนา หรอทาการประมงดวยเครองมอประจาท ตอง

เปดรบฟงความคดเหนจากประชาชนทมสวนไดเสยในพนทท จะอนญาต และตองจดทาเปน

ใบอนญาตโดยระบตาแหนง เนอท ระยะเวลา และบคคลทรบผดชอบในนามกลมองคกรชมชนท

ชดเจน บคคลหรอกลมองคกรทไดดาเนนการกอนออกขอบญญตนใหขออนญาตใหแลวเสรจ

ภายใน ๙๐ วน หลงประกาศมผลบงคบใช

การอนญาตเปนการอนญาตเฉพาะกลมองคกรชมชนทไดรบอนญาตเทานน ไมสามารถเชา

ชวง หรอโอนสทธแกบคคลหรอกลมองคกรชมชนอนได

หมวด ๓

คณะกรรมการบรหารเขตอนรกษทรพยากรทางทะเลและชายฝงตาบลทาศาลา

ขอ ๙ ใหมคณะกรรมการบรหารเขตอนรกษทรพยากรทางทะเลและชายฝง ประกอบดวย

(๑) นายกองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา เปนประธาน

คณะกรรมการ

(๒) กานนตาบลทาศาลา รองประธาน

(๓) ประธานสภาองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา รองประธาน

199

(๔) สมาชกสภาองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา

จากหมบานอยตดชายทะเลหมบานละ๑ คน กรรมการ

(๕) ผใหญบานทพนทหมบานอยตดชายทะเล กรรมการ

(๖) ประธานคณะอนกรรมการฝายสงแวดลอมและ

ทรพยากรธรรมชาตของสภาองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา กรรมการ

(๗) ผแทนกลมองคกรชมชนในตาบลทาศาลาทมวตถประสงค

และการดาเนนงานดานการอนรกษทรพยากรทางทะเล

และชายฝงเปนทประจกษ จานวน ๘ คน กรรมการ

(๘) ผทรงคณวฒทนายกเหนสมควรจานวน ๓ คน กรรมการ

กรรมการตาม (๔ )ใหเลอกโดยทประชมสภาองคการบรหารสวนตาบล กรรมการตาม (๖)

และ(๗)ใหนายกแตงตงโดยปรกษาหารอกบประชาคมตาบล

คระกรรมการตองจดใหมการประชมอยางนอยปละ ๒ ครง และใหคณะกรรมการตาม(๔)

(๕) (๖) มวาระคราวละ ๒ ป และอาจไดรบการแตงตงใหมไดแตตองไมเกน ๒ วาระตดตอกน

ขอ ๑๐ ใหคณะกรรมการบรหารเขตอนรกษทรพยากรทางทะเลและชายฝงมอานาจหนาท

ดงตอไปน

(๑) บรหารเขตอนรกษทรพยากรทางทะเลและชายฝงใหเปนไปตามขอบญญตน

(๒) จดทาแผนงานเพอการอนรกษทรพยากรทางทะเลและชายฝงระยะ ๓ ป เสนอเพอขอ

ความเหนชอบจากสภาองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา

(๓) ดาเนนงานใหเปนไปตามแผนงานใน (๒)

(๔) จดใหมอาสาสมครจากราษฎรอาสาตรวจตรา เฝาระวง การกระทาทฝาฝนขอบญญตน

และกฎหมายทเกยวของ

(๕) แตงตงคณะอนกรรมการเพอปฏบตหนาทตามขอบญญตน และใหนาความในขอ ๑๑

ขอ ๑๒ และขอ ๑๓ มาใชบงคบกบคณะอนกรรมการโดยอนโลม

(๖) จดทารายงานประจาปเสนอตอสภาองคการบรหารสวนตาบล และประชาชนในตาบล

ทาศาลา

ขอ ๑๑ ใหกรรมการทพนจากตาแหนงตามวาระอยในตาแหนงเพอปฏบตหนาทตอไป

จนกวากรรมการทไดรบเลอกหรอแตงตงจะเขารบหนาท

ในกรณทกรรมการพนจากตาแหนงกอนครบวาระ ใหดาเนนการเลอกหรอแตงตงกรรมการ

แทนภายในเกาสบวนนบแตวนทตาแหนงกรรมการนนวางลง และใหผทไดรบเลอก หรอแตงตงอย

ในตาแหนงเทากบวาระทเหลออยของกรรมการซงตนแทน

200

ในกรณทวาระของกรรมการทพนจากตาแหนงกอนครบวาระเหลออยไมถงหนงรอยยสบ

วน จะไมดาเนนการเลอกหรอแตงตงกรรมการแทนตาแหนงทวางนนกได และในกรณนให

คณะกรรมการ ประกอบดวยกรรมการทเหลออย

ขอ ๑๒ นอกจากการพนจากตาแหนงตามวาระ กรรมการตามขอ ๙ (๔) (๖) (๗) พนจาก

ตาแหนง เมอ

(๑) ตาย

(๒) ลาออก

(๓) คณะกรรมการมมตดวยคะแนนเสยงไมนอยกวาสองในสามของจานวนกรรมการ

ทงหมดเทาทมอยใหออกเพราะบกพรองหรอไมสจรตตอหนาท ไมอาจปฏบตหนาทได หรอมความ

ประพฤตเสอมเสย

(๔) เปนบคคลลมละลาย

(๕) เปนคนไรความสามารถหรอคนเสมอนไรความสามารถ

(๖) ไดรบโทษจาคกโดยคาพพากษาถงทสดใหจาคก เวนแตโทษสาหรบความผดทได

กระทา โดยประมาทหรอความผดลหโทษ

(๗) กรรมการตามขอ ๙ (๔) พนจากการเปนสมาชกองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา

ขอ ๑๓ การประชมคณะกรรมการตองมกรรมการมาประชมไมนอยกวากงหนงของจานวน

กรรมการทงหมด จงจะเปนองคประชม

ในการประชมครงใด ถาประธานกรรมการไมมาประชมหรอไมสามารถปฏบตหนาทได

ใหรองประธานกรรมการทาหนาทประธานในทประชม ถารองประธานกรรมการไมมาประชม

หรอไมสามารถปฏบตหนาทได ใหกรรมการทมาประชมเลอกกรรมการคนหนงทาหนาทประธาน

ในทประชม

การวนจฉยชขาดของทประชมใหใชกระบวนการปรกษาหารอจนไดขอยต กรณทไม

สามารถหาขอยตได ทประชมอาจมมตใหใชวธลงคะแนนได โดยใชเสยงขางมากของกรรมการท

เขารวมประชม กรรมการคนหนงใหมเสยงหนงในการลงคะแนน ถาคะแนนเสยงเทากนให

ประธานในทประชมออกเสยงเพมอกเสยงหนงเปนเสยงชขาด

ขอ ๑๔ ใหองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา จดสรรงบประมาณสนบสนนการดาเนนงาน

ของคณะกรรมการ ตามความเหมาะสมกบการอนรกษทรพยากรทางทะเลและชายฝง

ขอ ๑ ๕ ใ หนา ยก อง คกา รบ รหา รส วนตา บ ลท า ศ า ลา แ ตง ต ง ใ หค ณ ะ ก รรม ก า ร

คณะอนกรรมการ และราษฎรอาสาสมครตามขอบญญตน เปนเจาพนกงานทองถน

201

หมวด ๔

บทลงโทษ

ขอ ๑๖ ผใดฝาฝนขอบญญตขอ ๗ และ ๘ ตองระวางโทษปรบไมเกน ๑,๐๐๐ บาท และใน

กรณทผนนกระทาผดตามกฎหมายอนทเกยวของ เชน พระราชบญญตการประมง พ.ศ. ๒๕๙๐

พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. ๒๕๓๕ หรอกฎหมายอน ใหเจา

พนกงานทองถนดาเนนการกลาวโทษรองทกขตามกฎหมายทเกยวของดวย

ประกาศ ณ วนท ๑๐ เดอนพฤศจกายน พ.ศ. ๒๕๕๒

(ลงชอ) อภนนท เชาวลต

(นายอภนนท เชาวลต)

นายกองคการบรหารสวนตาบลทาศาลา

(ลงชอ) เสร ทวพนธ

(นายเสร ทวพนธ)

นายอาเภอทาศาลา

202

แผนทแนบทายขอบญญตทองถน

เรอง การอนรกษและใชประโยชนทรพยากรทางทะเลและชายฝงอยางยงยน

ลงวนท ๑๐ เดอนพฤศจกายน พ.ศ. ๒๕๕๒

203

แผนทแนบทายขอบญญตทองถน

เรอง การอนรกษและใชประโยชนทรพยากรทางทะเลและชายฝงอยางยงยน

ลงวนท ๑๐ เดอนพฤศจกายน พ.ศ. ๒๕๕๒

204

ภาคผนวก ค

จดหมายเปดผนก

205

จดหมายเปดผนก

เรอง เรอคราดหอยลายในอาวทาศาลา อ.ทาศาลา จ.นครศรธรรมราช

วนศกรท ๔ กนยายน ๒๕๕๒ ณ สถานตารวจภธรอาเภอทาศาลา

จากปญหาเรอคราดหอยลาย เขามาทาการประมงในอาวทาศาลา และสรางปญหามานาน

มากกวา ๒๐ ป สรางปญหาทงเครองมอประมงพนบาน และระบบนเวศอยางหนก

เรอคราดหอยลาย ซงเปนเรอประมงพาณชยตางถนเขามาทาการประมงครงละ ๑๕ – ๒๐

ลา โดยคราดเปนวงกวางไมนอยกวา ๓ กโลเมตร วนไปวนมา และกดคราดลงลกไปฝนหนาดนลก

ไปในหนาดน ตงแต ๑๕ – ๑๐๐ ซม. นอกจากหอยลายแลว สตวน าชนดอนๆ เชน กง หอย ป ปลา

กง ยงตดไปจากการคราดดวย นอกจากน จากการพลกหนาดนสรางใหเกดตะกอนเลน ของเนาเสย

ในดนฟงกระจาย สตวน าในบรเวณใกลเคยงจงพลอยตายไปดวยจานวนมาก ทาใหบรเวณนน ยาก

แกการทาประมงไดอก เพราะหนาดนพงและเนาเสย

ในสวนของเครองมอประมง เรออวนลาก กไมสามารถทาการประมงได เนองจากตดแต

ซากสตวนาเนาเสย ตะกอนเลนมาก เรออวนรน คนรนจะตกรองทเกดจากการคราดกไมสามารถทา

การประมงไดเชนเดยวกน ในสวนของเครองมอประมงพนบานเสยหายจานวนมาก มลคาการ

เสยหายนบสบลานบาท ซงในแตละครงการเสยหายประมาณ ๕๐ ราย อวนประมาณ ๑,๐๐๐ ผน ม

การแจงความไวทโรงพกทาศาลา และทไมไดแจงอกจานวนมาก เพราะไมรจะเรยกคาเสยหายกบ

ใคร

เรอคราดหอยลายเหลาน ซงในการทาประมงจะผดกฎหมายในหลายๆ กรณ ทงในเรอง

พรบ.ประมง ๒๔๙๐ ลากในเขต ๓,๐๐๐ เมตร ขนาดเรอมากกวา ๑๘ เมตร ซคราดนอยกวา ๑.๒ ซม.

มการนาแรงงานตางดาวมาในราชอาณาจกร จงใจใหเสยทรพย ซงเปนคดอาญา มาตรา ๓๕๘ ซง

รอยแลววา ในบรเวณนนมทรพยสนของประมงพนบานอย ยงจงใจทาลาย เพราะวาเมอเครองมอ

ชาวประมงเสยหาย หลายวนกวาจะซอเครองมอใหมได หรอ บางคนเลกอาชพนไปเลย ทาใหเรอ

คราดหอยลายทาการประมงไดสะดวก

เรอคราดหอยลายน จงใจทาลายทรพยากร ระบบนเวศ จงใจทาการประมงอยางผด

กฎหมายซ าแลว ซ าเลา และทาการประมงอยางยามใจ ไมเกรงกลวตอกฎหมาย ไมเคารพศกดศร

ความเปนมนษย ซงแสดงใหเหนถง การเหนแกประโยชนสวนตวในเชงธรกจ มากกวาทจะเคารพ

กฎหมาย และวถการทาประมงแบบปกต ดงนนหากปลอยเรอคราดหอยลายใหดาเนนการไดอก

206

ตอไป จะสรางปญหาและความรนแรงในอาวแหงนไมสนสด เพราะเรอคราดหอยลายไดสรางศตร

แกเรอทกชนดในอาวแหงน ซงจะนาไปสการลมตายแบบไมพงประสงคได

เมอกอน จะมปญหาเรอง เรอ เจาหนาท และ คาน ามน ในการออกไปตรวจตราจบกม แต

ในปจจบน ปญหาเหลานหมดไป เพราะมการจดสรรเรองนอยางเปนระบบ มเรอกรมเจาทาฯ ใน

คลองทาศาลา มเรอปราบปราบของประมง หนวยเกาะถา มเจาหนาท กองรอย อส. ชดเฉพาะกจศร

วชย อ.ทาศาลา และผชวยเจาพนกงาน ในสวนของ อบต. และประมงพนบาน อกทงปญหาคา

นามนยงสามารถเบกจาก อบต.ทาศาลาไดอกดวย

การจบกมในรอบปทผานมาจานวน ๓ ครง ไดเรอทงหมด ๑๑ ลา แตในชนสอบสวนของ

โรงพก ไมไดแจงผลความคบหนาของคดใหผเสยหายและประชาชนในทองททราบเลย อกทงเรอ

ของกลางยงปลอยออกไปอยางรวดเรว โดยประชาชนไมทราบขอเทจจรง จงสรางความสงสยของ

ประชาชนตอการดาเนนงานในชนสอบสวน เพราะเมอโรงพกไมเกบรกษาของกลางไว กรณท

ไมใชเรอเชา เรอเหลานเมอกลบไป จะถกนามาทาการประมงอก แตจะไมยอมใหถกจบ ใหจบเรอ

ลาอนแทน ซงเปนการกระทาความผดซ า โดยทางโรงพกใหขอมลวา เรอมลคามากไมสามารถรกษา

ของกลางไวได เลยใหผตองหานากลบไปรกษาไวเอง และตองไมทาการประมงผดกฎหมายระหวาง

ดาเนนคด แตชาวประมงเชอวา เปนไปไมไดเลยทเรอเหลานจะไมผดกฎหมาย เพราะ แรงงานตาง

ดาว พรบ.ประมง จงใจทาลายเครองมอประมงพนบาน ดงนน ไมวาจะมากครง ทาการประมงผด

กฎหมายแนนอน ดงนน ทางออก คอ ทางโรงพกตองเกบรกษาของกลางไว โดยประสานงานกบ

ทาเรอในพนท เพราะคาดแลนอยกวา คาเสยหายทเกดขนในแตละครงแนนอน

เพอการแกไขปญหาในระยะสนและระยะยาว เราจงขอเรยกรอง ดงน

๑. ทางสถานตารวจภธรอาเภอทาศาลา ตองตดตามสานวนคด และผลการตดสนของศาล

เกยวกบเรอคราดหอยลายตงแตป ๒๕๔๙ – ๒๕๕๒ ใหประชาชนทราบ ภายใน ๗ วน

๒. สถานตารวจภธรอาเภอทาศาลา ตองเกบรกษาเรอและของกลางไว จนคดจะสนสด

๓. หนวยงานทเกยวของตอง ผลกดนใหเกดการประกาศเขต หามทาการประมงหอยลาย

ในอาวทาศาลา ตาม พรบ.ประมง ๒๔๙๐ มาตรา ๓๒

๔. หนวยงานทเกยวของ ตองตดตามและชวยชดเชยคาเสยหายทเกดขน ตามทแจงความไว

ท สภ.อาเภอทาศาลา

และชาวประมงพนบาน ขอประกาศจดยน ดงน หามมใครดาเนนการทาการประมงคราด

หอยลายในอาวทาศาลาโดยเดดขาด

เครอขายประมงพนบานอาวทาศาลา

ประวตผเขยน

ชอ ชอสกล นายนฤดม ทมประเสรฐ

ประวตการศกษา รฐศาสตรบณฑต

มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ปทสาเรจการศกษา พ.ศ. 2551

ทอยปจจบน บานเลขท 2 หม 10 แขวงบางระมาด

เขตตลงชน กรงเทพมหานคร 10170

ทนการศกษา ไดรบทนสนบสนนการทาวทยานพนธ จาก

สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร