@yankiyazgancom 3

Tikleri olmak:Tikleri olmak:Tourette sendromu ve tik bozukluğuTourette sendromu ve tik bozukluğu

Dr Yankı YazganTTTG sempozyumu

@yankiyazgancom 4

Sensorimotor devre

• Sensorimotor/motor/suplemanter motor bölgelerden bazal ganglionlara uzanan anatomik yapıların işlevi:– Davranışı başlatma ve sürdürme

@yankiyazgancom 5

TS’de Genotipten fenotipe

• Striatum’daki Dopaminerjik sinir uçlarında çoğalma1.Dolaylı yol’un ketlenmesi (strGPe ...)2.Dolaysız yolun uyarımı (strGPi ...)3.Talamo-kortikal uyarımda artış

@yankiyazgancom 6

Nöronların çevreye tepkisi

• Serotonin ve norepinefrine dayalı projeksiyonlar strese duyarlı.

• Tiklerin ve davranışsal belirtilerin şiddetini belirleyici

• Aşırı duyarlı D2 reseptörleri ve /veya çok sayıda dopaminerjik sinir ucu

@yankiyazgancom 7

Patolojik durum

• Organizmanın kendisinde veya çevresindeki değişikliklere aşırı duyarlılaşan CSTC devreler, ödevlerini yapamadıklarında, tikler çıkar.

Tikler• in: The Handbook of Developmental Cognitive Neuroscience, Second

Edition, Nelson, C.A. and Luciana, M., Editors, 2006

•  TICS: WHEN HABIT-FORMING NEURAL SYSTEMS FORM HABITS OF THEIR OWN

•  • James F. Leckman, Michael H. Bloch,

Yanki Yazgan

@yankiyazgancom 9

TS

• Duysal uyarımlar önlenemez bir şekilde çoğalır;

• çeşitli tekrarlayıcı ses ve hareketler değişik sebeplerle bu uyarımları izler veya önceler (TS).

@yankiyazgancom 10

Tik

– Ses– Hareket– Algısal/duysal farklılık ve aşırı

farkındalık– Tekrarlayıcı– Ritmik olmayan (fraktal)– Kısmen kontrol edilebilen, ertelenebilen

@yankiyazgancom 11

Tik bozuklukları spektrumu

• Ses ve hareket tiklerinin birlikteliği• 12 aydan kısa/uzun• 3 aydan kısa/uzun tiksizlik (DSM 5 iptal)• Başlangıç yaşı (<18-21)

@yankiyazgancom 12

Klinik seyir

• Başlangıç yaşı: 5-6• En zor dönem: 7-15 yaş• Klinik örneklemde remisyon: % 50

@yankiyazgancom 13

Tikler öğrenilir mi?

• Strese duyarlılık veya kas gerginliğini hissedebilme “yeteneği”

• Bunların doğurduğu: – Burun çekme, göz kırpma, boğaz temizleme– Kasları gevşetme veya hareket ettirme ihtiyacı

• Oluşan hareketlerin kolayca “yer etmesi”

@yankiyazgancom 14

Durduk yerde

• Simetri ve denge gibi• Normalde işe yararlığı olan davranışlar• İşlevine uygun olmayan zaman ve yerde,

@yankiyazgancom 15

sıklık

• Kronik tikler: % 4-5 (okul çağı)• TS: % 0.8 (erk); % 0.4 (kız)

@yankiyazgancom 16

Komorbid durumlar

• OKB (% 30)• Dikkat dağınıklığı/hiperaktivite ( % 50)

• Dürtüsellik• Öfke kontrolsuzluğu• Öğrenmekte zorluk (göz-beden koordinasyonu)• Sosyal iletişim sorunları

@yankiyazgancom 17

Tikler: bir beyin aritmisi

• Kardiyak aritmilerdeki re-entry mekanizmalarına benzer şekildeki “kısa devre”ler..

• Yorulana kadar veya daha güçlü bir “odak”çıkana değin.

@yankiyazgancom 18

Bu ne biçim dünya?

• Hiçbir bildik kurala uymayan bir dünya ne kadar kavranabilir?

• Düşünce ve eylemlerim hem benim, hem benim değil (bana yabancı, kontrolum dışında)

@yankiyazgancom 19

Küçük yaşta tikleri “yakalamak”

• Erişkin hayata hazırlık, tiklerin şiddetini azaltmaktan ibaret olamaz.

• Tiklerin tedavisi nihai prognozlarını etkilememektedir.

• Tik bozukluklarının prognozunu eklenen sorunlar belirlemektedir.

@yankiyazgancom 20

Tedavi, Uyumdur (şimdilik)

• Uyum becerilerini çoğaltmak• Her dönemin gereklerini hakkıyla yerine

getirmesine yardımcı olmak• TS diyatezinin getirebileceği “yeti” leri

bulup çıkartmak (enerjik, yaşama zevki olan, vicdani değerleri gelişmiş, esprili)

Peterson et al., 2001

Take Home Message

In addition to basal ganglia, broadly distributed cortical systems are likely to be involved in the pathophysiology of TS

Integrative Hypothesis• TS symptoms reflect an imbalance in CSTC circuits that can be produced by a variety of distinct mechanisms - acting alone or in combination

Imbalance of Striatal Compartments

• Using gene induction assays, the level of motor stereotypy was closely associated with the amount by which activation in the striosomes exceeded activation in the matrix

These results suggest that imbalance between compartmentally organized basal ganglia circuits may represent a neural correlate of motor stereotypy and possibly motor and phonic tics.

Take Home Message

This model has the potential to accommodate:• Psychosocial stressors• Neuroimmunological findings• Effects of D2 blocking agents • Early CNS injury? • Neurophysiological and neuroimaging findings?

Predictions

In contrast to glutaminergic pyramidal cortical projection neurons which are derived from the ventricular zone, both GABAergic cortical interneurons and striatal projection neurons arise from the ganglionic eminence (Deacon et al., 1994; Anderson et al., 1997)

Shared Origin

Anderson et al., 1999