tieÁng goÏi leÂn ÑÖÔØng - chính tòa qui...

CHÖÔNG TRÌNH GIAÙO LYÙ COÂNG GIAÙO GIAÙO PHAÄN QUI NHÔN

GIAÙO LYÙ VAØO ÑÔØI 1

TIEÁNG GOÏI LEÂN ÑÖÔØNG Luaân Lyù Toång Quaùt, Luaân Lyù Caùc Giôùi Raên

(16 tuoåi)

NHAØ XUAÁT BAÛN TOÂN GIAÙO

2013

CHUAÅN AÁN VAØ CHUÙC LAØNH

CUÛA ÑÖÙC GIAÙM MUÏC *****

Toâi pheâ chuaån boä saùch Giaùo Lyù Vaøo Ñôøi naøy ñeå duøng cho vieäc daïy Giaùo lyù trong toaøn Giaùo phaän Qui Nhôn.

Toâi cuõng öu aùi chuùc laønh cho toaøn theå hoïc sinh Giaùo lyù, caùc giaùo lyù vieân, caùc hoäi cha meï hoïc sinh Giaùo lyù, caùc ban Giaùo lyù Giaùo xöù vaø Ban Giaùo lyù Giaùo phaän.

Qui Nhôn, Thöù Naêm Tuaàn Thaùnh 09-04-2009

Pheâroâ Nguyeãn Soaïn

Giaùm muïc Giaùo phaän Qui Nhôn

ÑOÂI LÔØI CUÛA BAN BIEÂN SOAÏN

Chöông trình caùc lôùp Vaøo Ñôøi seõ ñöôïc saép xeáp nhö sau: • Vaøo Ñôøi 1, TIEÁNG GOÏI LEÂN ÑÖÔØNG: Luaân lyù toång quaùt,

luaân lyù caùc giôùi raên vaø caùc vaán ñeà cuûa baïn treû. • Vaøo Ñôøi 2, SOÁNG DÖÔÙI AÙNH MAÉT CHUÙA: Phuïng vuï vaø bí

tích, kinh nghieäm caàu nguyeän vaø tónh luyeän giöõa ñôøi thöôøng.

• Vaøo Ñôøi 3, GIÖÕA LOØNG HOÄI THAÙNH VAØ THEÁ GIÔÙI: Ñuùc keát Chöông trình Giaùo lyù Phoå thoâng qua Lòch söû ôn cöùu roãi, haønh trình vaø kinh nghieäm truyeàn giaùo trong Coâng Vuï Toâng Ñoà, Saéc leänh “Ñeán Vôùi Muoân Daân” vaø Toâng huaán “Giaùo Hoäi taïi AÙ Chaâu”.

Xin chaân thaønh caùm ôn Ban Giaùo Lyù Giaùo Phaän Nha Trang ñaõ saün loøng cho pheùp chuùng toâi söû duïng baûn vaên cuøng vôùi caùc files vi tính, vaø hôn nöõa, ñaõ ñoàng yù cho chuùng toâi thöïc hieän nhöõng caäp nhaät caàn thieát.

rong nhöõng naêm thaùng cuûa tuoåi treû, nhaân caùch cuûa moãi ngöôøi ñöôïc phaùc hoïa. Töông lai baét ñaàu thaønh hieän taïi vaø nhö ñang ôû trong taàm tay. Ñaây

laø quaõõng thôøi gian ñaëc bieät nhaát ñeå khaùm phaù ra “caùi toâi” cuõng nhö nhöõng tieàm naêng aån chöùa trong “caùi toâi” cuûa mình. Ñaây laø thôøi kyø cuoäc ñôøi ñaày nhöõng döï phoùng höùa heïn, trong ñoù moãi ngöôøi ñoùng vai troø chuû choát vaø haèng mong ñöôïc laøm keû thöïc hieän chuû choát.

Nhöõng naêm thaùng tuoåi treû cuõng laø thôøi gian thích hôïp ñeå yù thöùc vaø nghieäm ra raèng: ñôøi soáng khoâng theå trieån nôû neáu vaéng boùng Thieân Chuùa vaø ngöôøi khaùc. Ñaây laø luùc chaïm traùn vôùi nhöõng vaán ñeà lôùn, laø luùc phaûi choïn löïa giöõa ích kyû hay thöïc teá. Noùi toùm, ñaây laø quaõng thôøi gian ngöôøi treû ñang ñöùng tröôùc moät cô hoäi ñoäc nhaát ñeå ñònh höôùng cuoäc ñôøi mình vaøo vieäc phuïc vuï Thieân Chuùa vaø con ngöôøi, nhôø ñoù goùp phaàn vaøo vieäc xaây döïng moät theá giôùi thaám nhuaàn tinh thaàn Kitoâ giaùo hôn vaø nhaân ñaïo hôn.

Ñöùc Thaùnh Cha Gioan Phaoloâ II vôùi ngöôøi treû hoâm nay

Paraguay, 18.05.1988.

T

TIEÁNG GOÏI LEÂN ÑÖÔØNG

Thaân chaøo baïn treû, Nhöõng caùnh cöûa tuoåi thô ñaõ daàn kheùp laïi. Nhöõng ñoàng coû non,

nhöõng lôùp giaùo lyù sô caáp, caên baûn vaø caû chu kyø hoïc Kinh thaùnh ñaõ troâi qua. Ñöôøng töông lai muoân neûo ñôïi chôø ñang môû ra tröôùc maét baïn.

Tröôùc bao nhieâu ñieàu phaûi choïn löïa, baïn thaáy caàn moät höôùng ñi cho cuoäc soáng. Baïn muoán coù moät ñònh höôùng cho vieäc hoïc haønh, choïn löïa ngheà nghieäp. Baïn baên khoaên veà ôn goïi cuûa mình. Baïn seõ daán thaân theá naøo trong Hoäi thaùnh vaø trong coäng ñoàng nhaân loaïi?

Chuùng toâi xin ñeà nghò vôùi baïn moät chöông trình ba naêm chuaån bò vaøo ñôøi, töông ñöông vôùi ba naêm cuoái ôû tröôøng phoå thoâng. Chöông trình seõ giuùp baïn:

- Laéng nghe tieáng goïi leân ñöôøng (naêm 1) - Soáng döôùi aùnh maét Chuùa (naêm 2) - Giöõa loøng Hoäi thaùnh vaø theá giôùi (naêm 3). Caùc loaït baøi naøy nhaèm giuùp baïn thoáng nhaát ñôøi soáng vaø tröôûng

thaønh trong ñöùc tin ñeå thöïc hieän döï phoùng maø Thieân Chuùa tình yeâu ñang daønh cho baïn. Noù cuõng giuùp baïn suy nghó veà ôn goïi laøm ngöôøi, ôn goïi laøm Kitoâ höõu vaø ôn goïi neân thaùnh ñeå baïn coù theå ñaùp laïi tieáng goïi cuûa Thieân Chuùa caùch quaûng ñaïi, chín chaén vaø höõu hieäu.

Tröôùc tieáng goïi leân ñöôøng, baïn khoâng ñaùp laïi moät mình, nhöng cuøng vôùi nhöõng ngöôøi khaùc trong lôùp vaø trong nhoùm. Nhoùm seõ giuùp baïn thöïc hieän moät kinh nghieäm Hoäi thaùnh: chính baïn goùp phaàn laøm thaønh nhoùm cuõng nhö chính baïn goùp phaàn laøm thaønh Hoäi thaùnh. Nhoùm khoâng kheùp kín nhöng luoân roäng môû ñoùn nhaän theâm nhöõng thaønh vieân môùi. Nhoùm laø nôi ñeå baïn chia seû kinh nghieäm soáng ñöùc tin,

6 Giaùo lyù Vaøo Ñôøi 1 taäp laøm vieäc toâng ñoà trong moâi tröôøng vaø töông trôï laãn nhau trong ñôøi soáng baùc aùi. Sau ba naêm, khi töø giaõ nhöõng khoaù hoïc naøy ñeå vaøo ñôøi, tình thaân cuûa nhoùm vaãn toàn taïi ñeå naâng ñôõ caùc thaønh vieân chu toaøn söù maïng mình.

Theo höôùng aáùy, ngoaøi sinh hoaït chung ôû lôùp, baïn seõ quan taâm phaùt huy sinh hoaït nhoùm vaø söï laøm vieäc caù nhaân: 1. Giôø lôùp:

Thöôøng moãi baøi seõ ñöôïc trieån khai trong moät giôø hoïc haèng tuaàn ôû lôùp. Coù nhöõng baøi do chính GLV trình baøy. Coù nhöõng baøi GLV seõ giao cho moät nhoùm phuï traùch thuyeát trình roài caû lôùp cuøng goùp yù. Môùi ñaàu baïn coù theå seõ bôõ ngôõ, nhöng sau moät thôøi gian, hình thöùc naøy seõ ñem laïi nhieàu thích thuù. Caùc baïn seõ coù kinh nghieäm laøm vieäc chung vôùi nhau vaø laøm vieäc moät caùch coù phöông phaùp. 2. Sinh hoaït nhoùm:

Trong giôø sinh hoaït nhoùm, caùc baïn seõ thaûo luaän vaø tìm caùch öùng duïng baøi ñaõ hoïc ôû lôùp vaøo cuoäc soáng, theo phöông phaùp xem-xeùt-laøm. 3. Laøm vieäc caù nhaân:

Ñeå vieäc tham döï giôø lôùp vaø sinh hoaït nhoùm ñöôïc soáng ñoäng vaø ñaït keát quaû, caàn ñoïc tröôùc vaø suy nghó veà baøi saép hoïc. Neáu coù Kinh thaùnh vaø saùch Giaùo lyù chung trong tay, baïn neân tra cöùu theâm theo nhöõng soá trích daãn naèm trong moãi baøi hoïc. Vieäc naøy seõ giuùp baïn hieåu vaø naém vöõng baøi hoïc hôn, bôûi vì bình thöôøng trong phaïm vi moät giôø lôùp, GLV khoâng theå ñaøo saâu heát moïi khía caïnh. Tuy nhieân, ñieàu quan troïng nhaát maø baïn phaûi ñích thaân laøm laáy laø caàu nguyeän. Qua moãi baøi hoïc, Thieân Chuùa muoán noùi vôùi toâi ñieàu gì? Toâi seõ ñaùp laïi lôøi môøi goïi ñoù nhö theá naøo? Giôø giaùo lyù laø ñeå giuùp baïn gaëp gôõ Chuùa. Chính luùc gaëp gôõ Chuùa laø luùc baïn chuaån bò cho haønh trang vaøo ñôøi cuûa baïn, ñaùp laïi “Tieáng goïi leân ñöôøng” cuûa Thieân Chuùa .

Giôø ñaõ ñieåm, môøi caùc baïn cuøng chuaån bò leân ñöôøng !

PHAÀN I

RA ÑI VÔÙI TOÅ PHUÏ ABRAHAM

OÂng toå cuûa Israel laø Abraham, moät ngöôøi du muïc xuaát thaân töø mieàn Löôõng Haø (vuøng giöõa soâng Euphrates vaø Tigris) soáng vaøo khoaûng theá kyû XIX tröôùc coâng nguyeân. Töø moät ngöôøi ña thaàn, oâng ñaõ tin vaøo moät vò Thieân Chuùa ñoäc nhaát, ñoù chính laø vò Thieân Chuùa maø sau naøy daân Israel seõ toân thôø. Quaõng naêm 1800, Abraham ñem gia ñình töø Haran di cö ñeán xöù Canaan (baây giôø laø Palestin). Sau Abraham, nhöõng toå phuï chính laø Isaac, Giacob vaø 12 con cuûa Giacob (phaùt sinh ra 12 chi hoï Israel veà sau). Quaõng naêm 1700, Giacob vaø con chaùu boû Canaan di cö sang Ai Caäp.

Baøi 1

THIEÂN CHUÙA KHÔÛI XÖÔÙNG CUOÄC PHIEÂU LÖU: MAËÏC KHAÛI

Trong ñôøi Abraham, ñaõ coù bieát bao gaëp gôõ, nhöõng gaëp gôõ deät neân ñôøi oâng. Theá nhöng giöõa taát caû, coù moät cuoäc gaëp gôõ thaät lôùn lao, cuoäc gaëp gôõ ñaõ laøm ñoåi thay taát caû, khieán cho duø ñaõ 75 tuoåi, oâng laïi leân ñöôøng ra ñi, keå nhö baét ñaàu laïi cuoäc ñôøi mình, ñeå cöu mang moät daân toäc vaø ñem laïi moät khôûi ñaàu môùi cho lòch söû nhaân loaïi. Ñoù laø cuoäc gaëp gôõ Thieân Chuùa, khi Thieân Chuùa goïi vaø oâng traû lôøi.

Khoâng rieâng Abraham, moãi ngöôøi chuùng ta cuõng ñang ñöôïc Thieân Chuùa tìm gaëp nhö theá.

I. ABRAHAM ÑÖÔÏC KEÂU GOÏI Caùch ñaây khoaûng 3850 naêm, moät ngöôøi giaøu coù vuøng Trung

Ñoâng teân laø Thareâ, ñaõ rôøi boû thaønh Ur gaàn vònh Ba tö, ñöa gia ñình di cö leân Haran. Taïi ñaây, moät ngöôøi con cuûa Thareâ laø oâng Abram ñaõ ñöôïc Thieân Chuùa keâu goïi:

Khi aáy, Chuùa phaùn vôùi oâng Abram: "Haõy rôøi boû xöù sôû, hoï haøng vaø nhaø cha ngöôi, ñeán ñaát Ta seõ chæ cho ngöôi. Ta seõ laøm cho ngöôi thaønh moät daân lôùn, seõ chuùc phuùc cho ngöôi. Ta seõ cho teân tuoåi ngöôi ñöôïc laãy löøng, vaø ngöôi seõ laø moät moái phuùc laønh. Ta seõ chuùc laønh cho nhöõng ai chuùc laønh cho ngöôi ; ai nhuïc maï ngöôi, Ta seõ nguyeàn ruûa. Nhôø ngöôi, moïi gia toäc treân maët ñaát seõ ñöôïc chuùc laønh."

OÂng Abram ra ñi, nhö Chuùa ñaõ truyeàn cho oâng (St 12,1-4). Ít laâu sau, Thieân Chuùa ñoåi teân Abram thaønh Abraham, coù nghóa

laø "cha cuûa nhieàu daân toäc" (St 17,5). Thieân Chuùa goïi vaø Abraham leân ñöôøng. Thieân Chuùa khôûi xöôùng

cuoäc phieâu löu vaø Abraham ñaõ höôûng öùng. Khoâng nhöõng ra ñi veà maët ñòa lyù nhöng coøn ra ñi trong loøng: hoaøn toaøn tín thaùc vaøo Thieân Chuùa, oâng ñaõ leân ñöôøng, ñaõ lao vaøo cuoäc phieâu löu vôùi Thieân Chuùa.

10 Giaùo lyù Vaøo Ñôøi 1

II. LOAØI NGÖÔØI ÑAÕ ÑÖÔÏC THIEÂN CHUÙA TOÛ MÌNH CHO Saùng kieán ñaõ ñeán töø Thieân Chuùa, töø raát xa xöa, töø khi môùi coù loaøi

ngöôøi cho ñeán nay: - Ngay töø ban ñaàu, Thieân Chuùa ñaõ toû mình cho toå toâng ta. Ngaøi

môøi goïi hoï soáng hieäp thoâng thaân maät vôùi Ngaøi (SGLC 54) - Duø toå toâng ta phaïm toäi, Thieân Chuùa vaãn tieáp tuïc maëc khaûi.

"Sau khi hoï sa ngaõ, Thieân Chuùa ñaõ höùa ban cho hoï ôn cöùu chuoäc..., Ngaøi khoâng ngöøng toû nieàm aân caàn öu aùi ñoái vôùi loaøi ngöôøi, nhaèm ban söï soáng vónh cöûu cho taát caû nhöõng ai kieân trì trong söï thieän ñeå tìm ôn cöùu ñoä." (MK 3) (SGLC 55).

- Sau luït hoàng thuûy, Thieân Chuùa ñaõ kyù keát giao öôùc vôùi oâng Noâeâ, noùi leân loøng yeâu thöông cuûa Ngaøi ñoái vôùi moïi daân toäc, ngay töø khi chöa coù daân toäc Ngaøi choïn rieâng. Nhôø giao öôùc naøy, taát caû nhöõng ai chöa ñöôïc nghe loan baùo Tin möøng ñaày ñuû ñeàu vaãn coù cô hoäi ñaùp laïi tieáng Thieân Chuùa noùi trong loøng ñeå vöôn tôùi söï thaùnh thieän ôû möùc cao (SGLC 56-58).

- Cuï Abraham vaø con chaùu ñaõ ñöôïc Thieân Chuùa daàn daàn taùch rieâng ñeå doïn ñöôøng cho Ñaáng Cöùu Theá ñeán. Thieân Chuùa ñaõ ñaøo taïo hoï thaønh daân cuûa Ngaøi baèng caùch cöùu hoï khoûi caûnh noâ leä... Ngaøi kyù keát giao öôùc vôùi hoï taïi nuùi Sinai, vaø qua Moâisen, Ngaøi ban luaät phaùp Ngaøi cho hoï. Thieân Chuùa tieáp tuïc daïy doã daân Ngaøi qua lòch söû. Nhôø caùc ngoân söù, Ngaøi ñaõ ñaøo taïo daân Ngaøi trong nieàm hy voïng cöùu ñoä, trong söï mong chôø moät giao öôùc môùi vaø vónh cöûu daønh cho moïi ngöôøi, giao öôùc seõ ñöôïc thöïc hieän trong maùu Ñaáng Cöùu Theá (SGLC 59-64).

- Toät ñænh cuûa lòch söû cuoäc gaëp gôõ giöõa Thieân Chuùa vaø loaøi ngöôøi laø nôi Ñöùc Gieâsu Kitoâ, Con Thieân Chuùa laøm ngöôøi. "Thuôû xöa, nhieàu laàn nhieàu caùch, Thieân Chuùa ñaõ phaùn daïy cha oâng chuùng ta qua caùc ngoân söù, nhöng vaøo thôøi sau heát naøy, Thieân Chuùa ñaõ phaùn daïy chuùng ta qua ngöôøi Con" (Dt 1,1-2). Thieân Chuùa ñaõ noùi heát vôùi ta nôi Ngoâi Lôøi cuûa Ngaøi. Chuùng ta khoâng coøn phaûi mong chôø moät maëc khaûi naøo khaùc cho ñeán ngaøy Chuùa Kitoâ toû mình trong vinh quang (SGLC 65-67).

Baøi 1: Thieân Chuùa khôûi xöôùng cuoäc phieâu löu: Maëïc khaûi 11

III. BAÛN THAÂN TOÂI HOÂM NAY Tröôùc khi con ngöôøi ñaët caâu hoûi, Thieân Chuùa ñaõ töï noùi veà mình nôi caùc thuï taïo Khieán con ngöôøi nhaän ra söï coù maët cuûa Ngaøi. Khi con ngöôøi töï hoûi: Thieân Chuùa laø ai? Chính Thieân Chuùa ñaõ traû lôøi Trong cuoán saùch cuûa thieân nhieân Trong cuoán saùch cuûa cuoäc soáng Trong cuoán saùch lòch söû loaøi ngöôøi Vaø caû trong cuoán saùch ghi roõ Lôøi Thieân Chuùa Baèng möïc ñen giaáy traéng Vôùi ngoân ngöõ loaøi ngöôøi: KINH THAÙNH. Cuoán saùch thaät laï luøng Laø laù thö tình yeâu Cuûa Thieân Chuùa ngoû lôøi yeâu toâi, Môû ra cho toâi Cuoäc phieâu löu kyø thuù. Thieân Chuùa goïi toâi, vaø töø hö khoâng, toâi ñaõ trôû thaønh coù, ñaõ ñeán

goùp maët trong ñôøi. Thieân Chuùa ñaõ ngoû lôøi vôùi toâi töø khi toâi chöa ñöôïc hình thaønh trong daï meï. Moãi ngaøy, Ngaøi tieáp tuïc chaêm soùc, khoâng ngöøng nhaéc nhôû toâi raèng Ngaøi ñang coù maët trong ñôøi toâi vaø ñang yeâu toâi.

Roài moät ngaøy kia, toâi ñaõ nhaän ra tieáng Thieân Chuùa, ñaõ nghe Ngaøi vaø ñaõ noùi vôùi Ngaøi. Thieân Chuùa ñaõ ngoû lôøi vaø Ngaøi ñang tieáp tuïc baøy toû, ngay luùc naøy, ôû ñaây... ñeå môøi goïi toâi nhaäp cuoäc vôùi Ngaøi. Lôøi Chuùa:

Bôûi tin, oâng Abraham ñaõ vaâng nghe tieáng Chuùa goïi maø ra ñi ñeán moät nôi oâng seõ ñöôïc laõnh nhaän laøm gia nghieäp, vaø oâng ra ñi maø khoâng bieát mình ñi ñaâu. Bôûi tin, oâng ñaõ tôùi cö nguï taïi ñaát höùa nhö taïi moät nôi ñaát khaùch. OÂng soáng trong leàu cuõng nhö oâng Isaac vaø oâng


Giacob laø nhöõng ngöôøi ñoàng thöøa keá cuõng moät lôøi höùa, vì oâng troâng ñôïi moät thaønh coù neàn moùng do chính Thieân Chuùa veõ maãu vaø xaây döïng (Dt 11, 8-10). Caâu hoûi:

1. Con ngöôøi coù khaû naêng ñoùn nhaän Thieân Chuùa nhö theá naøo? 2. Con ngöôøi tìm kieám Thieân Chuùa tröôùc hay Thieân Chuùa ngoû

lôøi vôùi con ngöôøi tröôùc? Daãn chöùng. 3. Haõy phaân bieät maëc khaûi töï nhieân vaø maëc khaûi sieâu nhieân. 4. Thieân Chuùa toû mình cho ta ñeå laøm gì? 5. Haèng ngaøy baïn laøm gì ñeå laéng nghe tieáng Chuùa?

Giôùi treû laø töông lai cuûa ñaát nöôùc, laø “nieàm hy voïng cuûa Hoäi thaùnh”, khoâng chæ vì ngaøy mai laø cuûa hoï, maø chính vì hoï laø nhöõng ngöôøi phaûi xaây döïng ngaøy mai töø hoâm nay.

Thö chung HÑGM Vieät Nam 1992.

Baøi 2

LÔØI ÑAÙP TRAÛ CUÛA ABRAHAM “VAÂNG”: ÑÖÙC TIN

Thieân Chuùa goïi ta vaø ban cho ta khaû naêng traû lôøi. Nhôø ñoù, ta trôû thaønh moät ngoâi vò coù khaû naêng gaëp gôõ caùc ngoâi vò khaùc. Caøng nghe tieáng Chuùa vaø ñaùp laïi, caøng ñeå cho Chuùa nhìn vaø nhìn vaøo maét Chuùa nhö ngöôøi baïn, ta caøng tieán vaøo söï hieäp thoâng vôùi Thieân Chuùa.

Tröôùc tieáng goïi cuûa Thieân Chuùa, Abraham ñaõ nghe vaø ñaõ ñaùp laïi caùch thích ñaùng baèng loøng tin. Coøn chuùng ta?

I. ABRAHAM ÑAÕ TIN Baèng ñöùc tin, ta ñeå cho trí tueä vaø yù chí mình hoaøn toaøn quy phuïc

Thieân Chuùa, thuaän theo maëc khaûi cuûa Ngaøi vôùi taát caû con ngöôøi cuûa ta. Abraham ñöôïc goïi laø "cha cuûa nhöõng ngöôøi tin" (Rm 4,11.18) vì

oâng ñaõ tin Thieân Chuùa caùch tuyeät ñoái. Ñaõ giaø 75 tuoåi, khoâng con caùi, rôøi boû queâ höông, hoï haøng, ra ñi laø moät söï caét ñöùt lôùn lao lieàu lónh. Hôn nöõa, laïi boû ra ñi ñeán moät nôi chöa ñöôïc xaùc ñònh! Theá maø Abraham khoâng quaûn ngaïi. OÂng nghe theo lôøi Thieân Chuùa, ra ñi cuøng vôùi vôï laø Sara vaø chaùu laø Lot. OÂng daán thaân vaøo böôùc ñöôøng phieâu löu maø khoâng bieát mình ñi ñaâu vaø töông lai ra sao. Thaùi ñoä aáy cuûa Abraham chính laø ñöùc tin. OÂng ñaët mình döôùi quyeàn laøm chuû tuyeät ñoái cuûa Thieân Chuùa. Thaùi ñoä cuûa oâng ngöôïc haún thaùi ñoä cuûa nguyeân toå loaøi ngöôøi. OÂng ñaõ tin caùch tuyeät ñoái vaø ñaõ khôûi ñaàu cho moät doøng doõi nhöõng ngöôøi tin Thieân Chuùa (SGLC 145-147).

Thö göûi tín höõu Do thaùi, trong khi heát lôøi ca tuïng ñöùc tin cuûa caùc toå phuï, ñaõ ñaëc bieät nhaán maïnh ñöùc tin cuûa Abraham:

Nhôø ñöùc tin, oâng Abraham ñaõ vaâng nghe tieáng Chuùa goïi maø ra ñi ñeán moät nôi oâng seõ ñöôïc laõnh nhaän laøm gia nghieäp, vaø oâng ñaõ ra ñi maø khoâng bieát mình ñi ñaâu. Nhôø ñöùc tin, oâng ñaõ tôùi cö nguï taïi ñaát höùa nhö taïi moät nôi ñaát khaùch, oâng soáng trong leàu cuõng nhö oâng Isaac vaø oâng Giacob laø nhöõng ngöôøi ñoàng thöøa keá cuøng moät lôøi höùa, vì oâng


troâng ñôïi moät thaønh coù neàn moùng do chính Thieân Chuùa veõ maãu vaø xaây döïng. Nhôø ñöùc tin, caû baø Sara voán hieám muoän, cuõng ñaõ coù theå thuï thai vaø sinh con noái doøng vaøo luùc tuoåi ñaõ cao, vì baø tin raèng Ñaáng ñaõ höùa laø Ñaáng trung tín. Vì theá, do moät ngöôøi duy nhaát, moät ngöôøi keå nhö cheát roài maø ñaõ sinh ra moät doøng doõi nhieàu nhö sao trôøi vaø nhö caùt ngoaøi baõi bieån, khoâng taøi naøo ñeám ñöôïc.

Nhôø ñöùc tin, khi bò thöû thaùch, oâng Abraham ñaõ hieán teá Isaac ; duø ñaõ nhaän ñöôïc lôøi höùa, oâng vaãn hieán teá ngöôøi con moät. Veà ngöôøi con naøy, Thieân Chuùa ñaõ phaùn baûo: Chính do Isaac maø seõ coù moät doøng doõi mang teân ngöôi.

Quaû thaät, oâng Abraham nghó raèng Thieân Chuùa coù quyeàn naêng cho ngöôøi cheát choãi daäy. Roát cuoäc, oâng ñaõ nhaän laïi ñöôïc ngöôøi con aáy nhö laø moät bieåu töôïng.(Dt 11,8-12. 17-19).

II. ÑÖÙC TIN CUÛA TA 1. Ñöùc tin cuûa ta goàm 2 yeáu toá cuøng moät luùc:

- Gaén boù chính baûn thaân mình vôùi Thieân Chuùa. - Töï do öng thuaän taát caû nhöõng chaân lyù Thieân Chuùa ñaõ maëc khaûi. Thieân Chuùa maø ta tin laø Thieân Chuùa duy nhaát vaø Ba Ngoâi: Cha,

Con vaø Thaùnh Thaàn (SGLC 142-152.176-178). 2. Nhöõng ñaëc ñieåm cuûa ñöùc tin:

- Ñöùc tin laø moät ôn sieâu nhieân do Thieân Chuùa ban, neân ta caàn xin Chuùa Thaùnh Thaàn giuùp ta tin (SGLC 153-155.179).

- Ñöùc tin chaéc chaén hôn baát cöù söï hieåu bieát naøo cuûa con ngöôøi, bôûi vì ñöùc tin caên cöù treân chính Lôøi cuûa Thieân Chuùa laø Ñaáng khoâng theå naøo noùi doái (SGLC 156-157.1814).

- Ñoàng thôøi, ñöùc tin cuõng ñöôïc naâng ñôõ nhôø lyù trí suy luaän, do ñoù caàn tìm hieåu töôøng taän ñeå tin hôn vaø yeâu meán hôn (SGLC 156-160).

- Ñöùc tin caàn thieát ñeå ñöôïc cöùu ñoä (SGLC 161.183). - Ñöùc tin cho ta ñöôïc neám tröôùc nieàm vui vaø aùnh saùng treân trôøi,

nôi ta ñöôïc tröïc tieáp ngaém nhìn Thieân Chuùa (SGLC 163.184).

Baøi 2: Lôøi ñaùp traû cuûa Abraham “vaâng”: Ñöùc tin 15

- Ñeå soáng ñöùc tin, lôùn leân vaø ñöùng vöõng ñeán cuøng trong ñöùc tin,

ta caàn nuoâi döôõng ñöùc tin baèng Lôøi Chuùa vaø xin Thieân Chuùa gia taêng ñöùc tin cho ta (SGLC 162.164-165).

III. CHUÙNG TOÂI TIN VAØ TOÂI TIN (SGLC 166-175) Ñöùc tin laø söï ñaùp lôøi ñaày töï do cuûa con ngöôøi ñoái vôùi saùng kieán

ñaày yeâu thöông cuûa Thieân Chuùa maëc khaûi. Ñoù laø haønh vi cuûa baûn thaân moãi ngöôøi. Thieân Chuùa chôø ñôïi chính moãi ngöôøi chuùng ta ñaùp laïi tình yeâu cuûa Ngaøi.

Theá nhöng chuùng ta khoâng tin moät mình. Chuùng ta tin cuøng vôùi Hoäi thaùnh. Moãi ngöôøi ñeàu nhaän ñöôïc ñöùc tin töø Hoäi thaùnh vaø coù traùch nhieäm chia seû ñöùc tin cho ngöôøi khaùc (SGLC 181.1816.2471).

Cuøng vôùi moïi anh chò em, trong ñöùc tin duy nhaát cuûa Hoäi thaùnh vaø tröôùc maët cuoäc ñôøi, moãi ngöôøi chuùng ta chaân thaønh thoát leân: TOÂI TIN. Caàu nguyeän:

Thieân Chuùa ñaõ phaùn vôùi Abraham: “Haõy böôùc ñi tröôùc maët Ta vaø ôû cho troïn laønh” (St 17,1). Xin cho con luoân böôùc ñi tröôùc Nhan Chuùa, luoân soáng nhö thaáy Chuùa ñang nhìn con. Caâu hoûi:

1. Coù ngöôøi baûo tin laø chuyeän cuûa nhöõng ngöôøi nheï daï. Baïn nghó sao?

2. Qua ví duï ngöôøi gieo gioáng (Mt 13,3-9), baïn nghó gì veà thaùi ñoä cuûa mình xöa nay?

3. Taïi sao loøng tin coù tính caùch vöøa baáp beânh vöøa chaéc chaén? (x. SGLC 164 - 165. 309)

4. Taïi sao tin laø moät haønh vi töï do? (x. SGLC 160.2106).


Tieáng goïi vaø caâu traû lôøi Saùng nay toâi 16 tuoåi

Cuoäc soáng môû ra tröôùc maét toâi Ñöôøng ñôøi muoân neûo Daønh cho toâi khaùm phaù. Nhöõng öôùc mô trong loøng toâi Nhen ñaày hy voïng. Töông lai, moät aån soá, Coù thoaùng baên khoaên? Ai heïn hoø toâi trong cuoäc soáng? Ai ñang ñôïi chôø? Töông lai laø tieáng goïi, Tieáng goïi cuûa Ñaáng yeâu toâi. Abraham giaø 75 tuoåi Maø ñaõ ra ñi nhö moät ngöôøi raát treû, Phoù thaùc trong tay Ñaáng giöõ chìa khoùa ñôøi oâng. Hy voïng laøm cho oâng luoân vaïm vôõ, OÂng ra ñi ñeán nôi Ngaøi seõ chæ, Moät nôi ôû trong coõi loøng vaø öôùc mô cuûa Thieân Chuùa, Ngay giöõa tình yeâu. Abraham ñaõ leân ñöôøng, OÂng ra ñi maø khoâng bieát mình ñi ñaâu. Nhôø ñoù, oâng ñaõ khai sinh ra moät lòch söû Coøn ghi trong cuoán saùch toâi goái ñaàu giöôøng.

Baøi 2: Lôøi ñaùp traû cuûa Abraham “vaâng”: Ñöùc tin 17

Vaø saùng nay, Khi taát caû coøn chìm trong thinh laëng, Thieân Chuùa ñaõ goïi teân toâi hai laàn. Toâi voäi vaøng nhoûm daäy: - Laïy Chuùa, naøy con ñaây, Xin phaùt leänh leân ñöôøng. Baát ngôø caâu traû lôøi cuûa toâi Ñaõ laøm thöùc daäy maët trôøi Vaø thöùc daäy tieáng chim hoùt.

T T T

Baøi 3

SOÁNG THAÂN TÌNH VÔÙI THIEÂN CHUÙA: CAÀU NGUYEÄN

Ñaùp lôøi Thieân Chuùa, Abraham ñaõ leân ñöôøng. Haønh trang ra ñi cuûa oâng la nieàm tin vaøo Thieân Chuùa, laø söï gaén boù troïn veïn vôùi Ngaøi. Töông lai mòt muø xa tít, nhöng coù Thieân Chuùa ôû beân oâng. Ngaøi vöøa laø vò höôùng ñaïo, vöøa laø baïn ñöôøng. Tình thaân cuûa oâng vôùi Thieân Chuùa ñaäm ñaø qua moãi laàn gaëp gôõ. OÂng chia seû vôùi Ngaøi noãi öu tö, khaùt voïng thaàm kín nhaát cuûa mình (x. St 15,2-3). Coøn Ngaøi cuõng boäc loä cho oâng bieát nhöõng döï tính cuûa Ngaøi: "Leõ naøo Ta giaáu Abraham ñieàu Ta saép laøm?" (St 18,17). Loøng oâng môû ra, hoaø nhòp vôùi Thieân Chuùa, khieán oâng daùm taùo baïo ñöùng ra kyø keøo bôùt moät theâm hai vôùi Thieân Chuùa nhö hai ngöôøi baïn chí thaân (x. St 18,22-32).

Cuoäc soáng thaân tình cuûa toå phuï Abraham vôùi Thieân Chuùa nhö theá chính laø cuoäc soáng caàu nguyeän. Ñoù cuõng laø haønh trang chuùng ta caàn coù ñeå chuaån bò böôùc vaøo ñôøi. I. CAÀU NGUYEÄN NHÖ HÔI THÔÛ CUÛA CUOÄC SOÁNG

(SGLC 2697-2744) Lôøi vaãy goïi Abraham laø lôøi vaãy goïi ra ñi ñeå soáng moät cuoäc soáng coù

yù nghóa hôn, moät cuoäc soáng thaân tình vôùi Thieân Chuùa. Khi taïo döïng con ngöôøi gioáng hình aûnh Ngaøi, Thieân Chuùa ñaõ ñaët nôi ñaùy loøng moãi ngöôøi moät noãi khaùt khao Ngaøi. Ngaøi khoâng ngöøng keâu goïi con ngöôøi ñeán hieäp thoâng vôùi Ngaøi. Loøng con ngöôøi khaéc khoaûi khoâng nguoâi bao laâu chöa gaëp ñöôïc Thieân Chuùa, Ñaáng laøm cho cuoäc ñôøi hoï troøn ñaày yù nghóa. Taát caû cuoäc soáng thaùnh Augustinoâ noùi leân ñieàu ñoù:"Laïy Chuùa, Chuùa ñaõ döïng neân chuùng con cho Chuùa, vì theá taâm hoàn chuùng con khaéc khoaûi maõi cho ñeán khi ñöôïc yeân nghæ trong Chuùa". Caàu nguyeän chính laø söï gaëp gôõ chan hoaø giöõa noãi khaùt khao cuûa Thieân Chuùa vaø noãi khaùt voïng cuûa con ngöôøi. Thieân Chuùa khaùt khao con ngöôøi ñeán vôùi Ngaøi laø maïch suoái söï soáng vaø con ngöôøi khaùt voïng Thieân Chuùa nhö cuøng ñích haïnh phuùc cuûa mình (SGLC 27-30.2560-2567.2570).

Baøi 3: Soáng thaân tình vôùi Thieân Chuùa: Caàu nguyeän 19

Caûm nghieäm ñöôïc ñieàu ñoù, Soren Kierkegaard, oâng toå ngaønh trieát hoïc hieän sinh ñaõ thoát leân:

Neáu khoâng thôû, baïn seõ cheát, nhöng neáu khoâng caàu nguyeän, cuoäc soáng baïn chæ troáng roãng vaät vôø nhö caùi xaùc khoâng hoàn. Khoâng rieâng Kierkegaard, tröôùc vaø sau oâng ñaõ coù bieát bao ngöôøi

soáng ñieàu ñoù. Taát caû nhöng khuoân maët lôùn trong Cöïu öôùc nhö Abraham, Moâisen, Ñavid... cho ñeán caùc ngoân söù ñeàu laø nhöõng con ngöôøi cuûa caàu nguyeän. Taát caû nhöõng ngöôøi naøy, moãi ngöôøi moãi caùch, phaûn aûnh khuoân maët caàu nguyeän hoaøn haûo nhaát laø Ñöùc Gieâsu, Ngöôøi Con cuûa Thieân Chuùa ñaõ laøm ngöôøi ñeå daãn ñöa ta vaøo cuoäc soáng hieäp thoâng vôùi Thieân Chuùa (x.SGLC 2568-2607).

II. CAÀU NGUYEÄN LAØ CUOÄC ÑOÁI THOAÏI THAÂN MAÄT VÔÙI THIEÂN CHUÙA

1. Ñoái thoaïi vôùi Thieân Chuùa Caàu nguyeän laø ñoái thoaïi chöù khoâng phaûi ñoäc thoaïi. Ta khoâng töï

noùi vôùi mình, cuõng khoâng noùi vôùi khoâng khí hoaëc vôùi moät töôïng ñaù trô trô laïnh luøng. Ta thöa chuyeän vôùi Thieân Chuùa. Ngaøi laø Cha cuûa chuùng ta. Ngaøi yeâu thöông chuùng ta vaø ñang aâu yeám ngoû lôøi vôùi chuùng ta.

Cuoäc ñoái thoaïi naøy laø do Thieân Chuùa khôûi xöôùng. Ngaøi ngoû lôøi tröôùc vaø môøi goïi ñích thaân moãi ngöôøi chuùng ta ñaùp laïi. Ngaøi noùi vôùi ta qua vuõ truï thieân nhieân, qua lòch söû nhaân loaïi, qua töøng bieán coá cuoäc soáng thöôøng ngaøy cuûa ta vaø qua chính giaây phuùt hieän taïi naøy ñaây. Ñaëc bieät Ngaøi noùi vôùi ta qua moãi trang Kinh thaùnh vaø trong loøng Hoäi thaùnh (SGLC 2567-2569.2653-2660.2743.2745). 2. Qua Chuùa Gieâsu vaø trong Chuùa Thaùnh Thaàn

Thieân Chuùa laø Ñaáng voâ hình ta khoâng thaáy ñöôïc, nhöng Ngaøi ñaõ gôûi "hình aûnh" cuûa Ngaøi ñeán vôùi ta (x. Cl 1.15). Ñöùc Gieâsu laø Con Thieân Chuùa ñaõ laøm ngöôøi vaø soáng giöõa chuùng ta. Ngaøi ñaõ soáng caû moät ñôøi caàu nguyeän ñeå neân khuoân maãu caàu nguyeän cho ta vaø ñeå daãn ñöa ta vaøo söï


caàu nguyeän cuûa Ngaøi (x. SGLC 519-521.2607). Chính qua Chuùa Gieâsu maø ta gaëp ñöôïc Chuùa Cha, vì “ai thaáy Thaày laø thaáy Chuùa Cha” (Ga 14,9) (SGLC 2779-2782).

Ñeå giuùp ta caàu nguyeän, Thieân Chuùa ñaõ ñoå Thaùnh Thaàn Ngaøi xuoáng loøng chuùng ta. Chuùa Thaùnh Thaàn khôi daäy trong ta taâm tình caàu nguyeän, noái keát ta vôùi lôøi kinh cuûa Chuùa Gieâsu ñeå ta coù theå ñeán vôùi Thieân Chuùa nhö ngöôøi con maø thaân thöa:"Abba ! Cha ôi !" (SGLC 2777-2778). 3. Giöõa loøng Hoäi thaùnh

Caàu nguyeän laø cuoäc ñoái thoaïi giöõa baûn thaân moãi ngöôøi vôùi Thieân Chuùa. Cuoäc ñoái thoaïi naøy vöøa naèm treân bình dieän rieâng tö vöøa naèm treân bình dieän hoaø chung vôùi toaøn theå Hoäi thaùnh. Caû hai khía caïnh ñoù gaén boù vaø boå tuùc cho nhau taïo neân ñôøi soáng caàu nguyeän.

Chính nhöõng giaây phuùt laéng ñoïng traàm tö, trôû veà vôùi loøng mình trong thinh laëng thaúm saâu, seõ giuùp ta deã laéng nghe tieáng Chuùa vaø gaëp gôõ Ngaøi saâu xa, nhôø ñoù ta ngaøy caøng theâm thaáu hieåu Thieân Chuùa laø Ai vaø ta laø ai, Thieân Chuùa muoán gì nôi ta vaø ta caàn ñaùp laïi yù Ngaøi theá naøo. Chuùa Gieâsu ñaõ neâu göông cho ta veà vieäc naøy: Ngaøi thöôøng tìm nôi vaéng veû ñeå aâm thaàm caàu nguyeän moät mình vôùi Thieân Chuùa (x. Mc 1,35; Lc 5,16; 6,12; 9,18.28; Mt 14,23), nhaát laø tröôùc nhöõng coâng vieäc quan troïng (x. Lc 3,21; 6,12; 22,41-45).

Beân caïnh nhöõng giôø phuùt rieâng tö, ta coøn cuøng vôùi anh chò em trong Hoäi thaùnh ñeán gaëp gôõ Thieân Chuùa qua phuïng vuï thaùnh leã laø vieäc caàu nguyeän chính thöùc cuûa Hoäi thaùnh vaø qua vieäc caàu nguyeän chung vôùi nhau haèng ngaøy trong gia ñình... Hôïp yù vôùi moïi ngöôøi, ta thaønh kính daâng leân Thieân Chuùa taâm tình thôø laïy, ca tuïng, taï ôn, thoáng hoái. Ta xin ngaøi ban nhöõng ôn laønh hoàn xaùc cho ta vaø cho moïi ngöôøi ñeå taát caû ñöôïc soáng xöùng ñaùng laø con caùi Thieân Chuùa, laø anh em cuûa nhau. vaø vôùi loøng tin caäy meán, ta daâng leân Thieân Chuùa troùt thaân ta cuøng vôùi moïi taâm tö öôùc voïng ñeå chöông trình cuûa Thieân Chuùa ñöôïc theå hieän treân ñôøi ta. Nhöõng taâm tình treân ñöôïc bieåu loä qua tieáng haùt, lôøi kinh, nhöõng cöû chæ cung kính vaø caû qua nhöõng giaây phuùt thinh laëng (SGLC 2623-2643. 2700-2719).

Baøi 3: Soáng thaân tình vôùi Thieân Chuùa: Caàu nguyeän 21

III. NOÃ LÖÏC HÔN TÖØNG NGAØY TRONG ÑÔØI SOÁNG CAÀU NGUYEÄN

Trong ñôøi soáng caàu nguyeän, Thieân Chuùa laø Ñaáng khôûi xöôùng. Veà phaàn mình, ta caàn noã löïc ñeå ngaøy caøng yù thöùc saâu xa hôn. Vieäc noã löïc naøy goàm ba phaàn: 1. Hoïc caàu nguyeän

Caàu nguyeän khoâng phaûi laø coâng vieäc tuøy höùng. Muoán caàu nguyeän thoâi thì chöa ñuû, coøn phaûi hoïc caàu nguyeän. Ta hoïc caàu nguyeän vôùi Chuùa Gieâsu, vôùi Meï Maria trong Kinh thaùnh. Ta hoïc caàu nguyeän vôùi caùc thaùnh qua nhöõng con ñöôøng neân thaùnh caùc ngaøi ñaõ vaïch ra, qua saùch vôû caùc ngaøi ñeå laïi vaø qua chính göông soáng cuûa caùc ngaøi. Ngoaøi ra ta cuõng coù theå hoïc taäp kinh nghieäm caàu nguyeän cuûa nhau qua nhöõng buoåi chia seû Lôøi Chuùa hoaëc caàu nguyeän chung (SGLC 2598-2619. 2683-2690). 2. Chieán ñaáu

Cuõng nhö Giacob vaät loän suoát ñeâm vôùi “moät ngöôøi bí aån” (x. St 32, 25-31), ñôøi soáng caàu nguyeän cuõng laø moät cuoäc chieán ñaáu khoâng ngöøng. Ta phaûi chieán ñaáu ñeå thaéng söï löôøi bieáng, thaéng nhöõng caùm doã luoân xuùi ta boû caàu nguyeän. Nhöõng caùm doã naøy mang nhieàu hình thöùc: khoâng coù thì giôø! caàu nguyeän ñeå laøm gì? nhaøm chaùn! chæ phí thì giôø voâ ích... Nhöõng luùc ñoù ta caàn nhaãn naïi khieâm toán caäy troâng vaøo Thieân Chuùa vaø trung thaønh vôùi vieäc caàu nguyeän (SGLC 2573. 2725-2737). 3. Caàu nguyeän

Caàu nguyeän laø moät hoàng aân ban khoâng cuûa Thieân Chuùa chöù khoâng phaûi laø vieäc cuûa söùc rieâng ta. Bôûi vaäy, ta caàn khieâm toán xin Chuùa ban cho ta luoân bieát trung thaønh vôùi vieäc caàu nguyeän vaø caàu nguyeän moãi ngaøy moät saâu xa hôn (SGLC 2742 - 2745). Lôøi Chuùa:

OÂng Abraham laïi noùi: “Maëc daàu con chæ laø thaân tro buïi, con cuõng xin maïn pheùp thöa vôùi Chuùa: Giaû nhö trong soá naêm möôi ngöôøi laønh laïi thieáu maát naêm, vì naêm ngöôøi ñoù, Ngaøi seõ phaù huûy caû thaønh sao?”. Chuùa ñaùp: “Khoâng ! Ta seõ khoâng phaù huûy, neáu Ta tìm ñöôïc boán


möôi laêm ngöôøi.”OÂng laïi thöa moät laàn nöõa: “Giaû nhö trong thaønh tìm ñöôïc boán möôi ngöôøi thì sao?” Chuùa ñaùp: “Vì boán möôi ngöôøi ñoù, Ta seõ khoâng laøm.”(St 18,27-29). Caâu hoûi:

1. Theo baïn, caàu nguyeän laø gì? Ngöôøi treû hoâm nay caàn caàu nguyeän nhö theá naøo?

2. Baïn caàu nguyeän ra sao? Baïn coù theå chia seû kinh nghieäm caàu nguyeän cuûa mình cho caùc baïn ñöôïc khoâng?

3. Theo baïn, khoù khaên nhaát trong vieäc caàu nguyeän laø gì?

“Ñoái vôùi toâi, caàu nguyeän laø moät söï höôùng loøng leân, moät caùi nhìn ñôn sô höôùng leân trôøi. Ñoù laø moät tieáng keâu cuûa loøng tri aân vaø cuûa tình yeâu trong côn thöû thaùch cuõng nhö trong luùc höôûng nieàm vui ”.

Thaùnh nöõ Teâreâxa Haøi ñoàng Gieâsu.

Baøi 4 Böôùc ñöôøng taâm linh 1

QUYEÁT CHOÏN CAÊN BAÛN NHÖ TOÅ PHUÏ ABRAHAM

Ra ñi ñeå soáng thaân maät vôùi Thieân Chuùa

Ra ñi theo tieáng goïi cuûa Thieân Chuùa, ñoù laø quyeát choïn caên baûn cuûa Abraham: rôøi hoï haøng thaân thích, boû nhöõng thaàn minh maø cuï vaø toå tieân haèng bao ñôøi vaãn toân thôø, ñeå coù theå töï do soáng thaân maät vôùi Thieân Chuùa. Ñoù laø con ñöôøng maø cuï toå khai phaù cho taát caû chuùng ta laø con chaùu cuûa cuï trong ñöùc tin (x. Gl 3,7; Dt 11,8; NK 4).

I. ÑÔØI SOÁNG TAÂM LINH 1. Ñôøi soáng noäi taâm

Laø ngöôøi ai trong chuùng ta cuõng öôùc mong: soáng moät cuoäc soáng thaät yù nghóa, ñaït tôùi cuøng ñích ñôøi mình. Khaùt voïng aáy caøng theâm thuùc baùch khi con ngöôøi nhaän thaáy cuoäc ñôøi thaät vaén voûi mong manh maø mình chæ coù theå soáng treân ñôøi coù moät laàn. Nhöõng gì mình ñang noùi, ñang laøm, ñang soáng ñaây, seõ trôû thaønh nhöõng trang söû cuûa ñôøi mình maø sau naøy duø coù muoán cuõng khoâng theå xoùa ñi vieát laïi, töïa nhö mình ñang laøm moät baøi thi vöøa khoâng ñöôïc taåy xoùa, vöøa khoâng ñöôïc duøng giaáy nhaùp.

Chính vì theá, nhöõng ngöôøi bieát suy nghó khoâng theå chaáp nhaän moät cuoäc soáng chæ hoaøn toaøn do baûn naêng ñieàu khieån nhö con vaät. Ngöôøi ta thaáy caàn trôû veà vôùi loøng mình, khoâng phaûi chæ ñeå mô moäng hay hoài nieäm, nhöng laø ñeå suy nghó, tìm hieåu veà mình, tra vaán veà yù nghóa cuoäc soáng, haàu coù theå soáng saâu saéc hôn. Ñoù chính laø cuoäc soáng noäi taâm.


2. Ñôøi soáng tín ngöôõng vaø toân giaùo Qua nhöõng bieán chuyeån cuûa thieân nhieân, con ngöôøi nhaän thaáy

vuõ truï naøy coù moät traät töï ñaùng kinh ngaïc, moät veû ñeïp thaät tuyeät vôøi. Ñieàu ñoù khieán con ngöôøi phaûi ñi ñeán choã nhaän raèng vuõ truï ñaõ phaùt xuaát bôûi moät Ñaáng thöôïng trí sieâu phaøm vaø ñöôïc Ngaøi daãn daét. Ngoaøi ra khi trôû veà tìm hieåu mình, con ngöôøi nhaän thaáy coù moät noãi khaùt khao haïnh phuùc, khaùt khao Chaân, Thieän, Myõ, höôùng veà tuyeät ñoái vónh cöûu. Qua ñoù, con ngöôøi nhaän thöùc ñöôïc mình coù moät linh hoàn thieâng lieâng baát töû, khoâng phaûi do vaät chaát maø ra, nhöng do moät Ñaáng Sieâu Vieät tuyeät ñoái ban cho. Khi tin nhaän moät Ñaáng laø nguoàn goác vaø laø ñích ñeán cuûa con ngöôøi cuõng nhö cuûa vuõ truï, con ngöôøi böôùc vaøo ñôøi soáng tín ngöôõng (SGLC 32-34).

Con ngöôøi khoâng chæ aáp uû loøng tin naøy trong loøng nhöng coøn bieåu loä ra beân ngoaøi cuøng vôùi nhöõng ngöôøi khaùc qua caùc hình thöùc nhö tònh nieäm, leã nghi, teá töï v.v... Ñoù laø ñôøi soáng toân giaùo (SGLC 28).

Xuyeân qua caùc giaùo lyù, luaät soáng cuõng nhö caùc leã nghi phuïng töï, caùc toân giaùo ñeàu nhaèm giaûi ñaùp nhöõng vaán naïn luoân laøm con ngöôøi öu tö khaéc khoaûi: Con ngöôøi chuùng ta laø gì? Chuùng ta töø ñaâu maø ñeán roài seõ ñi veà ñaâu? Ñaâu laø yù nghóa vaø muïc ñích cuûa ñôøi ngöôøi? Taïi sao con ngöôøi phaûi ñau khoå, phaûi cheát? Ñaâu laø con ñöôøng daãn ñeán haïnh phuùc thaät söï? Söï thieän, söï aùc laø gì? Cuoäc phaùn xeùt, thöôûng phaït sau caùi cheát ra sao? 3. Ñôøi soáng taâm linh

Neáu khaùt voïng soáng cho coù yù nghóa khoâng cho pheùp con ngöôøi chuùng ta soáng hôøi hôït thieáu suy nghó thì noù cuõng khoâng cho pheùp con ngöôøi soáng ñôøi soáng toân giaùo kieåu vuï hình thöùc: tin vaøo moät soá tín ñieàu, tuaân giöõ caùc luaät buoäc vaø leã nghi moät caùch maùy moùc, meâ tín. Con ngöôøi phaûi ñi xa hôn: ñaøo saâu nieàm tin cuûa mình vaø coøn hôn theá nöõa, noã löïc vöôn tôùi gaëp gôõ chính Ñaáng laø nguyeân thuûy vaø laø cuøng ñích ñôøi mình. Ñôøi soáng tín ngöôõng coù chieàu saâu noäi taâm nhö theá chính laø ñôøi soáng taâm linh, ñôøi soáng noäi taâm höôùng ñeán gaëp gôõ Ñaáng Tuyeät Ñoái, Thöïc taïi Sieâu vieät.

Baøi 4: Quyeát choïn caên baûn nhö toå phuï Abraham 25

II. ÑÔØI SOÁNG TAÂM LINH Neáu khaùt voïng soáng coù yù nghóa thuùc ñaåy con ngöôøi ra ñi tìm

kieám Ñaáng Tuyeät Ñoái thì trong lòch söû nhaân loaïi ñaõ xaûy ra moät bieán coá ngöôïc laïi: Chính Ñaáng Tuyeät Ñoái ñích thaân ñeán vôùi con ngöôøi. Ñoù laø nôi Kitoâ giaùo. Qua Ñöùc Gieâsu Kitoâ, Ngoâi Lôøi nhaäp theå, chính Thieân Chuùa thaân haønh ñeán vôùi con ngöôøi ñeå baøy toû cho con ngöôøi bieát Ngaøi laø ai, con ngöôøi laø gì (MV 22). Cuõng chính nôi Ñöùc Gieâsu Kitoâ, con ngöôøi ñöôïc môøi goïi soáng keát hieäp maät thieát vôùi Thieân Chuùa trong tình cha con. Vaø ñeå giuùp con ngöôøi tin vaø daán thaân ñaùp laïi lôøi môøi goïi naøy, Thieân Chuùa ñaõ ban Thaùnh Thaàn ñeå höôùng daãn con ngöôøi treân con ñöôøng gaëp gôõ vaø keát hieäp aáy. Töø nhöõng yeáu toá treân, ñôøi soáng taâm linh Kitoâ giaùo coù nhöõng ñaëc ñieåm sau:

- Ñôøi soáng naøy khoâng phaûi do söùc rieâng ta gaày döïng neân nhöng laø do Thieân Chuùa ban taëng vaø laøm lôùn maïnh giuùp ta. Chính Thieân Chuùa chuû ñoäng ñi böôùc tröôùc: Ngaøi choïn ta, Ngaøi goïi ta. Ngaøi laøm cho ta coù ñöùc tin vaøo Ngaøi vaø soáng theo ñöùc tin aáy, töùc laø soáng trong quan heä maät thieát vôùi Ngaøi.

- Ñôøi soáng naøy laø ñôøi soáng yeâu thöông: Thieân Chuùa yeâu ta vaø môøi goïi ta ñaùp laïi. Tình yeâu ñoøi phaûi gaëp gôõ nhau, cho vaø nhaän laãn nhau, gaàn guõi nhau caøng luùc caøng thaân thieát ñeå ñi ñeán choã “mình vôùi ta tuy hai maø moät, ta vôùi mình tuy moät maø hai”.

- Ñôøi soáng naøy laø döï phaàn vaøo ñôøi soáng vôùi Thieân Chuùa Ba Ngoâi. Nhôø maëc khaûi, ngöôøi Kitoâ höõu bieát Ñaáng mình tin vaø gaëp gôõ laø Thieân Chuùa coù ngoâi vò vaø laø Thieân Chuùa Ba Ngoâi: Chuùa Cha, Chuùa Con vaø Chuùa Thaùnh Thaàn. Ngöôøi Kitoâ höõu vöøa soáng quan heä vôùi töøng ngoâi, vöøa soáng quan heä chung vôùi caû Ba Ngoâi. Nhôø Chuùa Thaùnh Thaàn, hoï keát hôïp vôùi Ñöùc Kitoâ laø Ngoâi Con Nhaäp theå ñeå neân gioáng nhö Ngaøi vaø soáng laøm con Chuùa Cha.

- Veà phía mình, ngöôøi Kitoâ höõu gaëp gôõ thieân Chuùa trong Hoäi thaùnh vaø cuøng Hoäi thaùnh. Tuy nhieân söï gaëp gôõ naøy vaãn luoân laø coâng vieäc cuûa baûn thaân töøng ngöôøi.

- Cuoái cuøng, taát caû ñeàu naèm trong cuøng moät chöông trình: Chöông trình tình thöông cuûa Thieân Chuùa.


Lôøi Chuùa: 1. Sau caùc vieäc ñoù, Thieân Chuùa thöû loøng oâng Abraham. Ngaøi goïi

oâng: “Abraham !”. OÂng thöa: “Daï, con ñaây !”. Ngaøi phaùn: “Haõy ñem con cuûa ngöôi, ñöùa con moät yeâu daáu cuûa ngöôi laø Isaac, haõy ñi ñeán xöù Moâria maø daâng noù laøm leã toaøn thieâu ôû ñaáy, treân moät ngoïn nuùi ta seõ chæ cho”.

Saùng hoâm sau, oâng Abraham daäy sôùm, thaéng löøa, ñem theo hai ñaày tôù vaø con oâng laø Isaac, oâng boå cuûi duøng ñeå ñoát leã toaøn thieâu, roài leân ñöôøng ñi tôùi nôi Thieân Chuùa baûo. (St 22,1-3)

2. “Toâi tin chaéc raèng: cho daàu laø söï cheát hay söï soáng, thieân thaàn hay ma vöông quyû löïc, hieän taïi hay töông lai, hoaëc baát cöù söùc maïnh naøo, chieàu cao hay vöïc thaúm hay baát cöù moät loaøi thoï taïo naøo khaùc, khoâng coù gì taùch ñöôïc chuùng ta ra khoûi tình yeâu cuûa Thieân Chuùa theå hieän nôi Ñöùc Gieâsu Kitoâ, Chuùa chuùng ta.” (Rm 8,38-39). Suy nghó:

1. Treân bia moä cuûa raát nhieàu ngöôøi coù theå vieát: “Ñaây laø nôi yeân nghæ cuûa moät keû khoâng heà bieát taïi sao mình soáng” (Bopp)

2. Phaàn ñoâng con ngöôøi chæ môû maét coù moät laàn duy nhaát trong ñôøi. Ñoù laø luùc cheát... Theá nhöng ngöôøi ta laïi voäi vaøng vuoát maét hoï laïi! (H.Bordeaux).

3. Laïy Chuùa, Chuùa ñaõ döïng chuùng con cho Chuùa, vì theá taâm hoàn chuùng con khaéc khoaûi maõi cho ñeán khi ñöôïc yeân nghæ trong Chuùa (thaùnh Augustinoâ).

PHAÀN II

RA ÑI VÔÙI DAÂN CHUÙA Sang theá kyû XIII, daân Israel ñaõ trôû neân khaù ñoâng, khieán caùc vua Ai Caäp coi hoï laø moät moái hieåm hoaï chính trò. Vì theá caùc vua ra leänh gieát caùc con trai ñaàu loøng cuûa Israel ñoàng thôøi baét hoï phaûi ñi lao ñoäng khoå sai.

Quaõng naêm 1250, döôùi thôøi vua Ramesses cuûa Ai Caäp, Thieân Chuùa Giaveâ sai Moâisen ñöa daân Israel ra khoûi Ai Caäp trôû veà Canaan, mieàn ñaát höùa. Taïi nuùi Sinai, daân Israel kyù moät giao öôùc vôùi Thieân Chuùa: Giaveâ laø Thieân Chuùa duy nhaát cuûa hoï vaø hoï seõ laø daân rieâng cuûa Ngaøi. Ngoaøi ra, qua Moâisen, Thieân Chuùa cuõng ban haønh cho daân moät boä luaät. Luaät naøy quen goïi laø luaät Moâisen, toàn taïi cho ñeán thôøi Ñöùc Gieâsu. Keå töø ñaây Israel chính thöùc laø moät daân toäc.

Sau khi Moâisen qua ñôøi, Gioâsueâ leân thay. Quaõng naêm 1200, OÂng ñöa daân Israel vaøo chieám ñaát Canaan vaø chia cho moãi chi toäc moät phaàn ñaát rieâng.

Baøi 5

PHAÅM GIAÙ CON NGÖÔØI

Con ngöôøi coù khaû naêng ñaùp lôøi Thieân Chuùa. Nhôø coù theå ñoái thoaïi vôùi Thieân Chuùa maø con ngöôøi thaät laø hình aûnh cuûa Thieân Chuùa. Ñoù laø phaåm giaù, töùc laø giaù trò cao quyù cuûa con ngöôøi. Phaåm giaù aáy khoâng ai coù quyeàn chaø ñaïp. Theá neân khi con chaùu Israel, töùc laø con chaùu Abraham, bò noâ leä ôû Ai caäp, Thieân Chuùa ñaõ sai Moâisen ñeán cöùu vôùt hoï.

“Phaûi, Ta bieát caùc noãi ñau khoå cuûa chuùng. Ta xuoáng giaûi thoaùt chuùng khoûi tay ngöôøi Ai caäp, vaø ñöa chuùng töø ñaát aáy leân moät mieàn töôi toát, roäng lôùn, mieàn ñaát traøn treà söõa vaø maät.” (Xh 3,1-10).

I. PHAÅM GIAÙ CON NGÖÔØI (SGLC 1700-1709) Chæ coù con ngöôøi laø ñöôïc taïo döïng gioáng hình aûnh Thieân

Chuùa (St 1,26) vaø ñöôïc keâu goïi tôùi keát hôïp vôùi Ngaøi (MV 19). Moãi ngöôøi laø moät ngoâi vò töï do, laø xaùc phaøm vaø hoàn thieâng baát töû, coù trí khoân, yù chí, coù khaû naêng nhaän bieát vaø yeâu meán Thieân Chuùa laø nguoàn haïnh phuùc baát dieät cuûa mình, coù khaû naêng yeâu thöông keát hôïp vôùi nhau nhö khuoân maãu laø Thieân Chuùa Ba Ngoâi (Ga 17,21), bieát tìm kieám Chaân, Thieän, Myõ, coù khaû naêng cheá ngöï moïi loaøi treân maët ñaát vaø quy höôùng chuùng veà Thieân Chuùa. Nhôø lyù trí maø con ngöôøi nhaän bieát leà luaät Thieân Chuùa khaéc ghi trong löông taâm. Chính khaû naêng soáng theo luaät Thieân Chuùa daïy cho thaáy con ngöôøi cao caû hôn moïi loaøi treân maët ñaát (MV 16; SGLC 1706).

Theá nhöng con ngöôøi ñaõ töï huûy hoaïi phaåm giaù mình. Tình caûnh noâ leä cuûa con chaùu Israel ôû Ai caäp laø moät hình aûnh minh hoïa veà tình traïng laøm noâ leä cho toäi loãi.

II. TOÄI LOÃI HUÛY HOAÏI PHAÅM GIAÙ CON NGÖÔØI Khi laïm duïng töï do, noåi leân choáng laïi Thieân Chuùa, khöôùc töø

tieáng noùi cuûa Ngaøi trong thaâm taâm vaø ñi tìm ñích ñeán cuûa mình ngoaøi


Thieân Chuùa, con ngöôøi laøm maát ñòa vò cao quyù cuûa mình laø con caùi Thieân Chuùa. Söï khöôùc töø aáy chính laø toäi. Haäu quaû laø con ngöôøi chuùng ta bò phaân reõ vôùi thieân nhieân, vôùi ngöôøi khaùc vaø vôùi chính baûn thaân mình neân khoâng theå phaùt trieån troïn veïn ñeå ñaït tôùi cuøng ñích cuûa mình. Con ngöôøi trôû thaønh noâ leä cuûa toäi loãi, cuûa caùc duïc voïng xaáu xa thaáp heøn (SGLC 1707).

III. ÑÖÙC KITOÂ, MOÂISEN MÔÙI, GIAÛI PHOÙNG CON NGÖÔØI Chæ coù nôi Ñöùc Kitoâ, Ngoâi Lôøi nhaäp theå, chuùng ta môùi hieåu roõ veà

chính mình cuõng nhö veà thieân chöùc cao caû cuûa mình (MV 22; SGLC 1701). Laø Con Thieân Chuùa (Mt 16,16), laø hình aûnh cuûa Thieân Chuùa voâ hình (Cl 1,15), khi nhaäp theå, Ñöùc Kitoâ ñaõ naâng baûn tính con ngöôøi leân tôùi moät phaåm giaù sieâu vieät, traû laïi cho con chaùu Añam hình aûnh Thieân Chuùa ñaõ bò toäi nguyeân toå laøm sai leäch (MV 22). Cuoäc vöôït qua bieån Ñoû laø hình aûnh baùo tröôùc veà Ñöùc Kitoâ seõ vöôït qua caùi cheát maø soáng laïi ñeå cöùu ta. Chính qua caùi cheát vaø söï soáng laïi cuûa Ngaøi, Ñöùc Kitoâ laø Moâisen môùi ñaõ giaûi phoùng chuùng ta khoûi aùch noâ leä ma quyû vaø toäi loãi, hoaø giaûi chuùng ta vôùi Thieân Chuùa, hoaø giaûi chuùng ta vôùi nhau (MV 22), cho chuùng ta ñöôïc soáng moät ñôøi soáng môùi trong Chuùa Thaùnh Thaàn, ñeå chuùng ta coù theå goïi Thieân Chuùa laø “Cha”.

Giaûi thoaùt chuùng ta khoûi noâ leä toäi loãi, Ñöùc Kitoâ laøm cho nhaân vò (ngoâi vò con ngöôøi) cuûa chuùng ta laïi ñöôïc toân troïng. IV. TOÂN TROÏNG NHAÂN VÒ

Toân troïng con ngöôøi khoâng phaûi laø toân troïng moät con ngöôøi tröøu töôïng naøo ñoù chung chung, nhöng laø con ngöôøi cuï theå. Con ngöôøi ñoù chính laø baûn thaân mình, thaân xaùc mình, laø nhöõng ngöôøi cuøng chung moät maùi nhaø, chung moät maùi tröôøng, chung moät ñaát nöôùc, chung moät baàu trôøi... Con ngöôøi ñoù coù nhöõng nhu caàu cuï theå, nhöõng khaùt voïng thaàm kín, nhöõng öôùc mô, cuõng ñau khoå vaø buoàn vui nhö mình: con ngöôøi ñoù laø moät ngoâi vò.

Toân troïng con ngöôøi khoâng phaûi laø nhìn ngöôøi ñoái dieän vôùi aùnh maét doø xeùt xem hoï laø baïn hay thuø, coù lôïi gì cho mình hay khoâng,

Baøi 5: Phaåm giaù con ngöôøi 31

nhöng laø ñi ra khoûi caùi toâi cuûa mình ñeå hoaø nhaäp vaøo hoï, suy nghó baèng khoái oùc cuûa hoï, caûm xuùc baèng con tim cuûa hoï ñeå coù theå hieåu, caûm thoâng vaø yeâu thöông hoï moät caùch cuï theå chaân tình chöù khoâng phaûi ñöùng ngoaøi leà pheâ phaùn vôùi caùi nhìn aùp ñaët.

Toân troïng con ngöôøi khoâng chæ giôùi haïn vaøo giaây phuùt hieän taïi hay quaù khöù cuûa ngöôøi ñoái dieän nhöng coøn phaûi höôùng taàm nhìn ñeán töông lai: hoï seõ coù theå neân toát nhö theá naøo, vaø giuùp hoï ñaït tôùi ñieàu hoï phaûi ñaït tôùi. Moãi ngöôøi ñeàu phaûi trôû thaønh ngöôøi hôn, ñích thöïc hôn, hoaøn thieän hôn moãi ngaøy.

Toân troïng con ngöôøi laø khaùm phaù ra caùi ñoäc ñaùo nôi mình, nôi ngöôøi vaø traân troïng caùi ñoäc ñaùo ñoù chöù khoâng baét hoï trôû thaønh baûn sao cuûa mình, vaø cuõng khoâng mong muoán mình trôû thaønh baûn sao cuûa hoï. Toân troïng con ngöôøi laø san seû vôùi anh em caùi chính mình cuõng ñang caàn chöù khoâng phaûi chæ cho caùi mình dö thöøa, giuùp hoï ñeå hoï coù theå töï tuùc vaø phaùt trieån chöù khoâng chæ boá thí, baét hoï leä thuoäc vaøo mình.

Toân troïng con ngöôøi, ñoù coù theå laø aùnh maét caûm thoâng, moät nuï cöôøi khích leä, moät caâu hoûi khôi daäy nieàm hy voïng, moät thaùi ñoä laéng nghe, moät caùnh tay ñöa ra goùp söùc. Ñoù cuõng coù theå laø sieát chaët hôn con oác ôû moät caây caàu, ôû moät baùnh xe. Vaø ñoù cuõng coù theå laø laøm cho nghieâm tuùc caùi mình phaûi laøm ngaøy hoâm nay.

Muoán nhö theá, caàn bieát ra khoûi chính mình. Caàn bieát böôùc theo Ñöùc Kitoâ laø Moâisen môùi, ra ñi ñeå soáng xöùng vôùi phaåm giaù con ngöôøi. Lôøi Chuùa:

“Anh em khoâng bieát sao? Thaân mình anh em laø ñeàn thôø cuûa Thaùnh Thaàn ngöï trong anh em...Vaäy anh em haõy toân vinh Thieân Chuùa nôi thaân mình anh em.” (1Cr 7,19-20). Caâu hoûi:

1. Phaûi toân troïng söï soáng con ngöôøi. Theá nhöng ngöôøi ta ñaõ xaâm phaïm ñeán söï soáng con ngöôøi nhö theá naøo?

2. Phaûi toân troïng thaân xaùc nhö theá naøo ñeå xöùng vôùi phaåm giaù con ngöôøi?

3. Theá naøo laø vöôït qua ñeå ra ñi vôùi Moâisen môùi?


Kitoâ höõu giaùo daân laø nhöõng ngöôøi ñaõ ñöôïc thaùp nhaäp vaøo thaân theå Chuùa Kitoâ nhôø pheùùp Thaùnh taåy, tham döï vaøo chöùc vuï teá leã, ngoân söù vaø laøm vua cuûa Chuùa Kitoâ theo caùch thöùc cuûa mình. Hoï soáng giöõa traàn gian, laøm caùc vieäc traàn theá vaø xeáp ñaët chuùng theo yù Thieân Chuùa. Hoï ñaëc bieät coù nhieäm vuï soi saùng vaø xeáp ñaët nhöõng thöïc taïi traàn gian coù lieân quan maät thieát vôùi hoï ñeå chuùng khoâng ngöøng phaùt trieån vaø baønh tröôùng theo thaùnh yù Chuùa Kitoâ haàu ca tuïng Ñaáng Taïo Hoaù vaø Ñaáng Cöùu Ñoä.

Coâng ñoàng Vaticanoâ II, Hieán cheá veà Giaùo Hoäi soá 31.

Baøi 6

TÖÏ DO VAØ TRAÙCH NHIEÄM

Baïn haõy hình dung laïi tình caûnh daân Israel ôû beân kia vaø beân naøy bieån Ñoû. Bao laâu coøn ôû treân phaàn ñaát cuõ, hoï vaãn coøn coù nguy cô bò baét laïi, theá nhöng Thieân Chuùa ñaõ ñöa hoï vöôït qua. Ñöùng treân phaàn ñaát môùi, hoï thôû phaøo haïnh phuùc, hít thôû khoâng khí töï do. Töø ñaây, hoï seõ xaây döïng laáy töông lai cho mình. Tuy nhieân, lòch söû cho thaáy ñieàu ñoù khoâng phaûi laø deã.

Ngaøy nay chuùng ta cuõng theá. Chæ nôi Ñöùc Kitoâ, Ñaáng giaûi thoaùt ta khoûi toäi loãi, ta môùi troïn veïn laø con ngöôøi töï do. Vaø chæ trong Thaùnh Thaàn cuûa Ngaøi, ta môùi coù theå thöïc söï soáng ñuùng laø con ngöôøi môùi, ñaày töï do vaø tinh thaàn traùch nhieäm.

I. TÖÏ DO VAØ TRAÙCH NHIEÄM Töï do laø khaû naêng bieát löïa choïn, töï mình quyeát ñònh moät caùch coù

suy nghó chín chaén chöù khoâng ñeå nhöõng ñoäng löïc muø quaùng beân trong hay nhöõng aùp löïc beân ngoaøi löïa choïn hoaëc quyeát ñònh thay cho mình. Löïa choïn giöõa ñieàu thieän vaø ñieàu aùc. Quyeát ñònh veà nhöõng haønh ñoäng, veà loái soáng, veà ñôøi mình trong töông quan vôùi Thieân Chuùa vaø vôùi tha nhaân (SGLC 1730-1733).

Töï do coøn laø khaû naêng bieát thoáng nhaát toaøn theå con ngöôøi mình, moïi sinh hoaït cuûa mình ñeå daán thaân troïn veïn trong vieäc hieäp thoâng vôùi Thieân Chuùa vaø vôùi tha nhaân, ngoõ haàu theå hieän con ngöôøi ñích thöïc cuûa mình laø con Thieân Chuùa, laø anh em vôùi nhau (SGLC 1734).

Töï do daãn con ngöôøi chuùng ta ñeán traùch nhieäm, töùc laø phaûi ñöùng ra ñeå traû lôøi tröôùc Thieân Chuùa, tröôùc tha nhaân vaø tröôùc chính löông taâm mình veà nhöõng quyeát ñònh, nhöõng haønh ñoäng cuûa mình (Lc 17,1 ; Mt 25,31-46) (SGLC 1734-1738).

II. TRONG CHÖÔNG TRÌNH CUÛA THIEÂN CHUÙA Thieân Chuùa döïng neân con ngöôøi chuùng ta coù töï do khoâng phaûi


ñeå maø chôi nhöng ñeå chuùng ta coù theå soáng xöùng vôùi phaåm giaù mình: laø con Thieân Chuùa, laø anh em vôùi nhau. Noùi caùch khaùc, töï do laø ñeå chuùng ta coù theå hieäp thoâng vôùi Thieân Chuùa vaø vôùi anh em. Töï do laø ñeå daán thaân yeâu thöông (x.SGLC 387). Bôûi vaäy, töø choái daán thaân laø töï kheùp laïi trong voøng noâ leä: noâ leä toäi loãi, noâ leä chính mình vaø ngöôøi khaùc. Luùc ñoù, moïi töông quan ñeàu bò nöùt raïn, mang maøu saéc ñoái khaùng. Ngay caû vôùi Thieân Chuùa, con ngöôøi chæ coøn thaáy Ngaøi nhö moät ñònh meänh khaéc nghieät luoân tìm caùch ñeø beïp mình, tieâu dieät chuùt töï do ít oûi coøn laïi cuûa mình laø khaû naêng choïn löïa (SGLC 1739-1740).

Chæ mình Thieân Chuùa môùi coù theå mang con ngöôøi chuùng ta ra khoûi voøng noâ leä. Giaûi phoùng laø ñeå con ngöôøi ñöôïc töï do. Vì theá, Thieân Chuùa khoâng eùp buoäc nhöng ñaët con ngöôøi tröôùc lôøi môøi goïi cöùu roãi. Lôøi môøi goïi aáy ñöôïc dieãn taû döôùi nhieàu hình thöùc khaùc nhau: ñoù laø Luaät, laø leänh truyeàn, laø giao öôùc... Lòch söû Israel ñöôïc vieát baèng nhöõng löïa choïn daán thaân: trung thaønh vôùi giao öôùc laø daán thaân choïn söï soáng, töï do vaø haïnh phuùc; ngöôïc laïi laø choïn caùi cheát, noâ leä, tuø ñaøy (Ñnl 30,15 - 20 ; Ñnl 26 - 30). Hoûa nguïc, ñoù laø tín ñieàu veà söï töï do vaø traùch nhieäm cuûa con ngöôøi (SGLC 1033-1037.1861).

Ñöùc Kitoâ ñeán, Ngaøi vöøa laø khuoân maãu vöøa laø Ñaáng giaûi phoùng chuùng ta. Laø khuoân maãu vì Ngaøi laø Thieân Chuùa thaät vaø cuõng laø con ngöôøi thaät. Nôi Ngaøi, yù Thieân Chuùa vaø yù con ngöôøi ñaõ gaëp gôõ nhau troïn veïn. Cuõng chính nôi Ngaøi, Ñaáng quy tuï taát caû moïi ngöôøi chuùng ta, ñaõ theå hieän hoaøn toaøn söï thoâng hieäp giöõa Thieân Chuùa vaø con ngöôøi. Laø Ñaáng giaûi phoùng, vôùi nhöõng lôøi rao giaûng (x.Lc 4,18-20 ; Mt 5,3-11), nhöõng pheùp laï tröø quyû, chöõa beänh, phuïc sinh keû cheát, Ngaøi ñaõ khai môû Nöôùc Thieân Chuùa, Nöôùc cuûa nhöõng ai ñöôïc giaûi phoùng khoûi aùch noâ leä ma quyû, toäi loãi vaø trôû neân con caùi töï do cuûa Thieân Chuùa. Vôùi caùi cheát toäi nhaân treân thaäp giaù, Ngaøi ñaõ gaùnh troïn thaân phaän noâ leä cuûa con ngöôøi ñeå tieâu dieät ñi baèng söï phuïc sinh vinh quang cuûa Ngaøi. Töø ñoù chuùng ta ñöôïc keâu goïi ñöøng soáng cho con ngöôøi noâ leä toäi loãi nöõa, nhöng soáng cho Ñaáng ñaõ cheát vaø soáng laïi vì ta, döôùi söï thuùc ñaåy vaø höôùng daãn cuûa Thaùnh Thaàn ban söï thaät, söï soáng, töï do vaø tình yeâu (SGLC 1741-1742.1748).

Baøi 6: Töï do vaø Traùch nhieäm 35

III. THANH LUYEÄN Daân Israel ñaõ ra ñi töø caûnh ñôøi traâu ngöïa, coøn chuùng ta sinh ra

trong toäi (Tv 51,7). Nguïc tuø cuûa toäi loãi khoâng ñaâu xa laï, noù naèm ngay nôi baûn thaân moãi ngöôøi chuùng ta. Ñoù chính laø “caùi toâi” ích kyû, caùi toâi tham voïng, löôøi bieáng, heøn nhaùt...

Caùi toâi ñoù chæ muoán bieát coù mình, chæ muoán soáng cho mình, chæ yeâu baûn thaân mình, coi Thieân Chuùa cuõng nhö moïi ngöôøi ñeàu laø phöông tieän cho mình. Toát hay xaáu, ñaùng yeâu hay ñaùng gheùt laø tuøy theo coù ñem laïi lôïi loäc gì cho mình hay khoâng. Caùi toâi ñoù muoán taát caû ñeàu xoay quanh mình, luïy phuïc mình.

Nhöng caùi toâi ñoù laïi luoân soáng trong sôï haõi: sôï bò thua thieät, sôï bò maát maùt, sôï “khoâng baèng anh baèng em”, sôï bò phaûn boäi, sôï khoâng ñöôïc toân troïng... Traêm ngaøn thöù sôï vaây haõm.

Ñeå ñöôïc töï do, caàn môû roäng taâm hoàn cho Thieân Chuùa böôùc vaøo cuoäc soáng chuùng ta. Caàn ñeå Ngaøi thanh luyeän chuùng ta, thanh luyeän caùi toâi ích kyû nhö Ngaøi ñaõ thanh luyeän daân Israel trong sa maïc 40 naêm. Thieân Chuùa seõ thöû thaùch baèng chính caùi ta sôï nhaát cuõng nhö baèng caùi ta gaén boù nhaát, ñeå moät khi thoaùt khoûi xieàng xích cuûa “caùi toâi” ích kyû, chuùng ta coù theå daán thaân troïn veïn vaøo cuoäc ñoái thoaïi tình yeâu vôùi Thieân Chuùa vaø vôùi anh em mình. Lôøi Chuùa:

1. Ñöùc Chuùa ñi ñaèng tröôùc hoï: ban ngaøy thì ôû trong coät maây ñeå daãn ñöôøng, ban ñeâm thì ôû trong coät löûa ñeå soi saùng, neân hoï coù theå ñi caû ban ngaøy laãn ban ñeâm. Ban ngaøy coät maây ñi tröôùc daân khoâng rôøi, ban ñeâm coät löûa cuõng vaäy.

Khi vua Pharaon tôùi gaàn, con caùi Israel ngöôùc maét leân thì thaáy ngöôøi Ai caäp tieán laïi ñaèng sau hoï. Con caùi Israel kinh haõi, lieàn lôùn tieáng keâu caàu Ñöùc Chuùa. Hoï noùi vôùi oâng Moâisen: “Beân Ai caäp khoâng coù ñuû moà choân hay sao, maø oâng laïi ñöa chuùng toâi vaøo cheát trong sa maïc? Chuùng toâi ñaõ baûo: cöù ñeå maëc chuùng toâi laøm noâ leä Ai caäp! Thaø laøm noâ leä Ai caäp coøn hôn cheát trong sa maïc!”. OÂng Moâisen noùi vôùi daân: “Ñöøng sôï! Cöù


ñöùng vöõng, roài anh em seõ thaáy vieäc Ñöùc Chuùa laøm hoâm nay ñeå cöùu thoaùt anh em...”(Xh 13,21-12.14,10-13)

2. Chính ñeå chuùng ta ñöôïc töï do maø Ñöùc Kitoâ ñaõ giaûi thoaùt chuùng ta. Vaäy anh em haõy ñöùng vöõng, ñöøng mang laáy aùch noâ leä moät laàn nöõa.

Anh em ñaõ ñöôïc goïi ñeå höôûng töï do. Coù ñieàu laø ñöøng lôïi duïng töï do ñeå soáng theo tính xaùc thòt, nhöng haõy laáy ñöùc meán maø phuïc vuï laãn nhau (Gl 5,1.13). Caâu hoûi:

1. Baïn nghó theá naøo veà caâu noùi cuûa thaùnh Augustinoâ: “Loøng meán Chuùa laø troïng löôïng cuûa töï do ta, laø söï chaáp thuaän yù muoán yeâu thöông cuûa Ngaøi”?

2. Taïi sao töï do vaø traùch nhieäm chæ coù yù nghóa khi ñaët trong töông quan tình yeâu: yeâu Chuùa vaø yeâu anh em?

Baøi 7

BIEÁT MÌNH ÑEÅ SOÁNG THEO YÙ CHUÙA: CAÙ TÍNH “Haõy ñi... !”. Ñoù laø lôøi ñaõ khôûi xöôùng neân cuoäc phieâu löu ñaày

maïo hieåm cuûa toå phuï Abraham (x. St 12,1). Naêm theá kyû sau, cuõng chính lôøi ñoù ñaõ ñeán vôùi Moâisen, môû ra cuoäc phieâu löu vó ñaïi hôn nöõa, cuoán huùt caû moät daân toäc ra ñi tìm töï do vaø haïnh phuùc (x. Xh 3,10).

Ñöùng tröôùc tieáng goïi cuûa Thieân Chuùa, Abraham ñaõ ñaùp laïi khoâng chuùt ñaén ño (x. Xh 12,4 ; SGLC 145 - 146. 2570). Moâisen thì ngöôïc laïi. OÂng do döï. OÂng caät vaán. OÂng coá tìm moïi lyù leõ ñeå thoaùi thaùc (x. Xh 3,11 - 4,13). Thieân Chuùa döôøng nhö ñaõ phaûi “naên næ” ñeán ñoä noåi giaän vôùi oâng (x. Xh 4,14 ; SGLC 2575). Tuy nhieân, khi ñaõ nhaän lôøi, Moâisen heát loøng taän tuïy vôùi söù maïng. OÂng ñaõ ñöôïc goïi laø vò ngoân söù voâ song, laø toâi trung, laø ngöôøi baïn chí thaân cuûa Thieân Chuùa (x. Ñnl 34,10 - 12; Ds 12, 7 - 8 ; Xh 33,11 ; SGLC 2576 - 2577).

Cuõng nhö Abraham vaø Moâisen, chuùng ta moãi ngöôøi coù moãi caù tính vôùi nhöõng öu ñieåm vaø khuyeát ñieåm rieâng. Tuy nhieân, taát caû moïi ngöôøi chuùng ta ñeàu coù choã ñöùng trong chöông trình cuûa Thieân Chuùa. Thieân Chuùa vaãy goïi töøng ngöôøi vaø mong moãi ngöôøi ñaùp laïi vôùi troïn taám loøng.

I. BIEÁT MÌNH 1. “Con laø ai?”

Thieân Chuùa goïi Moâisen ñeå sai oâng ñi giaûi phoùng daân Israel khoûi aùch noâ leä Ai caäp. Ngaøi muoán lieân keát oâng vôùi loøng töø bi cuûa Ngaøi, vôùi chöông trình cöùu ñoä cuûa Ngaøi. Ñöùng tröôùc söù maïng Thieân Chuùa ñeà nghò, phaûn öùng ñaàu tieân Moâisen baät ra laø vaán naïn: “Con laø ai?” (Xh 3,11). Moâisen ñaõ nhìn laïi baûn thaân mình.

Naêm 2000 ñang môû ra tröôùc maét chuùng ta. Töông lai cuûa ñaát nöôùc, cuûa Hoäi thaùnh vaø cuûa baûn thaân moãi ngöôøi chuùng ta ñan loàng vôùi nhau vôùi nhöõng öôùc mô, nhöõng vaãy goïi môøi chaøo. Bôûi vaäy, chuùng ta caàn nhìn laïi baûn thaân mình ñeå coù theå chuaån bò caùch thích hôïp vì bieát


raèng thöïc teá vaø öôùc mô khoâng luoân ñi ñoâi vôùi nhau. Chuùng ta coù traùch nhieäm ñoái vôùi töông lai aáy vì: “Giôùi treû laø töông lai cuûa ñaát nöôùc, laø nieàm hy voïng cuûa Hoäi thaùnh, khoâng chæ vì ngaøy mai laø cuûa hoï, maø chính vì hoï laø nhöõng ngöôøi phaûi xaây döïng ngaøy mai töø hoâm nay”(Thö muïc vuï HÑGMVN 1992). 2. “Con khoâng phaûi laø keû coù taøi aên noùi”

Bieát mình laø yù thöùc nhöõng öu, khuyeát ñieåm cuûa mình cuõng nhö khaùm phaù ra nhöõng naêng löïc tieàm aån nôi mình. Nhöõng ngaøy thaùng rong ruoåi trong sa maïc hoang vaéng beân ñaøn cöøu ñaõ giuùp Moâisen suy nghó vaø nhìn laïi baûn thaân mình. OÂng thaáy roõ nhöõng haïn cheá cuûa oâng (x. Xh 4,10; 6,12.30). OÂng hieåu hoaøn caûnh khoù khaên hieän taïi cuûa oâng (x. Xh 2,11 - 15; Cv 7,29). Tuy nhieân, beân caïnh ñoù, oâng cuõng nhaän ra baøn tay daãn daét cuûa Thieân Chuùa luoân quan phoøng (x. Xh 2,1 - 10; Cv 7, 20 - 22). Nhöõng ñieàu aáy haún phaûi mang moät yù nghóa naøo ñoù?

Ñeå hieåu roõ hôn veà baûn thaân, ngoaøi vieäc nhìn laïi mình, ta caàn löu taâm ñeán nhöõng nhaän xeùt cuûa ngöôøi khaùc veà ta. Nhöõng ngöôøi naøy coù theå laø cha meï, thaày coâ, baïn beø hoaëc caùc nhaø taâm lyù. Maët khaùc, ta cuõng caàn döïa vaøo caùc traéc nghieäm cuûa khoa taâm lyù, phaân taâm, tính tình hoïc v.v... ñeå tìm hieåu veà mình.

II. CAÙC LOAÏI CAÙ TÍNH 1. Caù tính vaø caùc loaïi caù tính

Trong cuoäc soáng, moãi ngöôøi coù moãi caùch caûm nhaän, öùng xöû rieâng. Chaúng haïn, caùch aên maëc, ñi ñöùng, noùi naêng hoaëc xöû söï vôùi ngöôøi khaùc. Cung caùch naøy khoâng ai gioáng ai. Ñoù laø caù tính hoaëc tính tình nôi moãi ngöôøi. Tính tình, moät phaàn laø do baåm sinh. Noù gaén lieàn vôùi hình daùng cô theå (töôùng maïo) vaø chöùc naêng noäi taïng (taïng ngöôøi). Maët khaùc, noù cuõng laø keát quaû do moâi tröôøng chung quanh taùc ñoäng vaø do quaù trình giaùo duïc.

Maëc daàu moãi ngöôøi moãi tính, khoâng ai gioáng ai hoaøn toaøn, nhöng döïa vaøo moät soá neùt cô baûn, caùc nhaø taâm lyù ñaõ ñöa ra moät soá caùch phaân loaïi tính tình ñeå giuùp ta hieåu roõ hôn veà mình.

Baøi 7: Bieát mình ñeå soáng theo yù Chuùa: Caù tính 39

2. Phaân loaïi cuûa Heymens vaø Le Senne a. Ba yeáu toá chính vaø taùm loaïi tính tình Heymans vaø Le Senne ñaõ döïa vaøo ba ñaëc ñieåm cô baûn sau ñeå

phaân loaïi tính tình: - Deã caûm xuùc (C) hay ít caûm xuùc (iC): Nhaïy caûm nhieàu hay ít

tröôùc nhöõng bieán coá lôùn nhoû trong cuoäc soáng. Veà maët sinh lyù: tim ñaäp nhanh, toaùt moà hoâi, chaân tay run raåy, ñoû maët, laép baép... Veà maët taâm lyù: buoàn khoå, vui söôùng, böïc töùc, lo laéng, khoù chòu...

- Naêng ñoäng (Ñ) hay ít naêng ñoäng (iÑ): Naêng noå, mau maén baét tay vaøo laøm vieäc hay khoâng. Beàn chí, quyeát taâm taäp trung söùc löïc hoaøn thaønh coâng vieäc ñeán kyø cuøng hay deã chaùn naûn boû cuoäc nöûa chöøng.

- Noâng noåi (N) hay thaâm traàm (T): Phaûn öùng töùc thôøi roài cho qua luoân hay ñeå buïng nghieàn ngaãm roài môùi phaûn öùng.

Ba yeáu toá treân pha troän vôùi nhau laøm thaønh taùm loaïi tính tình sau: 1- Ñ C T : loaïi Huøng : Nhieät tình 2- Ñ C N : loaïi Haêng : Noùng naûy 3- Ñ iC T : loaïi Tónh : Ñieàm tónh 4- Ñ iC N : loaïi Nhu : Noâng noåi 5- iÑ C T : loaïi Öu : Ña tình 6- iÑ C N : loaïi Caûm : Maãn caûm 7- iÑiC T : loaïi Thaûn : UÛ ruõ 8- iÑiC N : loaïi Nhöôïc : Lôø ñôø Baûng phaân loaïi cuûa Heymans vaø Le Senne giuùp ích nhieàu trong

vieäc giaùo duïc vaø choïn löïa ngheà nghieäp. b. Reøn luyeän tính tình

Ba yeáu toá treân ñaây coù nôi moãi ngöôøi nhieàu hay ít ñeàu taïo cho ñöông söï nhöõng thuaän lôïi vaø nhöõng khoù khaên. Moãi ngöôøi caàn bieát caùc lôïi ñieåm cuûa mình ñeå taän duïng vaø caùc khoù khaên ñeå khaéc phuïc. Ví duï:

Ngöôøi giaøu caûm xuùc (C) thì raát phong phuù nhöng cuõng coù nguy hieåm rôi vaøo ñam meâ (hoaëc toát hoaëc xaáu), caàn bieát töï chuû ñeå höôùng ñeán


nhöõng ñieàu cao thöôïng. Ngöôøi ít caûm xuùc (iC) thì söï tieáp nhaän bò ngheøo ñi nhöng coù caùi lôïi laø yeân haøn vaø deã phaùn ñoaùn khaùch quan.

Ngöôøi phaûn öùng thaâm (T) deã thaønh coâng nhôø caân nhaéc kyõ nhöng cuõng coù theå bò huït lôõ caùc cô hoäi vì quaù tính toaùn. Ngöôøi phaûn öùng noâng (N) coù theå bò hoûng vieäc vì boäp choäp, thieáu caân nhaéc, nhöng buø laïi, hoï thöôøng deã öùng bieán mau leï.

Söï phoái hôïp giöõa caùc yeáu toá cuõng ñöa ñeán nhöõng öu ñieåm vaø nhöôïc ñieåm. Ví duï:

- iC + N : thöôøng voâ taâm voâ tình nhöng cuõng coù veû voâ toäi, khoâng aùc yù, xueà xoøa, deã meán.

- C + N : mau buoàn vui cho neân cuõng deã tha thöù roäng löôïng. - iÑ + N : yeáu ñuoái nhöng laïi deã an phaän, phoù thaùc. - Ñ + N : quyeát ñònh boäp choäp nhöng laïi mau öùng bieán. - Ñ + C + N : luùc ñaàu raát naêng noå nhieät tình, deã chieám thieän caûm

luùc sô giao, nhöng ít kieân trì, caàn caån thaän ôû ñoaïn choùt ñeå coù theå giöõ beàn moïi söï.

Ba yeáu toá aáy phaàn lôùn do baåm sinh nhöng cuõng ñöôïc uoán naén nhieàu do moâi tröôøng xaõ hoäi, giaùo duïc tuoåi thô vaø nhöõng coá gaéng baûn thaân. Ví duï: thaùnh Pheâroâ sau ngaøy Chuùa phuïc sinh ñaõ chuyeån daàn töø N sang T (xem caùch phaûn öùng deø daët hôn cuûa ngaøi ôû Ga 21,15-17; Gl 2,11 - 14; saùch Coâng vuï cho thaáy ngaøi vaãn naêng noå nhieät tình nhöng khoâng coøn quaù voäi vaõ); thaùnh nöõ Teâreâxa Haøi Ñoàng Gieâsu coù leõ laø moät ngöôøi voâ hoaït nhöng nhôø yeâu meán maø ñaõ trôû thaønh ngöôøi hoaït ñoäng thieát thöïc, laøm troïn vieäc nhoû vôùi tình yeâu.

Qua vieäc kieåm ñieåm nguyeän ngaém vaø nhaän ñònh cuoái ngaøy, ta seõ thaáy coù söï lieân heä giöõa maãu tính tình mình vôùi nhöõng lo ra trong giôø caàu nguyeän vaø nhöõng vaáp vaùp trong cuoäc soáng. Ví duï: moät ngöôøi coù yeáu toá hoaït ñoäng deã lo ra veà coâng vieäc vaø deã coi troïng coâng vieäc hôn con ngöôøi, moät ngöôøi coù caùc yeáu toá caûm xuùc vaø noâng coù theå soát saéng töøng chaäp nhöng khoâng beàn.

Ta seõ khoâng vòn côù raèng ñoù laø baåm tính ñeå khoûi coá gaéng, nhöng thöïc söï boû mình theo Chuùa, ta seõ vöôït leân khoûi caùc nhöôïc ñieåm cuûa ta.


Moät nhaän xeùt khaùc: daáu veát cuûa tính tình cuõng loä roõ nôi chöõ vieát, caùch ñi, caùch noùi... Do ñoù, muoán ñieàu chænh tính tình, ta caàn ñieàu chænh töø nhöõng caùi beân ngoaøi deã kieåm soaùt aáy.

Nguyeân taéc chung cho vieäc giaùo duïc vaø töï luyeän ôû ñaây laø ñöøng ñeå yeáu toá naøo ñi quaù trôùn, caàn taäp ñieàu chænh ñeå ñaït ñöôïc söï quaân bình. “Ai muoán theo Ta haõy töø boû mình”. Vieäc töï luyeän tính tình laø moät cuoäc thi lieân læ ñeå taäp boû mình.

Caàn giöõ söï quaân bình: - Khoâng sôùm quaù, khoâng muoän quaù. - Khoâng quaù say meâ hieäu quaû maø cuõng phaûi traùnh söï uø lì, khoâng tha thieát. - Khoâng quaù thöïc teá maø cuõng khoâng quaù mô moäng. Khi daïy caùc chaùu nhoû, ta cuõng caàn taäp cho caùc chaùu söï quaân

bình aáy. 3. Thuyeát “chín loaïi caù tính”

Ñaây laø moät kinh nghieäm laâu ñôøi cuûa vuøng Trung AÙ, ñaõ ñöôïc oâng Oscar Ichazo ñöa vaøo chaâu Myõ. Thuyeát naøy döïa vaøo nhöõng khaùt voïng vaø nhöõng xung löïc saâu xa chi phoái toaøn boä haønh vi cuûa con ngöôøi, ñeå phaân bieät chín maãu caù tính khaùc nhau. Ngöôøi ta aùp duïng kinh nghieäm naøy ñeå giuùp moãi ngöôøi töï luyeän theo ba böôùc:

Khaùm phaù ra ñieåm tieâu cöïc trong caù tính. Tìm hieåu nguyeân nhaân cuûa noù. Vöôït thaéng nhöõng ñieåm tieâu cöïc nôi baûn thaân.

Ñaëc ñieåm cuûa thuyeát naøy laø giuùp moãi ngöôøi nhìn thaúng ñöôïc vaøo caùc khuyeát ñieåm vaø laàm loãi cuûa mình maø khoâng naûn loøng, vì luoân luoân vaãn coù loái thoaùt. Ñeå moïi ngöôøi ñeàu can ñaûm nhìn vaøo con ngöôøi thaät cuûa mình, caùc tu só coâng giaùo, taùc giaû cuoán “Chín loaïi caù tính” ñaõ coù saùng kieán phaân tích cho thaáy chính Chuùa Gieâsu coù maët trong caû chín loaïi caù tính. Cha Chu Quang Minh laïi neâu baät nieàm hy voïng cuûa moãi ngöôøi baèng caùch cho thaáy moãi loaïi caù tính ñeàu coù ngöôøi thaát baïi, coù ngöôøi thaønh coâng vöøa phaûi vaø coù ngöôøi thaønh baäc cao nhaân.

Döôùi ñaây ta chæ ghi moät soá neùt caàn khaéc phuïc cuûa moãi loaïi caù tính: * Loaïi moät: phaãn noä, khoâng chaáp nhaän söï baát toaøn. Loaïi naøy


caàu toaøn trong moïi söï neân luoân phaãn noä, baát maõn veà chính mình vaø veà moïi ngöôøi. Ñoái vôùi hoï, moïi söï ñeàu phaûi vuoâng troøn.

* Loaïi hai: kieâu ngaïo, khoâng chaáp nhaän mình coù nhu caàu. Loaïi naøy raát taän taâm, teá nhò, luoân quan taâm giuùp ñôõ ngöôøi khaùc, nhöng laïi khoâng nhaän söï giuùp ñôõ. Muoán ngöôøi khaùc phaûi leä thuoäc mình. Cuoäc soáng ñoái vôùi hoï laø phaûi trôû neân caàn thieát cho keû khaùc.

* Loaïi ba: doái laùo, khoâng chaáp nhaän söï thaát baïi. Loaïi naøy luoân khaùt voïng ñöôïc thaønh coâng vì nghó raèng chæ coù söï thaønh coâng môùi chöùng toû giaù trò cuûa mình. Thöôøng töï ñaéc vì tính höõu hieäu cuûa mình. Cuoäc soáng ñoái vôùi hoï laø ngheà nghieäp, laø coâng vieäc.

* Loaïi boán: ganh tò, khoâng chaáp nhaän söï taàm thöôøng. Loaïi naøy luoân muoán mình phaûi noåi baät, phaûi ñoäc ñaùo hôn ngöôøi qua caùch soáng, aên maëc... Loaïi naøy thích laäp dò, coù nhieàu oùc saùng taïo, thích hö danh.

* Loaïi naêm: haø tieän, khoâng chaáp nhaän söï troáng roãng. Loaïi naøy chæ lo tích luõy thaät nhieàu kieán thöùc maø khoâng muoán chia seû. xa caùch moïi ngöôøi. Quan saùt nhöng khoâng chòu daán thaân. Ñoái vôùi hoï, soáng laø tö duy, hieåu bieát hôn laø ñi saâu vaøo trong töông quan vôùi ngöôøi khaùc.

* Loaïi saùu: sôï seät, khoâng chaáp nhaän moïi leäch laïc. Loaïi naøy chæ nhìn ñôøi qua nhöõng luaät leä, traät töï. Luoân aùy naùy lo chu toaøn nhieäm vuï, khoâng chaáp nhaän söï caåu thaû. Ñoái vôùi hoï, soáng laø “phaûi coù traùch nhieäm”.

* Loaïi baûy: buoâng thaû, troán traùnh ñau khoå. Loaïi naøy luoân ñi tìm laïc thuù. Ngaïi ñoái ñaàu vôùi khoù nhoïc, thích veõ keá hoaïch, laïc quan. Ñoái vôùi hoï, soáng laø “ñöôïc vui veû”.

* Loaïi taùm: ngaïo ngheã, khoâng chaáp nhaän söï yeáu ñuoái. Loaïi naøy luoân töï haøo laø ngöôøi huøng, khoâng chòu ñeå ai troäi hôn mình. Ñoái vôùi hoï, soáng laø cuoäc chieán, ñaáu tranh cho coâng bình.

* Loaïi chín: löôøi bieáng, traùnh neù moïi xung ñoät. Loaïi naøy thöôøng löø ñöø, thích cuoäc soáng an nhaøn, ñeàu ñaën. Ñoái vôùi hoï, cuoäc soáng tröôùc heát laø söï haøi hoaø, thích nghi.

Caùch phaân loaïi treân ñaây giuùp ta nhìn ra con ngöôøi saâu xa cuûa mình ñeå töø ñoù hoaøn thieän moãi ngaøy hôn vôùi yù chí quyeát taâm cuûa chính mình, vôùi söï giuùp ñôõ cuûa ngöôøi khaùc vaø vôùi ôn Chuùa. Thieân Chuùa môøi


goïi moãi ngöôøi chuùng ta coäng taùc vaøo coâng trình saùng taïo cuûa Ngaøi nôi chính baûn thaân ta, qua vieäc bieán caùi chöa ñeïp thaønh caùi ñeïp hôn, bieán caùi chöa hoaøn haûo thaønh caùi hoaøn haûo hôn. Lôøi Chuùa:

OÂng Moâisen thöa vôùi Chuùa: “Laïy Chuùa, xin xaù loãi cho con, töø hoài naøo ñeán giôø, ngay caû töø luùc Chuùa ban lôøi cho toâi tôù Ngaøi, con khoâng phaûi laø keû coù taøi aên noùi vì con cöùng mieäng cöùng löôõi”. Chuùa phaùn: “Ai cho con ngöôøi coù moàm coù mieäng? Ai laøm cho noù phaûi caâm phaûi ñieác, cho maét noù saùng hay phaûi muø loøa? Haù chaúng phaûi ta, Ñöùc Chuùa ñoù sao? Vaäy baây giôø, ngöôi haõy ñi, chính Ta seõ giuùp ngöôi bieát aên noùi vaø Ta seõ daïy ngöôi phaûi noùi nhöõng gì” (Xh 4,11 - 12).

Caâu hoûi 1. Nhöõng ngöôøi chung quanh ñaùnh giaù baïn laø ngöôøi theá naøo?

Ñieàu ñoù coù gioáng nhö baïn nghó khoâng? 2. Ñieåm yeáu nhaát nôi caù tính baïn laø gì? Baïn khaéc phuïc noù ra sao? 3. “Phaûi chaêng baïn khoâng khaùt mong söï troïn laønh? Neáu theá thì

baïn khoâng ôû trong theá heä giaø, cuõng khoâng ôû trong theá heä treû, nhöng baïn laø caën baõ cuûa moät theá heä ñaõ cheát!” Baïn nghó sao veà caâu naøy? Ghi chuù:

Treân ñaây chæ laø ñoâi neùt giôùi thieäu sô löôïc, neáu muoán ñaøo saâu hoaëc chia seû veà ñeà taøi naøy, caàn ñoïc theâm moät soá saùch veà taâm lyù vaø tính tình. Chaúng haïn:

- Duy AÂn Mai, Nhöõng vaán ñeà cuûa tuoåi treû, baøi: Caù tính. - Nguyeãn Hieán Leâ, Tìm hieåu con chuùng ta. - Maria Beesing, Robert Nogoseli, Patrick O’Leary, Chín loaïi

tính tình. - Chu Quang Minh, Bieát mình ñeå soáng vui.

Baøi ñoïc theâm

QUAÀN AÙO THÔØI TRANG VAØ CAÙ TÍNH

Quaàn aùo, thôøi trang laø moät trong nhöõng vaán ñeà ñöôïc giôùi thanh thieáu nieân quan taâm nhaát. Caùc baïn treû môùi lôùn leân luoân ñeå yù ñeán veû maët, voùc daùng cuûa mình, neân vieäc quan saùt vaø löïa choïn trang phuïc sao cho phuø hôïp vôùi thôøi ñaïi laø vieäc thaät söï caàn thieát. Neáu vieäc löïa choïn trang phuïc ñöôïc thöïc hieän moät caùch nghieâm tuùc thì moãi baïn treû seõ töï naâng cao giaù trò, hình daùng beân ngoaøi cuûa mình vaø ñoàng thôøi qua trang phuïc, cuõng töï theå hieän caù tính ñoäc ñaùo cuûa mình.

Vì theá, vaán ñeà caàn baøn ñeán ôû ñaây laø neân hieåu theá naøo veà thôøi trang, theá naøo laø löïa choïn trang phuïc cho phuø hôïp vôùi moãi ngöôøi vaø coù nhöõng quy taéc gì trong vieäc löïa choïn trang phuïc.

I. THÔØI TRANG Vaøo theá kyû 15, 16 cung ñình AÂu chaâu laø caû moät theá giôùi vaûi luïa,

ñaêng ten, gaám voùc. Caùc hoaøng haäu, phu nhaân boù mình trong nhöõng chieác aùo cheõn phaàn treân nhöng laïi chieám raát nhieàu choã ñöùng vì caùi vaùy coù khung theùp xoeø roäng maát maáy meùt vuoâng. Töø ñaàu ñeán giöõa theá kyû 20 ngöôøi ñaøn oâng Vieät nam coù boä leã phuïc goàm aùo daøi, khaên ñoùng. Vaø gaàn ñaây nhaát, nhöõng naêm 60 laø thôøi kyø cuûa quaàn boù oáng (oáng 14-16 cm), aùo roäng, giaøy goùt nhoïn. Qua thaäp kyû 70 laïi laø thôøi hoaøng kim cuûa nhöõng chieác aùo boù saùt ngöôøi ñi keøm vôùi caùi quaàn xoeø roäng (oáng 30-50 cm). Roài thaäp kyû 80 thì thôøi trang laïi chuoäng quaàn boù, aùo roäng, giaøy nhoïn. Vaø naêm 1994, ñöôøng phoá laïi nhoän nhòp vôùi nhöõng thanh thieáu nieân trong chieác quaàn oáng roäng vaø kieåu giaøy goùt vuoâng to.

Thôøi trang laø theá, moãi thôøi moät veû, heát roäng roài heïp, heát ngaén laïi daøi... Thôøi trang thay ñoåi theo yù thích vaø nhu caàu sinh hoaït cuûa con ngöôøi. Ngoaøi nhöõng thay ñoåi cô baûn cho kieåu daùng chung, moãi ngöôøi laïi coù saùng kieán theâm bôùt caùc chi tieát cho thích hôïp vôùi con ngöôøi rieâng cuûa mình. Noùi chung, quaàn aùo, giaøy deùp, ñaàu toùc, ñoà trang söùc... nghóa laø taát caû nhöõng gì duøng ñeå che ñaäy vaø toâ ñieåm cho thaân xaùc con ngöôøi

Baøi ñoïc theâm: Quaàn aùo thôøi trang vaø caù tính 45

ñeàu luoân thay ñoåi vaø laøm cho raát nhieàu baïn treû bò xoay nhö chong choùng. Cuõng may laø moãi ngöôøi chæ coù moät thôøi thanh xuaân ñeå coù nhöõng ham thích thôøi trang vaø coù ñuû thì giôø theo ñuoåi söï bieán ñoåi choùng maët cuûa noù.

II. LÖÏA CHOÏN TRANG PHUÏC Duø cho thôøi trang coù bieán ñoåi, vieäc löïa choïn trang phuïc khoâng

ngoaøi 3 muïc ñích: 1. Che thaân:

Muïc ñích ñaàu tieân cuûa vieäc maëc quaàn aùo laø ñeå che thaân. Ñaây laø ñaëc ñieåm cho thaáy con ngöôøi hôn haún caùc loaøi vaät khaùc, bieát duøng y phuïc ñeå giöõ aám vaø baûo veä thaân theå. Vì theá, tuøy theo muøa laïnh, noùng, chuùng ta löïa choïn chaát lieäu vaûi luïa, kieåu daùng sao cho thoaûi maùi, thoaùng maùt hay giöõ aám che kín ñöôïc thaân theå. Tuy nhieân, traùnh “ñaép meàn” ñeå khoâng taïo caûm giaùc naëng neà, nhöng cuõng ñöøng “thoaùng maùt” quaù ñeå khoûi ñoû maët khi bò ngöôøi khaùc nhoøm ngoù. 2. Laøm noåi öu ñieåm, che bôùt khuyeát ñieåm cuûa thaân theå:

Trong chuùng ta chæ moät soá ngöôøi coù ñöôïc thaân theå vöøa vaën, deã coi, coù theå löïa choïn y phuïc deã daøng. Soá coøn laïi ít nhieàu coù khuyeát ñieåm: gaày quaù, maäp quaù, cao quaù, thaáp quaù, da deû khoâng maáy traéng treûo... Vieäc löïa choïn quaàn aùo seõ giuùp ta laøm taêng nhöõng neùt ñeïp coù saün hoaëc che bôùt nhöõng khuyeát ñieåm khoâng deã söûa chöõa ñöôïc. Chaúng haïn, vôùi nöôùc da traéng treûo, maëc maàu saùng troâng baïn thaät saùng suûa, maëc maàu ñaäm laïi caøng noåi nöôùc da traéng cuûa baïn. Coøn baïn laø ngöôøi tuy khoâng thaáp laém, nhöng laïi hôi “ñaãy” ngöôøi, thì caùi aùo sô mi thuøng thình ñoùng boä vôùi caùi quaàn oáng boù, ñaùy thaáp roäng raõi seõ bieán baïn thaønh... moät caùi bao boät bieát ñi maát thoâi ! 3. Bieåu loä caù tính:

Trong khi choïn löïa trang phuïc, voâ tình hay coá yù, baïn ñaõ bieåu loä caù tính cuûa mình. Khi choïn kieåu aùo, maøu quaàn, kieåu giaøy, kieåu toùc..., neáu baïn laø ngöôøi yeâu thích vaø luoân chaïy theo thôøi trang, baïn laø ngöôøi treû trung naêng noå nhöng baïn deã trôû thaønh hôøi hôït, voâ tình vì hay thay


ñoåi quaù. Neáu baïn laø ngöôøi cuõng theo thôøi trang, nhöng baïn choïn laáy kieåu, maøu naøo baïn öa nhaát vaø xaøi noù laâu laâu môùi ñoåi, ñoù laø baïn treû trung, chín chaén vaø ñaèm thaém. Coøn neáu baïn thaät khaùc ñôøi, ngöôøi ta roäng thì mình chaät, luoân aên maëc xa laï vôùi thôøi trang thì haõy coi chöøng, baïn coù chaùn ñôøi khoâng ñaáy, hay laø baïn muoán khaùc thieân haï?

III. MOÄT VAØI QUY TAÉC THAÅM MYÕ Vieäc löïa choïn trang phuïc thaät laø ña daïng, phöùc taïp. Tuy nhieân,

döïa treân cô sôû ngheä thuaät vaø thaåm myõ, vaãn coù nhöõng quy taéc chung cho chuùng ta caân nhaéc vaø löïa choïn. 1. Maàu saéc

Maøu Nöôùc da Voùc daùng Caù tính

Traéng, hoàng, xanh, vaøng nheï,

ñoû cam. Traéng treûo

Cao, gaày hoaëc

vöøa ngöôøi.

Vui veû, côûi môû, phoùng khoaùng,

nhieät tình.

Ñen, tím, xanh ñen, naâu.

Traéng hoaëc ngaêm ngaêm.

Cao, thaáp, maäp maïp.

Traàm tónh, caån thaän lòch thieäp.

Maøu lai noùng: kem, cam,

hoàng caùnh sen Traéng

Vöøa ngöôøi, gaày

Tröïc tính, côûi môû, hôi nheï daï, aûo töôûng.

Maøu lai laïnh: xaùm, tím hoa caø,

xanh ngoïc.

Traéng hay hôi ñen

Vöøa ngöôøi hay

hôi maäp

Tæ mæ, hieàn hoaø, hôi nhuùt nhaùt, hay mô moäng.

2. Kieåu daùng quaàn aùo

Kích thöôùc Hình veõ Voùc daùng Caù tính

Vöøa ñuû roäng daøi

Keû ngang, soïc doïc, hoa vöøa

Vöøa ngöôøi, hôi gaày

Vui veû, côûi môû, töï tin

Roäng Keû ngang,

hoa to Cao, gaày Roäng raõi, mô moäng

Vöøa oâm theo Keû soïc, hoa nhoû Maäp, thaáp

Caån thaän, toát buïng

Baøi ñoïc theâm: Quaàn aùo thôøi trang vaø caù tính 47

Nhöõng nguyeân taéc neâu treân chæ laø cô baûn ñeå chuùng ta caên cöù vaøo ñoù maø caân nhaéc, löïa choïn trang phuïc sao cho phuø hôïp vôùi mình, baïn coù theå phoái hôïp kieåu daùng vôùi maøu saéc, chaát lieäu vaûi vaø voùc daùng cuûa mình. Caàn traùnh nhöõng maøu saéc choùi chang, loøe loeït vaø kieåu daùng laï luøng, kyø dò, vì nhöõng boä quaàn aùo “ñoäc ñaùo” naøy khieán ngöôøi ta troá maét nhìn baïn chöù khoâng ñoùn nhaän baïn, nhaát laø khi baïn ñi xin giaáy tôø hoaëc xin vieäc.

Trang phuïc hôïp thôøi trang nhaát laø boä quaàn aùo caàn thích hôïp vôùi con ngöôøi vaø hoaøn caûnh baïn soáng. Khi baïn ra ñöôøng maø moïi ngöôøi nhìn baïn trìu meán, mæm cöôøi vaø tieáp ñoùn baïn, chính laø nhôø baïn troâng “maùt maét”, giaûn dò, lòch söï, trang nhaõ, maø moät phaàn lôùn nhöõng caù tính ñaùng yeâu ñoù ñöôïc theå hieän qua caùch trang phuïc hôïp thôøi, hôïp caûnh cuûa baïn.

Baøi 8

GIAO ÖÔÙC SINAI: MÖÔØI ÑIEÀU RAÊN Beân kia bôø bieån Ñoû, ñaùm daân Israel chöa heát baøng hoaøng. Moät

laàn nöõa, Ñaáng khôûi xöôùng cuoäc phieâu löu laïi ra tay thaàn löïc cöùu soáng hoï. Theo leänh cuûa Ngaøi, Moâisen ñaõ giô tay leân. Bieån nöôùc meânh moâng töø töø taùch ra môû cho hoï con ñöôøng thoaùt. Vaø cuõng theo leänh cuûa Ngaøi, bieån nöôùc laïi aäp xuoáng, vuøi laáp troïn ñaïo quaân tinh nhueä Ai caäp ñang cuoàn cuoän ñuoåi tôùi beùn goùt. Nieàm vui böøng leân. Hoï nhaûy nhoùt reo hoø möøng Thieân Chuùa. Ngaøi laø Ñöùc Chuùa oai huøng. Ngaøi ñaõ ra tay quyeàn uy giaût thoaùt hoï khoûi kieáp noâ leä ñoïa ñaày. Giôø ñaây hoï coù theå hieân ngang ngaång ñaàu leân nhö nhöõng con ngöôøi töï do.

Tuy nhieân, ñaáy môùi chæ laø khuùc daïo ñaàu huøng traùng cuûa cuoäc phieâu löu vó ñaïi. Qua nhöõng kyø coâng ñaõ laøm, Thieân Chuùa muoán cho bieát ñoâi neùt veà Ngaøi ñeå hoï coù theå tin vaøo Ngaøi maø daùm daán saâu hôn vaøo cuoäc phieâu löu. Hoï coøn phaûi ñi tôùi Sinai (x. Xh 3,12). ÔÛ ñoù, Thieân Chuùa seõ toû cho bieát yù ñònh cuûa Ngaøi (x. Xh 19,3 - 8). Hoï ñöôïc töï do löïa choïn. Vaø hoï ñaõ choïn daán thaân troïn veïn vôùi Thieân Chuùa qua moät cam keát long troïng: Giao öôùc Sinai. Hoï choïn trôû thaønh daân rieâng cuûa Thieân Chuùa. Hoï chaáp nhaän chung hoaø cuoäc soáng vôùi Thieân Chuùa qua vieäc cam keát giöõ moïi khoaûn Giao öôùc laø 10 ñieàu raên maø Thieân Chuùa khaéc ghi treân hai bia ñaù. I. “TA LAØ THIEÂN CHUÙA CUÛA CAÙC NGÖÔI

VAØ CAÙC NGÖÔI LAØ DAÂN RIEÂNG CUÛA TA” Thieân Chuùa ñaõ giaûi phoùng Israel khoûi aùch noâ leä laàm than. Ngaøi

laø Ñaáng luoân giöõ lôøi giao öôùc vôùi Abraham vaø con chaùu oâng (x.Xh 2,24; SGLC 206). Nhöng Thieân Chuùa khoâng döøng ôû ñaây. Ngaøi coøn muoán daãn hoï ñi saâu vaøo con ñöôøng tình yeâu vôùi Ngaøi. Ngaøi laäp giao öôùc vôùi hoï.

Taïi nuùi Sinai, qua Moâisen, Thieân Chuùa ñeà nghò laäp giao öôùc vôùi Israel. Ñeà nghò cuûa Ngaøi aâu yeám töïa lôøi toû tình. Giao öôùc Sinai xuaát

Baøi 8: Giao öôùc Sinai: Möôøi ñieàu raên 49

hieän nhö moät cam keát gaén boù vôùi nhau trong tình yeâu giöõa Thieân Chuùa vaø Israel (x. Hs 2,16.21-22; Ed 16,6-14).

Tröôùc heát, Thieân Chuùa toû cho bieát Ngaøi ñaõ yeâu hoï nhö theá naøo: “Caùc ngöôi thaáy Ta ñaõ xöû vôùi Ai caäp nhö theá naøo, vaø ñaõ mang caùc ngöôi nhö treân caùnh chim baèng maø ñem ñeán vôùi Ta” (Xh 19,4). Taát caû nhöõng gì Thieân Chuùa ñaõ laøm nhö ñeå daãn hoï ñeán vôùi Ngaøi. Tieáp theo Thieân Chuùa vaïch cho hoï thaáy tình yeâu Ngaøi seõ daønh cho hoï ra sao: “Vaäy giôø ñaây, neáu caùc ngöôi thöïc söï nghe tieáng Ta vaø giöõ giao öôùc cuûa Ta, thì giöõa heát moïi daân, caùc ngöôi seõ laø sôû höõu rieâng cuûa Ta... Ta seõ coi caùc ngöôi laø moät vöông quoác tö teá, moät daân thaùnh daønh rieâng cho Ta” (Xh 19,5-6).

Thieân Chuùa ñaõ yeâu Israel moät caùch nhöng khoâng. Tình yeâu cuûa Ngaøi ñaõ bieán hoï töø moät luõ noâ leä thaønh moät daân toäc töï do. Khoâng chæ coù vaäy, tình yeâu cuûa Ngaøi coøn naâng hoï leân, quy tuï hoï laïi chung quanh Ngaøi, bieán hoï thaønh moät daân mang teân cuûa Ngaøi (x. Ñnl 28,10). Quaû thaät, giao öôùc Sinai laø moät hoàng aân Thieân Chuùa ban taëng caùch nhöng khoâng (x. SGLC 218-220; x. Ñnl 4,32-40). II. CAÙC ÑIEÀU KHOAÛN CUÛA GIAO ÖÔÙC: 10 ÑIEÀU RAÊN 1. “Ñaây laø maùu giao öôùc Ñöùc Chuùa ñaõ laäp vôùi anh em, döïa treân nhöõng lôøi naøy” (x. Xh 24,6-8).

Sau khi toaøn daân Israel ñaõ nhaát trí vôùi lôøi ñeà nghò laäp giao öôùc (x.Xh 19,7-8), Thieân Chuùa ñaõ coâng boá 10 ñieàu raên vaø leà luaät nhö caùc ñieàu khoaûn cuûa giao öôùc (x. Xh 20-23). Tieáp theo laø nghi leã kyù keát. Nghi leã naøy goàm vieäc ñoïc saùch giao öôùc (caùc khoaûn giao öôùc) cho toaøn daân nghe vaø hoï ñoàng thanh chaáp nhaän, loàng giöõa vieäc raûy maùu caùc vaät hy teá leân baøn thôø (töôïng tröng cho Thieân Chuùa) vaø treân daân. Keå töø nay, Thieân Chuùa vaø Israel gaén boù maät thieát vôùi nhau nhö cuøng chung moät söï soáng (maùu), moät vaän meänh. 2. Möôøi ñieàu raên: Tình yeâu ñaùp traû tình yeâu (x. Ñnl 10,12-22)

Möôøi ñieàu raên laø “Möôøi Lôøi” do chính Thieân Chuùa phaùn vaø vieát treân hai bia ñaù (x. Xh 20,1; 31,18; Ñnl 4,13; 5,22; 10,4) laø “chöùng thö” (Xh 25,16 ; 32,15-16) cuûa giao öôùc (x. SGLC 2056-2058). Bôûi vaäy,


caùc ñieàu raên chæ coù yù nghóa ñaày ñuû ôû trong giao öôùc (SGLC 2061). Giao öôùc Sinai laø giao öôùc tình yeâu. Thieân Chuùa laø Ñaáng ñaõ yeâu

thöông tröôùc: “Ta laø Ñöùc Chuùa, Thieân Chuùa cuûa ngöôi, Ñaáng ñaõ ñöa ngöôi ra khoûi ñaát Ai caäp, khoûi caûnh noâ leä” (Xh 20,2 ; Ñnl 5,6). Tình yeâu cuûa Thieân Chuùa daønh cho Israel töïa nhö ngöôøi cha ñoái vôùi con mình (x. Hs 11,1). Ngaøi yeâu hoï hôn caû loøng meï thöông con (x. Hs 49,14-15), hôn caû ngöôøi choàng yeâu thöông vôï mình (x. Is 54,5-6; SGLC 219). Ñöùng tröôùc tình yeâu ñoù, moãi ngöôøi ñöôïc môøi goïi ñaùp laïi vôùi caû taám loøng: “Nghe ñaây hôõi Israel! Ñöùc Chuùa, Thieân Chuùa chuùng ta laø Ñöùc Chuùa duy nhaát. Haõy yeâu meán Ñöùc Chuùa, Thieân Chuùa cuûa ngöôi heát daï, heát loøng, heát söùc ngöôi” (Ñnl 6,4-6; x. Ñnl 10,12-13; SGLC 2002-2083).

Yeâu meán Thieân Chuùa heát loøng ñöôïc theå hieän tröôùc heát nôi ba ñieàu raên ñaàu:

- Thôø phöôïng vaø kính meán Thieân Chuùa treân heát moïi söï (x. Xh 20,2-6; Ñnl 6,13; Mt 4,10).

- Troïng kính Thaùnh Danh Thieân Chuùa (x. Xh 20,7; Ñnl 5,11). - Thaùnh hoaù ngaøy cuûa Chuùa (x. Xh 20,8-10).

3. “Neáu Thieân Chuùa ñaõ yeâu thöông chuùng ta nhö theá, chuùng ta cuõng phaûi yeâu thöông nhau” (1 Ga 4,11.19).

Moái lieân heä vôùi Thieân Chuùa khoâng theå taùch rôøi moái lieân heä vôùi tha nhaân, bôûi vì taát caû moïi ngöôøi ñeàu laø hình aûnh cuûa Thieân Chuùa, ñöôïc Thieân Chuùa döïng neân, yeâu thöông, chaêm soùc vaø môøi goïi ñeán chia seû cuoäc soáng haïnh phuùc vôùi Ngaøi. Tình yeâu ñoái vôùi Thieân Chuùa ñöôïc theå hieän cuï theå bôûi tình yeâu ñoái vôùi tha nhaân: “Neáu ai noùi: “Toâi yeâu meán Thieân Chuùa” maø laïi gheùt anh em mình, ngöôøi aáy laø keû noùi doái; vì ai khoâng yeâu thöông ngöôøi anh em maø hoï troâng thaáy, thì khoâng theå yeâu meán Thieân Chuùa maø hoï khoâng troâng thaáy” (1 Ga 4,20). Bôûi vaäy, baûy ñieàu raên tieáp ñoù laø noùi veà tình yeâu ñoái vôùi tha nhaân. Tha nhaân ôû ñaây ñi töø nhöõng ngöôøi ruoät thòt gaàn guõi mình nhaát laø cha meï anh chò em trong nhaø cho ñeán taát caû moïi ngöôøi khoâng tröø ai bôûi vì taát caû moïi ngöôøi ñeàu ñöôïc môøi goïi trôû neân con caùi Thieân Chuùa vaø trôû neân anh em cuûa nhau.

Baøi 8: Giao öôùc Sinai: Möôøi ñieàu raên 51

Yeâu thöông tha nhaân, tröôùc heát laø khoâng laøm haïi ai: “Thaät theá, caùc ñieàu raên nhö: ngöôi khoâng ñöôïc ngoaïi tình, khoâng ñöôïc gieát ngöôøi, khoâng ñöôïc troäm caép, khoâng ñöôïc ham muoán, cuõng nhö caùc ñieàu raên khaùc, ñeàu toùm laïi trong lôøi naøy: Ngöôi phaûi yeâu ñoàng loaïi nhö yeâu chính mình.Ñaõ yeâu thöông thì khoâng laøm haïi ngöôøi ñoàng loaïi...” (Rm 13,9 - 10). Tuy nhieân, yeâu thöông thì khoâng döøng ôû ñoù vì giôùi haïn cuûa tình yeâu laø voâ giôùi haïn (x. Mt 18,21 - 22). Tình yeâu ñoái vôùi tha nhaân phaûi vöôn tôùi möùc kieän toaøn nôi Ñöùc Kitoâ: “Anh em haõy yeâu thöông nhau nhö Thaày ñaõ yeâu thöông anh em. Khoâng ai coù tình thöông lôùn hôn tình thöông cuûa ngöôøi hy sinh maïng soáng cho baïn höõu” (Ga 15,12 - 13).

III. “THÖA THAÀY TOÂI PHAÛI LAØM GÌ...? ” (MT 19,16) Cuoäc ñoái thoaïi cuûa ngöôøi thanh nieân hoâm qua vôùi Chuùa Gieâsu

cuõng laø cuoäc ñoái thoaïi cuûa moãi ngöôøi chuùng ta hoâm nay vôùi Ngaøi. Tröôùc heát, Ngaøi muoán moãi ngöôøi chuùng ta nhìn nhaän raèng chæ coù

mình Thieân Chuùa laø Ñaáng toát laønh, laø Söï Thieän toái cao vaø laø nguoàn maïch söï thieän. Chính Thieân Chuùa laø Ñaáng ñaõ ban caùc ñieàu raên ñeå ta ñöôïc soáng trong tình thaân vôùi Ngaøi. Bôûi vaäy, Chuùa Gieâsu muoán ta giöõ 10 ñieàu raên, ñaëc bieät laø caùc ñieàu raên lieân quan ñeán tình yeâu tha nhaân (x. Mt 19,18-19).

Tieáp theo, Chuùa Gieâsu ñöa ra lôøi môøi goïi: “Neáu anh muoán neân hoaøn thieän, thì haõy baùn taøi saûn cuûa anh, vaø ñem cho ngöôøi ngheøo, anh seõ ñöôïc moät kho taøng treân trôøi. Roài haõy ñeán theo Ta” (Mt 18,21). Chuùa Gieâsu môøi goïi ta haõy böôùc theo Ngaøi, trôû neân moân ñeä cuûa Ngaøi, vì chính Ngaøi laø Thaày cuûa leà luaät vaø laø söï chu toaøn troïn veïn cuûa leà luaät. Chính khi ta böôùc theo Ngaøi, gaén boù vôùi Ngaøi vaø tuaân giöõ caùc giôùi raên cuûa Ngaøi (x. Ga 15,10.12), Chuùa Gieâsu seõ ñích thaân ñeán ôû trong chuùng ta ñeå chuùng ta yeâu meán Cha Ngaøi vaø caùc anh em Ngaøi, cuõng laø Cha vaø anh em cuûa chuùng ta. “Thaày laø caây nho, anh em laø caønh. Ai ôû laïi trong Thaày vaø Thaày ôû laïi trong ngöôøi aáy, thì ngöôøi aáy sinh nhieàu hoa traùi, vì khoâng coù Thaày, anh em chaúng laøm gì ñöôïc” (Ga 15,5).


Lôøi Chuùa: “Ngöôøi phaûi yeâu meán Ñöùc Chuùa, Thieân Chuùa cuûa ngöôi, heát

loøng, heát linh hoàn vaø heát trí khoân ngöôi. Ñoù laø ñieàu raên lôùn nhaát vaø ñieàu raên ñöùng ñaàu. Coøn ñieàu raên thöù hai cuõng gioáng ñieàu raên aáy laø: ngöôi phaûi yeâu ngöôøi thaân caän nhö chính mình. Taát caû luaät Moâisen vaø saùch caùc ngoân söù ñeàu tuøy thuoäc vaøo hai ñieàu raên aáy” (Mt 22,37-40). Caâu hoûi:

1. Taïi sao möôøi ñieàu raên coù giaù trò cho moïi thôøi, moïi nôi? 2. Caùc ñieàu raên lieân quan ñeán Giao öôùc nhö theá naøo?


DAØNH ÖU TIEÂN CHO THIEÂN CHUÙA

Döï traïi bay, ta phaûi luoân saün saøng. Coù leänh laø töùc toác nhoå traïi, xeáp goïn haønh trang vaø laïi leân ñöôøng, khaùm phaù. Cuoäc xuaát haønh cuûa daân Israel laø moät cuoäc traïi bay kyø vó. Coù ñeán caû trieäu traïi sinh, nam vaø nöõ, töø nhöõng cuï oâng cuï baø luï khuï, ñaùm trai treû, thieáu nieân nhi ñoàng, cho ñeán caùc em nhoû coøn beá treân tay. Chöa keå haøng ñaøn haøng luõ chieân cöøu... Ñaùm maây boác leân laø hoï nhoå leàu tieáp tuïc haønh trình, ñaùm maây döøng ñoã hoï laïi caém leàu. Ñieåm cuoái cuøng cuûa hoï seõ laø Ñaát Höùa.

Thaät ra, Thieân Chuùa khoâng chæ höùa cho hoï moät vuøng ñaát maø coøn ban caû moät vuøng trôøi. Vuøng trôøi aáy giôø ñaây hoï ñaõ baét ñaàu ñöôïc höôûng: vuøng trôøi töï do. Töï do thaät laø quyù. Ñeå coù ñöôïc töï do, hoï ñaõ chaáp nhaän traû giaù. Trong nhöõng ngaøy hoï ñaáu tranh, söï aùp böùc ñaõ gia taêng gheâ rôïn: hoï khoâng ñöôïc caáp rôm raï maø vaãn cöù phaûi noäp ñuû soá gaïch, phaûi ñaït ñuùng chæ tieâu. Thieáu moät vieân gaïch laø moät traän ñoøn. Theá nhöng hoï ñaõ caén raêng chòu traän ñeå coù ngaøy ñöôïc hít thôû khoâng khí töï do.

Tuy nhieân, töï do khoâng phaûi laø moät moùn quaø baát ñoäng maø laø moät söï soáng ñeå phaùt trieån, phaûi choïn löïa laïi khoâng ngöøng. Khi ñaõ daøy kinh nghieäm trong cuoäc soáng, ngöôøi ta bieát phaûi choïn ñieàu gì. Vaø moät khi bieát roõ mình ñaõ tin vaøo ai, ngöôøi ta seõ hieåu lyù do naøo khieán mình daùm hy sinh söï soáng.

I. THIEÂN CHUÙA LAØ AI? Tröôùc nhöõng ñoøi hoûi cuûa Moâisen, Pharaon ñaõ gaèn gioïng: - “Giaveâ laø ai maø ta phaûi vaâng theo tieáng Thaàn aáy ñeå cho daân

Israel töï do ra ñi?” Theá nhöng roài, töøng ngaøy, töøng ngaøy, Thieân Chuùa ñaõ thi thoá

quyeàn naêng Ngaøi cho Pharaon thaáy: maùu, löûa, möa ñaù, toái taêm, oân dòch, coân truøng haïi muøa maøng, caùc thieân söù gieát saïch nhöõng ñöùa con ñaàu loøng cuûa ngöôøi Ai caäp... vaø roài quaân ñoäi Pharaon cheát chìm trong loøng


bieån ñang khi daân Israel ñi qua bieån Ñoû khoâng öôùt chaân... Cuoái cuøng thì Pharaon ñaõ phaûi bieát Thieân Chuùa laø ai (Xh 7,8-15,21).

Ñoái vôùi Pharaon vaø daân Ai caäp, Thieân Chuùa laø Ñaáng giaùng hoïa. Coøn ñoái vôùi Moâisen vaø daân Israel, Thieân Chuùa laø Ñaáng giaûi cöùu. Caû hai beân ñeàu nhaän bieát ñoù laø Thieân Chuùa Toái Cao, khoâng ai saùnh ñöôïc.

Theá nhöng loøng ngöôøi mau thay ñoåi bieát bao. Khoâng rieâng Pharaon naêm laàn baûy löôït nuoát lôøi höùa, khinh thöôøng quyeàn naêng Chuùa. Caû daân Israel cuõng chöa ñuû tin vaøo quyeàn naêng aáy. Chæ moät chuùt khoù khaên ñuû cho hoï thôû than, keâu traùch Thieân Chuùa. Coøn Thieân Chuùa thì luoân luoân nhaân töø vaø nhaãn naïi. Ngaøi ñaõ cho daân chuùng ñöôïc aên man na vaø thòt chim cuùt, ñöôïc thaáy nöôùc maën ñaéng bieán thaønh nöôùc ngoït vaø duø laø moät taûng ñaù cuõng coù theå traøo voït caû moät nguoàn suoái leânh laùng (Xh 15,22 - 17,7).

Thieân Chuùa kieân nhaãn vôùi daân Israel ñeå giuùp hoï hieåu raèng Ngaøi laø ngöôøi chuû cuûa thieân nhieân vaø lòch söû. Ngaøi yeâu thöông daân Ngaøi. Trong moïi hoaøn caûnh, Ngaøi luoân yeâu thöông hoï. Duø bao nhieâu trôû ngaïi vaø beá taéc, Ngaøi vaãn coù saün chìa khoùa trong tay ñeå khai thoâng. Mieãn laø ngöôøi ta daùm tin vaøo Ngaøi.

Maø khoâng phaûi chæ coù chuyeän ñôøi xöa! Hoâm nay thì vaãn theá! Thieân Chuùa vaãn haèng yeâu thöông ta. Töø muoân thöôû, Thieân Chuùa ñaõ bieát ñeán ta vaø goïi teân ta. Caùi bieát cuûa Ngaøi laø caùi bieát chan chöùa yeâu thöông, cuûa ngöôøi cha, ngöôøi meï. Ngaøi muoán coù ta ñeå ban cho ta taát caû nhöõng gì Ngaøi coù vaø daãn ta vaøo cuoäc soáng yeâu thöông troøn ñaày haïnh phuùc nôi Ngaøi. Bôûi vaäy, vieäc ta coù maët treân ñôøi naøy khoâng phaûi laø chuyeän tình côø voâ nghóa, nhöng vì ta ñaõ ñöôïc Thieân Chuùa yeâu thöông. Ngaøi muoán coù ta. Ngaøi ñaõ naén ra ta trong loøng meï. Ngaøy qua ngaøy, baøn tay Ngaøi haèng aân caàn chaêm soùc ta. Nhöõng gì ta coù ñaây, töø baûn thaân cho ñeán trí khoân, taøi naêng, baïn beø, maùi aám gia ñình... taát caû ñeàu ñeán töø Thieân Chuùa nhö nhöõng moùn quaø ñaày yeâu thöông ñeå giuùp ta ñaït tôùi Ngaøi laø cuøng ñích haïnh phuùc ñôøi ta. Baøn tay Ngaøi luoân môû ra: “Ñaây Ta ban cho caùc ngöôi moïi thöù...” (Gr 1,5 ; St 2,26 - 29 ; x. SGLC 244. 257. 260. 301. 356 - 358).

Baøi 9: Daønh öu tieân cho Thieân Chuùa 55

Moät Thieân Chuùa nhö theá ñoù, Moät Thieân Chuùa toái cao vaø voâ cuøng yeâu thöông ta, Moät Thieân Chuùa laøm chuû moïi vaän meänh, Moät Thieân Chuùa nhö theá phaûi ñaùng ñöôïc chuùng ta daønh cho choã

ñöùng naøo trong coõi loøng? Saùch Ñeä-nhò-luaät traû lôøi: “Haõy nghe, hôõi Israel, Giaveâ Thieân Chuùa chuùng ta laø Giaveâ ñoäc nhaát. Haõy yeâu meán Giaveâ Thieân Chuùa cuûa ngöôi heát loøng ngöôi, heát linh hoàn ngöôi vaø heát söùc löïc ngöôi” (Ñnl 6,4 - 5). II. QUYEÁT CHOÏN CAÊN BAÛN

Khoâng phaûi boãng döng ngöôøi daân Israel ñöôïc thoâng baùo veà moät söï ñoøi hoûi ñeán theá. Ai trong hoï maø chaúng thuoäc naèm loøng caâu chuyeän toå phuï Abraham hieán teá ngöôøi con duy nhaát laø Isaac? Toå phuï hoï ñaõ choïn toân thôø Thieân Chuùa caùch tuyeät ñoái. Cuï ñaõ xin Thieân Chuùa laøm ngöôøi chuû tuyeät ñoái treân ñôøi cuï, cho neân cuï luoân saün saøng tuaân haønh moïi yù muoán cuûa Ngaøi. Ñoù laø quyeát choïn caên baûn cuûa cuï.

Ñoù cuõng laø quyeát choïn caên baûn cuûa ngöôøi daân Israel. Sau khi nghe Moâisen trình baøy nhöõng ñoøi hoûi cuûa giao öôùc, toaøn daân ñaõ cöông quyeát thöa vaâng: “Taát caû nhöõng gì Giaveâ ñaõ phaùn baûo, chuùng toâi seõ laøm theo” (Xh 19,8). Taát caû, khoâng tröø moät ñieàu naøo. Ñoù cuõng laø ñieàu chính Chuùa Gieâsu seõ nhaéc laïi:

- Cho duø phaûi hy sinh tình gia ñình ruoät thòt: “Keû yeâu cha meï hôn Ta, aét khoâng xöùng vôùi Ta. Keû yeâu con trai con gaùi mình hôn Ta, aét khoâng xöùng vôùi Ta” (Mt 10,37).

- Cho duø phaûi hy sinh baûn thaân: “Neáu ai muoán ñi sau Ta, haõy choái boû chính mình, haõy vaùc laáy khoå giaù cuûa mình moãi ngaøy vaø haõy theo Ta” (Lc 9,23).

Phaàn toâi? Phaàn baïn? Töø ngaøy chuùng ta chòu pheùp röûa toäi, quyeát choïn caên baûn cuûa chuùng ta coù gì khaùc? Theá nhöng ta khoâng theå chæ choïn moät laàn. Cuõng nhö daân Israel, ta caàn phaûi lieân læ laëp laïi lôøi höùa. Caû sau khi ngöôøi ta ñaõ kyù giao öôùc Sinai, caû sau khi chuùng ta ñaõ laõnh nhaän bí tích röûa toäi, caùm doã thôø boø vaøng vaãn luoân chaäp chôøn tröôùc maét (Xh 32,1-29).


Khoâng caàn ñi ñaâu xa. Haõy cöù nhìn quanh baïn xem thöû moïi ngöôøi ñang tìm kieám gì vaø ñang hao phí nhöõng naêng löïc toát ñeïp nhaát cuûa mình cho muïc ñích naøo? Töø saùng ñeán toái, ngöôøi ta lao ñaàu tìm kieám tieàn baïc, thaønh coâng, danh voïng, höôûng thuï, quyeàn löïc! Ngöôøi ta daønh cho vieäc ñoù nhöõng thôøi giôø thuaän lôïi nhaát, nhöõng naêng löïc quyù nhaát: cuûa caûi, trí tueä, tuoåi xuaân, nghò löïc...

Phaûi chaêng khoâng coøn ai tìm kieám söï thieän chæ vì ñoù laø söï thieän? Phaûi chaêng khoâng coù ai daùm ñaàu tö nhöõng taøi nguyeân quyù nhaát ñeå mua saém Nöôùc Trôøi? Khoâng moät ai kieám tìm Thieân Chuùa? Thaät ra con soá ñoù coù veû ít nhöng khoâng thieáu. Nhöõng con ngöôøi quyeát choïn Thieân Chuùa ñaõ coâ ñoïng kinh nghieäm cuûa hoï thaønh nhöõng chaâm ngoân noùng boûng.

Caùc tu só doøng Teân: “Ñeå Thieân Chuùa ñöôïc vinh danh hôn”. Caùc Saleâdieâng Don Bosco: “Xin cho toâi caùc linh hoàn, Bao nhieâu thöù khaùc maát coøn keå chi!”. Caùc ñan só Xitoâ: “Taát caû cho vinh danh Thieân Chuùa”. Caùc ñan só Caùt Minh: “Thieân Chuùa laø taát caû”. Taïi Vieät Nam, ngöôøi ñaàu tieân coâng khai ñoå maùu vì ñaïo Chuùa laø

moät giaùo lyù vieân 19 tuoåi. Khi lieàu lónh choïn maát taát caû ñeå ñöôïc taát caû, anh ñaõ chia seû vôùi ñoàng ñaïo: “Anh chò em thaân meán, Chuùa Gieâsu ñaõ yeâu ta nhö theá, ta haõy laáy tình yeâu ñaùp laïi tình yeâu. Chuùa ñaõ cheát ñeå cöùu ta, ta haõy ñem söï soáng baùo ñeàn söï soáng”. Khoâng chæ rieâng Anreâ Phuù Yeân, ngöôøi giaùo lyù vieân 19 tuoåi. Khoâng chæ rieâng 117 ngöôøi ñaõ ñöôïc tuyeân phong hieån thaùnh. Caû ñeán 130.000, nam nöõ giaø treû, ñaõ kính daâng maùu ñaøo vaø söï soáng ñeå noùi leân quyeát choïn caên baûn cuûa mình: quyeát choïn Thieân Chuùa.

Coøn toâi?


III. TRONG ÑÔØI THÖÔØNG CUÛA TOÂI Moãi saùng thöùc giaác, tai toâi laïi vaêng vaúng lôøi Chuùa: “Tröôùc heát haõy

tìm kieám Nöôùc Thieân Chuùa vaø ñöùc coâng chính cuûa Ngaøi, coøn taát caû nhöõng thöù kia Ngaøi seõ theâm cho” (Mt 6,33).

Toâi khoâng phaûi laø keû ngaát ngaây vôùi nhöõng lyù thuyeát. Toâi ñi treân kinh nghieäm cuûa chính mình. Vôùi nhöõng hy sinh nho nhoû trong cuoäc soáng, toâi ñaõ nghieäm ra raèng Thieân Chuùa khoâng bao giôø chòu thua söï quaûng ñaïi cuûa toâi. Vaø toâi coù theå noùi nhö Phaoloâ: “Nhöõng gì xöa kia toâi cho laø coù lôïi, thì nay, vì Ñöùc Kitoâ, toâi cho laø thieät thoøi. Hôn nöõa, toâi coi taát caû moïi söï laø thieät thoøi, so vôùi moái lôïi tuyeät vôøi laø ñöôïc bieát Ñöùc Kitoâ Gieâsu, Chuùa cuûa toâi. Vì Ngaøi, toâi ñaønh maát heát, vaø toâi coi taát caû nhö ñoà boû, ñeå ñöôïc Ñöùc Kitoâ vaø ñöôïc keát hôïp vôùi Ngaøi” (Pl 3,7-8).

Tröôùc moïi giaèng co cuûa cuoäc soáng, toâi luoân choïn beân Thieân Chuùa ñang chôø ñôïi toâi. Khoâng phaûi toâi chæ chaáp nhaän quyeát choïn caên baûn treân nguyeân taéc, nhöng toâi thaät tình soáng nhö theá caû trong nhöõng ñieàu raát nhoû: moãi cöû chæ, moãi lôøi noùi, moãi hôi thôû, moãi yù nghó ñeàu vì yeâu meán Thieân Chuùa. Toâi ñeå cho Thieân Chuùa chieám ñoaït heát loøng toâi, trí toâi, baän taâm toâi, tình yeâu toâi, nghò löïc toâi.

Toâi doác toaøn löïc cuûa toâi ñeå thöïc hieän nhöõng ñieàu Thieân Chuùa ñoøi hoûi. Cuï theå laø boån phaän phaûi öu tieân hôn baát cöù ñieàu gì khaùc. Trong caùc boån phaän haèng ngaøy, giôø kinh nguyeän gaëp Chuùa phaûi ñöôïc baûo ñaûm tröôùc nhaát:

Duø con voäi vaõ, Duø con ñi ñaâu, Gaëp Chuùa tröôùc ñaõ, Taát caû tính sau.

Coù Chuùa, seõ coù taát caû. Xa Chuùa thì ñöôïc caû theá giôùi cuõng khoâng coù ích gì (x. Lc 9,25).

Khi ñaõ bieát Chuùa ñònh cho toâi laøm gì, toâi daønh nhöõng phöông tieän caàn thieát tuyeät haûo nhaát ñeå thöïc hieän ñieàu aáy.

Toùm laïi, ñeå gaëp gôõ Chuùa laø ñieåm ñeán, toâi phaûi luoân leân ñöôøng


ñuùng theo keá hoaïch cuûa Chuùa. Muïc tieâu laø ñaùp ñeàn tình Chuùa, moïi thöù khaùc laø phöông tieän. Vinh danh Thieân Chuùa laø öôùc mô cho caû moät ñôøi, toâi luoân thao thöùc thöïc hieän. Toâi seõ daønh öu tieân cho Thieân Chuùa trong moïi söï. Nhöõng gì caøng ñöa toâi tôùi gaàn Thieân Chuùa, caøng phaûi ñöôïc öu tieân. Nhöõng gì laøm cho toâi theâm ñeïp loøng Chuùa, toâi nhaát ñònh coi troïng. Bôûi vì, töø khi toâi chöa sinh ra, töø thuôû ñôøi ñôøi, Thieân Chuùa ñaõ yeâu thöông toâi, vaø moãi ngaøy trong ñôøi, toâi ñeàu thuoäc veà Chuùa. Lôøi Chuùa:

Coi ñaây, hoâm nay toâi ñöa ra cho anh em choïn: hoaëc laø ñöôïc soáng, ñöôïc haïnh phuùc, hoaëc laø bò cheát, bò tai hoïa. Hoâm nay toâi truyeàn cho anh em phaûi yeâu meán Ñöùc Chuùa, Thieân Chuùa cuûa anh em, ñi theo ñöôøng loái cuûa Ngaøi, vaø tuaân giöõ caùc meänh leänh, thaùnh chæ, quyeát ñònh cuûa Ngaøi. Hoâm nay, toâi laáy trôøi ñaát laøm chöùng caùo toäi anh em: toâi ñaõ ñöa ra cho anh em choïn ñöôïc soáng hay phaûi cheát, ñöôïc chuùc phuùc hay bò nguyeàn ruûa. Anh em haõy choïn soáng ñeå anh em vaø doøng doõi anh em ñöôïc soáng, nghóa laø haõy yeâu meán Ñöùc Chuùa, Thieân Chuùa cuûa anh em, nghe tieáng Ngaøi vaø gaén boù vôùi Ngaøi, vì nhö theá anh em seõ ñöôïc soáng, soáng laâu maø ôû laïi treân ñaát Ñöùc Chuùa ñaõ theà vôùi cha oâng anh em, laø oâng Abraham, oâng Isaac vaø oâng Giacob, raèng Ngaøi seõ ban cho caùc oâng” (Ñnl 30,15-16a. 19-20) Caâu hoûi:

1. Moãi giaây phuùt ñang troâi qua trong cuoäc soáng, töø bieán coá “tí teïo” trong cuoäc ñôøi, ñeàu laø cô hoäi cho baïn yeâu meán Chuùa. Baïn ñaõ laøm gì vôùi nhöõng cô hoäi ñoù?

2. Vò Thieân Chuùa maø laâu nay baïn vaãn toân thôø vaø saün saøng hy sinh taát caû ñeå ñaït tôùi, thaät ra laø ai? Laø tieàn baïc, laø thaønh coâng, laø chính baûn thaân, hay laø Ñaáng ñang yeâu thöông baïn?

3. Baïn ñang tìm gì? Tìm vinh danh cho Thieân Chuùa hay tìm vinh danh cho baûn thaân baïn?


Döôùi caùi nhìn ñaày yeâu thöông cuûa Ñöùc Gieâsu, moät cuoäc soáng theo caùc giôùi raên trieån nôû nhö moät ñoùa hoa vaø trôû thaønh moät ñôøi soáng yù thöùc veà söï hieán thaân cuûa mình. Tuy tieáng goïi cuûa Thieân Chuùa coù theå ñöôïc thöïc hieän treân nhöõng neûo ñöôøng khaùc nhau, chuùng con cuõng haõy nhôù raèng ñaây laø moät cuoäc phieâu löu saâu xa vaø coù tính thuyeát phuïc hôn, vöôït leân treân moïi cuoäc phieâu löu khaùc.

Cha mong muoán chuùng con “ñaït tôùi moät caùi gì hôn nöõa”. Ñöøng thu heïp nhöõng khaùt voïng cuûa mình, hoaëc teä hôn, laøm chuùng queø quaët ñi baèng söï taàm thöôøng, thoùi aên chôi höôûng thuï hoaëc chæ muoán soáng nöûa vôøi... Chuùng con ñöøng soáng buoâng xuoâi maø haõy naém laáy ñôøi mình trong tay vaø haõy quyeát ñònh laøm cho ñôøi mình thaønh moät kieät taùc!

ÑGH Gioan Phaoloâ II, Noùi vôùi ngöôøi treû hoâm nay. Geânes, 22.09.1985

PHAÀN II

CHINH PHUÏC ÑAÁT HÖÙA

Khi vaøo ñaát Canaan, daân Israel ñöùng tröôùc hai moái hieåm hoïa. Moät maët hoï vöøa phaûi chinh phuïc Canaan, laïi vöøa phaûi lo choáng ñôõ tröôùc söï taán coâng lieân tuïc cuûa caùc daân chung quanh: EÂñoâm, Moâab, Mañian, Amoâri töø huôùng Ñoâng vaø Philitinh töø höôùng Taây. Maët khaùc hoï cuõng luoân bò caùm doã boû giao öôùc vôùi Giaveâ ñeå chaïy theo caùc thaàn cuûa cö daân mieàn naøy. Ñaây chính laø söù maïng cuûa caùc thuû laõnh hay coøn ñöôïc goïi laø caùc thaåm phaùn: hoï vöøa laø ngöôøi cuûng coá loøng trung thaønh vôùi Giaveâ, vöøa laø ngöôøi laõnh ñaïo quaân söï. Thôøi caùc thuû laõnh keùo daøi töø naêm 1200 - 1030. Samuel laø vò thuû laõnh cuoái cuøng. Chính oâng laø nguôøi ñaõ xöùc daàu phong vöông cho Saoleâ, vò vua ñaàu tieân vaø cho Ñavid sau khi Saoleâ bò loaïi vì baát tuaân vôùi Giaveâ.

Saoleâ (1030 - 1010) laø vua ñaàu tieân, thuoäc chi toäc Benjamin. Ñaàu tieân oâng thaéng ngöôøi Amoâri vaø Philitinh nhöng sau laïi thua ngöôøi Philitinh vaø töû traän.


Ñavid (1010 - 970) thuoäc chi toäc Giuña, laø moät vua ñaïo ñöùc coù taøi veà quaân söï laãn chính trò. OÂng coù coâng thoáng nhaát ñaát nöôùc, bình ñònh caùc daân Moâab, Amoâri vaø Philitinh, môû mang bôø coõi taän bieån Ñoû. OÂng ñaõ choïn Gieârusalem laøm thuû ñoâ chính trò vaø toân giaùo. Trieàu ñaïi Ñavid laø moät trieàu ñaïi laãy löøng nhaát trong lòch söû Israel veà moïi maët.

Saloâmon (970 - 931) laø moät vò vua hieàn hoaø, khoân ngoan, loãi laïc nhöng xa hoa. OÂng phaùt trieån ngoaïi giao, thöông maïi, xaây döïng ñeàn thôø Gieârusalem vaø cung vua. Döôùi trieàu Saloâmon, neàn vaên chöông chôùm nôû vôùi caùc loaïi chaâm ngoân vaø söû kyù. Nhöng vì quaù xa hoa neân oâng ñaõ laøm hao toån coâng quyõ, baét daân phaûi söu cao thueá naëng khieán hoï baát maõn daãn ñeán cuoäc noåi loaïn, ly khai sau khi oâng qua ñôøi.

Baøi 10

NHÖÕNG ÑÖÙC TÍNH LAØM NGÖÔØI

Vaøo tôùi ñaát höùa, hai traêm naêm ñaàu, daân Israel chöa toå chöùc thaønh quoác gia quaân chuû. Hoï chæ coù caùc thuû laõnh, coøn goïi laø caùc thaåm phaùn. Vò thuû laõnh cuoái cuøng vaø cuõng laø vò thuû laõnh ñöôïc meán moä nhaát laø ngoân söù Samuel (x. Hc 46,13-20).

Ñeå laøm troøn nhieäm vuï moät thuû laõnh luùc ñoù khoâng phaûi deã. Phaûi laø ngöôøi coù uy, coù duõng, coù taøi, coù ñöùc môùi ñuû söùc laõnh ñaïo moät daân noåi tieáng laø “cöùng ñaàu cöùng coå”. Phaûi laøm sao vöøa coù khaû naêng giuùp daân choáng ngoaïi xaâm, vöøa coù khaû naêng giuùp hoï luoân trung thaønh vôùi giao öôùc, khoâng chaïy theo loái soáng cuûa caùc daân ngoaïi chung quanh. Moät nhieäm vuï ñaày khoù khaên, theá nhöng Samuel ñaõ laøm troøn (x. 1Sm 7,2 - 17). Ñaïo ñöùc, can ñaûm, saùng suoát, thanh lieâm, khieâm toán, ñoù laø nhöõng ñöùc tính noåi baät nôi con ngöôøi cuûa Samuel. Chính nhôø ñoù maø neàn quaân chuû cuûa Israel ñaõ ra ñôøi (x. 1Sm 8,6-22). Tuy nhieân, seõ khoâng coù ñöôïc moät Samuel nhö vaäy neáu ngay töø taám beù oâng ñaõ khoâng bieát chuyeân caàn reøn luyeän baûn thaân. Saùch Samuel ñaõ laøm noåi baät ñieåm ñoù moät caùch yù nhò khi ñang keå veà thôøi nieân thieáu cuûa Samuel, ñaõ xen vaøo moät ñoaïn noùi ñeán ñaùm con hö hoûng cuûa cuï Heâli, ñeå roài trôû laïi keát luaän: “Coøn treû Samuel cöù lôùn leân vaø caøng ñöôïc ñeïp loøng caû Giaveâ laãn ngöôøi ta” (x. 1Sm 2,18-26).

Ñeå soáng cho ra soáng, ñeå trôû thaønh moät con ngöôøi ñaày khí phaùch vaø hieân ngang, tröôûng thaønh veà moïi maët, Samuel vaø bieát bao ngöôøi ñaõ noã löïc. Vaø hoï ñaõ ñaït tôùi ñöôïc. Coøn chuùng ta ñaây, taïi sao khoâng?

I. HAÕY SOÁNG CHO RA NGÖÔØI NEÁU BAÏN MUOÁN SOÁNG CHO RA NGÖÔØI KITOÂ HÖÕU

1. “Nhaân baát nhaân, nhaân tai ! nhaân tai !” Ñaõ laø ngöôøi, ai cuõng phaûi coù nhaân caùch. Nhaân caùch khoâng phaûi

chæ laø thoùi aên neát ôû rieâng cuûa moãi ngöôøi, nhöng quan troïng hôn, coøn laø nhöõng phaåm chaåt vaø phong caùch maø ai cuõng phaûi coù ñeå xöùng ñaùng


ñöôïc goïi laø ngöôøi. Veà ñieàu naøy, cuï Phan Boäi Chaâu ñaõ ñeå laïi cho ta moät caâu ñaùng suy nghó: “Nhaân baát nhaân, nhaân tai! nhaân tai!”, nghóa laø: “Laøm ngöôøi maø chaúng soáng ra ngöôøi, theá coù phaûi laø ngöôøi ñöôïc ö? Theá coù phaûi laø ngöôøi ñöôïc ö? Ñaõ khoâng ra ngöôøi ñöôïc, töùc laø caàm thuù. Caùi toäi voâ nhaân caùch chaúng ñau ñôùn laém hay sao?” (Khoång hoïc ñaêng II, trang 525). 2. Hoïc laøm ngöôøi:

Muoán soáng cho ra ngöôøi ñeå “nhìn leân khoâng hoå vôùi trôøi, ngoù xuoáng khoâng theïn vôùi ñaát”, ta caàn phaûi hoïc laøm ngöôøi. Quaû thöïc, khi sinh ra, tuy ñöôïc goïi laø ngöôøi, nhöng ta chöa “thaønh nhaân”. Ñeå ñöôïc goïi laø “ñaït nhaân”, phaûi goàm veïn toaøn caû boán maët: trí thöùc, ñaïo ñöùc, theå löïc vaø taøi ngheä. Chính vì vaäy môùi caàn coù giaùo duïc. Giaùo laø khai saùng, daïy baûo, duïc laø nuoâi döôõng. Moät neàn giaùo duïc ñaày ñuû phaûi goàm caû trí duïc, ñöùc duïc, theå duïc vaø huaán ngheä. Trong caùc maët treân, ñöùc duïc thöôøng bò coi nheï, theá nhöng noù laïi laø phaàn quan troïng, neáu khoâng noùi laø noøng coát ñeå giuùp ta neân ngöôøi, bôûi vì: “Giaùo duïc maø boû laõng ñöùc duïc, chæ lo thi ñua laáy baèng caáp, thì caøng caát theâm nhieàu tröôøng hoïc bao nhieâu seõ caøng phaûi xaây theâm nhieàu boùt caûnh saùt, toaø aùn, traïi giaùo hoaù nhaø tuø vaø beänh vieän hôn baáy nhieâu” (Feurzinger).

Neáu vieäc trau doài nhaân caùch, taäp luyeän caùc ñöùc tính laøm ngöôøi laø ñieàu thieát yeáu ñoái vôùi moät con ngöôøi bình thöôøng, thì ñoái vôùi Kitoâ höõu chuùng ta noù laïi caøng thieát yeáu hôn. Coâng ñoàng Vaticanoâ II ñaõ khaúng ñònh: “Khoâng coù nhöõng ñöùc tính aáy khoâng theå coù ñôøi soáng Kitoâ höõu ñích thöïc” (TÑ 4). Neáu khoâng coù ñôøi soáng Kitoâ höõu ñích thöïc, chaúng nhöõng ta khoâng öôùp maën ñöôïc traàn gian naøy maø khoâng kheùo coøn “gaây theâm oâ nhieãm moâi sinh” vì trôû thaønh nhöõng taám men oâi, nhöõng ngoïn ñeøn môø! (x. Mt 5,13 - 16; 1Cr 10,31 - 33).

Vaäy ñeå coù theå vöôn tôùi con ngöôøi tröôûng thaønh veà maët nhaân baûn, ta caàn trau doài nhöõng ñöùc tính naøo?

Baøi 10: Nhöõng ñöùc tính laøm ngöôøi 65

II. CAÙC ÑÖÙC TÍNH NHAÂN BAÛN QUAN TROÏNG A. Ñoái vôùi baûn thaân

1. CAÀN: sieâng naêng laøm vieäc vaø laøm ñeán nôi ñeán choán Sieâng naêng chính laø chieác chìa khoùa ñaàu tieân môû ra cho ta caùnh

cöûa töông lai. Coù chaêm chæ hoïc haønh, caàn maãn laøm vieäc, ta môùi hoaøn thieän ñöôïc baûn thaân, ñem laïi cho mình vaø cho xaõ hoäi moät cuoäc soáng xöùng ñaùng laø con ngöôøi, ñoàng thôøi goùp phaàn hoaøn thaønh chöông trình cuûa Thieân Chuùa treân ñôøi ta vaø treân theá giôùi.

Muoán laøm vieäc cho coù keát quaû, caàn suy tính, caàn chuaån bò tröôùc nhöõng gì caàn. Khi ñaõ baét tay vaøo vieäc, caàn taän taâm, taän löïc, nhö theå “Chuùa sinh ra toâi chæ vì moät vieäc toâi ñang laøm maø thoâi. Laøm haún hoi vieäc ñoù xong laø ñuû neân thaùnh!” (ÑGH Gioan 23, Nhaät kyù taâm hoàn, soá 140). Khoâng bao giôø neân yû laïi, laøm bieáng. Khoâng ñeå ngaøy mai vieäc gì coù theå laøm ngay hoâm nay.

2. KIEÄM: tieát ñoä, chöøng möïc (x. SGLC 1809) - Veà tieàn baïc: khoâng buûn xæn nhöng cuõng khoâng “vung tay quaù

traùn”. Taäp soáng giaûn dò, khoâng ñua ñoøi chaïy theo nhöõng nhu caàu giaû taïo. Bieát tieát kieäm vaø gìn giöõ cuûa coâng.

- Veà söùc khoûe: aên uoáng, nghæ ngôi, giaûi trí ñieàu ñoä. Traùnh nhöõng chaát kích thích. Naêng taäp theå duïc ñeå coù “moät ñaàu oùc minh maãn trong moät thaân theå cöôøng traùng”.

- Veà thôøi giôø : quyù troïng thôøi giôø. Luoân ñuùng giôø, ñuùng heïn, giôø naøo vieäc naáy. Caàn xaây döïng cho mình moät neáp soáng coù traät töï, theo moät thôøi khoùa bieåu.

3. LIEÂM: trong saïch, khoâng tham lam. Trong saïch veà tieàn baïc, khoâng tham danh tham lôïi, duø tuùng

thieáu ngheøo ñoùi vaãn khoâng gian tham. Ñaây laø ñöùc tính lieân quan ñeán ñieàu raên 7, 10 vaø tinh thaàn ngheøo khoù cuûa Tin möøng.

4. CHÍNH: ngay thaúng, ñöùng ñaén. Taâm hoàn ngay thaúng, trong saùng vaø ñöùng ñaén. Ñöùc tính naøy lieân

quan ñeán caùc ñieàu raên 6, 8, 9.


Ñieàu khoù khaên nhaát laø soáng ngay thaúng vôùi chính mình. Muoán vaäy, caàn coù can ñaûm ñoái dieän vôùi löông taâm cuûa mình vaø taäp nhaän ñònh söï vieäc, con ngöôøi, döôùi aùnh saùng Tin möøng, theo caùi nhìn cuûa Ñöùc Kitoâ.

Ñeå giöõ taâm hoàn luoân trong saùng, neân taäp soáng döôùi caùi nhìn cuûa Thieân Chuùa, luoân nhôù ñeán phaåm giaù cao quyù cuûa mình vaø laøm moïi vieäc khoâng vì tö lôïi hay tieáng khen, nhöng vì vinh danh cho Thieân Chuùa.

Veà theå chaát: quaàn aùo, toùc tai luoân saïch seõ, giaûn dò, goïn gaøng. Choã ôû, ñoà duøng: saïch seõ, thöù töï, ngaên naép. Giöõ veä sinh nôi coâng coäng, ñöôøng phoá.

5. DUÕNG: duõng caûm, töï chuû, cöông nghò, beàn chí (SGLC 1808) Ñaây laø chieác chìa khoùa thöù hai giuùp ta môû caùnh cöûa töông lai.

Ngöôøi coù ñöùc “duõng” laø ngöôøi coù nghò löïc, bieát laøm chuû chính mình trong moïi tình huoáng, luoân haønh ñoäng theo lyù trí, bieát beàn loøng theo ñuoåi muïc tieâu ñeán cuøng daãu gaëp gian nan thöû thaùch. Muoán taäp ñöùc Duõng, caàn reøn luyeän yù chí. Vieäc gì ñaõ caân nhaéc ñaén ño vaø quyeát ñònh thì cöông quyeát laøm ñeán cuøng. Gaëp khoù khaên, thaát baïi khoâng naûn, chæ coi laø nhöõng dòp trui luyeän theâm baûn thaân. B. Ñoái vôùi ngöôøi

1. NHÂN: yeâu thöông heát moïi ngöôøi Ñöùc Nhaân laø “linh hoàn” cuûa moïi töông quan vôùi ngöôøi khaùc. Taäp

soáng yeâu thöông baèng caùch ñoái xöû nhö ngöôøi baïn toát vôùi moïi ngöôøi quanh mình. Ta muoán ngöôøi khaùc yeâu thöông vaø kính troïng ta theá naøo thì haõy yeâu thöông vaø kính troïng hoï tröôùc nhö vaäy. Tuy nhieân, laø ngöôøi Kitoâ höõu, chuùng ta coøn phaûi taäp yeâu thöông nhö chính Chuùa Gieâsu ñaõ yeâu thöông chuùng ta (x. Ga 15,12 - 13; Gl 2,20).

2. NGHÓA: loøng bieát ôn, gaén boù thuûy chung Laø ngöôøi, ta caàn bieát ñaùp laïi taám loøng yeâu thöông cuûa ngöôøi khaùc

ñoái vôùi mình. Nhöõng ngöôøi maø ta coù boån phaän phaûi ñeàn ôn ñaùp nghóa tröôùc heát laø nhöõng ngöôøi ñaõ coù coâng sinh thaønh ra ta, nuoâi döôõng vaø daïy doã ta, roài ñeán nhöõng ngöôøi baèng caùch naøy hay caùch khaùc ñaõ laøm ôn, giuùp ñôõ ta.

Baøi 10: Nhöõng ñöùc tính laøm ngöôøi 67

3. LEÃ: lòch söï, leã pheùp Leã pheùp hay lòch söï laø nhöõng caùch baøy toû yù kính troïng ñoái vôùi

ngöôøi quanh ta. Noù laø nhöõng quy ñònh giuùp cuoäc soáng giöõa moïi ngöôøi vôùi nhau ñöôïc eâm ñeïp, thaân aùi. Neàn taûng cuûa pheùp lòch söï laø söï coâng baèng vaø ñöùc baùc aùi. Coi thöôøng pheùp lòch söï moät caùch naøo ñoù cuõng laø coi thöôøng ngöôøi khaùc vaø coi thöôøng caû chính mình.

4. TRÍ: khoân ngoan, saùng suoát (SGLC 1806) Ngöôøi coù trí laø ngöôøi bieát: - Thoâng minh khi XEM: chaêm hoïc hoûi, quan saùt (hieáu hoïc, caàu

tieán), bieát heä thoáng hoaù nhöõng gì ñaõ hoïc hoûi, quan saùt (coù traät töï). - Saùng suoát khi XEÙT: bình taâm, khaùch quan, thaän troïng. - Khoân ngoan khi LAØM: coù oùc toå chöùc: tieân lieäu, thöïc teá, laøm vieäc

coù phöông phaùp. Coù oùc saùng kieán: bieát caûi tieán caùch laøm vieäc. Khi laøm vieäc, gaëp nhöõng vieäc khoù khaên hoaëc phöùc taïp, bieát chia chuùng ra nhieàu phaàn nhoû, ñôn giaûn hôn ñeå deã giaûi quyeát.

5. TÍN: giöõ lôøi höùa, ñaùng tin caäy Uy tín laø moät baûo vaät ñaét giaù, chæ coù theå mua saém ñöôïc baèng

chính danh döï cuûa mình. Uy tín laø keát quaû cuûa söï thaønh thaät, taän taâm, tinh thaàn traùch nhieäm vaø loøng chung thuûy. Ñeå coù ñöôïc chöõ Tín vôùi moïi ngöôøi:

- Ñöøng bao giôø bòa ñaët, noùi nhöõng ñieàu sai söï thaät. - Khoâng bao giôø höùa lieàu, höùa suoâng. - Luoân coá gaéng giöõ lôøi höùa baèng moïi caùch, duø coù bò thieät haïi ñeán

maáy cuõng phaûi coá gaéng giöõ lôøi höùa (Tv 14/15,4). III. KIEÂN NHAÃN TÖØNG NGAØY

Ta khoâng theå taäp moïi ñöùc tính trong moät ngaøy, moät thaùng hay moät naêm laø xong, nhöng phaûi chuyeân caàn taäp luyeän haèng ngaøy vaø taäp daàn daàn töøng ñöùc tính moät. Muoán theá, caàn bieát mình phaûi taäp ñöùc tính naøo tröôùc, ñöùc tính naøo sau vaø phaûi taäp nhö theá naøo. Ñeå laøm ñieàu ñoù, ta coù theå döïa vaøo baûng lieät keâ nhöõng taät xaáu ta hay maéc phaûi maø taäp nhöõng ñöùc tính ngöôïc laïi. Muoán thaønh coâng, ta caàn nhôù ba ñieàu sau:


1. Khoâng tham lam oâm ñoàm vaø cuõng khoâng noùng voäi. Thaùnh Phanxicoâ Saleâsioâ ñaõ kieân trì suoát 20 naêm trôøi ñeå taäp tính hieàn laønh. Vaø ngaøi ñaõ thaønh coâng.

2. Xeùt mình haèng ngaøy. Ñaëc bieät trong caùc dòp tónh taâm haèng naêm (muøa Voïng, muøa Chay) neân nhìn laïi toång quaùt. Caàn coù moät quyeån soå ñeå theo doõi. Coù theå ghi nhaät kyù taâm hoàn nhö Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan 23 ñaõ laøm.

3. Khieâm toán, nhaãn naïi, laïc quan vaø caäy troâng vaøo Chuùa. Ñöùc Gieâsu ñaõ laøm göông tröôùc. Ba möôi naêm soáng trong gia ñình Nazareth, Ngaøi cuõng ñaõ töøng noã löïc vöôn leân haèng ngaøy nhö chuùng ta ñeå chuùng ta coù theå baét chöôùc ñöôïc nhö Ngaøi. Lôøi Chuùa:

1. Chuùa phaùn vôùi Gioâsueâ raèng: “Haõy ôû maïnh meõ vaø can ñaûm! Vì chính ngöôi seõ cho daân naøy chieám laøm cô nghieäp ñaát Ta ñaõ theà vôùi toå tieân chuùng laø seõ ban cho chuùng. Haõy ôû maïnh meõ vaø can ñaûm! Ñöøng khieáp vía, ñöøng nhaùt gan, vì Giaveâ Thieân Chuùa cuûa ngöôi ôû vôùi ngöôi baát cöù ngöôi ñi ñaâu” (Gs 1,6.9b)

2. “Coøn Ñöùc Gieâsu cöù taán tôùi theâm veà khoân ngoan, voùc daïng vaø aân suûng tröôùc maët Thieân Chuùa vaø tröôùc maët ngöôøi ta” (Lc 2,52). Caâu hoûi:

1. Hoâm nay baïn quyeát ñònh cho mình ñieàu gì? Baïn thöïc hieän ñieàu ñoù ra sao?

2. Theá naøo laø ngöôøi lòch söï?

Baøi 11

KINH THAÙNH LÔØI CHUÙA LAØ ÑEØN SOI BÖÔÙC CON ÑI

Vôùi giao öôùc Sinai, Israel trôû thaønh daân rieâng cuûa Thieân Chuùa. Hoï chæ coù moät mình Thieân Chuùa laø vua (x. Tl 8,23; 1Sm 8,7; 12,12). Theá nhöng sau khi vaøo ñaát höùa, daàn daàn daân Israel laïi muoán coù vua quan nhö caùc nöôùc xung quanh (x. Tl 8,22;9,1-24; 1Sm 8,5.19 - 20). Laø moät nhaø laõnh ñaïo yeâu nöôùc thöông noøi, Samuel ñaõ laøm theá naøo ñeå coù ñöôïc moät quyeát ñònh saùng suoát, ñem laïi lôïi ích vaø haïnh phuùc thöïc söï cho toaøn daân? OÂng ñaõ chaïy ñeán vôùi Thieân Chuùa vaø laéng nghe lôøi Ngaøi daïy baûo (x 1Sm 8,6.21 - 22).

Laéng nghe tieáng Chuùa, ñoù laø ñieåm son nôi con ngöôøi Samuel. Ngay töø thuôû aáu thô, oâng ñaõ ñeå lôøi Chuùa höôùng daãn oâng trong moïi lôøi noùi vieäc laøm. Nhôø ñoù oâng ñaõ trôû thaønh moät thuû laõnh göông maãu, ñeïp loøng caû Thieân Chuùa laãn toaøn daân (x Hc 46,13).

Thieân Chuùa cuûa Samuel cuõng laø Thieân Chuùa cuûa chuùng ta. Hoâm nay ñaây Ngaøi cuõng ñang aâu yeám ñeán gaëp gôõ vaø ngoû lôøi vôùi moãi ngöôøi chuùng ta qua töøng trang Kinh thaùnh (x. MK 21; SGLC 104) ñeå daãn böôùc chuùng ta treân vaïn neûo ñöôøng ñôøi. Moãi laàn chuùng ta môû Kinh thaùnh ra, vôùi taát caû taám loøng thaønh kính, ta cuøng vôùi Samuel thaân thöa: “Laïy Chuùa, xin haõy phaùn daïy, vì toâi tôù Chuùa ñang laéng tai nghe” (1Sm 3,10).

I. KINH THAÙNH, SAÙCH GHI LÔØI CHUÙA 1. Moät quyeån saùch vöôït treân moïi quyeån saùch

Moät trong nhöõng quyeån saùch luoân coù teân trong danh saùch caùc kyû luïc theá giôùi (guiness), ñoù laø quyeån Kinh thaùnh. Keå töø khi ñöôïc vieát ra cho ñeán nay, Kinh thaùnh vaãn laø quyeån saùch ñöôïc ñoïc, ñöôïc nghieân cöùu, ñöôïc dòch vaø ñöôïc in ra nhieàu nhaát. Hieän nay, soá löôïng Kinh thaùnh ñöôïc in ra vöôït treân hai tæ röôõi quyeån vôùi 314 thöù tieáng khaùc nhau. Bieát bao ngöôøi ñaõ tìm thaáy trong ñoù aùnh saùng cho ñôøi mình. Bieát bao kieät


taùc treân theá giôùi veà vaên chöông, hoäi hoïa, ñieâu khaéc, aâm nhaïc... ñaõ ñöôïc gôïi höùng töø Kinh thaùnh. 2. Taïi sao Kinh thaùnh laïi coù moät giaù trò ñaëc bieät nhö vaäy?

Tröôùc heát, vì Kinh thaùnh laø moät coâng trình vó ñaïi veà vaên hoïc ngheä thuaät do raát nhieàu ngöôøi ñaõ goùp phaàn taïo neân trong suoát hôn 12 theá kyû. Kinh thaùnh khoâng phaûi laø moät cuoán saùch ñôn leû bình thöôøng, nhöng laø caû moät “thö vieän nho nhoû”. “Thö vieän” ñoù goàm 73 cuoán saùch daøi ngaén khaùc nhau, chöùa ñöïng caû moät kho taøng tö töôûng phong phuù vôùi ñuû moïi theå loaïi vaên chöông: töø lòch söû, trieát lyù, luaät phaùp, thö, kòch, truyeän, cho ñeán caùc baûn thaùnh ca, tình ca, ca dao, tuïc ngöõ, chaâm ngoân, caùc lôøi tieân tri, nhöõng taâm tình caàu nguyeän... Ñaây laø moät yeáu toá quan troïng ta caàn ñeå yù khi ñoïc Kinh thaùnh (MK 12; SGLC 110).

Tuy nhieân, giaù trò cuûa Kinh thaùnh khoâng chæ coù chöøng ñoù. Kinh thaùnh khoâng chæ ñôn thuaàn laø lôøi cuûa con ngöôøi, nhöng coøn laø Lôøi cuûa Thieân Chuùa. Ñaây môùi laø baûn chaát ñích thöïc cuûa Kinh thaùnh khieán Kinh thaùnh luoân coù giaù trò cho moïi ngöôøi, moïi thôøi ñaïi. Chính Chuùa Thaùnh Thaàn ñaõ taùc ñoäng vaø soi daãn cho nhöõng ngöôøi Ngaøi choïn, ñeå hoï tuøy theo taøi naêng vaø caùch theá rieâng cuûa mình maø vieát leân nhöõng ñieàu Ngaøi muoán hoï vieát ra vì ôn cöùu ñoä chuùng ta. Theá neân, Kinh thaùnh laø Lôøi cuûa Thieân Chuùa noùi vôùi con ngöôøi baèng ngoân ngöõ loaøi ngöôøi.

Tuy Kinh thaùnh ñöôïc vieát ra bôûi haøng traêm ngöôøi, moãi ngöôøi moät hoaøn caûnh, moät thôøi ñaïi khaùc nhau, nhöng vì ñöôïc Chuùa Thaùnh Thaàn linh höùng, neân taát caû caùc phaàn trong Kinh thaùnh ñeàu lieân ñôùi vaø aên khôùp vôùi nhau chaët cheõ, ñeán noãi “taát caû Kinh thaùnh chæ laø moät cuoán saùch vaø cuoán saùch duy nhaát ñoù chính laø Chuùa Kitoâ, bôûi vì taát caû Kinh thaùnh ñeàu noùi veà Chuùa Kitoâ vaø ñöôïc hoaøn taát nôi Chuùa Kitoâ” (SGLC 134). Vì leõ ñoù, Hoäi thaùnh luoân toân kính Kinh thaùnh nhö chính Thaân Theå Chuùa, nhaát laø trong phuïng vuï thaùnh, Hoäi thaùnh khoâng ngöøng laáy baùnh ban söï soáng töø baøn tieäc Lôøi Chuùa cuõng nhö töø baøn tieäc Mình Chuùa Kitoâ ñeå ban phaùt cho caùc tín höõu. Cuøng vôùi Thaùnh truyeàn, Kinh thaùnh ñaõ vaø ñang ñöôïc Hoäi thaùnh xem nhö laø quy luaät toái cao höôùng daãn ñöùc tin. (MK 21; SGLC 103. 104. 141. 1100. 1184. 1378).

Baøi 11: Kinh thaùnh Lôøi Chuùa laø ñeøn soi böôùc con ñi 71

II. CAÙC SAÙCH TRONG BOÄ KINH THAÙNH Toaøn boä Kinh thaùnh goàm 73 cuoán, chia laøm hai phaàn chính: Cöïu

öôùc vaø Taân öôùc. 1. Cöïu öôùc:

Goàm 46 cuoán saùch, ñöôïc hình thaønh trong khoaûng töø naêm 1200 ñeán naêm 100 tröôùc coâng nguyeân. Caùc saùch Cöïu öôùc haàu heát ñöôïc vieát baèng tieáng Hip-ri, vaø sau naøy ñöôïc moät nhoùm 70 ngöôøi dòch sang tieáng Hy laïp, goïi laø baûn Baûy möôi. Caùc saùch Cöïu öôùc thöôøng ñöôïc phaân chia thaønh 4 loaïi nhö sau:

- 5 cuoán luaät Moâisen (Nguõ kinh): Saùng theá, Xuaát haønh, Leâvi, Daân soá, Ñeä nhò luaät.

- 16 cuoán lòch söû: Gioâsueâ, Thuû laõnh (Thaåm phaùn), Ruùt, Samuel (2), Caùc vua (2), Söû bieân nieân (2), Esdra, Neâheâmia, Toâbia, Juditha, EÂther, Maccabeâoââ (2).

- 7 cuoán thi phuù (cuõng goïi laø giaùo huaán hoaëc khoân ngoan): Gioùp, Thaùnh vònh, Chaâm ngoân, Giaûng vieân, Dieãm ca, Khoân ngoan, Huaán ca.

- 18 cuoán ngoân söù: Isaia, Gieâreâmia, Aica, Baruùc, EÂzeâchiel, Ñaniel, OÂseâ, Gioen, Amos, OÂvañia, Giona, Micha, Nahum, Habacuc, Soâphoânia, Khacgai, Zacaria, Malakia.

Noäi dung Cöïu öôùc noùi veà lôøi höùa cöùu ñoä cuûa Thieân Chuùa vaø nhöõng gì Ngaøi ñaõ thöïc hieän trong lòch söû daân Do thaùi ñeå doïn ñöôøng cho Ñaáng Cöùu Theá ra ñôøi. Qua caùc saùch Cöïu öôùc ta bieát ñöôïc Thieân Chuùa laø Ai vaø con ngöôøi laø ai, ñoàng thôøi ta cuõng thaáy ñöôïc ñöôøng loái giaùo duïc ñaày nhaân haäu vaø khoân ngoan cuûa Thieân Chuùa ñoái vôùi con ngöôøi. Beân caïnh ñoù, ta coøn gaëp ñöôïc caû moät kho taøng kinh nghieäm phong phuù veà cuoäc soáng. Khi ñoïc Cöïu öôùc, ta caàn ñoïc döôùi aùnh saùng cuûa Taân öôùc bôûi vì: “Taân öôùc ñöôïc tieàm aån trong Cöïu öôùc vaø Cöïu öôùc trôû neân saùng toû trong Taân öôùc” (x. MK 14 - 16; SGLC 122. 128 - 130.702).

Caùc saùch Cöïu öôùc luoân ñöôïc Hoäi thaùnh traân troïng vaø ñoïc trong phuïng vuï. Caùc baøi ñoïc I trong thaùnh leã haàu heát ñöôïc trích töø caùc saùch Cöïu öôùc. Rieâng caùc Thaùnh vònh, Hoäi thaùnh coi ñoù laø thaønh phaàn chuû


yeáu trong lôøi caàu nguyeän chính thöùc cuûa mình (ñaùp ca trong thaùnh leã, caùc giôø kinh phuïng vuï). 2. Taân öôùc:

Goàm 27 cuoán, do caùc toâng ñoà hoaëc coäng söï vieân cuûa caùc ngaøi vieát ra. Taát caû caùc saùch Taân öôùc ñeàu ñöôïc vieát baèng tieáng Hy laïp vaø ñöôïc

thaønh hình trong nöûa sau cuûa theá kyû thöù nhaát. Caùc saùch Taân öôùc goàm coù: - 4 saùch Tin möøng (Phuùc aâm): do caùc thaùnh Mattheâoâ, Marcoâ,

Luca vaø Gioan ghi cheùp. - Saùch Coâng vuï toâng ñoà. - 14 thö cuûa thaùnh Phaoloâ göûi cho caùc giaùo ñoaøn taïi Roâma,

Coârinthoâ (2), Galata, EÂpheâsoâ, Philippheâ, Coâloâsseâ, Thessaloânica (2), cho oâng Timoâtheâoâ (2), oâng Titoâ, oâng Phileâmon vaø thö göûi tín höõu Do thaùi.

- 7 thö chung: thö cuûa thaùnh Giacoâbeâ, thaùnh Pheâroâ (2), thaùnh Gioan (3), thaùnh Giuña.

- Saùch Khaûi huyeàn. Trong toaøn boä Kinh thaùnh, Taân öôùc laø nhöõng saùch quyù nhaát. Taân

öôùc cho ta bieát Thieân Chuùa ñaõ thöïc hieän lôøi höùa cöùu ñoä loaøi ngöôøi chuùng ta nhö theá naøo nôi Ñöùc Gieâsu Kitoâ. Taân öôùc coøn cho ta bieát veà Hoäi thaùnh: nhöõng böôùc khôûi ñaàu, söï phaùt trieån kyø dieäu vaø söï keát thuùc ñaày vinh quang cuûa Hoäi thaùnh trong töông lai.

Trung taâm ñieåm cuûa Taân öôùc cuõng nhö cuûa toaøn boä Kinh thaùnh laø 4 saùch Tin möøng vì 4 saùch naøy tröïc tieáp cho ta bieát veà cuoäc ñôøi vaø caùc lôøi giaùo huaán cuûa Ñöùc Gieâsu Kitoâ. Ngaøi laø Con Moät cuûa Thieân Chuùa ñaõ laøm ngöôøi ñeå cöùu ñoä loaøi ngöôøi chuùng ta, ñeå toû cho ta bieát tình yeâu cuûa Chuùa Cha vaø ñeå trôû neân khuoân maãu cho chuùng ta noi theo maø soáng xöùng ñaùng laø con caùi Thieân Chuùa vaø laø anh em cuûa nhau (SGLC 124-126). Trong thaùnh leã, baøi Tin möøng ñöôïc ñaëc bieät ñeà cao. Chæ coù linh muïc hoaëc phoù teá môùi ñöôïc ñöùng ra coâng boá baøi Tin möøng. Phaàn giaùo daân, taát caû ñeàu ñöùng daäy tung hoâ vaø cung kính laéng nghe vì chính Ñöùc Kitoâ ñang hieän dieän vaø noùi vôùi ta qua baøi Tin möøng (x Quy cheá toång quaùt saùch leã Roâma 33-35).

Baøi 11: Kinh thaùnh Lôøi Chuùa laø ñeøn soi böôùc con ñi 73

III. ÑOÏC KINH THAÙNH “Haõy naêng ñoïc Kinh thaùnh”, ñoù laø lôøi cuûa caùc nghò phuï Coâng

ñoàng Vaticanoâ II thieát tha nhaén nhuû moïi Kitoâ höõu (x MK 25; SGLC 131-133). Thaùnh Coâng ñoàng laëp laïi lôøi thaùnh Gieâroânimoâ, vò thaùnh noåi tieáng veà loøng yeâu meán Kinh thaùnh: “Khoâng bieát Kinh thaùnh laø khoâng bieát Chuùa Kitoâ”. 1. Neân coù moät quyeån Kinh thaùnh cho mình

Ñeå tieáp xuùc vôùi chính baûn vaên Kinh thaùnh nhö Coâng ñoàng mong öôùc, tröôùc heát ta caàn coù moät quyeån Kinh thaùnh troïn boä hoaëc ít ra laø quyeån Taân öôùc cho rieâng mình. Neáu coù ñieàu kieän, neân choïn nhöõng quyeån coù in nhöõng phaàn daãn nhaäp vaø chuù thích (x. MK 25,6) vì nhöõng phaàn naøy seõ giuùp cho ta raát nhieàu khi ñoïc vaø hoïc hoûi Kinh thaùnh. Ñoïc Kinh thaùnh qua caùc baûn tieáng Anh hoaëc Phaùp cuõng laø moät ñieàu thích thuù cho caùc baïn ñang hoïc sinh ngöõ. Ñaây laø moät caùch raát toát vöøa ñeå trau doài theâm sinh ngöõ, vöøa ñeå nhôù caùc caâu Kinh thaùnh hôn. 2. Ñoïc theo moät lòch trình

Haèng ngaøy neân daønh ít phuùt ñeå ñoïc Kinh thaùnh vaø ñoïc theo moät lòch trình:

- Hoaëc theo nieân lòch phuïng vuï ñöôïc ghi trong lòch coâng giaùo (caùc baøi ñoïc cuûa thaùnh leã moãi ngaøy).

- Hoaëc theo tuaàn töï caùc saùch trong quyeån Kinh thaùnh. Khi ñoïc ñeán saùch naøo, neân coi phaàn daãn nhaäp cuûa saùch ñoù tröôùc. 3. Taän duïng moïi cô hoäi ñeå hoïc hoûi theâm veà Kinh thaùnh

Coù nhieàu caùch ñeå hoïc hoûi theâm veà Kinh thaùnh: qua lôøi giaûng cuûa linh muïc trong thaùnh leã, qua caùc lôùp hoïc hoûi veà Kinh thaùnh, qua ñaøi, qua caùc saùch, baùo, phim aûnh veà Kinh thaùnh hoaëc qua caùc buoåi chia seû Lôøi Chuùa vôùi nhau. Tìm hieåu “Nhöõng chuû ñeà lôùn trong Kinh thaùnh” (phaàn phuï tröông 3 cuûa quyeån Taân öôùc, baûn dòch cuûa Nhoùm phieân dòch Caùc giôø kinh phuïng vuï, aán haønh naêm 1994) cuõng laø moät caùch toát ñeå hieåu bieát hôn veà Kinh thaùnh.


4. Chuù troïng ñaëc bieät ñeán caùc saùch Tin möøng Ñeå ñaøo saâu moät ñoaïn Tin möøng, ta neân laàn löôït: - Tìm yù chính cuûa baûn vaên. Ñeå deã tìm yù chính, ta coù theå döïa vaøo

tieâu ñeà in ñaäm tröôùc moãi ñoaïn. - Tìm daøn baøi cuûa baûn vaên. Nhöõng caâu hoaëc chöõ naøo quan troïng,

ta neân gaïch döôùi vaø tìm hieåu theâm baèng caùch so saùnh vôùi nhöõng ñoaïn, nhöõng caâu Kinh thaùnh khaùc song song (döïa vaøo ghi chuù ôû döôùi vaø nhöõng quy chieáu ôû beân leà).

- Ñaøo saâu baûn vaên hôn: ñoaïn Tin möøng ñeà caäp ñeán söï kieän naøo? (pheùp laï, baøi giaûng, cuoäc tranh luaän...). Söï vieäc xaûy ra ôû ñaâu, vaøo luùc naøo? Ñoaïn Tin möøng cho ta bieát gì veà Chuùa Gieâsu? (Ngaøi noùi gì, laøm gì?...). Thaùi ñoä, phaûn öùng cuûa caùc nhaân vaät khaùc theá naøo?

- Kieåm ñieåm ñôøi soáng döôùi aùnh saùng ñoaïn Tin möøng vöøa ñaøo saâu. Ñoaïn Tin möøng coù yù nghóa gì vôùi baûn thaân toâi luùc naøy? Toâi caàn phaûi bieán ñoåi neân gioáng Chuùa Gieâsu hôn nhö theá naøo?

- Daønh ra ít phuùt thinh laëng vaø caàu nguyeän ñeå cho Lôøi Chuùa thaám vaøo loøng. Ghi nhôù caâu Tin möøng chính ñeå soáng caû ngaøy. Lôøi Chuùa:

Gioâsueâ noùi vôùi daân: “Caùc ngöôi cam ñoan vôùi mình, laø caùc ngöôi ñaõ choïn laáy Giaveâ ñeå phuïng thôø Ngaøi!”. Vaäy ngaøy aáy Gioâsueâ ñaõ keát Giao öôùc cho daân, ra phaùn quyeát vaø luaät ñieàu cho hoï ôû Sikem. Gioâsueâ ñaõ sao laïi caùc lôøi aáy trong saùch Luaät cuûa Thieân Chuùa (Gs 24,22.25 - 26b). Caâu hoûi:

1.“Lôøi Chuùa laø ngoïn ñeøn soi cho con böôùc Laø aùnh saùng chæ ñöôøng con ñi” (Tv 119/118,105) Caâu Thaùnh vònh ñoù coù yù nghóa gì vôùi baïn khoâng? 2. Baïn laøm theá naøo ñeå coù theå hieåu vaø soáng Lôøi Chuùa cuûa thaùnh

leã chuùa nhaät haèng tuaàn? 3. Gia ñình baïn coù bao giôø ñoïc Kinh thaùnh trong giôø kinh toái

khoâng?

Baøi 12

Böôùc ñöôøng taâm linh 3

TRUNG THAØNH VÔÙI GIAO ÖÔÙC

Thôøi kyø caùc vò thaåm phaùn (coøn goïi laø caùc vò thuû laõnh) keùo daøi 200 naêm. Moãi chi toäc soáng treân phaàn ñaát ñaõ nhaän ñöôïc. Hoï soáng hoàn nhieân theo kieåu caùc boä laïc lieân keát vôùi nhau. Khoâng vua, khoâng quan, khoâng haønh chaùnh, khoâng quaân ñoäi. Chính Thieân Chuùa höôùng daãn daân Ngaøi cho neân lòch söû goïi ñaây laø thôøi kyø thaàn chuû. Khoâng phaûi quaân chuû hay daân chuû, khoâng phaûi vua ñöùng ñaàu hay daân laøm chuû maø chính Thieân Chuùa tröïc tieáp laõnh ñaïo. Moãi khi coù vieäc gì caàn ñieàu ñoäng daân chuùng, Thieân Chuùa choïn moät vò thuû laõnh ñeå lo cho daân.

Thieân Chuùa duøng hình thöùc aáy ñeå giuùp daân Israel thaám nhuaàn yù nghóa cuûa giao öôùc: Thieân Chuùa ñaõ choïn Israel laøm daân toäc cuûa Ngaøi. Hoï thuoäc veà Ngaøi, chính Ngaøi ñích thaân lo cho hoï, chính Ngaøi laø chuû hoï. Ñaây cuõng laø giai ñoaïn giuùp daân Israel hoïc bieát nhöõng ñoøi hoûi cuûa giao öôùc, hoïc bieát phaûi trung thaønh vôùi giao öôùc nhö theá naøo.

I. TRUNG THAØNH MOÃI NGAØY Baøi hoïc cuûa thôøi caùc thaåm phaùn raát ñôn giaûn: moãi laàn con caùi

Israel laøm söï döõ tröôùc maét Thieân Chuùa, Ngaøi laïi phoù maëc hoï cho keû thuø quaáy nhieãu. Roài con caùi Israel hoái haän keâu leân Thieân Chuùa, Ngaøi laïi giaûi cöùu hoï (Tl 3,7-9; 3,12.15; 4,1-3; 6,1.7-8; 10,6-7.10; 13,1).

Thieân Chuùa trung thaønh nhöng daân Israel baát trung: Thieân Chuùa gôûi thöû thaùch.

Thieân Chuùa caûnh caùo baèng thöû thaùch vaø Israel trôû laïi: Thieân Chuùa giaûi cöùu.

Trong ñôøi soáng caùc con caùi Chuùa, nhöõng ngöôøi ñaõ ñöôïc taùi sinh nôi giao öôùc bí tích röûa toäi, nhieàu khi Thieân Chuùa cuõng buoäc loøng phaûi giaùo duïc baèng caùch aáy. Raát nhieàu tröôøng hôïp, thöû thaùch beân ngoaøi hoaëc beân trong chæ laø haäu quaû cuûa vieäc chuùng ta xa lìa Thieân Chuùa. Cuõng coù


nhöõng thöû thaùch mang yù nghóa giaùo duïc cao hôn, ta seõ hoïc veà sau, nhöng caùch chung, moãi laàn gaëp thöû thaùch, tröôùc heát chuùng ta caàn khieâm nhöôøng töï hoûi: Phaûi chaêng chính vì loãi cuûa toâi? Toâi phaûi chòu traùch nhieäm veà vuï naøy nhö theá naøo?

Khoâng phaûi boãng döng maø daân Israel xa lìa Thieân Chuùa. Söï phaûn boäi lôùn deät daàn daàn baèng nhöõng phaûn boäi nhoû. Töø choã khinh thöôøng nhöõng ñieàu nhoû, daàn daàn ngöôøi ta maéc phaûi nhöõng laàm loãi lôùn vaø xa caùch Thieân Chuùa vôøi vôïi.

Söùc maïnh cuûa Samson keát baèng nhöõng sôïi toùc nhoû. Khi oâng khoâng bieát giöõ nhöõng sôïi toùc nhoû aáy, ñeå cho ngöôøi ta caét ñi töøng sôïi moät, cuoái cuøng söùc maïnh voâ ñòch cuûa oâng bieán maát.

Moãi laàn thieáu quaûng ñaïi vôùi Chuùa trong moät ñieàu nhoû, ngöôøi ta töï nhuû: “Moät chuùt xíu coù sao ñaâu!”. Theá nhöng caùi chuùt xíu aáy laïi laø moät ñieåm xuaát phaùt, moät haït caûi seõ naåy nôû thaønh moät caây cao lôùn. Chæ caàn ôû ñaây leäch moät ly, ôû ñaèng kia seõ laïc ñi moät daëm.

Trung thaønh vôùi Thieân Chuùa laø trung thaønh töøng ngaøy, töøng giôø, trong töøng vieäc nhoû. Quaûng ñaïi vôùi Chuùa trong moïi vieäc thöôøng ngaøy, ta seõ daàn daàn lôùn leân trong Chuùa, nhö Samuel: “Samuel ñaõ lôùn leân vaø Giaveâ ôû vôùi caäu. Ngaøi khoâng ñeå rôi xuoáng ñaát moät lôøi naøo Ngaøi ñaõ phaùn vôùi caäu” (1Sm 3,19).

Ñi vaøo thöïc haønh, ta caàn kieåm ñieåm ñôøi soáng haèng ngaøy.

II. THÖÏC TAÄP Toäi loãi phaûi döùt khoaùt ngay khoâng chaàn chöø, coøn caùc ñöùc tính toát

phaûi taäp daàn moãi ngaøy. Ñeå baét tay vaøo vieäc taäp luyeän naøy, môøi baïn caàm buùt leân laøm ngay hai baûn theo doõi sau ñaây vaø kieåm ñieåm kyõ moãi toái. 1. Khung ñôøi soáng

Baïn thöû lieät keâ leân giaáy nhöõng ñieàu thuoäc boån phaän haèng ngaøy cuûa baïn. Tröôùc heát laø caàu nguyeän saùng toái. Ñoù laø boån phaän ñaàu tieân, boån phaän ñöông nhieân cuûa moät thuï taïo phaûi thôø phöôïng Ñaáng Taïo Hoaù.Theá maø nhieàu khi ta queân khoâng nghó tôùi. Ta bieát ôn cha meï, oâng baø, thaày coâ. Ta bieát ôn ngöôøi döng nöôùc laõ. Moät ai ñoù khoâng quen bieát,

Baøi 12: Trung thaønh vôùi giao öôùc 77

xöû toát vôùi ta ñoâi ñieàu, ta aùy naùy khoâng bieát laøm gì ñeå ñaùp laïi, taâm tình bieát ôn nhö theå cöù “canh caùnh beân loøng”... Trong khi ñoù, coù Ñaáng yeâu thöông ta haèng ngaøy, haèng giaây phuùt, yeâu thöông ta töø ñôøi ñôøi vaø ñang ban cho ta moïi thöù, ban cho ta caû ñeán oâng baø, cha meï, thaày coâ vaø moïi aân nhaân treân ñôøi naøy... Theá maø ta laïi khoâng ñeå yù tôùi Ñaáng aáy...

Roài caùc boån phaän khaùc: tham döï thaùnh leã, xem laïi baøi hoïc thaät kyõ, laøm baøi, tìm hieåu baøi hoïc ngaøy mai, hoïc theâm, giuùp vieäc nhaø...

Baïn laáy moät trang trong soå noäi taâm vaø gaïch oâ nhö sau:

Chuùa nhaät

Thöù hai

Thöù ba

Thöù tö

Thöù naêm

Thöù saùu

Thöù baûy

Caàu nguyeän ñaàu ngaøy

Thaùnh leã Xem laïi baøi Laøm baøi Doïn baøi Hoïc theâm Giuùp vieäc nhaø

Xeùt mình rieâng

Caàu nguyeän cuoái ngaøy

2. Xeùt mình rieâng Ñöùc Khoång töû moãi ngaøy xeùt mình ba laàn. Moät toång thoáng Myõ noåi tieáng laø oâng Benjamin Franklin töï luyeän

baèng caùch ghi treân moät trang soå 13 ñöùc tính caàn taäp vaø moãi ngaøy ñeàu kieåm tra cho ñieåm vieäc luyeän taäp töøng ñöùc tính.

Baïn coù theå theo caùch cuûa Franklin maø cuõng coù theå theo caùch ñôn


giaûn cuûa thaùnh Inhaxioâ Loyoâla: moät ñieàu thoâi. Ñieàu naøo? Baïn nhôù 7 moái toäi ñaàu trong kinh “Caûi toäi baûy moái coù baûy ñöùc” chöù? Kieâu ngaïo, haø tieän, meâ taø daâm, noùng giaän, meâ aên uoáng, ghen gheùt, löôøi bieáng. Neáu xeùt mình theo 10 ñieàu raên, ñoâi khi chaúng thaáy mình coù toäi gì caû, nhöng neáu xeùt theo 7 moái toäi ñaàu, bao giôø chuùng ta cuõng thaáy mình ñaày toäi loãi vaø khuyeát ñieåm.

Nhöõng moái toäi ñaàu aáy raát nguy hieåm. Khi moät moái toäi ñaàu laán löôùt ñöôïc ai, noù seõ chi phoái ngöôøi aáy töø trong tö töôûng, lôøi noùi ñeán haønh ñoäng. Ví duïï: söï löôøi bieáng khieán ngöôøi ta löôøi bieáng khoâng hoïc baøi, ñi hoïc veà vaát caëp saùch quaàn aùo böøa baõi loän xoän, noùi naêng thieáu suy nghó...

Moät trong baûy moái toäi ñaàu aáy ñang laø ñieàu ñaùng ngaïi nhaát trong giai ñoaïn naøy cuûa ñôøi baïn. Ñieàu gì? Ñeå yù, baïn seõ thaáy noù coù maët trong caùch suy nghó, caùch noùi, caùc phaûn öùng raát nhoû cuûa baïn. Nhaän ra ñöôïc ñieàu ñoù roài, baïn coù theå laøm baûn theo doõi ñeå töï vaán xem moãi ngaøy, buoåi saùng roài buoåi chieàu, mình ñaõ chieàu theo söï thuùc ñaåy cuûa noù maáy laàn. Baïn laáy moät trang khaùc cuûa soå noäi taâm vaø gaïch oâ nhö sau: Saùng Chieàu Chuùa nhaät Thöù hai Thöù ba Thöù tö Thöù naêm Thöù saùu Thöù baûy

3. Moãi toái Moãi toái baïn seõ môû soå noäi taâm vaø ghi vaøo caû hai baûn theo doõi. Toâi

daùm cam ñoan raèng sau 3 thaùng baïn seõ khaù haún. Theá nhöng ñöøng boû dôû coâng trình sau khi ñaõ baét ñaàu ñöôïc 3 thaùng ñaáy nheù.

Baèng nhöõng ñieàu nhoû, baïn seõ thaéng ñöôïc nhöõng ñieàu khoù nhaát nhö Ñavid thaéng Goâliaùt vôùi chieác naù treû con. Baïn haõy trung thaønh vôùi Chuùa trong ñieàu nhoû, trong hieän taïi, roài trong töông lai chính Chuùa seõ trung thaønh thay cho baïn. Meán chuùc baïn trung thaønh vôùi giao öôùc, moãi ngaøy.

Baøi 12: Trung thaønh vôùi giao öôùc 79

Lôøi Chuùa: Ñöùc Chuùa ñeán, ñöùng ñoù vaø goïi nhö nhöõng laàn tröôùc: “Samuel!

Samuel!”. Samuel thöa: “Xin Ngaøi phaùn, vì toâi tôù Ngaøi ñang laéng nghe”.

Samuel lôùn leân. Ñöùc Chuùa ôû vôùi caäu vaø Ngaøi khoâng ñeå cho moät lôøi naøo cuûa Ngaøi ra voâ hieäu. (1Sm 3,10.19) Caâu hoûi:

1. Baïn haõy keå veà moät ngöôøi ñaõ coá gaéng luyeän tính toát haèng ngaøy. 2. Soå noäi taâm laø gì? Baïn ghi cheùp nhöõng gì? Ghi cheùp luùc naøo? 3. Giaûi thích caùc nhaân ñöùc vaø taät xaáu trong kinh “Caûi toäi baûy moái coù

baûy ñöùc”.

Baøi 13

SOÁNG TÌNH BAÏN Tuoåi treû laø tuoåi cuûa tình baïn. Hoïc haønh, laøm vieäc, vui chôi, ta

ñeàu muoán coù baïn. “Buoân coù baïn, baùn coù phöôøng”. Baïn beø laø höông vò cuûa cuoäc soáng. Baïn beø san seû vôùi ta nieàm vui, noãi buoàn, caû nhöõng taâm tö thaàm kín. Baïn beø coøn goùp phaàn taïo neân con ngöôøi cuûa ta, nhaân caùch cuûa ta vaø caû höôùng ñi töông lai cuûa ta. Saùch Samuel ñaõ ñeå laïi cho ta nhöõng trang tuyeät vôøi veà tình baïn giöõa Ñavid vaø Gioânathan. Caû hai ñeàu tuoåi treû taøi cao. Moät ngöôøi laø hoaøng töû, con vua Saoleâ. Moät ngöôøi laø anh huøng aùo vaûi, laãy löøng trong cuoäc chieán thaéng teân khoång loà Goâliaùt. Tình baïn giöõa hai ngöôøi boäc phaùt töï nhieân ngay laàn ñaàu gaëp gôõ (x. 1Sm 18,1 - 4), gaén boù keo sôn trong soùng gioù hoaïn naïn (x. 1Sm 19, 1- 7.20,1-42), thaém thieát cho ñeán cheát (2Sm 1,5 - 27), vaø coøn ñöôïc nhôù ñeán maõi caû nôi con chaùu (x. 2Sm 9,1; 21,7).

Tuoåi treû chuùng ta ñaày nhöõng öôùc mô soáng ñeïp. Ñeïp trong tình yeâu nhö Roâmeâoâ vaø Giulieùt. Ñeïp trong tình baïn nhö boä ba Löu Bò, Quan Coâng vaø Tröông Phi, nhö Löu Bình vaø Döông Leã. Ngöôøi baïn toát saùnh nhö kho taøng voâ giaù (x. Hc 6,14-15), nhö vieân ngoïc giöõa ñôøi. Theá nhöng laøm sao ñeå coù ñöôïc ngoïc thaät thay vì soûi ñaù? Vaø laøm sao ñeå chính mình trôû neân vieân ngoïc laáp laùnh giöõa muoân vì sao, nhö moät Ñavid, moät Gioânathan?

I. BAÏN BEØ VAØ CUOÄC SOÁNG 1. Baïn beø laø moät nhu caàu cuûa cuoäc soáng

Moät trong nhöõng hình phaït naëng nhaát trong nhaø tuø laø bieät giam döôùi haàm toái. Nhieàu ngöôøi ñaõ hoaù ñieân vì khoâng chòu noåi söï coâ ñôn cuøng cöïc. Truyeän Roâbinson cho ta thaám thía ñieàu ñoù. Haún oâng ñaõ cheát daàn cheát moøn töø laâu treân hoang ñaûo neáu oâng ñaõ khoâng nuoâi nieàm hy voïng moät ngaøy naøo ñoù seõ trôû veà ñöôïc queâ höông, gaëp laïi nhöõng ngöôøi thaân yeâu. Nuï cöôøi sau bao nhieâu naêm môùi trôû laïi treân moâi khi oâng coù ñöôïc anh da ñen “Friday” (thöù saùu) ñeå baàu baïn. Quaû thöïc con ngöôøi

Baøi 13: Soáng tình baïn 81

chuùng ta sinh ra khoâng phaûi ñeå soáng leû loi coâ ñoäc moät mình (x. St 2,18 - 20). Taùc giaû baøi thô “Queâ höông” ñaõ ví “queâ höông laø chuøm kheá ngoït”. Nhöng chuøm kheá aáy chæ ngoït khi coù ai ñoù cuøng ta tranh leo, giaønh aên trong tieáng cöôøi gioøn giaõ! AÂu ñoù cuõng laø taâm tình cuûa cuï Nguyeãn Khuyeán khi nghe tin cuï Döông Khueâ, ngöôøi baïn chí thaân cuûa mình khoâng coøn:

“Röôïu ngon khoâng coù baïn hieàn Khoâng mua, khoâng phaûi khoâng tieàn khoâng mua. Thô muoán vieát, ñaén ño chaúng vieát Vieát ñöa ai, ai bieát maø ñöa?” (Khoùc Döông Khueâ)

2- Baïn cuõng coù nhieàu thöù baïn Treû coù baïn treû, giaø coù baïn giaø. Thôøi ñi hoïc, ta coù baïn cuøng tröôøng

cuøng lôùp, baïn cuøng xoùm cuøng phöôøng. Khi vaøo ñôøi, ta coù baïn ñoàng nghieäp, baïn chieán ñaáu, baïn cuøng hoäi cuøng thuyeàn... Tuøy theo hoaøn caûnh vaø sôû thích, nhöõng ngöôøi baïn ñoù coù theå laø thaân hay sô, tri kyû hay xaõ giao. Tuy nhieân, duø thaân hay sô, ñoàng moân hay ñoàng nghieäp, baïn beø thöôøng chæ coù hai loaïi: toát hay xaáu, thaät hay giaû.

ÔÛ tuoåi hoïc troø, ngöôøi baïn toát laø ngöôøi khoâng chæ coá gaéng reøn luyeän baûn thaân, chaêm lo hoïc haønh, nhöng coøn bieát giuùp baïn beø cuøng tieán boä veà hoïc taäp cuõng nhö veà ñaïo ñöùc. Nhöõng ngöôøi baïn xaáu, traùi laïi, thöôøng ruû reâ baïn beø troán hoïc, quaäy phaù, ñua xe, ñaùnh loän, côø baïc, huùt xaùch, xem saùch baùo, phim aûnh xaáu hoaëc laøm nhöõng ñieàu xaèng baäy...

Ngöôøi baïn thaân vôùi ta chöa haún ñaõ laø ngöôøi baïn toát, neáu hoï khoâng phaûi laø ngöôøi baïn trung thaønh, tín nghóa, luoân gaén boù vôùi ta trong moïi hoaøn caûnh, khi vui cuõng nhö luùc buoàn, khi thaønh coâng cuõng nhö luùc hoaïn naïn gian nan. Ngöôøi baïn thaät khoâng phaûi laø “keû aên ñoàng baøn vôùi toâi laïi giô chaân ñaïp toâi” (Tv 41,10). Ngöôøi luoân chieàu chuoäng ta, huøa theo moïi yù muoán cuûa ta cuõng chöa haún ñaõ laø ngöôøi baïn toát thöïc söï. Ngöôøi baïn toát thaúng thaén chöù khoâng nònh bôï. Nhöõng lôøi goùp yù chaân thaønh nhieàu khi laøm ta khoù chòu, böïc töùc, nhöng laïi laø lôøi cuûa ngöôøi bieát thöông ta thöïc loøng.


II. CHOÏN BAÏN ÑEÅ TU THAÂN Coù moät caâu danh ngoân: “Chæ caàn bieát baïn chôi thaân vôùi ai, toâi seõ

ñoaùn ñöôïc baïn laø ngöôøi theá naøo”. Ñieàu ñoù ñuùng bôûi vì chuùng ta thöôøng chôi vôùi nhöõng ngöôøi hoaëc coù cuøng sôû thích vôùi mình, hoaëc coù nhöõng gì maø trong thaâm taâm mình mong öôùc. Con ngöôøi chuùng ta ñöôïc phaûn aûnh qua caùch choïn baïn.

Thaät quyù, neáu taát caû chuùng ta ñeàu ñaõ laø nhöõng baäc thaùnh! Tuy nhieân, bao laâu chöa ñöôïc nhö theá, chuùng ta coøn phaûi lo tu thaân. Trong vieäc tu thaân, cha oâng ta raát chuù troïng ñeán vieäc “keùn baïn” bôûi vì “Gaàn möïc thì ñen, gaàn ñeøn thì saùng” (x. Hc 13,1). Meï cuûa thaày Maïnh Töû ba laàn doïn nhaø, heát töø nghóa ñòa ñeán chôï, heát töø chôï ñeán tröôøng hoïc cuõng vì leõ ñoù.

Trong vieäc choïn baïn, moãi ngöôøi coù moät tieâu chuaån. Môû trang “Tìm baïn boán phöông” trong caùc taïp chí, ta thaáy coù ñeán ngaøn leû moät tieâu chuaån khaùc nhau! Tuy nhieân haàu nhö ai cuõng muoán coù ñöôïc ngöôøi baïn toát, thaân tình ñeå coù theå cuøng mình chia seû nhöõng buoàn vui vaø ñeå coù theå hoã trôï nhau thaêng tieán. Muoán vaäy, ta khoâng theå boû qua caùc tieâu chuaån sau ñaây:

1. Laø ngöôøi chaêm chæ hoïc haønh, caàn maãn laøm vieäc. 2. Laø ngöôøi coù tính tình toát, chaân thaønh, ngay thaúng, trung tín,

troïng nhaân nghóa hôn tieàn baïc lôïi danh (x. Hc 9,16; 13,21 - 26). 3. Laø ngöôøi hôn ta veà taøi naêng vaø ñöùc ñoä ñeå ta coù theå hoïc theâm

ñieàu toát, ñieàu hay (x. Hc 6,36). Khoâng neân choïn ngöôøi hôn ta veà ñòa vò, tieàn cuûa maø keùm phaàn ñaïo haïnh (x. Hc 13,2 - 11).

4. Laø ngöôøi coù chí höôùng, coù moät lyù töôûng soáng ñeïp. Rieâng vôùi nhöõng ngöôøi baïn xaáu, neáu töï löôïng söùc mình khoâng ñuû

khoân ngoan vaø baûn laõnh ñeå giuùp cho hoï neân toát hôn thì chæ neân giöõ ôû möùc sô giao. Toân troïng vaø ñoái xöû lòch söï vôùi hoï nhöng khoâng thaân.

III. SOÁNG ÑEÏP TÌNH BAÏN Tình huynh ñeä anh chò em trong nhaø thöôøng beàn chaët nhôø coù


chung moät maùu muû. “Moät gioït maùu ñaøo coøn hôn ao nöôùc laõ”. Trong khi ñoù, baïn beø chaúng coù gì raøng buoäc vôùi nhau ngoaøi taám loøng. Bôûi vaäy, tình baïn raát cao quyù nhöng laïi raát mong manh deã vôõ. Coù nhieàu ngöôøi caû ñôøi khoâng coù ai laø tri kyû, chæ vì ñaõ khoâng bieát traân troïng tình baïn. Hoï chæ muoán ngöôøi khaùc laø baïn toát cuûa hoï nhöng ngöôïc laïi, baûn thaân hoï laïi khoâng coá gaéng trôû neân ngöôøi baïn toát. Nhöõng ngöôøi baïn tri kyû ñaàu baïc raêng long thöôøng laø nhöõng ngöôøi ñaõ soáng ñeïp tình baïn vôùi nhau ngay töø thuôû coøn caép saùch ñeán tröôøng.

Ñeå soáng ñeïp tình baïn vôùi nhau, ta caàn: 1. Chaân thaät

Khoâng noùi doái, nònh hoùt, löøa gaït nhau. Neáu baïn coù ñieàu sai traùi thì tuøy tính tình cuûa baïn maø neân goùp yù thaúng hoaëc neân tìm nhöõng caùch khoân kheùo, teá nhò ñeå baïn coù theå nhaän ra maø söûa ñoåi (x. Hc 20,1). Khoâng bao giôø noùi xaáu baïn vôùi ngöôøi khaùc. Ngöôïc laïi, neáu mình coù ñieàu sai traùi, khi baïn goùp yù, neân bieát phuïc thieän chöù khoâng voäi giaän doãi, caùu gaét vôùi baïn.

Tuy nhieân, chaân thaät khoâng coù nghóa laø phaûi keå cho baïn bieát moïi chuyeän thaàm kín cuûa ta. Coù nhöõng ñieàu ta chæ coù theå keå vôùi nhöõng ngöôøi khoân ngoan hoaëc vôùi nhöõng ngöôøi baïn chí thaân sau khi ñaõ caân nhaéc caån thaän (x. Hc 9,19).

Ngoaøi ra cuõng caàn bieát coå vuõ, khen ngôïi nhöõng thaønh quaû, nhöõng ñieàu toát ñeïp nôi baïn moät caùch chaân thaønh. 2. Trung tín

Luoân giöõ ñuùng lôøi höùa vôùi baïn. Nhöõng gì baïn taâm söï vôùi mình, khoâng bao giôø keå vôùi ngöôøi khaùc neáu baïn khoâng ñoàng yù tröôùc (x. Hc 27,16 - 21).

Luoân soáng thuûy chung, ñaèm thaém vôùi baïn. Nhöõng khi baïn gaëp hoaïn naïn, thaát baïi hoaëc bò hieåu laàm v.v... laø nhöõng luùc baïn caàn ñeán ta nhaát. Tình baïn chaân thaät ñöôïc chöùng minh qua nhöõng luùc ñoù (x. Hc 22,22 - 26).


3. Yeâu thöông vaø toân troïng baïn nhö anh chò em ruoät thòt Tình baïn chaân thaät ñöôïc theå hieän qua caùch quan taâm, toân troïng

vaø giuùp ñôõ nhau. Coù nhieàu baïn maëc caûm vì ngheøo, keùm taøi, keùm saéc hoaëc vì nhöõng khuyeát taät treân cô theå. Bôûi vaäy, caàn kín ñaùo tìm hieåu hoaøn caûnh gia ñình cuûa baïn cuõng nhö caù tính cuûa baïn ñeå teá nhò trong lôøi aên tieáng noùi vaø caùch ñoái xöû vôùi baïn, nhaát laø ñeå tìm caùch giuùp baïn vöôït leân treân nhöõng maëc caûm ñoù. 4. Bieát nhôù vaø bieát queân

Muoán cho tình baïn ñöôïc laâu daøi, ta caàn bieát nhôù nhöõng gì caàn phaûi nhôù vaø bieát queân nhöõng ñieàu caàn phaûi queân. Caàn queân nhöõng ñieàu baïn laøm ta buoàn loøng vaø caàn nhôù nhöõng tình caûm, nhöõng söï giuùp ñôõ baïn daønh cho ta. Rieâng ñoái vôùi caùc baïn gaùi, nhôù ngaøy sinh nhaät, nhôù nhöõng kyû nieäm vui buoàn hoaëc ngaøy quen nhau laø ñieàu quan troïng. Moät chuùt quaø nho nhoû, coù yù nghóa, ñeå gôïi nhôù nhöõng ngaøy ñoù seõ laøm cho tình baïn theâm ñaäm ñaø. 5. Trôû thaønh ngöôøi baïn thaân cuûa Chuùa Gieâsu

Ngaøi laø Thieân Chuùa ñaõ trôû thaønh baïn cuûa con ngöôøi ñeå con ngöôøi chuùng ta trôû thaønh baïn cuûa nhau (x. Ga 13,34 - 35; 15,12 - 15). Naêng gaëp gôõ vaø soáng thaân tình vôùi Chuùa Gieâsu, daàn daàn ta seõ ñöôïc bieán ñoåi neân gioáng Ngaøi laø con ngöôøi hoaøn haûo. Ta seõ hoïc ñöôïc nôi Ngaøi caùch soáng nhö ngöôøi baïn toát vôùi moïi ngöôøi. Vaø cuõng nôi Ngaøi, ta seõ muùc ñöôïc söùc maïnh ñeå soáng toát tình baïn.

Beân caïnh ñoù, ta caàn bieát caàu nguyeän cho baïn beø bôûi vì Chuùa Gieâsu cuõng laø baïn cuûa baïn ta. Ngaøi bieát baïn ta caàn gì vaø Ngaøi cuõng bieát tình thaân cuûa ta vôùi baïn beø caàn ñöôïc cuûng coá nhö theá naøo. Caàu nguyeän:

Laïy Chuùa Gieâsu, Chuùa yeâu thöông taát caû moïi ngöôøi vaø coù loøng öu aùi ñaëc bieät ñoái vôùi taát caû caùc moân ñeä. Tuy theá, Chuùa vaãn muoán coù nhöõng ngöôøi baïn thaân nhö Gioan, Lazaroâ vaø moät soá ngöôøi khaùc.

Chuùa bieát roõ quaû tim loaøi ngöôøi caàn ñöôïc naâng ñôõ baèng caùch gôûi gaám nhöõng tình caûm rieâng tö cuûa mình nôi ngöôøi khaùc.


Laïy Chuùa, con muoán caàu xin Chuùa caùch rieâng cho caùc baïn con. Xin haõy laøm cho tình baïn cuûa con giuùp hoï ñöôïc theâm maïnh meõ vaø haõy laøm cho con ruùt ñöôïc lôïi ích thöïc söï nhôø giao tieáp vôùi hoï. Xin cho nhöõng giao thieäp cuûa chuùng con ñöôïc phaùt trieån trong baàu khí vui veû, côûi môû, thaønh thaät vaø töôi maùt.

Xin cho chuùng con ñöôïc lieân keát maõi vôùi nhau nhaân danh Chuùa ñeå Chuùa luoân ngöï giöõa chuùng con nhö lôøi Chuùa höùa. A-men.

(Kinh cuûa tình baïn) Caâu hoûi:

1. Baïn coù ngöôøi baïn naøo thaät thaân khoâng? Neáu coù, taïi sao baïn choïn vaø yeâu meán ngöôøi ñoù? Neáu khoâng, taïi sao baïn laïi “coâ ñôn” nhö vaäy?

2. Baïn vaø ngöôøi baïn thaân gaëp chuyeän xích mích vì hieåu laàm nhau. Baïn ñaõ laøm gì ñeå hoaø giaûi neáu baïn yeâu thöông ngöôøi aáy nhö chính mình?

3. Tình yeâu vaø tình baïn gioáng nhau vaø khaùc nhau choã naøo? Coù theå coù tình baïn vôùi ngöôøi khaùc phaùi khoâng? Neáu coù, laøm sao ñeå tình baïn aáy luoân toát ñeïp vaø trong saùng?

Baøi 14

TÍNH CAÙCH ÑAÏO ÑÖÙC CUÛA MOÄT HAØNH VI NHAÂN LINH

Coù leõ suoát ñôøi vua Ñavid khoâng bao giôø queân ñöôïc phieân toøa baát thöôøng xaûy ra ngaøy hoâm aáy, moät phieân toøa chæ coù oâng vaø ngoân söù Nathan. Ngöôøi bò caùo laø moät tay cöôøng haøo aùc baù. Töôûng chöøng nhö haén vaéng maët, theá nhöng söï thaät laïi baát ngôø xaûy ra: “Con ngöôøi aáy chính laø ngaøi!” (x. 2Sm 12,1 - 7). Caâu noùi nhö seùt ñaùnh cuûa vò ngoân söù khieán vua Ñavid tænh ngoä vaø nhìn laïi haønh vi cuûa mình. Thì ra trong vuï Bethsabeâ vôï cuûa töôùng Uria, oâng ñaõ haønh ñoäng coøn gian aùc hôn caû tay cöôøng haøo maø oâng vöøa keát aùn (x. 2Sm 11). OÂng khoâng chæ thoâng daâm ñeå roài “giaûi quyeát eâm ñeïp” baèng caùch gieát choàng cöôùp vôï, nhöng teä hôn nöõa, oâng ñaõ laïm duïng quyeàn theá. Thay vì phaûi ñem laïi coâng bình vaø haïnh phuùc cho daân, oâng laïi lôïi duïng quyeàn laøm vua ñeå öùc hieáp vaø haõm haïi thaàn daân voâ toäi cuûa mình moät caùch ñöôøng ñöôøng chính chính! OÂng seõ phaûi traû lôøi ra sao veà haønh vi cuûa mình? “Taïi sao ngöôi ñaõ khinh maøng lôøi cuûa Giaveâ maø laøm söï döõ tröôùc maét Ngöôøi?” (2Sm 12,9). Nöôùc maét öùa ra, vua Ñavid ñaõ cuùi ñaàu aên naên: “Toâi ñaõ phaïm toäi nghòch vôùi Giaveâ” (2Sm 12,13; x. Tv 50).

Cuõng nhö Ñavid, taát caû moïi ngöôøi chuùng ta ñeàu phaûi chòu traùch nhieäm veà caùc vieäc laøm cuûa mình. Neáu laøm ñieàu toát, löông taâm ta seõ khen thöôûng. Neáu laøm ñieàu xaáu, chính löông taâm seõ keát aùn ta.Theá nhöng ñöùng tröôùc moãi haønh ñoäng, ta phaûi döïa vaøo ñaâu ñeå löïa choïn caân nhaéc ñieàu naøo laø toát neân laøm vaø ñieàu naøo laø xaáu caàn phaûi traùnh? I. THEÁ NAØO LAØ MOÄT HAØNH VI NHAÂN LINH?

Maëc duø raát taøi kheùo trong moät soá laõnh vöïc vaø coù theå vöôït raát xa con ngöôøi veà söùc maïnh cô baép, nhöng loaøi vaät chæ haønh ñoäng moät caùch maùy moùc theo baûn naêng thuùc ñaåy hoaëc theo nhöõng gì ñaõ ñöôïc huaán luyeän. Tröôùc moät ñóa rau vaø moät ñóa thòt, con meøo naøo cuõng mon men ñeán ñóa thòt, tröø phi noù ñaõ ñöôïc neám khaù nhieàu traän ñoøn nhö con meøo cuûa Traïng Quyønh.

Baøi 14: Tính caùch ñaïo ñöùc cuûa moät haønh vi nhaân linh 87

Nôi con ngöôøi chuùng ta thì khaùc. Neáu coù caùi quaït mo, haún khoâng phaûi ai cuõng ñoåi laáy naém xoâi nhö thaèng Bôøm. Cuõng vaäy, trong nhieàu kyø thi, duø bò bí, vaãn coù nhöõng ngöôøi nhaát ñònh noäp giaáy traéng thay vì coùp - pi baøi cuûa baïn, maëc duø baïn coù loøng toát muoán “giuùp ñôõ”.

Chính nhôø coù lyù trí, yù chí vaø töï do maø con ngöôøi khoâng hoaøn toaøn haønh ñoäng theo baûn naêng nhö con vaät. Tröôùc moãi söï vieäc, con ngöôøi coù theå caân nhaéc löïa choïn vaø quyeát ñònh neân laøm hay khoâng neân laøm, vaø laøm theá naøo ñeå ñaït ñöôïc muïc ñích mình muoán. Nhöõng haønh ñoäng coù yù thöùc, coù caân nhaéc, löïa choïn nhö theá ñöôïc goïi laø nhöõng haønh vi nhaân linh, töùc laø nhöõng haønh vi thöïc söï mang tính caùch cuûa con ngöôøi. Cuõng vì coù yù thöùc vaø töï do ñònh ñoaït nhö theá neân con ngöôøi phaûi chòu traùch nhieäm veà nhöõng haønh vi coù suy nghó cuûa mình xeùt nhö mình laø taùc giaû cuûa chuùng.

II. CAÙC MÖÙC ÑOÄ TRAÙCH NHIEÄM Trong cuoäc soáng haèng ngaøy khoâng phaûi luùc naøo ta cuõng haønh

ñoäng moät caùch coù suy nghó chín chaén. Coù nhöõng luùc ta phaûn öùng moät caùch maùy moùc theo thoùi quen hoaëc theo baûn naêng nhö moät con vaät. Cuõng coù nhöõng haønh ñoäng ta laøm maø khoâng coù yù thöùc hoaëc khoâng theå töï chuû ñöôïc, chaúng haïn nhö trong luùc moäng du, bò thoâi mieân, bò say röôïu hoaëc bò caûm xuùc quaù maïnh ñeán noãi maát caû bình tónh vaø tænh taùo. Bôûi vaäy, möùc ñoä chòu traùch nhieäm veà caùc vieäc laøm cuûa moãi ngöôøi khoâng phaûi luùc naøo cuõng nhö nhau.

1. Ñoái vôùi nhöõng haønh vi coù chuû yù, nghóa laø coù söï caân nhaéc vaø coù söï töï yù öng thuaän thì ta phaûi chòu traùch nhieäm hoaøn toaøn. Chaúng haïn nhö tröôøng hôïp cuûa vua Ñavid laäp möu gieát Uria moät caùch coù tính toaùn (x. 2Sm 11,14-25).

2. Ñoái vôùi nhöõng haønh vi baát caån, voâ yù, nghóa laø khoâng tröïc tieáp nhaém ñeán hoaëc khoâng coù yù thöùc ñaày ñuû, thì tuøy theo hoaøn caûnh, tuøy theo möùc ñoä haäu quaû gaây neân vaø tuøy theo ta coù theå löôøng tröôùc ñöôïc hay khoâng maø ta phaûi chòu traùch nhieäm nhieàu hay ít. Chaúng haïn laùi xe trong tình traïng say xæn khieán gaây ra tai naïn.


3. Ñoái vôùi nhöõng haønh vi maø lyù trí vaø yù chí ta khoâng can thieäp ñöôïc, nghóa laø hoaøn toaøn naèm ngoaøi yù muoán cuûa ta thì ta khoâng bò quy traùch nhieäm. Chaúng haïn:

- Nhöõng haønh ñoäng trong luùc moäng du - Nhöõng haønh ñoäng cuûa ngöôøi bò beänh taâm thaàn, bò ñieân. Ngoaøi ra, tuøy theo hoaøn caûnh cuï theå cuûa töøng ngöôøi veà söùc khoeû,

giaùo duïc, hoaëc moâi tröôøng xaõ hoäi... maø möùc ñoä traùch nhieäm coù theå gia taêng hoaëc giaûm bôùt (SGLC 1735 - 1737.1754).

III. GIAÙ TRÒ ÑAÏO ÑÖÙC CUÛA MOÄT HAØNH VI NHAÂN LINH Giaù trò ñaïo ñöùc cuûa moät haønh vi nhaân linh tuøy thuoäc vaøo 3 yeáu toá:

ñoái töôïng ñöôïc choïn, yù höôùng cuûa ngöôøi laøm vaø hoaøn caûnh hoaëc haäu quaû gaây neân (SGLC 1750. 1757).

Moät haønh vi nhaân linh chæ ñöôïc coi laø toát khi caû 3 yeáu toá treân ñeàu toát (SGLC 1760):

- Ñoái töôïng hoaëc haønh ñoäng ta choïn phaûi laø toát, nghóa laø phaûi phuø hôïp vôùi caùc tieâu chuaån ñaïo ñöùc. Trong moãi tröôøng hôïp cuï theå, chính tieáng noùi cuûa löông taâm seõ cho ta bieát ñieàu naøo laø toát, ñieàu naøo laø xaáu (SGLC 1751.1755-1756.1758).

- Chuû ñích ñöôïc nhaém, töùc laø yù höôùng cuûa ngöôøi laøm phaûi toát. - Keát quaû ñöa ñeán cuõng phaûi toát. Moät haønh vi seõ xaáu ngay töø ñaàu khi ñoái töôïng ñöôïc choïn laø xaáu.

Trong tröôøng hôïp naøy, duø yù höôùng cuûa ngöôøi laøm coù toát (ví duï, muoán giuùp ñôõ tha nhaân) cuõng khoâng theå laøm cho moät haønh vi töï baûn chaát laø xaáu, nhö gieát ngöôøi, noùi doái, trôû thaønh toát. Khoâng theå duøng muïc ñích toát ñeå bieän minh cho caùc phöông tieän hoaëc haønh ñoäng xaáu. Cuõng vaäy, khoâng bao giôø ñöôïc laøm moät ñieàu aùc ñeå ñaït tôùi moät ñieàu thieän (x. SGLC 1756.1759.1789).

Muïc ñích xaáu cuõng seõ laøm cho haønh ñoäng ra xaáu maëc duø haønh ñoäng ñoù töï noù coù theå laø raát toát. Chaúng haïn caàu nguyeän, aên chay, laøm phöôùc, boá thí ñeå ñöôïc ngöôøi khaùc khen laø ñaïo ñöùc thaùnh thieän (tìm hö vinh cho mình) (SGLC 1753).

Baøi 14: Tính caùch ñaïo ñöùc cuûa moät haønh vi nhaân linh 89

Ngoaøi ra, ta cuõng phaûi xeùt ñeán caùc hoaøn caûnh, keå caû caùc haäu quaû cuûa söï vieäc. Töï chuùng, caùc hoaøn caûnh khoâng theå laøm cho moät haønh vi töï noù laø xaáu trôû neân toát. Caùc hoaøn caûnh laø nhöõng yeáu toá goùp phaàn gia taêng hoaëc giaûm bôùt tính thieän hay aùc cuûa moät haønh vi nhaân linh (ví duï soá tieàn lôùn hay nhoû cuûa moät vuï aên troäm). Chuùng cuõng coù theå gia taêng hoaëc giaûm bôùt traùch nhieäm cuûa ngöôøi laøm vieäc ñoù (ví duï haønh ñoäng vì sôï cheát) (SGLC 1754).

Ñeå coù ñöôïc moät söï phaùn ñoaùn tröôûng thaønh, ngay thaúng vaø nhaïy beùn, ta caàn:

- Luoân bieát laéng nghe tieáng noùi cuûa löông taâm - Hoïc hoûi Lôøi Chuùa vaø khieâm toán nghe theo lôøi daïy baûo cuûa

Hoäi thaùnh. - Bieát laøm chuû caùc ñam meâ cuûa mình (SGLC 1767-1769. 1772-

1774) - Vaø nhaát laø caàn naêng xeùt mình haèng ngaøy ñeå nhaän ra nhöõng sai

leäch, nhöõng ñoäng löïc thaàm kín thuùc ñaåy ta haønh ñoäng, haàu kòp thôøi uoán naén, söûa ñoåi. Lôøi Chuùa:

Laïy Chuùa, Ngaøi doø xeùt con vaø Ngaøi bieát roõ, Bieát caû khi con ñöùng con ngoài. Con nghó töôûng gì, Ngaøi thaáu suoát töø xa. Ñi laïi hay nghæ ngôi, Chuùa ñeàu xem xeùt, moïi neûo ñöôøng con ñi, Ngaøi ñeàu quen thuoäc caû. Mieäng löôõi con chöa thoát neân lôøi, thì laïy Chuùa, Ngaøi ñaõ am töôøng heát. Ngaøi bao boïc con caû sau laãn tröôùc, baøn tay Ngaøi, Ngaøi ñaët treân con. Kyø dieäu thay, tri thöùc sieâu phaøm quaù cao vôøi, con chaúng sao vöôn tôùi!


Con töï nhuû: “Öôùc gì boùng toái bao phuû toâi vaø aùnh saùng quanh toâi thaønh ñeâm toái!” Nhöng ñoái vôùi Ngaøi, toái taêm chaúng coù chi muø mòt, vaø ñeâm ñen saùng toû nhö ban ngaøy, boùng toái vaø aùnh saùng cuõng nhö nhau.. (Tv 138,1 - 6.11 - 12)

Caâu hoûi: 1. Moät haønh vi nhaân linh bao goàm nhöõng yeáu toá naøo? 2. Ñeå xeùt xem haønh ñoäng cuûa mình laø toát hay xaáu, baïn döïa vaøo

ñaâu? 3. Coù ñöôïc laøm moät ñieàu xaáu ñeå ñaït ñöôïc muïc ñích toát khoâng? Taïi

sao? 4. Caùc xuùc caûm aûnh höôûng theá naøo treân caùc phaùn ñoaùn vaø quyeát

ñònh cuûa ta?

Baøi 15

VÖÔN TÔÙI MOÄT LÖÔNG TAÂM TRÖÔÛNG THAØNH Vôùi giao öôùc Sinai, Israel trôû thaønh daân rieâng cuûa Thieân Chuùa

vaø Thieân Chuùa laø vua toái cao treân hoï. Bôûi vaäy, duø chuyeån qua theå cheá quaân chuû nhöng caùc vua Israel vaãn chæ laø nhöõng ngöôøi thay maët Thieân Chuùa ñeå cai trò daân.Hoï khoâng theå töï tieän muoán laøm gì thì laøm nhö caùc vua chung quanh. Traùi laïi, chính hoï phaûi laø nhöõng ngöôøi göông maãu ñi ñaàu trong vieäc tuaân giöõ giao öôùc vaø caùc huaán leänh cuûa Thieân Chuùa (x. 1V 16, 1 - 4).

Theá nhöng coù laàn vua Ñavid ñaõ queân ñieàu ñoù. OÂng muoán ñeà cao uy quyeàn cuûa mình vaø ñaõ ra leänh kieåm tra daân soá. Töôùng Gioâ-aùp ñaõ heát söùc can ngaên nhöng cuoái cuøng vaãn phaûi khuaát phuïc tröôùc yù ñònh cuûa nhaø vua (x. 2Sm 24,1-4; 1Sb 21,1-4). Kieåm tra daân soá xong, vua Ñavid thaáy loøng mình nhöõng buøi nguøi. Löông taâm oâng caén röùt. Laàn naøy chính löông taâm cuûa oâng ñaõ leân tieáng. OÂng nhaän ra ñieàu sai traùi cuûa mình: “Toâi ñaõ phaïm toäi raát naëng nôi ñieàu toâi vöøa laøm. Nhöng baây giôø, laïy Giaveâ, xin boû qua toäi cuûa toâi tôù Ngaøi vì toâi ñaõ cö xöû quaù ñieân roà” (2Sm 24,10).

I. TIEÁNG NOÙI LÖÔNG TAÂM Haàu nhö ai trong chuùng ta cuõng ñeàu coù kinh nghieäm veà tieáng noùi

cuûa löông taâm. Ñoù laø tieáng noùi phaùt ra töï ñaùy loøng moãi ngöôøi. Tieáng noùi ñoù khoâng ngöøng vang leân thoâi thuùc ta phaûi laøm ñieàu laønh, laùnh xa ñieàu döõ. Tieáng noùi ñoù nhaän ñònh vaø pheâ phaùn töøng haønh ñoäng, töøng löïa choïn cuï theå cuûa ta. Ñöùng tröôùc moät vieäc ta ñònh laøm hoaëc ñang laøm, tieáng noùi ñoù leân tieáng cho ta bieát ñoù laø ñieàu toát, neân laøm, phaûi laøm, hoaëc ñoù laø ñieàu xaáu phaûi traùnh vì traùi ngöôïc vôùi luaân thöôøng ñaïo lyù. Laøm theo tieáng noùi cuûa löông taâm, ta seõ thaáy loøng mình thanh thaûn, bình an pha laãn nieàm sung söôùng töï haøo. Ngöôïc laïi, neáu laøm traùi vôùi tieáng noùi cuûa löông taâm, ta thaáy loøng mình bò giaøy voø, ray röùt khoâng nguoâi. Ta caûm thaáy xaáu hoå vaø hoái haän veà ñieàu mình ñaõ laøm.


Tieáng noùi cuûa löông taâm chính laø söï phaùn ñoaùn cuûa lyù trí maø Thieân Chuùa ñaõ ñaët saün trong taâm hoàn moãi ngöôøi chuùng ta ñeå chæ ñöôøng daãn loái cho ta laøm laønh laùnh döõ, giuùp ta soáng xöùng ñaùng vôùi phaåm giaù con ngöôøi. Nhôø tieáng noùi cuûa löông taâm, ta nhaän ra giaù trò luaân lyù cuûa moät haønh vi cuï theå maø ta saép laøm, ñang laøm hoaëc ñaõ laøm. Ñoàng thôøi, cuõng nhôø tieáng noùi cuûa löông taâm maø ta nhaän ra söï hieän dieän cuûa moät luaät khoâng do ta taïo neân nhöng laïi buoäc ta phaûi vaâng phuïc. Ñoù laø luaät luaân lyù töï nhieân maø Thieân Chuùa ghi khaéc trong taâm hoàn moãi ngöôøi (x. SGLC 1954 - 1958) (x. SGLC 1777 - 1778). Chính löông taâm nhaän bieát caùc nguyeân taéc luaân lyù vaø ñem aùp duïng vaøo caùc hoaøn caûnh cuï theå qua vieäc phaùn ñoaùn nhöõng vieäc ta laøm.

II HAØNH ÑOÄNG THEO LÖÔNG TAÂM. 1. Laéng nghe tieáng noùi löông taâm.

“Löông taâm laø söù giaû cuûa Thieân Chuùa, laø vò thay maët soá moät trong soá taát caû caùc vò thay maët Chuùa Kitoâ” (Newman-SGLC 1778). Caùc meänh leänh cuûa löông taâm cho ta bieát ñaâu laø traùch nhieäm vaø boån phaän cuûa ta, ñaâu laø ñieàu ta neân sôï vaø neân hy voïng. “Khi nghe tieáng noùi löông taâm, ngöôøi khoân ngoan coù theå nghe nhö Chuùa noùi vôùi mình” (SGLC 1777). Bôûi vaäy, moãi ngöôøi coù boån phaän phaûi laéng nghe vaø laøm theo tieáng noùi löông taâm mình. Coá yù laøm ngöôïc vôùi tieáng noùi löông taâm laø töï leân aùn cho mình. Chính vì theá khoâng ai coù quyeàn baét ngöôøi khaùc laøm traùi vôùi löông taâm cuûa hoï vaø cuõng khoâng ai coù quyeàn ngaên caûn ngöôøi khaùc laøm theo löông taâm cuûa hoï, nhaát laø trong vaán ñeà toân giaùo (x. SGLC 1782.2106; TD 23).

Vieäc laéng nghe tieáng noùi löông taâm ñoøi ta phaûi coù moät ñôøi soáng noäi taâm, nghóa laø caàn phaûi thöôøng xuyeân hoài taâm, trôû veà vôùi loøng mình ñeå suy nghó vaø gaëp gôõ Thieân Chuùa nhö lôøi thaùnh Augustinoâ khuyeân: “Baïn haõy trôû veà vôùi löông taâm mình, haõy hoûi löông taâm mình. Baïn haõy trôû veà vôùi loøng mình, vaø trong moïi vieäc mình laøm, baïn haõy nhìn Chöùng nhaân laø Thieân Chuùa” (x. SGLC 1779).

Baøi 15: Vöôn tôùi moät löông taâm tröôûng thaønh 93

2. Choïn löïa theo löông taâm Ñöùng tröôùc moät löïa choïn coù tính luaân lyù, löông taâm seõ ñöa ra moät

phaùn ñoaùn ngay thaúng, chaéc chaén, phuø hôïp vôùi lyù trí vaø luaät cuûa Thieân Chuùa. Ta coù boån phaän phaûi vaâng theo söï phaùn ñoaùn chaéc chaén naøy.

Tuy nhieân coù nhöõng tröôøng hôïp löông taâm ta ngaäp ngöøng do döï, chaúng haïn nhö khi phaûi löïa choïn giöõa hai ñieàu toát. Trong tröôøng hôïp ñoù,ta caàn giöõ thaùi ñoä bình taâm, thaän troïng suy xeùt vaø caàu nguyeän xin Chuùa Thaùnh Thaàn soi saùng. Neáu caàn thì baøn hoûi vôùi nhöõng ngöôøi khoân ngoan, ñaïo ñöùc vaø töøng traûi ñeå coù theå nhaän ra yù Chuùa. Sau ñoù, neáu thaáy löông taâm vaø lyù trí mình höôùng veà phía naøo thì ñoù laø daáu yù Chuùa muoán ta theo.

Khi löïa choïn, ñieàu quan troïng caàn phaûi nhôù laø khoâng neân quyeát ñònh boàng boät theo tình caûm hoaëc theo nhöõng ñam meâ ñeå roài sau ñoù môùi tìm moïi lyù leõ bieän minh cho quyeát ñònh cuûa mình. Phaûi thaän troïng suy xeùt tröôùc roài môùi quyeát ñònh sau chöù khoâng laøm ngöôïc laïi.

Tröôøng hôïp ñaõ thaønh taâm coá gaéng heát söùc maø vaãn khoâng heát boái roái, nghi ngôø thì caàn khieâm toán vaâng theo lôøi chæ daïy cuûa cha giaûi toäi hoaëc vò linh höôùng cuûa mình. Ngaøi baûo sao thì cöù yeân taâm laøm nhö vaäy. 3. Moät soá nguyeân taéc höôùng daãn vieäc löïa choïn (SGLC 1789)

Khi löïa choïn, ta caàn ñeå yù nhöõng nguyeân taéc quan troïng sau: - Khoâng bao giôø ñöôïc laøm moät ñieàu aùc ñeå noù sinh ra moät ñieàu

thieän. Muïc ñích khoâng bieän minh cho phöông tieän. - “Taát caû nhöõng gì anh em muoán ngöôøi khaùc laøm cho mình thì

chính anh em haõy laøm cho hoï” (Mt 7,12 ; x. Lc 6,31 ; Tb 4,15). - Bao giôø cuõng phaûi toân troïng tha nhaân vaø toân troïng löông taâm

cuûa hoï. Ñoù laø quy luaät cuûa ñöùc aùi (x. 1Cr 8,1-13 ; Rm 12,14-21; 14,1-23). - Tìm yù Chuùa chöù khoâng phaûi yù rieâng mình. Tìm vinh danh cho

Thieân Chuùa chöù khoâng tìm vinh quang cho mình (x. Tv 115 ,1). - Moãi ngöôøi caàn phaûi phaùt trieån moïi taøi naêng maø Thieân Chuùa

ñaõ ban cho mình ñeå phuïng söï Chuùa vaø phuïc vuï anh em toát hôn (x. GD 2; MV 57.60 - 62).


III. ÑAØO TAÏO LÖÔNG TAÂM 1. Phaùn ñoaùn sai laïc

Moïi ngöôøi phaûi luoân nghe theo nhöõng phaùn ñoaùn chaéc chaén cuûa löông taâm mình. Tuy nhieân, ñieàu coù theå xaûy ra laø neáu ôû trong tình traïng thieáu hieåu bieát hoaëc bò muø quaùng, löông taâm coù theå ñöa ra nhöõng phaùn ñoaùn sai laïc.

Neáu löông taâm thieáu hieåu bieát laø do ta ít quan taâm tìm kieám ñieàu chaân thaät vaø thieän haûo, hoaëc vì do ta quen phaïm toäi khieán löông taâm daàn daàn trôû neân chai lì, muø quaùng, thì ta phaûi chòu traùch nhieäm vaø bò quy toäi veà nhöõng ñieàu aùc ta phaïm.

Traùi laïi, neáu do nhöõng hoaøn caûnh hoaøn toaøn ngoaøi yù muoán maø löông taâm thieáu hieåu bieát, daãn ñeán nhöõng phaùn ñoaùn sai laïc, thì ta khoâng bò quy toäi veà ñieàu mình maéc phaûi. Tuy nhieân, duø sao ñoù vaãn laø ñieàu aùc, moät khieám khuyeát. Vì vaäy ta caàn phaûi lo söûa chöõa vaø caàn ñöôïc ñaøo taïo ñeå coù moät löông taâm ngay thaúng, beùn nhaïy vaø tinh teá (x. SGLC 1790-1794). 2. Ñaøo taïo löông taâm

Löông taâm phaûi ñöôïc ñaøo taïo. Moät löông taâm ñöôïc ñaøo taïo toát thì ngay thaúng vaø tinh teá. Löông taâm ñoù phaùn ñoaùn theo lyù trí vaø phuø hôïp vôùi söï thieän ñích thöïc maø Ñaáng Taïo Hoaù muoán cho ta. Löông taâm ngay thaúng caøng thaéng theá thì caùc caù nhaân vaø caùc ñoaøn theå seõ caøng traùnh ñöôïc nhöõng quyeát ñònh ñoäc ñoaùn muø quaùng vaø seõ caøng höôùng tôùi choã soáng phuø hôïp vôùi caùc tieâu chuaån khaùch quan cuûa luaân lyù (MV 16; SGLC 1794.1751).

Coâng vieäc ñaøo taïo löông taâm laø coâng vieäc quan troïng keùo daøi caû ñôøi nhöng noù ñaëc bieät ñöôïc nhaán maïnh ñoái vôùi tuoåi thanh thieáu nieân vì ñaây laø giai ñoaïn ñònh hình nhaân caùch. Vieäc ñaøo taïo löông taâm ñoøi baûn thaân moãi ngöôøi phaûi ra söùc noã löïc cuøng vôùi söï trôï löïc cuûa ôn Chuùa vaø vôùi söï giuùp ñôõ cuûa nhöõng ngöôøi coù traùch nhieäm höôùng daãn. Coâng vieäc ñoù bao goàm nhöõng yeáu toá chính sau:

- Taäp luyeän caùc nhaân ñöùc: caùc nhaân ñöùc hoaøn thieän baûn thaân ta,

Baøi 15: Vöôn tôùi moät löông taâm tröôûng thaønh 95

giuùp ta laøm chuû caùc ñam meâ, höôùng daãn ta soáng theo lyù trí vaø ñöùc tin, ñem laïi cho ta söï thoaûi maùi, söùc maïnh vaø nieàm vui ñeå soáng cuoäc ñôøi luaân lyù toát laønh (x. SGLC 1804). Trong caùc nhaân ñöùc nhaân baûn, ñaëc bieät quan troïng laø ñöùc khoân ngoan vì nhaân ñöùc naøy tröïc tieáp höôùng daãn söï phaùn ñoaùn cuûa löông taâm (x. SGLC 1806).

- Hoïc hoûi vaø suy gaãm Lôøi Chuùa. Lôøi Chuùa laø aùnh saùng soi ñöôøng cuûa ta. Ta caàn hoïc hoûi vaø naêng suy gaãm Lôøi Chuùa ñeå coù theå thaám nhuaàn Lôøi Chuùa trong nieàm tin, trong vieäc caàu nguyeän vaø trong cuoäc soáng haèng ngaøy.

- Xeùt mình haèng ngaøy döôùi aùnh saùng Lôøi Chuùa. Trong vieäc xeùt mình, ñieàu quan troïng khoâng phaûi chæ laø nhôù laïi nhöõng gì mình ñaõ laøm hoaëc nhaän ra nhöõng ñieàu sai loãi cuûa mình, nhöng laø coá gaéng laàn tìm ñeán ñaàu moái cuûa chuùng töùc laø nhöõng nguyeân nhaân saâu xa, nhöõng yù höôùng maø ta nhaém ñeán khi laøm nhöõng vieäc ñoù ñeå roài ñem ñoái chieáu vôùi Lôøi Chuùa daïy.

- Khieâm toán nghe theo lôøi giaùo huaán coù thaåm quyeàn cuûa Hoäi thaùnh (x. SGLC 890 - 892.2032 - 2040; TD 14).

- Naêng baøn hoûi vôùi nhöõng ngöôøi ñaïo ñöùc khoân ngoan, coù traùch nhieäm höôùng daãn mình. Lôøi Chuùa:

1. Vua Ñavid aùy naùy trong loøng sau khi ñaõ kieåm tra daân soá nhö vaäy. Vua thöa vôùi Ñöùc Chuùa: “Con ñaõ phaïm toäi naëng khi laøm nhö theá. Giôø ñaây, laïy Ñöùc Chuùa, xin boû qua loãi laàm cuûa toâi tôù Ngaøi, vì con ñaõ haønh ñoäng raát ngu xuaån” (2Sm 24,10).

2. “Ñoù laø chæ thò toâi ñaõ trao cho anh, ñeå anh döïa vaøo ñoù maø chieán ñaáu cho cuoäc chieán cao ñeïp naøy, vôùi ñöùc tin vaø löông taâm ngay thaúng. Moät soá ngöôøi ñaõ vöùt boû löông taâm ngay thaúng ñoù, neân ñöùc tin cuûa hoï ñaõ bò cheát chìm” (1Tm 1,18 - 19).

Caâu hoûi: 1. Khi ngöôøi ta traùch ai “laøm vieäc thieáu löông taâm” hoaëc “khoâng

coù löông taâm”, ñieàu ñoù coù nghóa laø gì?


2. Löông taâm cuûa baïn coù nhöõng ñieåm naøo caàn ñöôïc soi saùng? Baïn laøm theá naøo ñeå coù moät löông taâm ngay thaúng vaø tinh teá?

3. Ñöùng tröôùc moät söï löïa choïn quan troïng, löông taâm giuùp ích gì cho ta?

Chuùng con haõy hoûi löông taâm chuùng con. Nôi ñoù, Thieân Chuùa ñaõ vieát “boä luaät veà nhöõng giaù trò chaân chính”. Treân neàn taûng ñoù, chuùng con coù theå xaây döïng mình thaønh moät ngöôøi nam ñích thöïc, moät ngöôøi nöõ ñích thöïc. Traû laïi hieäu löïc cho tieáng noùi cuûa löông taâm, ñoù laø ñoøi hoûi ñaàu tieân vaø caên baûn ñeå con ngöôøi coù theå thöïc söï lôùn leân. Vaø ñoù cuõng laø phaàn ñoùng goùp chính yeáu maø chuùng con coù theå, vaø phaûi mang laïi cho theá giôùi.

ÑGH Gioan Phaoloâ II, Noùi vôùi ngöôøi treû hoâm nay. Florence 19.10.1986


THÖÏC TAÄP XEÙT MÌNH VAØ SUY NIEÄM Ñavid khoâng nhöõng laø moät anh huøng daân toäc, moät vò vua anh

minh maø coøn laø moät khuoân maët caàu nguyeän vó ñaïi. Caùc thaùnh vònh cuûa oâng laø keát quaû cuûa nhöõng giôø suy gaãm vaø chieâm nieäm.

Ngaém trôøi xanh tay Ngaøi saùng taïo, Muoân traêng sao Chuùa ñaõ an baøi. Thì con ngöôøi laø chi maø Chuùa caàn nhôù ñeán, Phaøm nhaân laø gì maø Chuùa phaûi baän taâm? Khoâng rieâng thaùnh vònh 8, nhieàu thaùnh vònh khaùc phaûn aùnh

taâm tình vaø thaùi ñoä cuûa taùc giaû khi chieâm ngaém caùc kyø coâng cuûa Thieân Chuùa hoaëc nghieàn ngaãm luaät Ngaøi.

Thaùnh nöõ Teâreâxa Haøi ñoàng Gieâsu ngay töø thô aáu ñaõ nhieàu laàn ngoài haèng giôø ñeå suy nghó veà tình yeâu Thieân Chuùa. Veà sau, Teâreâxa môùi bieát ñoù laø nguyeän ngaém.

Baïn cuõng ñaõ hôn moät laàn caàu nguyeän laâu giôø trong thinh laëng. Baïn cuõng ñaõ töøng nguyeän ngaém.

Chuùng ta seõ duøng hai tieáng “nguyeän ngaém” ñeå noùi chung veà vieäc caàu nguyeän trong thinh laëng. Trong nhöõng luùc thinh laëng aáy, coù theå ta ñaõ suy gaãm, taâm ñaøm hoaëc chieâm nieäm. Coù khi trong cuøng moät giôø coù söï pha troän giöõa suy gaãm vaø chieâm nieäm. Nieäm laø nhôù, laø nghó, laø ñoïc ngaàm trong trí; ñaøm laø noùi chuyeän vôùi nhau; chieâm laø nhìn ngaém. Hieåu nhö theá, ta coù theå taïm ñònh nghóa:

- Suy gaãm (suy nieäm hoaëc nguyeän gaãm) laø naâng taâm hoàn leân vôùi Thieân Chuùa vaø suy nghó veà nhöõng söï thaät ñöùc tin vaø nhöõng lôøi Chuùa daïy, roài taâm söï vôùi Ngaøi (SGLC 2705-2708).

- Taâm ñaøm (hoaëc taâm thoaïi) laø chìm laéng trong tình yeâu thöông cuûa Thieân Chuùa ñeå ñoái thoaïi thaân maät vôùi Ngaøi laø Ñaáng loøng ta yeâu meán vaø laø Ñaáng yeâu meán ta (SGLC 2709-2719).


- Chieâm nieäm laø ngaém nhìn Thieân Chuùa hoaëc caùc söï thaät ñöùc tin baèng taâm trí mình vaø thinh laëng keát hôïp vôùi Chuùa trong tình yeâu meán (SGLC 2715).

Trong thöïc teá, baïn seõ laøm theá naøo?

I. CHUAÅN BÒ 1. Chuaån bò noäi dung

Ñôn giaûn nhaát, baïn seõ nguyeän ngaém theo Lôøi Chuùa cuûa thaùnh leã haèng ngaøy. Bình thöôøng, baïn seõ nguyeän ngaém ban saùng khi vöøa thöùc daäy. Ñeå chuaån bò noäi dung, toái hoâm tröôùc baïn ñoïc kyõ ñoaïn Lôøi Chuùa cuûa thaùnh leã hoâm sau, roài thieát laäp ba tieàn nguyeän nhö seõ noùi döôùi ñaây. 2. Chuaån bò taâm tình

Chính trong luùc doïn noäi dung, baïn baét ñaàu höôùng loøng leân vôùi Chuùa. Sau khi doïn noäi dung, baïn seõ luoân soáng trong taâm tình khao khaùt ñôïi chôø giôø gaëp Chuùa.

Neáu laø chuaån bò ñeå nguyeän ngaém saùng hoâm sau, thì khi ñaõ leân giöôøng nghæ vaø ñaõ nhaém maét, baïn haõy oân laïi trong nöûa phuùt noäi dung seõ caàu nguyeän saùng mai.

II. THÖÏC HIEÄN Saùng vöøa thöùc daäy, baïn nhôù ngay ñeán ñeà taøi caàu nguyeän. Vöøa laøm

veä sinh caù nhaân, vöøa höôùng loøng veà Chuùa. A. MÔÛ ÑAÀU 1. YÙ thöùc söï hieän dieän

- Ñöùng ôû cöûa nhaø nguyeän, töï hoûi: “Toâi ñi ñaâu ñaây?”. Sau khi nhôù roõ mình ñi gaëp Chuùa, môùi böôùc vaøo phuû phuïc thôø laïy.

- Hoaëc neáu caàu nguyeän ôû nôi khaùc: ñöùng caùch choã seõ caàu nguyeän vaøi böôùc, töï hoûi vaø traû lôøi nhö treân, roài böôùc tôùi thôø laïy (coù theå phuû phuïc maø cuõng coù theå ñaët tay treân ngöïc vaø cuùi ñaàu). 2. Kinh doïn loøng

Xin ôn Chuùa Thaùnh Thaàn soi saùng vaø daâng troïn taám loøng, söùc löïc vaø moïi söï trong giôø aáy ñeå phuïng söï Chuùa.

Baøi 16: Thöïc taäp xeùt mình vaø suy nieäm 99

Neáu thaáy loøng khoâng an vui, khoù taäp trung, haõy xeùt laïi xem ñaâu laø ñieàu thieáu quaûng ñaïi ñaõ môû ñaàu cho chuoãi phieàn muoän trong hieän taïi vaø thaät loøng aên naên thoáng hoái veà ñieàu aáy, thì seõ deã caàu nguyeän hôn. 3. Caùc tieàn nguyeän

Ba tieàn nguyeän vöøa môû ñaàu vöøa toùm taét taát caû noäi dung giôø caàu nguyeän:

Phuùt chieâm nieäm khôûi ñaàu vaén taét: Caûnh Tin möøng tröôùc maét dieãn ra, Hoaø mình vaøo thaät saâu xa, Xin ôn bieán ñoåi loøng ta theo Ngaøi.

a. Hieän taïi hoaù lòch söû: Keùo mình veà moät thôøi ñieåm trong ñôøi Chuùa, vôùi söï kieän cuï theå

cuûa ñoaïn Tin möøng: - Caâu chuyeän xaûy ra ôû ñaâu? Vaøi neùt veà nôi aáy? - Luùc aáy trong ñôøi Chuùa ñang coù nhöõng ñieàu gì ñaùng chuù yù? - Cuõng coù theå noái yù töø baøi tröôùc ñeå daãn tôùi baøi naøy: ta ñaõ soáng vôùi

Chuùa tôùi ñoaïn Tin möøng naøo vaø ñaõ caûm nghieäm nhöõng gì? b. Hoaø mình vaøo:

- Queân heát taát caû ñeå soáng söï kieän naøy vôùi Chuùa. - Thaáy mình laø ñoái töôïng cuûa tình yeâu Chuùa ñang baøy toû. - Töï hoûi: söï kieän naøy coù yù nghóa gì ñoái vôùi baûn thaân toâi? - Cuõng coù theå nhaäp cuoäc baèng caùch nhôù laïi nhöõng ñieåm trong

ñôøi mình ñang töông ñoàng vôùi caâu chuyeän: theo phuïng vuï, theo dieãn tieán cuoäc tónh taâm hoaëc theo caùc ñeà taøi giaùo lyù ñang hoïc, toâi cuõng ñang tieán ñeán soáng söï kieän naøy vôùi Chuùa. c. Xin ôn bieán ñoåi: Xin ôn bieán ñoåi coõi loøng cho xöùng vôùi tình yeâu maø Chuùa ñang baøy toû.

Caùc vieäc chuaån bò treân ñaây ñi töø xa ñeán gaàn, töø ngoaøi vaøo trong... giuùp ta ñöôïc thanh luyeän ñeå tieán ñeán gaëp gôõ Thieân Chuùa. Haõy xaây döïng cho xong phaàn môû ñaàu aáy roài môùi tieán vaøo noäi dung baøi. Neáu khoâng ñaït, haõy laëp laïi.


B. THAÂN BAØI 1. Ba caùch nguyeän ngaém

Coù theå trieån khai giôø nguyeän ngaém theo moät trong ba caùch hoaëc pha troän caû ba caùch: suy gaãm, taâm ñaøm vaø chieâm nieäm. Khoâng caàn oâm ñoàm nhieàu noäi dung. Ñieàu nhaém ñeán laø caûm neám chaân lyù chöù khoâng phaûi ñeå bieát theâm nhieàu chuyeän. a. Suy gaãm (suy nieäm):

Coù theå duøng moät trong ba caùch sau ñaây: (1) Theo thaùnh Augustinoâ, ta duøng boán ñoäng töø:

- Nhôù : oân laïi ñieàu muoán suy gaãm. - Hieåu: suy nghó ñeå hieåu chaân lyù. - Yeâu : tình caûm höôûng öùng ñieàu vöøa suy xeùt ñöôïc. - Muoán: ñöa ñeán yù chí quyeát ñònh.

(2) Theo cha Dom Chautard, ta xoay quanh ba ñoäng töø: - Thaáy: töùc laø nhìn ngaém ñieàu muoán suy gaãm. - Khao khaùt: laøm daäy leân trong loøng öôùc muoán tham döï vaø

nhaän laáy moïi ôn coù theå ñeán vôùi ta nhôø vieäc chieâm ngaém vöøa noùi.

- Cuøng muoán vôùi Chuùa: quyeát taâm duøng heát khaû naêng mình ñeå ñöôïc nhö vaäy.

(3) Theo phöông phaùp cuûa caùc cha Xuaân-bích: - Chuùa tröôùc maët: thoáng hoái, thôø laïy Chuùa vaø nhìn ngaém

caùc söï thaät cuûa Ngaøi. - Chuùa trong loøng: yeâu meán Chuùa, khao khaùt ñoùn nhaän caùc

ôn laønh (nhôø suy gaãm vaø kieåm ñieåm maø ñaït tôùi khao khaùt vaø hieäp thoâng).

- Chuùa treân tay: hieán daâng vaø haønh ñoäng (doác loøng, quyeát ñònh).

b. Taâm ñaøm: Ta ñaët mình tröôùc söï hieän dieän cuûa Thieân Chuùa, chìm laéng trong

tình yeâu thöông Ngaøi ñeå ñoái thoaïi thaân maät vôùi Ngaøi laø Ñaáng loøng ta yeâu meán vaø laø Ñaáng yeâu meán ta (SGLC 2709 - 2719).


c. Chieâm nieäm: Thaùnh Gioan toâng ñoà, thaùnh Beâneâñictoâ. thaùnh Bernarñoâ, thaùnh

Phanxicoâ Assisi, thaùnh Ña minh, thaùnh Teâreâxa Avila, thaùnh Gioan Thaùnh giaù laø nhöõng baäc thaày veà chieâm nieäm. Moãi vò coù theå daïy cho ta nhöõng kinh nghieäm phong phuù veà chieâm nieäm. ÔÛ ñaây, ñeå baïn deã thöïc taäp, xin giôùi thieäu vôùi baïn kinh nghieäm cuûa thaùnh Inhaxioâ Loyoâla. Theo thaùnh Inhaxioâ, baïn coù theå duøng ba ñoäng töø: Thaáy, Nhìn vaø Rung caûm (x. Saùch linh thao, soá 92-94). (1) Thaáy:

Ñeå cho söï vieäc dieãn ra tröôùc maét, khôûi söï töø nhöõng khung caûnh chung cuûa caâu chuyeän, ñi töø xa ñeán gaàn. Coù theå duøng lieân töôûng vaø töôûng töôïng ñeå hình dung ra nhöõng caûnh soáng ñoäng, töø nhöõng ñieàu chung quanh caâu chuyeän cho ñeán chính caâu chuyeän.

Cuõng coù theå vaän duïng caùc giaùc quan: thaáy caùc tónh vaät vaø hoaït caûnh, nghe caùc tieáng ñoäng vaø lôøi ñoái ñaùp, coù theå duøng caû khöùu giaùc (ngöûi thaáy muøi aåm thaáp trong hang ñaù chaúng haïn), vò giaùc (neám vò maën cuûa nöôùc maét), xuùc giaùc (gioù maùt, nöôùc laïnh...). (2) Nhìn:

Taäp trung vaøo caùc nhaân vaät chính cuûa caâu chuyeän. OÁng kính cuûa ta thu heïp treân ñoái töôïng chính, laáy caän caûnh töøng aùnh maét, neùt chau maøy, caùi mieäng haù hoác... Hoaëc laëp laïi moät caâu noùi... ñeå daàn daàn ta ñi töø ngoaøi vaøo trong: nhöõng suy nghó vaø taâm traïng cuûa caùc nhaân vaät. (3) Rung caûm:

Ta nhaäp vai, soáng troïn taâm tình cuûa nhaân vaät: Chuùa Gieâsu, Ñöùc Meï, ngöôøi ñöôïc goïi, ngöôøi thoáng hoái... ñeå nhôø ñoù ta chìm vaøo trong tình yeâu cuûa Chuùa Gieâsu hoaëc cuûa Ba Ngoâi. 2. Tö theá:

Khi nguyeän ngaém, ta neân choïn tö theá deã giuùp gaëp Chuùa nhaát: ñöùng, ngoài, quyø hoaëc ñi ñi laïi laïi. Ruùt kinh nghieäm ñeå choïn tö theá deã caàu nguyeän nhaát.


C. KEÁT THUÙC 1. Taâm söï cuoái giôø:

Duø theo caùch naøo thì moät vaøi phuùt cuoái giôø ta cuõng neân toùm taét laïi nhöõng ñieàu ñaõ caûm nhaän trong giôø nguyeän ngaém vaø thaân thöa vôùi Chuùa Cha, vôùi Chuùa Con hoaëc vôùi Ba Ngoâi. Cuõng coù theå thaân thöa vôùi Ñöùc Meï hoaëc caùc vò thaùnh khaùc... Suoát giôø ta ñaõ caàu nguyeän thinh laëng baèng taâm trí, coøn ôû phuùt thinh laëng naøy ta coù theå noùi thaønh lôøi. Quyeát taâm cuûa giôø nguyeän ngaém laø quyeát taâm yeâu meán Chuùa chöù khoâng nhaèm laøm ñieàu naøy ñieàu noï (quyeát taâm laøm ñieàu naøy ñieàu noï laø keát luaän cuûa vieäc xeùt mình. Khi aùp duïng phöông phaùp Xuaân bích, quyeát taâm cuûa giôø suy gaãm cuõng coù phaàn gioáng vôùi quyeát taâm cuûa vieäc xeùt mình, vì coù theå noùi, phöông phaùp naøy toång hôïp giöõa suy gaãm vaø xeùt mình). 2. Kinh Laïy Cha hoaëc moät kinh khaùc ñeå keát thuùc

III. KIEÅM ÑIEÅM NGUYEÄN NGAÉM Giôø nguyeän ngaém nhö treân keùo daøi bao laâu? Thaùnh Inhaxioâ ñeà

nghò 60 phuùt. Tuy nhieân, baïn cuõng coù theå thöïc hieän vieäc nguyeän ngaém trong 30 phuùt hay 15 phuùt.

Sau giôø nguyeän ngaém, neân coù phaàn kieåm ñieåm. Neáu ñaõ caàu nguyeän 60 phuùt, ta daønh khoaûng 15 phuùt (neáu ñaõ caàu nguyeän ngaén hôn thì kieåm ñieåm ngaén hôn), hoaëc ngoài hoaëc ñi ñi laïi laïi, kieåm ñieåm xem vieäc nguyeän ngaém ñaõ dieãn ra theá naøo, ta ruùt ñöôïc kinh nghieäm gì... Baïn thaân meán,

Treân ñaây laø moät soá chæ daãn ñeå baïn coù moät höôùng taäp luyeän. Theá nhöng caàu nguyeän khoâng phaûi laø moät kyõ thuaät. Caàu nguyeän tröôùc heát laø moät ôn Chuùa ban. Ta caàn khao khaùt ôn aáy vaø tha thieát naøi xin Chuùa Thaùnh Thaàn chæ daïy.

Caàu nguyeän laø gaëp gôõ Thieân Chuùa, cho neân caàn yù thöùc raèng Chuùa ñang hieän dieän ôû ñaây vôùi ta vaø ta ñang ôû ñaây vôùi Chuùa. Trong aùnh maét öu aùi vaø aâu yeám nhìn ta, ta nhìn leân Chuùa maø suy nghó, chieâm ngaém, laéng nghe, hieán daâng, thöa chuyeän...


Lôøi Chuùa: 1. Chuùng ta khoâng bieát caàu nguyeän theá naøo cho phaûi, nhöng

chính Thaàn Khí caàu thay nguyeän giuùp chuùng ta, baèng nhöõng tieáng reân xieát khoân taû (Rm 8,26).

2. Con chuùc tuïng Chuùa haèng thöông chæ daïy, ngay caû ñeâm tröôøng, loøng daï nhaén nhuû con. Con luoân nhôù coù Ngaøi tröôùc maët ñöôïc Ngaøi ôû beân, chaúng nao nuùng bao giôø. Vì theá, taâm hoàn con möøng rôõ vaø loøng daï haân hoan, thaân xaùc con cuõng nghæ ngôi an toaøn. (Tv 15,7-9)

Caâu hoûi: 1. Moãi ngaøy Chuùa cho ta 24 giôø, ta neân daønh thôøi giôø haèng ngaøy

cho Chuùa theá naøo? 2. Ngoaøi nhöõng giôø phuùt daønh rieâng cho Chuùa, baïn caàu nguyeän

trong hoaït ñoäng nhö theá naøo? 3. Khi caàu nguyeän, ñieàu gì quan troïng nhaát?

Boån phaän cuûa chuùng ta hoâm nay? Ñoù laø vieäc hoïc haønh cuûa chuùng ta.

Haõy hoïc cho nghieâm chænh !

Baøi 17

SOÁNG BÍ TÍCH GIAO HOAØ Tuoåi treû cuûa Ñavid laø moät tuoåi treû haøo huøng vì daùm nghó, daùm

laøm nhöõng chuyeän “vaù trôøi laáp bieån”. Ñöùng tröôùc moät Goâliaùt, ai cuõng kinh hoàn baït vía noùi “khoâng theå “, chæ rieâng caäu beù chaên cöøu Ñavid coù maùi toùc hoe hoe daùm noùi:“coù theå!”. Vaø caäu ñaõ laøm ñöôïc coøn hôn söùc töôûng töôïng.

Thaéng ñöôïc ngöôøi hôn mình quaû laø anh huøng, nhöng vöôït thaéng ñöôïc chính mình coøn anh huøng hôn. Ñavid ñaõ töøng laàm lôõ nhöng cuoái cuøng oâng ñaõ vöôït thaéng ñöôïc chính mình vaø vöôn tôùi baäc thaùnh vöông khi oâng bieát can ñaûm gaït boû caùi toâi vó ñaïi cuûa moät oâng vua ñeå khieâm toán cuùi xuoáng tröôùc maët vò ngoân söù Nathan vaø xöng thuù loãi laàm (x. 2Sm 12,13).

Töø moät caäu beù chaên cöøu, Ñavid ñaõ trôû thaønh vò anh huøng daân toäc. Töø moät con ngöôøi lôõ laàm, Ñavid ñaõ vöôn tôùi baäc thaùnh vöông. Ñavid hôn ngöôøi vì ñaõ daùm nghó, daùm laøm. OÂng laøm ñöôïc bôûi vì oâng ñaõ bieát cuùi xuoáng ñeå chaáp nhaän söï yeáu heøn cuûa mình, ñoàng thôøi cuõng bieát tin töôûng ngöôùc nhìn leân ñeå thaáy söùc maïnh vaø loøng xoùt thöông cuûa Thieân Chuùa coøn lôùn hôn moïi noãi yeáu ñuoái vaø loãi laàm cuûa baûn thaân oâng (x. Sm 17,45 - 47; Tv 31; 37; 50).

Kinh nghieäm cuûa Ñavid moät laàn nöõa cho ta thaáy Thieân Chuùa khoâng chæ laø moät vò Thaåm phaùn coâng minh, nhöng treân heát, Ngaøi laø ngöôøi Cha toaøn naêng (x. SGLC 270), ñaày loøng nhaân haäu. Daàu chuùng ta coù loãi laàm thì voøng tay yeâu thöông vaø tha thöù cuûa Ngaøi vaãn luoân roäng môû chôø ñoùn moãi ngöôøi chuùng ta trôû veà vôùi Ngaøi.

I. TRÔÛ VEÀ VÔÙI THIEÂN CHUÙA 1. Ai coù theå töï haøo mình laø ngöôøi voâ toäi?

Ñoïc saùch 2 Samuel tôùi chöông 11, chuùng ta khoâng khoûi caûm thaáy xoùt xa cho Ñavid. Khoâng ngôø moät ngöôøi baïn tuyeät vôøi, moät vò anh huøng noåi tieáng cuûa caû daân toäc laïi coù theå haønh ñoäng moät caùch xaáu xa bæ oåi nhö vaäy!

Baøi 17: Soáng bí tích giao hoaø 105

Chuyeän loãi laàm cuûa Ñavid caøng laøm cho ta thaám thía lôøi cuûa Chuùa Gieâsu traû lôøi cho nhöõng ngöôøi muoán keát aùn ngöôøi ñaøn baø ngoaïi tình: “Ai trong caùc oâng laø voâ toäi...?” (Ga 8,7 - 9). Vaø ta nhôù laïi caâu chuyeän Ngaøi ñaõ keå veà tình cha trong Luca chöông 15. Quaû thöïc, neáu ngoài nhìn laïi, ta thaáy laém luùc mình cuõng gioáng nhö ñöùa con thöù teä baïc ñaõ boû nhaø ra ñi, phuû nhaän caû ôn cha nghóa meï, phuû nhaän caû tình anh em. Nhöng roài ta boãng giaät mình vì nhaän ra nhieàu khi mình cuõng chính laø ngöôøi anh caû trong caâu chuyeän. Anh ta thaät caàn maãn, luùc naøo cuõng maûi meâ vôùi coâng vieäc, khoâng heà sai soùt ñieàu gì. Theá nhöng ñeán phuùt choùt môùi vôõ leõ ra laø loøng anh khaùc haún loøng cha. Thì ra laâu nay anh ôû trong nhaø nhöng loøng laïi “ñi hoang”. Anh ta chaêm chuùt moïi coâng vieäc nhöng luùc naøo cuõng haäm höïc so bì, tính toaùn nhö ngöôøi ñaày tôù. Khi ñöùa em laàm lôõ trôû veà, khoâng nhöõng anh khoâng tha thöù maø coøn leân aùn caû cha giaø vì oâng ñaõ toû ra roäng löôïng bao dung. 2. Trôû veà vôùi Cha bao dung

Moïi toäi loãi, duø theo kieåu ngöôøi con thöù hay theo kieåu ngöôøi con caû, ñeàu khieán taâm hoàn ta ra chai saïn, caèn coãi, laém khi bò cheát khoâ. Moïi toäi loãi ñeàu khieán hình aûnh Thieân Chuùa nôi ta bò lu môø coù khi bò tan bieán haún. Moïi toäi loãi ñeàu dìm ta xuoáng buøn ñen. Töø vinh döï laøm con caùi trong nhaø, ta bieán thaønh keû chaên heo ñoùi khaùt theøm thuoàng caû ñeán caùm baõ heo aên. Töø vinh döï laøm con caùi trong nhaø, ta bieán thaønh keû ñi laøm thueâ loøng ñaày tính toaùn.

Phuùt giaây gaëp gôõ vôùi tình Cha ñaõ giuùp caû hai ngöôøi con nhaän ra söï thaät ñau loøng cuûa hoï. Neáu luùc ñoù tình cha khoâng môû roäng vôùi caû hai thì chaúng ngöôøi con naøo daùm ngaång maët leân. Nhöng tình Cha thaät öu aùi. Vôùi ngöôøi con thöù, ngöôøi cha noùi: “Mau ñem aùo ñeïp nhaát ra ñaây maëc cho caäu...”. Vaø vôùi ngöôøi con caû: “Moïi söï cuûa cha ñeàu laø cuûa con...”.

Taám loøng cuûa Thieân Chuùa laø taám loøng ngöôøi cha (x.Tv 102). Voøng tay Ngaøi bao dung. Ngaøi luoân môøi goïi moãi ngöôøi chuùng ta hoài taâm nghó laïi, quay trôû veà vôùi Ngaøi ñeå ñöôïc Ngaøi taùi taïo thaønh con ngöôøi môùi.


3. Bí tích giao hoaø: caùnh cöûa cuûa nieàm hy voïng . Chuùa Gieâsu ñaõ ñöôïc sai ñeán ñeå môû cho ta caùnh cöûa cuûa nieàm hy

voïng. Ngaøi ñeán khoâng chæ môøi goïi ta thoáng hoái quay veà nhöng Ngaøi coøn giô tay ñoùn tieáp nhöõng ngöôøi toäi loãi (x. Mc 2,15 - 17). Ngaøi ñeán khoâng chæ keå veà loøng nhaân töø tha thöù cuûa Thieân Chuùa Cha, nhöng Ngaøi coøn ñích thaân gaùnh laáy toäi chuùng ta ñeå chuùng ta ñöôïc tha thöù. Taát caû nhöõng toäi nhaân ñeán vôùi Ngaøi, Ngaøi nhaân töø noùi vôùi hoï: “Toäi con ñaõ ñöôïc tha” (Mc 2,5). Moät caâu noùi thaät ñôn giaûn nhöng laïi laø moät lôøi ñaày an uûi, coù söùc laøm soáng laïi nieàm vui vaø hy voïng, coù khaû naêng hoài sinh ngöôøi ñaõ cheát, bôûi vì ñoù laø lôøi saùng taïo ñaày quyeàn naêng cuûa chính Thieân Chuùa.

Sau khi Chuùa Gieâsu veà trôøi, ai seõ chuyeån cho ta lôøi öu aùi vaø quyeàn naêng ñoù? Ai seõ giuùp ta truùt ñi gaùnh naëng toäi loãi ñeå taâm hoàn ñöôïc bình an, chan hoaø töï do vaø söùc soáng? “Haõy nhaän laáy Thaùnh Thaàn. Caùc con tha toäi cho ai thì toäi hoï ñöôïc tha” (Ga 20,22-23). Vôùi lôøi ñoù, Chuùa Gieâsu ñaõ nghó ñeán töøng ngöôiø trong chuùng ta khi Ngaøi trao cho Hoäi thaùnh quyeàn tha toäi ñeå moãi khi ñeán toaø giaûi toäi, ta laïi ñöôïc nghe chính lôøi yeâu thöông cuûa Ngaøi nôi moâi mieäng vò linh muïc: “Cha tha toäi cho con”.

II. ÑEÁN VÔÙI BÍ TÍCH GIAO HOAØ Moãi laàn ñeán vôùi bí tích giao hoaø laø moãi laàn ta ñeán gaëp gôõ Chuùa

Gieâsu vaø toaøn theå anh chò em trong Hoäi thaùnh hieän dieän nôi vò linh muïc giaûi toäi. Trong kinh caùo mình, ta thuù nhaän mình ñaõ phaïm nhieàu laàm loãi. Ta ñaõ xuùc phaïm ñeán Thieân Chuùa vaø anh em khoâng chæ trong tö töôûng nhöng coøn qua lôøi noùi vaø haønh ñoäng. Khi quay veà ta cuõng muoán trôû veà troïn veïn vôùi taát caû con ngöôøi nghóa laø vôùi caû tö töôûng lôøi noùi vaø haønh ñoäng. Vieäc trôû veà ñoù ñöôïc theå hieän moät caùch cuï theå qua vieäc xeùt mình, thoáng hoái, thuù toäi vaø ñeàn toäi (x. SGLC 1450 ). 1. Xeùt mình

Xeùt mình laø phuùt giaây ñaàu tieân gaëp gôõ tình Cha ñeå nhôø Lôøi Ngaøi soi daãn, ta nhaän ra con ngöôøi thaät cuûa mình.

Tröôùc heát caàn ñaët mình tröôùc maët Chuùa vaø môû loøng ra laéng nghe Chuùa noùi. Ta xin Chuùa Thaùnh Thaàn soi saùng, giuùp ta nhaän ra nhöõng


ôn laønh maø Chuùa tuoân ñoå xuoáng treân ta qua töøng phuùt giaây cuoäc soáng (x. 2Sm 12,7 - 8). Nhaän ra tình thöông cuûa Thieân Chuùa laø ñieàu quan troïng vì nhôø ñoù ta seõ khaùm phaù ra ta ñaõ ñaùp laïi tình thöông ñoù nhö theá naøo, ta ñaõ boäi baïc vôùi Chuùa ra sao, ta ñaõ lìa xa anh em mình theá naøo, töø trong tö töôûng, lôøi noùi ñeán vieäc laøm.

Tieáp ñoù, ta kieåm ñieåm thôøi gian soáng vöøa qua vôùi: 10 ñieàu raên, baøi giaûng treân nuùi cuûa Chuùa Gieâsu, giaùo huaán cuûa caùc toâng ñoà (Rm 12- 15; 1Cr 12-13; Gl 5). Khi xeùt mình caàn tìm nhöõng ñoäng löïc saâu kín khieán ta phaïm toäi chöù khoâng phaûi chæ döøng laïi ôû vieäc laøm baûn “thoáng keâ” caùc toäi ta ñaõ phaïm. Coù bieát ñöôïc caên nguyeân, ta môùi coù theå söûa mình moät caùch hieäu quaû. Bôûi vaäy caàn xeùt mình theâm döïa treân 7 moái toäi ñaàu.

2. Thoáng hoái Neáu khoâng coù loøng aên naên thoáng hoái thaät söï, moïi nghi thöùc tha

toäi ñeàu voâ nghóa. Tuy nhieân ta khoâng neân laãn loän thoáng hoái vôùi aân haän hoaêïc hoái

tieác. Thoáng hoái khoâng phaûi laø thaát voïng, aâu lo, hoái tieác vì ñaõ laøm ñieàu xaáu. Thoáng hoái laø baøy toû loøng ñau ñôùn vì ñaõ xuùc phaïm ñeán Thieân Chuùa, ñaõ töø choái vaø phaûn boäi tình yeâu Ngaøi, ñaõ xa lìa Ngaøi, laøm ñieàu Ngaøi khoâng muoán. Trong taâm tình aáy, ngöôøi thoáng hoái tin töôûng vaøo löôïng töø bi cuûa Thieân Chuùa, döùt khoaùt vôùi toäi mình ñaõ phaïm vaø khao khaùt ñöôïc trôû laïi giao hoaø vôùi Thieân Chuùa vaø vôùi anh em.

Trong khi ñoù ngöôøi hoái tieác chæ baøy toû söï ñau ñôùn veà toäi cuûa mình nhöng khoâng quyeát taâm töø boû phaïm toäi, töïa nhö ngöôøi bò baét quaû tang ñang gian laän baøi thi. Anh ta raát aân haän vì söï sô hôû cuûa mình. Anh hoái tieác chöù khoâng hoái caûi vì neáu coù dòp, anh ta saün saøng gian laän tieáp, vaø laàn naøy coá gaéng tinh vi hôn ñeå khoûi bò baét.

Hoái tieác daãn ta vaøo ngoõ bí vì noù khoâng laøm ta quay veà vôùi Thieân Chuùa maø chæ laøm ta theâm gheùt mình vaø thaát voïng nhö Giuña vì chæ thaáy toäi cuûa mình. Ngöôïc laïi, hoái caûi giuùp ta troâng caäy vaøo ôn Chuùa ñeå söûa ñoåi nhöõng loãi laàm cuûa mình.


Tuy nhieân neáu khoâng coù ôn Chuùa Thaùnh Thaàn ñaùnh ñoäng, ta seõ khoâng theå naøo thoáng hoái thaät söï. Bôûi vaäy, caàn caàu xin Chuùa Thaùnh Thaàn giuùp ta thaät loøng thoáng hoái vaø thaønh taâm xöng thuù moïi loãi laàm. 3. Thuù toäi

Thuù toäi laø nhìn thaúng vaøo caùc toäi mình ñaõ phaïm, nhaän traùch nhieäm veà caùc toäi ñoù, nhôø vaäy, môû taâm hoàn ra ñoùn nhaän ôn tha thöù cuûa Thieân Chuùa vaø ñöôïc Ngaøi taùi taïo thaønh con ngöôøi môùi.

Trong vieäc thuù toäi, ta caàn ñeå yù maáy ñieåm sau: - Keå caùc toäi cuûa mình ra moät caùch cuï theå, roõ raøng, thaúng thaén vaø

ngaén goïn. Khoâng quanh co tìm caùch baøo chöõa hoaëc che giaáu nhöõng loãi laàm cuûa mình.

- Chæ xöng caùc toäi cuûa mình chöù khoâng xöng nhöõng toäi cuûa ngöôøi khaùc hoaëc khoe caùc vieäc phuùc ñöùc cuûa mình.

- Moïi toäi troïng buoäc phaûi xöng, nhöng khoâng neân keå leå daøi doøng moïi chi tieát. Caàn noùi roõ ñoù laø toäi gì, soá laàn phaïm, hoaøn caûnh vaø nguyeân nhaân loãi phaïm. Neáu khi ra khoûi toøa giaûi toäi môùi söïc nhôù ñaõ lôõ queân moät toäi troïng thì cöù yeân taâm vì toäi ñoù ñaõ ñöôïc Chuùa nhaân töø tha thöù. Tuy nhieân, ñeå traùnh tröôøng hôïp töï doái loøng thì laàn sau ta seõ xöng laïi toäi queân soùt aáy.

- Caùc toäi nheï khoâng buoäc phaûi xöng nhöng buoäc phaûi chöøa. Ñöøng laøm ngöôïc laïi laø coá xöng thaät nhieàu toäi nheï nhöng laïi khoâng chuû taâm chöøa toäi naøo. Veà caùc toäi nheï, caàn xöng nhöõng toäi ta ñang quyeát taâm söûa mình. 4. Ñeàn toäi

Sau khi rôøi toøa giaûi toäi, caàn thöïc hieän ñuû, ñuùng vaø thaät sôùm vieäc ñeàn toäi maø cha giaûi toäi chæ ñònh, vì ñaây laø moät phaàn caàn thieát cuûa bí tích giao hoaø. Ñaây cuõng laø luùc ta caàn soáng taâm tình bieát ôn nhö ngöôøi thu thueá Giakeâu sau khi ñöôïc gaëp gôõ Chuùa Gieâsu: “Thöa Ngaøi, naøy ñaây phaân nöûa taøi saûn cuûa toâi, toâi cho ngöôøi ngheøo; vaø neáu toâi ñaõ cöôõng ñoaït cuûa ai caùi gì, toâi xin ñeàn gaáp boán” (Lc 19,1 - 10).


III. HAÕY VEÀ VAØ ÑÖØNG PHAÏM TOÄI NÖÕA Khi tha thöù cho ngöôøi ñaøn baø ngoaïi tình, Chuùa Gieâsu noùi:

“Con haõy veà vaø töø nay ñöøng phaïm toäi nöõa” (Ga 8,11). Vôùi lôøi noùi ñoù, Chuùa Gieâsu höôùng taàm maét chuùng ta nhìn ñeán töông lai sau giaây phuùt gaëp gôõ Ngaøi nôi bí tích giao hoaø.

Ñeå “töø nay ñöøng phaïm toäi nöõa”, neáu ta chæ quyeát taâm suoâng maø thoâi thì chöa ñuû, vì nhö theá chaúng khaùc naøo “xaây nhaø treân caùt" (Mt 7,24-27). Caàn phaûi bieán quyeát taâm ñoù thaønh haønh ñoäng qua: 1. Moät keá hoaïch söûa mình roõ raøng, cuï theå vaø thöïc teá

Khi xeùt mình, ta ñaõ nhaän ra: - Ñaâu laø neát xaáu then choát ta hay loãi phaïm. - Neát xaáu ñoù ta thöôøng loãi phaïm:

* ÔÛ ñaâu, vaøo luùc naøo? * Ñoái vôùi ai? * Baèng yù nghó, lôøi noùi hay haønh ñoäng?

- Nguyeân do taïi sao ta hay loãi phaïm? Döïa vaøo nhöõng ñieàu treân, ta seõ leân keá hoaïch söûa mình moät caùch

roõ raøng, cuï theå vaø saùt vôùi ñieàu kieän thöïc teá cuûa mình. Tuy nhieân, ñieàu quan troïng laø phaûi doàn toaøn löïc vaøo moät neát xaáu maø thoâi. Khi ñaõ quyeát taâm, thì cöông quyeát cho ñeán kyø cuøng, neáu khoâng, chaúng nhöõng ta khoâng söûa ñöôïc neát xaáu naøo, maø khoâng chöøng laïi maéc theâm moät neát xaáu khaùc laø thaát voïng, buoâng xuoâi vì thaáy mình caøng ngaøy caøng choàng chaát theâm nhieàu taät xaáu nöõa. 2. Taäp tính toát ngöôïc laïi

Moät maûnh vöôøn sau khi ñaõ nhoå saïch coû daïi neáu cöù ñeå troáng, khoâng troàng theá vaøo ñoù nhöõng caây coù ích thì chaúng maáy choác maûnh vöôøn ñoù laïi um tuøm coû daïi hôn tröôùc kia. Bôûi vaäy, song song vôùi vieäc khöû tröø neát xaáu, ta caàn taäp tính toát ngöôïc laïi. Vieäc taäp naøy cuõng caàn phaûi kieân trì vaø coù keá hoaïch cuï theå nhö khi söûa mình.


3. Kieåm soaùt Thöôøng xuyeân kieåm soaùt laø ñieàu quan troïng cho vieäc söûa mình vaø

luyeän tính toát. Ta kieåm soaùt baèng caùch: - Xeùt mình haèng ngaøy vaø ghi vaøo soå noäi taâm - Moãi thaùng khi ñi xöng toäi, ta nhìn laïi thôøi gian qua mình ñaõ

thöïc hieän ñöôïc ñeán ñaâu. Neáu thaáy tieán boä, ta caùm ôn Chuùa. Tröôøng hôïp ngöôïc laïi, ta khoâng naûn loøng nhöng coá gaéng tìm ra nguyeân nhaân vaø khieâm toán chaïy ñeán vôùi Chuùa Gieâsu nôi bí tích giao hoaø. ÔÛ ñoù, Chuùa Gieâsu seõ tha thöù, naâng ñôõ vaø ban ôn giuùp söùc ñeå ta coù theå choãi daäy, can ñaûm chieán ñaáu vaø vöôït thaéng ñöôïc chính teân khoång loà Goâliaùt naèm ngay nôi baûn thaân ta. Lôøi Chuùa:

Haïnh phuùc thay, keû loãi laàm maø ñöôïc tha thöù, ngöôøi coù toäi maø ñöôïc khoan dung. Haïnh phuùc thay, ngöôøi Chuùa khoâng haïch toäi, vaø loøng trí chaúng chuùt gian taø. Bao laâu con laëng thinh khoâng thuù loãi, thì gaân coát raõ rôøi, caû ngaøy con gaøo theùt. Vì ngaøy ñeâm con bò tay Ngaøi ñeø naëng, neân söùc löïc hao moøn nhö bò naéng muøa heø thieâu ñoát. Bôûi theá, con ñaõ xöng toäi ra vôùi Ngaøi, chaúng giaáu Ngaøi laàm loãi cuûa con. Con töï nhuû: “Naøo ta ñi thuù toäi vôùi Chuùa, vaø chính Ngaøi ñaõ tha thöù toäi vaï cho con. (Tv 31,1 - 5)

Caâu hoûi: 1. Baïn haõy ñoïc laïi Tin möøng Luca 7,36 - 49 xem Chuùa Gieâsu

muoán nhaén nhuû baïn ñieàu gì qua vieäc xöng toäi. Laøm theá naøo ñeå moãi laàn ñeán vôùi bí tích giao hoaø baïn ñöôïc thaêng tieán hôn trong ñôøi soáng keát hôïp vôùi Chuùa vaø yeâu thöông anh em?


2. Baïn coù nghó raèng bí tích giao hoaø laø con ñöôøng giuùp baïn neân thaùnh khoâng?

Chuùng con haõy laø “nhöõng ngöôøi xaây döïng hoaø bình” moïi ngaøy cuõng nhö trong moïi cô hoäi quan troïng, khi coù lieân quan ñeán quyeàn lôïi cuûa moïi ngöôøi. Haõy taäp luoân duy trì töông quan huynh ñeä vôùi nhöõng ngöôøi beân caïnh, trong gia ñình, ôû tröôøng hoïc, trong moâi tröôøng laøm vieäc, trong nhöõng buoåi hoïp maët giôùi treû. Chuùng con haõy laø nhöõng keû xaây döïng hoaø bình trong coäng ñoàng Hoäi thaùnh, nhôø bieát toân troïng söï khaùc bieät, duy trì moái daây baùc aùi vaø khoâng ngöøng vun ñaép cho söï hieäp nhaát höõu hình.

ÑGH Gioan Phaoloâ II, Noùi vôùi ngöôøi treû hoâm nay. Veùrone, 4.1988.

Baøi 18

SOÁNG TÌNH GIA ÑÌNH Ñoïc truyeän coå tích, döôøng nhö ai cuõng thaàm öôùc mô ñöôïc laøm

moät hoaøng töû, moät coâng chuùa. Caùc hoaøng töû, coâng chuùa trong truyeän thaàn tieân thaät haïnh phuùc. Coøn caùc oâng hoaøng baø chuùa trong caùc trieàu ñình nhaân loaïi, maáy ngöôøi haïnh phuùc? Maáy ngöôøi coù ñöôïc caûm nghieäm veà moät gia ñình eâm aám? Caùc saùch Samuel phôi baøy caâu chuyeän gia ñình vua Ñavid tröôùc maét ta nhö moät thaûm kòch bi ñaùt. Coù gì laø haïnh phuùc trong moät gia ñình coù ñeán maáy doøng con luoân soáng trong tranh chaáp keøn cöïa? Amnon hieáp moät ñöùa em gaùi khaùc meï. Anh coâ naøy laø Absalom gieát Amnon vaø chaïy troán. Ñöôïc vua cha tha thöù, Absalom veà vôùi trieàu ñình. Khoâng laâu sau, anh naøy quy tuï daân chuùng noåi daäy tieám ngoâi cha. Roài coøn bieát bao tình huoáng ñau loøng khaùc nöõa: ngoaïi tình, loaïn luaân, coâ laäp ...

Giöõa caûnh giaøu sang, quyeàn bính, cuoäc soáng gia ñình ngöôøi ta coù veû soâi noåi, nhöng chính vì theá maø laïi khoù ñöôïc haïnh phuùc nhö trong nhöõng caûnh soáng eâm ñeàm.

Thaät ra moãi gia ñình ñeàu coù nhöõng thuaän lôïi vaø nhöõng khoù khaên rieâng. Neáu moïi ngöôøi trong gia ñình ñeàu bieát bình thaûn vui nhaän hoaøn caûnh cuûa mình ñeå vöôn daàn leân, thì haïnh phuùc vaãn luoân ôû taàm tay. Söï bình thaûn vui nhaän naøy thöôøng laây lan trong gia ñình töø ngöôøi naøy sang ngöôøi khaùc, baét ñaàu töø chính baïn. Neáu hoâm nay, maø taïi sao khoâng, baïn khoâng ngaàn ngaïi goùp phaàn cho gia ñình ñöôïc haïnh phuùc thì mai sau laøm cha laøm meï, baïn seõ coù moät kinh nghieäm quyù baùu ñeå xaây döïng haïnh phuùc gia ñình cuûa chính mình.

I. GIA ÑÌNH LAØ MOÄT HOÀNG AÂN. Bình thaûn vui nhaän vì moãi gia ñình moät khaùc. Neáu treân ñôøi ñaõ

khoâng theå coù hai ngöôøi gioáng heät nhau moïi veû thì caùc gia ñình caøng khoâng theå gioáng heät nhau. Moãi gia ñình phaûi mang moät baûn saéc, hoaøn toaøn rieâng vì ñoù laø hoàng aân öu aùi Thieân Chuùa ban cho töøng tröôøng hôïp

Baøi 18: Soáng tình gia ñình 113

moät, vaø vì Ngaøi muoán gia ñình laø moät keát quaû do nhöõng con ngöôøi töï do goùp phaàn xaây döïng. Gia ñình moãi ngöôøi laø quaø taëng Thieân Chuùa ban cho ngöôøi ñoù. Moãi ngöôøi trong gia ñình ñeàu laø moät moùn quaø Thieân Chuùa ban cho ta. YÙ thöùc ñöôïc ñieàu ñoù, ta seõ luoân ñoùn nhaän moïi ngöôøi trong gia ñình vôùi taâm tình taï ôn Thieân Chuùa vaø tích cöïc xaây döïng ñeå gia ñình mình thaät söï laø hình aûnh cuûa Thieân Chuùa Ba Ngoâi (SGLC 2205)

Thaät vaäy, gia ñình ñöôïc ñònh nghóa laø moät coäng ñoàng hieäp thoâng caùc ngoâi vò (x.Toâng huaán veà Gia ñình). Noùi noâm na, laø moät toå aám trong ñoù moïi ngöôøi cuøng chung vôùi nhau moïi söï, moïi ngöôøi cuøng chung ñoùng goùp, cuøng chung chia seû vaø cuøng chung nhöõng trìu meán thoâng caûm saâu xa. Sôû dó gia ñình Kitoâ giaùo ñöôïc goïi laø moät “Hoäi thaùnh taïi gia” laø vì moãi gia ñình Kitoâ höõu laø moät söï baøy toû vaø theå hieän ñaëc bieät nieàm hieäp thoâng trong Hoäi thaùnh. (x.SGLC 2204).

Laø moät Hoäi thaùnh taïi gia, gia ñình seõ soáng theo göông 5 chuyeân cuûa coäng ñoaøn Hoäi thaùnh nguyeân thuûy:

Moät chuyeân : chuyeân caàn giaùo lyù Hai chuyeân : vöõng chí hieäp thoâng Ba chuyeân : beàn loøng phuïng vuï Boán chuyeân : vui thuù nguyeän caàu Naêm chuyeân : cuøng nhau laøm chöùng. Laøm theá naøo ñeå xaây döïng moät gia ñình nhö theá? Haõy baét ñaàu töø

chính baïn. Chính baïn haõy ñi böôùc tröôùc trong vieäc quan taâm ñeán moïi ngöôøi khaùc trong nhaø.

II. MOÄT SÖÏ QUAN TAÂM TRÌU MEÁN VAØ THIEÁT THÖÏC Hôi ngöôïc vôùi caâu noùi thôøi danh cuûa Kenedy, toâi ñeà nghò: “Baïn

ñöøng töï hoûi baïn ñaõ laøm gì cho gia ñình, nhöng haõy töï hoûi gia ñình ñaõ laøm gì cho baïn?” Neáu daønh moät chuùt bình taâm suy nghó, baïn seõ thaáy cha meï vaø anh chò em trong gia ñình ñaõ hy sinh cho baïn nhieàu hôn baïn töôûng, ñeán ñoä baïn khoâng ngôø. Thaáy ñöôïc ñieàu ñoù, baïn seõ baät leân caâu hoûi: “Toâi phaûi laøm gì cho gia ñình?”


Caàn phaân bieät ñieàu baïn phaûi laøm vaø ñieàu baïn thích laøm. Baïn raát thích laøm moät ñieàu gì ñoù cho cha meï hoaëc anh chò em, nhöng lieäu hoï ñang thöïc söï caàn ñieàu aáy chaêng? Neáu hoï khoâng caàn thì bieát ñaâu söï chaêm soùc cuûa baïn chaúng voâ tình laø moät söï quaáy raày, moät gaùnh naëng cho ngöôøi maø baïn chaêm soùc?

Söï quan taâm ta daønh cho nhöõng ngöôøi khaùc trong gia ñình phaûi heát söùc thieát thöïc, phaûi thöïc söï ích lôïi cho hoï. Muoán ñaùp öùng ñuùng nhu caàu cuûa ngöôøi khaùc, baïn caàn coù oùc phaân tích moät chuùt, caàn bieát xem vaø xeùt tröôùc khi laøm. Nhöng laøm sao maø xem vaø xeùt cho ñuùng? Laøm sao ñeå nhaïy caûm, nhaän ra ngay ñieàu ngöôøi khaùc ñang caàn?

- Thöa, tröôùc heát caàn phaûi töï queân mình ñi, vaø phaûi coù loøng yeâu meán ñeå bieát ñaët mình vaøo hoaøn caûnh cuûa ngöôøi khaùc.

- Nhöng laøm sao coù ñöôïc loøng meán? - Haõy tha thieát xin Chuùa Thaùnh Thaàn soi saùng trong moïi vieäc

laøm, lôøi noùi, yù nghó. Phong traøo Focolare tìm xaây döïng söï hieäp nhaát treân theá giôùi,

khôûi söï töø nhöõng coäng ñoàng nhoû nhaát nhö gia ñình. Hình aûnh hoï suy nieäm thöôøng xuyeân laø Ñöùc Kitoâ bò boû rôi treân thaäp giaù, töï ñaët mình vaøo hoaøn caûnh Chuùa ñeå hieåu ñöôïc ñoâi chuùt theá naøo laø moät ngöôøi bò boû rôi, ñeå roài khi bò hieåu laàm, bò haát huûi, hoï keát hôïp vôùi Ñöùc Kitoâ bò boû rôi nôi chính baûn thaân mình. Nhôø ñoù, hoï seõ khoâng nôõ boû rôi ai, nhöng luoân caûm thoâng vôùi ngöôøi khaùc vaø keát hôïp vôùi Ñöùc Kitoâ bò boû rôi nôi ngöôøi khaùc trong noãi coâ ñôn cuûa hoï.

Trong gia ñình, baïn haõy quan taâm, ñöøng voâ tình ñeå cho Ñöùc Kitoâ bò boû rôi nôi cha meï, nôi anh chò em mình. Baïn haõy soáng theá naøo ñeå nhôø baïn, moïi ngöôøi trong nhaø ñeàu caûm thaáy gia ñình laø moät toå aám haïnh phuùc, vì trong ñoù moïi ngöôøi ñeàu ñang ñöôïc baïn quan taâm.

III. NHÖÕNG DIEÃN TAÛ TEÁ NHÒ Ñöøng voäi nghó ñeán nhöõng chuyeän xa xoâi. Haõy töï hoûi xem hoâm

nay baïn neân laøm gì cho moïi ngöôøi trong nhaø ñöôïc vui? Muoán vaäy, haõy taäp queân mình ñeå quan taâm ñeán ngöôøi beân caïnh. Haõy ñoaùn xem ngöôøi

Baøi 18: Soáng tình gia ñình 115

beân caïnh ñang caàn gì? Ñang aâu lo nhöõng gì? Baïn seõ giuùp cha baïn moät tay? Baïn seõ noùi vôùi meï baïn moät lôøi bieát ôn hoaëc khen ngôïi? Baïn seõ daønh cho chò baïn moät nuï cöôøi khích leä. Haõy ñoaùn cho thaät ñuùng vaø haõy ñaùp laïi thaät chính xaùc vaø trìu meán. Nhieàu khi chæ caàn moät chuùt khoan dung trong söï pheâ phaùn ñoái vôùi em baïn, hoaëc moät coá gaéng chia seû vôùi em nhöõng suy nghó cuûa baïn, ñeå giuùp em cuõng chaêm hoïc nhö baïn.

Ñoái vôùi cha meï vaø anh chò, baïn caàn bieát vaâng lôøi. ÔÛ tuoåi baïn, vaâng lôøi thaät khoù. Theá nhöng, vì laø moät ngöôøi con ñaày loøng yeâu meán cha meï, baïn seõ bieåu loä loøng yeâu meán aáy baèng söï vaâng lôøi.

“Khoân lôùn roài, con caùi phaûi toân kính cha meï. Nhöõng ngöôøi con lôùn seõ ñoùn tröôùc nhöõng ao öôùc cuûa cha meï, saün saøng ñoùn nhaän nhöõng lôøi khuyeân cuûa caùc ngaøi, vaø chaáp nhaän nhöõng khieån traùch coù lyù cuûa caùc ngaøi” (SGLC 2217).

Söï caùch bieät tuoåi taùc giöõa baïn vaø cha meï baïn coù theå khieán khoù caûm thoâng vaø gaây ñau khoå cho caû hai beân. Theá nhöng baïn coù nghó raèng, duø cha meï khoâng hieåu baïn, thì baïn vaãn coù theå hieåu cha meï baïn chöù? Vaâng, tuoåi 16 coù theå khoâng ñöôïc ngöôøi khaùc hieåu, nhöng vaãn coù khaû naêng hieåu ngöôøi khaùc. Baïn haõy phaùt huy khaû naêng aáy ñeå ñem laïi nieàm vui cho cha meï baïn cuõng nhö taát caû moïi ngöôøi trong gia ñình.

IV. GIA ÑÌNH CON CAÙI THIEÂN CHUÙA Trong caùc chuoãi phaùt trieån treân ñaây, cuõng nhö trong chuoãi phaùt

trieån cuoäc ñôøi vaø söï nghieäp cuûa baïn, gia ñình laø moät chaëng ñöôøng heát söùc quan troïng. Qua nhöõng baøi tröôùc, baïn ñaõ bieát mình vaø ñang coá gaéng xaây döïng chính mình. Giôø ñaây haõy tích cöïc goùp phaàn cuûa mình cho gia ñình, ñeå mai kia seõ goùp phaàn cho daân toäc vaø cho nhaân loaïi, töùc laø cho gia ñình caùc con caùi thieân Chuùa, moät gia ñình ñang ñöôïc quy tuï nhôø moät ngöôøi con bieát queân mình vaø bieát vaâng phuïc trong yeâu meán: Ñöùc Gieâsu Kitoâ. Lôøi Chuùa:

Anh em laø nhöõng ngöôøi ñöôïc Thieân Chuùa tuyeån löïa, hieán thaùnh vaø yeâu thöông. Vì theá, anh em haõy coù loøng thöông caûm, nhaân haäu,


khieâm nhu, hieàn hoaø vaø nhaãn naïi. Haõy chòu ñöïng vaø tha thöù cho nhau, neáu trong anh em ngöôøi naøy coù ñieàu gì phaûi traùch moùc ngöôøi kia. Chuùa ñaõ tha thöù cho anh em, thì anh em cuõng vaäy, anh em phaûi tha thöù cho nhau. Treân heát moïi ñöùc tính, anh em haõy coù loøng baùc aùi: ñoù laø moái daây lieân keát tuyeät haûo. Öôùc gì ôn bình an cuûa Ñöùc Kitoâ ñieàu khieån taâm hoàn anh em, vì trong moät thaân theå duy nhaát, anh em ñaõ ñöôïc keâu goïi ñeán höôûng ôn bình an ñoù. (Cl 3,12-15).

Caâu hoûi: 1. Baïn ñaõ 16 tuoåi baïn coøn hay noùi chuyeän vôùi cha meï baïn

khoâng? Neáu coù baïn thöôøng hay noùi nhöõng chuyeän gì? Neáu khoâng, taïi sao giöõa baïn vaø cha meï coù söï xa caùch?

2. Vôùi anh em trong nhaø, baïn thöôøng tìm ñöôïc söï caûm thoâng veà nhöõng khía caïnh naøo? Coøn nhöõng khía caïnh naøo deã ñöa ñeán va chaïm vôùi anh em, baïn ñaõ giaûi quyeát caùch naøo?

3. Luoân soáng trong taâm tình bieát ôn Thieân Chuùa vaø bieát ôn ngöôøi chung quanh, moïi khuùc maéc trong gia ñình seõ ñöôïc giaûi quyeát. Baïn coù kinh nghieäm gì veà ñieàu ñoù?

4. Baïn coù quan taâm ñeán nhöõng ngöôøi khaùc trong gia ñình khoâng? Cuï theå baïn coù bieát nhöõng ñieàu hoï thích hoaëc khoâng thích? Nhöõng ñieàu khieán hoï seõ buoàn vui söôùng khoå? Ngaøy kyû nieäm leã cöôùi cuûa cha meï, cuûa caùc anh chò, leã boån maïng hoaëc sinh nhaät cuûa moãi ngöôøi?

5. Baïn ñaõ laõnh nhaän taát caû töø gia ñình. Baïn ñang laøm gì ñeå toû loøng bieát ôn cha meï vaø ñeå cho cha meï ñöôïc vui?

Baøi 19

PHAÙT TRIEÅN TRÍ TUEÄ ÑEÅ PHUÏC VUÏ Sau 40 naêm trò vì, Ñavid ñaõ ñeå laïi moät söï nghieäp thaät vó ñaïi.

OÂng ñaõ deïp yeân ngoaïi xaâm, thoáng nhaát ñaát nöôùc vaø môû ra moät giai ñoaïn vaøng son cho Israel.

Nhöõng gì Ñavid ñaõ daøy coâng gaây döïng nay ñöôïc trao laïi cho Saloâmon. Sau khi leân ngoâi, vieäc ñaàu tieân Saloâmon laøm laø ñeán Gabaon haønh höông. Taïi ñaây, thaáu hieåu noãi loøng cuûa nhaø vua treû, Thieân Chuùa ñaõ hoûi: "Ngöôi muoán Ta ban cho ngöôi ñieàu gì?". Saloâmon khoâng ngaàn ngaïi noùi leân öôùc voïng cuûa mình: "Xin ban cho con ñöôïc khoân ngoan trí tueä ñeå con coù theå laõnh ñaïo daân Ngaøi". Saloâmon ñaõ khoâng xin gì cho mình ngoaøi khaû naêng trí tueä ñeå coù theå phuïc vuï höõu hieäu hôn. Lôøi öôùc nguyeän ñoù ñaõ laøm ñeïp loøng Thieân Chuùa, vaø Ngaøi ñaõ ban cho oâng coøn hôn caû ñieàu oâng xin (x. 2Sb 1,1-13; 1V 3,4 - 14).

Ngaøy hoâm nay, khi höôùng maét nhìn ñeán töông lai, nhieàu baïn treû cuõng töøng öôùc mô ñöôïc nhö moät Saloâmon thuôû naøo. Tuy nhieân, ñeå coù ñöôïc söï khoân ngoan hieåu bieát, Saloâmon ñaõ khoâng ngoài öôùc voïng suoâng, nhöng ñaõ mieät maøi hoïc hoûi vaø laën loäi ñi tìm (x. Kn 7 - 9). Coøn chuùng ta ñaây thì sao?

I. NEÙN BAÏC ÑÖÔÏC TRAO GÔÛI 1. Thieân Chuùa ñaõ döïng neân con ngöôøi theo hình aûnh Ngaøi

Ngay nôi trang ñaàu, Kinh thaùnh ñaõ cho chuùng ta thaáy döï tính cuûa Thieân Chuùa khi Ngaøi muoán döïng neân con ngöôøi chuùng ta: "Ta haõy laøm ra ngöôøi theo hình aûnh Ta, nhö hoïa aûnh cuûa Ta. Chuùng haõy trò treân caù bieån vaø chim trôøi, treân suùc vaät, treân moïi loaøi maõnh thuù vaø treân moïi thöù coân truøng nhung nhuùc treân ñaát” (St 1,26).

Thieân Chuùa laø Ñaáng yeâu thöông, ñaày thöôïng trí vaø quyeàn naêng. Ñeå taïo neân vuõ truï bao la xinh ñeïp vaø traät töï naøy, Thieân Chuùa chæ caàn phaùn moät lôøi. Theá nhöng ñeå döïng neân con ngöôøi chuùng ta, döôøng nhö Thieân Chuùa ñaõ phaûi suy tính caân nhaéc:" Ta haõy...”. Thieân Chuùa muoán


con ngöôøi phaûi laø tuyeät ñænh coâng trình saùng taïo cuûa Ngaøi. Vaø coøn hôn theá nöõa, Thieân Chuùa muoán con ngöôøi laø phaûn aûnh cuûa chính Ngaøi, phaûn aûnh tình yeâu, trí thoâng minh vaø quyeàn naêng voâ bieân cuûa Ngaøi. Bôûi vaäy Thieân Chuùa ñaõ ban cho con ngöôøi moät traùi tim roäng môû, moät khoái oùc thoâng minh vaø moät ñoâi tay taøi kheùo. Nhôø nhöõng khaû naêng ñoù, nhaát laø nhôø trí thoâng minh ñöôïc döï phaàn vaøo aùnh saùng trí tueä cuûa Thieân Chuùa (x. MV 15), con ngöôøi coù theå vöôn mình treân vaïn vaät, chinh phuïc thieân nhieân vaø bieán traùi ñaát naøy thaønh ngoâi nhaø thaân thöông vaø xöùng ñaùng cho mình. Nhôø trí tueä, con ngöôøi trôû thaønh nhöõng coäng taùc vieân tieáp noái coâng trình saùng taïo cuûa Thieân Chuùa. Moät caùch naøo ñoù ta coù theå noùi, lòch söû loaøi ngöôøi cuõng chính laø lòch söû cuûa söï phaùt trieån trí tueä. 2. Ngoïc khoâng maøi khoâng saùng

Trí tueä maø chuùng ta nhaän ñöôïc laø ñeå coäng taùc vaøo coâng trình saùng taïo cuûa Thieân Chuùa: "Haõy laøm chuû traùi ñaát naøy”. Ñoù laø moät vinh döï, ñoàng thôøi cuõng laø moät boån phaän. Boån phaän naøy ñaëc bieät coù lieân quan ñeán ôn goïi cuûa ngöôøi Kitoâ höõu giaùo daân: “Ngöôøi giaùo daân coù nhieäm vuï ñaëc bieät soi saùng vaø xeáp ñaët nhöõng thöïc taïi traàn gian coù lieân heä maät thieát vôùi hoï, ñeå chuùng khoâng ngöøng phaùt trieån vaø baønh tröôùng theo thaùnh yù Chuùa Kitoâ, haàu ca tuïng Ñaáng Taïo Hoaù vaø Ñaáng Cöùu Ñoä” (GH 31).

Moãi ngöôøi goùp phaàn vaøo coâng trình saùng taïo cuûa Thieân Chuùa tröôùc heát laø nôi chính baûn thaân mình. Haït gioáng trí tueä maø Thieân Chuùa ban cho moãi ngöôøi töïa nhö vieân ngoïc trong ñaù, nhö nhöõng neùn baïc ñöôïc trao gôûi (x. Mt 25, 14 - 30). Chuùng ta khoâng coù quyeàn choân vuøi noù, nhöng phaûi laøm cho noù phaùt trieån toái ña. Ñaây laø ñieàu Ñöùc Giaùo Hoaøng Phaoloâ VI ñaõ nhaéc nhôû trong thoâng ñieäp “Phaùt trieån caùc daân toäc”:

“Trong yù ñònh cuûa Thieân Chuùa, moãi ngöôøi sinh ra laø ñeå ñöôïc phaùt trieån, vì moãi ñôøi soáng laø moät söù maïng. Thöïc vaäy, töø khi môùi sinh ra, moãi ngöôøi ñaõ ñöôïc phuù baåm cho nhöõng ñöùc tính vaø naêng khieáu nhö nhöõng maàm moáng phaûi vun troàng cho lôùn leân nhôø giaùo duïc cuûa xaõ hoäi hay coá gaéng rieâng cuûa mình, ñeå moãi ngöôøi coù theå ñaït tôùi ñích maø Ñaáng Taïo Hoaù ñaõ chæ ñònh cho mình... Vì con ngöôøi coù trí tueä vaø töï do, neân con ngöôøi coù traùch nhieäm veà söï phaùt trieån cuõng nhö veà söï cöùu roãi cuûa

Baøi 19: Phaùt trieån trí tueä ñeå phuïc vuï 119

mình... Moãi ngöôøi coù theå nhôø thoâng minh vaø yù chí maø lôùn leân trong ñaïo laøm ngöôøi, maø coù theâm giaù trò, maø soáng cho ra ngöôøi hôn” (PT 15).

Trong vieäc phaùt trieån trí tueä, vieäc hoïc laø ñieàu thieát yeáu: "Thieáu hoïc cuõng laøm suy nhöôïc khoâng keùm vieäc thieáu aên. Moät ngöôøi muø chöõ laø moät trí oùc khoâng ñöôïc nuoâi döôõng ñuû. Bieát ñoïc, bieát vieát, bieát ñöôïc moät ngheà laø coù ñöôïc söï töï tin vaø khaùm phaù ñöôïc raèng mình coù theå cuøng tieán tôùi vôùi ngöôøi khaùc... Bieát chöõ ñoái vôùi con ngöôøi laø yeáu toá thöù nhaát vaø quan heä nhaát ñeå ñi vaøo ñôøi cuõng nhö ñeå theâm giaàu coù rieâng, coøn ñoái vôùi xaõ hoäi, noù laø moät duïng cuï ñaëc bieät ñeå tieán boä veà kinh teá vaø ñeå phaùt trieån” (PT 35). II. PHAÙT TRIEÅN TRÍ TUEÄ ÑEÅ PHUÏC VUÏ HÖÕU HIEÄU HÔN

Xaõ hoäi chuùng ta ñang soáng moãi ngaøy moãi ñi leân, moãi ngaøy moãi ñoøi hoûi nhöõng ngöôøi coù khaû naêng chuyeân saâu hôn. Bôûi vaäy, hoïc vaán laø haønh trang toái caàn ñeå ngöôøi treû chuùng ta böôùc vaøo ñôøi. Hoïc vaán laø chieác chìa khoùa giuùp ta môû mang trí tueä, giuùp ta coù moät cuoäc soáng xöùng ñaùng laø ngöôøi hôn, cuõng nhö ñeå ta coù theå goùp maët vôùi moïi ngöôøi trong xaõ hoäi.

Tuy nhieân, laø Kitoâ höõu, chuùng ta khoâng chæ hoïc cho rieâng baûn thaân mình maø coøn coù boån phaän hoïc vì ngöôøi khaùc vaø cho ngöôøi khaùc. Chuùng ta hoïc ñeå coù khaû naêng ñoùng goùp nhieàu hôn, ñeå coù theå phuïc vuï höõu hieäu hôn. Saloâmon hieåu raèng nhieät tình laø caàn nhöng phaûi ñi ñoâi vôùi söï hieåu bieát, bôûi vaäy oâng ñaõ thaân haønh ñeán Ga-ba-on xin cho ñöôïc söï khoân ngoan hieåu bieát ñeå coù theå laõnh ñaïo ñaát nöôùc toát hôn. Ñieàu aáy ñaõ laøm ñeïp loøng Thieân Chuùa. Quaû thaät Thieân Chuùa ñaõ khoâng döïng neân con ngöôøi chuùng ta ñeå moãi ngöôøi soáng leû loi rieâng reõ nhöng Ngaøi muoán taát caû quaây quaàn vôùi nhau laøm thaønh moät gia ñình yeâu thöông, trong ñoù moïi ngöôøi ñeàu lieân ñôùi vôùi nhau, ñeàu caàn ñeán nhau vaø ñeàu coù moät caùi gì ñoù ñeå trao taëng cho nhau, laøm cho cuoäc soáng cuûa nhau theâm phaàn phong phuù vaø haïnh phuùc. Bôûi vaäy Thieân Chuùa ban cho moãi ngöôøi moãi taøi naêng rieâng, khoâng ai gioáng ai. Keû ñöôïc möôøi neùn, keû ñöôïc naêm neùn. Nhöng duø nhaän ñöôïc nhieàu hay ít, coù ñöôïc naêng khieáu naøy hay naêng khieáu noï, taát caû moïi ngöôøi chuùng ta ñeàu phaûi ra söùc phaùt trieån chuùng qua vieäc hoïc taäp reøn luyeän ñeå phuïc vuï laãn nhau, ñeå cuøng nhau xaây ñaép


moät theá giôùi toát ñeïp hôn, thaém ñöôïm tình huynh ñeä. Theá giôùi naøy toát ñeïp vì ñaõ coù nhöõng ngöôøi nhö Gioan Bosco, nhö Louis Pasteur (Lu-y Paùt-tô), Louis Braille (Lu-y Brai-ô), nhö cha Ñaéc loä hoaëc nhö meï Teâreâxa Calcuta...Theá giôùi naøy seõ toát ñeïp hôn nöõa neáu theá heä treû chuùng ta hoâm nay bieát ra söùc hoïc haønh, khoâng phaûi chæ ñeå lo cho töông lai baûn thaân mình, nhöng coøn vì yeâu meán Ñöùc Kitoâ, ñeå phuïc vuï Ñöùc Kitoâ. Ngaøi ñang hieän thaân cuï theå nôi Hoäi thaùnh, nôi nhöõng anh chò em ngheøo ñoùi, ñau khoå, bò boû rôi, cuõng nhö ngay nôi daân toäc ñang coøn nhieàu cô cöïc cuûa chuùng ta ñaây. III. NHÖNG LAØM SAO ÑEÅ HOÏC CHO COÙ KEÁT QUAÛ?

Ñaây laø noãi öu tö thöôøng xuyeân cuûa ñôøi hoïc sinh, nhaát laø cuûa nhöõng baïn treû ñang böôùc vaøo nhöõng naêm cuoái cuøng baäc phoå thoâng trung hoïc. Ñeå ñaït keát quaû toát trong vieäc hoïc, ta caàn löu yù ñeán moät soá ñieåm sau: 1. Caàn xaùc ñònh cho mình moät muïc ñích roõ raøng: "Hoïc ñeå laøm gì?"

Ñaây laø vieäc ñaàu tieân caàn phaûi laøm. Coù traû lôøi thoûa ñaùng cho mình caâu hoûi treân, ta môùi coù lyù do ñeå hoïc moät caùch nghieâm tuùc. Coù muïc tieâu roõ raøng ta môùi coù ñoäng löïc maïnh meõ giuùp mình vöôn leân, vöôït qua nhöõng trôû ngaïi vaø khoù khaên ñeå noã löïc hoïc taäp. Beân caïnh ñoù, trong khi hoïc, ta cuõng caàn tìm caùch khaùm phaù ra yù nghóa cuõng nhö caùi hay, caùi ñeïp vaø lôïi ích cuûa moãi moân hoïc. Kinh nghieäm cho thaáy, muoán gioûi moân hoïc naøo, tröôùc tieân caàn bieát yeâu thích moân hoïc ñoù. Loøng yeâu thích naøy ta coù theå ñöôïc khôi nguoàn töø nhöõng ngöôøi thaày gioûi, taän tuïy, bôûi vì ngöôøi thaày gioûi khoâng phaûi laø ngöôøi coá gaéng nhoài nheùt nhöõng kieán thöùc cho hoïc sinh cuûa mình, nhöng laø ngöôøi bieát truyeàn cho hoïc sinh nieàm say meâ cuûa mình ñoái vôùi moân hoïc ñoù. 2. Xaây döïng cho mình moät phöông phaùp hoïc

Hoïc toaùn khaùc vôùi hoïc vaên, hoaëc hoïc sinh ngöõ. Moãi moân coù moãi caùch hoïc khaùc nhau. Caàn hoïc hoûi kinh nghieäm cuûa nhöõng ngöôøi ñi tröôùc cuõng nhö cuûa baïn beø ñeå töï xaây döïng cho mình moät phöông phaùp hoïc thích hôïp, töø vieäc nghe giaûng, ghi cheùp baøi ñeán vieäc ghi nhôù, naém vöõng noäi dung vaø ñaøo saâu hôn nhöõng gì mình ñaõ hoïc.

Baøi 19: Phaùt trieån trí tueä ñeå phuïc vuï 121

3. Luyeän trí nhôù Nhöõng ai ñaõ töøng quen vôùi maùy vi tính ñeàu hieåu ñöôïc taàm quan

troïng cuûa boä nhôù. Khoâng coù trí nhôù toát seõ khoâng theå hoïc haønh, laøm vieäc coù keát quaû. Nhieàu baïn treû than raèng mình hoïc tröôùc queân sau, hoïc möôøi nhôù moät. Tuy nhieân, nhöõng keát quaû thí nghieäm cho thaáy, phaàn ñoâng chuùng ta môùi chæ xöû duïng coù 10% khaû naêng trí nhôù saün coù cuûa mình. Chuùng ta coù theå "naâng boä nhôù" cuûa mình leân baèng caùch:

- Luyeän khaû naêng ghi nhaän: taäp quan saùt, laéng nghe, ghi cheùp. - Bieát phaân loaïi, saép xeáp vaø heä thoáng hoaù nhöõng gì ñaõ hoïc, moùc

noái, xaâu chuoãi chuùng vôùi nhöõng gì mình ñaõ bieát hoaëc thích thuù ñeå “deã truy tìm”, lieân töôûng laïi.

- Thöôøng xuyeân “vaên oân, voõ luyeän”, vaän duïng nhöõng gì mình ñaõ hoïc vaøo thöïc teá cuoäc soáng.

- “Toái öu hoaù boä nhôù”: deïp boû nhöõng aùm aûnh, nhöõng tö töôûng khoâng laønh maïnh ñeå “boä nhôù” coù choã troáng cho nhöõng ñieàu caàn thieát. 4. Kieân trì

Tuïc ngöõ cuûa ta coù caâu: “Nöôùc chaûy ñaù moøn”. Ñöùng tröôùc baõi bieån vaøo luùc thuûy trieàu ñang leân, ta thaáy nhöõng ñôït soùng nhaáp nhoâ cöù theo nhau tieán tôùi roài luøi laïi. Theá nhöng chaúng maáy choác nöôùc ñaõ ngaäp ñeán chaân ta. Vieäc hoïc cuõng vaäy. Neáu bieát kieân trì, ñeàu ñaën ngaøy naøy sang ngaøy khaùc töøng tí nhö nhöõng ñôït soùng noï, chaéc chaén moät ngaøy naøo ñoù ta seõ ñeán ñích. 5. Tinh thaàn minh maãn trong moät thaân xaùc khoûe maïnh

Ñaàu oùc chæ coù theå laøm vieäc toát khi thaân theå khoûe maïnh. Bôûi vaäy caàn aên uoáng, nguû nghæ coù giôø giaác ñieàu hoaø. Caàn naêng vaän ñoäng, taäp theå duïc theå thao, hít thôû khoâng khí trong laønh. Ñieàu ñoù seõ giuùp thaân theå ta khoûe maïnh ñeå coù moät ñaàu oùc minh maãn, hoïc haønh ñaït keát quaû toát vaø laâu daøi. Caàu nguyeän:

Laïy Chuùa Gieâsu, Chuùa ñaõ trao cho con neùn baïc quyù giaù laø trí tueä, con khoâng muoán choân vuøi noù döôùi lôùp voû cuûa moät ñôøi soáng öôn löôøi.


Vaäy, vôùi ôn Chuùa giuùp, con quyeát ñònh chu toaøn ñôøi hoïc sinh cuûa con thaät toát ñeïp.

Tröôùc maët Chuùa, con xin höùa: - Luoân hoïc taäp döôùi caùi nhìn cuûa Chuùa - Giöõ gìn söùc khoûe ñeå hoïc taäp - Thaønh thaät trong lôøi noùi vaø vieäc laøm - Phaùt huy oùc tìm toøi - Laøm xong boån phaän ñeán nôi ñeán choán. Laïy Chuùa Gieâsu laø aùnh saùng traàn gian, xin giuùp con trôû neân con

caùi cuûa aùnh saùng, xin giuùp con bieát coá gaéng theo ôn Chuùa, ñeå nhôø ñoù con thu hoaïch moät trí tueä saùng suoát, bieát môû roäng ñoùn nhaän nhöõng gì laø söï thaät, vaø nhaát laø bieát saün saøng ñoùn nhaän chính Chuùa laø Söï Thaät lôùn lao nhaát vaø laø nguoàn goác cuûa taát caû moïi söï thaät. A-men. (Kinh höùa nguyeän cuûa hoïc sinh). Caâu hoûi:

1. Baïn coù nhöõng hoaøi baõo gì cho töông lai cuûa mình? Vieäc hoïc cuûa baïn hoâm nay coù yù nghóa gì ñoái vôùi nhöõng hoaøi baõo ñoù?

2. Baïn coù bao giôø töï hoûi mình "Hoïc ñeå laøm gì?" khoâng? 3. Haún baïn ñaõ töøng haùt hoaëc nghe baøi:"Hoïc sinh laø ngöôøi toå quoác

mong cho mai sau". Baïn coù caûm nghó theá naøo khi nghe baøi haùt ñoù? 4. Theo baïn, hoïc theá naøo cho coù keát quaû toát? Baïn coù theå chia seû

ñieàu aáy vôùi caùc baïn cuûa mình khoâng?

Daønh thì giôø cho ñaøn em, baïn seõ phaùt huy ñöôïc khaû naêng phuïc vuï vaø seõ thaáy caàn hoïc hoûi

ñeå coù theå phuïc vuï höõu hieäu hôn.

Baøi ñoïc theâm

XAÂY DÖÏNG CHO MÌNH MOÄT PHÖÔNG PHAÙP HOÏC

Hoïc taäp laø quaù trình chuyeån ñoåi kieán thöùc cuûa nhaân loaïi thaønh kieán thöùc cuûa baûn thaân. Vaán ñeà hoïc taäp ngaøy nay ñang ñöôïc toaøn xaõ hoäi quan taâm bôûi vì con ngöôøi laø nhaân toá quan troïng trong söï phaùt trieån cuûa xaõ hoäi. Ñoái vôùi hoïc sinh, hoaït ñoäng hoïc taäp dieãn ra döôùi hai hình thöùc: hoïc treân lôùp vôùi söï höôùng daãn cuûa giaùo vieân vaø töï hoïc theâm ôû nhaø hoaëc ôû caùc lôùp daïy theâm. Laøm theá naøo ñeå coù moät phöông phaùp hoïc taäp hieäu quaû ñang laø moái baän taâm cuûa nhieàu hoïc sinh vaø caû caùc thaày coâ giaùo, phuï huynh hoïc sinh nöõa. Chæ caàn tìm ñöôïc moät phöông phaùp hoïc taäp hôïp lyù, chuùng ta seõ tieát kieäm ñöôïc thôøi giôø, tieáp thu ñöôïc nhieàu kieán thöùc vaø keát quaû hoïc taäp seõ cao. I. HOÏC TRONG LÔÙP

Ñeå söû duïng giôø hoïc trong lôùp moät caùch hieäu quaû, caàn phaûi chuaån bò vaø nghieân cöùu tröôùc baøi hoïc. Ví duï khi hoïc toaùn, haõy taäp ñoïc vaø nghieân cöùu, nghieàn ngaãm lyù thuyeát trong saùch giaùo khoa, ñoïc lôøi dieãn giaûi, xem kyõ nhöõng ví duï minh hoïa. Ñoái vôùi moân vaên, caàn ñoïc kyõ nhieàu laàn, traû lôøi caùc caâu hoûi höôùng daãn, chuaån bò baøi caùch kyõ caøng, ñaày ñuû, nghieân cöùu nhöõng tö lieäu lieân quan ñeán taùc phaåm seõ hoïc. Coù chuaån bò baøi kyõ môùi coù theå nghe giaùo vieân giaûng baøi, vöøa suy nghó, ghi cheùp nhöõng kieán thöùc cô baûn caàn thieát. Nghieân cöùu kyõ baøi tröôùc giôø hoïc seõ giuùp ta khoâng maát nhieàu thôøi gian hoïc laïi baøi sau giôø hoïc.

Trong tieát hoïc, caàn phaûi bieát keát hôïp caùc hoaït ñoäng NGHE-NOÙI-GHI CHEÙP. Caàn phaûi chuù yù nghe thaày giaùo giaûng baøi vaø suy nghó nhöõng ñieàu thaày giaûng, nhaát laø nhöõng vaán ñeà trong phaàn chuaån bò baøi mình thaáy laø khoù. Nghe vaø ghi cheùp laø nhöõng ñieàu caàn thieát. Ñoái vôùi hoïc sinh caáp III, caàn reøn luyeän kyõ naêng “nghe”, “nghó” vaø “vieát”. Muoán vöøa nghe vöøa suy nghó, caàn chuaån bò baøi kyõ. Muoán vöøa nghó vöøa vieát laïi caàn taäp vieát. Vieát sai, vieát xaáu cuõng laø moät nguyeân nhaân haïn cheá vieäc hoïc taäp. Traùi laïi, vieát chöõ ñeïp, nhanh vaø chính xaùc seõ coù ñuû thôøi giôø ñeå suy nghó khi nghe giaûng.


Ñoái vôùi hoïc sinh lôùn (lôùp 11, 12) hieän nay coù moät thöïc teá ñaùng buoàn laø caùc em raát ngaïi noùi, ngaïi phaùt bieåu yù kieán xaây döïng baøi vì caùc em töï cho raèng mình ñaõ laø ngöôøi lôùn, vieäc phaùt bieåu trong lôùp laø kieåu hoïc cuûa con nít caáp II. Vì theá, hoaït ñoäng “noùi” haàu nhö raát hieám. Ngay caû noùi ra nhöõng thaéc maéc cuûa mình, caùc em cuõng ngaïi noùi vì sôï baïn beø cheâ cöôøi. Chính vì suy nghó sai laàm nhö theá neân hoaït ñoäng treân lôùp, leõ ra hoïc sinh phaûi naém vai troø chuû ñoäng döôùi söï höôùng daãn cuûa thaày coâ ñeå tieáp thu kieán thöùc, nhöng caùc em laïi chæ thuï ñoäng ngoài nghe giaûng, ghi cheùp, tieáp nhaän thoâng tin moät caùch maùy moùc, vì theá vieäc hoïc taäp khoâng tieán boä ñöôïc.

Toùm laïi, muoán nghe giaûng cho hieäu quaû, caàn chuaån bò baøi kyõ. Trong khi nghe, phaûi coá gaéng suy nghó vaø suy nghó saâu vaøo vaán ñeà. Ngoaøi ra caàn bieát tích cöïc thaûo luaän, trao ñoåi yù kieán, vôùi thaày, vôùi baïn beø ñeå hieåu kyõ vaán ñeà vaø bieát ghi cheùp ngaén goïn, chính xaùc.

II. TÖÏ HOÏC Töï hoïc laø töï mình chuû ñoäng, tö duy, toå chöùc, saép xeáp thôøi gian vaø

coù caùch hoïc rieâng cho mình. Caùi hay cuûa töï hoïc laø töï mình tìm thaáy nhöõng ñieàu môùi laï trong caùc taøi lieäu. Caùi gì do chính mình töï khaùm phaù môùi hieåu kyõ, nhôù laâu. Muoán töï hoïc phaûi coù saùch baùo, taøi lieäu vaø coù yù chí. Do ñoù, khoâng phaûi ai cuõng coù theå töï hoïc moät caùch deã daøng ñöôïc. Muoán töï hoïc toát, tröôùc heát caàn phaûi bieát mình caàn hoïc caùi gì. Phaûi xaùc ñònh trong caùc moân hoïc, moân naøo mình yeáu nhaát. Trong moân yeáu nhaát aáy thì choã yeáu laø ôû ñaâu? Phaûi xaùc ñònh ñöôïc phaàn kieán thöùc mình bò hoång, vaø coù caùch “laáp cho ñaày”. Dó nhieân laøm ñöôïc ñieàu aáy khoâng phaûi laø deã. Chuùng ta thöôøng khoâng ñuû baûn lónh ñeå tìm ra caùi doát cuûa mình. Neáu tìm ñöôïc caùi doát laïi khoâng ñuû duõng caûm ñeå nhìn nhaän. Ví duï, moät baøi vaên cuûa moät baïn lôùp 12 coù raát nhieàu loãi sai khoâng theå tha thöù ñöôïc nhö loãi chính taû, ngöõ phaùp, caùch dieãn ñaït khoâng roõ raøng. Bieát laø baøi cuûa mình sai nhö theá nhöng laøm caùch naøo ñeå khaéc phuïc khuyeát ñieåm aáy thì baïn laïi raát ngaïi. Chaúng leõ hoïc sinh lôùp 12 laïi ñi hoïc vieát chính taû, hoïc caùch ghi daáu caâu, laø nhöõng kieán thöùc cuûa lôùp 6 !

Baøi ñoïc theâm: Xaây döïng cho mình moät phöông phaùp hoïc 125

Khi ngoài laøm baøi taäp ôû nhaø töùc laø mình ñang töï hoïc. Tröôùc khi laøm baøi taäp ta neân nghieân cöùu kyõ caùc vaán ñeà lyù thuyeát, hoïc kyõ baøi giaûng treân lôùp. Saùch giaùo khoa hieän nay coøn naëng veà lyù thuyeát, thôøi gian laøm baøi taäp treân lôùp raát ít, do ñoù caàn phaûi coù thôøi gian laøm baøi taäp ôû nhaø. Laøm baøi taäp nhieàu seõ hieåu saâu, hieåu kyõ lyù thuyeát hôn, nhaát laø nhöõng moân thuoäc khoa hoïc töï nhieân nhö: toaùn, lyù, hoaù...

Ñeå kieán thöùc ñöôïc phong phuù, ngoaøi saùch giaùo khoa caàn ñoïc theâm caùc taøi lieäu lieân quan ñeán moân hoïc, baøi hoïc. Nhöõng choã naøo chöa hieåu caàn ghi vaén taét vaøo soå tay vaø tìm caùch hoûi baïn, hoûi thaày hoaëc nhöõng ngöôøi khaùc hieåu bieát hôn mình. Phaûi laøm sao ñeå caùc thaéc maéc giaûm daàn cho tôùi khi coù theå lyù giaûi ñöôïc heát.

III. HOÏC THEÂM Ngaøy nay, ngoaøi thôøi gian hoïc treân lôùp, haàu nhö taát caû caùc hoïc

sinh ñeàu tham gia caùc lôùp hoïc theâm. Töø moät hoïc sinh lôùp 1 cho ñeán hoïc sinh lôùp 12, hoïc theâm ñang laø moät nhu caàu khoâng theå thieáu ñöôïc. Theá nhöng, hoïc ñeå laøm gì? Hoïc nhö theá naøo? Ít coù hoïc sinh naøo xaùc ñònh ñöôïc roõ raøng. Coù ngöôøi ham vui maø ñi hoïc. Keû khaùc laïi thaáy caûnh “taáp teånh ngöôøi ñi tôù cuõng ñi”. Hoïc sinh khaùc laïi sôï khoâng ñi hoïc seõ bò thaày... truø neân cuõng raùng coù maët ôû lôùp hoïc theâm. Thaäm chí coøn coù ngöôøi ghi teân ñoùng tieàn ñaøng hoaøng nhöng khoâng hoïc vì sôï maát loøng caùc thaày coâ (dó nhieân laø thaày coâ ñang daïy mình treân lôùp) vaø khoâng coù thôøi gian hoïc vì ghi teân hoïc ôû quaù nhieàu lôùp.

Hoïc theâm laø caàn thieát nhöng khoâng theå hoïc traøn lan ñöôïc maø tröôùc heát caàn phaûi hoïc moân maø mình thaáy keùm nhaát. Ñoái vôùi hoïc sinh gioûi muoán reøn luyeän naêng khieáu thì laïi neân choïn moân mình yeâu thích. Thôøi gian hoïc toái ña 4 giôø/ tuaàn. Khoâng theå vì baän tham gia caùc lôùp hoïc theâm maø khoâng coù thôøi gian hoïc baøi vaø laøm baøi taäp treân lôùp. Ngoaøi ra cuõng caàn phaûi bieát choïn lôùp phuø hôïp vôùi trình ñoä cuûa mình ñeå hoïc. Coù moät soá hoïc sinh hoïc raát yeáu nhöng laïi hoïc theâm ôû nhöõng lôùp chuyeân vì nghe tieáng giaùo vieân ñöùng lôùp laø giaùo vieân gioûi. Keát quaû laø hoïc sinh aáy vaøo lôùp nhö “vòt nghe saám” vaø caøng hoïc theâm caøng thaáy luøi.


Hieän nay, tình traïng hoïc sinh ñi hoïc theâm quaù nhieàu laøm cho caùc baäc cha meï lo aâu vì thaáy con mình nhieàu khi vöøa maát tieàn hoïc phí, maát thôøi gian, maát söùc khoeû, nhöng hoïc taäp vaãn yeáu. Nhieàu vò phuï huynh ñaõ phaûi nhôø thaày coâ chuû nhieäm coù yù kieán vôùi caùc em bôûi cha meï ngaên caûn vieäc hoïc traøn lan nhö theá nhöng caùc em vaãn khoâng nghe.

Ñoái vôùi hoïc sinh cuoái caáp, caùc em khoâng chæ phaûi hoïc theâm vaên hoaù maø coøn caàn phaûi hoïc theâm ngheà nghieäp. Caùi lôïi tröôùc maét laø khi thi toát nghieäp, neáu phaûi ñöôïc 20 ñieåm môùi ñuû ñieåm ñaäu thì neáu coù giaáy chöùng nhaän hoïc ngheà ñaït yeâu caàu, caùc em chæ caàn 18 ñieåm. ÔÛ caùc trung taâm daïy ngheà hieän nay coù ñuû caùc ngheà thoâng duïng cho caùc em theo hoïc: caét, may, dinh döôõng, ñan moùc, moäc, ñieän, nhieáp aûnh... Do ñoù caùc em neân choïn moät ngheà phuø hôïp vôùi naêng khieáu hoaëc sôû thích cuûa mình ñeå ñònh höôùng ngheà nghieäp. Sau khi hoïc heát lôùp 12, neáu em thi ñaäu vaøo ñaïi hoïc thì nhöõng ngheà phuï naøy phaàn naøo cuõng giuùp em töï xoay xôû ñeå kieám theâm tieàn mua saùch vôû, taøi lieäu hoïc taäp. Hoaëc neáu em khoâng tieáp tuïc ôû baäc ñaïi hoïc, em coù theå hoïc theâm ngheà nghieäp mình ñaõ choïn ñeå coù theå böôùc vaøo ñôøi, trôû thaønh ngöôøi lao ñoäng phuïc vuï xaõ hoäi vaø nuoâi soáng baûn thaân.

Toùm laïi, hoïc theâm laø moät nhu caàu caàn thieát ñoái vôùi hoïc sinh. Nhöng hoïc moân gì? Hoïc ôû ñaâu? Hoïc nhö theá naøo? Ñieàu ñoù caùc em caàn coù söï tham möu giuùp ñôõ cuûa cha meï vaø thaày coâ giaùo ñeå ñònh höôùng vieäc hoïc taäp cho ñuùng ñaén. Ngoaøi ra phaûi bieát keát hôïp hoïc theâm vaø töï hoïc. Hoïc theâm ñuùng nghóa cuoái cuøng phaûi quy veà hình thöùc töï hoïc. Neáu khoâng coù thôøi gian, khoâng coù ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå hoïc theâm thì chæ caàn töï hoïc nhöng bieát caùch hoïc vaãn coù keát quaû khaû quan ñöôïc.

Baøi ñoïc theâm: Phöông phaùp hoïc moät soá moân cô baûn 127

PHÖÔNG PHAÙP HOÏC MOÄT SOÁ MOÂN CÔ BAÛN I. HOÏC VAÊN

Vaên hoïc laø moân hoïc coâng cuï ñeå hoïc caùc moân khaùc. Hoïc vaên cuõng laø hoïc noùi, hoïc vieát tieáng meï ñeû. Phaûi luyeän taäp ñeå vieát ñuùng, noùi ñuùng vaø tieán tôùi vieát hay noùi hay. Khi hoïc vaên caùc em vaãn phaûi coù yù thöùc raèng chuùng ta khoâng chæ hoïc vaên maø coøn hoïc vaên ôû caùc moân khaùc nöõa, keå caû nhöõng moân thuoäc khoa hoïc töï nhieân vaø ngöôïc laïi, caùc em caàn phaûi bieát ñöa nhöõng kieán thöùc cuûa moân Vaên-tieáng Vieät aùp duïng trong luùc hoïc caùc moân khaùc.

Muoán hoïc vaên gioûi caàn phaûi bieát yeâu thích vaên chöông, caàn phaûi coù naêng löïc caûm thuï vaên hoïc. Ñoïc thô vaên phaûi thaáy ñöôïc caùi hay caùi ñeïp cuûa vaên chöông. Hay ôû ñaâu? Hay nhö theá naøo? Taùc ñoäng cuûa söï rung caûm ngheä thuaät ñoái vôùi mình nhö theá naøo? Muoán coù naêng löïc caûm thuï, caàn phaûi bieát ñoïc saùch, bieát ghi cheùp caùc tö lieäu caàn thieát vaø phaûi bieát caû hoïc thuoäc loøng nhöõng caâu, nhöõng ñoaïn hay.

Hieåu vaø caûm ñöôïc caùi hay cuûa thô vaên thoâi thì chöa ñuû, maø caàn phaûi bieát laøm moät baøi vaên hay. Muoán laøm ñöôïc moät baøi vaên hay laïi caàn bieát caùch söû duïng töø ngöõ, hieåu nghóa cuûa töø, bieát caùch söû duïng caùc kieåu caâu khi caàn thieát, bieát lieân keát caùc caâu trong ñoaïn, bieát caùch döïng ñoaïn vaø lieân keát caùc ñoaïn trong baøi. Laøm moät baøi vaên toát laø naém ñuùng yeâu caàu cuûa ñeà, huy ñoäng ñöôïc moïi kieán thöùc, khoâng chæ ôû vaên hoïc maø caû ôû caùc moân khaùc, ôû ñôøi soáng, ôû xaõ hoäi vaø ôû trong nhöõng taøi lieäu mình ñaõ ñoïc.

II. HOÏC TOAÙN Muoán hoïc gioûi moân toaùn tröôùc heát caàn ñoïc vaø nghieàn ngaãm kyõ lyù

thuyeát trong saùch giaùo khoa, xem kyõ nhöõng ví duï minh hoïa vaø sau ñoù laø laøm caùc baøi taäp. Khi laøm baøi taäp caàn phaân tích töøng baøi toaùn, ñaët caâu hoûi: “Ñaây laø daïng toaùn gì? Böôùc giaûi ñaàu tieân phaûi tieán haønh nhö theá naøo?”

Khi giaûi nhöõng baøi toaùn khoù, haõy baét ñaàu baèng caùch duøng caùc pheùp tính caên baûn ñeå bieán ñoåi cho goïn ñeà toaùn, sau ñoù tìm caùch giaûi hôïp lyù. Khi tìm ra caùch giaûi thì tieán haønh töøng böôùc moät. Caùc baøi toaùn khoù


caàn ñöôïc phaân tích thaønh nhöõng daïng deã hôn. Caàn phaûi kieân trì khi chöa tìm ra ñaùp soá cuoái cuøng.

III. HOÏC NGOAÏI NGÖÕ Ñeå hoïc moät ngoaïi ngöõ naøo ñoù, tröôùc heát caàn nhôù raèng ngoân ngöõ

laø lôøi noùi chöù khoâng phaûi chöõ vieát. Chính vì theá caàn phaûi taäp nghe hieåu vaø noùi ñöôïc ngoân ngöõ aáy. Caàn phaûi taäp noùi nhöõng gì mình coù theå noùi baát kyø luùc naøo ñeå coù ñöïôc thoùi quen “phaûn xaï ngoân ngöõ”.

Ñeå hoïc thaønh coâng moät ngoaïi ngöõ caàn phaûi: - Hoïc coù phöông phaùp phuø hôïp vôùi khaû naêng cuûa mình. - Thöïc haønh thöôøng xuyeân. - Trau doài lieân tuïc, khoâng thoûa maõn vôùi nhöõng gì mình hoïc. - Hoïc coù muïc ñích ñeå tieán boä nhanh.

KEÁT LUAÄN Coù raát nhieàu phöông phaùp hoïc taäp hieäu quaû, nhöng vaán ñeà laø ôû

choã mình coù choïn ñuùng phöông phaùp hoïc taäp hay khoâng. Caàn phaûi choïn caùch hoïc cho töøng moân hoïc vaø phaûi thöôøng xuyeân caûi tieán phöông phaùp hoïc taäp neáu caùch cuûa mình khoâng hieäu quaû. Muoán hoïc gioûi moân naøo thì caàn phaûi yeâu thích moân hoïc ñoù. Duø hoïc ôû ñaâu, ñieàu kieän hoïc taäp ra sao thì noã löïc cuûa baûn thaân laø nhaân toá quyeát ñònh söï thaønh ñaït cuûa mình. Chuùc baïn thaønh coâng trong hoïc taäp.

Laøm vieäc chung vôùi nhoùm laø dòp ñeå phaùt huy taøi naêng mình vaø khaùm phaù öu ñieåm cuûa ngöôøi khaùc.

Baøi 20

SAÙCH BAÙO Trong trieàu ñaïi vua Saloâmon, söû saùch ñaõ ghi laïi caâu chuyeän lyù

thuù veà chuyeän “du hoïc” cuûa moät phuï nöõ: Nöõ hoaøng Saba töï phöông nam ñaõ khoâng quaûn ñöôøng xa vaïn daëm ñeán taän Israel ñeå hoïc hoûi söï khoân ngoan vôùi vua Saloâmon (x. 1V 10,1-9; 2Sb 9,1-12).

Quaû thaät, khoân ngoan tri thöùc laø ñieàu moïi ngöôøi töø coå chí kim vaãn haèng khao khaùt. Cha oâng ta thöôøng noùi: “Moät kho vaøng khoâng baèng moät nang chöõ”. Saùch Khoân ngoan coøn noùi theâm: “Neáu cuûa caûi laø ñieàu ñaùng mong öôùc thì naøo coù gì giaøu coù cho baèng khoân ngoan, vì moät tay khoân ngoan laøm ra moïi söï. Neáu tinh khoân laø ñaûm ñang ñöôïc coâng chuyeän, thì ai laø tay thôï laøm neân vaïn söï hôn laø khoân ngoan? Vaø neáu ngöôøi ta meán chuoäng ñöùc nghóa, thì naøy nhaân ñöùc laø coâng khoù cuûa khoân ngoan” (x. Kn 8,5 - 7).

Ñeå coù ñöôïc khoân ngoan tri thöùc hay moät “nang chöõ” nhö cha oâng ta baûo, vieäc ñaàu tieân laø phaûi öôùc ao hoïc hoûi (Kn 6,17). Chính loøng say meâ hoïc hoûi, muoán môû mang kieán thöùc seõ giuùp ta bieát hoïc thaày, hoûi baïn vaø laéng nghe nhöõng baäc khoân ngoan, giaøu kinh nghieäm. Cuõng chính loøng say meâ ñoù seõ giuùp ta bieát luoân “nhìn leân cao, hoïc roäng theâm nöõa, tìm caùch leân cao maõi" (Pasteur), baèng caùch taän duïng moät trong nhöõng phöông theá höõu hieäu nhaát coù saün ngay beân caïnh, ñoù laø saùch baùo.

I. KHO TAØNG TRI THÖÙC CUÛA NHAÂN LOAÏI 1. Saùch laø phöông tieän truyeàn thoâng tö töôûng

Cho tôùi nay, chöa ai xaùc ñònh ñöôïc moät caùch chính xaùc saùch ñaõ ra ñôøi vaøo luùc naøo vaø taïi ñaâu tröôùc heát. Chæ bieát raèng, haèng maáy ngaøn naêm tröôùc ñaây con ngöôøi ñaõ coá gaéng tìm nhieàu phöông tieän ñeå ghi laïi nhöõng suy nghó, nhöõng kieán thöùc cuõng nhö nhöõng tình caûm cuûa mình ñeå coù theå truyeàn ñaït cho ngöôøi khaùc. Neáu toø moø tìm hieåu ñoâi chuùt, chuùng ta thaáy saùch ñaõ traûi qua moät lòch söû raát daøi. Töø nhöõng mieáng ñaát seùt ñeå


vieát chöõ hình neâm (cuneùiforme) ôû vuøng Löôõng Haø, queâ höông cuûa toå phuï Abraham, cho ñeán nhöõng cuoán “giaáy coùi” hay coøn goïi laø chæ thaûo (papyrus) ôû thung luõng soâng Nil beân Ai caäp ; töø nhöõng maûnh xöông, nhöõng mai ruøa, nhöõng thanh tre, nhöõng taám luïa ôû Trung Hoa, cho ñeán nhöõng maûnh da thuoäc ôû Ñòa Trung Haûi vaø chaâu AÂu thôøi coå, nhöõng tôø luïa gioù ôû Vieät nam ta ... , taát caû ñeàu laø nhöõng vaät lieäu maø con ngöôøi ñaõ duøng ñeå vieát tröôùc khi cheá taïo ra ñöôïc giaáy nhö chuùng ta ñang duøng hieän nay.

Tìm hieåu moät chuùt veà Kinh thaùnh, ta cuõng gaëp ñöôïc nhieàu ñieàu lyù thuù. Chaúng haïn, saùch Xuaát haønh cho chuùng ta thaáy Thieân Chuùa ñaõ ban Luaät cuûa Ngaøi cho Israel, vaø Luaät naøy ñöôïc Ngaøi ghi khaéc treân hai phieán ñaù, goïi laø Bia Giao öôùc (Xh 25,12; 32,15 - 16; 34,1). Baûn cheùp Taân öôùc coå nhaát maø ta coøn giöõ ñöôïc hieän nay taïi thö vieän Rylands beân Anh (ñöôïc cheùp vaøo khoaûng naêm 135) laø baèng giaáy coùi (papyrus). Ñoù laø baûn cheùp Tin möøng Gioan 18,31 - 33. 37 - 38. Vaø khi maùy in coâng nghieäp cuûa Johannes Gutenberg ra ñôøi taïi Ñöùc, quyeån saùch ñaàu tieân ñöôïc choïn in tröôùc nhaát treân coã maùy naøy laø quyeån Kinh thaùnh (naêm 1455). 2. Kho taøng tri thöùc

Kinh thaùnh ñöôïc ví nhö moät thö vieän nho nhoû vì bao goàm trong ñoù 73 quyeån vôùi ñuû moïi theå loaïi vaên chöông. Ngay töø raát xa xöa, cha oâng ta ñaõ raát coi troïng saùch vaø ñaõ coá gaéng thu thaäp chuùng thaønh nhöõng kho taøng tri thöùc ñeå phuïc vuï nhieàu ngöôøi, ñoù laø thö vieän. Moät trong nhöõng thö vieän noåi tieáng thôøi xöa laø thö vieän Aleâxandria beân Ai caäp. Thö vieän naøy do vua Ptoâleâmeâ II laäp vaøo theá kyû thöù 3 tröôùc Chuùa giaùng sinh. Noù chöùa ñeán 700 ngaøn quyeån saùch. Ñaùng tieác laø naêm 645 noù ñaõ bò quaân Hoài giaùo ñoát phaù tan taønh. Rieâng taïi nöôùc ta, thö vieän noåi tieáng ngaøy xöa laø Thö vieän Tröôøng Vieãn ñoâng Baùc coå ñöôïc thaønh laäp vaøo nhöõng naêm ñaàu cuûa theá kyû. Sau naøy noù ñöôïc chuyeån thaønh Thö vieän quoác gia vaø Thö vieän khoa hoïc trung öông.

Ñeå deã quaûn lyù, tìm kieám vaø tra cöùu, taïi caùc thö vieän ngöôøi ta phaûi nghó ñeán caùch phaân loaïi vaø saép xeáp saùch moät caùch coù khoa hoïc. Hieän

Baøi 20: Saùch baùo 131

nay, moät trong nhöõng phöông phaùp töông ñoái ñôn giaûn vaø thoâng duïng hôn caû laø cuûa Deway (1876). Phöông phaùp Deway phaân loaïi saùch theo noäi dung vaø xeáp chuùng theo heä thoáng thaäp phaân nhö sau:

000 - 099 : Toång quaùt : caùc saùch tham khaûo, caùc loaïi baùch khoa töï ñieån.

100 - 199 : Trieát hoïc : bao goàøm luaân lyù, taâm lyù...

200 - 299 : Toân giaùo : Kinh thaùnh, thaàn hoïc, tu ñöùc, lòch söû Hoäi thaùnh...

300 - 399 : Khoa hoïc xaõ hoäi: xaõ hoäi, kinh teá, chính trò, quaûn trò, sö phaïm, giaùo duïc

400 - 499 : Ngoân ngöõ : Töï ñieån, vaên phaïm, saùch hoïc ngoaïi ngöõ.

500 - 599 : Khoa hoïc töï nhieân: Toaùn hoïc, Vaät lyù, Hoaù hoïc, Ñòa chaát...

600 - 699 : Kyõ thuaät : Y khoa, Cô khí, Noâng nghieäp, Thuû coâng..

700 - 799 : Ngheä thuaät : Hoäi hoïa, Ñieâu khaéc, AÂm nhaïc, Giaûi trí, Theå duïc theå thao.

800 - 899 : Vaên hoïc : Kòch ngheä, Thi ca, Khaûo luaän ...

900 - 999 : Lòch söû : Ñòa lyù, Du lòch, Tieåu söû caùc danh nhaân...

Chòu khoù tìm hieåu ñoâi chuùt veà lòch söû cuûa chöõ vieát, cuûa saùch baùo vaø cuûa thö vieän, môùi hieåu ñöôïc taïi sao ngöôøi ta ñang heát söùc coá gaéng ñeå xoùa saïch naïn muø chöõ treân theá giôùi cuõng nhö taïi Vieät nam ta. Tuy nhieân, trong cuoäc soáng coù nhöõng ngöôøi tuy bieát ñoïc bieát vieát nhöng xeùt theo moät phöông dieän naøo ñoù cuõng coù theå bò coi laø muø chöõ vì khoâng bao giôø ñoïc saùch. Haún chuùng ta coøn nhôù caâu:

“Moät ngaøy khoâng ñoïc saùch Soi göông thaáy thuït luøi Ñoïc nhieàu vaø ñuùng caùch Seõ tieán boä vaø vui”.


II. CHOÏN LÖÏA SAÙCH BAÙO 1. Taïi sao phaûi choïn löïa saùch baùo?

Ngoaøi söï soáng theå lyù, con ngöôøi chuùng ta coøn coù ñôøi soáng tinh thaàn. Muoán phaùt trieån vaø khoûe maïnh, ta caàn aên uoáng ñaày ñuû vaø boå döôõng. Ñoái vôùi theå xaùc, ñoù laø thòt caù, côm baùnh. Ñoái vôùi tinh thaàn, ñoù chính laø saùch baùo.

Böôùc vaøo caùc tieäm saùch hoaëc tham quan kho saùch cuûa moät thö vieän, ta seõ thaáy caû moät röøng saùch baùo ñuû loaïi, töïa nhö nhöõng moùn aên haáp daãn ñang chôø ñoùn, môøi moïc ta caàm ñuõa. Tuy nhieân ta khoâng theå naøo thöôûng thöùc heát ñöôïc. Quaû thöïc, duø moãi ngaøy coù ñoïc ñeán hai ba quyeån saùch, thì caû ñôøi ta vaãn chæ môùi ñoïc ñöôïc khoaûng moät phaàn traêm soá saùch hieän coù trong moät thö vieän loaïi lôùn. Maët khaùc, neáu saùch baùo laø moùn aên tinh thaàn thì ta cuõng caàn löu yù: moät moùn aên coù theå toát vôùi ngöôøi naøy nhöng laïi voâ boå hoaëc thaäm chí coøn coù haïi ñoái vôùi ngöôøi khaùc. Moät em beù môùi ñaày thaùng khoâng theå tieâu hoaù moùn “thòt boø baûy moùn” hoaëc “laåu deâ” maø daân nhaäu “khoaùi khaåu”!

Khi ta aên uoáng, thöùc aên ñi vaøo trong cô theå, ñöôïc tieâu hoaù ñeå trôû neân xöông thòt cuûa ta. Cuõng vaäy, nhöõng ñieàu ta ñoïc khoâng chæ trô trô trong ñaàu oùc ta, nhöng coù theå bieán ñoåi caû ñôøi soáng cuûa ta. Lòch söû cho thaáy, nhôø quyeån Kinh thaùnh, raát nhieàu ngöôøi ñaõ tìm thaáy con ñöôøng vaø yù nghóa cho ñôøi mình. Ngöôïc laïi, cuõng coù bieát bao theá heä bò ñaàu ñoäc vì moät quyeån saùch. Tröôùc vaønh moùng ngöïa, moät thieáu nieân 15 tuoåi ñaõ thuù nhaän: “Toâi chæ laøm nhöõng gì maø toâi thaáy moâ taû trong moät quyeån saùch noï”. Neáu ai ñaõ töøng ñuïng ñeán maùy tính haún ñaõ traûi qua nhöõng kinh nghieäm ñau thöông vì söû duïng ñóa meàm böøa baõi. Ñoïc saùch ví nhö ñöa ñóa meàm vaøo maùy tính. Neáu ñóa bò nhieãm virus, noù seõ laøm cho maùy tính cuûa ta bò “quaäy phaù” lung tung, khoâng theå laøm vieäc ñöôïc. Vaø khoâng phaûi deã daøng tieâu dieät ñöôïc nhöõng con virus aáy. Bôûi vaäy, ñoïc saùch laø caàn, nhöng vieäc caàn hôn nöõa laø phaûi bieát ñoïc nhöõng gì. 2. Phaûi choïn saùch theá naøo?

Nhieàu ngöôøi choïn mua moät quyeån saùch vì thaáy hình bìa “baét


maét” hoaëc vì thaáy töïa ñeà “haáp daãn”. Ñöøng ñeå mình bò loâi cuoán vì nhöõng ñieàu aáy. Phaàn ñoâng chuùng chæ laø nhöõng hình thöùc quaûng caùo nhaèm loâi cuoán ngöôøi ñoïc chöù khoâng phaûn aûnh ñöôïc noäi dung quyeån saùch bao nhieâu. Ñieàu ta caàn bieát laø noäi dung quyeån saùch noùi gì, vaø giaù trò noäi dung ñoù theá naøo, coù ñem laïi ích lôïi gì cho ta khoâng? Bôûi vaäy:

- Tröôùc tieân, neân hoûi yù kieán nhöõng nhaø giaùo duïc coù uy tín, chaúng haïn nhö moät linh muïc, thaày coâ, cha meï hoaëc caùc anh chò giaùo lyù vieân... Neáu nhöõng ngöôøi naøy hieåu khaû naêng vaø trình ñoä cuûa baïn, hoï seõ giuùp ích cho baïn raát nhieàu trong vieäc löïa choïn saùch ñeå ñoïc. Ñoái vôùi moät vaán ñeà baïn caàn tìm hieåu, chaúng haïn nhöõng ñieàu löùa tuoåi cuûa baïn ñang thaéc maéc, hoï seõ chæ daãn cho baïn nhöõng saùch naøo caàn ñoïc, saùch naøo neân ñoïc tröôùc, saùch naøo neân ñoïc sau. Ñoái vôùi caùc saùch veà khoa hoïc hoaëc veà chuyeân moân cuõng vaäy, thaày coâ hoaëc nhöõng ngöôøi coù kinh nghieäm seõ cho baïn bieát neân ñoïc taùc giaû naøo, vaø ñoïc tuaàn töï theá naøo cho phuø hôïp vôùi möùc tieáp thu cuûa baïn. Coøn ñoái vôùi caùc saùch vaên hoïc, tieåu thuyeát, hoï cuõng seõ cho baïn bieát saùch naøo hoaëc taùc giaû naøo phuø hôïp vôùi löùa tuoåi cuûa baïn.

- Ñoái vôùi nhöõng saùch môùi ra, neáu coù ñieàu kieän, ta neân theo doõi muïc ñieåm saùch ôû nhöõng baùo coù uy tín. Trong muïc naøy, nhöõng nhaø ñieåm saùch hoaëc pheâ bình seõ cho ta bieát ñoâi neùt vaén taét veà quyeån saùch cuøng vôùi moät ít lôøi nhaän xeùt. Dó nhieân yù kieán cuûa caùc nhaø pheâ bình khoâng phaûi laø tuyeät ñoái.

- Döïa theo nhaø xuaát baûn hoaëc caùch phaân loaïi cuûa nhaø xuaát baûn. Coù nhöõng nhaø xuaát baûn chæ in moät loaïi saùch naøo ñoù hoaëc chæ in nhöõng taùc phaåm coù giaù trò, phuø hôïp vôùi muïc ñích hoaëc toân chæ cuûa mình. Tuy nhieân tieâu chuaån naøy chæ coù giaù trò töông ñoái, nhaát laø trong tình traïng hieän nay.

- Döïa theo teân taùc giaû. Tieâu chuaån naøy chæ höõu ích neáu baïn ñaõ ñoïc khaù nhieàu saùch vaø coù kinh nghieäm veà moät soá taùc giaû. Duø sao cuõng ñöøng voäi chaïy theo nhöõng taùc giaû ñöôïc quaûng caùo raàm roä vì ñaõ ñoaït nhöõng giaûi thöôûng lôùn nhö giaûi Nobel. Nhöõng tö töôûng hoaëc caùch nhìn vaán ñeà cuûa hoï khoâng phaûi luoân luoân vöøa taàm vôùi tuoåi cuûa baïn.


- Tuy nhieân, ñieàu quan troïng nhaát vaãn laø ôû nôi chính baïn. Caàm moät quyeån saùch leân, khoâng phaûi chæ caàn bieát teân saùch laø gì, taùc giaû laø ai, nhöng coøn phaûi bieát löôïng giaù sô qua quyeån saùch. Ngoaïi tröø tieåu thuyeát coøn phaàn ñoâng caùc saùch ñeàu coù baûn muïc luïc. Muïc luïc chính laø noäi dung vaén taét cuûa quyeån saùch, qua ñoù, ta seõ bieát taùc giaû muoán ñeà caäp tôùi vaán ñeà gì, vaán ñeà ñoù goàm bao nhieâu khía caïnh. Nhöõng khía caïnh ñoù ta ñaõ bieát hay chöa, coù ích lôïi cho ñieàu ta ñang caàn tìm hieåu hay khoâng. Moät caâu hoûi khaùc khoâng keùm phaàn quan troïng khi caàm moät quyeån saùch treân tay: “Ta muoán ñoïc ñieàu gì nôi quyeån saùch naøy?”. Neáu ñieàu ta muoán laø toát, noù seõ thuùc ñaåy ta bieát choïn nhöõng saùch baùo ñöùng ñaén, coù giaù trò. Ngöôïc laïi, neáu chæ mong ñi tìm thoûa maõn moät soá khaùt voïng thaáp heøn naøo ñoù, ta seõ chæ huùt ñöôïc nhöõng chaát taïo ra noïc ñoäc. Bôûi vaäy, chính khi löïa choïn moät quyeån saùch, moät caùch naøo ñoù ta cuõng ñang noùi leân con ngöôøi cuûa mình: “Haõy cho toâi bieát baïn hay ñoïc saùch naøo, toâi seõ noùi cho baïn bieát baïn laø ai”.

III. MOÄT TUÛ SAÙCH CHO MÌNH Baïn coù bao giôø nghó ñeán ñieàu ñoù khoâng? Maø taïi sao khoâng nhæ?

Moät tuû saùch nho nhoû trong nhaø, ñoù khoâng phaûi laø thöù gì xa xæ, duøng ñeå trang trí, nhöng laø moät phöông tieän caàn thieát giuùp ta môû mang kieán thöùc, chia seû vôùi ta nieàm vui noãi buoàn. Ñoù cuõng laø moái daây lieân keát giuùp ta thaét chaët theâm tình thaân trong gia ñình cuõng nhö vôùi beø baïn qua vieäc trao ñoåi saùch, vaø chia seû vôùi nhau nhöõng ñieàu ñaõ ñoïc.

Ñeå laäp moät tuû saùch trong gia ñình, khoâng nhaát thieát phaûi coù haøng ngaøn ñaàu saùch. Chæ caàn moät soá, nhöng coù giaù trò vaø ñöôïc choïn loïc. Baïn coù theå baét ñaàu vôùi moät soá tieàn nho nhoû, töø vieäc nhòn tieâu nhöõng thöù khoâng caàn thieát. 1. Nhöõng loaïi saùch neân coù:

- Kieán thöùc toång quaùt: Caàn coù nhöõng saùch giuùp môû mang kieán thöùc toång quaùt veà khoa hoïc, ngheä thuaät, lòch söû, vaên hoïc, toân giaùo ... Nhöõng thoâng tin naøy thöôøng naèm trong caùc loaïi töï ñieån baùch khoa, töï ñieån danh nhaân vaø nhöõng loaïi saùch phoå bieán kieán thöùc phoå thoâng.


- Nhöõng saùch ñaøo saâu chuyeân moân vaø ngheà nghieäp. Ñoái vôùi nhöõng saùch veà khoa hoïc kyõ thuaät, neân choïn mua nhöõng aán phaåm môùi nhaát, döïa vaøo Copyright (©) ñöôïc ghi ôû ñaàu hoaëc cuoái saùch. Lyù do ñôn giaûn laø caùc moân khoa hoïc ngaøy nay tieán trieån raát nhanh, chaúng haïn nhö veà tin hoïc, nhöõng thoâng tin cuûa saùch xuaát baûn naêm 1975 veà ngaønh naøy, ñem so vôùi hieän nay keå nhö ñaõ loãi thôøi.

- Nhöõng saùch baïn yeâu thích veà vaên chöông, ngheä thuaät, tieåu thuyeát, thô, nhaïc ...

- Saùch hoïc laøm ngöôøi, reøn luyeän nhaân caùch - Saùch toân giaùo: Kinh thaùnh, giaùo lyù, göông caùc thaùnh, caùc saùch

giuùp caàu nguyeän, ñaøo taïo vaø phaùt trieån ñôøi soáng taâm linh.... - Nhöõng loaïi baùo höõu ích ñoái vôùi löùa tuoåi cuûa baïn. Vd: Möïc tím,

Tuoåi treû, Kieán thöùc ngaøy nay .... 2. Moät soá ñieàu caàn nhôù:

- Taäp ñaùnh giaù, choïn löïa tröôùc khi mua moät quyeån saùch - Reøn luyeän phöông phaùp ñoïc saùch: bieát ñoïc nhanh, ñaùnh giaù,

pheâ phaùn vaø ghi chuù nhöõng ñieàu höõu ích. Ñoái chieáu quan ñieåm cuûa mình vôùi nhöõng ngöôøi khaùc, trao ñoåi yù kieán vôùi nhöõng ngöôøi höôùng daãn, chaúng haïn nhö cha meï, thaày coâ, caùc anh chò giaùo lyù vieân...

- Neân saép xeáp tuû saùch cho coù thöù töï ï: phaân loaïi, ñaùnh soá vaø xeáp loaïi naøo vaøo loaïi aáy ñeå deã tìm. Khi ñoïc xong, ñeå vaøo choã cuõ. Neáu coù ñieàu kieän, nhaát laø nhöõng baïn ôû thaønh phoá, neân thöôøng xuyeân ñeán thö vieän. Ngoaøi vieäc möôïn saùch, ta coøn coù theå hoïc ôû ñaáy caùch saép xeáp vaø quaûn lyù saùch moät caùch khoa hoïc.

- Toân troïng saùch: giöõ gìn saùch cuûa mình cuõng nhö cuûa ngöôøi khaùc. Ñoái vôùi nhöõng saùch möôïn, duø laø cuûa thö vieän hay cuûa baïn beø cuõng caàn giöõ saïch seõ, khoâng laøm nhaøu naùt hoaëc ghi theâm nhöõng “caâu ranh ngoân” cuûa mình vaøo trong ñoù. Vaø ñieàu quan troïng nhaát laø nhôù traû saùch cho ñuùng heïn.


Lôøi Chuùa: “Töï coõi trôøi thaùnh thieâng Chuùa ngöï, xin göûi Ñöùc Khoân Ngoan

Ngaøi tôùi. Xin phaùi ñeán töø toøa cao vinh hieån, ñeå phuø trì vaø ñoàng lao coäng khoå vôùi con, cho con bieát ñieàu ñeïp yù Chuùa.” (Kn 9,10). Caâu hoûi:

1. Baïn haõy ñoïc lôøi töïa cuûa saùch Huaán ca (caâu 1-35) vaø tìm xem dòch giaû muoán gôûi gaém ñieàu gì vôùi caùc baïn treû hoâm nay?

2. Saùch vaø baùo khaùc nhau theá naøo? Thöû so saùnh noäi dung vaø caùch trình baøy giöõa moät quyeån saùch vaø moät tôø baùo.

3. Khi caàm moät quyeån saùch treân tay, baïn nghó ñeán ñieàu gì tröôùc tieân? Ñoäng löïc naøo thuùc ñaåy baïn ñoïc hay khoâng ñoïc quyeån saùch aáy?

4. Baïn nghó theá naøo neáu coù moät “caâu laïc boä” giao löu saùch trong nhoùm cuûa caùc baïn?

Baøi 21

CHOÏN LÖÏA PHIM AÛNH Tuïc ngöõ Vieät Nam ta coù caâu: “Traêm nghe khoâng baèng moät thaáy”.

Töø phöông xa, nghe ñoàn thoåi veà taøi trí cuûa vua Saloâmon, nöõ hoaøng Saba ñaõõ nhaát quyeát laën loäi ñeán taän nôi ñeå xem taän maét. Saùch Caùc Vua quyeån thöù nhaát keå laïi raèng: Khi nöõ hoaøng Saba thaáy taát caû söï khoân ngoan cuûa vua Saloâmon vaø cung ñieän vua ñaõ xaây, nhöõng moùn aên treân baøn cuûa vua, dinh thöï cuûa caùc quan chöùc, traùch vuï vaø trang phuïc cuûa hoï, caùc thöù röôïu vua ñaõ duøng, caùc leã toaøn thieâu vua daâng taïi ñeàn thôø Ñöùc Chuùa, thì baø heát hoàn. Baø noùi vôùi vua: “Thaät ñuùng nhö toâi ñaõ nghe noùi ôû nöôùc toâi veà Ngaøi vaø söï khoân ngoan cuûa ngaøi. Toâi ñaõ khoâng tin nhöõng ñieàu ngöôøi ta noùi, cho tôùi khi toâi ñeán vaø thaáy taän maét ; nhöng thöïc ra ngöôøi ta noùi cho toâi bieát khoâng tôùi moät nöûa. Ngaøi coøn khoân ngoan vaø giaøu coù hôn tieáng ñoàn toâi ñaõ nghe !” (1V 10,4-7).

Con ngöôøi chuùng ta tieáp xuùc vôùi theá giôùi khoâng chæ baèng “ñoâi tai”, nhöng coøn baèng caû “ñoâi maét”. Vôùi ñoâi maét, “caùnh cöûa cuûa taâm hoàn”, chuùng ta böôùc ta khoûi chính mình ñeå hoaø nhaäp vaøo cuoäc soáng, vaø ngöôïc laïi, chuùng ta ñeå cho cuoäc soáng ñoù uøa vaøo trong ta, nhaøo naën ta. Tuy nhieân, beân caïnh theá giôùi chuùng ta ñang soáng, coøn “moät theá giôùi khaùc”, moät theá giôùi muoân maøu muoân veû maø phim aûnh môû ra cho chuùng ta. Theá giôùi ñoù aûnh höôûng treân chuùng ta nhö theá naøo? Vaø chuùng ta caàn coù thaùi ñoä naøo ñeå theá giôùi ñaày maøu saéc ñoù ñem laïi lôïi ích thöïc söï cho mình?

I. BÖÔÙC VAØO THEÁ GIÔÙI PHIM AÛNH Caùch ñaây hôn 100 naêm, vaøo ngaøy 28.12.1895, taïi soá 14 ñaïi loä

Capucines ôû thuû ñoâ Paris (Phaùp), ñaõ xaûy ra moät bieán coá quan troïng: laàn ñaàu tieân coâng chuùng ñöôïc xem nhöõng hình aûnh bieát ñi, bieát ñöùng, bieát chaïy, bieát cöôøi ! Vôùi hai cuoán phim “Xe löûa tôùi nhaø ga” vaø “Ngöôøi töôùi caây bò töôùi nöôùc” keùo daøi chöa tôùi 30 phuùt, hai anh em nhaø Lumieøre ñaõ khai sinh ra moät neàn ngheä thuaät môùi: ngheä thuaät ñieän aûnh, hay coøn goïi


laø ngheä thuaät thöù baûy. Keå töø ñoù cho ñeán nay, kyõ ngheä ñieän aûnh phaùt trieåân khoâng ngöøng. Chæ tính rieâng naêm 1994 taïi Myõ, boä phim “Jurassic Park” (Coâng vieân khuûng long), vaø “The Flintstones” (Nhöõng vieân ñaù löûa) cuûa haõng Universal ñaït doanh thu 4,1 tæ ñoâ la. Coøn boä phim hoaït hình “The Lion King” (Vua sö töû) cuûa haõng Walt Disney thu ñöôïc hôn 291 trieäu ñoâ la.

Cho ñeán nay, kyõ thuaät ñieän aûnh ñaõ tieán moät böôùc kyû luïc. Thoaït ñaàu môùi chæ laø nhöõng phim “caâm”, hình aûnh ñen traéng “chaïy thoaên thoaét” hoaëc “giaät cuïc” nhö trong caùc phim Charlot. Tieáp ñeán laø nhöõng phim coù tieáng noùi, cöû ñoäng “ñuùng nhòp” hôn. Roài phim maøu ra ñôøi vôùi maøn aûnh roäng môû ra caû moät theá giôùi ñaày maøu saéc cuoán huùt moïi ngöôøi. Khoâng phaûi chæ tieán boä veà kyõ thuaät, caû theå loaïi phim cuõng ngaøy caøng theâm phong phuù. Chaúng haïn nhö: hoaït hình, thôøi söï, toân giaùo, haøi höôùc, tình caûm, taâm lyù xaõ hoäi, hình söï, kieám hieäp, cao boài, khoa hoïc giaû töôûng, kinh dò, ca kòch, caûi löông, ca nhaïc v.v...

Keå töø khi videùo phaùt trieån maïnh, caùc cuoän phim nhöïa coàng keành chuyeån thaønh nhöõng hoäp baêng töø goïn nheï, phim aûnh ñaõ lan khaép hang cuøng ngoõ heûm, ñeán taän nhöõng vuøng xa xoâi heûo laùnh, vaøo taän buoàng rieâng cuûa töøng gia ñình. Ñaõ qua roài caûnh phaûi roàng raén xeáp haøng hoaëc chen laán giaãm ñaïp leân nhau môùi mua ñöôïc moät taám veù vaøo coi phim. Ngaøy nay, neáu khoâng coù saün ñaàu maùy videùo ôû nhaø, baïn chæ caàn boû ra vaøi ba ngaøn vaøo moät quaùn caø pheâ naøo ñoù laø coù theå “queân heát moïi söï ñôøi”. Neáu nhö boán, naêm chuïc naêm tröôùc ñaây cuoäc soáng cuûa theá heä cha oâng chuùng ta chæ giôùi haïn quanh quaån trong phaïm vi “luõy tre laøng” hoaëc nôi thaønh phoá mình sinh ra thì ngaøy nay nhôø nhöõng phöông tieän truyeàn thoâng, nhaát laø TV vaø videùo, chuùng ta trôû thaønh nhöõng “coâng daân quoác teá”. Ngoài tröôùc maøn aûnh nhoû, chæ caàn baám nuùt, trong tích taéc, baïn coù theå hoaù thaân thaønh nhöõng tay cao thuû voõ ngheä tuyeät luaân, nhöõng nhaø du haønh vuõ truï, nhöõng thaùm töû taøi ba hoaëc nhöõng naøng coâng chuùa xinh ñeïp. Baïn coù theå vuø sang Trung Quoác nhaäp ñoaøn vôùi thaày troø Ñöôøng Taêng rong ruoåi ngaøy naøy thaùng noï ñi thænh kinh. Vaø neáu muoán, cuõng chæ trong tích taéc, baïn coù theå bay sang Nhaät ñeå “soáng caû moät ñôøi” vôùi Oshin... Coøn trong töông lai, vôùi

Baøi 21: Choïn löïa phim aûnh 139

ñaø phaùt trieån cuûa kyõ thuaät vi tính nhö hieän nay, baïn seõ khoâng coøn ngoài thuï ñoäng tröôùc maøn hình ñeå caùc nhaân vaät trong phim daãn mình ñi nhöng baïn seõ trôû thaønh “taïo hoaù”, saùng taïo neân caùc nhaân vaät vaø daãn daét haønh ñoäng cuûa töøng nhaân vaät theo yù mình muoán.

Quaû thaät, nhö lôøi tuaàn baùo Le Point cuûa Phaùp vieát nhaân kyû nieäm 100 naêm ñieän aûnh, “Kyû nieäm 100 ñieän aûnh khoâng khaùc gì möøng 100 naêm ngaøy khaùm phaù ra Taân theá giôùi vì ñieän aûnh thöïc laø caû moät theá giôùi môùi. Noù khoâng coøn chæ laø moät phöông tieän giaûi trí trong nhöõng ngaøy hoäi heø maø ñaõ bieán thaønh moät phöông thöùc ñeå baøy toû, moät ngheä thuaät” (soá ra ngaøy 30. 12. 1994).

II. AÛNH HÖÔÛNG CUÛA PHIM AÛÙNH 1. Ích lôïi

- Giaûi trí: Sau nhöõng giôø phuùt hoïc haønh caêng thaúng hoaëc sau moät ngaøy vaát vaû laên loän vôùi cuoäc soáng, ta caàn ñöôïc “xaû hôi” cho ñaàu oùc thö giaõn, taïm queân ñi taát caû nhöõng noãi baän taâm lo laéng cuûa cuoäc soáng hieän taïi. Phim aûnh chính laø moät phöông tieän giaûi trí, cung caáp cho ta nhöõng giaây phuùt thoaûi maùi.

- Söï hieåu bieát veà theá giôùi vaø veà con ngöôøi: Con ngöôøi chuùng ta luoân muoán tìm toøi khaùm phaù, muoán bieát hôn veà theá giôùi, veà ngöôøi khaùc vaø veà chính mình. Phim aûnh giuùp ta môû roäng taàm nhìn veà theá giôùi thieân nhieân, veà con ngöôøi, nhôø ñoù ta theâm loøng yeâu meán cuoäc soáng vaø soáng chan hoaø tình ngöôøi hôn. Xem phim khoa hoïc giaû töôûng, nhieàu baïn thaáy ñöôïc nhöõng öôùc mô khoa hoïc cuûa ngöôøi khaùc, vaø cuõng laø nieàm ñam meâ khoa hoïc cuûa chính mình. Xem phim “Caùnh cöûa hoaû nguïc” cuûa Kinusaga, “Pheùp laï ôû Milan” cuûa Sica, “Tuoåi treû Gorki” cuûa Donskoð, ta hieåu theâm moät chuùt veà taâm hoàn ngöôøi Nhaät, ngöôøi YÙ, ngöôøi Nga... Xem phim “Baûn danh saùch cuûa Schindler” ta caûm nghieäm theâm veà loøng nhaân aùi. Xem phim “AÂn tình chöa phai” cuûa Hoàng Koâng, nhieàu baïn thaáy thöông meï hôn: “Ngöôøi meï trong phim cao caû quaù, mình tin laø meï mình cuõng theá”. Söùc phaán ñaáu vaø loøng nhaân aùi cuûa Oshin ñaõ khieán nhieàu baïn caûm phuïc vaø coi ñoù laø baøi hoïc cho mình reøn luyeän...


- Hoïc taäp: neáu ñöôïc höôùng daãn, phim aûnh coøn laø moät trong nhöõng phöông tieän toát giuùp ta caûm thuï caùi ñeïp vaø coù ñöôïc moät oùc nhaän xeùt, pheâ bình saâu saéc. Nhöõng baïn ñang hoïc sinh ngöõ, chaúng haïn nhö tieáng Anh hoaëc tieáng Phaùp, cuõng coù theå söû duïng phim aûnh ñeå hieåu bieát hôn veà vaên hoaù, phong tuïc vaø con ngöôøi cuûa ñaát nöôùc ñoù, vaø ñoàng thôøi cuõng laø dòp ñeå naâng cao khaû naêng nghe vaø hoïc theâm töø vöïng. 2. Taùc haïi

- AÛøo töôûng veà cuoäc soáng: theá giôùi maø phim aûnh veõ ra cho chuùng ta thöôøng khoâng phaûn aûùnh sít sao cuoäc soáng thöïc teá. Phim aûnh khoâng chæ laø moät saûn phaåm ngheä thuaät nhöng coøn laø saûn phaåm thöông maïi, vì theá, ñeå “aên khaùch”, caùc nhaø laøm phim thöôøng khai thaùc nhöõng duïc voïng, nhöõng baûn naêng thaàm kín cuûa ngöôøi xem. Bôûøi vaäy, neáu khoâng ñuû chín chaén, ta deã laàm töôûng raèng töông quan giöõa con ngöôøi vôùi nhau chæ coù tình, tieàn vaø söùc maïnh cuûa baïo löïc, vaø phaûi aên chôi höôûng thuï nhö nhöõng caûnh trong phim thì môùi laø soáng.

- Ñoàng hoaù vôùi caùc nhaân vaät trong phim: Khi xem phim, moät maët ta phoùng chieáu nhöõng öôùc mô cuûa ta vaøo caùc nhaân vaät trong phim, maët khaùc, ta cuõng muoán trôû neân “ngöôøi huøng” nhö hoï, haønh ñoäng nhö hoï. Nhöõng naêm vöøa qua, ñaõ xaûy ra raát nhieàu vuï aùn cöôùp giaät, hieáp daâm maø bò can coøn ñang tuoåi môùi lôùn. Khi ñöôïc hoûi, nhieàu baïn treû ñaõ thuù nhaän ñoäng cô phaïm toäi cuûa mình laø baét chöôùc nhöõng ñieàu ñaõ thaáy trong phim.

Noùi toùm laïi, neáu phim aûnh coù theå ñem laïi cho ta raát nhieàu ñieàu boå ích, thì ngöôïc laïi, noù cuõng coù theå taùc haïi treân ta. Ñieàu ñoù tuøy thuoäc vaøo noäi dung cuoán phim toát hay xaáu, nhöng maët khaùc, cuõng tuøy thuoäc vaøo möùc ñoä tröôûng thaønh cuûa ta trong vieäc coi phim.

III. NEÁU BAÏN LAØ NGÖÔØI THÍCH PHIM AÛNH... Tröôùc heát, haõy tröôûng thaønh hôn, baèng caùch:

1. Bieát löïa choïn phim aûnh Tröôùc ñaây, muoán coi phim, ta phaûi ñeán raïp. Raïp chieáu theá naøo, ta

coi theá aáy. Nay vôùi söï phaùt trieån cuûa videùo, ta coù theå ngoài ôû nhaø, moät


mình moät maùy. Gaëp nhöõng ñoaïn “ly kyø haáp daãn”, ta coù theå coi tôùi coi lui bao nhieâu laàn tuøy yù. Chính vì theáù ta caøng phaûi caån thaän hôn trong vieäc löïa choïn phim.

Chæ neân coi nhöõng phim laønh maïnh, coù giaù trò. Ñöøng töï ñaàu ñoäc mình baèng nhöõng hình aûnh kích thích baïo löïc, ñaâm cheùm hoaëc daâm oâ. Ñöøng vòn côù “coi thöû moät laàn cho bieát”. Ñaønh raèng coù nhöõng ñieàu ta caàn phaûi bieát, nhöng khoâng phaûi moïi caùi bieát ñeàu toát. Coù nhöõng caùi bieát ñoøi phaûi ñöôïc höôùng daãn ñuùng luùc, ñuùng nôi, neáu khoâng, nhöõng caùi maø ta “bieát” ñoù seõ nhö nhöõng con virus cuûa maùy vi tính. Moät khi xaâm nhaäp vaøo roài, noù seõ aên saâu vaøo trong “boä nhôù” cuûa ta vaø tha hoà quaäy phaù lung tung. Truïc ñöôïc noù ra khoâng phaûi laø deã.

* Neân löïa choïn phim theo nhöõng tieâu chuaån naøo? - Yeáu toá vaên hoaù ngheä thuaät - Yeáu toá ñaïo ñöùc luaân lyù - Theo nhaø ñaïo dieãn coù uy tín. * Ai seõ giuùp ta löïa choïn? - Nhöõng ngöôøi coù traùch nhieäm höôùng daãn ta: cha meï, thaày coâ,

caùc linh muïc v.v.. - Nhöõng tôø baùo pheâ bình ñieän aûnh ñöùng ñaén. - Trong thöïc teá, neân choïn nhöõng choã cho thueâ baêng ñöùng ñaén vaø

hoûi thaúng ngöôøi cho thueâ baêng veà noäi dung vaø giaù trò cuûa cuoán phim. Moät cuoän phim hay, coù giaù trò, phaûi giuùp ta höôùng tôùi chaân,

thieän, myõ, giuùp ta môû mang kieán thöùc vaø nhaát laø giuùp ta soáng saâu saéc hôn, chan hoaø tình ngöôøi hôn. 2. Ñöøng bieán mình thaønh “tín ñoà” cuûa videùo

- Thôøi giôø laø moät hoàng aân quyù giaù Thieân Chuùa ban cho ta. Bôûi vaäy neân coù chöøng möïc trong vieäc coi videùo. Tuoåi treû chuùng ta coøn coù raát nhieàu vieäc phaûi laøm: hoïc haønh, laøm vieäc, ñoïc saùch, ñôõ ñaàn ba maù nhöõng vieäc trong nhaø, thaêm hoûi baïn beø, taäp luyeän theå thao...

- Moãi ngöôøi chuùng ta laø moät taùc phaåm ñoäc ñaùo, ñoäc nhaát voâ nhò cuûa Thieân Chuùa. Bôûi vaäy baïn cöù vieäc yeâu thích vaø ngöôõng moä caùc taøi töû trong


phim, nhöng ñöøng coá trôû thaønh “baûn sao” thoâ thieån cuûa hoï qua caùch trang phuïc, ñi ñöùng, noùi naêng. Baïn haõy laø baïn vaø haõy coá gaéng vöôn leân, trôû thaønh con ngöôøi maø Thieân Chuùa muoán deät moäng öôùc nôi baïn. 3. Bieát pheâ phaùn nhöõng gì mình coi

Ñöøng voäi tin nhöõng gì maét thaáy tai nghe treân maøn hình ! Coù nhöõng phim “khoa hoïc nhöng laïi... phaûn khoa hoïc”. Coù nhöõng phim taâm lyù nhöng dieãn tieán laïi... phaûn taâm lyù. Bôûi vaäy, caàn coi phim moät caùch “thoâng minh”. Trong moãi cuoán phim, coù raát nhieàu ñieàu ñeå ta pheâ phaùn:

- Veà thaåm myõ: hình aûnh, aâm nhaïc. - Veà caùch keát caáu, daøn döïng, dieãn tieán cuûa caâu chuyeän. - Veà caùch theå hieän vai cuûa moãi nhaân vaät. - Veà giaù trò luaân lyù vaø möùc ñoä aûnh höôûng ñoái vôùi ngöôøi xem. - Veà yù nghóa maø cuoän phim muoán göûi tôùi ngöôøi xem: vaán ñeà cuoän

phim neâu ra, caùch trình baøy vaø caùch giaûi quyeát v.v... Tuy nhieân, seõ lôïi ích hôn neáu sau khi xem, ta bieát ñoái chieáu

nhöõng yù kieán cuûa ta vôùi baïn beø vaø nhaát laø vôùi nhöõng ngöôøi khoân ngoan töøng traûi chaúng haïn nhö ba maù, thaày coâ, caùc anh chò GLV hoaëc caùc linh muïc. Ñieàu ñoù giuùp ta traùnh nhöõng chuû quan, hieåu bieát ngöôøi khaùc hôn vaø tröôûng thaønh hôn trong vieäc pheâ phaùn, nhaän ñònh. Giaùo huaán cuûa Hoäi thaùnh:

Hoäi thaùnh laø Meï cuõng bieát raèng nhöõng phöông tieän truyeàn thoâng xaõ hoäi (baùo chí, ñieän aûnh, truyeàn thanh, truyeàn hình) neáu ñöôïc söû duïng ñuùng ñaén seõ mang laïi nhöõng lôïi ích höõu hieäu cho nhaân loaïi vì chuùng ñoùng goùp raát nhieàu vaøo vieäc giaûi trí, huaán luyeän tinh thaàn cuõng nhö vieäc môû roäng vaø cuûng coá Nöôùc Chuùa. Hoäi thaùnh cuõng bieát raèng con ngöôøi coù theå duøng chuùng nghòch laïi vôùi yù ñònh cuûa Ñaáng Taïo Hoaù, vaø laøm cho chuùng quay laïi phaûn mình ; hôn nöõa Hoäi thaùnh laø Meï hieàn heát söùc ñau loøng vì nhöõng thieät haïi xaûy ra cho xaõ hoäi con ngöôøi do vieäc coá yù duøng sai nhöõng phöông tieän naøy.


Nhöõng ngöôøi xöû duïng, nhaát laø thanh thieáu nieân, phaûi lo taäp cho quen ñieàu ñoä vaø kyû luaät trong vieäc duøng nhöõng phöông tieän naøy. Ngoaøi ra hoï cuõng phaûi coá gaéng thaáu hieåu saâu xa hôn nhöõng ñieàu hoï thaáy, nghe vaø ñoïc. Hoï phaûi thaûo luaän vôùi caùc nhaø giaùo, nhöõng ngöôøi chuyeân moân vaø phaûi hoïc phaùn ñoaùn cho ñuùng ñaén. Coøn baäc phuï huynh caàn nhôù mình coù boån phaän taän taâm coi soùc keûo kòch aûnh, saùch baùo vaø nhöõng thöù cuøng loaïi traùi nghòch vôùi ñöùc tin, traùi thuaàn phong myõ tuïc, loït vaøo ngöôõng cöûa gia ñình, cuõng ñöøng ñeå con caùi gaëp nhöõng thöù ñoù ôû nôi khaùc.(Coâng ñoàng Vaticanoâ II, Saéc leänh veà Caùc Phöông Tieän Truyeàn Thoâng Xaõ Hoäi, soá 2, 10). Caâu hoûi:

1. Baïn coù hay coi TV khoâng? Trong caùc chöông trình cuûa TV, baïn thích chöông trình naøo nhaát? Taïi sao?

2. Trong nhöõng phim baïn ñaõ coi töø xöa ñeán nay, phim naøo khieán baïn coøn nhôù maõi? Baïn haõy keå cho caùc baïn khaùc nghe sô löôïc noäi dung vaø nhöõng caûm nghó cuûa baïn veà cuoán phim ñoù.

3. Baïn coù caùch naøo ñeå giuùp baïn beø bieát löïa choïn nhöõng phim laønh maïnh, boå ích?

4. Baïn bieát gì veà hieän traïng coi phim taïi Vieät Nam? Neáu baïn laø ngöôøi laøm phim, baïn coù mô öôùc gì ñoái vôùi neàn phim aûnh Vieät Nam hieän nay?

PHAÀN IV

TIEÁNG GOÏI CUÛA CAÙC NGOÂN SÖÙ

Vöông quoác Israel vaø Giuña (931-721) Sau khi Saloâmon maát, Roâboâam leân noái ngoâi nhöng vì khoâng kheùo xöû neân taïi ñaïi hoäi Si-kem, möôøi chi toäc mieàn trung, mieàn baéc vaø mieàn ñoâng baát maõn, ly khai khoûi Giuña caû veà chính trò laãn toân giaùo. Hoï toân Jeâroâboâam laøm vua, laäp ra vöông quoác Israel, laáy Samari laøm thuû ñoâ chính trò naêm 880 (do vua Omri). Nhôø coù lôïi theá veà daân soá laãn ñaát ñai neân vöông quoác Israel maïnh hôn Giuña veà caû chính trò laãn quaân söï. Hoï môû bang giao vôùi caùc nöôùc phía ñoâng, lieân minh vôùi Tia, giao tranh vôùi ngöôøi Aram ôû Ñamas. Nhöng caùc chi toäc khoâng ñoaøn keát neân trong Israel thöôøng xaûy ra nhöõng cuoäc ñaûo chaùnh chöù khoâng oån ñònh nhö taïi Giuña.Trong thôøi kyø naøy ôû Israel coù caùc ngoân söù EÂlia, EÂlisa (quaõng naêm 800), Amos, OÂseâ (750-730) hoaït ñoäng. Hoï ñaû kích vua vaø daân chuùng ñaõ boû giao öôùc vôùi Giaveâ maø ñi giao öôùc vôùi caùc daân ngoaïi vaø phuïng thôø caùc taø thaàn daân ngoaïi.


Taïi Giuña coù ngoân söù Isaia vaø Micha (740-700). Naêm 735, ñeá quoác Asir phuïc hoài vaø baønh tröôùng theá löïc, ñe doïa caùc nöôùc nhoû ôû Ñòa Trung Haûi. Naêm 721, Samari bò thaát thuû, daân bò ñöa ñi ñaøy ôû Ashur, vuøng baéc Löôõng haø ñòa. Vöông quoác Israel bò tieâu dieät, chaám döùt 200 naêm toàn taïi vôùi l9 trieàu vua.

Thôøi taøn cuûa vöông quoác Giuña (721-587) Vöông quoác Israel bò tieâu dieät, vöông quoác Giuña toàn taïi nhöng phaûi laøm chö haàu cho ñeá quoác Asir. Theá kyû VII, vua EÂzeâchia (716-987) caûi toå toân giaùo vaø coá gaéng thoaùt ly khoûi aûnh höôûng Asir nhöng khoâng thaønh coâng. Vua Joâsia (640-609) cuõng caûi caùch toân giaùo vaø coá gaéng khoâi phuïc neàn ñoäc laäp. Trong thôøi naøy coù caùc ngoân söù Habacuc, Soâphoânia, Gieâreâmia vaø EÂzeâchiel hoaït ñoäng. Naêm 622 ban haønh Ñeä nhò luaät: luaät Moâisen ñöôïc soaïn laïi theo tinh thaàn caùc ngoân söù. Bieân soaïn sô khôûi caùc saùch Gioâsueâ, Thaåm phaùn, Samuel, Caùc Vua. Naêm 612, ñeá quoác Asir suïp ñoå nhöôøng choã cho ñeá quoác Babylon. Naêm 605, Giuña bò Babylon ñoâ hoä. Caùc buït thaàn Babylon trôû thaønh moät caùm doã môùi cho Giuña, chæ coù Gieâreâmia can ñaûm ñöùng leân baûo veä nieàm tin. Naêm 597, Nabuchoâñoânoâsor laáy thaønh Gieârusalem laàn thöù nhaát, vua Gio-a-kim vaø giôùi thöôïng löu cuûa Giuña bò ñaøy sang Löôõng-haø ñòa. Naêm 587, Nabuchoâñoânoâsor laáy thaønh Gieârusalem laàn thöù hai, phaù ñeàn thôø vaø ñaøy moät phaàn lôùn daân Giuña sang Babylon. Chaám döùt 400 naêm vöông quoác Giuña vôùi 21 trieàu vua.


Thôøi kyø löu ñaøy taïi Babylon (987-538)

Naêm 582 löu ñaøy ñôït 3. Daân Do thaùi giôø ñaây khoâng coøn gì nöõa. Vua, laõnh thoå, ñeàn thaùnh... , taát caû ñeàu bò maát. Hoï chæ coøn ñöôïc naâng ñôõ, soi daãn nhôø Lôøi Chuùa trong Saùch Thaùnh vaø qua mieäng caùc ngoân söù, ñaëc bieät laø ngoân söù EÂzeâchiel. Do thaùi giaùo ñöôïc phaùt sinh nhö laø moät giaùo hoäi, moät toân giaùo döïa treân Saùch Thaùnh. Trong thôøi kyø naøy, hoï baét ñaàu nhaän ra quyeàn naêng cuûa Giaveâ ñoái vôùi theá giôùi, chöông trình cöùu ñoä cuûa Ngaøi ñoái vôùi moïi daân toäc vaø giaù trò cöùu chuoäc cuûa nhöõng ñau khoå hoï chòu trong thôøi gian löu ñaøy.

Baøi 22

SÖÙ ÑIEÄP CAÙC NGOÂN SÖÙ Ñavid ñöôïc coi laø moät khuoân maët baùo tröôùc veà Ñöùc Kitoâ vì oâng

khoâng nhöõng laø vua maø coøn ñoùng caû vai troø moät tö teá vaø moät ngoân söù. Laø vua, oâng laõnh ñaïo daân Chuùa. Laø tö teá, oâng daâng leã thôø phöôïng Thieân Chuùa. Laø ngoân söù, oâng ñaõ noùi veà Thieân Chuùa vaø yù ñònh yeâu thöông cuûa Ngaøi. Vua Ña vít noùi veà Thieân Chuùa nhö moät ngoân söù nhöng ñoàng thôøi oâng cuõng nhaän ñöôïc lôøi Chuùa qua caùc ngoân söù: Samuel vaø Nathan. Vai troø caùc ngoân söù raát quan troïng, nhaát laø töø khi Daân Chuùa gaëp caûnh nhieãu nhöông: Ñaát nöôùc bò chia ñoâi, ña soá caùc vò vua vaø caû caùc tö teá ñeàu bò thoaùi hoaù. Caùc ngoân söù ñaõ môøi goïi Daân Chuùa quay veà vôùi giao öôùc.

I. CAÙC NGOÂN SÖÙ LAØ AI? Chuùng ta ñaõ quen vôùi nhöõng ngoân söù coøn ñeå laïi taùc phaåm trong

Kinh thaùnh Cöïu öôùc. 16 vò. 4 vò coù taùc phaåm daøi laø: Isaia, Gieâreâmia, EÂzeâchiel vaø Ñaniel. 12 vò coù taùc phaåm ngaén hôn laø: OÂseâ, Joâel, Amos, OÂvañia, Gioâna, Micha, Nahum, Habacuc, Soâphoânia, Khaùcgai, Zacaria, Malachia. Moät soá taùc phaåm coù leõ ñaõ do moät nhoùm ngöôøi vieát nhöng ñöôïc löu laïi döôùi teân moät ngöôøi. Coù nhöõng ngoân söù khoâng ñeå laïi taùc phaåm, nhö: Nathan, EÂlia, EÂlisa.... (Hai saùch mang teân ngoân söù Samuel laïi laø nhöõng taùc phaåm lòch söû, chöù khoâng thuoäc loaïi ngoân söù.)... Saùch 2 Vua chöông 2 coøn noùi tôùi nhöõng nhoùm caùc ngoân söù, coù theå laø nhöõng moân ñeä thuï giaùo vôùi moät baäc thaày ñeå hoïc laøm ngoân söù.

Ngöôøi ta thöôøng goïi hoï laø caùc tieân tri, vì nghó raèng hoï laø nhöõng ngöôøi ñöôïc ôn bieát tröôùc töông lai vaø döï baùo töông lai. Thaät ra, vai troø caùc ngoân söù khoâng phaûi laø döï baùo töông lai. Phaân tích, ta seõ thaáy: Söù laø ngöôøi ñöôïc sai ñi, ngoân laø lôøi noùi. Ngoân söù laø ngöôøi ñöôïc Thieân Chuùa sai ñeán ñeå noùi lôøi cuûa Ngaøi. Coù theå goïi hoï laø nhöõng ngöôøi ñöôïc thò kieán, töùc laø ngöôøi ñöôïc nhìn thaáy daáu laï. Ñaëc bieät coù theå goïi hoï

Baøi 22: Söù ñieäp caùc ngoân söù 149

laø nhöõng ngöôøi cuûa Thieân Chuùa. Veà maët naøy, coù theå noùi Moâisen laø moät ngoân söù vó ñaïi nhaát (Xh 3,1 - 15; 34,5-6).

II. CAÙC NGOÂN SÖÙ NOÙI GÌ? Ñoïc lòch söû daân Chuùa, töø sau vua Saloâmon, coù moät ñieäp khuùc

nhaän ñònh veà moãi vò vua, moät ñieäp khuùc thaät buoàn: “OÂng ta ñaõ laøm söï döõ tröôùc maét Ñöùc Chuùa vaø laøm cho daân Israel vaáp phaïm”. Trong tình caûnh aáy, caùc ngoân söù ñaõ lôùn tieáng nhaéc nhôû daân Chuùa. 1. Toá caùo toäi loãi vaø môøi goïi daân Chuùa hoaùn caûi, trôû veà vôùi Giao öôùc

Caùc ngoân söù ñaõ xuaát hieän nhö ngöôøi cuûa Thieân Chuùa vì hoï ñaõ daùm noùi söï thaät choáng laïi toäi loãi cuûa vua quan, cuûa caùc tö teá vaø daân chuùng, duø laém khi phaûi nguy ñeán tính maïng. a. Taïi vöông quoác phía baéc (Israel):

Tình hình toân giaùo trôû neân heát söùc ñen toái töø khi vua Omri cöôùi cho con trai oâng laø Achab moät ngöôøi vôï ngoaïi giaùo laø Jeâzabel. Khi Achab leân ngoâi, ngöôøi vôï ngoaïi giaùo cuûa oâng ñaõ laán aùt choàng, döïng ñeàn thôø thaàn Baal ôû ngay thuû ñoâ vaø ñaët nhieàu phaùp sö lo vieäc teá töï thaàn aáy.

Ngoân söù EÂlia ñaõ moät thaân moät mình choáng laïi Jeâzabel vaø söï thôø quaáy baø ñaõ gaây ra trong daân Israel. OÂng ñaõ chöùng toû cho daân chuùng thaáy Thieân Chuùa cuûa Israel laø Thieân Chuùa ñoäc nhaát (1V 18,37 ; 19,9-10). Coù moät laàn, treân nuùi Carmeâloâ, oâng vaø 450 tö teá Baal thaùch thöùc nhau. Caùc tö teá Baal caàu xin vaät vaõ suoát ngaøy deå xin löûa xuoáng thieâu huûy cuûa leã nhöng voâ hieäu. Coøn EÂlia chæ caàu nguyeän moät lôøi laø coù löûa xuoáng thieâu chaùy leã vaät (1V 18, 20-40). Laàn khaùc, vôï choàng Achab gieát moät ngöôøi ngheøo deå cöôùp ñoaït vöôøn nho. EÂlia ñaõ ñeán gaëp Achab loan baùo tai hoïa Thieân Chuùa seõ giaùng xuoáng vôï choàng nhaø vua (1V 21,1-24).

Khi EÂlia bieán khoûi maët ñaát, oâng ñeå laïi aùo choaøng cuûa oâng cho EÂlisa, nhö daáu hieäu chuyeån trao söù meänh (2V 2,1-15). Beân caïnh vieäc choáng laïi löïc löôïng söï döõ, EÂlisa ñaõ laøm nhieàu pheùp laï: cho moät ngöôøi cheát soáng laïi, hoaù baùnh ra nhieàu vaø chöõa moät ngöôøi phung (2 Vua 4 vaø 5). Naêm 841, Jeâhu laøm caùch maïng, gieát Jeâzabel vaø con baø laø Joâram, ñang cai trò Israel luùc aáy.


Trong nhöõng naêm cuoái cuûa doøng hoï Jeâhu, vöông quoác Israel raát phoàn thònh veà kinh teá, nhöng baát coâng xaõ hoäi ñaày daãy vaø söï thôø phuïng Thieân Chuùa chæ coøn hình thöùc beà ngoaøi. Trong boái caûnh ñoù, khoaûng naêm 750, ngoân söù Amos xuaát hieän. OÂng nhaân danh Thieân Chuùa keát aùn söï ñoài truïy cuûa caùc thaønh phoá, caùc baát coâng xaõ hoäi vaø naõo traïng toân giaùo vuï hình thöùc. OÂng caûnh caùo, neáu daân chuùng khoâng aên naên hoái caûi, thì “ngaøy cuûa Ñöùc Chuùa” seõ aäp xuoáng huûy dieät quoác gia (Am 2,6 - 16; 5,10 - 25).

Cuøng thôøi vôùi Amos, ngoân söù OÂseâ cuõng leân tieáng chæ trích daân chuùng Baéc quoác. OÂng ñaõ duøng chính ñôøi soáng cuûa oâng laøm ví duï cho lôøi rao giaûng. Vôï oâng laø Goâmer ñaõ sôùm boû oâng ñeå soáng ñôøi gaùi ñieám, nhöng oâng vaãn yeâu thöông tìm kieám naøng vaø ñöa naøng trôû veà. Ñoái vôùi Thieân Chuùa, Israel cuõng ñaõ thaønh ngöôøi vôï ngoaïi tình, tuy nhieân, Thieân Chuùa vaãn luoân tìm caùch cöùu vôùt vaø ñem Israel trôû veà. Tình yeâu cuûa Thieân Chuùa thaät khoù hieåu. Ngaøi yeâu thöông Israel ñang khi noù coøn phaûn boäi Ngaøi (Hs 11, 1 - 1 ; 14,2 - 9) b. Taïi vöông quoác phía nam (Giuña):

Trong chöông trình cöùu ñoä, chæ moät mình chi toäc Giuña coøn soùt laïi. Taát caû nieàm hy voïng cöùu ñoä cho daân Israel vaø cho taát caû caùc nöôùc ñöôïc ñaët caû nôi chi toäc Giuña vaø caùc vua cuûa hoï thuoäc doøng doõi Ñavid. Döôùi maét caùc coâng daân mieàn nam, theo lôøi Thieân Chuùa höùa, vua cuûa hoï phaûi thuoäc doøng doõi Ñavid vaø vöông quoác seõ coù ngaøy mang tính caùch hoaøn vuõ vaø vónh cöûu. Ngöôøi Giuña raát haõnh dieän vaø yû laïi vì ñieàu ñoù. Hoï khoâng bao giôø nghó raèng chính nhöõng toäi aùc ñaõ ñöa Israel ñeán choã caùo chung, cuõng coù theå laøm cho Giuña bò tieâu taùn nhö theá.

Maø thaät vaäy, Giuña cuõng daàn daàn maéc phaûi nhöõng toäi aùc cuûa Israel. Vieäc thôø phöôïng thì chuoäng hình thöùc beân ngoaøi, töôûng raèng coù theå ñem leã vaät thay theá cho loøng yeâu meán vaø vaâng phuïc Thieân Chuùa; trong xaõ hoäi thì lôïi duïng ngöôøi ñoàng loaïi moät caùch voâ nhaân ñaïo, baát coâng ñoái vôùi ngöôøi ngheøo.

Trong boái caûnh ñoù, caùc ngoân söù Isaia vaø Micha ñaõ ra söùc chaán höng ñaïo ñöùc cho vöông quoác. Hoï nhaán maïnh ñeán vieäc toân thôø moät


Thieân Chuùa duy nhaát, hoï keâu goïi thöïc hieän coâng baèng xaõ hoäi (Is 58,6 - 7) vaø soáng thaùnh thieän trong taâm hoàn.

Hai vò ngoân söù naøy thaønh coâng laø nhôø söï saùng suoát cuûa vua EÂzeâchia (716 - 687), nhöng sau khi vua naøy cheát, moïi söï laïi trôû neân toài teä. 2. Loan baùo Ñaáng Cöùu Theá:

Beân caïnh lôøi môøi goïi hoaùn caûi, Isaia vaø Micha rao giaûng raèng caû daân toäc chæ soùt laïi moät soá ít ngöôøi trung thaønh vôùi Thieân Chuùa, vaø nhoùm soùt laïi aáy seõ toàn taïi sau nhöõng ngaøy thaåm phaùn tröôùc maét. Hai vò coøn ñeà caäp ñeán tính caùch hoaøn vuõ cuûa ôn cöùu ñoä. Qua bao nhieâu theá kyû, lôøi höùa naøy ñaõ trôû neân xa laï vôùi daân chuùng vaø gaàn nhö bò queân laõng. Nay caùc ngoân söù laïi ñöa ra aùnh saùng ñeå chuaån bò cho vöông quoác hoaøn vuõ vaø vónh cöûu cuûa Chuùa Kitoâ. Isaia coøn cho bieát. Ñaáng Cöùu Theá seõ sinh ra bôûi moät trinh nöõ, laø choài loäc phaùt xuaát töø goác Jesseâ vôùi moät vöông quoác hoaø bình voâ taän (Is 7,14; 11,1; 9,5 - 6). Micha cho bieát Ñaáng cöùu theá seõ sinh ôû Beâlem, nhö moät ngöôøi chaên chieân (Mk 5,1). 3. Doïn loøng daân ñoùn ñôïi Ñaáng Cöùu Theá

Trong caûnh löu ñaày, caùc ngoân söù Gieâreâmia vaø EÂzeâchiel ñaõ an uûi daân Chuùa vaø doïn loøng hoï ñoùn chôø Ñaáng Cöùu Theá.

Gieâreâmia laø hình aûnh baùo tröôùc Ñaáng Cöùu Theá chòu ñau khoå. OÂng bò ñaùnh ñoøn vaø ñeo goâng, bò caâu löu vaø giam caàm, sau cuøng bò ñem quaêng döôùi moät beå nöôùc ñaày buøn. Söù ñieäp quan troïng nhaát cuûa Gieâreâmia laø veà giao öôùc môùi maø Thieân Chuùa seõ thieát laäp, laø toân giaùo môùi chaân thaønh taän trong taâm hoàn (Gr 31,31-33).

Ngoân söù EÂzeâchiel nhaán maïnh raèng Thieân Chuùa ôû khaép moïi nôi, Ngaøi seõ ñoøi hoûi moãi ngöôøi phaûi traû lôøi veà caùch soáng cuûa mình. OÂng cuõng baùo tröôùc moät cuoäc xuaát haønh môùi, moät cuoäc hoài höông veà ñaát Giuña vaø moät cuoäc phuïc höng veà ñôøi soáng toân giaùo, Thieân Chuùa seõ laäp giao öôùc môùi vôùi daân Ngaøi vaø Ñaáng Cöùu Theá seõ laøm vua cai trò nhö moät muïc töû nhaân laønh.

Ngoân söù Isaia ñeä nhò (taùc giaû saùch Isaia töø chöông 40 - 55) noùi tröôùc veà Ñaáng Cöùu Theá nhö moät ngöôøi toâi tôù ñau khoå cuûa Thieân Chuùa, theá nhöng sau khi chòu khoå naïn, Ngaøi seõ phuïc sinh vinh quang.


III. NGÖÔØI NGOÂN SÖÙ HOÂM NAY Nhìn laïi cung caùch haønh ñoäng cuûa caùc ngoân söù, ta thaáy hoï quaû laø

nhöõng con ngöôøi cuûa Thieân Chuùa. Ta coù theå nhìn vaøo göông hoï ñeå soáng troïn vai troø ngoân söù cuûa ngöôøi Kitoâ höõu hoâm nay. 1. Ngoân söù laø ngöôøi ñaõ thaáy Thieân Chuùa

Ñaõ haún hoï khoâng caàn phaûi thaáy Thieân Chuùa moät caùch kyø dieäu nhaõn tieàn. Cuõng khoâng phaûi Thieân Chuùa theá naøo thì hoï ñaõ thaáy theá aáy, nhöng laø hoï thaáy ñöôïc ñieàu Ngaøi laøm, thaáy chöông trình tình thöông cuûa Ngaøi treân theá giôùi (töïa nhö Kinh thaùnh khoâng coù choã naøo noùi raèng Thieân Chuùa laø Ba Ngoâi, nhöng chæ noùi raèêng Chuùa Cha yeâu thöông ta, Chuùa Con ñeán kieám tìm ta ñeå ñem veà cho Chuùa Cha, vaø Chuùa Thaùnh Thaàn traøn ngaäp loøng ta).

Thieân Chuùa baøy toû chöông trình tình yeâu ñaày maàu nhieäm cuûa Ngaøi cho ta, ñeå daãn ñöa ta vaøo trong söï thaân maät vôùi Ngaøi. Ta ñöôïc goïi laøm ngoân söù chính laø ñeå nhaän bieát maàu nhieäm tình yeâu aáy. 2. Ngoân söù thaáy moïi söï baèng ñoâi maét cuûa Thieân Chuùa

Thaät vaäy, ñaém chìm trong chöông trình cuûa Thieân Chuùa, ta seõ thaáy moïi söï ñeàu noùi veà Thieân Chuùa, moïi söï ñeàu laø daáu chæ cuûa tình yeâu Thieân Chuùa. Gieâreâmia thaáy moät caønh caây thöùc sôùm vaø oâng nghó raèng Thieân Chuùa cuõng thöùc ñeå chaêm soùc oâng. Khi Chuùa Gieâsu thaáy hoa coû ngoaøi ñoàng, Ngaøi cuõng thaáy caû tình yeâu cuûa Chuùa Cha trong ñoù.

Phaàn baïn, phaàn toâi, moïi söï coù thaät laø daáu chæ cuûa Thieân Chuùa chöa? Coù thaät caû theá giôùi naøy ñang noùi cho ta veà Thieân Chuùa? Moïi söï: nhöõng bieán coá, tha nhaân, xaõ hoäi vaø gia ñình, buoàn vui, vaát vaû, vieäc hoïc haønh, lao ñoäng?... 3. Ngoân söù laø ngöôøi chòu traùch nhieäm veà lôøi Thieân Chuùa

Thieân Chuùa ñaõ thöông noùi vôùi chuùng ta baèng ngoân ngöõ loaøi ngöôøi, töø ñoù, Lôøi Chuùa caàn ñöôïc con ngöôøi noùi laïi cho nhau, vaø moãi Kitoâ höõu ñeàu trôû thaønh ngöôøi mang Lôøi Chuùa. Vaø chính baïn, baïn coù traùch nhieäm ñem ñeán cho ngöôøi chung quanh nhöõng lôøi cuûa Chuùa, nhöõng lôøi mang laïi söï soáng vaø nieàm vui.


Baïn cuõng seõ nhôø nghe Lôøi Chuùa maø nhaän ra ñöôïc Thieân Chuùa trong moïi söï vaø giuùp moïi ngöôøi ñoïc ñöôïc khía caïnh maàu nhieäm trong cuoäc ñôøi cuûa hoï, khía caïnh cuûa tình yeâu Thieân Chuùa. Nhôø ñoù, baïn seõ bieán ñoåi lòch söû ñôøi thöôøng thaønh lòch söû thaùnh. 4. Ngoân söù laø ngöôøi ñöôïc Thieân Chuùa choïn

Thoâng minh hay thieáu thoâng minh, baïo daïn hay nhuùt nhaùt,... taát caû nhöõng ñieàu ñoù khoâng quan troïng. Ñieàu quan troïng laø chính Thieân Chuùa ñaõ choïn. “Khoâng phaûi caùc con ñaõ choïn Thaày, nhöng chính Thaày ñaõ choïn caùc con vaø ñaõ caét ñaët ñeå caùc con ra ñi vaø ñem laïi nhieàu hoa traùi” (Ga 15,16).

Khi ñöôïc Thieân Chuùa goïi, Gieâreâmia ñaõ thoát leân: “Naøy toâi ñaâu coù bieát noùi, toâi chæ laø moät ñöùa treû”, nhöng Thieân Chuùa noùi: “Ñöøng sôï, vì coù Ta ôû vôùi ngöôi.” (Gr 1,5-8). Isaia khi ñöôïc thaáy vinh quang Thieân Chuùa cuõng run leân sôï haõi, nhöng sau khi thieân söù thanh taåy mieäng oâng baèng than hoàng, oâng ñaõ xung phong: “Laïy Chuùa, naøy toâi ñaây, xin haõy sai toâi !” (Is 6,1-8).

Coøn chuùng ta? Lôøi Chuùa:

Thaàn Khí Chuùa ngöï treân toâi, vì Chuùa ñaõ xöùc daàu taán phong toâi, ñeå toâi loan baùo Tin Möøng cho keû ngheøo heøn. Ngaøi ñaõ sai toâi ñi coâng boá cho keû bò giam caàm bieát hoï ñöôïc tha cho ngöôøi muø bieát hoï ñöôïc saùng maét, traû laïi töï do cho ngöôøi bò aùp böùc, coâng boá moät naêm hoàng aân cuûa Chuùa.(Lc 4,18 - 19 / Is 61, 1 - 3).

Caâu hoûi: 1. Trong caùc vò ngoân söù, baïn thích vò naøo nhaát? Taïi sao? Söù ñieäp

cuûa vò ngoân söù ñoù mang laïi cho baïn yù nghóa gì? 2. Ngoân söù laø ngöôøi “nhìn thaáy Thieân Chuùa”, nhìn thaáy söï hieän

dieän cuûa Thieân Chuùa ngay trong ñôøi thöôøng cuûa mình, nhaän ra keá hoaïch tình thöông cuûa Ngaøi treân cuoäc soáng cuûa mình vaø treân toaøn theå vuõ truï. Baïn ñaõ coá gaéng theá naøo trong ñôøi soáng taâm linh ñeå “thaáy ñöôïc Thieân Chuùa” nhö vaäy?


3. Ngoân söù laø ngöôøi coù traùch nhieäm veà Lôøi Chuùa, ñöôïc sai ñi ñeå ñem Lôøi Chuùa ñeán cho anh em mình. Baïn ñaõ yù thöùc vaø thöïc thi söù maïng ñoù nhö theá naøo trong gia ñình baïn, nôi baïn ñang ôû, nôi baïn hoïc haønh, laøm vieäc vaø caû nôi baïn vui chôi giaûi trí?

Laøm vieäc chung vôùi nhoùm, baïn seõ lôùn leân trong caùch nhaän ñònh veà cuoäc soáng.

Baøi 23

GIÔÙI THIEÄU GIAÙO LYÙ CUÛA HOÄI THAÙNH VEÀ CAÙC VAÁN ÑEÀ XAÕ HOÄI

Moät trong nhöõng neùt lôùn trong söù ñieäp cuûa caùc ngoân söù laø beânh vöïc nhöõng ngöôøi ngheøo khoù, keâu goïi thöïc thi coâng baèng xaõ hoäi. Lo laéng ñeán haïnh phuùc cuûa con ngöôøi, ñoù cuõng laø ñieàu maø Hoäi thaùnh haèng quan taâm traûi qua caùc thôøi ñaïi. Chia seû baän taâm cuûa Hoäi thaùnh, trong chu kyø giaùo lyù Vaøo ñôøi (16 - 18 tuoåi), baïn seõ taäp quan taâm tôùi caùc vaán ñeà aáy, ñeå khi böôùc vaøo cuoäc soáng, baïn coù theå ñaûm nhaän nhöõng traùch nhieäm cuûa ngöôøi tröôûng thaønh trong caùi nhìn cuûa Hoäi thaùnh veà xaõ hoäi. Hoâm nay chuùng ta nhìn löôùt qua nhöõng vaán ñeà seõ coù dòp hoïc trong chu kyø naøy. Baïn coù theå xem theâm veà ñeà taøi naøy trong Saùch Giaùo Lyù Chung cuûa Hoäi thaùnh, soá 2419 - 2425.

“Vui möøng vaø hy voïng, öu saàu vaø lo laéng cuûa con ngöôøi ngaøy nay, nhaát laø cuûa nhöõng ngöôøi ngheøo vaø nhöõng ai ñau khoå cuõng laø vui möøng vaø hy voïng, öu saàu vaø lo laéng cuûa caùc moân ñeä Chuùa Kitoâ.” (MV 1).

I. CON NGÖÔØI VAØ XAÕ HOÄI 1. Con ngöôøi caàn ñeán xaõ hoäi

Con ngöôøi chuùng ta sinh ra thaät beù nhoû, yeáu ôùt. Neáu khoâng nhôø coâng lao cuûa cha meï, thaày coâ vaø nhöõng ngöôøi khaùc, chaéc chaén chuùng ta khoâng coøn toàn taïi vaø khoâng coù ñöôïc nhö baây giôø. Maët khaùc, taát caû chuùng ta ñeàu mang trong mình nhieàu noãi khaùt voïng: khaùt voïng ñöôïc hieåu bieát, ñöôïc toân troïng, ñöôïc caûm thoâng, ñöôïc yeâu thöông; khaùt voïng moät cuoäc soáng no aám, moät cuoäc soáng coù yù nghóa, moät cuoäc soáng xöùng ñaùng laø con ngöôøi... Nhöõng khaùt voïng naøy seõ khoâng theå thöïc hieän ñöôïc neáu chuùng ta soáng leû loi moät mình, khoâng töông giao vôùi ai. Cuoäc soáng töông giao giöõa con ngöôøi vôùi nhau, ñoù laø cuoäc soáng xaõ hoäi. Xaõ hoäi nhoû nhaát laø gia ñình. Lôùn hôn, ñoù laø moät nhoùm, moät ñoaøn theå, moät quoác gia, vaø cuoái cuøng bao haøm toaøn theå coäng ñoàng nhaân loaïi.


2. Nhöõng vaán ñeà xaõ hoäi Neáu xaõ hoäi giuùp ta phaùt trieån thaønh ngöôøi thì chính xaõ hoäi cuõng

coù theå khieán chuùng ta bò maát chaát ngöôøi ñi. Do toäi loãi, baûn tính con ngöôøi trôû neân tham lam ích kyû, thöôøng chæ nghó ñeán caùi toâi cuûa mình, khieán töông giao giöõa con ngöôøi vôùi nhau bò roái loaïn. Xaõ hoäi trôû thaønh nôi tranh chaáp giöõa caùc caù nhaân cuõng nhö giöõa caùc quoác gia vôùi nhau vì tö lôïi hay vì nhöõng tham voïng thoáng trò cuûa caù nhaân hay beø phaùi. Cho ñeán nay trong xaõ hoäi coù nhieàu ngöôøi, tuy laø ngöôøi nhöng khoâng ñöôïc soáng nhö con ngöôøi. Ñoù laø nhöõng ngöôøi ngheøo khoå cuøng cöïc, soáng vaát vöôûng beân leà xaõ hoäi. Ñoù laø nhöõng ngöôøi bò ngöôïc ñaõi kyø thò vì maøu da, chuûng toäc, ngoân ngöõ, giôùi tính, chính kieán... Hoï tuy laø ngöôøi nhöng laïi chæ ñöôïc coi nhö ñoà vaät, haøng hoaù ñeå trao ñoåi, mua baùn, hoaëc nhö duïng cuï maùy moùc ñeå saûn xuaát hay nhö con vaät ñeå tieâu khieån. Thaäm chí hoï coøn bò coi laø nguy hieåm, phaûi tieâu dieät haøng loaït trong caùc loø saùt sinh. Chính vì theá, con ngöôøi ñaõ vaø ñang phaûi ñaáu tranh ñoøi coâng lyù, ñoøi töï do vaø bình ñaúng, ñoøi cho mình quyeàn soáng cho ra con ngöôøi treân moïi bình dieän: kinh teá, vaên hoaù, chính trò vaø xaõ hoäi. Hôn bao giôø heát, khaép nôi treân theá giôùi, con ngöôøi thaáy caàn phaûi suy nghó tìm ra höôùng ñeå xaây döïng moät theá giôùi môùi phuø hôïp vôùi con ngöôøi hôn, moät theá giôùi cho pheùp moïi ngöôøi, moïi daân toäc, moïi quoác gia ñeàu coù theå phaùt trieån toaøn dieän trong tình lieân ñôùi huynh ñeä.

II. GIAÙO LYÙ CUÛA HOÄI THAÙNH VEÀ CAÙC VAÁN ÑEÀ XAÕ HOÄI 1.Taïi sao Hoäi thaùnh leân tieáng veà caùc vaán ñeà xaõ hoäi?

Söù maïng cuûa Hoäi thaùnh ôû traàn gian naøy khoâng phaûi ñeå laøm kinh teá hay chính trò. Boån phaän cuûa Hoäi thaùnh laø ñem Lôøi Chuùa ñeán cho moïi ngöôøi vaø duøng Lôøi Chuùa soi daãn moïi sinh hoaït cuûa con ngöôøi, caù nhaân cuõng nhö xaõ hoäi, ñeå giuùp hoï soáng cho ñuùng ôn goïi cuûa mình: Trôû neân con caùi Thieân Chuùa vaø trôû neân anh em cuûa nhau. Nhôø ñöôïc Thieân Chuùa maëc khaûi vaø nhôø ñoàng haønh vôùi con ngöôøi qua bao theá kyû, Hoäi thaùnh raát am hieåu con ngöôøi vaø nhöõng quy luaät cuûa ñôøi soáng xaõ hoäi (x. SGLC 2419; MV 23; QVX 7. 41). Bôûi vaäy, daàn daø qua caùc thôøi ñaïi, khôûi ñaàu töø theá kyû 19 vôùi thoâng ñieäp “Nhöõng vaán ñeà môùi” cuûa Ñöùc Giaùo

Baøi 23: Giôùi thieäu Giaùo lyù cuûa Hoäi thaùnh veà caùc vaán ñeà xaõ hoäi 157

hoaøng Leâoâ XIII, Hoäi thaùnh ñaõ hình thaønh moät giaùo lyù veà caùc vaán ñeà xaõ hoäi, nhôø vieäc tuaàn töï giaûi thích caùc bieán coá ñaõ dieãn ra trong lòch söû, döôùi aùnh saùng cuûa toaøn boä Lôøi Chuùa ñöôïc Ñöùc Gieâsu Kitoâ maëc khaûi vaø vôùi söï trôï giuùp cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn (QVX 1. 41; SGLC 2422). Trong giaùo lyù veà xaõ hoäi, Hoäi thaùnh ñeà ra nhöõng nguyeân taéc suy tö, nhöõng chuaån möïc ñeå pheâ phaùn vaø nhöõng ñöôøng höôùng haønh ñoäng nhaèm höôùng daãn caùch aên ôû, cö xöû cuûa ngöôøi Kitoâ höõu trong vieäc xaây döïng xaõ hoäi traàn theá. 2. Nhöõng yù löïc then choát trong giaùo lyù cuûa Hoäi thaùnh veà caùc vaán ñeà xaõ hoäi

. Phaåm giaù con ngöôøi: Con ngöôøi laø moät ngoâi vò, coù phaåm giaù cao caû vì ñöôïc taïo döïng theo hình aûnh Thieân Chuùa, nhö hoïa aûnh cuûa Thieân Chuùa. Bôûi vaäy, trong ñôøi soáng kinh teá xaõ hoäi, phaåm giaù cuõng nhö ôn goïi toaøn dieän cuûa con ngöôøi vaø lôïi ích cuûa toaøn theå xaõ hoäi phaûi ñöôïc toân troïng vaø thaêng tieán, vì con ngöôøi laø taùc giaû, taâm ñieåm vaø laø cöùu caùnh cuûa taát caû ñôøi soáng kinh teá xaõ hoäi.

. Ích chung: moïi quyeàn tö höõu, moïi haønh ñoäng, moïi chính saùch ñeàu phaûi höôùng veà ích chung cuûa moïi ngöôøi chöù khoâng nhaèm ích lôïi rieâng cuûa moät caù nhaân hay moät nhoùm nhoû.

. Lao ñoäng laø vaán ñeà then choát cuûa xaõ hoäi. Lao ñoäng laø ñeå phuïc vuï cho con ngöôøi chöù khoâng phaûi con ngöôøi phuïc vuï cho lao ñoäng.

. Moïi cuûa caûi treân traùi ñaát laø ñeå cho moïi ngöôøi höôûng duøng.

. Quyeàn tö höõu laø chính ñaùng vaø caàn thieát nhöng phaûi phuï thuoäc vaøo lôïi ích chung.

. Lieân ñôùi vaø coâng baèng xaõ hoäi: Moïi ngöôøi, moïi daân toäc phaûi lieân ñôùi vôùi nhau trong vieäc giuùp nhau phaùt trieån, phaân phoái cuûa caûi, chòu traùch nhieäm veà nhau vaø veà vaän meänh cuûa coäng ñoàng nhaân loaïi.

. Toân troïng vaø ñeà cao phaåm giaù cuûa hoân nhaân vaø gia ñình

. Ñaëc bieät yeâu thöông ngöôøi ngheøo

. Nguyeân taéc boå trôï trong moái quan heä giöõa nhaø nöôùc vaø caùc nhoùm hay caù nhaân.


III. CAÙC VAÊN KIEÄN CUÛA HOÄI THAÙNH VEÀ XAÕ HOÄI Caùc vaên kieän chính chöùa ñöïng giaùo lyù cuûa Hoäi thaùnh veà caùc vaán

ñeà xaõ hoäi: 1. Thoâng ñieäp “Nhöõng vaán ñeà môùi” (NVÑM) cuûa Ñöùc Leâoâ XIII

ban haønh ngaøy 15.5.1891. 2. Thoâng ñieäp “Boán möôi naêm” (40N) cuûa Ñöùc Pioâ XI ban haønh

ngaøy 15.5.1931. 3. Thoâng ñieäp “Meï vaø Thaày” (MvT) cuûa Ñöùc Gioan XXIII ban

haønh ngaøy 15.5.1961. 4. Thoâng ñieäp “Hoaø bình treân traùi ñaát” (HB) cuûa Ñöùc Gioan

XXIII ban haønh ngaøy 11.4.1963. 5. Hieán cheá muïc vuï “Vui möøng vaø hy voïng” (MV) cuûa coâng

ñoàng Vaticanoâ II ban haønh ngaøy 7.12.1965. 6. Thoâng ñieäp “Phaùt trieån caùc daân toäc” (PT) cuûa Ñöùc Phaoloâ VI

ban haønh ngaøy 26.3.1967. 7. Toâng thö “80 naêm” (80N) cuûa Ñöùc Phaoloâ VI ban haønh ngaøy

14.5.1971. 8. Thoâng ñieäp “Lao ñoäng cuûa con ngöôøi” (LÑ) cuûa Ñöùc Gioan

Phaoloâ II ban haønh ngaøy 14.9.1981. 9. Thoâng ñieäp “Quan taâm ñeán caùc vaán ñeà xaõ hoäi” (QVX) cuûa

Ñöùc Gioan Phaoloâ II ban haønh ngaøy 30.12.1987. 10. Thoâng ñieäp “Baùch chu nieân” (BCN) cuûa Ñöùc Gioan Phaoloâ

II ban haønh ngaøy 1.5.1991. 11. Thoâng ñieäp “Tin Möøng veà Söï Soáng”(TMSS) cuûa Ñöùc Gioan

Phaoloâ II ban haønh ngaøy 30.3.1995. Lôøi Chuùa:

“Haõy nghe ñieàu naøy, hôõi quaân chaø ñaïp keû khoù, vaø muoán taän dieät nhöõng ngöôøi khieâm ti trong xöù.

Baøi 23: Giôùi thieäu Giaùo lyù cuûa Hoäi thaùnh veà caùc vaán ñeà xaõ hoäi 159

Caùc ngöôøi noùi: “Bao giôø ngaøy soùc qua ñi ñeå ta baùn luùa? Bao giôø höu leã môùi xong ñeå ta môû haøng? Ta boùp nhoû ñaáu ñong, vaø theâm naëng quaû caân, vaø laøm saùi caùi caân giaû maïo. Ta taäu laáy ngöôøi ngheøo baèng giaù baïc vaø keû khoù baèng moät ñoâi deùp. Luùa queùt boû ta cuõng baùn ñi”.

Giaveâ ñaõ laáy kieâu uy Giacob maø theà: “Seõ khoâng bao giôø Ta queân nhöõng vieäc laøm cuûa chuùng” (Am 8,4 - 7). Suy nghó:

1. “Ngöôøi kitoâ höõu coù boån phaän phaûi caûi thieän traät töï traàn theá, phaûi ñem tinh thaàn Chuùa Kitoâ vaøo trong naõo traïng vaø phong tuïc, luaät leä vaø cô caáu coäng ñoàng mình soáng” (PT 81 ; 80N 48).

2. “Chuùng toâi chaéc raèng toaøn theå caùc anh em kitoâ höõu cuõng muoán gia taêng noã löïc chung vaø coäng taùc vôùi nhau ñeå giuùp theá giôùi thaéng ñöôïc ích kyû, kieâu haõnh vaø caùc moái tò hieàm, vöôït leân treân nhöõng tham voïng vaø baát coâng, môû loái cho taát caû tieán tôùi moät neáp soáng cho ra ngöôøi hôn, trong ñoù ai cuõng ñöôïc yeâu thöông vaø giuùp ñôõ nhö ñoàng loaïi, nhö anh em” (PT 82).

3. “Nôi naøo coù oaùn gheùt haän thuø, xin giuùp con xaây döïng tình thöông” (Kinh Hoaø bình, thaùnh Phanxicoâ).

Baøi 24

COÂNG BAÈNG XAÕ HOÄI

Khi daân Israel lìa boû giao öôùc ñeå chaïy theo vaät chaát, hoï ñaõ bieán vieäc thôø phöôïng Thieân Chuùa thaønh chuyeän hình thöùc beân ngoaøi, che ñaäy nhöõng baát coâng cuûa hoï. Caùc ngoân söù ñaõ lieân læ keâu goïi hoï quay veà vôùi luaät meán Chuùa yeâu ngöôøi. Ñeå chaân thaønh yeâu Chuùa, caàn thaät söï yeâu ngöôøi, khoâng nhöõng phaûi giöõ coâng baèng caù nhaân maø coøn phaûi thöïc hieän coâng baèng xaõ hoäi: “Caùch aên chay maø ta meán chuoäng chaúng phaûi laø theá naøy sao: Môû troùi aùc oân, baät tung thöøng aùch, thaû töï do cho ngöôøi bò haønh haï, ñaäp tan moïi thöù goâng cuøm.” (Is 58,6).

I. COÂNG BAÈNG CAÙ NHAÂN VAØ COÂNG BAÈNG XAÕ HOÄI Coâng baèng laø nhaân ñöùc daïy phaûi traû laïi cho moãi ngöôøi nhöõng gì

thuoäc veà hoï: “Cuûa ai traû naáy, ñöøng laáy cuûa ai”. Caàn phaân bieät coâng baèng caù nhaân vaø coâng baèng xaõ hoäi. 1. Coâng baèng caù nhaân:

Töùc laø coâng baèng trong vieäc trao ñoåi (goïi laø coâng baèng giao hoaùn) hoaëc trong vieäc chia chaùc (goïi laø coâng baèng phaân phoái) giöõa caùc caù nhaân:

- Coâng baèng giao hoaùn: töùc laø khi trao qua ñoåi laïi vôùi nhau phaûi lieäu sao cho khoâng ai bò thieät: “baùnh uù trao ñi baùnh dì trao laïi”, “vay traû soøng phaúng”, “ñong ñaáu naøo traû ñaáu aáy”.

- Coâng baèng phaân phoái: khi chia thì chia cho hôïp lyù, moãi ngöôøi phaûi nhaän ñöôïc phaàn mình ñaùng ñöôïc: “chia cho ñeàu keâu cho saün”. Coâng baèng caù nhaân laø ñieàu caên baûn ñeå coù baùc aùi: “Tröôùc heát phaûi thoaû maõn nhöõng ñoøi hoûi cuûa ñöùc coâng baèng, keûo nhöõng gì ta coáng hieán nhö taëng phaåm cuûa baùc aùi, thaät ra chæ laø nhöõng caùi ta maéc nôï theo ñöùc coâng baèng” (SGLC 2446).

2. Coâng baèng xaõ hoäi Coâng baèng xaõ hoäi töùc laø aùp duïng luaät phaân phoái coâng baèng caùch

roäng raõi trong xaõ hoäi töø ñòa phöông nhoû ñeán quoác gia roäng lôùn vaø caû

Baøi 24: Coâng baèng xaõ hoäi 161

treân tröôøng quoác teá. Veà maët daân söï, ta thaáy ñieàu naøy ñöôïc khaúng ñònh ngay trong

nhöõng caâu ñaàu baûn Tuyeân ngoân Ñoäc laäp cuûa Vieät Nam: “Taát caû moïi ngöôøi sinh ra ñeàu coù quyeàn bình ñaúng. Taïo Hoaù cho

hoï nhöõng quyeàn khoâng ai coù theå xaâm phaïm ñöôïc; trong nhöõng quyeàn aáy, coù quyeàn ñöôïc soáng, quyeàn töï do vaø quyeàn möu caàu haïnh phuùc.

Ngöôøi ta sinh ra töï do vaø bình ñaúng veà quyeàn lôïi, vaø phaûi luoân luoân ñöôïc töï do vaø bình ñaúng veà quyeàn lôïi.

Taát caû caùc daân toäc treân theá giôùi ñeàu sinh ra bình ñaúng; daân toäc naøo cuõng coù quyeàn soáng, quyeàn sung söôùng vaø quyeàn töï do.

Ñoù laø nhöõng leõ phaûi khoâng ai choái caõi ñöôïc”. Coøn trong giaùo huaán cuûa Hoäi thaùnh, ñieàu naøy khoâng phaûi chæ môùi

ñöôïc khaúng ñònh trong caùc vaên kieän maø ta hoïc trong baøi tröôùc hay trong saùch Giaùo lyù chung (1928-1948 vaø 2419-2449), nhöng ñaõ ñöôïc nhaán maïnh töø ñaàu trong Kinh thaùnh.

Nhö theá, coâng baèng xaõ hoäi ñi xa hôn coâng baèng caù nhaân. Chuû phaûi traû cho coâng nhaân ñoàng löông xöùng ñaùng, coøn coâng nhaân phaûi laøm vieäc xöùng vôùi tieàn löông nhaän ñöôïc, ñoù laø coâng baèng caù nhaân. Moïi treû em ñeàu phaûi ñöôïc ñeán tröôøng, ñoù laø coâng baèng xaõ hoäi.

II. THEO LÔØI CHUÙA DAÏY Khi Chuùa ñeán thaêm oâng Giakeâu, oâng höùa: “Thöa Ngaøi, naøy ñaây

phaàn nöûa cuûa caûi toâi, toâi cho ngöôøi ngheøo vaø neáu ñaõ cöôõng ñoaït cuûa ai caùi gì, toâi xin ñeàn gaáp boán”. Chuùa lieàn noùi veà oâng ta raèng: “Hoâm nay ôn cöùu ñoä ñaõ ñeán cho nhaø naøy, bôûi ngöôøi naøy cuõng laø con chaùu toå phuï Abraham” (Lc 19,1-10).

- Laáy nöûa gia taøi cho ngöôøi ngheøo, ñoù laø baùc aùi, - Ñeàn gaáp boán nhöõng gì luaät buoäc, ñoù laø coâng baèng caù nhaân. Trong khi oâng Giakeâu quyeát thöïc hieän coâng baèng caù nhaân thì

Chuùa laïi ñoøi cho oâng ñöôïc höôûng coâng baèng xaõ hoäi veà maët tinh thaàn: oâng cuõng ñaùng ñöôïc ôn cöùu ñoä vì oâng laø ngöôøi (1Tm 2,4: Thieân Chuùa


muoán cho moïi ngöôøi ñöôïc cöùu ñoä vaø nhaän bieát chaân lyù), hôn nöõa vì oâng coøn laø con chaùu toå phuï Abraham (Rm 9,1 - 5; 15,8). Nhôø loøng thöông xoùt cuûa Thieân Chuùa, ôn cöùu ñoä ñaõ trôû thaønh nhö moät quyeàn lôïi moïi ngöôøi ñeàu ñaùng ñöôïc höôûng. Quyeàn höôûng ôn cöùu ñoä ñöôïc ban cho moïi ngöôøi khoâng phaân bieät ngöôøi coâng chính hay toäi nhaân. Quyeàn aáy ñöôïc ban cho moïi ngöôøi khoâng phaûi vì hoï ñaïo ñöùc hay thaùnh thieän, maø chæ vì hoï laø con ngöôøi ñöôïc döïng neân theo hình aûnh Thieân Chuùa.

Töông töï nhö theá, ñaõ laø ngöôøi, baát cöù ai cuõng coù phaåm giaù con ngöôøi (nhaân phaåm). Chính phaåm giaù aáy khieán moïi ngöôøi ñeàu bình ñaúng vôùi nhau. Khoâng ñöôïc döïa vaøo baát cöù nhaõn hieäu naøo ñeå phaân bieät ñoái xöû giöõa ngöôøi naøy vôùi ngöôøi khaùc. Coâng baèng xaõ hoäi caám khoâng ñöôïc kyø thò maøu da, nam nöõ, giai caáp, ngoân ngöõ, toân giaùo v.v...

Khoâng traùnh ñöôïc coù söï khaùc bieät giöõa ngöôøi naøy vaø ngöôøi noï. Söï khaùc bieät giöõa moïi ngöôøi laø ñieàu töï nhieân vaø caàn thieát ñeå giuùp cho xaõ hoäi ñöôïc phong phuù vaø tieán boä. Theá nhöng söï khaùc bieät laøm phong phuù khaùc vôùi söï cheânh leäch baát coâng.

Taøi nguyeân Thieân Chuùa ñaõ ban treân theá giôùi laø ban chung cho toaøn theå nhaân loaïi. Moïi ngöôøi treân traùi ñaát ñeàu coù quyeàn ñöôïc höôûng duøng nhöõng taøi nguyeân aáy ñeå soáng cho ra ngöôøi. Khoâng ai vaø khoâng nhoùm naøo ñöôïc pheùp vô veùt taát caû rieâng cho mình. Taøi nguyeân ôû ñaây goàm caû cuûa caûi vaät chaát vaø nhöõng ñieàu kieän bình thöôøng ñeå con ngöôøi ñöôïc phaùt trieån: côm aên, aùo maëc, nhaø ôû, y teá, giaùo duïc... Nhö theá, xaõ hoäi caàn ñöôïc toå chöùc theá naøo ñeå moãi ngöôøi ñeàu coù cô hoäi tieán leân. Con ngöôøi ñaõ laøm neân xaõ hoäi thì xaõ hoäi phaûi laø moâi sinh töï nhieân ñeå con ngöôøi ñöôïc haïnh phuùc.

Ngay töø 600 - 700 naêm tröôùc Chuùa giaùng sinh, Cöïu öôùc ñaõ nhaán maïnh ñeán coâng baèng xaõ hoäi. Saùch Ñeä nhò luaät daønh nhöõng ñoaïn daøi ñeå beânh vöïc quyeàn cuûa nhöõng ngöôøi ngheøo khoå vaø bò boû rôi: “Khi ngöôi gaët ñoàng ruoäng ngöôi vaø ngöôi boû queân löôïm luùa trong ñoàng, ngöôi ñöøng quay laïi maø laáy, vì noù thuoäc veà khaùch nguï cö, ngöôøi moà coâi, goùa buïa, ngoõ haàu Ñöùc Chuùa laø Thieân Chuùa ngöôi chuùc laønh cho ngöôi trong moïi coâng vieäc tay ngöôi laøm.” (Ñnl 24,10 - 22). Ngoân söù Isaia


moâ taû Ñaáng Cöùu Theá seõ laø thaùi töû cuûa hoaø bình, Ñaáng beânh vöïc nhöõng ngöôøi thua thieät vaø thöïc hieän coâng baèng xaõ hoäi. Khi baét ñaàu rao giaûng, Chuùa Gieâsu seõ aùp duïng nhöõng lôøi aáy cho baûn thaân Ngaøi:

“Thaàn Khí Chuùa ngöï treân toâi, vì Chuùa ñaõ xöùc daàu taán phong toâi, ñeå toâi loan baùo Tin Möøng cho keû ngheøo heøn. Ngaøi ñaõ sai toâi ñi coâng boá cho keû bò giam caàm bieát hoï ñöôïc tha, cho ngöôøi muø bieát hoï ñöôïc saùng maét, traû laïi töï do cho ngöôøi bò aùp böùc, coâng boá moät naêm hoàng aân cuûa Chuùa.” (Lc 4,18 - 19).

Trong caùi nhìn cuûa caùc ngoân söù, trieàu ñaïi Ñaáng Cöùu Theá seõ laø trieàu ñaïi hoaø bình, göôm giaùo seõ bieán thaønh cuoác caøy, lieàm haùi. Trong vöông quoác cuûa Ngaøi seõ khoâng coù baát coâng, haän thuø, aùp böùc, moïi ngöôøi seõ töï nguyeän soáng theo luaät Thieân Chuùa vaø yeâu thöông ñuøm boïc laãn nhau. Ñoù laø moät xaõ hoäi xaây döïng treân coâng baèng vaø tình lieân ñôùi.

III. TÌNH LIEÂN ÑÔÙI Khaùt voïng cuûa Cöïu öôùc vaø lôøi daïy cuûa Chuùa Kitoâ ñaõ ñöôïc Hoäi

thaùnh thuôû ban ñaàu bieán thaønh hieän thöïc cuï theå: “Caùc tín höõu thôøi baáy giôø ñoâng ñaûo, maø chæ coù moät loøng moät yù. Khoâng moät ai coi baát cöù caùi gì mình coù laø cuûa rieâng, nhöng ñoái vôùi hoï, moïi söï ñeàu laø cuûa chung.” (Cv 4,32). Tuy nhieân, do söï phaùt trieån quaù nhanh veà soá löôïng, caùc tín höõu khoâng ñöôïc ñaøo taïo ñuùng möùc, lyù töôûng aáy ñaõ bò mai moät, chæ coøn toàn taïi trong caùc coäng ñoaøn doøng tu. Chính vì theá, caùc thaùnh giaùo phuï ñaõ laïi phaûi tieáp noái nhöõng lôøi môøi goïi cuûa caùc ngoân söù.

Thaùnh Gioan Kim khaåu ñaõ nhaéc laïi caùch maïnh meõ: “Khoâng cho nhöõng ngöôøi ngheøo döï phaàn vaøo cuûa caûi cuûa ta, ñoù laø aên troäm cuûa hoï vaø cöôùp laáy maïng soáng cuûa hoï. Cuûa caûi ta giöõ laáy ñoù khoâng phaûi laø cuûa ta, nhöng laø cuûa hoï.”

Thaùnh Greâgoârioâ Caû coøn noùi: “Khi ta cho ngöôøi ngheøo nhöõng caùi caàn thieát, thì khoâng phaûi laø toû loøng quaûng ñaïi caù nhaân ñoái vôùi hoï, nhöng chính laø ñang traû cho hoï nhöõng gì laø cuûa hoï. Noùi cho ñuùng, ta ñaõ laøm moät boån phaän cuûa ñöùc coâng baèng hôn laø ñaõ thöïc hieän moät haønh vi baùc aùi.” (SGLC 2446).


Trong caâu chuyeän Mattheâoâ 20,1-16 nhöõng ngöôøi ñeán sôùm nghó raèng nhöõng keû laøm moät giôø chæ ñaùng laõnh 1/12 tieàn coâng so vôùi ngöôøi laøm 12 giôø lieàn môùi laø coâng baèng. Theá nhöng oâng chuû khoâng chaáp nhaän kieåu coâng baèng thieáu thöông xoùt aáy, oâng muoán raèng baát cöù ai ñaõ coá gaéng laøm vieäc heát söùc ñeàu ñaùng nhaän caùi gì ñuû soáng cho mình vaø cho gia ñình.

Ngaøy nay söï cheânh leäch giaøu ngheøo khoâng chæ rieâng giöõa nhöõng caù nhaân, maø coøn laø giöõa caùc nöôùc tieân tieán vaø caùc nöôùc chaäm tieán (ngöôøi ta goïi laø caùc nöôùc phía baéc vaø caùc nöôùc phía nam). Söï cheânh leäch ngaøy caøng lôùn: phía giaøu ngaøy caøng giaøu theâm, phía ngheøo ngaøy caøng ngheøo hôn.

Öôùc mô cuûa moïi ngöôøi laø xaây döïng moät xaõ hoäi coâng baèng, oån ñònh, thònh vöôïng vaø haïnh phuùc. Ñieàu ñoù vöôït khoûi taàm tay cuûa töøng caù nhaân vaø töøng nhoùm leû teû. Nhöõng hoaït ñoäng töø thieän cuûa caùc caù nhaân hoaëc caùc ñoaøn theå tö nhaân chæ xoa dòu ñöôïc phaàn naøo nhöõng khoå ñau tröôùc maét, khoâng giaûi quyeát ñöôïc taän goác reã vaán ñeà. Caàn phaûi coù söï lieân ñôùi giöõa caùc daân toäc, söï quyeát taâm cuûa caùc chính phuû, söï yù thöùc vaø tieáp tay cuûa moïi ngöôøi.

Nguyeân taéc cuûa coâng baèng xaõ hoäi laø söï lieân ñôùi haøi hoaø giöõa taát caû, giöõa xaõ hoäi vaø con ngöôøi, giöõa taäp theå vaø moãi ngöôøi, giöõa ích chung vaø phaåm giaù con ngöôøi. Lyù töôûng laø phaûi xaây döïng moät xaõ hoäi ñaày tình huynh ñeä: Boán bieån ñeàu laø anh em. Ñoái vôùi Kitoâ höõu, ñoù khoâng phaûi laø chuyeän ví von nhöng laø söï thaät, bôûi vì chuùng ta bieát raèng moïi ngöôøi ñeàu coù chung moät ngöôøi cha laø Ñaáng Taïo Hoaù.

Tieáng Vieät coøn coù nhöõng caùch noùi raát hay ñeå dieãn taû tình lieân ñôùi: “Anh em nhö theå tay chaân”, “Moät con ngöïa ñau caû taøu khoâng aên coû”. Caùch noùi aáy thaät hieän thöïc ñoái vôùi caùc Kitoâ höõu laø nhöõng ngöôøi ñaõ bieát ñeán söï hieäp thoâng trong Ñöùc Kitoâ: Ngaøi laø Ñaàu, Hoäi thaùnh laø chi theå. Ngaøi laø chuû chaên, Hoäi thaùnh laø ñaøn chieân, moät Hoäi thaùnh coù söù maïng trôû neân haït maàm cho moät theá giôùi môùi.


IV. BAÉT ÑAÀU TÖØ CHÍNH MÌNH Ñeå ñaït ñöôïc coâng baèng xaõ hoäi caàn coù nhöõng cô cheá neàn taûng

thích hôïp cho pheùp moïi ngöôøi ñeàu coù theå soáng vaø phaùt trieån xöùùng vôùi ôn goïi laøm ngöôøi cuûa mình. Bôûi vaäy, ngöôøi Kitoâ höõu khoâng keâu goïi suoâng cuõng khoâng ñöôïc pheùp ngoài chôø nhö ngöôøi haù mieäng chôø sung, nhöng phaûi cuøng goùp söùc vôùi moïi ngöôøi xaây döïng coâng baèng xaõ hoäi. Caàn phaûi baét ñaàu töø chính mình, töø chính moãi ngöôøi chuùng ta. 1. Nhaïy caûm hôn vôùi tình lieân ñôùi:

Bieát quan taâm hôn ñeán ích chung cuûa taäp theå vaø quyeàn lôïi rieâng cuûa moãi thaønh vieân, khôûi ñi töø nhöõng taäp theå thaân thöông beù nhoû. Tröôùc heát laø gia ñình mình, trong ñoù ta seõ ñeå yù ñeán töøng con ngöôøi cuï theå, vôùi nhöõng vui buoàn hieän taïi cuûa moãi ngöôøi. Gia ñình phaûi xöùng ñaùng laø moät baûn maãu lyù töôûng cho vieäc toå chöùc xaõ hoäi, trong ñoù moãi ngöôøi ñeàu vì moïi ngöôøi vaø moïi ngöôøi ñeàu vì moãi ngöôøi. Trong gia ñình, moïi ngöôøi ñeàu cuøng chia seû quyeàn lôïi vaø ñeàu cuøng chòu traùch nhieäm. Trong gia ñình, thaáy vieäc mình caàn laøm laø laøm ngay, khoâng ñôïi ai nhaéc baûo, khoâng ñeå xaûy ra tình traïng “cha chung khoâng ai khoùc”. Töø kinh nghieäm ôû gia ñình, moãi ngöôøi seõ tìm ra cung caùch ñoùng goùp caàn coù trong nhöõng taäp theå roäng lôùn hôn: lôùp hoïc, nhaø tröôøng, loái xoùm, giaùo xöù, phöôøng xaõ, quoác gia...

Trong gia ñình ngheøo, neáu moãi ngöôøi chæ bieát xoay xôû cho rieâng mình, maïnh ai naáy soáng thì seõ ra sao? Thö vieän tröôøng coù quyeån saùch hay, coù ngöôøi giöõ laáy rieâng moät mình, khoâng cho ai xem, laøm sao caû lôùp tieán ñöôïc? Neáu sinh vieân naøo cuõng chæ mong hoïc cho khaù ñeå laøm coâng cho ngöôøi nöôùc ngoaøi thì töông lai ñaát nöôùc seõ ñi veà ñaâu? Taïi sao ta khoâng hoïc vôùi quyeát taâm xaây döïng cho söï töï laäp cho mình vaø cho neàn kinh teá daân toäc? 2. Gaây yù thöùc vaø haønh ñoäng chung

Ñoâi khi ngöôøi ta cuõng coù theå haønh ñoäng moät mình, nhöng thöôøng thöôøng vieäc xaây döïng tình lieân ñôùi vaø coâng baèng xaõ hoäi ñoøi phaûi coù söï yù thöùc vaø coá gaéng chung cuûa nhieàu ngöôøi. Vì theá, caàn laøm cho moïi ngöôøi yù thöùc vaø tích cöïc goùp phaàn.


Gaây yù thöùc, giuùp cho moïi ngöôøi bieát quaûng ñaïi chia seû ñeå khoâng coøn ai thieáu thoán: “Laù laønh ñuøm laù raùch”, “chia côm seû aùo”, chia seû kinh nghieäm, khoâng “giaáu ngheà” aên maûnh...

Gaây yù thöùc, giuùp moïi ngöôøi coù tinh thaàn ham hoïc, naâng cao söï hieåu bieát cho mình vaø cho ngöôøi chung quanh ñeå cuøng thoaùt khoûi ngheøo ñoùi.

Ñeå coù söùc maïnh ñoåi môùi xaõ hoäi, caàn phaûi moïi ngöôøi cuøng yù thöùc. 3. Ñöùng veà phía nhöõng ngöôøi thua thieät

ÔÛ ñaâu cuõng coù nhöõng ngöôøi thua thieät, bò boû rôi. Tinh thaàn haøo hieäp cuûa ngöôøi phöông Ñoâng daïy ta luoân ñöùng veà phía nhöõng ngöôøi thaáp coå beù mieäng, nhöõng ngöôøi bò aùp böùc, nhöõng ngöôøi ngheøo, ñeå beânh vöïc hoï. Tinh thaàn Tin möøng daïy ta ñieàu aáy theo göông Chuùa Gieâsu: “Anh em bieát Ñöùc Gieâsu Kitoâ, Chuùa chuùng ta, ñaõ coù loøng quaûng ñaïi nhö theá naøo: Ngaøi voán giaøu sang phuù quyù nhöng ñaõ töï yù trôû neân ngheøo khoù vì anh em, ñeå laáy caùi ngheøo cuûa mình maø laøm cho anh em trôû neân giaøu coù” (2Cr 8,9).

Ñöùc Gieâsu ñaõ ñöùng veà phía ngöôøi ngheøo baèng caùch: - Trôû neân ngheøo, cuøng thaân phaän vôùi ngöôøi ngheøo, chia seû moïi

söï vôùi ngöôøi ngheøo, - Hy sinh cho ngöôøi ngheøo, - Ñeå giuùp ngöôøi ngheøo ñöôïc thaêng tieán, ñöôïc phong phuù leân

veà moïi maët. Töø taâm vaø baùc aùi cuûa caùc caù nhaân hay nhöõng taäp theå nhoû cuõng coù

theå goùp phaàn xoa dòu phaàn naøo moät soá maët maø coâng baèng xaõ hoäi chöa thöïc hieän ñöôïc, khi ta khoâng haøi loøng vôùi vieäc cöùu giuùp nhöõng ngöôøi ngheøo khoå trong côn quaãn baùch nhöng coøn muoán taïo ñieàu kieän ñeå hoï coù theå töï vöôn leân, ñöùng vaø böôùc ñi vöõng chaéc treân ñoâi chaân cuûa chính hoï. Ñoù laø yù nghóa cuûa nhöõng vieäc cho vay voán laøm aên, taëng hoïc boång cho hoïc sinh ngheøo, baùn xe ñaïp traû goùp cho nhöõng ngöôøi coù vieäc laøm maø phaûi ñi xa...


Thieân Chuùa ñaõ trao vuõ truï naøy vaøo tay loaøi ngöôøi: taøi nguyeân treân vuõ truï naøy thuoäc veà taát caû moïi ngöôøi. Ñaøng khaùc, vai troø cuûa loaøi ngöôøi khoâng phaûi laø ngöôøi chuû tuyeät ñoái, nhöng laø ngöôøi quaûn lyù, coù traùch nhieäm ñieàu haønh moïi söï theo chöông trình Thieân Chuùa (Lc 16,1 - 8). Do ñoù maø phaûi coù coâng baèng xaõ hoäi. Hôn ai heát, ngöôøi Kitoâ höõu bieát raèng mình coù traùnh nhieäm laøm cho theá giôùi naøy thaám nhuaàn tình yeâu thöông vaø ôn cöùu ñoä, do ñoù maø hoï caàn daán thaân thöïc hieän coâng baèng xaõ hoäi. Caàu nguyeän

Laïy Chuùa laø Ñaáng taïo thaønh vuõ truï, Chuùa ñaõ muoán cho con ngöôøi moãi ngaøy moät trôû neân toaøn haûo vaø hoaøn thaønh coâng trình taïo döïng cuûa Chuùa. Xin giuùp chuùng con bieát tích cöïc lo cho moïi ngöôøi coù ñieàu kieän laøm vieäc xöùng hôïp vôùi nhaân phaåm; xin daïy chuùng con, khi gaéng söùc laøm cho cuoäc soáng theâm toát ñeïp, bieát hoaït ñoäng trong tinh thaàn lieân ñôùi vôùi anh em vaø phuïc vuï heát thaûy moïi ngöôøi. (CGKPV trang 1135)

Caâu hoûi 1. Vôùi nhöõng ñieàu vöøa hoïc, baïn haõy giaûi thích vaø pheâ phaùn caùc

thaùi ñoä: maïnh ai naáy soáng, caù lôùn nuoát caù beù, cuûa chung ai kheùo vaãy vuøng thaønh rieâng.

2. Baïn haõy giaûi thích caâu: “Phaûi coù coâng baèng môùi coù hoaø bình beàn vöõng”.

3. Taïi sao moïi ngöôøi phaûi goùp phaàn thöïc hieän coâng baèng xaõ hoäi? 4. Baïn seõ goùp phaàn theá naøo trong vieäc phaùt trieån giaùo xöù vaø queâ

höông ñaát nöôùc?


Hoäi thaùnh caûm thaáy coù boån phaän nhaéc laïi cho loaøi ngöôøi nhöõng ñoøi hoûi cuûa moät traät töï luaân lyù ñuùng ñaén. Chuùng con bieát

raèng chính Ñöùc Giaùo Hoaøng cuõng ñaõ nhieàu laàn toá giaùc nhöõng söï maát caân ñoái roõ raøng giöõa cuoäc chaïy ñua vuõ trang ngaøy caøng gia taêng vaø tình traïng khoán cuøng nôi nhöõng nhoùm daân cö thieáu dinh döôõng vaø chaäm phaùt trieån. Nhieàu laàn, cha ñaõ nhaéc laïi cho caùc hieäp hoäi, caùc chính quyeàn, caùc ñaïi bieåu nhaân daân, caùc oâng chuû, veà boån phaän cuûa hoï tröôùc naïn thaát nghieäp vaø caùch rieâng naïn thaát nghieäp cuûa giôùi treû. Ñoâi khi caùc vaán ñeà thöïc laø phöùc taïp. Chính ñoù laø luùc phaûi caàn phaûi tin caäy vaøo nhöõng ngöôøi bieát kieân trì haønh ñoäng. Seõ chaïy ñeán vôùi ai ñöôïc, neáu khoâng phaûi laø vôùi chuùng con, nhöõng ngöôøi treû, ñeå xin coù loøng can ñaûm, coù oùc töôûng töôïng vaø nghò löïc haàu ñaït tôùi muïc ñích khoù khaên ñoù? Chuùng con phaûi laø löông taâm pheâ phaùn cuûa xaõ hoäi. Nhöõng ngöôøi thuoäc theá heä lôùn tuoåi ñang caàn ñeán chuùng con. Chuùng con ñöøng boû rôi hoï !

ÑGH Gioan Phaoloâ II, Noùi vôùi ngöôøi treû hoâm nay. Amersfoort, 14.5.1985.


DÖÙT KHOAÙT VÔÙI TOÄI LOÃI

Thieân Chuùa ñaõ duøng cuoäc ñôøi ngoân söù OÂseâ ñeå noùi vôùi ta baèng moät hình aûnh thaät maõnh lieät: Ngaøi yeâu daân Ngaøi hôn choàng yeâu vôï, vaø Ngaøi vaãn yeâu duø daân Ngaøi lieân tuïc phaûn boäi, nhö oâng OÂseâ ñoùn nhaän laïi ngöôøi vôï ngoaïi tình, ngöôøi vôï ñaõ boû oâng maø ñi laøm ñieám. Caâu chuyeän giuùp ta hieåu raèng, khi ta ñöôïc Thieân Chuùa yeâu thöông noàng naøn nhö theá, toäi loãi khoâng gioáng nhö chuyeän loãi luaät ñi ñöôøng, troán thueá hoaëc caùc thöù vi phaïm phaùp luaät xaõ hoäi. Toäi loãi cuûa ta chính laø vieäc phaù vôõ giao öôùc tình yeâu vôùi Thieân Chuùa, nhö ngöôøi vôï ngoaïi tình phaûn boäi choàng, nhö ñöùa con baát hieáu choáng laïi cha meï, nhö coâng daân baát trung phaûn boäi toå quoác. Maø thaät ra, ngoaïi tình, baát hieáu, baát trung vaãn chæ laø nhöõng hình aûnh môø nhaït chöa noùi heát ñöôïc söï xaáu xa gheâ tôûm cuûa toäi choáng Thieân Chuùa.

Giao öôùc tình yeâu Thieân Chuùa ñaõ ban hoaøn toaøn laø do saùng kieán cuûa Ngaøi chöù khoâng do moät söï xöùng ñaùng naøo cuûa con ngöôøi. Con ngöôøi khoâng ñaùng ñöôïc yeâu thöông nhöng ñaõ ñöôïc Thieân Chuùa yeâu thöông vaø coøn ñöôïc yeâu thöông hôn caû cha meï thöông con, choàng thöông vôï. Chính vì toäi loãi phaù vôõ yeâu thöông Thieân Chuùa ñaõ ban cho neân khi phaïm toäi, con ngöôøi khoâng theå töï cöùu mình. Con ngöôøi khoâng coù tö caùch gì ñeå coù theå töï mình haøn gaén laïi moái thaân tình vôùi Thieân Chuùa. Chæ khi naøo chính Thieân Chuùa ñích thaân ñöa ta trôû veà, ñích thaân ñoùn nhaän laïi ta, ta môùi ñöôïc trôû veà vôùi Ngaøi. Ñieàu naøy Ngaøi ñaõ thöïc hieän khi ban Con Moät Ngaøi laø Chuùa Gieâsu Kitoâ ñeán cöùu ta.

Daân Do thaùi xöa, sau nhöõng thöû thaùch cuûa thôøi löu ñaøy, ñaõ nhaän ra tình yeâu Thieân Chuùa ñeå döùt khoaùt vôùi toäi loãi. Ngaøy nay, chuùng ta ñaõ nhaän bieát tình yeâu Thieân Chuùa nôi Chuùa Gieâsu Kitoâ, chuùng ta caøng phaûi döùt khoaùt vôùi toäi loãi hôn nöõa.


I. NHÖÕNG THAÙCH ÑOÁ CUÛA CUOÄC SOÁNG Khi keát giao öôùc vôùi daân Ngaøi, Thieân Chuùa bieát roõ söï yeáu ñuoái cuûa

hoï. Ngaøi bieát hoï seõ khoù maø trung thaønh ñöôïc vôùi lôøi cam keát. Hoï coù theå gaëp phaûi nhöõng caùm doã treân ñöôøng vaø vaáp ngaõ. Theá nhöng, Ngaøi seõ duøng tình yeâu maø caûm hoaù hoï, giuùp hoï choãi daäy quay veà vôùi Ngaøi. Qua nhöõng thaát baïi, hoï seõ raén roûi trong tình yeâu, hoï seõ yù thöùc hôn veà söï yeáu ñuoái cuûa hoï ñeå theâm trong caäy vaøo Thieân Chuùa.

Phaàn chuùng ta, khi theo Chuùa, chuùng ta cuõng yù thöùc mình seõ phaûi ñöông ñaàu vôùi söùc haáp daãn cuûa caùc taïo vaät. Söùc haáp daãn aáy vaãn khoâng ngöøng loâi keùo ta xa Chuùa. Ngaøy nay, chuùng ta khoâng bò loâi cuoán vì nhöõng hình töôïng baèng goã ñaù, nhöng baèng nhöõng ngaãu töôïng ñaày söùc maïnh, sôø sôø tröôùc maét, laø tieàn baïc, danh voïng vaø khoaùi laïc. Nhöõng ngaãu töôïng aáy xuaát hieän döôùi nhieàu hình thöùc khaùc nhau vaø ñöôïc toùm taét nôi kinh “Caûi toäi baûy moái coù baûy ñöùc”, vôùi baûy moái toäi ñaàu: Kieâu ngaïo, haø tieän, meâ taø daâm, hôøn giaän, meâ aên uoáng, ghen gheùt, löôøi bieáng.

Chuùng ta bieát roõ söùc thu huùt maõnh lieät gheâ gôùm cuûa caùc ngaãu töôïng aáy, nhöng chuùng ta cöông quyeát vöôït thaéng chuùng ñeå chöùng toû loøng chuùng ta yeâu meán Thieân Chuùa coøn maõnh lieät hôn. Treân ñöôøng ñi, coù theå laém laàn ta vaáp ngaõ, nhöng cuõng nhôø ñoù ta hieåu söï yeáu ñuoái cuûa ta hôn, ta seõ troâng caäy vaøo Chuùa hôn vaø seõ thaéng. Roài töø chieán thaéng ñeán chieán thaéng, chuùng ta seõ ruùt kinh nghieäm ñeå ngaøy caøng chieán thaéng oanh lieät hôn vaø caøng thuoäc veà Chuùa hôn.

II. MOÄT THAÙI ÑOÄ QUYEÁT LIEÄT Ñeå chieán thaéng caùm doã, ta phaûi coù thaùi ñoä quyeát lieät vaø döùt

khoaùt: - Khi moät con choù nhe raêng gaàm göø, neáu ta nhu nhöôïc ngaäp

ngöøng, noù seõ laán tôùi ; coøn neáu ta tröøng maét choáng laïi noù, hoaëc caàm ñaù caàm gaäy trong tay, noù seõ cuùp ñuoâi boû chaïy. Quyû döõ cuõng chæ xoû muõi ñöôïc ngöôøi naøo heøn nhaùt, coøn ai cöông quyeát choáng laïi, noù seõ thaùo lui.

- Ta cöông quyeát choáng laïi moïi toäi loãi, nhöng nhaát laø choáng laïi toäi naøo ñang coù veû thaéng theá nhaát. Noùi roõ hôn, ta bieát mình yeáu veà phía naøo,

Baøi 25: Döùt khoaùt vôùi toäi loãi 171

deã sa ngaõ veà maët naøo, ta seõ taäp trung söùc chuù yù vaøo maët ñoù. Chieán thaéng ñöôïc ngay taïi ñieåm yeáu nhaát cuûa ta, ta seõ deã thaéng taïi caùc ñieåm khaùc.

- Ta khoâng uùp môû thoûa hieäp moät tí ti naøo, saün saøng trao ñoåi vaø baøn hoûi nhöõng ngöôøi ñaïo ñöùc vaø khoân ngoan ñeå moïi söï ñöôïc minh baïch, khoâng bò ñaùnh löøa vaø khoâng töï ñaùnh löøa.

Quyeát lieät vôùi toäi loãi töùc laø döùt khoaùt vôùi noù ngay luùc naøy, ngay trong giaây phuùt ta ñang soáng. Neáu ñang chìm trong toäi, haõy choãi daäy ngay; neáu ñang laàn löõa chieàu theo caùm doã, haõy loaïi boû noù khoûi taâm trí töùc khaéc. Kinh nghieäm cho thaáy khoâng theå chieán thaéng toäi loãi baèng caùch chaàn chöø tìm ñöôøng daøn xeáp. Phaûi trieät ñeå toá caùo mình, bôûi vì mình vaãn thöôøng ñoàng loõa vôùi toäi loãi nhieàu hôn mình töôûng. Mình hay sa ñi ngaõ laïi laø bôûi vì coøn dính beùn vôùi toäi taän trong taâm trí, cho neân caàn baét buoäc taâm trí döùt boû ngay, khoâng tieác xoùt, duø haäu quaû theá naøo cuõng saün saøng chaáp nhaän.

Kinh nghieäm cuõng cho thaáy: caøng nhaân nhöôïng cho caùm doã, ta caøng trôû neân yeáu ôùt. Do ñoù, caàn phaûi bieát chieán thaéng caùm doã ngay khi ta coøn maïnh vaø noù coøn yeáu, töùc laø ngay khi noù chæ môùi vöøa manh nha, ngay khi ta môùi thoaùng coù yù ñònh muoán nghó tôùi ñieàu coù theå daãn ñeán toäi aáy (ví duï, nghó ñeán moät ñieàu traùi yù seõ daãn ñeán toäi noùng giaän...).

III. DIEÄT TRÖØ TAÄN GOÁC REÃ Caàn xeùt mình kyõ. Neân xeùt theo baûy moái toäi ñaàu vaø xeùt kyõ xem veà

moãi moái toäi aáy mình thöôøng sô hôû theá naøo. Caàn bieát ñöôïc ñaâu laø moái toäi ñaàu nguy hieåm nhaát ñang daãn ñaàu caùc toäi khaùc nôi mình, vaø cöông quyeát loaïi tröø toäi aáy taän goác reã.

Laém ngöôøi bieát roõ choã sô hôû cuûa mình vaø quyeát chieán ñaáu nhöng vaãn sa ñi ngaõ laïi. Lyù do chæ vì nhoå coû chöa heát reã. Chaúng khaùc naøo moät ngöôøi quyeát ñònh boû thuoác laù 100 laàn vaø ñaõ huùt laïi 100 laàn, chæ vì anh khoâng thaät söï muoán boû. Anh vaãn bieän minh raèng moät soá tröôøng hôïp naøo ñoù ñöông nhieân phaûi huùt thuoác. Khi töï cho mình coù moät soá luaät tröø, anh ñaõ khoân kheùo taïo keõ hôû ñeå coù theå xeù raøo khi mình muoán, vaø coù theå töï bieän hoä, töï tha thöù... Vieäc chöøa toäi cuõng vaäy. Ngöôøi ta sa ñi ngaõ


laïi thöôøng laø vì chæ môùi hoaùn caûi nöûa vôøi, coøn daønh quyeàn töï tha thöù trong nhöõng ñieàu loãi nhoû, khoâng quyeát nhoå saïch reã...

Ñeå ñi deán choã gheâ tôûm taát caû moïi hôi höôùng toäi loãi, caàn luoân nhôù raèng bí tích Röûa toäi ñaõ bieán ta thaønh moät taïo vaät hoaøn toaøn môùi, ñaõ ñöa ta vaøo moät theá giôùi vöôït haún theá giôùi phaøm tuïc, maø khoaûng caùch giöõa hai theá giôùi naøy coøn xa hôn khoaûng caùch giöõa loaøi ngöôøi vaø loaøi thuù. Ta ñaõ baùn heát moïi thöù ñeå saém ñöôïc vieân ngoïc quí, leõ naøo laïi buoâng vieân ngoïc quí ra ñeå chuïp laáy moät coïng raùc dô baån? Ta ñaõ thuoäc veà Thieân Chuùa, tröôùc baát cöù choïn löïa naøo, duø lôùn hay nhoû, ta luoân choïn ñöùng veà phía Thieân Chuùa.

Töï söùc rieâng ta, ta khoâng theå chieán thaéng toäi loãi, nhöng Thieân Chuùa ñaõ höùa raèng ôn Ngaøi ñuû cho ta. Ta vöõng vaøng troâng caäy, Ta cuõng naêng ñeán bí tích Giao hoaø ñeå ngaøy caøng ñöôïc thanh taåy, caøng ñöôïc theâm söùc maïnh vaø caøng trôû neân beùn nhaäy ñeå döùt khoaùt vôùi toäi loãi vaø thuoäc troïn veà Chuùa hôn. Lôøi Chuùa:

Hoûi naøo ai thaáy roõ Caùc laàm loãi cuûa mình Xin Chuùa tha caùc toäi Con phaïm maø chaúng hay. Xin cuõng giöõ cho toâi tôù Ngaøi khoûi kieâu ngaïo, Ñöøng ñeå tính xaáu naøy thoáng trò con. Nhö theá con seõ neân veïn toaøn Khoâng coøn vöông troïng toäi. (Tv 18b,13-14)

Caâu hoûi 1. Chia seû caâu thaùnh vònh vöøa trích treân ñaây. 2. Chia seû caûm nghieäm veà ôn tha thöù cuûa Thieân Chuùa. 3. Taïi sao muoán chieán thaéng toäi loãi phaûi thaéng ngay luùc naøy?

Baøi 26

TÌNH YEÂU TRONG CHÖÔNG TRÌNH CUÛA THIEÂN CHUÙA

Tieáng goïi leân ñöôøng laø tieáng goïi ñöùc tin vaø cuõng laø tieáng goïi tình yeâu.

Vôùi vua Ñavid, Thieân Chuùa baét ñaàu dieãn taû tình yeâu cuûa Ngaøi nhö tình cha (Tv 67/68; 88/89,27; 102/103,13). Caùc ngoân söù Isaia (49,15; 63,16;64,7), Gieâreâmia (3,4;31,9), Malachia (1,6) vaø saùch Chaâm ngoân (3,12) cuõng söû duïng hình aûnh aáy. Tuy nhieân, vaãn chæ môùi laø vaøi neùt môø nhaït. Söï thaät naøy quaù lôùn lao, phaûi ñôïi chính Con Thieân Chuùa laøm ngöôøi laø Ñöùc Gieâsu Kitoâ ñeán baøy toû baèng lôøi noùi vaø baèng baûn thaân Ngaøi, ta môùi caûm nhaän ñöôïc söï thaân maät cuûa tình cha.

Ngoân söù OÂseâ cuõng noùi ñeán tình cha cuûa Thieân Chuùa (11,3 - 4), nhöng Thieân Chuùa coøn muoán duøng oâng ñeå dieãn taû tình yeâu noàng naøn cuûa Ngaøi baèng moät hình aûnh khaùc vöøa soâi noåi taùo baïo vöøa deã hieåu cho daân Ngaøi: Ngaøi yeâu thöông daân Ngaøi hôn choàng yeâu vôï. Tình yeâu hoân phoái giöõa Thieân Chuùa vaø daân Ngaøi coøn ñöôïc dieãn taû thaät thô moäng trong taäp thô “Dieãm Ca” (Dieäu Ca) cuûa Cöïu öôùc. Sau naøy trong Taân öôùc, caû caùc saùch Tin Möøng, thaùnh Phaoloâ vaø saùch Khaûi huyeàn ñeàu seõ trình baøy Ñöùc Kitoâ nhö laø chaøng reå vaø laø ngöôøi choàng, coøn Hoäi thaùnh (vaø moãi linh hoàn tín höõu) laø coâ daâu, laø baïn traêm naêm thanh saïch cuûa Ngaøi.

Vaø nhö theá, kinh nghieäm Kitoâ giaùo khoâng xa laï gì vôùi ñieàu baïn treû ñang quan taâm: tình yeâu.

I. ÑI TÌM CHAÂN DUNG TÌNH YEÂU Hai tieáng tình yeâu dieãn taû nhieàu thöïc taïi khaùc bieät, thuoäc theå xaùc

hoaëc tinh thaàn, do ñam meâ hoaëc coù suy xeùt chín chaén, nghieâm trang hay hôøi hôït, coù tính xaây döïng hoaëc phaù hoaïi. Ngöôøi ta thích moät caùi gì deã chòu, moät con vaät, moät ngöôøi cuøng laøm vieäc, moät ngöôøi baïn thaân, cha meï hoï haøng, con caùi vaø sau cuøng laø moät ngöôøi khaùc giôùi.

Tình yeâu laø moät caùi gì quaù phong phuù, neáu chæ chuù troïng tôùi moät


maët, ngöôøi ta thöôøng dieãn taû leäch laïc. Nhaø taâm beänh hoïc chæ thaáy nôi tình yeâu moät maõnh löïc gaây baát oån vaø coù tính caùch toäi phaïm, vì hoï quaù chuù troïng ñeán nhöõng bieåu loä sai traùi beân ngoaøi nhö ghen tuoâng, xaøi phí, haän thuø, baùo oaùn... Nhaø sinh vaät hoïc laïi coi tình yeâu ñôn giaûn nhö moät haáp löïc giôùi tính, moät haáp löïc coù tính caùch vaät lyù hoaù hoïc. Nhaø taâm lyù hoïc hoaëc tieåu thuyeát gia laïi thaáy trong tình yeâu moät baûn naêng coäng caûm vaø voâ soá nhöõng thaûm kòch do söï mong manh cuûa tình yeâu gaây neân. Coøn caùc nhaø luaân lyù vaø thaàn hoïc coù leõ laïi quaù löu yù ñeán nhöõng yeáu toá sieâu nhieân vaø taâm linh trong tình yeâu.

Hai tieáng tình yeâu mang nhieàu aâm höôûng, thöïc teá tình yeâu deät baèng nhieàu maøu saéc khaùc nhau. Moät nhaø thô Vieät Nam ñaõ töï hoûi: “Laøm sao ñònh nghóa ñöôïc tình yeâu?”

Thô, nhaïc, nhöõng phim vaø chuyeän hay keå cho ta nghe nhöõng tình yeâu thaät thô moäng. Beân caïnh ñoù, ñaày daãy nhöõng phim ñem chuyeän tình yeâu ra kinh doanh, khieán tình yeâu bò boâi nhoï, boùp meùo, ñeán noãi trong nhöõng gia ñình leã giaùo, ñoâi khi ñaõ coù nhöõng phuï huynh khaét khe döôøng nhö toû ra khoù chòu khi nghe con caùi noùi tôùi tình yeâu.

Theá nhöng caàn nhôù raèng, noùi ñeán tình yeâu khoâng chæ laø noùi ñeán quan heä nam nöõ maø coøn coù caû töông quan giöõa cha meï vaø con caùi, giöõa baèng höõu vôùi nhau, giöõa ngöôøi vôùi ngöôøi noùi chung vaø, treân heát, giöõa Thieân Chuùa vôùi con ngöôøi. Taát caû nhöõng tình yeâu aáy ñeàu phaùt xuaát töø Thieân Chuùa, vì Kinh thaùnh coù noùi: “Thieân Chuùa laø tình yeâu” (1Ga 4,8).

Phaûi chaêng ngay caû nhöõng gì tieâu cöïc ñeán kinh hoaøng aáy cuõng chæ laø maët traùi cuûa tình yeâu, hay noùi ñuùng hôn, chæ laø tình traïng hö thoái cuûa moät veû ñeïp tuyeät vôøi ñaõ bò baêng hoaïi vì toäi loãi?

Caàn trôû veà vôùi maëc khaûi Kinh thaùnh ñeå bieát ñöôïc theá naøo laø tình yeâu trong chöông trình cuûa Thieân Chuùa töø ban ñaàu.

Ai haõy laøm thinh chôù noùi nhieàu Ñeå nghe döôùi ñaùy nöôùc hoà reo Ñeå nghe tô lieãu run trong gioù Vaø ñeå xem trôøi giaûi nghóa yeâu.

(Haøn maëc Töû)

Baøi 26: Tình yeâu trong chöông trình cuûa Thieân Chuùa 175

Ta haõy trôû veà vôùi caâu chuyeän saùng taïo. Añam môû maét ra vaø traân traân nhìn Eva. Baïn thöû traû lôøi xem: Añam quan taâm ñeán ñieàu gì nôi Eva? Khoâng phaûi chæ laø “xöông bôûi xöông toâi, thòt bôûi thòt toâi”, nhöng maø laø ñoâi maét. Añam thaáy Eva ñang nhìn mình vaø trong ñoâi maét naøng coù söï tha thieát, coù söï caûm thoâng maø oâng chöa heà baét gaëp ñöôïc nôi baát cöù thuï taïo naøo tröôùc ñoù. Añam tìm gaëp ñöôïc moät ngöôøi baïn, moät ngöôøi coù theå cuøng vôùi oâng “nhìn nhau”. OÂng ñaõ coù ñöôïc moät ai ñoù ñeå oâng goïi vaø sung söôùng ñöôïc nghe sinh linh aáy traû lôøi. Nhìn nhau, goïi nhau vaø traû lôøi nhau: Ñieàu aáy chæ coù theå dieãn ra giöõa nhöõng ngoâi vò, giöõa nhöõng “ai ñoù” coù theå töï xöng mình laø “toâi”.

Reâbecca ñaõ nghe tieáng goïi tình yeâu cuûa Isaac, con trai cuûa cuï Abraham, vaø töï nguyeän leân ñöôøng ra ñi vaïn daëm. Isaac ñöôïc haïnh phuùc trong tình yeâu vôùi Reâbecca vaø khuaây khoûa ñöôïc noãi öu phieàn vì maát meï.

Giacob yeâu Rachel vaø saün loøng laøm vieäc baûy naêm ñeå cöôùi ñöôïc naøng. “Nhöõng naêm aáy ñoái voái chaøng chæ nhö vaøi ngaøy thoâi, bôûi vì chaøng quaù yeâu naøng.” (St 29,20).

Tuy nhieân tình yeâu khoâng chæ laø saùng kieán cuûa hai ngöôøi. Caâu chuyeän Toâbia vaø Sara cho thaáy chính Thieân Chuùa quan taâm ñeán tình yeâu cuûa con ngöôøi vaø ñöa ñaåy hoï ñeán vôùi nhau, duø coù phaûi can thieäp vaøo lòch söû. Ngaøi ñaõ sai söù thaàn Raphael ñi vôùi moät söù maïng ñaëc bieät: chöõa cho Toâ-bít ñöôïc saùng maét vaø ban Sara cho Toâbia (Tb 3, 17).

Saùch OÂseâ vaø saùch Dieäu ca dieãn taû tình yeâu giöõa Thieân Chuùa vaø con ngöôøi baèng nhöõng kieám tìm saên ñuoåi, baèng nhöõng tieáng goïi thöa dìu daët. Qua ñoù, ta cuõng thaáy ñöôïc raèng moät trong nhöõng neùt khieán con ngöôøi trôû neân hình aûnh Thieân Chuùa laø khaû naêng yeâu thöông vaø yeâu thöông theo maãu möïc cuûa Ba Ngoâi Thieân Chuùa. II. YEÂU THÖÔNG LAØ QUAN TAÂM

Nhaø danh hoïa ngöôøi Nga Anreâ Roublev (Ruùp-leùp) ñaõ döïa vaøo caûnh ba vò khaùch thaàn linh toû mình cho Abraham taïi caây soài ôû Mambreâ ñeå dieãn taû veà Ba Ngoâi Thieân Chuùa. Trong böùc hoïa, aùnh maét ba vò quyeän vaøo nhau thaønh moät voøng troøn khoâng döùt, maø ñoàng thôøi caû ba ñeàu ñang quan taâm tôùi Abraham.


Sau ñoù, khi tieãn khaùch ñi, Abraham ñöôïc bieát thaønh Soâñoâma saép bò taøn phaù. OÂng raát quan taâm vaø ñaõ tha thieát chuyeån caàu cho hoï. OÂng yeâu thöông moïi ngöôøi nhö Thieân Chuùa ñaõ yeâu thöông oâng. Nhö veà sau thaùnh Gioan seõ vieát: “Anh em thaân meán, Thieân Chuùa ñaõ yeâu thöông chuùng ta nhö theá, chuùng ta cuõng phaûi yeâu thöông nhau.” (1Ga 4,11).

Hôn nöõa: “Chuùng ta ñöøng yeâu thöông nôi ñaàu moâi choùt löôõi, nhöng phaûi yeâu thöông caùch chaân thaät vaø baèng vieäc laøm.” (1Ga 3,18). Yeâu thöông khoâng döøng laïi ôû nhöõng tình caûm ñeïp, nhöõng caûm xuùc muoán ñöôïc chieàu chuoäng, nhöng ñoøi phaûi bieát queân mình ñeå coáng hieán, haønh ñoäng ñaùp öùng.

1. Yeâu thöông ai laø quan taâm tôùi ngöôøi aáy, thaáy ñöôïc nhöõng nhu caàu cuûa hoï vaø ñaùp öùng nhöõng nhu caàu aáy moät caùch teá nhò, cuï theå. Noùi caùch khaùc, töùc laø öu aùi nhìn ñeán ngöôøi aáy, muoán ñieàu toát cho ngöôøi aáy. (Yeâu thöông nhau laø aân caàn trìu meán ñeå yù ñeán nhau vaø cuøng nhau nhìn theo moät höôùng.)

2. Yeâu thöông thì phaûi kính troïng: Yeâu thöông ai thì kính troïng ngöôøi aáy. Toân troïng söï töï do, toân troïng söï khaùc bieät, ñeå ñi tôùi choã hieåu bieát vaø hoaø hôïp.

3. Yeâu thöông trong söï thaät: Nghóa laø yeâu thöông nhö Thieân Chuùa muoán, do ñoù, caàn nhaän ñònh ñuùng ñeå ñaùp öùng ñuùng nhö Thieân Chuùa muoán.

4. Yeâu thöông caùch khieâm nhöôøng: Vöøa quaûng ñaïi hieán daâng vöøa vui veû ñoùn nhaän söï giuùp ñôõ cuûa ngöôøi khaùc.

5. “Loøng yeâu meán thì khoan dung, nhaân haäu; loøng yeâu meán khoâng ba hoa, khoâng töï maõn, khoâng khieám nhaõ, khoâng ích kyû, khoâng caùu kænh, khoâng chaáp nhaát söï döõ, khoâng möøng tröôùc söï baát coâng, nhöng bieát chia vui cuøng loøng chaân thaät. Trong muoân söï, loøng meán heát loøng bao dung, heát loøng kính tin, heát loøng troâng caäy, heát loøng kieân nhaãn” (1Cr 13,4 - 7).

III. TRONG TRAÙI TIM CUÛA THIEÂN CHUÙA Traêm soâng ñeàu ñoå veà bieån maø cuõng ñeàu do bieån maø ra, bôûi chính


bieån ñaõ cho maây taïo neân möa nguoàn maø laøm neân moïi doøng soâng. Moïi tình yeâu ñeàu baét nguoàn töø tình yeâu Thieân Chuùa vaø ñeàu ñöôïc môøi goïi höôùng veà Thieân Chuùa. Mai sau roài baïn seõ laäp gia ñình hoaëc tình nguyeän soáng ñoäc thaân vì Nöôùc Trôøi hoaëc vì nhaân loaïi, quyeát ñònh cuûa baïn caàn phaûi do tình yeâu thoâi thuùc vaø baïn seõ chæ haïnh phuùc khi ñôøi baïn trieån nôû trong yeâu thöông. Traùi tim seõ luoân ñoùng moät vai troø quan troïng trong cuoäc soáng, khoâng chæ vì noù bôm maùu huyeát cho toaøn thaân maø coøn caû theo nghóa noù laø hieän thaân cuûa tình yeâu thöông nôi baïn, nhö lôøi khuyeân sau ñaây cuûa cha Jean Le Presbytre:

“Baïn haõy quan taâm ñeå traùi tim baïn ñöøng bao giôø khoâ cöùng laïi, nhaát laø ñöøng khi naøo tan naùt caû. Traùi tim coù theå gaây cho baïn bao ñau khoå nhöng traùi tim laïi cuõng laø:

- Nguoàn an vui: vôùi nhöõng tình yeâu raát laønh maïnh töôi nôû. - Nguoàn saùng suoát: Nhöõng tö töôûng cao ñeïp laïi chaúng phaùt

xuaát töø traùi tim ñoù sao? - Nguoàn taän taâm: Nhöõng traùi tim taøn heùo haáp hoái naøo ích lôïi gì

cho ai? - Nguoàn thieän caûm: Ñeå baïn trôû thaønh taát caû cho moïi ngöôøi.

- Nguoàn aûnh höôûng: nhôø traùi tim maø baïn coù ñöôïc söùc truyeàn caûm rung ñoäng.

- Nguoàn thaùnh thieän: bôûi vì chính traùi tim giuùp chuùng ta vöôn leân phía trôøi cao.

Muoán coù traùi tim haøo hieäp chaân thaønh, caàn phaûi bieát ñieàu khieån noù. Noù chính laø moät söùc maïnh tuoân traøo, haõy khôi nguoàn cho noù. Noù chính laø moät ñoäng cô. Ñöøng khi naøo baïn ñeå noù trôû thaønh

chieác tay laùi vaø nhaát laø ñöøng khi naøo ñeå noù trôû thaønh phi coâng. Lyù töôûng laø baïn phaûi keát tuï ñöôïc nhöõng rung ñoäng doài daøo nhaát vôùi moät ñöùc töï chuû maïnh meõ nhaát.

Haõy caån thaän, ñöøng ñeå laãn loän rung ñoäng vôùi ña caûm. Ña caûm chæ laø moät laïm duïng cuûa nhöõng rung ñoäng. Tuoåi cuûa baïn laø tuoåi maø


nhöõng laïm duïng aáy thöôøng hay lui tôùi. Khi traùi tim vöøa môû maét, noù rung ñoäng vì nhöõng chuyeän nhoû nhaët khoâng ñaâu.

Baïn haõy tænh thöùc, ñöøng baét chöôùc nhöõng ngöôøi treû ñaõ sôùm gieo raéc bao maûnh tình khôø daïi, nhaït nheõo vaø khoâ heùo. Hoï töôûng laø hoï yeâu nhöng thöïc ra chæ laø yeâu mình, chæ laø ích kyû. Hoï hoang phí traùi tim ñeå roài khi ñeán thôøi gian caàn phaûi taän taâm, ñeán luùc chöõ yeâu chaân thaät tôùi vôùi ñôøi hoï thì traùi tim hoï ñaõ naùt tan töï bao giôø, khoâng coøn laïi gì nöõa.

Coøn baïn, baïn haõy hieán daâng traùi tim cho Thieân Chuùa vaø haõy chaân thaønh khaån nguyeän: “Laïy Chuùa Gieâsu hieàn laønh vaø khieâm nhöôøng trong loøng, xin laøm cho traùi tim con neân gioáng traùi tim Chuùa.”

Tuy nhieân, ñoái dieän vôùi thöïc teá khoâng ñôn giaûn. Baïn seõ thaáy mình giôùi haïn, baát löïc, khoâng laøm ñöôïc ñieàu mình muoán vaø, raát nhieàu khi, khoâng yeâu thöông ñöôïc nhö mình muoán. Kinh nghieäm thaát baïi trong yeâu thöông giuùp baïn bieát khoan dung vaø tha thöù, ñoàng thôøi nhaän ra raèng ñeå yeâu thöông caàn coù ôn Chuùa, caàn caàu xin Chuùa Thaùnh Thaàn daïy ta bieát yeâu thöông.

Cuõng caàn bieát chia seû vaø coäng taùc: Tröôùc nhöõng nhu caàu quaù lôùn, moät mình ta khoâng laøm gì ñöôïc. Caàn phaûi gaëp gôõ, trao ñoåi vôùi ñoàng baïn vaø hoûi yù kieán ngöôøi treân ñeå ñi ñeán hôïp taùc haønh ñoäng. Roài töø choã haønh ñoäng chung, seõ daãn ñeán vieäc chia seû nhöõng kinh nghieäm taâm linh vaø nhöõng caùi nhìn... Caàu nguyeän:

KINH DAÂNG TRAÙI TIM CHO CHUÙA Laïy Chuùa Gieâsu, traùi tim con ñang böøng chaùy löûa yeâu thöông vaø

töï hieán. Nhöng con muoán raèng tình yeâu con daønh cho Chuùa phaûi laøm chuû moïi tình caûm khaùc.

Coù laém ngöôøi baïn cuûa con töï haøo veà nhöõng chuyeän tình caûm nho nhoû, nhöng con ñeå yù thaáy raèng nhöõng chuyeän aáy laøm teâ lieät vieäc hoïc haønh cuûa hoï vaø thu heïp chaân trôøi cuûa hoï. Con muoán giöõ mình traùnh khoûi nhöùng thöù tình caûm aáy.


Con muoán giöõ cho loøng con ñöôïc töï do ñoái vôùi moïi quyeán luyeán tình caûm, cho ñeán ngaøy con coù ñuû khaû naêng nhaän laáy nhöõng traùch nhieäm cuûa moät gia ñình, neáu ñoù laø söù meänh Chuùa ñaõ ñònh cho con.

Laïy Chuùa Gieâsu, con xin daâng traùi tim con cho Chuùa moät caùch thaät ñaëc bieät, xin haõy laøm cho noù trôû neân gioáng nhö traùi tim Chuùa. Amen. Caâu hoûi:

1. Ngoû lôøi vôùi gaàn moät trieäu thanh nieân ñeán töø khaép nöôùc Peâru thaùng 2 - 1985, Ñöùc Giaùo hoaøng Gioan Phaoloâ II noùi: ”Thaät quan troïng bieát bao, vieäc giaùo duïc giôùi treû höôùng tôùi “tình yeâu cao ñeïp” ñeå keùo hoï ra khoûi nhöõng caïm baãy ñang ra söùc huûy hoaïi kho taøng tuoåi treû cuûa hoï: ma tuùy, baïo ñoäng vaø toäi loãi noùi chung. Thaät quan troïng bieát bao, vieäc höôùng hoï theo con ñöôøng daãn ñeán Thieân Chuùa: hoaëc baèng moät cuoäc hoân nhaân Kitoâ giaùo, con ñöôøng hoaøng vöông ñeå hoaøn thaønh con ngöôøi vaø thaùnh hoaù phaàn ñoâng nhöõng ngöôøi nam, ngöôøi nöõ, hoaëc khi ñöôïc Chuùa Kitoâ keâu goïi, baèng vieäc hieán thaân trieät ñeå maø ôn goïi linh muïc hay tu só ñoøi hoûi.”

Baïn nghó gì veà lôøi aáy cuûa Ñöùc Giaùo hoaøng? 2. Trong moät baøi haùt treû thô, baïn nghe caùc em nhoû ngheâu ngao:

“Khoâng daùm ñaâu, em coøn phaûi laøm baøi; khoâng daùm ñaâu, em coøn phaûi hoïc baøi!”. Nhöõng anh chò thaønh coâng röïc rôõ treân ñöôøng ñôøi chaúng phaûi laø nhöõng ngöôøi ñaõ bieát haùt baøi aáy cho ñeán khi rôøi gheá ñaïi hoïc ñoù sao?

3. Haõy neâu moät caâu Kinh thaùnh maø baïn coi laø kim chæ nam cho traùi tim cuûa baïn.

Chuùng con ñöøng coù keû thuø.. Haõy thaéng söï thuø gheùt baèng söùc maïnh cuûa tình yeâu. Haõy trau doài thoùi quen baát baïo ñoäng, yeâu thích con ñöôøng ñoái thoaïi vaø khaúng ñònh caùc giaù trò hôn söû duïng söùc maïnh. Haõy côûi môû vôùi nhöõng keû thieáu thoán, ngheøo khoù, ôû beân leà. Öôùc gì hoï laø nhöõng ngöôøi baïn maø chuùng con öu tieân môøi vaøo baøn aên cuûa ñôøi mình.

ÑGH Gioan Phaoloâ II, Noùi vôùi ngöôøi treû hoâm nay, Veùrone 4.1988.

Baøi 27

THAÂN XAÙC Chuyeän keå raèng, sau moät giaác nguû daøi coâ ñôn, Añam thöùc daäy

vaø chôït keâu leân söûng soát: “Naøy laø xöông bôûi xöông toâi, thòt bôûi thòt toâi!” (St 2,23). Ñieàu ñaäp vaøo maét Añam ñaàu tieân khi thöùc giaác laø moät taám hình haøi kieàu dieãm baèng xöông baèng thòt. Añam ngaån ngô nhö chôït laïc vaøo moät theá giôùi môùi, moät theá giôùi cuûa Dieãm tình ca: “Em ñeïp döôøng bao, baïn ôi, em ñeïp döôøng bao! “ (Dc 1, 15 ; 4,1).

Cuõng nhö Añam, moät buoåi saùng thöùc daäy, ta chôït thaáy loøng mình xao xuyeán. Trong ta, moät caùi gì ñoù ñang thay ñoåi raát nheï nhaøng. Moät theá giôùi môùi nhö böøng môû ra. Ta thoaùng öôùc mô, mong baét gaëp mình trong aùnh maét ai ñoù. Vaø ta nhìn laïi mình. Ta muoán ñöùng ôû aùnh maét ñoái dieän ñeå nhìn xem ta laø ai. Ta muoán khaùm phaù moät theá giôùi kyø dieäu, vöøa quen thuoäc nhöng laïi ñaày bí aån, ñoù laø chính con ngöôøi cuûa ta, thaân xaùc cuûa ta...

I. TRÖÔÙC KHI TA NAÉN RA NGÖÔI TRONG LOØNG MEÏ... 1. Cô theå con ngöôøi, moät kieät taùc cuûa Thieân Chuùa

Ñöùng tröôùc moät taám göông, ta thaáy gì? Ta thaáy moät khuoân maët, ta thaáy maùi toùc, thaáy laøn da, thaáy aùnh maét, thaáy nuï cöôøi.... Ñaáy khoâng phaûi laø aùnh maét hay nuï cöôøi cuûa moät ai ñoù, nhöng laø cuûa chính ta. Ta ñang noùi, ta ñang cöôøi. Ta laø chính thaân xaùc naøy ñaây.

Caùc nhaø sinh hoïc cho bieát: lòch söû moãi ngöôøi chuùng ta baét ñaàu töø moät söï gaëp gôõ thaät huyeàn nhieäm: trong haøng trieäu teá baøo maàm cöïc nhoû cuûa boá (tinh truøng) chæ coù moät “chuù” may maén ñöôïc “saùnh duyeân” vôùi teá baøo maàm cuûa meï (tröùng). Chæ caàn söï may maén thuoäc veà moät “chuù”ù khaùc , ngöôøi coù maët treân coõi ñôøi naøy seõ khoâng phaûi laø ta ! Sau khi ñöôïc thuï thai, teá baøo tí ti ñoù laïi “sinh soâi naûy nôû” ra khoaûng 60.000 tyû teá baøo khaùc vôùi ñuû hình daïng: hình haït, hình tröùng, hình hoäp, hình sao v.v... ñeå hoaøn chænh thaønh moät cô theå con ngöôøi nhö chuùng ta ñaây. Neáu xeáp choàng caùc teá baøo ñoù leân nhau thaønh moät ñöôøng thaúng, ta seõ cao khoaûng

Baøi 27: Thaân xaùc 181

15.000 km vaø phaûi soi göông baèng kính hieån vi ta môùi thaáy ñöôïc nhan saéc “tre taêm” cuûa mình. Theá nhöng trong cô theå ta, caùc teá baøo khoâng phaûi “maïnh ai naáy soáng”. Chuùng ñöôïc “ñoäi nguõ hoaù” thaønh töøng cô quan. Moãi cô quan coù moät coâng vieäc rieâng: tuaàn hoaøn, hoâ haáp, tieâu hoaù, baøi tieát, quoác phoøng, truyeàn sinh v.v... Döôùi söï laõnh ñaïo cuûa naõo boä vaø heä thaàn kinh, caùc cô quan lieân keát chaët cheõ vôùi nhau moät caùch nhòp nhaøng ñeå phuïc vuï cho söï soáng, söï hoaït ñoäng vaø söï phaùt trieån cuûa toaøn cô theå. Chæ nguyeân vieäc ñieàu haønh caùc cô quan, heä thoáng thaàn kinh cuûa ta ñaõ phaûi huy ñoäng ñeán 100 tæ teá baøo “nhaân vieân” ñeå moãi giaây ñoàng hoà coù theå daãn truyeàn vaø xöû lyù khoaûng 10 tæ thoâng tin qua laïi. 2. Con ngöôøi ñöôïc tieàn ñònh hoïa laïi hình aûnh Con Thieân Chuùa laøm ngöôøi

Khoa hoïc cho ta bieát cô theå con ngöôøi ñöôïc saép ñaët tinh vi nhö theá naøo vaø vaän haønh kyø dieäu ra sao, xeùt nhö moät vaät theå soáng. Nhöng Kinh thaùnh coøn cho ta bieát moät ñieàu kyø dieäu hôn theá nöõa: moãi ngöôøi chuùng ta ñaây ñöôïc Thieân Chuùa yeâu thöông taïo döïng neân gioáng hình aûnh Ngaøi “Ta haõy laøm ra ngöôøi theo hình aûnh Ta, nhö hoïa aûnh cuûa Ta...” (St 1, 27).

Baèng moät ngoân ngöõ bieåu töôïng, Kinh thaùnh moâ taû: “Giaveâ Thieân Chuùa ñaõ naén hình ngöôøi vôùi buïi laáy töø ñaát ñai vaø Ngaøi ñaõ haø hôi soáng vaøo muõi noù, vaø ngöôøi ñaõ thaønh maïng soáng” (St 2,7). Con ngöôøi chuùng ta ñaây ñöôïc Thieân Chuùa saùng taïo neân laø hoàn vaø xaùc. Thaân xaùc con ngöôøi laø moät toång hôïp nhöõng yeáu toá vaät chaát, nhöng toång hôïp aáy laïi ñöôïc Thieân Chuùa phaû vaøo hôi thôû söï soáng cuûa Ngaøi, ñoù laø hoàn thieâng. Con ngöôøi laø moät höõu theå vöøa vaät chaát vöøa tinh thaàn, caû hai yeáu toá ñoù ñan quyeän vaøo nhau laøm thaønh moät baûn tính duy nhaát nhö chieác gaïch noái giöõa trôøi vaø ñaát. (x. SGLC 362 - 365).

Lòch söû moãi ngöôøi chuùng ta khoâng chæ baét ñaàu töø trong loøng meï nhöng coøn ñi xa hôn theá nöõa: “Tröôùc khi Ta naén ra ngöôi trong loøng meï, Ta ñaõ bieát ngöôi, vaø tröôùc khi ngöôi loït daï meï, Ta ñaõ thaùnh hoaù ngöôi” (Gr 1, 5). Töø ñôøi ñôøi ta ñaõ ñöôïc Thieân Chuùa bieát ñeán, ñöôïc Ngaøi yeâu thöông goïi ñích danh (Is 43,1) vaø daønh cho moät chöông trình


toát ñeïp, ñoù laø ñöôïc neân ñoàng hình ñoàng daïng vôùi Con Moät Ngaøi laø Ñöùc Gieâsu Kitoâ, Con Thieân Chuùa laøm ngöôøi (Ep 1,4-5; Rm 8,29; SGLC 381). Trong Thaân Xaùc Chuùa Kitoâ, troïn con ngöôøi chuùng ta ñöôïc haân haïnh trôû thaønh Ñeàn thôø cuûa Thaùnh Thaàn (1Cr 6, 19-20; 15, 44-45; SGLC 364).

II. TOÂI TIN XAÙC LOAØI NGÖÔØI SEÕ SOÁNG LAÏI Ñoù laø ñieàu chuùng ta cuøng vôùi moïi anh chò em trong Hoäi thaùnh

tuyeân xöng haèng tuaàn trong thaùnh leã chuùa nhaät, khi ñoïc kinh Tin kính. Chuùng ta tuyeân xöng “xaùc loaøi ngöôøi seõ soáng laïi” sau khi tuyeân xöng nieàm tin cuûa mình vaøo Chuùa Cha, Chuùa Con vaø Chuùa Thaùnh Thaàn, cuøng vôùi haønh ñoäng saùng taïo, cöùu chuoäc vaø thaùnh hoaù cuûa Thieân Chuùa. Lôøi tuyeân xöng aáy noùi leân moät ñieàu caên baûn: “Xaùc thòt giöõ moät vai troø noøng coát trong ôn cöùu ñoä”. Chuùng ta tin kính Thieân Chuùa laø Ñaáng saùng taïo neân xaùc thòt, chuùng ta tin kính Ngoâi Lôøi ñaõ hoaù thaønh xaùc thòt ñeå cöùu chuoäc xaùc thòt, chuùng ta tin coù söï soáng laïi thöïc söï cuûa xaùc thòt maø chuùng ta ñang coù baây giôø ñaây: ñoù laø söï hoaøn thaønh vieäc saùng taïo vaø hoaøn taát vieäc cöùu chuoäc xaùc thòt. (SGLC 1015.1017). 1. Thaân xaùc con ngöôøi thaät toát ñeïp vì do Thieân Chuùa taïo neân

Ñaây laø ñieàu Kinh thaùnh khaúng ñònh: Nhöõng gì coù trong vaïn vaät Thieân Chuùa ñeàu yeâu meán, Ngaøi khoâng nhôøm tôûm söï gì Ngaøi ñaõ laøm ra, Vì Ngaøi naén neân gì, Ngaøi khoâng gheùt boû Vaû laïi, coù gì toàn taïi ñöôïc, neáu Ngaøi khoâng muoán? Laøm sao noù ñöôïc baûo toàn, ñieàu Ngaøi ñaõ khoâng goïi ñeán teân? (Kn 12, 24-25)

Thaân xaùc con ngöôøi toát laønh vì do Thieân Chuùa taïo neân vaø ñöôïc thoâng phaàn söï toát laønh cuûa Thieân Chuùa (x. SGLC 299). Ngay trang ñaàu, Kinh thaùnh ñaõ vieát, sau khi taïo neân con ngöôøi, Thieân Chuùa ñaõ phaûi buoät mieäng thoát leân: “Naøy toát laønh quaù ñoãi” (St 1,31). 2. Xaùc thòt laø yeáu toá noøng coát cuûa söï cöùu ñoä

Khi taïo döïng, Thieân Chuùa ñaõ saùng taïo neân con ngöôøi duy nhaát laø hoàn vaø xaùc. Chính do toäi loãi maø con ngöôøi bò phaân reõ: bò xa lìa Thieân


Chuùa, bò chia reõ vôùi nhau, bò chia caét vôùi thieân nhieân vaø bò chia caét ngay nôi chính mình. Toät cuøng cuûa söï phaân reõ ñoù laø caùi cheát: linh hoàn lìa khoûi xaùc, coøn xaùc thì bò tan raõ, trôû veà buïi ñaát.

Khi cöùu chuoäc chuùng ta, Thieân Chuùa khoâng chæ nhaém cöùu chuoäc phaàn hoàn maø coøn cöùu chuoäc caû xaùc thòt, phuïc hoài cho xaùc thòt ta nhöõng giaù trò cao quí cuûa noù.

Ñeå cöùu chuoäc caû xaùc thòt ta, Ngoâi Hai Thieân Chuùa ñaõ maëc laáy xaùc thòt con ngöôøi trong loøng trinh nöõ Maria. Ngaøi ñaõ trôû thaønh con ngöôøi gioáng y chuùng ta moïi ñaøng ngoaïi tröø toäi loãi. Ngaøi ñaõ soáng troïn kieáp con ngöôøi coù thaân xaùc. Ngaøi ñaõ sinh ra ngoaøi ñöôøng, reùt run trong moät hang ñaù daønh cho muïc ñoàng. Ngaøi ñaõ lôùn leân töøng ngaøy, caû veà trí tueä cuõng nhö thaân xaùc. Ngaøi ñaõ laøm vieäc vôùi ñoâi baøn tay ngöôøi thôï moäc. Ngaøi ñaõ chòu ñoùi, chòu khaùt, bò haønh haï, bò ñaùnh ñoøn. Cuoái cuøng Ngaøi ñaõ bò ñoùng ñinh, cheát treân thaäp töï.

Theá nhöng ngaøy thöù ba Ñöùc Gieâsu ñaõ soáng laïi. Ngaøi ñaõ soáng laïi baèng chính thaân xaùc ñaõ bò ñoùng ñinh treân thaäp giaù, ñaõ ñöôïc khaâm lieäm vaø mai taùng trong moà. Cuõng chính trong thaân xaùc phuïc sinh vinh hieån ñoù Ñöùc Gieâsu Kitoâ ñaõ leân trôøi, ngöï beân höõu Thieân Chuùa Cha. Keå töø nay thaân xaùc con ngöôøi ñaõ ñöôïc Ngoâi Hai Thieân Chuùa ñöa vaøo trong chính söï soáng cuûa Ba Ngoâi Thieân Chuùa (SGLC 648.663).

Qua vieäc nhaäp theå, Ngoâi Hai Thieân Chuùa ñaõ keát hôïp vôùi thaân xaùc loaøi ngöôøi chuùng ta ñeå duøng caùi cheát vaø söï phuïc sinh cuûa Ngaøi maø cöùu chuoäc chuùng ta (x. MV 22). Ngaøi coøn laáy chính Thòt vaø Maùu Ngaøi laøm cuûa aên cho chuùng ta ñöôïc soáng: “Ai aên thòt vaø uoáng maùu Ta thì ñöôïc soáng muoân ñôøi, vaø Ta seõ cho ngöôøi aáy soáng laïi vaøo ngaøy sau heát” (Ga 6,54 ; x. SGLC 1003).

Nhö theá, Ñöùc Kitoâ ñaõ mang ñeán cho loaøi ngöôøi moät hoàng phuùc: toaøn theå con ngöôøi chuùng ta ñaây, vôùi thaân xaùc deã muïc naùt naøy, seõ ñöôïc cöùu chuoäc. Söï Phuïc sinh cuûa Ñöùc Kitoâ vaø chính baûn thaân Ñöùc Kitoâ Phuïc sinh laø nguyeân lyù vaø nguoàn maïch söï soáng laïi sau naøy cuûa chuùng ta (SGLC 655. 989 - 991). Ñeán ngaøy taän theá, xaùc loaøi ngöôøi seõ ñöôïc soáng laïi keát hieäp laïi laøm moät vôùi linh hoàn. Thaân xaùc con ngöôøi luùc ñoù


ñöôïc bieán ñoåi, trôû neân baáât töû vaø maõi maõi khoâng bò hö naùt nöõa. Cuõng nhö Ñöùc Kitoâ ñaõ soáng laïi vaø soáng maõi muoân ñôøi, taát caû chuùng ta cuõng seõ soáng laïi nhö theá vaøo ngaøy sau cuøng (SGLC 997. 1016). Tuy nhieân, khoâng phaûi soá phaän moïi ngöôøi soáng laïi seõ nhö nhau. Thaân xaùc chuùng ta soáng laïi ñeå cuøng vôùi linh hoàn chòu traùch nhieäm veà nhöõng gì chuùng ta ñaõ laøm nôi traàn gian naøy. Chuùng ta seõ phaûi traû lôøi veà tình yeâu maø chuùng ta ñöôïc môøi goïi theå hieän moät caùch cuï theå trong töøng giaây phuùt hieän taïi (Mt 25,31 - 46 ; SGLC 1021 - 1022. 1033).

III. HAÕY TOÂN VINH THIEÂN CHUÙA NÔI THAÂN XAÙC ANH EM

Trong Hieán cheá Muïc vuï veà Hoäi thaùnh trong theá giôùi ngaøy nay, Coâng ñoàng Vaticanoâ II ñaõ toùm taét nhöõng thaùi ñoä ta phaûi coù ñoái vôùi thaân xaùc:

“Con ngöôøi laø moät theå thoáng nhaát goàm hoàn vaø xaùc. Ngay trong chính thaân phaän xaùc thòt, con ngöôøi laø tinh hoa vaø ñænh cao cuûa vuõ truï vaïn vaät. Nhôø con ngöôøi, vaïn vaät môùi coù theå töï do daâng lôøi ca tuïng Ñaáng Taïo Hoaù. Vaäy con ngöôøi khoâng ñöôïc khinh mieät ñôøi soáng theå xaùc, nhöng traùi laïi phaûi quyù chuoäng vaø toân troïng thaân xaùc mình vì thaân xaùc aáy do Chuùa taïo döïng vaø phaûi ñöôïc soáng laïi ngaøy sau heát. Tuy nhieân, vì mang thöông tích do toäi loãi gaây neân, con ngöôøi nghieäm thaáy roõ nôi chính mình nhöõng noåi loaïn cuûa thaân xaùc. Cho neân, chính phaåm giaù con ngöôøi ñoøi buoäc noù phaûi ca tuïng Thieân Chuùa nôi thaân xaùc cuûa mình chöù ñöøng ñeå thaân xaùc aáy noâ leä cho nhöõng xu höôùng xaáu xa cuûa loøng mình” (MV 14). 1. Toân troïng thaân xaùc

Thaùnh Ireâneâ noùi: “Vinh quang Thieân Chuùa laø con ngöôøi soáng”. Ngoâi Hai Thieân Chuùa xuoáng theá laøm ngöôøi cuõng laø ñeå cho con ngöôøi ñöôïc soáng vaø soáng sung maõn trong moïi chieàu kích: “Ta ñeán ñeå cho chieân ñöôïc soáng vaø soáng doài daøo “ (Ga 10,10). Bôûi theá, toân troïng thaân xaùc tröôùc heát laø toân troïng söï soáng thaân xaùc cuõng nhö söï cao quyù cuûa thaân xaùc nôi ta vaø nôi moïi ngöôøi (x. MV 27 ; SGLC 2259 - 2283. 2288. 2290 - 2301).


Toân troïng thaân xaùc khoâng coù nghóa laø toân thôø thaân xaùc ñeå roài nhaém maét chaïy theo nhöõng traøo löu höôûng thuï, “yeâu cuoàng soáng voäi”, nhöng laø nhìn nhaän giaù trò cuûa thaân xaùc ñuùng nhö Thieân Chuùa muoán. Ta coøn phaûi hoïc caùch aên caùch maëc, caùch ñi caùch ñöùng, caùch söû söï giao tieáp bôûi vì chính qua nhöõng caùch theá ñoù, nhaân caùch moãi ngöôøi ñöôïc bieåu loä vaø ñi vaøo töông quan vôùi ngöôøi khaùc (x. SGLC 2521 - 2524). Theá nhöng, ta khoâng bieán mình thaønh noâ leä cho cuûa aên, aùo maëc, söùc khoeû, saéc ñeïp v.v... Vaät chaát laø caàn thieát ñeå ta coù theå soáng xöùng ñaùng vôùi phaåm giaù con ngöôøi, nhöng chuùng khoâng phaûi laø cuøng ñích ñeå ta toân thôø vaø ñi ñeán choã huyû hoaïi phaåm giaù cao quyù cuûa mình laø hình aûnh Thieân Chuùa. Thaùnh Phaoloâ noùi: “Toâi ñöôïc pheùp laøm moïi söï, nhöng toâi seõ khoâng ñeå söï gì laøm chuû ñöôïc toâi... Thaân xaùc con ngöôøi khoâng phaûi ñeå gian daâm, maø ñeå phuïng söï Chuùa, vì Chuùa laøm chuû thaân xaùc” (1Cr 6,12-13 ) (SGLC 2289). 2. Thoáng nhaát cuoäc soáng

Phaåm giaù cao quyù cuûa con ngöôøi ñoøi ta phaûi thoáng nhaát giöõa tinh thaàn vaø vaät chaát, giöõa hoàn vaø xaùc. Caàn phaûi chieán ñaáu ñeå laøm chuû baûn thaân, dieät tröø toäi loãi vaø caùc duïc voïng hoãn loaïn trong ta. Soáng trong saïch töø trong tö töôûng, lôøi noùi ñeán vieäc laøm giuùp ta thoáng nhaát cuoäc soáng ñeå hieán thaân yeâu meán Thieân Chuùa vaø yeâu thöông anh em moät caùch troïn veïn (SGLC 2516. 409. 2338-2343. 2346). 3. Chuùng toâi mang nôi thaân mình cuoäc Thöông Khoù cuûa Ñöùc Gieâsu

Chuùa Kitoâ ñaõ soáng cuoäc ñôøi Ngaøi khoâng phaûi rieâng cho baûn thaân Ngaøi, nhöng cho chuùng ta. Taát caû nhöõng gì Chuùa Kitoâ ñaõ soáng, Ngaøi muoán chuùng ta cuõng soáng nhö theá trong Ngaøi, ñeå Ngaøi soáng trong chuùng ta. Chuùng ta ñöôïc keâu goïi neân moät vôùi Ngaøi: nhöõng gì Ngaøi ñaõ soáng trong xaùc thòt Ngaøi vì chuùng ta vaø ñeå laøm göông cho chuùng ta, Ngaøi cuõng muoán chuùng ta hieäp thoâng vaøo ñoù nhö nhöõng chi theå cuûa baûn thaân Ngaøi (SGLC 519. 521). Chuùng ta khoâng chæ coá gaéng neân gioáng Chuùa Kitoâ trong caùch aên neát ôû nhöng coøn muoán tieáp tuïc vaø hoaøn taát nôi baûn thaân mình nhöõng gì Ngaøi ñaõ traûi qua. Bôûi vaäy, nhöõng khi gaëp ñau khoå, beänh taät hoaëc nhöõng khuyeát taät treân thaân theå, chuùng ta vui loøng ñoùn nhaän ñeå Thieân Chuùa toû loä


vinh quang vaø quyeàn naêng cuûa Ngaøi (Ga 11,4; 9, 3 ; 2Cr 12,8 - 10) vaø ñeå “buø ñaép nhöõng gì coøn thieáu nôi caùc noãi quaãn baùch Ñöùc Kitoâ phaûi chòu vì Thaân mình Ngaøi” (Cl 1,24).

Haèng ngaøy, moãi ngöôøi Kitoâ höõu chuùng ta ñöôïc môøi goïi “haõy hieán daâng thaân mình laøm cuûa leã soáng ñoäng, thaùnh thieän vaø ñeïp loøng Thieân Chuùa. Ñoù laø caùch thöùc xöùng hôïp ñeå anh em thôø phöôïng Ngaøi” (Rm 12, 1). Vaø ñoù cuõng laø caùch thöùc chuùng ta toân vinh Thieân Chuùa nôi thaân xaùc mình trong khi chôø ñôïi ñeán ngaøy ñöôïc keát hieäp troïn veïn thaønh thaân theå duy nhaát cuûa Ñöùc Kitoâ. Lôøi Chuùa

Naøo anh em chaúng bieát raèng thaân xaùc anh em laø phaàn thaân theå cuûa Ñöùc Kitoâ sao? Hay anh em laïi chaúng bieát raèng thaân xaùc anh em laø Ñeàn Thôø cuûa Thaùnh Thaàn sao? Maø Thaùnh Thaàøn ñang ngöï trong anh em laø Thaùnh Thaàn chính Thieân Chuùa ñaõ ban cho anh em, nhö theá, anh em ñaâu coøn thuoäc veà mình nöõa, vì Thieân Chuùa ñaõ traû giaù ñaét maø chuoäc laáy anh em. Vaäy anh em haõy toân vinh Thieân Chuùa nôi thaân xaùc anh em (1Cr 6,15.17.19-20). Caâu hoûi

1. Ta caàn phaûi ñoùn nhaän thaân xaùc mình nhö theá naøo? 2. Tuoåi treû chuùng ta hoâm nay caàn phaûi toân troïng thaân xaùc nhö

theá naøo? 3. Laøm sao ñeå vöôn tôùi vieäc thoáng nhaát cuoäc soáng?


Haõy tin töôûng thoå loä nhöõng khaùt voïng thaâm saâu nhaát cuûa chuùng con cho tình thöông cuûa Ñöùc Kitoâ, Ñaáng ñang ñôïi chuùng con trong bí tích Thaùnh Theå. Chuùng con seõ gaëp ñöôïc moät lôøi giaûi ñaùp cho moïi aâu lo cuûa mình vaø seõ vui möøng khaùm phaù ra raèng: söï thoáng nhaát ñôøi soáng maø Ngaøi yeâu caàu nôi chuùng con

chính laø chìa khoùa giuùp thöïc hieän nhöõng öôùc voïng cao quyù nhaát nôi taâm hoàn treû trung cuûa chuùng con.

ÑGH Gioan Phaoloâ II, Noùi vôùi ngöôøi treû hoâm nay, Paraguay, 18.5.1988.

Baøi 28

GIÔÙI TÍNH Khi ngöôùc maét leân baàu trôøi thaêm thaúm laáp laùnh muoân vì tinh tuù,

con ngöôøi vaãn thöôøng töï hoûi: “Lieäu coù söï soáng naøo beân ngoaøi traùi ñaát khoâng?” Nhieàu naêm qua, con ngöôøi ñaõ göûi vaøo khoaûng khoâng gian voâ taän haøng vaïn “böùc thö tìm baïn boán phöông”, mong coù ngaøy nhaän ñöôïc hoài aâm töø moät goùc trôøi xa xaêm naøo ñoù. Ñeå töï giôùi thieäu veà mình laø “ngöôøi traùi ñaát”, ngöôøi ta ñaõ göûi ñi taám hình moät ngöôøi nam vaø moät ngöôøi nöõ naém tay ñöùng beân caïnh nhau. Taám hình thaät ñôn giaûn nhöng mang moät yù nghóa saâu xa, gôïi cho ta nhôù ñeán nhöõng trang ñaàu cuûa saùch Saùng theá: “Thieân Chuùa ñaõ döïng neân con ngöôøi theo hình aûnh Ngaøi... Thieân Chuùa ñaõ döïng neân con ngöôøi laø nam laø nöõ... Vaø Thieân Chuùa ñaõ phaùn: “Haõy sinh soâi naûy nôû thaät nhieàu cho ñaày maët ñaát, vaø haõy thoáng trò maët ñaát...” (St 1, 27 - 28).

Quaû thöïc ngay töø ñaàu, Kinh thaùnh ñaõ noùi ñeán moät ñieàu coù lieân heä vôùi moãi ngöôøi chuùng ta nhö hình vôùi boùng vaø coøn hôn caû caùi boùng, vì noù chi phoái taáøt caû taâm tö tình caûm cuûa ta, ñaëc bieät trong töông quan vôùi ngöôøi khaùc. Ñoù laø giôùi tính (SGLC 2332). Ôn goïi laøm ngöôøi, laøm Kitoâ höõu cuûa moãi ngöôøi luoân gaén lieàn vôùi ôn goïi soáng toát ñeïp giôùi tính cuûa mình theo nhö chöông trình Thieân Chuùa muoán, bôûi vì, khi döïng neân con ngöôøi coù nam coù nöõ, Thieân Chuùa ñaõ muoán hoï saùt caùnh beân nhau cuøng laøm chuû traùi ñaát ñeå theå hieän nôi baûn thaân hoï hình aûnh moät Thieân Chuùa quyeàn naêng nhöng cuõng laø moät Thieân Chuùa raát aâu yeám dòu daøng (SGLC 2234 - 2335).

I. LOAØI NGÖÔØI ÑÖÔÏC DÖÏNG NEÂN COÙ NAM COÙ NÖÕ “Con trai hay con gaùi?” Ñoù laø caâu thaêm hoûi ñaàu tieân khi nghe tin

moät em beù môùi chaøo ñôøi. Tuy nhieân khoâng phaûi ñeán luùc loït loøng meï ta môùi laø trai hay gaùi. Giôùi tính moãi ngöôøi, laø nam hay nöõ, ñaõ ñöôïc quyeát ñònh ngay töø giaây phuùt ñaàu tieân ôû trong loøng meï, tuøy theo maàm soáng cuûa boá mang nhieãm saéc naøo, laø X hay Y. Quaû thaät, nam vaø nöõ khaùc bieät

Baøi 28: Giôùi tính 189

nhau khoâng chæ veà quaàn aùo toùc tai beân ngoaøi, nhöng khaùc nhau töø trong “tröùng nöôùc”, töø voùc daùng cô theå cho ñeán taâm tính. Ta seõ thaáy roõ ngay söï khaùc bieät aáy khi nhìn vaøo trong gia ñình mình. 1. Ngöôøi canh taùc vaø giöõ vöôøn

Taùc giaû saùch Saùng theá ñaõ goïi ngöôøi nam laø “ngöôøi canh taùc vaø giöõ vöôøn “ (x. St 2,15). Quaû ñuùng nhö vaäy. Ngöôøi nam ñöôïc döïng neân ñeå baûo veä vaø nuoâi soáng gia ñình, ñöông ñaàu vôùi nhöõng khoù khaên vaø thöû thaùch beân ngoaøi. Do ñoù, neáu thaân theå ngöôøi nöõ uyeån chuyeån, meàm maïi, thieân veà ñöôøng cong ñeå ñaûm nhaän vai troø laøm meï, phuïc vuï cho söï soáng thì ngöôïc laïi, thaân hình ngöôøi nam thöôøng cöùng raén, vaïm vôõ, thieân veà nhöõng goùc vuoâng ñeå choáng choïi, chinh phuïc.

Nhöõng phaåm tính nôi ngöôøi nam coù theå ñöôïc coâ ñoïng trong hai tieáng “khoái oùc” hoaëc “lyù trí”. Ngöôøi nam thích xoâng xaùo phieâu löu, thích khaùm phaù ñeå chinh phuïc, xaây döïng, saùng taïo trong moïi laõnh vöïc: khoa hoïc kyõ thuaät, kinh teá, chính trò, xaõõ hoäi. Bôûi theá, ngöôøi nam thöôøng söû duïng ñaàu oùc ñeå suy tö, ñuoåi theo muïc ñích moät caùch kieân trì. Ngöôøi nam coù theå ñeå cho coâng vieäc chieám troïn caû ñôøi vaø nhieàu khi saün saøng hy sinh taát caû ñeå thaønh ñaït. Veà ñôøi soáng tình caûm, ngöôøi nam “raéc roái” hôn ngöôøi nöõ. Neáu traùi tim cuûa ngöôøi nöõ chæ coù “moät ngaên” nhö nhieàu nhaø taâm lyù nhaän xeùt, thì traùi tim cuûa ngöôøi nam laïi coù tôùi “boán ngaên”. Moät ngaên cho lyù töôûng, moät ngaên cho vôï con, moät ngaên cho coâng vieäc vaø moät ngaên daønh cho baïn beø. 2. Ôn phuø trôï cuûa Thieân Chuùa

Neáu ngöôøi nam ñöôïc ví nhö “ngöôøi canh taùc vaø giöõ vöôøn” thì ngöôøi nöõ coù theå ví nhö “ôn phuø trôï cuûa Thieân Chuùa” (St 2,18 ; SGLC 1605).

Nhöõng phaåm tính kyø dieäu maø Thieân Chuùa ban cho ngöôøi nöõ coù theå coâ ñoïng trong hai tieáng: “traùi tim”. Ñoù laø caû moät kho taøng xaû kyû, hy sinh, trao hieán thaân mình, kieân nhaãn, hieàn dòu, quan taâm vaø lo toan ñeán töøng chi tieát nhoû, caûm thoâng saâu saéc vôùi cuoäc soáng ngöôøi chung quanh, nhaïy caûm tröôùc moïi noãi ñau beù nhoû, thích giuùp ñôõ, uûi an ngöôøi khaùc, chieáu toûa nieàm vui.


Phaåm tính cuûa con tim laø söï giaøu coù vaø söùc maïnh cuûa ngöôøi nöõ. Nieàm vui cuûa ngöôøi nöõ laø ñöôïc phaùt huy nhöõng phaåm tính aáy. Ngöôøi nöõ luoân ñaët traùi tim vaøo moïi vieäc. Traùi tim ngöôøi nöõ luoân luoân coù tieáng noùi, ñoâi khi laán aùt caû tieáng noùi cuûa lyù trí. Tuy nhieân chính nhôø theá maø trong nhieàu hoaøn caûnh cuûa cuoäc soáng, ngöôøi nöõ coù theå boå tuùc vaø söûa chöõa nhieàu thieáu soùt cho ngöôøi nam vì ngöôøi nam thöôøng thieân veà lyù trí ñeán ñoä toû ra taøn nhaãn.

Vì nghieâng veà phía tình caûm cho neân trong nhöõng vaán ñeà khoa hoïc, caàn ñeán lyù luaän tröøu töôïng nhieàu, nöõ giôùi thöôøng keùm nam giôùi. Tuy nhieân, neáu nöõ giôùi ít quan taâm ñeán nhöõng tö töôûng khoâ khan, khoâng pha chuùt tình caûm hoaëc khoâng coù lieân heä gì tôùi cuoäc soáng hieän thöïc vaø lôïi ích tröôùc maét, thì ngöôïc laïi, phuï nöõ coù moät khaû naêng tröïc giaùc raát nhaïy beùn. Ngöôøi nöõ khoâng caàn lyù luaän voøng vo nhöng naém baét ngay ñieàu gì phaûi laøm.

Nhöõng söï khaùc bieät giöõa nam vaø nöõ nhö treân naèm trong keá hoaïch cuûa Thieân Chuùa: moãi ngöôøi seõ nhaän ñöôïc töø ngöôøi kia ñieàu mình caàn vaø ngöôïc laïi, trao ban cho ngöôøi kia caùi mình coù ñeå boå tuùc cho nhau vaø laøm cho cuoäc soáng theâm toát ñeïp phong phuù (SGLC 340. 372. 1936 - 1937). Trao ban vaø ñoùn nhaän nhau trong söï traân troïng vaø bình ñaúng nhö theá chính laø tình yeâu. Ñoù cuõng chính laø döï aùn ban ñaàu cuûa Thieân Chuùa khi döïng neân con ngöôøi coù nam coù nöõ vaø muoán caû hai ñeàu phaûn aùnh hình aûnh cuûa Ngaøi laø moät Thieân Chuùa duy nhaát trong Ba Ngoâi, moät Thieân Chuùa quyeàn naêng sieâu vieät, ñaày loøng yeâu thöông nhaân haäu vaø trung tín ñeán ngaøn ñôøi.

II. NAM VAØ NÖÕ, CAÛ HAI ÑEÀU LAØ “HÌNH AÛNH THIEÂN CHUÙA” Ñoù laø döï aùn ngay töø ban ñaàu cuûa Thieân Chuùa: “Ta haõy laøm ra

ngöôøi theo hình aûnh cuûa Ta, nhö hoïa aûnh cuûa Ta... Theo hình aûnh cuûa Thieân Chuùa, Ngaøi ñaõ döïng neân noù. Laø nam laø nöõ, Ngaøi ñaõ döïng neân chuùng” (St 1,26-27).

Thieân Chuùa laø tinh thaàn thuaàn tuyù. Thieân Chuùa khoâng phaûi laø nam cuõng khoâng phaûi laø nöõ vì Ngaøi sieâu vöôït treân moïi loaøi thuï taïo (SGLC 42.


370). Khi noùi con ngöôøi ñöôïc döïng neân theo hình aûnh cuûa Thieân Chuùa, Kinh thaùnh khoâng muoán noùi Thieân Chuùa cuõng gioáng con ngöôøi chuùng ta, nhöng muoán noùi leân phaåm giaù cao quyù cuûa con ngöôøi xeùt veà nguoàn goác cuõng nhö ôn goïi. Caû nam laãn nöõ ñeàu laø con ngöôøi, ñeàu coù chung moät phaåm giaù cao quyù nhö nhau vaø phaûi ñöôïc toân troïng nhö nhau. Söï khaùc bieät giöõa nam vaø nöõ khoâng ñoái choïi nhöng haøi hoaø vaø boå tuùc cho nhau nhö trong moät cô theå duy nhaát, ñeå “Thieân Chuùa laø taát caû nôi moïi ngöôøi”.

Lôøi khaúng ñònh caû nam vaø nöõ ñeàu laø “hình aûnh cuûa Thieân Chuùa” coøn ñöôïc laëp laïi sau khi con ngöôøi sa ngaõ (St 5, 1 - 2). Ñoù cuõng laø aùnh saùng cho cuoäc soáng cuûa xaõ hoäi chuùng ta hoâm nay khi maø töông quan giöõa nam vaø nöõ bò toäi loãi beû cong, bò chi phoái bôûi söï ích kyû, baïo löïc vaø duïc voïng. Phaûi trôû veà vôùi döï aùn ban ñaàu cuûa Thieân Chuùa. Ñöùc Kitoâ ñaõ khaúng ñònh ñieàu ñoù khi traû lôøi cho ngöôøi Do thaùi veà vaán ñeà ly dò: “Vì caùc oâng loøng chai daï ñaù, neân oâng Moâisen ñaõ cho pheùp caùc oâng raãy vôï, chöù thuôû ban ñaàu coù theá ñaâu...” (Mt 19, 3 - 9).

Trôû veà vôùi döï aùn ban ñaàu cuûa Thieân Chuùa chæ coù theå ñöôïc khi ta coá gaéng theå hieän hình aûnh cuûa Thieân Chuùa nôi baûn thaân mình vaø trong töông quan vôùi ngöôøi khaùc. Ñieàu naøy ñoøi ta phaûi vöôn tôùi söï tröôûng thaønh moãi ngaøy hôn veà maët giôùi tính. III. VÖÔN TÔÙI SÖÏ TRÖÔÛNG THAØNH VEÀ MAËT GIÔÙI TÍNH

Tröôûng thaønh veà giôùi tính ôû ñaây khoâng coù nghóa laø “coù kinh nghieäm veà tính duïc” hoaëc ñaõ traûi qua moät vaøi “moái tình con“, nhöng laø bieát laøm chuû baûn naêng giôùi tính cuûa mình, soáng thaúng thaén, vui töôi, hoàn nhieân vaø trong saùng vôùi baïn beø cuøng giôùi cuõng nhö khaùc giôùi (SGLC 2347).

Con ñöôøng daãn tôùi söï tröôûng thaønh giôùi tính laøø”con ñöôøng heïp”, con ñöôøng soáng khieát tònh chöù khoâng phaûi laø con ñöôøng theânh thang chieàu theo nhöõng ñam meâ, duïc voïng, bôûi vì chæ coù ñöùc khieát tònh môùi giuùp ta thoáng nhaát baûn thaân ñeå coù söùc maïnh yeâu thöông vaø trao ban toaøn veïn (SGLC 2337-2340. 2346). 1. Ôn goïi soáng khieát tònh

Khoâng phaûi chæ nhöõng ai “ñi tu” môùi phaûi soáng khieát tònh. Ôn goïi


soáng khieát tònh laø daønh cho moïi ngöôøi, moïi baäc soáng, duø coøn ñoäc thaân hay ñaõ laäp gia ñình (SGLC 2348 - 2349).

Vôùi caùc baïn treû, soáng khieát tònh heä taïi ôû vieäc soáng trong saïch töø trong tö töôûng, lôøi noùi ñeán vieäc laøm, vôùi mình, vôùi ngöôøi cuøng giôùi cuõng nhö vôùi ngöôøi khaùc giôùi. (SGLC 2520). YÙù thöùc Thieân Chuùa luoân nhìn xem ta moïi nôi moïi luùc vôùi aùnh maét yeâu thöông seõ giuùp ta soáng hoàn nhieân, thaúng thaén vaø ñôn sô qua töøng cöû chæ, töøng lôøi noùi. 2. Chieán ñaáu cho söï trong saïch

Soáng trong saïch khoâng phaûi laø deã, nhaát laø trong moät xaõ hoäi ñeà cao söï höôûng thuï, toân thôø tieàn baïc vaø thaân xaùc, bò oâ nhieãm bôûi moïi thöù hình aûnh ñoài truïy. Ñieàu ñoù ñoøi hoûi moãi ngöôøi chuùng ta phaûi noã löïc chieán ñaáu ngay nôi chính baûn thaân mình. Pheùp röûa toäi ñaõ taåy röûa ta saïch toäi loãi nhöng ta coøn phaûi tieáp tuïc chieán ñaáu ñeå lôùn leân trong ôn laøm con caùi Thieân Chuùa, ñeå töï khaúng ñònh mình laø chi theå Ñöùc Kitoâ, ñeàn thôø Chuùa Thaùnh Thaàn. Ta khaúng ñònh mình baèng caùch daùm “loäi ngöôïc doøng”, cöông quyeát noùi tieáng “khoâng” vôùi nhöõng theøm muoán beân trong cuûa xaùc thòt cuõng nhö vôùi nhöõng caùm doã beân ngoaøi, nhöõng lôøi “ruû reâ”, noùi “khích” cuûa baïn beø.

Trong cuoäc chieán naøy, phaàn thaéng thuoäc veà nhöõng ai khieâm toán caäy troâng vaøo ôn Chuùa bôûi vì ñöùc khieát tònh tröôùc heát laø moät hoàng aân Thieân Chuùa ban chöù khoâng phaûi töï söùc rieâng ta coù ñöôïc (SGLC 2345). Nhìn nhaän mình yeáu ñuoái, ta bieát khieâm toán:

- Caäy troâng vaøo ôn Chuùa baèng caùch sieâng naêng caàu nguyeän, laõnh nhaän caùc bí tích, ñaëc bieät laø Bí tích Thaùnh theå vaø bí tích Giao hoaø. Bí tích Thaùnh Theå giuùp ta keát hôïp maät thieát vôùi Chuùa Kitoâ hôn, ñoàng thôøi giöõ ta traùnh xa moïi toäi loãi. Bí tích Giao hoaø khoâng chæ ñem laïi cho ta söï tha thöù vaø bình an nhöng coøn giuùp ta tìm laïi con ngöôøi chaân thaät thaâm saâu cuûa mình vaø gia taêng nôi ta söùc maïnh döùt khoaùt vôùi toäi loãi (SGLC 2520. 1391-1394. 1469).

- Coá gaéng luoân soáng tieát ñoä, laøm chuû ñoâi maét, laøm chuû caùc giaùc quan vaø khoân ngoan traùnh xa moïi caïm baãy (SGLC 2521 - 2526)

- Khoâng thaát voïng khi sa saåy vì bieát raèng trong quaù trình taêng


tröôûng töï nhieân, seõ gaëp nhöõng giai ñoaïn khoù khaên khieán mình khoâng laøm chuû ñöôïc baûn thaân, bò khöïng laïi hoaëc thuït luøi (SGLC 2342-2343).

- Naêng chaïy ñeán vôùi Ñöùc Maria vaø thaùnh Giuse laø hai “baäc thaày” cuûa ñôøi soáng khieát tònh. Caùc ngaøi ñaõ traûi qua nhöõng giai ñoaïn tuoåi treû nhö chuùng ta, ñaõ gaëp nhöõng thaùch ñoá coøn hôn caû chuùng ta. Caùc ngaøi ñaõ khoâng chæ soáng moät ñôøi khieát tònh ñeå neâu göông, nhöng coøn laø “Nöõ vöông caùc thaùnh ñoàng trinh” vaø laø “Ñaáng gìn giöõ caùc keû ñoàng trinh”. Ñeán vôùi caùc ngaøi, chuùng ta khoâng chæ nhaän ñöôïc söï trôï giuùp caàn thieát ñeå chieán ñaáu cho söï trong saïch, nhöng coøn nhaän ñöôïc aùnh saùng vaø söùc maïnh ñeå trôû neân “ngöôøi baûo veä vaø gìn giöõ keû ñoàng trinh” giöõa baïn beø ñoái vôùi nhau.

- Côûi môû vôùi nhöõng baäc höôùng daãn khoân ngoan vaø ñaïo ñöùc. Coù theå noùi, tuoåi môùi lôùn laø böôùc “ñoät phaù” quan troïng ñeå böôùc vaøo tuoåi tröôûng thaønh, nhö con saâu ñang giai ñoaïn loät xaùc ñeå trôû thaønh chuù böôùm xinh ñeïp. Trong khi “loät xaùc” neáu xaûy ra nhöõng khoù khaên truïc traëc thì cuõng laø chuyeän bình thöôøng. Vieäc côûi môû vôùi cha meï hoaëc nhöõng baäc coù traùch nhieäm seõ giuùp chuùng ta mau choùng vöôït qua nhöõng khoù khaên bôûi vì chuùng ta hieåu raèng coù nhöõng vaán ñeà khoâng neân loay hoay giaûi quyeát moät mình hoaëc ñi tìm chæ daãn ôû nhöõng choã khoâng ñaùng tin caäy. Moät ñieàu coù theå chuùng ta khoâng ngôø, nhöng ñoù laø söï thöïc: chính Ñöùc Giaùo hoaøng Gioan 23 khi quyeát ñònh trieäu taäp coâng ñoàng Vaticanoâ II, ngaøi khoâng chæ suy nghó, caàu nguyeän, nhöng coøn baøn hoûi vôùi cha linh höôùng cuûa ngaøi. Lôøi Chuùa

Ñöøng ñeå ai coi thöôøng anh vì anh coøn treû. Traùi laïi, anh haõy neân göông maãu cho caùc tín höõu veà lôøi aên tieáng noùi, veà caùch cö xöû, veà ñöùc aùi, ñöùc tin vaø loøng trong saïch.

Ñöøng naëng lôøi vôùi caùc cuï giaø, nhöng khi khuyeân nhuû, haõy coi hoï nhö cha ; haõy coi caùc thanh nieân nhö anh em, caùc cuï baø nhö meï, caùc thieáu nöõ nhö chò em, vôùi taám loøng hoaøn toaøn trong saïch.

(2Tm 4,12.5, 1- 2)


Caâu hoûi 1. Thôøi gian qua, nhieàu nôi toå chöùc nhöõng cuoäc thi “hoïc sinh

thanh lòch”. Nhöõng cuoäc thi ñoù gôïi leân cho baïn nhöõng suy nghó gì? 2. Theo baïn, ñaâu laø nhöõng neùt cao ñeïp nhaát cuûa moät thanh

nieân, moät thieáu nöõ? 3. Ta vaø ngöôøi khaùc giôùi ñeàu laø hình aûnh Thieân Chuùa vaø ñeàu

ñöôïc môøi goïi trôû neân hình aûnh Thieân Chuùa moãi ngaøy moät soáng ñoäng hôn. Tö töôûng ñoù giuùp baïn soáng theá naøo trong gia ñình, vôùi baïn beø cuõng nhö vôùi moïi ngöôøi xung quanh?


LÔÙN LEÂN TRONG TÌNH YEÂU

Thieân Chuùa noùi vôùi ta khoâng chæ trong Kinh thaùnh, nhöng coøn qua caùc dieãn bieán cuûa cuoäc soáng. Cuõng nhö daân Chuùa xöa, chuùng ta thöôøng phaûi traûi qua nhieàu thöû thaùch ñau thöông ñeå nhaän ra söï trung thaønh cuûa Thieân Chuùa vaø söï thieáu trung thaønh cuûa mình. Nhìn kyõ laïi, ngay caû kinh nghieäm vaáp ngaõ cuûa daân Israel cuõng khoâng voâ ích, nhöng ñaõ trôû neân cô hoäi ñeå Thieân Chuùa thanh luyeän tình yeâu cuûa hoï. Chính nhöõng khuûng hoaûng aáy ñaõ goùp phaàn giuùp ñôøi soáng taâm linh cuûa Israel ñöôïc loät xaùc vaø lôùn leân. Ta coù theå döïa vaøo ñoù maø ruùt kinh nghieäm cho söï taêng tröôûng ñôøi soáng taâm linh cuûa baûn thaân ta.

I. KHUÛNG HOAÛNG ÑEÅ LÔÙN LEÂN Con cua töø nhoû ñeán lôùn phaûi loät xaùc nhieàu laàn. Con raén cuõng theá.

Loät xaùc thaät ñau ñôùn, nhöng muoán lôùn leân thì phaûi chaáp nhaän ñau ñôùn. Con ngöôøi töø khi sinh ra ñeán khi giaø laõo cuõng phaûi traûi qua nhieàu

cuoäc khuûng hoaûng caû veà theå xaùc vaø taâm lyù môùi coù theå lôùn leân caùch bình thöôøng.

Ñôøi soáng taâm linh cuûa caû daân Chuùa vaø cuûa töøng ngöôøi thöôøng cuõng traûi qua nhöõng thôøi kyø töông töï nhö vaäy. Ngöôøi ta daán thaân vaøo lòch söû tình yeâu vôùi Thieân Chuùa, luùc ñaàu thaät phaán khôûi nhöng roài moät luùc naøo ñoù, moïi söï nhö saàm toái laïi, eâ cheà, meät moûi, ñau ñôùn vì thaát baïi, vì vaáp ngaõ, vì khoù khaên vaø thöû thaùch. Döôøng nhö taát caû chæ coøn laø toái taêm. Tôùi ñaây, neáu ngöôøi ta ñaàu haøng, boû cuoäc, thì seõ sa laày tuoät doác ñaønh loøng vôùi caùi taàm thöôøng xoaøng xónh, laém khi coøn buoâng xuoâi thaát voïng. Theá nhöng thöôøng thì nhôø ôn Chuùa, nhôø loøng troâng caäy vaø nhöõng coá gaéng phaán ñaáu, cho duø yeáu ôùt, ñeâm toái qua ñi, moät ngaøy môùi xuaát hieän. Ngöôøi ta coù caûm töôûng ñang laøm laïi taát caû töø daàu, nhöng thaät ra khoâng phaûi, chuyeån ñoäng ñaõ tieán leân moät voøng quay phía treân, cao hôn vaø gaàn trung taâm hôn.


Ñeå thaáy roõ hôn, ta haõy oân laïi lòch söû daân Israel. Tröôùc caùc khoù khaên vaø caùm doã, hoï ñaõ vaáp teù vaø ngaõ quî (trong sa maïc, thôøi thaåm phaùn, thôøi löu ñaày), nhöng roài nhôø caùc ngoân söù nhaéc nhôû, hoï ñaõ choãi daäy vaø laïi ñeå cho Thieân Chuùa daãn daét, vaø moãi laàn nhö theá ñöùc tin cuûa hoï laïi trôû neân tinh roøng hôn.

II. THIEÂN CHUÙA BOÄC LOÄ TÌNH YEÂU NGAØY CAØNG NOÀNG NAØN Thieân Chuùa goïi cuï Abraham vaø töø ñoù Ngaøi lieân tuïc can thieäp vaøo

lòch söû daân Israel. Thoaït ñaàu, caùc toå phuï, Thieân Chuùa xuaát hieän nhö moät ngöôøi beânh vöïc, che chôû, moät oâng chuû, moät oâng vua. Ngaøi höôùng daãn daân ngaøi vaø ñoøi hoûi hoï khoâng ñöôïc nghieâng theo moät thaàn töôïng naøo. Ngaøi ñoøi hoûi hoï vaâng phuïc Ngaøi vaø thôø phöôïng moät mình Ngaøi.

Vôùi vua Ñavid, Thieân Chuùa baét ñaàu dieãn taû tình yeâu cuûa Ngaøi nhö tình cha (Tv 67/68 ; 88/89,27 ; 102/103,13). Caùc ngoân söù Isaia (49,15; 63,16 ; 64,7), Gieâreâmia (3,4 ; 31,9), Malachia (1,6) vaø saùch Chaâm ngoân (3,12) cuõng söû duïng hình aûnh aáy. Tuy nhieân, vaãn chæ môùi laø vaøi neùt môø nhaït. Söï thaät naøy quaù lôùn lao, phaûi ñôïi chính Con Thieân Chuùa laøm ngöôøi laø Ñöùc Gieâsu Kitoâ ñeán baøy toû baèng lôøi noùi vaø baèng baûn thaân Ngaøi, ta môùi caûm nhaän ñöôïc söï thaân maät cuûa tình cha.

Ngoân söù OÂseâ cuõng noùi ñeán tình cha cuûa Thieân Chuùa (11,3 - 4), nhöng Thieân Chuùa coøn muoán duøng oâng ñeå dieãn taû tình yeâu noàng naøn cuûa Ngaøi baèng moät hình aûnh khaùc vöøa soâi noåi taùo baïo vöøa deã hieåu cho daân Ngaøi: Ngaøi yeâu thöông daân Ngaøi hôn choàng yeâu vôï. Tình yeâu hoân phoái giöõa Thieân Chuùa vaø daân Ngaøi coøn ñöôïc dieãn taû thaät thô moäng trong taäp thô “Dieãm Ca” (Dieäu Ca) cuûa Cöïu öôùc. Sau naøy trong Taân öôùc, caû caùc saùch Tin Möøng, thaùnh Phaoloâ vaø saùch Khaûi huyeàn ñeàu seõ trình baøy Ñöùc Kitoâ nhö laø chaøng reå vaø laø ngöôøi choàng, coøn Hoäi thaùnh (vaø moãi linh hoàn tín höõu) laø coâ daâu, laø baïn traêm naêm thanh saïch cuûa Ngaøi.

Nhöõng dieãn taû noàng naøn aáy giuùp daân Chuùa hieåu ñöôïc theá naøo laø toäi loãi. Toäi loãi khoâng phaûi chæ laø vi phaïm moät khoaûn luaät, nhöng chính laø baát trung, baát hieáu, ngoaïi tình. Nhaän thöùc aáy ñaõ giuùp taâm tình toân giaùo cuûa daân Israel ngaøy caøng ñöôïc thanh luyeän vaø naâng cao. Ngaøy nay, Thieân Chuùa cuõng daãn daét moãi ngöôøi chuùng ta tieán böôùc nhö theá treân

Baøi 29: Lôùn leân trong tình yeâu 197

ñöôøng yeâu meán Ngaøi. Chính nhöõng thöû thaùch laøm cho ta lôùn leân trong tình yeâu.

III. LÔÙN LEÂN TRONG TÌNH YEÂU Ñôøi soáng khoâng phaûi chæ coù thöû thaùch nhöng laø moät chuoãi nhöõng

an uûi vaø thöû thaùch noái tieáp nhau. Coù nhöõng an uûi beân ngoaøi nhö söï thaønh coâng, moïi vieäc xuoâi

chaûy, ñöôïc caûm thoâng, khen thöôûng,... Coù nhöõng thöû thaùch beân ngoaøi nhö tai öông, hoaïn naïn, thaát baïi, bò hieåu laàm,... Kinh nghieäm cho ta thaáy baát cöù ñieàu gì beân ngoaøi xaûy ra cho ta, duø thuaän lôïi hay trôû ngaïi, cuõng khoâng ngaên caûn ñöôïc tình yeâu Thieân Chuùa daønh cho ta.

Coù nhöõng an uûi beân trong nhö söï bình an noäi taâm, loøng thaáy traøn ngaäp tin yeâu hy voïng, phaán khôûi, haêng say, ta ñöôïc thuùc ñaåy ñeå yeâu meán Chuùa treân heát moïi söï, nhieàu khi vì quaù caûm ñoäng vì nhôù ñeán toäi mình, hoaëc nhôù ñeán nhöõng ñau khoå Chuùa chòu, coù theå khoùc ñöôïc... Coù nhöõng thöû thaùch beân trong nhö söï phieàn muoän, taâm hoàn caûm thaáy naëng tróu, khoâ khan, buoàn chaùn trong vieäc theo Chuùa, nhö muoán hoaøi nghi, muoán boû cuoäc,... hoaëc caûm thaáy naûn loøng vì muoán keát hôïp vôùi Chuùa hôn maø khoâng ñöôïc.

Thieân Chuùa yeâu thöông ta vaø duøng moïi söï ñeå giaùo duïc ta. Khi ñöôïc an uûi, ta caàn coá gaéng nhieàu hôn, döï tröõ söùc löïc cho nhöõng ngaøy thöû thaùch. Cuõng ñöøng sôï thöû thaùch. Ñi hoïc maø khoâng phaûi caén buùt vì nhöõng ñeà thi khoù, seõ khoâng tieán boä nhanh ñöôïc. Caùc tình yeâu nhaân loaïi ñeàu caàn traûi qua nhieàu thöû thaùch ñeå ngaøy caøng thanh thoaùt, voâ vuï lôïi. Tình yeâu cuûa ta ñoái vôùi Thieân Chuùa cuõng caàn vöôït qua nhieàu thöû thaùch, nhieàu khoù khaên lôùn vaø nhoû, maø ta coù theå coi nhö nhöõng cuoäc thi giuùp ta tieán boä.

Coù nhöõng thöû thaùch do Thieân Chuùa gôûi ñeán, coù nhöõng thöû thaùch do ngöôøi khaùc voâ tình hoaëc höõu yù gaây ra cho ta, vaø nhieàu thöû thaùch khaùc laø do söï thieáu quaûng ñaïi hoaëc vuïng veà cuûa baûn thaân ta. Tuy nhieân taát caû ñeàu ñöôïc Thieân Chuùa duøng ñeå giuùp ta tieán böôùc hôn trong tình yeâu, ñeå ngaøy caøng ñaùp laïi tieáng Chuùa caùch quaûng ñaïi hôn.


IV. ÖÙNG XÖÛ TRÖÔÙC THÖÛ THAÙCH Tuøy tröôøng hôïp, caùc thöû thaùch coù theå ñem laïi nhöõng hieäu quaû

giaùo duïc khaùc nhau. Moãi khi gaëp thöû thaùch, ta caàn bình tónh doø xem Chuùa muoán ta nhaän ñöôïc nhöõng hieäu quaû giaùo duïc naøo:

- Nhaéc nhôû, caûnh caùo: Neáu ta xem thöôøng vieäc gaëp gôõ Chuùa, khoâng chòu coá gaéng, töï khöôùc mieãn nhieàu ñieàu trong vieäc thôø phöôïng Chuùa, Chuùa coù theå ñeå ta gaëp khoâ khan nguoäi laïnh. Cuõng coù theå chính söï caåu thaû cuûa ta trong caùch toå chöùc ñôøi soáng, caùch laøm vieäc vôùi anh chò em, gaây neân nhöõng thaát baïi vaø khoù khaên khieán ta naûn loøng. Nhöõng khoù khaên aáy khieán ta phaûi xeùt laïi vaø ñieàu chænh caùch soáng cuûa ta (x. Dt 12,5 - 13).

- Ñaøo taïo söï voâ vò lôïi: Khi tình yeâu ta coøn non yeáu, Thieân Chuùa ban nhieàu an uûi ñeå naâng ñôõ khuyeán khích ta. Roài ñeán luùc muoán giuïc giaõ ta tröôûng thaønh, Chuùa caát ôn an uûi ñeå taäp cho ta yeâu Ngaøi caùch voâ vò lôïi. Caùc thöû thaùch ôû ñaây coù taùc duïng thöû xem ta ñaõ yeâu meán Chuùa tôùi möùc naøo, coù theå thôù phöôïng Chuùa trung thaønh maø khoâng caàn ôn an uûi chaêng. Ñaây laø tröôøng hôïp oâng Gioùp.

- Ñaøo taïo söï khieâm nhöôøng: Phaoloâ ñaõ gaëp Chuùa nhaõn tieàn, ñaõ yeâu Chuùa voâ vò lôïi (Rm 8,31 - 39; Pl 3,7 - 9), nhöng oâng vaãn gaëp thöû thaùch, vì Chuùa muoán oâng khieâm nhöôøng, khoâng töï haøo veà nhöõng ôn ñaõ nhaän ñöôïc (2Cr 12,7 - 10). Ñaây cuõng laø tröôøng hôïp ñaõ xaûy ra cho EÂlia treân ñöôøng chaïy troán (1V 19).

- Vinh döï chia seû vôùi Chuùa: Söï khieâm nhöôøng cuûa Meï Maria khoâng sao phuû nhaän ñöôïc. Theá maø Meï vaãn gaëp thöû thaùch: lao ñao treân ñöôøng tî naïn, laïc maát con, ñöùng nhìn con haáp hoái,... Ñoù laø vì Thieân Chuùa muoán cho Meï ñöôïc dieãm phuùc chia seû cuøng soá phaän vôùi Ñöùc Kitoâ bò boû rôi (Lc 22,28 ; Ga 12,26; Mt 27,46).

Toùm laïi bao laâu coøn soáng ôû traàn gian, ta coøn ñöôïc môøi goïi tieán xa hôn treân ñöôøng yeâu meán, vaø cuõng laø ñöôøng neân thaùnh. Chính nhöõng thöû thaùch ngaøy caøng cao, giuùp ta ngaøy caøng ñöôïc naâng cao trong tình yeâu. Coù theå noùi, ai khao khaùt ñaùp ñeàn tình yeâu thì cuõng khao khaùt ñöôïc


hieán daâng mình trong thöû thaùch. Hieåu nhö theá, ta khoâng coøn sôï thöû thaùch. Töø nhöõng khoù khaên lôùn ñeán nhöõng raéc roái nhoû, nhöõng vaát vaû trong vieäc boån phaän haèng ngaøy, ta seõ bieát ôn maø ñoùn nhaän taát caû, vaø lieân keát vôùi leã hy sinh cuûa Chuùa Gieâsu Thaùnh Theå ñeå taát caû ñeàu thaønh cô hoäi cho ta ñaùp ñeàn tình yeâu vaø lôùn leân. Lôøi Chuùa

Naøy laø lôøi cuûa Giaveâ: Ñaáng taïo neân ngöôi, hôõi Giacob, Ñaáng naén ra ngöôi, hôõi Israel: Ñöøng sôï, vì Ta ñaõ chuoäc laáy ngöôi, Ta ñaõ goïi chính teân ngöôi, ngöôi laø cuûa Ta. Khi ngöôi ñi ngang qua nöôùc, Ta seõ ôû vôùi ngöôi. Khi ngöôi baêng qua löûa, ngöôi seõ khoâng bò seùm, hoûa haøo seõ khoâng thieâu ñoát ngöôi. Bôûi leõ ngöôi neân quí baùu tröôùc maét Ta ngöôi thaät ñaùng giaù, vaø Ta yeâu meán ngöôi (Is 43, 1 - 2.4)

Caâu hoûi:

1. Baïn haõy ñoïc laïi saùch Gioùp chöông 1-2 vaø thöû suy nghó xem Thieân Chuùa ñaõ ñaøo taïo loøng yeâu meán cuûa oâng Gioùp baèng caùch naøo? Phaûi chaêng “Thieân Chuùa laøm cho moïi söï ñeàu sinh ích cho nhöõng ai yeâu meán Ngaøi” nhö thaùnh Phaoloâ noùi trong thö Roâma 8,28?

2. “Ai coù theå taùch chuùng ta ra khoûi tình yeâu cuûa Ñöùc Kitoâ? Phaûi chaêng laø gian truaân, khoán khoå, ñoùi raùch, hieåm nguy, baét bôù, göôm giaùo? Nhöng trong moïi thöû thaùch aáy, chuùng ta toaøn thaéng nhôø Ñaáng ñaõ yeâu meán chuùng ta” (Rm 8,35.37). Ñoái chieáu vôùi göông caùc thaùnh töû ñaïo Vieät Nam, baïn caûm nghieäm ñöôïc ñieàu gì?

3. Baïn coù quan taâm nghó tôùi lôùp ñaøn em trong giaùo xöù khoâng? Baïn ñang laøm gì cho caùc em? Baïn ñang töï trang bò theá naøo ñeå phuïc vuï caùc em?


Baét ñaàu phuïc vuï nhöõng keû bò boû rôi, nhöõng ngöôøi nhoû beù nhaát, ñoù laø baøi hoïc vôõ loøng cuûa tình yeâu.

PHAÀN V

NIEÀM MONG ÑÔÏI ÑAÁNG CÖÙU THEÁ

Thôøi leä thuoäc ñeá quoác Ba tö (538-332) Muøa thu 539, Cyroâ vua Ba tö chieám Babylon vaø traû

töï do cho nhöõng ngöôøi bò löu ñaøy. Muøa xuaân 538, ñoaøn ngöôøi hoài höông ñaàu tieân trôû veà Gieârusalem. Naêm 515 ñeàn thôø Gieârusalem ñöôïc taùi thieát. Naêm 445 Neâheâmia tu boå laïi töôøng thaønh. Ñaëc ñieåm toân giaùo naøy laø loøng nhieät thaønh ñoái vôùi ñeàn thôø vaø vieäc phuïng töï. Traøo löu naøy ñöôïc caùc ngoân söù Zacaria vaø Malachia höôøng daãn. Esdra ñöôïc vua Ba tö giao coäng taùc söu taàm caùc coå tuïc Israel ñeå laáy ñoù laøm boä luaät cuûa nhaø nöôùc.

Beân caïnh Do thaùi giaùo, ôû Palestin coøn coù caùc coäng ñoaøn Do thaùi ôû haûi ngoaïi nhö ôû Löôõng haø ñòa vaø Ai caäp. Haøng naêm hoï vaãn veà Gieârusalem haønh höông. Thôøi leä thuoäc Hy laïp (332-142)

Naêm 336, Alexanñroâ vua Maceâñoânia thaéng ñeá quoác Ba tö. Naêm 332 nhaø vua chieán Palestin. Do thaùi giaùo baét ñaàu tieáp xuùc vôùi vaên minh Hy laïp. Sau khi Alexanñroâ cheát (323), caùc töôùng chia nhau ñeá quoác: Ai caäp thuoäc nhaø Lachis, coøn Syria vaø Babylon thuoäc nhaø Xeâleâkít.

Töø 319-320, Palestin thuoäc quyeàn caùc vua Lachis.


Thôøi gian naøy, daân Do thaùi töông ñoái ñöôïc tö do. Hoï soáng theo luaät cuûa Esdra. Taïi Ai caäp, Cöïu öôùc ñöôïc dòch sang tieáng Hy laïp (quen goïi laø baûn Baûy möôi).

Töø 200 - 142, mieàn Palestin chuyeån sang chuû môùi caùc vua Xeâ-leâ-kít cuûa Syria. Ñaây laø thôøi kyø Do thaùi giaùo bò baùch haïi. Vua Antioâchoâ EÂpiphanes baét daân Do thaùi phaûi boû ñaïo ñeå theo phong tuïc taäp quaùn vaø toân giaùo cuûa Hy laïp. Vieäc caét bì, nghæ leã theo luaät Moâisen, saùch thaùnh... ñeàu bò caám chæ. Töôïng thaàn Jupiter ñöôïc döïng leân giöõa Gieârusalem. Döôùi söï laõnh ñaïo cuûa anh em Maccabeâoâââ, moät soá ngöôøi Do thaùi ñaõ khôûi nghóa choáng laïi. Keát quaû laø naêm 142, Simon ñaõ giaønh ñöôïc ñoäc laäp cho Do thaùi. Thôøi ñoäc laäp (142-63)

Sau khi giaønh ñöôïc ñoäc laäp, Simon vaø con chaùu naém taát caû moïi quyeàn veà chính trò laãn toân giaùo. Hoï muoán duøng vuõ löïc chieám taát caû vuøng Samari vaø Galileâ. Tham voïng naøy taïo maâu thuaãn giöõa nhöõng ngöôøi tröôùc ñaây ñaõ töøng uûng hoä anh em Maccabeâoââ choáng Syria. Nhöõng ngöôøi naøy taùch ra laøm ba nhoùm: nhoùm Pharisieâu (Bieät phaùi) goàm nhöõng ngöôøi suøng ñaïo, nhieät taâm vôùi leà luaät. Hoï chuû tröông phaân bieät ñaïo vaø ñôøi, vaø tin coù söï soáng laïi. Nhoùm thöù hai laø Xa ñoác thuoäc giai caáp tö teá thöôïng löu. Hoï baét tay vôùi chính quyeàn, baûo thuû veà phöông dieän giaùo lyù. Nhoùm thöù ba laø Esseâni goàm nhöõng tö teá Qumran. Hoï soáng bieät laäp trong hoang ñòa Giuña, tuaân giöõ nhöõng hình thöùc trong saïch theo leã nghi vaø chuyeân caàn suy nieäm leà luaät. Nhôø khaùm phaù ra thö vieän cuûa hoï naêm 1947 maø ngaøy nay ta hieåu roõ hôn moâi tröôøng soáng cuûa Ñöùc Gieâsu.


Thôøi leä thuoäc ñeá quoác Roâma (töø naêm 63 tröôùc coâng nguyeân ñeán naêm 134 sau coâng nguyeân).

Naêm 63 tröôùc coâng nguyeân, Pom-peâ, töôùng cuûa Roâma chieám Gieârusalem, bieán Palestin thaønh moät tænh cuûa ñeá quoác Roâma.

Naêm 40 tröôùc coâng nguyeân ñeán naêm 4 sau coâng nguyeân, Heâroâñeâ caû laøm vua Giu-ñeâ, Samari vaø Galileâ.

Töø naêm 27 tröôùc coâng nguyeân ñeán naêm 14 sau coâng nguyeân, hoaøng ñeá Augustoâ cai trò ñeá quoác Roâma.

Quaõng naêm 6 tröôùc coâng nguyeân: Ñöùc Gieâsu sinh ra.

Töø naêm 26 sau coâng nguyeân ñeán naêm 36: Phongxioâ Philatoâ traán thuû Giuñeâa vaø Samari.

Naêm 30: Chuùa Gieâsu cheát. Töø naêm 66-70 daân Do thaùi khôûi nghóa choáng laïi

Roâma nhöng thaát baïi. Naêm 70 thaønh Gieârusalem bò vaây haõm vaø roài bò phaù huûy. Naêm 132 daân Do thaùi khôûi nghóa laàn thöù hai nhöng vaãn thaát baïi. Naêm 134 Gieârusalem bò phaù huûy hoaøn toaøn. Israel bò tieâu dieät.

Baøi 30

TOÂI TIN KÍNH MOÄT THIEÂN CHUÙA LAØ CHA TOAØN NAÊNG

Theo tieáng goïi leân ñöôøng, chuùng ta ñaõ ñoàng haønh vôùi Daân Chuùa vaø cuõng laø ñoàng haønh vôùi Thieân Chuùa, töø khi Ngaøi goïi Abraham cho ñeán luùc naøy, khi Ngaøi ñaõ ñem ñaùm daân löu ñaøy trôû veà queâ nhaø, oån ñònh cuoäc soáng. Suoát hôn 1700 naêm vôùi bao thaêng traàm. Coù phaûi laø mô? Khoâng, ñoù laø lòch söû. Qua lòch söû aáy, Thieân Chuùa muoán toû cho ta bieát Ngaøi laø ai.

I. THIEÂN CHUÙA TOAØN NAÊNG Cuï Abraham sinh ñöôïc Isaac khi ñaõ 100 tuoåi vaø cuï baø ñaõ 90. Kinh

nghieäm aáy giuùp cuï hieåu raèng Thieân Chuùa laø taùc giaû cuûa söï soáng, laø Ñaáng quyeàn naêng. Thieân Chuùa ban söï soáng vaø coù theå laøm cho keû cheát soáng laïi. Vöõng tin nhö theá cho neân cuï ñaõ khoâng choái töø Thieân Chuùa khi Ngaøi ñoøi cuï saùt teá ngöôøi con yeâu daáu.

Quyeàn naêng cuûa Thieân Chuùa bieåu loä qua moïi böôùc thaêng traàm cuûa caùc theá heä con chaùu Abraham. Khi hoï bò ñaøn aùp taøn baïo taïi Ai caäp, Thieân Chuùa ñaõ duøng quyeàn naêng Ngaøi maø giaûi cöùu hoï. Ngaøi ñaõ ñeán gaëp Moâisen khi oâng ñang chaên baày vaät trong nuùi. Töø trong buïi gai röïc chaùy, Ngaøi goïi oâng vaø phaùn: “Ta laø Thieân Chuùa cuûa caùc toå phuï ngöôi, Thieân Chuùa cuûa Abraham, Thieân Chuùa cuûa Isaac, Thieân Chuùa cuûa Giacob” (Xh 3,6). Thieân Chuùa laø Thieân Chuùa cuûa caùc toå phuï. Ngaøi luoân trung thaønh vaø töø bi. Ngaøi luoân nhôù hoï vaø nhôù caùc lôøi höùa cuûa Ngaøi. Ngaøi ñeán ñeå giaûi thoaùt con chaùu hoï khoûi caûnh noâ leä.

Khi Moâisen hoûi: “Teân Ngaøi laø gì?”, Thieân Chuùa ñaõ traû lôøi: “Ta laø Ñaáng Hieän Höõu” (hoaëc dòch caùch khaùc: Ta chính laø Ta, Ta laø Ta ñaây) (Xh 3,13 - 15). Khi maëc khaûi teân cuûa Ngaøi, Thieân Chuùa cuõng ñoàng thôøi maëc khaûi söï trung thaønh töø ngaøn xöa vaø maõi maõi cuûa Ngaøi: Töø ngaøn xöa, vì “Ta laø Thieân Chuùa cuûa toå phuï ngöôi”, vaø maõi maõi, vì “Ta seõ ôû vôùi ngöôi” (Xh 3,12). Thieân Chuùa noùi teân Ngaøi laø “Ñaáng Hieän Höõu”, vì

Baøi 30: Toâi tin kính moät Thieân Chuùa laø Cha toaøn naêng 205

Ngaøi laø Thieân Chuùa luoân coù maët ñoù, luoân hieän dieän beân caïnh daân Ngaøi ñeå cöùu thoaùt hoï.

Nhôø Thieân Chuùa maëc khaûi thaùnh danh Ngaøi, daàn daàn daân Israel nhaän bieát Ngaøi laø Thieân Chuùa ñoäc nhaát, ngoaøi Ngaøi ra khoâng coù Thieân Chuùa naøo khaùc. Ngaøi sieâu vieät treân vuõ truï vaø lòch söû. Chính Ngaøi ñaõ taïo thaønh trôøi vaø ñaát (Tv 102,27 - 28). Ngaøi laø Ñaáng toaøn naêng. (SGLC 203 - 213; 268-271).

II. THIEÂN CHUÙA LAØ CHA Thieân Chuùa goïi Abraham vaø cuï trôû thaønh ngöôøi cha, khoâng chæ laø

ngöôøi cha gia ñình maø coøn laø cha cuûa caû daân toäc, vaø hôn theá nöõa, cha cuûa nhieàu daân toäc. Thieân Chuùa laøm cho Abraham trôû thaønh cha bôûi vì Ngaøi chính laø nguoàn goác cuûa moïi tình phuï töû, moïi danh phaän laøm cha treân trôøi döôùi ñaát (Ep 3,14 - 15).

Trong lôøi höùa cho Ñavid, Thieân Chuùa nhaán maïnh tình cha cuûa Ngaøi ñoái vôùi Ñaáng Cöùu Theá: “Ta seõ laø Cha noù vaø noù seõ laø con Ta” (2Sm 7,14).

Ta cuõng gaëp ñöôïc yù nieäm Thieân Chuùa laø Cha ôû moät vaøi toân giaùo xöa cuõng nhö nay. Chaúng haïn thoå daân Pavvini ôû Myõ chaâu goïi Thieân Chuùa laø Tiravva, nghóa laø Cha treân trôøi. Vaên hoaù Vieät nam cuõng coù quan nieäm “Cha trôøi Meï ñaát”, nhaø vua töï xöng laø “thieân töû”, con Trôøi. Theá nhöng thöû hoûi coù ai trong caùc vò “thieân töû” aáy ñaõ daùm goïi Trôøi laø Cha: “Cha ôi !”? Chæ rieâng coù Kinh thaùnh Taân öôùc môùi cho bieát tình cha con giöõa Thieân Chuùa vaø con ngöôøi thaân maät tôùi möùc naøo. Ñöùc Gieâsu, Ñaáng Cöùu Theá, khi ngoû lôøi vôùi Thieân Chuùa, ñaõ thoát leân “Abba”, nghóa laø “Thöa Cha!”, “Cha ôi!”, “Ba ôi!”. Chính Chuùa Cöùu Theá ñaõ ñem laïi cho chuùng ta quyeàn laøm con caùi Thieân Chuùa vaø ñöôïc thoát leân vôùi Ngaøi trong Ngaøi: “Thöa Cha! Ba ôi!”.

Baïn nghó xem, con ngöôøi coù theå töï mình thöa “Ba ôi!” vôùi Thieân Chuùa caùch thaät trung thöïc ñöôïc khoâng? Nhaát ñònh laø khoâng. Caàn phaûi ñöôïc chính Thieân Chuùa ban ôn Thaùnh Thaàn thuùc giuïc. “Quaû vaäy, phaøm ai ñöôïc Thaàn Khí Thieân Chuùa höôùng daãn, ñeàu laø con caùi Thieân Chuùa” (Rm 8,14), vaø “Ñeå chöùng thöïc anh em laø con caùi, Thieân


Chuùa ñaõ sai Thaàn Khí cuûa con mình ñeán ngöï trong loøng anh em maø keâu leân: “Abba! Cha ôi!” (Gl 4,6).

Thaàn Khí aáy, Thieân Chuùa ñaõ höùa ban ñaày traøn trong thôøi ñaïi Ñaáng Cöùu Theá, nhö lôøi trong saùch ngoân söù Joâel: “Thieân Chuùa phaùn: Trong nhöõng ngaøy cuoái cuøng, Ta seõ ñoå Thaàn Khí Ta treân heát thaûy ngöôøi phaøm” (Ge 3,1). Chính Thaùnh Thaàn cuûa Thieân Chuùa seõ giuùp nhaän bieát raèng “Thieân Chuùa yeâu thöông theá gian ñeán noãi ñaõ ban Con Moät Ngaøi” (Ga 3,16). Thieân Chuùa yeâu thöông baèng tình yeâu vónh cöûu: “Nuùi coù theå tan bay, ñoài coù theå suy suïp, nhöng tình yeâu cuûa Ta ñoái vôùi ngöôi seõ khoâng bao giôø taøn phai” (Is 54,8. 10).

Trong Taân öôùc, thaùnh Gioan seõ ñi xa hôn khi laøm chöùng raèng “Thieân Chuùa laø Tình Yeâu” (1Ga 4,8. 16): Baûn tính cuûa Thieân Chuùa laø Tình Yeâu. Khi ñeán thôøi ñaõ ñònh, khi Ngaøi sai Con Moät vaø Thaùnh Thaàn Tình Yeâu ñeán, Thieân Chuùa ñaõ baøy toû bí maät saâu xa nhaát cuûa mình: Moät caùch vónh vieãn, baûn thaân Thieân Chuùa laø moät trao ñoåi tình yeâu giöõa Cha, Con vaø Thaùnh Thaàn, vaø Ngaøi muoán chuùng ta döï phaàn vaøo tình yeâu aáy. (SGLC 210 - 211 ; 218 - 221).

III. THIEÂN CHUÙA ÑOÄC NHAÁT Tuy nhieân, Thieân Chuùa ñaõ khoâng voäi noùi vôùi con ngöôøi raèng Ngaøi

laø Thieân Chuùa Ba Ngoâi. Suoát 18 theá kyû daøi ñaèng ñaüng, Thieân Chuùa chæ nhaán maïnh moät ñieàu: Ngaøi laø Thieân Chuùa ñoäc nhaát vaø voâ hình, ngoaøi Ngaøi ra khoâng coù ai khaùc laø Thieân Chuùa vaø khoâng ñöôïc duøng baát cöù hình töôïng naøo ñeå minh hoïa Ngaøi. Ñoù laø ñieàu caùc ngoân söù khoâng ngöøng laëp ñi laëp laïi.

Qua caùc ngoân söù, Thieân Chuùa keâu goïi Israel vaø caùc daân toäc haõy quay veà vôùi Ngaøi, Ñaáng Toái cao ñoäc nhaát: “Hôõi taát caû caùc coõi xa xaêm cuûa traùi ñaát, haõy quay veà vôùi Ta vaø caùc ngöôi seõ ñöôïc cöùu thoaùt, vì Ta laø Thieân Chuùa vaø khoâng coù Thieân Chuùa naøo khaùc... Ñuùng theá, moïi ñaàu goái seõ baùi laïy tröôùc maët Ta, moïi mieäng löôõi seõ theà nhaân danh Ta raèng: Chæ nôi Thieân Chuùa môùi coù söï coâng chính vaø söùc maïnh” (Is 45,22 - 24).


Cuoäc löu ñaøy ñaõ giuùp Daân Israel hieåu roõ hôn veà tính ñoäc nhaát cuûa Thieân Chuùa. Ngaøi laø Thieân Chuùa ñoäc nhaát, khoâng chæ rieâng treân laõnh thoå Pa-leùt-ti-na maø coøn chung treân moïi daân toäc khaép hoaøn caàu, treân toaøn caû vuõ truï höõu hình vaø voâ hình.

Sôû dó Thieân Chuùa daøy coâng ñeán theá ñeå giaùo duïc daân Israel veà tính ñoäc nhaát vaø voâ hình cuûa Ngaøi, laø bôûi vì hoï luoân bò caùm doã chaïy theo quan nieäm ña thaàn vaø suøng baùi ngaãu töôïng cuûa caùc daân toäc chung quanh. Thaät vaäy, nhöõng ngöôøi daân soáng ôû vuøng Trung Ñoâng thôøi aáy thôø ñuû thöù thaàn. Moãi maõnh löïc trong thieân nhieân maø con ngöôøi chöa cheá ngöï ñöôïc ñeàu coù moät vò thaàn töông öùng: thaàn möa, thaàn gioù, thaàn noâng nghieäp, thaàn sinh saûn, thaàn chieán thaéng... Ngöôøi Hy laïp vaø ngöôøi Roâma cuõng tin ñuû thöù thaàn vaø giöõa caùc thaàn aáy coù moät vò cao nhaát ñöùng ñaàu: Thaàn Jupiter. Coù theå phaàn naøo gioáng nhö quan nieäm cuûa Laõo giaùo bình daân ôû Vieät Nam: Ngoïc Hoaøng Thöôïng ñeá cai quaûn caùc thaàn haï ñaúng: thieân loâi (thaàn saám seùt), baéc ñaåu (sao chuû trò phöông baéc), nam taøo (sao chuû trò phöông nam), haø baù (thaàn soâng), oâng ñòa, thaàn taøi, oâng taùo... Taát caû caùc vò naøy ôû ñaâu maø ra thì khoâng ai bieát. Ngoïc Hoaøng Thöôïng ñeá chæ ñöùng ñaàu caùc thaàn caáp döôùi chöù khoâng saùng taïo ra caùc vò naøy. Ñaây chính laø ñieåm khaùc bieät caên baûn so vôùi quan nieäm cuûa Kinh thaùnh veà Thieân Chuùa vaø cuõng laø lyù do khieán cho tröôùc ñaây Hoäi thaùnh coâng giaùo traùnh khoâng goïi Thieân Chuùa baèng danh hieäu Thöôïng ñeá. Ngaøy nay, do aûnh höôûng cuûa Nho giaùo vaø cuõng do caû aûnh höôûng cuûa Kitoâ giaùo, daàn daàn ngöôøi Vieät Nam khoâng coøn duøng töø Thöôïng ñeá theo nghóa Ngoïc Hoaøng cuûa Laõo-giaùo nhöng theo nghóa laø Ñaáng Toái Cao taïo döïng neân muoân loaøi muoân vaät, töùc laø chính Ñaáng Thieân Chuùa ñoäc nhaát voâ nhò ñaõ toû mình cho nhaân loaïi trong lòch söû cöùu ñoä. Ñaây laø moät chuyeån bieán raát quan troïng cho cuoäc soáng taâm linh, giuùp ngöôøi ta deã coù ñöôïc moät caùi nhìn chính xaùc vaø moät thaùi ñoä quyeát lieät hôn khi baøy toû loøng tin vaøo Thieân Chuùa: Khoâng phaûi chæ laø tin coù theá giôùi thaàn thaùnh nhöng laø “tin kính moät Thieân Chuùa laø Cha toaøn naêng, Ñaáng taïo thaønh trôøi ñaát, muoân vaät höõu hình vaø voâ hình” (Kinh Tin kính, SGLC 200 - 202; 268 - 271).


IV. YEÂU MEÁN HEÁT TAÂM HOÀN Loøng tin vaøo moät Thieân Chuùa duy nhaát ñoøi ta phaûi coù thaùi ñoä

naøo? Cung kính toân thôø vaø yeâu meán heát loøng. Ñoù laø thaùi ñoä cuûa ngoân söù EÂlia, vò ngoân söù ñöôïc meänh danh laø ngoïn löûa hoàng seõ ñeán doïn ñöôøng cho Ñaáng Cöùu Theá. OÂng dieãn taû thaùi ñoä taâm linh cuûa oâng nôi caâu noùi: “Ñöùc Chuùa Giaveâ haèng soáng, laø Thieân Chuùa cuûa Israel, toâi haèng chaàu haàu tröôùc maët Ngaøi” (1V 17,1). Hai tieáng “chaàu haàu” noùi leân thaùi ñoä kính caån vaø saün saøng chôø leänh, thaùi ñoä cuûa caùc ngoân söù, cuûa caùc tö teá vaø caùc thieân thaàn. Saùch Giaùo lyù chung soá 222-227 seõ trieån khai thaùi ñoä aáy vôùi 5 ñieåm:

- Nhaän bieát söï cao caû vaø quyeàn uy cuûa Thieân Chuùa, phuïng söï Ngaøi tröôùc heát (G 36,26),

- Thöôøng xuyeân soáng trong taâm tình caûm taï (1Cr 4,7; Tv 115,12), - Nhaän bieát phaåm giaù ñích thaät cuûa moïi ngöôøi (St 1,26), - Söû duïng moïi söï quy höôùng veà Thieân Chuùa, theo möùc nhöõng

ñieàu ñoù giuùp ta tôùi gaàn Thieân Chuùa, coøn khi chuùng khieán ta xa Ngaøi thì ta khoâng söû duïng nöõa (Mt 5,29-30; 16,24; 19,23-24).

- Tin töôûng vaøo Thieân Chuùa trong moïi hoaøn caûnh, caû trong nhöõng nghòch caûnh.

Vò ngoân söù cuoái cuøng trong boä Cöïu öôùc toùm taét nhöõng ñieàu ñoù trong moät caâu hoûi maø haèng ngaøy moãi ngöôøi trong chuùng ta caàn bieát ñeå cho Thieân Chuùa chaát vaán: “Con kính cha, tôù sôï chuû. Neáu Ta laø Cha, naøo ñaâu söï kính troïng Ta? Neáu Ta laø chuû, naøo ñaâu söï kính sôï Ta?” (Ml 1,6). Lôøi Chuùa

Nghe ñaây, hôõi Israel! Ñöùc Chuùa, Thieân Chuùa chuùng ta, laø Ñöùc Chuùa duy nhaát. Haõy yeâu meán Ñöùc Chuùa, Thieân Chuùa cuûa anh em, heát loøng, heát daï, heát söùc anh em. Nhöõng lôøi naøy toâi truyeàn cho anh em hoâm nay, anh em phaûi ghi loøng taïc daï. Anh em phaûi laëp laïi nhöõng lôøi aáy cho con caùi, phaûi noùi laïi cho chuùng, luùc ngoài trong nhaø cuõng nhö luùc ñi ñöôøng, khi ñi nguû cuõng nhö khi thöùc daäy. (Ñnl 6,4 - 7).


Caâu hoûi 1. So saùnh quan nieäm cuûa ngöôøi Vieät veà OÂng Trôøi vaø söï thaät veà

Thieân Chuùa theo maëc khaûi. 2. Tra cöùu nhöõng caâu Kinh thaùnh coù soá trích trong baøi. 3. Khi caàu nguyeän vôùi Thieân Chuùa laø Cha, baïn ñaõ coù nhöõng thaùi

ñoä naøo toát caàn phaùt huy vaø coøn nhöõng thieáu soùt naøo caàn khaéc phuïc? PHUÏ CHUÙ: • Höõu thaàn:

- Ñoäc thaàn : chæ coù moät thaàn, moät thöôïng ñeá toái cao. - Phieám thaàn : Caùi gì cuõng laø thaàn. Vd: AÁn ñoä giaùo. - Ña thaàn : Coù nhieàu thaàn. Vd: Roâma vaø Hy laïp

• Ñoäc thaàn: Tin coù moät Thieân Chuùa duy nhaát. Coù theå goïi laø "Thieân Chuùa giaùo". Tieâu bieåu laø: Do thaùi giaùo vaø Kitoâ giaùo

. Do thaùi giaùo : Thieân Chuùa Giaveâ

. Kitoâ giaùo : Thieân Chuùa Giaveâ aáy laø Cha cuûa Ñöùc Gieâsu Kitoâ.

. Hoài giaùo : Thöôïng Ñeá Alla. • Kitoâ giaùo: Nhöõng ngöôøi thôø ñoäc thaàn vaø tin nhaän Ñöùc Kitoâ laø Ñaáng Cöùu Theá. Goàm coù: Coâng giaùo, Chính thoáng giaùo, Tin laønh, Anh giaùo.

Baøi 31

THAÙNH VÒNH TRONG ÑÔØI SOÁNG Haùt laø caàu nguyeän hai laàn. Khoâng rieâng chuùng ta ngaøy nay, töø

xa xöa, Daân Chuùa ñaõ bieát ñieàu ñoù khi haùt thaùnh vònh. Tuyeån taäp thaùnh vònh goàm 150 baøi thô vaø cuõng laø 150 baøi ca thuoäc nhieàu theå loaïi: Töø nhöõng baøi taùn döông, ca ngôïi, caàu xin, ñeán nhöõng baøi ca ai oaùn beân bôø soâng löu ñaøy. Saùch Thaùnh vònh naèm trong phaàn thi ca cuûa Cöïu öôùc. Ñaây laø nhöõng lôøi caàu nguyeän cuûa Daân Chuùa do chính Chuùa Thaùnh Thaàn linh höùng.

Khoaûng naêm 200 tröôùc coâng nguyeân, saùch Thaùnh vònh môùi ñöôïc san ñònh theo hình thöùc nhö ta hieän coù. Tuy nhieân nhieàu thaùnh vònh ñaõ ñöôïc saùng taùc töø thôøi vua Ñavid, töùc laø khoaûng 1000 naêm tröôùc coâng nguyeân. Moät soá thaùnh vònh ñöôïc vieát trong thôøi löu ñaøy vaø caû trong thôøi sau löu ñaøy. Nhö theá, taùc giaû thaùnh vònh khoâng chæ laø vua Ñavid maø coøn goàm nhieàu ngöôøi khaùc, thuoäc nhöõng thôøi ñaïi khaùc nhau. (SGLC 2585 - 2586).

I. TIEÁNG HAÙT CUÛA DAÂN CHUÙA XÖA Nhieàu thaùnh vònh ñöôïc saùng taùc vôùi muïc ñích ñeå haùt trong

phuïng vuï ñeàn thôø. Cuõng coù nhöõng thaùnh vònh luùc ñaàu chæ laø lôøi caàu nguyeän caù nhaân nhöng roài ñaõ ñöôïc söu taäp laïi vaø ñöôïc thích nghi ñeå tieän duïng cho phuïng vuï ñeàn thôø. Vôùi phuïng vuï thöôøng xuyeân taïi ñeàn thôø, Daân Israel töï coi mình nhö moät daân toäc luoân tuùc tröïc hieän dieän tröôùc Nhan Thieân Chuùa. Caû khi loøng naëng tróu ñau thöông saùm hoái laãn khi loøng khaáp khôûi möøng vui:

Laïy Chuùa, Chuùa doø xeùt con vaø Ngaøi bieát roõ, Bieát caû khi con ñöùng con ngoài, Con nghó töôûng gì, Ngaøi thaáu suoát töø xa.

(Tv 138,1-2) Trong soá 150 thaùnh vònh, coù ñeán 38 baøi khôûi ñaàu baèng nhöõng lôøi

môøi goïi: Haõy ngôïi khen, haõy taï ôn vv... Ñoù laø nhöõng thaùnh vònh ca ngôïi, hoaëc coù tính caùch caù nhaân:

Baøi 31: Thaùnh vònh trong ñôøi soáng 211

Chuùc tuïng Chuùa, ñi hoàn toâi hôõi, Toaøn thaân toâi, haõy chuùc tuïng Thaùnh Danh! Chuùc tuïng Chuùa ñi, hoàn toâi hôõi, Chôù khaù queân moïi aân hueä cuûa Ngaøi.

(Tv 102,1)

hoaëc coù tính caùch toaøn daân: Ca tuïng Chuùa ñi, trong ñeàn thaùnh Chuùa, Ca tuïng Ngaøi choán cao thaúm uy linh. Ca tuïng Chuùa vì coâng trình huøng vó, Ca tuïng Ngaøi, laãm lieät uy phong.

(Tv 150,1-2)

Beân caïnh ñoù, coøn coù moät soá löôïng nhieàu gaáp ñoâi, nhöõng baøi ca ai oaùn, coù khi laø nhöõng lôøi than thôû caù nhaân:

Laïy Chuùa con thôø, muoân laïy Chuùa, Ngaøi nôõ loøng ruoàng boû con sao? Duø con thaûm thieát keâu gaøo, Nhöng ôn cöùu ñoä nôi nao xa vôøi !

(Tv 21,2)

hoaëc taäp theå: Laïy Chuùa Teå caøn khoân, Xin phuïc hoài chuùng con, Xin toûa aùnh toân nhan raïng ngôøi Ñeå chuùng con ñöôïc ôn cöùu ñoä.

(Tv 79,20)

Cuõng coù khi laø taâm tình troâng caäy: Chuùa laø Muïc Töû chaên daét toâi, Toâi chaúng thieáu thoán gì.


Trong ñoàng coû xanh töôi, Ngaøi cho toâi naèm nghæ.

(Tv 22,1)

hoaëc thoáng hoái: Laïy Thieân Chuùa, Xin laáy loøng nhaân haäu xoùt thöông con, Môû löôïng haûi haø xoùa toäi con ñaõ phaïm. Xin röûa con saïch heát loãi laàm, Toäi loãi con, xin Ngaøi thanh taåy.

(Tv 50,3 - 4)

Cuõng coù khi laø moät lôøi giaùo huaán: Haïnh phuùc thay ai soáng ñôøi hoaøn thieän, Bieát noi theo luaät phaùp Chuùa Trôøi. Haïnh phuùc thay keû tuaân haønh yù Chuùa, Heát loøng, heát daï kieám tìm Ngaøi.

(Tv 118,1 - 2)

II. TIEÁNG HAÙT CUÛA HOÄI THAÙNH Chính laø nhôø ñöôïc Chuùa Thaùnh Thaàn linh höùng, caùc thaùnh vònh coù

söùc naâng taâm hoàn con ngöôøi leân cuøng Thieân Chuùa, khôi ñoäng nôi hoï nhöõng taâm tình ñaïo ñöùc thaùnh thieän, vaø ñaëc bieät giuùp hoï bieát taï ôn khi gaëp ñieàu may maén cuõng nhö ñem laïi cho hoï nieàm an uûi vaø söùc maïnh tinh thaàn khi gaëp ñieàu ruûi ro. Thaùnh vònh khoâng phaûi laø nhöõng baûn vaên deã ñoïc, cuõng khoâng phaûi laø nhöõng lôøi kinh theo theå vaên thöôøng maø laø nhöõng baøi thô ca ngôïi hoaëc baøy toû nhöõng taâm tình khaùc (SGLC 2588 - 2589). Caùc thaùnh vònh ñeàu coù nhaïc tính neân phaûi haùt môùi thích hôïp. Ñaøng khaùc, coù nhöõng thaùnh vònh khoâng tröïc tieáp ngoû lôøi vôùi Thieân Chuùa nhöng laïi noùi vôùi caùc thuï taïo. Cho neân khi duøng thaùnh vònh ñeå caàu nguyeän, ta khoâng caàu nguyeän gioáng nhö khi ñoïc moät kinh hay moät lôøi nguyeän do Hoäi thaùnh saùng taùc, nhöng caàn caàu nguyeän nhö theå ñang haùt.


Ta coù theå xeáp loaïi caùc thaùnh vònh thaønh 5 nhoùm: Tieáng haùt ca ngôïi, tieáng haùt thôû than caàu khaån, tieáng haùt möøng vua Giaveâ, tieáng haùt ñaïo lyù vaø tieáng haùt leân ñeàn.

Vui döôøng naøo khi thieân haï baûo toâi: “Ta cuøng traåy leân ñeàn thaùnh Chuùa !”

(Tv 121,1)

Khoâng rieâng tieáng haùt leân ñeàn dìu böôùc chaân ta ñeán vôùi coäng ñoaøn, ñeán vôùi Hoäi thaùnh, toaøn boä thaùnh vònh coù moät aûnh höôûng raát lôùn treân ñôøi soáng Hoäi thaùnh, ñeå laïi daáu aán saâu ñaäm trong caùc coäng ñoaøn Hoäi thaùnh. Trong Hoäi thaùnh Coâng giaùo, thaùnh vònh ñöôïc duøng ñeå haùt ñaùp ca trong thaùnh leã vaø laøm neàn taûng cho caùc giôø kinh phuïng vuï cuûa caùc tu só. Phaàn lôùn caùc baøi thaùnh ca ñöôïc deät töø thaùnh vònh. Anh em Tin laønh cuõng raát thích ca haùt vaø caàu nguyeän vôùi thaùnh vònh. Do ñoù, ngaøy nay thaùnh vònh ñöôïc söû duïng nhieàu trong phong traøo ñaïi keát caùc Kitoâ höõu.

Duø ñaõ ñöôïc saùng taùc töø bao theá kyû, nhöõng baøi thô naøy vaãn dieãn taû ñöôïc nhöõng noãi ñau khoå, nieàm hy voïng, caûnh khoán cuøng vaø loøng troâng caäy cuûa con ngöôøi ôû moïi thôøi vaø moïi nôi, nhaát laø ca ngôïi nieàm tin töôûng vaøo Thieân Chuùa, ca ngôïi ôn Ngaøi maëc khaûi vaø coâng trình Ngaøi cöùu chuoäc loaøi ngöôøi.

Caùc thaùnh giaùo phuï ñaõ ñoùn nhaän vaø giaûi thích toaøn boä thaùnh vònh nhö lôøi saám veà Chuùa Kitoâ vaø Hoäi-thaùnh. Noùi chung, trong caùc thaùnh vònh, Chuùa Kitoâ keâu caàu cuøng Chuùa Cha vaø Chuùa Cha ñaùp lôøi Ngaøi. Trong nhieàu boä thaùnh vònh cheùp tay thôøi Trung coå, ñaàu moãi thaùnh vònh ñeàu coù neâu leân yù nghóa quy veà Chuùa Kitoâ. Do ñoù, noùi chung, ta coù theå ñoïc thaùnh vònh:

- hoaëc nhö lôøi Ñöùc Kitoâ thöa vôùi Chuùa Cha, - hoaëc nhö lôøi Hoäi thaùnh thöa vôùi Chuùa Cha veà Ñöùc Kitoâ, - hoaëc nhö lôøi Hoäi thaùnh thöa vôùi Ñöùc Kitoâ. Trong Cöïu öôùc, moãi caù nhaân ñeàu nhaäp cuoäc vaøo giao öôùc, vaøo

cuoäc ñoái thoaïi giöõa Thieân Chuùa vaø Daân Ngaøi. Ñoù laø ñieàu caàn naém vöõng


ñeå hieåu ñuùng thaùnh vònh vaø ñeå coù theå caàu nguyeän baèng thaùnh vònh cho ñuùng. Caùi “toâi” trong moät soá thaùnh vònh vaø caùi “chuùng toâi” trong moät soá thaùnh vònh khaùc cuoái cuøng cuõng laø moät. Vì theá, ta coù theå duøng thaùnh vònh ñeå caàu nguyeän caùch caù nhaân, baèng caùch choïn thaùnh vònh naøo thích hôïp vôùi taâm traïng hieän taïi cuûa mình nhaát. Ñoàng thôøi, cuõng coù theå duøng laøm lôøi caàu nguyeän cuûa Hoäi thaùnh. Trong Hoäi thaùnh coâng giaùo, töø xa xöa, caùc linh muïc vaø tu só coù traùch nhieäm ñaïi dieän Hoäi thaùnh cöû haønh caùc giôø kinh phuïng vuï, coøn goïi laø kinh nhaät tuïng, trong ñoù phaàn lôùn laø thaùnh vònh. Ngaøy nay, caû giaùo daân cuõng ñöôïc môøi goïi cöû haønh ít laø moät phaàn caùc giôø kinh aáy.

III. TIEÁNG HAÙT TÖÏ LOØNG TOÂI Khi ñoïc thaùnh vònh chung vôùi coäng ñoaøn hoaëc theo saùch “Caùc giôø

kinh phuïng vuï”, ta caàn töï hoûi thaùnh vònh ñang ñoïc coù taâm tình naøo, ñeå caàu nguyeän theo taâm tình ñoù. Laøm nhö vaäy lieäu coù trung thöïc khoâng? Neáu loøng ta ñang vui, laøm sao coù theå chaân thaønh hoaø taâm tình theo moät baøi thô saàu muoän? Hoaëc giöõa luùc loøng ñang tô voø traêm moái, ñang chaùn chöôøng meät moûi vì toäi loãi cuûa mình hay cuûa ngöôøi khaùc, laøm sao coù theå thöïc tình haùt leân khuùc hoan ca? Ta seõ vöôït ñöôïc khoù khaên aáy neáu nhôù raèng khi ñaïi dieän Hoäi thaùnh ñeå cöû haønh caùc giôø kinh phuïng vuï, ta khoâng thöa vôùi Chuùa lôøi kinh cuûa caù nhaân mình, cuõng khoâng toû baøy nhöõng taâm tình rieâng tö thaàm kín nhöng laø tieáng noùi cuûa loaøi ngöôøi, tieáng noùi cuûa nhöõng ngöôøi ta ñaõ gaëp, caû cuûa nhöõng ngöôøi ta chöa gaëp bao giôø vaø caû nhöõng ngöôøi ñang xa caùch Thieân Chuùa maø ta ñang chòu traùch nhieäm veà hoï tröôùc maët Ngaøi. Khoâng gì giuùp ta trôû neân anh em cuûa moïi ngöôøi hôn laø caàu nguyeän baèng thaùnh vònh. Vöôït leân treân taâm tình rieâng tö cuûa mình, nôi töøng thaùnh vònh, ta seõ laàn löôït laø tieáng noùi cuûa nhöõng ngöôøi treû ñang yeâu nhau vaø ñang thaáy moïi söï ñeàu tuyeät vôøi, laø tieáng noùi cuûa ngöôøi phuï nöõ ñang khoùc ñöùa con môùi cheát, cuûa moät ngöôøi baïn ñang naûn loøng, cuûa keû tuyeät voïng ñang thoát leân: “Neáu coù Chuùa, taïi sao laïi theá naøy?”, caû cuûa ngöôøi ñang phaûn khaùng cuõng nhö cuûa nhöõng vò thaùnh.


Nhö theá, muoán caàu nguyeän baèng thaùnh vònh cho soát saéng, caàn phaûi hieåu bieát veà Hoäi thaùnh maø ta ñang ñöôïc thay lôøi ñeå noùi vôùi Chuùa, hieåu bieát veà theá giôùi cuûa toäi loãi vaø aân suûng. Ta caàn coù khaû naêng töø boû chính mình ñeå maëc laáy taâm tình cuûa Hoäi thaùnh, tuøy theo töøng thaùnh vònh.

Vôùi thaùnh vònh, ta caàu nguyeän töø saùng sôùm: Laïy Thieân Chuùa, Ngaøi laø Chuùa con thôø, Ngay töø raïng ñoâng, con tìm kieám Chuùa. Linh hoàn con ñaõ khaùt khao Ngaøi, Taám thaân naøy moøn moûi ñôïi troâng, Nhö maûnh ñaát khoâ caèn, khoâng gioït nöôùc.

(Tv 62,2-3)

Khi ñeâm veà, ta coù theå duøng nhöõng thaùnh vònh tuyeân döông loøng trung thaønh cuûa Thieân Chuùa:

Thö thaùi bình an, vöøa naèm con ñaõ nguû, Vì chæ coù mình Ngaøi, laïy Chuùa, Ban cho con ñöôïc soáng yeân haøn.

(Tv 4,9-10)

Khi caàu nguyeän baèng thaùnh vònh, ta caàn hieän dieän tröôùc Nhan Thieân Chuùa vôùi thaùi ñoä treû thô cuûa ngöôøi con ñaày loøng tin caäy, cuõng coù theå noùi laø thaùi ñoä khieâm nhöôøng ngheøo khoù:

Loøng con chaúng daùm töï cao, Maét con chaúng daùm töï haøo, Chuùa ôi. Ñöôøng cao voïng, chaúng ñôøi naøo böôùc, Vieäc dieäu kyø vöôït söùc chaúng caàu, Hoàn con, con vaãn tröôùc sau, Giöõ cho thinh laëng, giöõ sao thanh bình. Nhö treû thô neùp mình loøng meï, Trong con, hoàn laëng leõ an vui. Caäy vaøo Chuùa, Israel ôi, Töø nay ñeán maõi muoân ñôøi muoân naêm.

(Tv 130)


Nhö moät treû thô, ta theo Chuùa leân ñöôøng trong tieáng haùt. Haùt thaät hay. Ngheä só Quoác Truï, chuû nhieäm khoa thanh nhaïc Nhaïc vieän Tp HCM, ñaõ traû lôøi phoûng vaán treân moät tôø baùo: “Ngaøy nay, nhaïc vaø haùt ñích thaät chæ coøn tìm gaëp ñöôïc ôû nhaø thôø maø thoâi”. Chuùng ta coù theå boå tuùc theâm: “Caû ôû ngoaøi nhaø thôø nöõa chöù, neáu ngöôøi ta caàu nguyeän.” Vaâng, nhöõng ngöôøi ñaõ ñöôïc Chuùa Kitoâ cöùu chuoäc khoâng chæ haùt trong nhaø thôø. Hoï haùt ôû khaép nôi, treân moïi neûo ñöôøng. Nhö lôøi taùc giaû thaùnh vònh 149: “Haõy haùt leân möøng Chuùa moät baøi ca môùi.” Vaø nhö lôøi voïng laïi cuûa thaùnh Augustinoâ: Kìa baïn, con ngöôøi môùi, treân ñöôøng môùi, haõy haùt vang baøi ca môùi, haõy haùt leân maø ñi.

Hôõi con cuûa thanh bình, hôõi con ngöôøi hoaøn vuõ, Ngöôøi ñi, ñi vaøo ñöôøng, vöøa caát böôùc vöøa ca. Hôõi con cuûa an laønh, hôõi con cuûa theá giôùi, Ngöôøi hoâm nay leân ñöôøng, haõy haùt vang maø ñi !

Lôøi Chuùa: Ñeå toû loøng bieát ôn, anh em haõy ñem caû taâm hoàn maø haùt daâng

Thieân Chuùa nhöõng baøi thaùnh vònh, thaùnh thi vaø thaùnh ca, do Thaàn Khí linh höùng. Anh em coù laøm gì, noùi gì, thì haõy laøm haõy noùi nhaân danh Chuùa Gieâsu vaø nhôø Ngaøi maø caûm taï Thieân Chuùa Cha (Cl 3,16 - 17).

Caâu hoûi: 1. Ñoïc thaùnh vònh, baïn thaáy theá naøo? Caùc thaùnh vònh thöôøng

ñoïc ñeå laïi cho baïn caûm nghó gì? 2. Coù thaùnh vònh naøo ñöôïc deät nhaïc maø baïn thích thuù caùch rieâng? 3. Baïn haõy hoïc thuoäc loøng moät vaøi thaùnh vònh. Haõy ghi soá cuûa 3

thaùnh vònh ñeå ñoïc luùc ñen toái vaø 3 thaùnh vònh ñoïc vaøo luùc vui veû.

Phuï chuù 1:

SOÁ THAÙNH VÒNH Boä thaùnh vònh hieän nay coù 150 thaùnh vònh, nhöng nguyeân vaên

Do thaùi vaø baûn dòch Hy laïp (vaø baûn dòch La tinh) khoâng ñoàng yù veà caùch phaân chia moät soá thaùnh vònh, do ñoù, haàu heát caùc thaùnh vònh ñöôïc ñeám soá khaùc nhau:

Baûn Do thaùi Baûn Hy laïp vaø La tinh

1 - 8 1 - 8

9 + 10 9

11 - 113 10 - 112

114 + 115 113

116 114 - 115

117 - 146 116 - 145

147 146 - 147

148 - 150 148 - 150

Söï khaùc bieät naøy gaây neân moät soá phieàn toaùi vaø baát tieän. Trong thöïc teá, ta coù theå nhôù hai ñieàu sau ñaây:

- Caùc saùch nghieân cöùu thöôøng tröng daãn thaùnh vònh theo soá cuûa baûn Do thaùi ; caùc saùch phuïng vuï theo soá cuûa baûn Hy laïp.

- Thöôøng thöôøng, soá thaùnh vònh theo baûn Do thaùi lôùn hôn soá theo baûn Hy laïp moät ñôn vò. Ví duï: Tv 51 vaø 122 theo Do thaùi laø Tv 50 vaø 121 theo Hy laïp.

Trong baøi, ta theo caùc saùch phuïng vuï, töùc laø theo baûn Hy-lap.


Phuï chuù 2: PHAÂN LOAÏI THAÙNH VÒNH

Coù theå chia laøm 5 loaïi: 1. Caùc thaùnh vònh ca ngôïi:

a- Cuûa caù nhaân: Tv 29, 31, 33, 39, 40, 74, 91, 102, 114, 115, 137, 138, 144, 145,

b- Cuûa toaøn daân: Tv 9, 28, 32, 64, 65, 66, 67 80, 94, 99, 106, 110, 112, 113B, 116, 117, 123, 133, 134, 135, 147, 148, 149, 150

c- veà lòch söû: Tv 77, 104, 105, 113A d- veà taïo döïng: Tv 8, 18A, 102, 103

2. Caùc thaùnh vònh van xin (ai ca): a- Than thôû: - Caù nhaân: Tv 5, 6, 7, 12, 16, 21, 24, 25, 27, 30,34,35, 37, 38, 41,

50, 53, 54, 55, 56, 58, 60, 62, 63, 68, 69, 70, 85, 87, 101, 108, 119, 129, 139, 140,141, 143

- Taäp theå : Tv 11, 43, 57, 59,73, 76, 78, 79, 81, 82, 84, 89, 93, 105, 107, 122, 125,136

b- Troâng caäy : Tv 3, 4, 10, 15, 22, 26, 61, 89, 90, 114, 120, 124, 128, 130.

c- Thoáng hoái: Tv 50, 129 d- Phaûn khaùng: Tv 73

3. Caùc thaùnh vònh veà Vua Giaveâ: Tv 2, 17, 19, 20, 23, 44, 46, 71, 88, 92, 95, 96, 97, 98, 100, 109,

131, 143. 4. Caùc thaùnh vònh haønh höông:

Tv 45, 47, 75, 83, 86, 120, 121 5. Caùc thaùnh vònh giaùo huaán:

Tv 1, 13, 14, 18B, 36, 48, 49, 51, 52, 72, 90, 111, 118, 126, 127, 132, 138.


Phuï chuù 3:

ÑEÅ CAÀU NGUYEÄN TRONG NGAØY Saùng sôùm : Tv 5,23, 41, 422, 50, 56, 62, 83, 89, 91, 100, 107,

117, 118, 142, 145 - 152. Ban chieàu : Tv 10, 26, 29, 31, 45, 48, 61, 71, 111, 114, 120 -

126, 130, 134, 135, 138, 143, 144. Ban toái : Tv 4, 15, 30, 85, 87, 90, 129, 133, 142.

Baøi 32

CÖÏU ÖÔÙC DAÃN ÑEÁN ÑÖÙC KITOÂ Nghe tieáng goïi, ta ñaõ leân ñöôøng vaø khi ñi heát haønh trình Cöïu

öôùc, ta laïi thaáy nhö tröôùc maét ñang môû ra moät con ñöôøng môùi. Thaät vaäy, Cöïu öôùc ñaõ keát thuùc baèng moät lôøi höùa heïn: “Ñaây lôøi Chuùa phaùn: Naøy Ta sai söù giaû cuûa Ta ñi tröôùc ñeå doïn ñöôøng cho Ta. Vaø boãng nhieân, vò Chuùa Teå maø caùc ngöôi tìm kieám, vò söù giaû cuûa giao öôùc, Ñaáng caùc ngöôi ngöôõng voïng, seõ tôùi ñeàn thaùnh cuûa Ngaøi... Naøy Ta seõ sai ngoân söù EÂlia ñeán vôùi caùc ngöôi, tröôùc khi ngaøy cuûa Ñöùc Chuùa khôûi söï...” (Ml 3,1.23). Lôøi höùa heïn aáy cho thaáy nhöõng gì Thieân Chuùa ñaõ noùi vaø ñaõ laøm trong Cöïu öôùc chöa phaûi laø ñaõ xong. Thieân Chuùa ñaõ maëc khaûi veà Ngaøi vaø veà chöông trình tình thöông cuûa Ngaøi, nhöng maëc khaûi aáy chæ ñaït tôùi ñænh cao vaø ñöôïc hoaøn taát nôi con ngöôøi vaø söù maïng cuûa Ñöùc Gieâsu Kitoâ, Ngoâi Lôøi nhaäp theå (x.Dt 1,1) (SGLC 51 - 53). I. ÑAÁNG CÖÙU THEÁ SEÕ ÑEÁN

Lôøi höùa ban Ñaáng Cöùu Theá ñaõ ñöôïc neâu leân ngay töø nhöõng trang ñaàu cuûa lòch söû Cöïu öôùc. Khi nguyeân toå phaïm toäi, Thieân Chuùa ñaõ höùa seõ cho moät ngöôøi trong doøng doõi ngöôøi phuï nöõ ñaïp naùt ñaàu con raén döõ: Ngaøi höùa ban Ñaáng Cöùu Theá.

Thieân Chuùa ñaõ chuaån bò thöïc hieän lôøi höùa aáy baèng caû moät lòch söû, trong ñoù nhieàu nhaân vaät ñaõ ñöôïc duøng ñeå baùo tröôùc veà Ñaáng Cöùu Theá, moãi ngöôøi minh hoïa moät neùt rieâng.

Ngay Añam ñaõ laø moät hình aûnh: Ñaáng Cöùu Theá seõ laø Añam môùi, laø khuoân maãu môùi cho moät nhaân loaïi môùi. Roài Abel, ta coù theå nhìn thaáy nôi oâng hình aûnh moät Ñaáng Cöùu Theá coù cuûa leã ñeïp loøng Thieân Chuùa nhöng seõ bò gieát cheát. Ñaáng Cöùu Theá seõ nhö Noâeâ, thöïc hieän Hoäi thaùnh nhö moät con taøu vó ñaïi ñeå cöùu nhaân loaïi khoûi côn luït toäi loãi. Cuõng coù theå nhìn thaáy Ñaáng Cöùu Theá ñaõ ñöôïc baùo tröôùc nôi Abraham, ngöôøi phaûi ñi qua ñeâm toái kinh hoaøng cuûa ñöùc tin tröôùc khi leân ñöôøng saùt teá Isaac, nhö Ñöùc Kitoâ seõ haáp hoái trong vöôøn Gieátseâmani. Chính Isaac laïi laø

Baøi 32: Cöïu öôùc daãn ñeán Ñöùc Kitoâ 221

ñieàm baùo Ñaáng Cöùu Theá laø Con Moät yeâu daáu cuûa Chuùa Cha, ñöôïc ban cho nhaân loaïi. OÂng vaùc cuûi leân nuùi ñeå ñoát cuûa leã laø chính baûn thaân oâng nhö Ñaáng Cöùu Theá seõ vaùc thaäp giaù cuûa mình leân nuùi Soï.

Ta coù theå nhìn thaáy Ñaáng Cöùu Theá nôi oâng Giuse, ngöôøi bò anh em mình aùm haïi nhöng roài laïi nhôø ñoù maø trôû thaønh ngöôøi cöùu vôùt caû gia ñình. Ñaáng Cöùu Theá cuõng ñöôïc minh hoïa tröôùc nôi oâng Moâisen, ngöôøi ñaõ ñem Daân Chuùa ra khoûi aùch noâ leä, ngöôøi qui tuï moät daân môùi, chuyeån caàu cho daân vaø laø ngöôøi ñöôïc choïn laøm trung gian ñeå ban Leà luaät vaø Giao öôùc.

Ngaøi coøn ñöôïc minh hoïa nôi caäu beù chaên cöøu trôû thaønh anh huøng daân toäc: Nhö Ngaøi, Ñavid vöøa laø vua, vöøa laø ngoân söù, vöøa laø ngöôøi teá leã cho Thieân Chuùa. Ñaëc bieät oâng ñöôïc coi laø moät vò vua anh minh lyù töôûng. Ñaát nöôùc caøng rôi vaøo nhieãu nhöông, ngöôøi ta caøng nhaéc tôùi oâng. Chính Thieân Chuùa cuõng noùi veà Ñaáng Cöùu Theá laø “Ñavid toâi tôù Ta” (Ed 35,23). Vua Saloâmoân ñöôïc coi nhö ñieàm baùo veà Ñaáng Cöùu Theá seõ laø thaùi töû cuûa hoaø bình, ñaày khoân ngoan.

Gieâreâmia laø moät ngoân söù bò baùch haïi, nhö Ñaáng Cöùu Theá seõ laø Ngöôøi Toâi Trung cuûa Thieân Chuùa phaûi chòu ñau khoå vì daân. Ngoân söù Gioâna ôû trong buïng caù ba ngaøy ñeå neân ñieàm baùo raèng Ñaáng Cöùu Theá seõ cheát choân trong loøng ñaát vaø ngaøy thöù ba seõ choãi daäy töø coõi cheát.

Caû nhöõng söï vieäc xaûy ra cuõng coù yù dieãn taû ñieàu Ñaáng Cöùu Theá seõ thöïc hieän trong töông lai: Maùu con chieân boâi treân cöûa trong ñeâm Vöôït qua ñaõ cöùu ngöôøi Do thaùi. Thòt chieân, baùnh khoâng men trong ñeâm aáy cuõng nhö man na, thòt chim cuùt vaø nöôùc uoáng trong sa maïc baùo tröôùc raèng Ñaáng Cöùu Theá seõ laø löông thöïc nuoâi soáng linh hoàn ta. Cuoäc vöôït qua bieån Ñoû, haønh trình trong sa maïc, giao öôùc taïi nuùi Sinai, vieäc tieán vaøo Ñaát Höùa, taát caû ñeàu baùo tröôùc veà coâng cuoäc cuûa Ñaáng Cöùu Theá.

Baïn coù ngaïc nhieân khoâng? Laøm sao doàn daäp bao nhieâu daáu hieäu baùo tröôùc nhö vaäy? Coù phaûi laø tình côø? Khoâng ñaâu, chính Thieân Chuùa yeâu thöông ñaõ ñích thaân ñieàu haønh cho caû lòch söû ñeàu höôùng veà vieäc cöùu chuoäc Ngaøi ban cho nhaân loaïi nôi Con yeâu daáu cuûa Ngaøi.

Haún nhieân, phaûi ñôïi ñeán khi Ñaáng Cöùu Theá hoaøn taát cuoäc ñôøi vaø


söù maïng Ngaøi, ngöôøi ta môùi nhaän ra nhöõng neùt baùo tröôùc veà Ngaøi nôi nhöõng con ngöôøi vaø söï vieäc treân ñaây. Theá nhöng beân caïnh ñoù, coøn coù nhöõng lôøi saám khaù minh baïch cuûa caùc ngoân söù giuùp Daân Chuùa ngay töø thôøi Cöïu öôùc ñaõ coù theå hình dung phaàn naøo veà Ñaáng seõ ñeán:

- Ngaøi seõ phaùt xuaát töø doøng doõi vua Ñavid, - Seõ sinh ra bôûi moät trinh nöõ, - Seõ sinh ra taïi Beâlem, - vv....

II. ÔN CÖÙU ÑOÄ CHO MOÏI DAÂN TOÄC Cöïu öôùc khoâng nhöõng chuaån bò cho Ñöùc Kitoâ maø maõi maõi vaãn

coøn laø lôøi chöùng veà Ngaøi. Muoán nhaän bieát töôøng taän veà Ñöùc Kitoâ, khoâng theå boû qua Cöïu öôùc. Ñoàng thôøi, bôûi vì ñieåm ñeán cuûa Cöïu öôùc laø Ñöùc Kitoâ, muoán hieåu ñuùng Cöïu öôùc, caàn phaûi ñoïc döôùi aùnh saùng cuûa Taân öôùc (SGLC 121 - 123. 128-130. 140).

Baèng nhöõng can thieäp trong lòch söû vaø lôøi giaûi thích cuûa caùc ngoân söù, Thieân Chuùa muoán giaùo duïc cho daân Ngaøi nhaän bieát chöông trình yeâu thöông cöùu ñoä cuûa Ngaøi. Chöông trình aáy khoâng giôùi haïn nôi chuûng toäc Israel nhöng môû roäng cho moïi daân toäc.

Töø nhöõng trang ñaàu cuûa Kinh thaùnh, ta ñaõ thaáy ngay Thieân Chuùa coù moät chöông trình treân toaøn theå loaøi ngöôøi vaø toaøn theå vuõ truï. Qua Añam, Ngaøi ngoû lôøi vôùi toaøn nhaân loaïi. Qua Noâeâ, Ngaøi kyù giao öôùc vôùi moïi daân toäc vaø daãn daét moïi daân toäc töø tröôùc khi Ngaøi goïi Abraham (SGLC 54-58).

Vaøo thôøi Cöïu öôùc, ngoaøi Daân Chuùa, caùc daân toäc khaùc ñeàu thôø ña thaàn. Moãi daân toäc coù nhöõng thaàn minh rieâng. Thoaït ñaàu, ngöôøi Do thaùi töôûng raèng Ñöùc Chuùa Giaveâ chæ laø Thieân Chuùa rieâng cuûa hoï, ngoaøi ra, daân naøo coù thaàn rieâng cuûa daân aáy. Theá nhöng, khi bò baét ñi löu ñaøy, xa haún queâ nhaø vaø ñeàn thôø, hoï thaáy raèng Thieân Chuùa vaãn ôû vôùi hoï, ngay treân laõnh thoå ngoaïi bang. Caûm nghieäm aáy giuùp hoï hieåu raèng Thieân Chuùa coù maët khaép nôi, Ngaøi laø Thieân Chuùa cuûa moïi daân toäc, cuûa toaøn vuõ truï, vaø ngoaøi Ngaøi ra, khoâng coù Thieân Chuùa naøo khaùc. Daân cuûa Chuùa coù traùch nhieäm hieän dieän nhö moät nhuùm men giöõa loøng caùc daân toäc ñeå


giuùp hoï nhaän bieát Thieân Chuùa vaø chöông trình tình thöông cuûa Ngaøi (Is 45,14 - 19).

Lìa boû ñaát löu daøy, Daân Chuùa ñem theo cuøng moät noãi thao thöùc nhö ngöôøi Kitoâ höõu chuùng ta ngaøy nay: Laøm sao ñeå muoân daân ñöôïc nhaän bieát Thieân Chuùa. Moät öôùc mô vöôït quaù taàm tay! Theá nhöng chính Thieân Chuùa seõ ñích thaân thöïc hieän nhö Ngaøi ñaõ höùa vôùi vua Ñavid: “Ta seõ ban cho moät ngöôøi thuoäc doøng doõi ngöôi ñöùng leân keá vò ngöôi, vaø Ta seõ cho vöông quyeàn cuûa noù kieân vöõng muoân ñôøi... Nhaø ngöôi vaø vöông quyeàn cuûa ngöôi seõ kieân coá maõi tröôùc maët Ta...” (2Sm 7,12. 16). Vò Cöùu Theá aáy seõ laø aùnh saùng cho muoân daân: “Haõy vuøng ñöùng! Haõy böøng saùng! Vì aùnh saùng cuûa ngöôi ñaõ ñeán, vaø vinh quang Giaveâ ñaõ raïng chieáu treân ngöôi. Kìa toái taêm phuû truøm maët ñaát vaø muø mòt che laáp caùc daân, coøn treân ngöôi, vinh quang Giaveâ loeù raïng, vaø vinh quang Ngaøi hieän toû treân ngöôi. Caùc daân caát böôùc höôùng veà aùnh saùng ngöôi, vaø caùc vua chuùa tieán theo aùnh bình minh raïng treân ngöôi.” (Is 60,1 - 3).

Thôøi ñaïi Ñaáng Cöùu Theá seõ voâ taän, vöông quoác Ngaøi vöôït moïi bieân giôùi, caûnh thaùi bình meânh moâng vaø daân chuùng ñöôïc höôûng muoân vaøn phuùc loäc cuûa Thaùnh Thaàn (Is 9,6; 61,1-2; 65,17 - 25; Ed 47,11 - 12). Ñoù laø nhöõng neùt chính moâ taû Nöôùc Thieân Chuùa maø Ñaáng Cöùu Theá seõ thieát laäp. Nöôùc aáy seõ baét ñaàu vôùi Hoäi thaùnh nhö moät nhuùm men trong thuùng boät nhaân loaïi (SGLC 541-546. 763-765). III. BAÉT ÑAÀU TÖÏ LOØNG TA

Töø sau vua Saloâmoân, daân Do thaùi lieân tieáp phaûi soáng caûnh nhieãu nhöông bieán ñoäng: Ñaát nöôùc bò chia ñoâi, caùc daân xung quanh quaáy nhieãu, tieáp ñoù, phía baéc bò ngöôøi Asir xaâm chieám, roài phía nam cuõng bò thoân tính vaø taàng lôùp öu tuù bò baét ñi löu ñaøy. Naêm 538, hoï ñöôïc trôû veà queâ nhaø, xaây döïng laïi thaønh quaùch vaø ñeàn thôø. Theá nhöng hoï vaãn bò ñeø beïp döôùi aùch ngoaïi bang thoáng trò. Nhöõng tình caûnh aáy khieán loøng daân luoân thieát tha mong chôø moät vò cöùu tinh. Khoaûng naêm 165 tröôùc coâng nguyeân, anh em nhaø Maccabeâoââ giaønh ñöôïc ñoäc laäp cho daân toäc nhöng chæ 100 naêm sau, ñaát nöôùc laïi rôi vaøo tay ñeá quoác Roâma. AÙch thoáng trò


cuûa ngöôøi Roâma laïi nung naáu loøng daân mong ñôïi Ñaáng Cöùu Theá. Tuy nhieân, cuõng chính vì nhöõng tình caûnh chính trò vaø xaõ hoäi nhö theá, khi nhaéc ñeán Ñaáng Cöùu Theá, ngöôøi daân deã nghó ngay ñeán moät vò anh huøng giaûi phoùng daân toäc. Töø ñoù maø xuaát hieän nhöõng hình aûnh moät Ñaáng Kitoâ vua traàn theá ñem laïi an ninh thònh vöôïng cho daân toäc, moät Ñaáng Kitoâ chinh phuïc caùc daân toäc baèng nhöõng quyeàn löïc laãy löøng vaø nhöõng pheùp laï töø trôøi... Cuõng chính vì theá, ngöôøi ta khoâng hieåu ñöôïc taïi sao Ñaáng Cöùu Theá laïi coù theå laø moät ngöôøi Toâi Trung ñaày ñau khoå, vaø khoâng chaáp nhaän ñöôïc Ñöùc Gieâsu khi Ngaøi giôùi thieäu con ñöôøng heïp.

Quaû theá, yù nghó cuûa Thieân Chuùa khoâng phaûi laø yù nghó cuûa loaøi ngöôøi (Is 55,8 - 9). Thieân Chuùa duøng nhieàu theá kyû chuaån bò, khoâng phaûi ñeå thöïc hieän moät vieäc cöùu thoaùt veà chính trò hay xaõ hoäi. Nhöõng vieäc giaûi cöùu nhö theá trong quaù khöù chæ laø ñeå nguï yù raèng Thieân Chuùa seõ cöùu thoaùt nhaân loaïi khoûi voøng noâ leä toäi loãi, seõ ñoåi môùi loøng moïi ngöôøi:

“Naøy seõ ñeán nhöõng ngaøy Ta keát vôùi nhaø Israel vaø nhaø Giuña moät giao öôùc môùi... Ta seõ ñaët luaät cuûa Ta vaøo beân trong chuùng vaø Ta seõ vieát treân tim loøng chuùng; vaø Ta seõ laø Thieân Chuùa cuûa chuùng, coøn chuùng seõ laø daân cuûa Ta. Chuùng seõ khoâng coøn phaûi daïy baûo nhau, moãi ngöôøi seõ khoâng coøn phaûi noùi vôùi anh em mình: “Haõy nhaän bieát Giaveâ!, vì töø keû beù ñeán ngöôøi lôùn, heát thaûy chuùng ñeàu bieát Ta, bôûi Ta seõ tha toäi cho chuùng vaø seõ khoâng coøn nhôù ñeán loãi laàm cuûa chuùng nöõa.” (Gr 31,31-34).

Theá nhöng trong thöïc teá, khi Ñaáng Cöùu Theá saép xuaát hieän, hoûi coù ñöôïc maáy ngöôøi ñang khao khaùt moät söï ñoåi môùi coõi loøng? Chæ coù moät soá ít, moät nhoùm nhoû, goïi laø “soá soùt laïi” (Is 4,3) hay laø “nhoùm ngheøo cuûa Thieân Chuùa” maø ñaïi bieåu laø Ñöùc Maria, thaùnh Giuse, oâng Zacaria vaø baø EÂlisabeth, cuï Simeâon, cuï baø Anna... Noã löïc rao giaûng cuûa Gioan Taåy giaû chính laø nhaèêm gia taêng nhoùm nhoû naøy, gia taêng soá nhöõng ngöôøi tha thieát muoán ñoùn nhaän Ñaáng Cöùu Theá. Khi môøi goïi “haõy aên naên saùm hoái”, Gioan Taåy giaû thuùc ñaåy moïi ngöôøi quay veà vôùi Giao öôùc vaø Leà luaät, soáng yeâu thöông vaø thöïc hieän coâng baèng xaõ hoäi. OÂng coøn giôùi thieäu Ñöùc Kitoâ nhö chaøng reå ñeán tìm coâ daâu laø nhaân loaïi môùi. Hình aûnh naøy dieãn taû moät


yù nghóa thaâm saâu cuûa ôn cöùu chuoäc: loaøi ngöôøi vaø moãi ngöôøi ñöôïc môøi goïi soáng keát hieäp vôùi Thieân Chuùa trong tình yeâu maät thieát nhaát. Lôøi rao giaûng cuûa Gioan khoâng phaûi laø moät lôøi cuûa quaù khöù nhöng vaãn coøn raát soáng ñoäng ñoái vôùi moãi ngöôøi chuùng ta hoâm nay. Nhö lôøi thaùnh Phaoloâ voïng laïi: “Thöa anh em, chuùng ta ngoùng ñôïi Vò Cöùu tinh laø Chuùa Gieâsu Kitoâ. Ngaøi coù quyeàn naêng khaéc phuïc muoân loaøi, vaø seõ duøng quyeàn naêng aáy maø bieán ñoåi thaân xaùc yeáu heøn cuûa ta neân gioáng thaân xaùc vinh hieån cuûa Ngaøi.” (Pl 4,4 - 5).

Vaâng, caû ñeán hoâm nay, 2000 naêm sau cuoäc giaùng sinh cuûa Ngaøi, Ñöùc Kitoâ khoâng heàà luøi vaøo quaù khöù, nhöng maõi maõi vaãn coøn ôû phía tröôùc ta, nhö tieáng goïi nhaén ta leân ñöôøng. Lôøi Chuùa:

Luùc aáy oâng Gioan ñang ngoài tuø. Nghe bieát nhöõng vieäc Ñöùc Kitoâ laøm, oâng lieàn sai moân ñeä ñeán hoûi Ngaøi raèng: “Thöa Thaày, Thaày coù ñuùng laø Ñaáng phaûi ñeán khoâng?, hay laø chuùng toâi coøn phaûi ñôïi ai khaùc?” Ñöùc Gieâsu traû lôøi: “Caùc anh cöù veà thuaät laïi cho oâng Gioan nhöõng ñieàu maét thaáy tai nghe: ngöôøi muø xem thaáy, keû queø ñöôïc ñi, ngöôøi cuøi ñöôïc saïch, keû ñieác ñöôïc nghe, ngöôøi cheát soáng laïi vaø keû ngheøo ñöôïc nghe Tin Möøng”. (Mt 11,2-5). Caâu hoûi

1. Trong caùc hình aûnh baùo tröôùc veà Ñaáng Cöùu Theá, ñieàu gì khieán baïn caûm ñoäng nhaát?

2. Töø caûnh noâ leä ôû Ai caäp ñeán sa maïc, ñaát höùa, thôøi hoaøng kim cuûa vöông quoác, thôøi kyø chia reõ, bò löu ñaøy roài hoài höông, lòch söû daân Chuùa vaãn luoân dôïi chôø lôøi giaûi ñaùp cuoái cuøng nôi Ñöùc Kitoâ. Ngaøy nay, Ñöùc Kitoâ ñang laø lôøi giaûi ñaùp cuoái cuøng cho caùc vaán ñeà cuûa tuoåi treû nhö theá naøo?

3. Lòch söû Cöùu ñoä taäp trung vaøo Ñöùc Kitoâ. Ñôøi baïn seõ taäp trung vaøo Ñöùc Kitoâ nhö theá naøo?

NHÖÕNG CHÖÕ VIEÁT TAÉT:

- Kinh thaùnh: theo Nhoùm Caùc Giôø Kinh Phuïng Vuï (xem trong Lòch Coâng giaùo)

- SGLC: Saùch Giaùo lyù cuûa Hoäi thaùnh Coâng giaùo, ban haønh naêm 1992.

- GH: Vaticanoâ II, Hieán cheá Tín lyù veà Giaùo hoäi (Lumen Gentium )

- MV: Vaticanoâ II, Hieán cheá Muïc vuï veà Giaùo hoäi trong theá giôùi ngaøy nay (Gaudium et Spes).

- TÑ: Vaticanoâ II, Saéc leänh veà Toâng ñoà Giaùo daân.

- TD: Vaticanoâ II, Tuyeân ngoân veà Töï do Toân giaùo.

- GD: Vaticanoâ II, Tuyeân ngoân veà Giaùo duïc Kitoâ giaùo

- PT: ÑGH Phaoloâ VI, Thoâng ñieäp Phaùt trieån caùc Daân toäc.

MUÏC LUÏC

CHUAÅN AÁN VAØ CHUÙC LAØNH CUÛA ÑÖÙC GIAÙM MUÏC ................................... 2 ÑOÂI LÔØI CUÛA BAN BIEÂN SOAÏN ................................................................... 3 TIEÁNG GOÏI LEÂN ÑÖÔØNG ............................................................................. 5

PHAÀN I: RA ÑI VÔÙI TOÅ PHUÏ ABRAHAM .................................................... 7 Baøi 1 : Thieân Chuùa khôûi xöôùng cuoäc phieâu löu: Maëïc khaûi ...................... 9 Baøi 2 : Lôøi ñaùp traû cuûa Abraham “vaâng”: Ñöùc tin ................................. 13 Baøi 3 : Soáng thaân tình vôùi Thieân Chuùa: Caàu nguyeän ........................... 18 Baøi 4 : Quyeát choïn caên baûn nhö toå phuï Abraham ................................ 23 Baøi ñoïc theâm: Phöông phaùp Xem - Xeùt - LaømError! Bookmark not defined.

PHAÀN II : RA ÑI VÔÙI DAÂN CHUÙA .............................................................. 27 Baøi 5 : Phaåm giaù con ngöôøi ................................................................. 29 Baøi 6 : Töï do vaø Traùch nhieäm .............................................................. 33 Baøi 7 : Bieát mình ñeå soáng theo yù Chuùa: Caù tính .................................. 37 Baøi ñoïc theâm: Quaàn aùo thôøi trang vaø caù tính............................................ 44 Baøi 8 : Giao öôùc Sinai: Möôøi ñieàu raên .................................................. 48 Baøi 9 : Daønh öu tieân cho Thieân Chuùa .................................................. 53

PHAÀN II : CHINH PHUÏC ÑAÁT HÖÙA ........................................................... 61 Baøi 10 : Nhöõng ñöùc tính laøm ngöôøi ....................................................... 63 Baøi 11 : Kinh thaùnh Lôøi Chuùa laø ñeøn soi böôùc con ñi ............................. 69 Baøi 12 : Trung thaønh vôùi giao öôùc ......................................................... 75 Baøi 13 : Soáng tình baïn .......................................................................... 80 Baøi 14 : Tính caùch ñaïo ñöùc cuûa moät haønh vi nhaân linh ......................... 86 Baøi 15 : Vöôn tôùi moät löông taâm tröôûng thaønh...................................... 91 Baøi 16 : Thöïc taäp xeùt mình vaø suy nieäm ................................................ 97 Baøi 17 : Soáng bí tích giao hoaø ............................................................. 104 Baøi 18 : Soáng tình gia ñình ................................................................. 112 Baøi 19 : Phaùt trieån trí tueä ñeå phuïc vuï .................................................. 117


Baøi ñoïc theâm: Xaây döïng cho mình moät phöông phaùp hoïc ......................123 Baøi 20 : Saùch baùo ................................................................................129 Baøi 21 : Choïn löïa phim aûnh ................................................................137

PHAÀN IV : TIEÁNG GOÏI CUÛA CAÙC NGOÂN SÖÙ ...........................................145 Baøi 22 : Söù ñieäp caùc ngoân söù ...............................................................148 Baøi 23 : Giôùi thieäu Giaùo lyù cuûa Hoäi thaùnh veà caùc vaán ñeà xaõ hoäi .............155 Baøi 24 : Coâng baèng xaõ hoäi ...................................................................160 Baøi 25 : Döùt khoaùt vôùi toäi loãi ................................................................169 Baøi 26 : Tình yeâu trong chöông trình cuûa Thieân Chuùa .........................173 Baøi 27 : Thaân xaùc ................................................................................180 Baøi 28 : Giôùi tính .................................................................................188 Baøi 29 : Lôùn leân trong tình yeâu............................................................195

PHAÀN V : NIEÀM MONG ÑÔÏI ÑAÁNG CÖÙU THEÁ ........................................201 Baøi 30 : Toâi tin kính moät Thieân Chuùa laø Cha toaøn naêng .......................204 Baøi 31 : Thaùnh vònh trong ñôøi soáng .....................................................210 Baøi 32 : Cöïu öôùc daãn ñeán Ñöùc Kitoâ ......................................................220 NHÖÕNG CHÖÕ VIEÁT TAÉT:...........................................................................226 MUÏC LUÏC ...................................................................................................227

GIAÙO LYÙ VAØO ÑÔØI 1

BAN GIAÙO LYÙ GIAÙO PHAÄN QUI NHÔN

TOØA GIAÙM MUÏC QUI NHÔN

Chòu traùch nhieäm xuaát baûn :

Bieân taäp :

Söûa baûn in : Lm. Leâ Kim AÙnh

Trình baøy, bìa : Phan Quoác Duõng

In 1.000 cuoán, khoå 14,5cm x 20,5cm, taïi

Soá xuaát baûn: .. caáp ngaøy

In xong vaø noäp löu chieåu thaùng 09. 2013

tieÁng goÏi leÂn ÑÖÔØng - chính tòa qui...

Documents