GÖRÜNTÜLEME CİHAZLARININ GÖRÜNTÜLEME CİHAZLARININ YAPISIYAPISI

Dersin genel amacı; radyoloji öğrencilerine X Dersin genel amacı; radyoloji öğrencilerine X ray Cihazı, BT,MR, US, mamografi ve gama ray Cihazı, BT,MR, US, mamografi ve gama

kamera cihazlarını tanıtmak.kamera cihazlarını tanıtmak.

1)X ray Cihazı, BT,MR, US, mamografi ve gama 1)X ray Cihazı, BT,MR, US, mamografi ve gama kamera cihazının çalışma prensiblerini, cihazda kamera cihazının çalışma prensiblerini, cihazda oluşabilecek sorunun nereden kaynaklandığı ve oluşabilecek sorunun nereden kaynaklandığı ve çözümüçözümü

2)Cihazların özelliklerini ve kullanabilme 2)Cihazların özelliklerini ve kullanabilme yeteneğini elde etmekyeteneğini elde etmek

3)Cihazların teknolojik gelişimini takip edebilme 3)Cihazların teknolojik gelişimini takip edebilme

1-Röntgen cihazları1-Röntgen cihazları

2-X ışını tüpü2-X ışını tüpü

3-X ışını tüpünün parçaları3-X ışını tüpünün parçaları

4-X ışını tüpünün özellikleri4-X ışını tüpünün özellikleri

BTBT

MRMR

MammografiMammografi

USUS

Gama kameraGama kamera

X-Işını TüpüX-Işını Tüpü

Tv tüpleri gibi elektron iletimine olanak sağlayan Tv tüpleri gibi elektron iletimine olanak sağlayan bir vakum tüpüdür. Tüpün camı çok yüksek ısıya bir vakum tüpüdür. Tüpün camı çok yüksek ısıya dayanabilecek malzemeden yapılmıştır. Yaklaşık dayanabilecek malzemeden yapılmıştır. Yaklaşık 20-35 cm uzunluk ve 15 cm çapındadır. 20-35 cm uzunluk ve 15 cm çapındadır. Tüpün negatif tarafını katot, pozitif tarafını ise Tüpün negatif tarafını katot, pozitif tarafını ise anot oluşturur. Katot ile anot arasındaki elektron anot oluşturur. Katot ile anot arasındaki elektron akımının olduğu en yakın mesafe 1-3 cm akımının olduğu en yakın mesafe 1-3 cm kadardır. Röntgen tüpünde anottan x-ışınının kadardır. Röntgen tüpünde anottan x-ışınının salındığı bölgede, tüp penceresi olarak salındığı bölgede, tüp penceresi olarak adlandırılan yaklaşık 5 cm2 lik bir alan adlandırılan yaklaşık 5 cm2 lik bir alan mevcuttur. Bu bölge x-ışını emilimini en aza mevcuttur. Bu bölge x-ışını emilimini en aza indirmek için inceltilmiştir. indirmek için inceltilmiştir.

X-ışınının salınım alanı dışında çevreye X-ışınının salınım alanı dışında çevreye gereksiz yayılmasını önlemek için, x-ışını gereksiz yayılmasını önlemek için, x-ışını tüpleri kurşun koruyucu (haube) içine tüpleri kurşun koruyucu (haube) içine yerleştirilirler. Haube ile tüp arasınde yağ yerleştirilirler. Haube ile tüp arasınde yağ bulunur. Yağ hem oluşan ısının bulunur. Yağ hem oluşan ısının azaltılmasında hem de yüksek voltajlı azaltılmasında hem de yüksek voltajlı ortamda iyi bir yalıtkan olduğu için ortamda iyi bir yalıtkan olduğu için kullanılır. kullanılır.

X-Işını tüpünün şematik görünümüX-Işını tüpünün şematik görünümü

X-Işınının Tanıda Kullanılmasını X-Işınının Tanıda Kullanılmasını Sağlayan ÖzellikleriSağlayan Özellikleri

Penetrasyon Özelliği; X-ışını, bu özelliği Penetrasyon Özelliği; X-ışını, bu özelliği sayesinde vücudu geçer (transmisyon). Vücut sayesinde vücudu geçer (transmisyon). Vücut dokularını geçen ışınlar, değişik görüntü alıcılar dokularını geçen ışınlar, değişik görüntü alıcılar üzerine düşürülerek görüntü oluşturulur.üzerine düşürülerek görüntü oluşturulur.

Fotografik emülsiyona olan etkileri; Radyografi Fotografik emülsiyona olan etkileri; Radyografi işleminde fotoğraf plağının emülsiyon işleminde fotoğraf plağının emülsiyon tabakasındaki gümüş bromür bağlarında tabakasındaki gümüş bromür bağlarında gevşemeye neden olarak fotografik görüntü gevşemeye neden olarak fotografik görüntü oluşturur. X-ışınının bu özelliği sayesinde oluşturur. X-ışınının bu özelliği sayesinde röntgen filmlerinde görüntü elde edilebilmektedir.röntgen filmlerinde görüntü elde edilebilmektedir.

Floresan maddelerle etkileşimi; X-ışını Floresan maddelerle etkileşimi; X-ışını fluoroskopi ekranı yada ranforsatörleden fluoroskopi ekranı yada ranforsatörleden görülebilir ışık salınımına yol açar ve bu görülebilir ışık salınımına yol açar ve bu özelliğinden, hem fluoroskopi hem de özelliğinden, hem fluoroskopi hem de radyografi işlemlerinde yararlanılır.radyografi işlemlerinde yararlanılır.

Işın Sınırlayıcı CihazlarIşın Sınırlayıcı Cihazlar

Işının düştüğü alanı azaltarak saçılmayı en aza indirmek Işının düştüğü alanı azaltarak saçılmayı en aza indirmek için kullanılır.Bu grupta diyaframlar, konlar ve için kullanılır.Bu grupta diyaframlar, konlar ve kolimatörler vardır.kolimatörler vardır. (Saçılma; Radyolojik inceleme sırasında film üzerindeki (Saçılma; Radyolojik inceleme sırasında film üzerindeki görüntü, yalnızca dokuyu etkileşime uğramadan geçen görüntü, yalnızca dokuyu etkileşime uğramadan geçen ışınlar tarafından oluşmaz. Saçıan ışınlarda görüntüyü ışınlar tarafından oluşmaz. Saçıan ışınlarda görüntüyü etkilerler. Birinci grup ışınlar, istenilen radyolojik etkilerler. Birinci grup ışınlar, istenilen radyolojik görünümü oluştururlar. Saçılarak film üzerine düşen görünümü oluştururlar. Saçılarak film üzerine düşen ışınlar ise görüntünün silik ve puslu olmasına neden ışınlar ise görüntünün silik ve puslu olmasına neden olurlar. Tanıda Compton saçılması istenmeyen bir olurlar. Tanıda Compton saçılması istenmeyen bir durumdur. Saçılan radyasyon bazı tekniklerle azaltılabilir durumdur. Saçılan radyasyon bazı tekniklerle azaltılabilir fakat tamamıyla önlenemez). fakat tamamıyla önlenemez).

Diafram: Işınların tüpten salındığı alanın önüne Diafram: Işınların tüpten salındığı alanın önüne yerleştirilen, kare yada daire şeklinde açıklığı bulunan yerleştirilen, kare yada daire şeklinde açıklığı bulunan yapılardır.yapılardır.Kon: Işın demetinin önüne takılan, ortasında açıklığı Kon: Işın demetinin önüne takılan, ortasında açıklığı bulunan, prizma yada silindir şeklinde uzanımı olan bulunan, prizma yada silindir şeklinde uzanımı olan yapılardır. Günümüzde kon kullanımı neredeyse yapılardır. Günümüzde kon kullanımı neredeyse baryumlu GIS incelemeleriyle sınırlı kalmıştır.baryumlu GIS incelemeleriyle sınırlı kalmıştır.Kolimatör: Işın sınırlayıcı cihazlar içinde en çok Kolimatör: Işın sınırlayıcı cihazlar içinde en çok kullanılan, radyoloji pratiğinin vazgeçilmez gereçleridir. kullanılan, radyoloji pratiğinin vazgeçilmez gereçleridir. Işın demetini ayarlanabilir şekilde sınırlarlar. Tüpün Işın demetini ayarlanabilir şekilde sınırlarlar. Tüpün önüne takılı olan kolimatörler içerisinde ışın alanını önüne takılı olan kolimatörler içerisinde ışın alanını kısıtlayan kurşun plakalar vardır.kısıtlayan kurşun plakalar vardır.

GRİDLERGRİDLER

Kelime anlamı ızgaradır. Radyoopak ve Kelime anlamı ızgaradır. Radyoopak ve radyolusen birimleri olan ızgaralar radyolusen birimleri olan ızgaralar şeklindedir. Grid bölmeleri kaynaktan şeklindedir. Grid bölmeleri kaynaktan gelen ve hastayı geçerek film üzerine gelen ve hastayı geçerek film üzerine düşecek olan direkt ışınlara paralel olarak düşecek olan direkt ışınlara paralel olarak yerleştirilmiştir. Böylece saçılan ve farklı yerleştirilmiştir. Böylece saçılan ve farklı doğrultuda gelen ışınlar, ızgaranın doğrultuda gelen ışınlar, ızgaranın bölmelerine takılarak absorbe olmaktadır.bölmelerine takılarak absorbe olmaktadır.

Gridin Yapısı: Grid bölmeleri kurşundan, Gridin Yapısı: Grid bölmeleri kurşundan, ana madde ise alüminyumdan yada plastik ana madde ise alüminyumdan yada plastik fiberden yapılır. Gridin 3 önemli boyutu fiberden yapılır. Gridin 3 önemli boyutu vardır.;vardır.;

-Grid materyalinin kalınlığı-Grid materyalinin kalınlığı

-Ana materyalin kalınlığ-Ana materyalin kalınlığ

-Gridin yüksekliği-Gridin yüksekliği

RÖNTGENRÖNTGEN

Kullanılan enerji x ışınıdır(röntgen ışını). Kullanılan enerji x ışınıdır(röntgen ışını). Görüntülenecek vücut bölgesinden x ışını Görüntülenecek vücut bölgesinden x ışını geçirilir. Bu geçiş, yapıların atom ağırlıkları, geçirilir. Bu geçiş, yapıların atom ağırlıkları, yoğunlukları ve kalınlıklarına göre değişik yoğunlukları ve kalınlıklarına göre değişik oranlardadır. Görüntüler bu farklılıklardan oranlardadır. Görüntüler bu farklılıklardan oluşturulur. Görüntü; konvansiyonel röntgende oluşturulur. Görüntü; konvansiyonel röntgende doğrudan röntgen filmi üzerinde oluşturulurken doğrudan röntgen filmi üzerinde oluşturulurken dijital röntgende ise film yerine konulan dijital röntgende ise film yerine konulan dedektörden gelen dijital verilerle dedektörden gelen dijital verilerle oluşturulur.Kullanılan enerji (x ışını) vücudu oluşturulur.Kullanılan enerji (x ışını) vücudu geçerek görüntü oluşturur. Bu nedenle geçerek görüntü oluşturur. Bu nedenle röntgende temel prensip ‘’transmisyondur’’.röntgende temel prensip ‘’transmisyondur’’.

İncelenen bölgenin iki boyutlu görüntüsünü İncelenen bölgenin iki boyutlu görüntüsünü veren röntgen, bir projeksiyon yöntemidir; veren röntgen, bir projeksiyon yöntemidir; incelenen bölgedeki oluşumlar üst üsteb incelenen bölgedeki oluşumlar üst üsteb düşerek (süperpozisyon) nesnelerin düşerek (süperpozisyon) nesnelerin seçilebilmesini zorlaştırır. Konvansiyonel seçilebilmesini zorlaştırır. Konvansiyonel röntgende elde edilen görüntü incelenen röntgende elde edilen görüntü incelenen bölgenin boyutundadır; dijitalde ise bölgenin boyutundadır; dijitalde ise bilgisayar yardımı ile istenen boyutta bilgisayar yardımı ile istenen boyutta görüntü oluşturulabilir.görüntü oluşturulabilir.

Röntgen aygıtlarının her yerde Röntgen aygıtlarının her yerde bulunabilmesi, göreceli ucuzluğu ve geniş bulunabilmesi, göreceli ucuzluğu ve geniş bir alanı kesintisiz görüntüleyerek bir alanı kesintisiz görüntüleyerek anatomik bütünlüğü sağlaması nedeniyle anatomik bütünlüğü sağlaması nedeniyle klinikte en sık kullanılan tanı yöntemidir.klinikte en sık kullanılan tanı yöntemidir.

RÖNTGEN AYGITLARININ BÖLÜMLERİRÖNTGEN AYGITLARININ BÖLÜMLERİ

Kumanda konsoluKumanda konsolu

JeneratörJeneratör

Görüntü kuvvetlendiricilerGörüntü kuvvetlendiriciler

Otomatik doz kontrolüOtomatik doz kontrolü

Kumanda KonsoluKumanda Konsolu

Teknisyenin işlem sırasında röntgen aygıtının kumanda Teknisyenin işlem sırasında röntgen aygıtının kumanda ve kontrol amacıyla kullandığı parçasıdır.Cihazda:ve kontrol amacıyla kullandığı parçasıdır.Cihazda:Açma kapama düğmesiAçma kapama düğmesiŞehir voltajının 22 volta ayarlandığı hat kompansatörüŞehir voltajının 22 volta ayarlandığı hat kompansatörüX-ışın şiddetini (kVp), miktarını (mA) ve süresini X-ışın şiddetini (kVp), miktarını (mA) ve süresini ayarlamak için seçiciler vardır. İki cihaza bağlı ayarlamak için seçiciler vardır. İki cihaza bağlı sistemlerde (radyoskopi ve fluoroskopi) cihaz seçici, sistemlerde (radyoskopi ve fluoroskopi) cihaz seçici, radyoskopi ayarlama kumandası bulunur. Bucky li radyoskopi ayarlama kumandası bulunur. Bucky li sistemlerde bucky seçici düğmeler vardır. Ayrıca konsola sistemlerde bucky seçici düğmeler vardır. Ayrıca konsola bağlı olarak x ışını hazırlama ve şutlama düğmesi vardır.bağlı olarak x ışını hazırlama ve şutlama düğmesi vardır.

JeneratörJeneratör

İçerisinde yüksek voltaj transformatörü, voltaj İçerisinde yüksek voltaj transformatörü, voltaj düşürücü (flaman) transformatörü ve rektifiye düşürücü (flaman) transformatörü ve rektifiye ediciler (doğrultmaçlar) bulunur.ediciler (doğrultmaçlar) bulunur.Yüksek voltaj transformatörü;Şehir Yüksek voltaj transformatörü;Şehir şebekesinden gelen 220 voltluk voltajı şebekesinden gelen 220 voltluk voltajı yükselterek tanısal amaçlı x ışınını yükselterek tanısal amaçlı x ışınını oluşturabilmek için 40-150 kVp değerleri oluşturabilmek için 40-150 kVp değerleri seviyesine çıkarır ve bu değerler arasında seviyesine çıkarır ve bu değerler arasında istenen seviyede ayarlama yapılmasını sağlar. istenen seviyede ayarlama yapılmasını sağlar. Kumanda konsolundaki kVp seçici tarafından Kumanda konsolundaki kVp seçici tarafından kumanda edilir. kumanda edilir.

Voltaj düşürücü transformatör (flaman transformatörü); Voltaj düşürücü transformatör (flaman transformatörü); Voltajı düşürerek flaman için yüksek akım oluştıran Voltajı düşürerek flaman için yüksek akım oluştıran devredir. Filamentin istenilen derecede ısıtılması için devredir. Filamentin istenilen derecede ısıtılması için uygun flaman akımı seçilmelidir. Konsoldeki mA seçici uygun flaman akımı seçilmelidir. Konsoldeki mA seçici tarfından kumanda edilir.tarfından kumanda edilir.Rektifiye ediciler (doğrultmaçlar); Alternatif akımı doğru Rektifiye ediciler (doğrultmaçlar); Alternatif akımı doğru akıma çevirirler. Elektron akımının katottan anota akıma çevirirler. Elektron akımının katottan anota devamlı olmasını sağlarlar. Eskiden vakumlu diyot tüpleri devamlı olmasını sağlarlar. Eskiden vakumlu diyot tüpleri kullanılırken günümüzde genellikle silikondan yapılmış kullanılırken günümüzde genellikle silikondan yapılmış olan daha küçük, ucuz ve emniyetli olan doğrultmaçlar olan daha küçük, ucuz ve emniyetli olan doğrultmaçlar kullanılmaktadır.kullanılmaktadır.

Görüntü KuvvetlendiricilerGörüntü Kuvvetlendiriciler

İmaj intensifiyer olarakta adlandırılırlar. Hastayı İmaj intensifiyer olarakta adlandırılırlar. Hastayı geçen x-ışını cihazın tüpünün ön yüzeyine geçen x-ışını cihazın tüpünün ön yüzeyine düşer. Tüpün ön yüzeyi floresan ekranlıdır. düşer. Tüpün ön yüzeyi floresan ekranlıdır. Buradaki luminesans olayıyla x-ışınları Buradaki luminesans olayıyla x-ışınları görülebilir ışığa çevrilir. Bu luminesan tabakaya görülebilir ışığa çevrilir. Bu luminesan tabakaya giriş fosforu denir. Bu tabakanın iç kesimindeki giriş fosforu denir. Bu tabakanın iç kesimindeki ince bir ikinci tabaka, aldığı ışıkla orantılı olarak ince bir ikinci tabaka, aldığı ışıkla orantılı olarak elektron salar. Bu tabakaya fotokatot denir. Bu elektron salar. Bu tabakaya fotokatot denir. Bu iki tabakanın etkisiyle; hastayı geçerek görüntü iki tabakanın etkisiyle; hastayı geçerek görüntü kuvvetlendirici tüpüne düşen x-ışını iki değişime kuvvetlendirici tüpüne düşen x-ışını iki değişime uğrar ve sonuçta elektronik bir görüntüye çevrilir.uğrar ve sonuçta elektronik bir görüntüye çevrilir.

Otomatik Doz KontrolüOtomatik Doz Kontrolü

Radyolojide dozu belirlerken, seçilecek Radyolojide dozu belirlerken, seçilecek olan ekspojur faktörlerinin otomatik olarak olan ekspojur faktörlerinin otomatik olarak verilmesini sağlayan cihazlardır. Bu verilmesini sağlayan cihazlardır. Bu cihazlar iki grupta incelenir;cihazlar iki grupta incelenir;

1-Ekspojur zamanını kontrol eden cihazlar1-Ekspojur zamanını kontrol eden cihazlar

2-Ekspojur programlayıcı cihazlar2-Ekspojur programlayıcı cihazlar

RÖNTGEN AYGITLARIRÖNTGEN AYGITLARI

Genel olarak 2 grup röntgen aygıtı Genel olarak 2 grup röntgen aygıtı (radyografi ve radyoskopi) kullanılır. (radyografi ve radyoskopi) kullanılır. Herikisininde birçok özelliği benzerdir.Herikisininde birçok özelliği benzerdir.

Radyografi AygıtlarıRadyografi Aygıtları

Yapılan işlem statik bir görüntülemedir. Sadece röntgen Yapılan işlem statik bir görüntülemedir. Sadece röntgen filmine görüntü alınabilir. Radyografi masları yatar filmine görüntü alınabilir. Radyografi masları yatar pozisyonda inceleme yapabilmektedir. Masa sabit pozisyonda inceleme yapabilmektedir. Masa sabit olabileceği gibi yüzer masalar da vardır. Yüzer olabileceği gibi yüzer masalar da vardır. Yüzer masalarda ışının istenen bölgeye verilebilmesi için, masa masalarda ışının istenen bölgeye verilebilmesi için, masa yatay hareket ettirilebilir. İncelenecek olan bölge ışının yatay hareket ettirilebilir. İncelenecek olan bölge ışının altına getirilidiğinde, bir ayak pedalı ile serbestleştirilmiş altına getirilidiğinde, bir ayak pedalı ile serbestleştirilmiş olan hareket, kilitlenebilir. Masa düşük absorbsiyon olan hareket, kilitlenebilir. Masa düşük absorbsiyon özelliği olan sağlam maddeden yapılmıştır. Masanın özelliği olan sağlam maddeden yapılmıştır. Masanın altında buki ve kaset yerleştirmek için özel kaset altında buki ve kaset yerleştirmek için özel kaset yerleştirici bulunur. Otomatik kolimatörlü cihazlarda, yerleştirici bulunur. Otomatik kolimatörlü cihazlarda, kaset yerleştiriciye yerleştirilen kasetin boyutuna göre kaset yerleştiriciye yerleştirilen kasetin boyutuna göre konun açıklığı otomatik olarak ayarlanmaktadır.konun açıklığı otomatik olarak ayarlanmaktadır.

Radyografi aygıtlarının hasta ayakta iken Radyografi aygıtlarının hasta ayakta iken çekim yapabilmek için dikey kaset çekim yapabilmek için dikey kaset yerleştirilebilen ek üniteleri vardır. Bu yerleştirilebilen ek üniteleri vardır. Bu üniteler vertikal buki statifi yada buki üniteler vertikal buki statifi yada buki standı olarak adlandırılmaktadır.standı olarak adlandırılmaktadır.

Radyografi aygıtı ve vertikal buki Radyografi aygıtı ve vertikal buki statifistatifi

Radyoskopi AygıtlarıRadyoskopi Aygıtları

Dinamik bir görüntüleme yapılabilmesinin Dinamik bir görüntüleme yapılabilmesinin yanısıra röntgen filmine görüntü alınabilmesi de yanısıra röntgen filmine görüntü alınabilmesi de mümkündür. Bu özellikleri nedeniyle radyoskopi mümkündür. Bu özellikleri nedeniyle radyoskopi aygıtları daha çok hareketli organ aygıtları daha çok hareketli organ incelemelerinde ve kontrastlı incelemelerde incelemelerinde ve kontrastlı incelemelerde kullanılmaktadır. Bu tür incelemeleri mümkün kullanılmaktadır. Bu tür incelemeleri mümkün kılmak için bu cihazlarda hasta masası, ayakta, kılmak için bu cihazlarda hasta masası, ayakta, yarı yatar, yatar ve başaşağı pozisyonlara yarı yatar, yatar ve başaşağı pozisyonlara getirilebilmektedir. Radyoskopi sırasında yüksek getirilebilmektedir. Radyoskopi sırasında yüksek kVp ve düşük mA ile çalışılır. kVp ve düşük mA ile çalışılır.

Radyoskopi aygıtlarında görüntü x-ışınlarının Radyoskopi aygıtlarında görüntü x-ışınlarının floresan ekran üzerine düşürülmesi sonucunda floresan ekran üzerine düşürülmesi sonucunda izlenebilmektedir. Konvansiyonel fluoroskopi izlenebilmektedir. Konvansiyonel fluoroskopi işleminde hastayı geçen x-ışınları, floresan işleminde hastayı geçen x-ışınları, floresan ekran üzerine düşürülür ve ekranın özelliği ekran üzerine düşürülür ve ekranın özelliği nedeniyle görülebilir ışığa çevrilir. Burada oluşan nedeniyle görülebilir ışığa çevrilir. Burada oluşan parlama, normal ışıklı ortamda gözle parlama, normal ışıklı ortamda gözle görülemeyecek kadar az olduğundan bu görülemeyecek kadar az olduğundan bu cihazlarla çalışılırken gözlerin karanlık ortama cihazlarla çalışılırken gözlerin karanlık ortama alışabilmesi için 15 dk kadar karanlık ortamda alışabilmesi için 15 dk kadar karanlık ortamda beklemek yada kırmızı gözlük takmak gerekir. beklemek yada kırmızı gözlük takmak gerekir.

Bu cihazlarla oluşan görüntü, video Bu cihazlarla oluşan görüntü, video sinyaline dönüştürülür ve TV monitöründe sinyaline dönüştürülür ve TV monitöründe izlenebildiği gibi video kaydıda yapılabilir. izlenebildiği gibi video kaydıda yapılabilir.

Radyoskopi AygıtıRadyoskopi Aygıtı

MAMMOGRAFİ AYGITININ YAPISIMAMMOGRAFİ AYGITININ YAPISI

Mammografi aygıtları meme görüntülemesini Mammografi aygıtları meme görüntülemesini kolaylaştıracak şekilde düzenlenmişlerdir. kolaylaştıracak şekilde düzenlenmişlerdir. Cihazın tüpü ve kasetliği kraniokaudal, lateral ve Cihazın tüpü ve kasetliği kraniokaudal, lateral ve oblik projeksiyonlarda rahatlıkla görüntüleme oblik projeksiyonlarda rahatlıkla görüntüleme sağlayacak şekilde döndürülebilmektedir. Bu sağlayacak şekilde döndürülebilmektedir. Bu cihazlarda memenin sıkıştırılarak daha iyi cihazlarda memenin sıkıştırılarak daha iyi görüntülenmesini sağlayan kompresyon üniteleri görüntülenmesini sağlayan kompresyon üniteleri de bulunur. Bu amaçla geliştirilmiş olan otomatik de bulunur. Bu amaçla geliştirilmiş olan otomatik kompresyon sistemlerinde, meme belli bir kompresyon sistemlerinde, meme belli bir basınçla sıkıştırılabilmektedir.basınçla sıkıştırılabilmektedir.

Mammografi Mammografi aygıtıaygıtı

Mammografi aygıtlarında voltaj 25-50 kVp Mammografi aygıtlarında voltaj 25-50 kVp arasındadır. 25-100 mA ve 0,1-0,2 sn lik arasındadır. 25-100 mA ve 0,1-0,2 sn lik süreler kullanılır. süreler kullanılır.

Tüpün penceresinde x-ışını Tüpün penceresinde x-ışını absorbsiyonunu en aza indirmek için absorbsiyonunu en aza indirmek için berilyum bulunur.berilyum bulunur.

Mammografide görüntü kaydıMammografide görüntü kaydı

3 tip görüntü kaydı vardır;3 tip görüntü kaydı vardır;1-Direkt ekspojur film1-Direkt ekspojur filmAlınan dozu Alınan dozu arttırdıkları için artık kullanılmamaktadır.arttırdıkları için artık kullanılmamaktadır.2-Ranforsatörlü film2-Ranforsatörlü film Üretilen yüksek hızlı Üretilen yüksek hızlı film ve ranforsatörlerle radyasyon dozu film ve ranforsatörlerle radyasyon dozu oldukça düşürülmüştür.oldukça düşürülmüştür.3-Kseromammografi3-KseromammografiKaliteli filmler oluşur Kaliteli filmler oluşur ancak doz yüksektir. X-ışını ile etkileşen ancak doz yüksektir. X-ışını ile etkileşen selenyum kullanılmaktadır.selenyum kullanılmaktadır.

Mammografide Temel Mammografide Temel ProjeksiyonlarProjeksiyonlar

MEDİOLATERAL OBLİK: Memenin uzun MEDİOLATERAL OBLİK: Memenin uzun aksına dik açılı ışın verilmesini sağlar. aksına dik açılı ışın verilmesini sağlar. Böylece glandüler yapıların Böylece glandüler yapıların süperpozisyonu azaltılmış our.süperpozisyonu azaltılmış our.KRANİOKAUDAL PROJEKSİYON: KRANİOKAUDAL PROJEKSİYON: Supero-inferior olarak vertikal x-ışını Supero-inferior olarak vertikal x-ışını kullanılır. Oblik filmle birlikte kullanılır. Oblik filmle birlikte kullanıldığında, meme içi lezyonların kullanıldığında, meme içi lezyonların lokalize edilmesini kolaylaştırır.lokalize edilmesini kolaylaştırır.

Ayrıca;Ayrıca;

Rotasyonda kk projeksiyonRotasyonda kk projeksiyon

Ayakta lateral projeksiyonAyakta lateral projeksiyon

Açılı kk projeksiyon Açılı kk projeksiyon

BİLGİSAYARLI TOMOGRAFİ (BT)BİLGİSAYARLI TOMOGRAFİ (BT)

Tomografi, vücuttan kesit şeklinde görüntü alma işlemini Tomografi, vücuttan kesit şeklinde görüntü alma işlemini tanımlar. BT de kesitsel görüntü bilgisayar yardımı ile tanımlar. BT de kesitsel görüntü bilgisayar yardımı ile elde edilir. Konvansiyonel radyografiden farklı olarak elde edilir. Konvansiyonel radyografiden farklı olarak tüpten çıkan x-ışınları, kolimasyon denen bir işlemle ince tüpten çıkan x-ışınları, kolimasyon denen bir işlemle ince bir demet haline getirilir. Daha sonra hasta vücudundan bir demet haline getirilir. Daha sonra hasta vücudundan geçirilen bu x-ışını demeti, diğer uçta x-ışınlarına hassas geçirilen bu x-ışını demeti, diğer uçta x-ışınlarına hassas bir dedektör zincirine ulaşır. Dedektörlere ulaşan x-bir dedektör zincirine ulaşır. Dedektörlere ulaşan x-ışınları, yolu üzerindeki absorbsiyon nedeniyle, ilk ışınları, yolu üzerindeki absorbsiyon nedeniyle, ilk değerine göre zayıflamış durumdadır. Dedektörlerle değerine göre zayıflamış durumdadır. Dedektörlerle saptanan bu zayıflama miktarı bilgisayarla değerlendirilir. saptanan bu zayıflama miktarı bilgisayarla değerlendirilir. Birçok matematiksel işlem içeren oldukça karmaşık bir Birçok matematiksel işlem içeren oldukça karmaşık bir süreç sonucu, x-ışınlarının taradığı alanın herbir süreç sonucu, x-ışınlarının taradığı alanın herbir noktasının x-ışınlarını zayıflatma değeri saptanır. Bu noktasının x-ışınlarını zayıflatma değeri saptanır. Bu değerlerin saptanmasından sonra görüntüyü oluşturmak değerlerin saptanmasından sonra görüntüyü oluşturmak oldukça basit bir işlemdir. oldukça basit bir işlemdir.

BT AYGITININ BÖLÜMLERİBT AYGITININ BÖLÜMLERİ

Temel olarak 3 ana üniteden bahsedilebilir; Temel olarak 3 ana üniteden bahsedilebilir;

TARAYICITARAYICI

BİLGİSAYARBİLGİSAYAR

GÖRÜNTÜLEME ÜNİTESİGÖRÜNTÜLEME ÜNİTESİ

TARAYICITARAYICIHasta masası ve gantriden oluşur. Gantri içerisinde tüp Hasta masası ve gantriden oluşur. Gantri içerisinde tüp ve dedektör vardır.ve dedektör vardır.Masanın hareket miktarı ‘’Masanın hareket miktarı ‘’inkrementinkrement’’ denilen bir kavram ’’ denilen bir kavram ile belirtilir. Kesit kalınlığı ile masanın ilerlemesi ile belirtilir. Kesit kalınlığı ile masanın ilerlemesi arasındaki ilişkiyi ifade eder.arasındaki ilişkiyi ifade eder.BT nin kesit alma esasına dayalı bir yöntem olması BT nin kesit alma esasına dayalı bir yöntem olması nedeniyle istediğimiz kesit kalınlığına eşit kalınlıkta bir x-nedeniyle istediğimiz kesit kalınlığına eşit kalınlıkta bir x-ışını demeti, yeterli olacaktır. ışını demeti, yeterli olacaktır. X-ışını demet kalınlığını kesit kalınlığına eşitlediğimizde, X-ışını demet kalınlığını kesit kalınlığına eşitlediğimizde, ışın saçılması en aza ineceğinden ayrımlama gücü ışın saçılması en aza ineceğinden ayrımlama gücü (rezolüsyon) artacak ve hastanın alacağı radyasyon (rezolüsyon) artacak ve hastanın alacağı radyasyon dozu minimale inecektir. Bu nedenle tüpten çıkan x dozu minimale inecektir. Bu nedenle tüpten çıkan x ışınları kolime edilirler. Kolimasyon sonrası x-ışınları, ışınları kolime edilirler. Kolimasyon sonrası x-ışınları, kalınlığı ayarlanmış yelpaze şeklinde yayılım gösteren, kalınlığı ayarlanmış yelpaze şeklinde yayılım gösteren, bir ışın demeti haline getirilir. Işın demetinin kalınlığı, bir ışın demeti haline getirilir. Işın demetinin kalınlığı, inceleme amacına yönelik olarak operatör tarafından inceleme amacına yönelik olarak operatör tarafından belirlenir.belirlenir.

BT de hastayı geçen x-ışınlarını saptayacak ve BT de hastayı geçen x-ışınlarını saptayacak ve röntgendeki film fonksiyonunu görecek olan yapı röntgendeki film fonksiyonunu görecek olan yapı dedektörlerdir. Günümüzde xenon gazı içeren dedektörlerdir. Günümüzde xenon gazı içeren dedektörler kullanılır.dedektörler kullanılır.Gantri ve hasta masası arasındaki açı hastadan Gantri ve hasta masası arasındaki açı hastadan alınan kesitlerin düzlemini belirlemektedir. Gantri alınan kesitlerin düzlemini belirlemektedir. Gantri vertikal düzlemde +/- 30 dereceye kadar vertikal düzlemde +/- 30 dereceye kadar açılandırılabilmektedir.açılandırılabilmektedir.İncelemeye başlarken kesitlerin geçirileceği İncelemeye başlarken kesitlerin geçirileceği anatomik oluşumlara oryante olabilmek için anatomik oluşumlara oryante olabilmek için skenogram denilen dijital bir görüntü elde edilir skenogram denilen dijital bir görüntü elde edilir ve bu görüntü frontal yada lateral şekilde olabilir.ve bu görüntü frontal yada lateral şekilde olabilir.

Geçmişten günümüze BT sistemleri kullandıkları Geçmişten günümüze BT sistemleri kullandıkları teknolojiye göre 5 jenerasyon içerisinde teknolojiye göre 5 jenerasyon içerisinde sınıflandırılmışlardır:sınıflandırılmışlardır:

1.1. J->Tek bir dedektör kullanılır.J->Tek bir dedektör kullanılır.

2.2. J->Işın demet ve dedektör sayısı arttırılmıştır.J->Işın demet ve dedektör sayısı arttırılmıştır.

3.3. J->Temel farklılık, kolime edilmiş x ışın demetinin J->Temel farklılık, kolime edilmiş x ışın demetinin yelpaze şeklinde olması ve karşısında ışın demetini yelpaze şeklinde olması ve karşısında ışın demetini gören çok sayıda dedektör (300-600 adet) gören çok sayıda dedektör (300-600 adet) kullanılmasıdır. 3 j cihazlar sayesinde daha önceleri kullanılmasıdır. 3 j cihazlar sayesinde daha önceleri sadece beyin incelemeleri yapılabilen BT de, tüm sadece beyin incelemeleri yapılabilen BT de, tüm vücut çalışmaları yapılabilmiştir.vücut çalışmaları yapılabilmiştir.

4.j-> Gantri boşluğunu 360 derece çevreleyen 4.j-> Gantri boşluğunu 360 derece çevreleyen çok sayıda dedektör kullanılmaktadır. Bu çok sayıda dedektör kullanılmaktadır. Bu cihazlarda dedektörler sabittir ve hasta cihazlarda dedektörler sabittir ve hasta çevresinde sadec x ışını tüpü döner. Kesit alma çevresinde sadec x ışını tüpü döner. Kesit alma süresi 2 sn ye kadar indirilmiştir. Tüp dedektör süresi 2 sn ye kadar indirilmiştir. Tüp dedektör zinciri içinde dönüş yapmak zorundadır. Helikal zinciri içinde dönüş yapmak zorundadır. Helikal BT adı verilen ve tüp hareketi ve tüpün enerji BT adı verilen ve tüp hareketi ve tüpün enerji gereksiniminin bir ray sistemi üzerinde gereksiniminin bir ray sistemi üzerinde sağlandığı slip-ring sistemler, genellikle 4. j sağlandığı slip-ring sistemler, genellikle 4. j geometrisinde kullanılmakla birlikte 3. j geometrisinde kullanılmakla birlikte 3. j sistemlerde de görülebilmektedir.sistemlerde de görülebilmektedir.

5.j-> Bu cihazlarda tüp ve dedektör hareketi 5.j-> Bu cihazlarda tüp ve dedektör hareketi ortadan kaldırılmıştır. Gantri çok büyük bir x ışını ortadan kaldırılmıştır. Gantri çok büyük bir x ışını tüpü haline getirilmiştir ve gantri boşluğu anot tüpü haline getirilmiştir ve gantri boşluğu anot halkası ile çevrelenmiştir. 4. j cihazlarda olduğu halkası ile çevrelenmiştir. 4. j cihazlarda olduğu gibi çepeçevre dedektör halkası kullanılmaktadır. gibi çepeçevre dedektör halkası kullanılmaktadır. Düşük rezolüsyon modunda saniyenin Düşük rezolüsyon modunda saniyenin yarısından kısa bir sürede masa hareketi yarısından kısa bir sürede masa hareketi olmaksızın sekiz ardışık kesit alınabilmektedir. olmaksızın sekiz ardışık kesit alınabilmektedir. Yüksek rezolüsyon modunda ise tek bir kesit Yüksek rezolüsyon modunda ise tek bir kesit 0,1-0,4 sn de tamamlanabilmektedir. Sistemin 0,1-0,4 sn de tamamlanabilmektedir. Sistemin çok hızlı kesit alabilmesi hareketli organlarda çok hızlı kesit alabilmesi hareketli organlarda incelemeyi kolaylaştırmaktadır.incelemeyi kolaylaştırmaktadır.

BİLGİSAYARBİLGİSAYAR

Bu ünitede tarayıcı sistemden gelen bilgiler birçok matematiksel Bu ünitede tarayıcı sistemden gelen bilgiler birçok matematiksel işlem ve algoritmalarla değerlendirilip işlenir. Daha sonra bu işlem ve algoritmalarla değerlendirilip işlenir. Daha sonra bu işlemlerden elde edilen sonuçlar, tarama alanını temsil edecek işlemlerden elde edilen sonuçlar, tarama alanını temsil edecek sayılardan oluşturulmuş bir haritaya dönüştürülür. Bu işleme sayılardan oluşturulmuş bir haritaya dönüştürülür. Bu işleme rekonstrüksiyon adı verilir. Harita cihaz üreticilerinin belirledikleri rekonstrüksiyon adı verilir. Harita cihaz üreticilerinin belirledikleri sayıda eleman (rakamsal değer) içerir ve haritanın eleman sayısı sayıda eleman (rakamsal değer) içerir ve haritanın eleman sayısı 256x256 yada 512x512 olarak ifade edilir. Bu ifade bize haritada alt 256x256 yada 512x512 olarak ifade edilir. Bu ifade bize haritada alt alta sıralanan 256 çizgi, her bir çizgide 256 eleman olduğunu (yada alta sıralanan 256 çizgi, her bir çizgide 256 eleman olduğunu (yada 512) gösterir. Tarama sonucu elde edilen bilgiler, işte bu eleman 512) gösterir. Tarama sonucu elde edilen bilgiler, işte bu eleman sayısı kadar değeri hesaplamak amacıyla kullanılır. Organizmanın sayısı kadar değeri hesaplamak amacıyla kullanılır. Organizmanın görüntülenen odağının kesit düzlemine paralel x birim uzunluğunda görüntülenen odağının kesit düzlemine paralel x birim uzunluğunda ve y birim genişliğinde iki boyutu vardır. Bunun yanısıra x-ışını ve y birim genişliğinde iki boyutu vardır. Bunun yanısıra x-ışını demeti kalınlığına eşit derinlik boyutuda olacaktır. Bu durumda demeti kalınlığına eşit derinlik boyutuda olacaktır. Bu durumda noktasal odağımızı hacim boyutunda ele almak gereklidir. Bu noktasal odağımızı hacim boyutunda ele almak gereklidir. Bu hacime voksel (volume element) adı verilir.hacime voksel (volume element) adı verilir.

BT de herbir vokselde hesaplanan x-ışını BT de herbir vokselde hesaplanan x-ışını zayıflatma değerini standart bir değer ile zayıflatma değerini standart bir değer ile belirtmek amacıyla Hounsfield skalası olarak belirtmek amacıyla Hounsfield skalası olarak adlandırılan bir referans sistemi kullanılmaktadır. adlandırılan bir referans sistemi kullanılmaktadır. Bu skalaya göre suyun attenüasyon değeri sıfır, Bu skalaya göre suyun attenüasyon değeri sıfır, kemik gibi çok yoğun oluşumlar için bu değer kemik gibi çok yoğun oluşumlar için bu değer 1000, hava için -1000 olarak kabul edilmiştir. 1000, hava için -1000 olarak kabul edilmiştir. Yağ dışındaki yumuşak dokular +30 ile 100 Yağ dışındaki yumuşak dokular +30 ile 100 arasında attenüasyon değerine sahipken, yağ arasında attenüasyon değerine sahipken, yağ dokusu -60 ile – 200 arasında ölçülür.dokusu -60 ile – 200 arasında ölçülür.

GÖRÜNTÜLEME ÜNİTESİGÖRÜNTÜLEME ÜNİTESİ

Bilgisayarın oluşturduğu haritanın görsel Bilgisayarın oluşturduğu haritanın görsel bir ürüne dönüştürüldüğü birimdir. 2 alt bir ürüne dönüştürüldüğü birimdir. 2 alt birimi vardır; bilgisayarın ekranı ve birimi vardır; bilgisayarın ekranı ve görüntülerin film üzerine kopyalandığı görüntülerin film üzerine kopyalandığı multiformat yada lazer kameradır.multiformat yada lazer kameradır.

MRMR

BT gibi kesit alma temeline dayanan tomografik bir BT gibi kesit alma temeline dayanan tomografik bir görüntüleme yöntemidir. MR aygıtında da BT ye görüntüleme yöntemidir. MR aygıtında da BT ye benzeyen elemanlar bulunmakla birlikte, fiziksel temelleri benzeyen elemanlar bulunmakla birlikte, fiziksel temelleri BT den çok farklıdır. BT deki gantrinin benzeri kullanılır BT den çok farklıdır. BT deki gantrinin benzeri kullanılır ancak burdaki gantri hastanın tüm vücudunu içine alacak ancak burdaki gantri hastanın tüm vücudunu içine alacak ölçülerdedir. Bunun yanısıra gantrinin içerisinde çok ölçülerdedir. Bunun yanısıra gantrinin içerisinde çok güçlü bir manyetik alan oluşturulur. Görüntüleme temeli güçlü bir manyetik alan oluşturulur. Görüntüleme temeli bu güçlü manyetik alan içerisine yerleştirilmiş bir bu güçlü manyetik alan içerisine yerleştirilmiş bir organizmada gerçekleşen atomik moleküler düzeydeki organizmada gerçekleşen atomik moleküler düzeydeki etkileşimlere dayanmaktadır. Burada elde edilen veriler etkileşimlere dayanmaktadır. Burada elde edilen veriler daha sonra bilgisayarlarda değerlendirilir ve görüntüleme daha sonra bilgisayarlarda değerlendirilir ve görüntüleme ünitesinde de resimler dönüştürülür.ünitesinde de resimler dönüştürülür.

MR AYGITIMR AYGITI

3 Temel alt birimden oluşmaktadır;3 Temel alt birimden oluşmaktadır;

GantriGantri

BilgisayarBilgisayar

Görüntüleme alt birimleri.Görüntüleme alt birimleri.

GANTRİGANTRİ

Magnet ve bobinlerden oluşur.Magnet ve bobinlerden oluşur.Magnet: Gantri ünitesinin en önemli elemanı Magnet: Gantri ünitesinin en önemli elemanı mıknatıstır. Görevi görüntüleme için yeterli mıknatıstır. Görevi görüntüleme için yeterli manyetizasyonu oluşturabilecek, düzenli ve manyetizasyonu oluşturabilecek, düzenli ve güçlü bir manyetik alan oluşturmaktır. Manyetik güçlü bir manyetik alan oluşturmaktır. Manyetik alan gücü gauss birimi ile ifade edilir ve 10.000 alan gücü gauss birimi ile ifade edilir ve 10.000 gauss bir teslaya eşittir.gauss bir teslaya eşittir.Bobinler (sargılar): Gantri içerisinde magnetin Bobinler (sargılar): Gantri içerisinde magnetin yanısıra iletken tellerden oluşturulmuş bobinler yanısıra iletken tellerden oluşturulmuş bobinler bulunur. Bunlar magnetin iç tarafından gantri bulunur. Bunlar magnetin iç tarafından gantri boşluğuna doğru sırasıyla shim, gradient ve RF boşluğuna doğru sırasıyla shim, gradient ve RF sargılarıdır.sargılarıdır.

Shim Sargıları; Manyetik alanın daha düzenli olmasını Shim Sargıları; Manyetik alanın daha düzenli olmasını sağlarsağlarGradient sargıları; Özellikle kesit oluşturma sırasında, Gradient sargıları; Özellikle kesit oluşturma sırasında, dış manyetik alanda değişiklik yapmak üzere kullanılırlar. dış manyetik alanda değişiklik yapmak üzere kullanılırlar. Gradient sisteminin 3 ayrı düzlemde de etki Gradient sisteminin 3 ayrı düzlemde de etki gösterebilmesi amacıyla, üç farklı sargı vardır ve her biri gösterebilmesi amacıyla, üç farklı sargı vardır ve her biri x,y,z koordinatlarından sadece birini kontrol eder.x,y,z koordinatlarından sadece birini kontrol eder.RF Sargıları ; görüntülenecek dokuları uyarmak ve sinyal RF Sargıları ; görüntülenecek dokuları uyarmak ve sinyal kaydı amacıyla kullanılır. 2 tiptir. 1. Tip sargılar hem kaydı amacıyla kullanılır. 2 tiptir. 1. Tip sargılar hem inceleme alanındaki dokuları uyaracak sinyalleri inceleme alanındaki dokuları uyaracak sinyalleri gönderip hem de sinyal toplayıcı olarak kullanılabilirken, gönderip hem de sinyal toplayıcı olarak kullanılabilirken, 2. tip sargılar ise incelenecek vücut yüzeyine yerleştirilen 2. tip sargılar ise incelenecek vücut yüzeyine yerleştirilen ve sadece dokudan gelen sinyalleri toplayan antenler ve sadece dokudan gelen sinyalleri toplayan antenler şeklindedir.şeklindedir.

Bilgisayar ve görüntüleme ünitesiBilgisayar ve görüntüleme ünitesi

BT de kullanılanların bir benzeridir. RF BT de kullanılanların bir benzeridir. RF (anten) sargılarında saptanan sinyallerin (anten) sargılarında saptanan sinyallerin görüntüye dönüştürülmesi için gereken görüntüye dönüştürülmesi için gereken matematiksel işlemlerin yapıldığı birimdir. matematiksel işlemlerin yapıldığı birimdir. Matematiksel işlemler sonucu elde edilen Matematiksel işlemler sonucu elde edilen bilgiler, daha sonra görüntüleme bilgiler, daha sonra görüntüleme ünitesinde ekran yada film üzerinde ünitesinde ekran yada film üzerinde izlenebilecek şekilde resimlere izlenebilecek şekilde resimlere dönüştürülür.dönüştürülür.

USUS

BT ve MR gibi tomografik bir yöntemdir. BT ve MR gibi tomografik bir yöntemdir. Vücut üzerinde gezdirilen probun hangi Vücut üzerinde gezdirilen probun hangi düzlemde tutulacağı uygulayıcı tarafından düzlemde tutulacağı uygulayıcı tarafından belirlenmekte ve dolayısıyla elde edilen belirlenmekte ve dolayısıyla elde edilen görüntü ses demetinin gönderildiği görüntü ses demetinin gönderildiği düzleme bağlı olarak değişmektedir. düzleme bağlı olarak değişmektedir. Hastadan istenilen planda kesitler Hastadan istenilen planda kesitler alınabilmektedir.alınabilmektedir.

US, yumuşak doku ve parankimal organların US, yumuşak doku ve parankimal organların incelenmesinde, ses dalgalarından yararlanan incelenmesinde, ses dalgalarından yararlanan bir görüntüleme yöntemidir. Ultrases adı verilen bir görüntüleme yöntemidir. Ultrases adı verilen duyulabilir ses frekans spektrumunun çok duyulabilir ses frekans spektrumunun çok üzerinde frekanslara sahip, ses dalgaları üzerinde frekanslara sahip, ses dalgaları kullanılır. Transduserde üretilen ses dalgaları kullanılır. Transduserde üretilen ses dalgaları vücuda gönderilir ve yolu üzerindeki vücuda gönderilir ve yolu üzerindeki oluşumlardan çeşitli oranlarda yansıma oluşumlardan çeşitli oranlarda yansıma göstererek geri döner. Dönen ekolar göstererek geri döner. Dönen ekolar transduserde saptanıp, cihazın değerlendirme transduserde saptanıp, cihazın değerlendirme ve görüntü oluşturma işlemlerinden geçirildikten ve görüntü oluşturma işlemlerinden geçirildikten sonra, gri tonlardan oluşmuş bir resme sonra, gri tonlardan oluşmuş bir resme dönüştürülür.dönüştürülür.

TRANSDUSERLERTRANSDUSERLER

US cihazında ultrasesin üretimi, dokulara US cihazında ultrasesin üretimi, dokulara gönderilmesi, dokudan yansıyan sesin gönderilmesi, dokudan yansıyan sesin saptanması ve saptanan sesin elektrik saptanması ve saptanan sesin elektrik sinyaline dönüştürülmesinden sorumlu sinyaline dönüştürülmesinden sorumlu elemanlardır. Günlük pratikte transduserler elemanlardır. Günlük pratikte transduserler kısaca prob olarak adlandırılırlar. Problar kısaca prob olarak adlandırılırlar. Problar içerisinde piezzoelektrik özellikte içerisinde piezzoelektrik özellikte transduser elemanları vardır.transduser elemanları vardır.

PROBLARPROBLAR

LineerLineer

SektörSektör

KonveksKonveks

US de kullanılan ses dalgası sürekli bir dalga değildir. US de kullanılan ses dalgası sürekli bir dalga değildir. Ses dalgasının sürekli gönderilmesi durumunda, Ses dalgasının sürekli gönderilmesi durumunda, yansıyan sesde sürekli olacağından, yüzeyden ve yansıyan sesde sürekli olacağından, yüzeyden ve derinden yansıyan ekolar birbiri içine karışacak ve sesin derinden yansıyan ekolar birbiri içine karışacak ve sesin hangi derinlikten geldiğini ayırt etmek mümkün hangi derinlikten geldiğini ayırt etmek mümkün olmayacaktır. Farklı derinliklerden gelen ekoları olmayacaktır. Farklı derinliklerden gelen ekoları birbirinden ayırabilmek için ses dalgasının kesintili birbirinden ayırabilmek için ses dalgasının kesintili gönderilmesi gerekmektedir. Bu nedenle ses, dokuya gönderilmesi gerekmektedir. Bu nedenle ses, dokuya birden fazla dalga içeren, dalga paketleri şeklinde birden fazla dalga içeren, dalga paketleri şeklinde gönderilir. Yansıyan ekolar geliş zamanlarına göre, gönderilir. Yansıyan ekolar geliş zamanlarına göre, görüntüyü satır satır oluşturacak şekilde US cihazının görüntüyü satır satır oluşturacak şekilde US cihazının bilgisayarında değerlendirilir. Birim zamanda (sn) dokuya bilgisayarında değerlendirilir. Birim zamanda (sn) dokuya gönderilen ses paketi (pulsu) sayısı 500 ile 3000 gönderilen ses paketi (pulsu) sayısı 500 ile 3000 arasındadır. Bu sayı real time değerlendirme için yeterli arasındadır. Bu sayı real time değerlendirme için yeterli olmaktadır.olmaktadır.

RADYONÜKLİD GÖRÜNTÜLEME (RG)RADYONÜKLİD GÖRÜNTÜLEME (RG)

RG de gamma ışını kaynağı olan radyonüklidler RG de gamma ışını kaynağı olan radyonüklidler kullanılır. Görüntü, salınan gamma ışınlarının alınması kullanılır. Görüntü, salınan gamma ışınlarının alınması ve işlenmesi sonucunda oluşmaktadır.ve işlenmesi sonucunda oluşmaktadır.Radyoaktif salınım yalnızca gamma ışını değildir. Radyoaktif salınım yalnızca gamma ışını değildir. Radyoaktif çözünme alfa (helyum çekirdeği), beta Radyoaktif çözünme alfa (helyum çekirdeği), beta (elektron) ve gamma salınımı şeklinde olmaktadır. (elektron) ve gamma salınımı şeklinde olmaktadır. Görüntü oluşturulurken yüksek enerjili elektromanyetik Görüntü oluşturulurken yüksek enerjili elektromanyetik radyasyon olan ve vücudu geçebilen, gamma radyasyon olan ve vücudu geçebilen, gamma salınımından yararlanılır. Alfa ve beta ışınları dokuyu salınımından yararlanılır. Alfa ve beta ışınları dokuyu geçemediklerinden görüntü oluştururken kullanılmazlar. geçemediklerinden görüntü oluştururken kullanılmazlar. Nükleer tıp pratiğinde enerjisi 50-300 keV arasında olan Nükleer tıp pratiğinde enerjisi 50-300 keV arasında olan gamma ışınları tercih edilir. En sık kullanılan radyonüklid gamma ışınları tercih edilir. En sık kullanılan radyonüklid olan Tc-99m, enerjisi yaklaşık 140 keV olan fotonları olan Tc-99m, enerjisi yaklaşık 140 keV olan fotonları salar.salar.

Radyonüklidlerin vücutta istenilen doku yada Radyonüklidlerin vücutta istenilen doku yada organlara ulaşması için bazı farmasötiklere organlara ulaşması için bazı farmasötiklere bağlanması gerekir. Bu şekilde elde edilen bağlanması gerekir. Bu şekilde elde edilen madde radyofarmasötik olarak adlandırılır.madde radyofarmasötik olarak adlandırılır.

RG de pratikte radyofarmasötikler intravenöz RG de pratikte radyofarmasötikler intravenöz yolla verilir. Ayrıca akciğer ventilasyon yolla verilir. Ayrıca akciğer ventilasyon çalışmalarında, radyoaktif aerosol yada gaz çalışmalarında, radyoaktif aerosol yada gaz şeklinde solunum yoluyla yada GIS çalışmaları şeklinde solunum yoluyla yada GIS çalışmaları için oral yolla da verilebilmektedir.için oral yolla da verilebilmektedir.

GAMMA KAMERAGAMMA KAMERA

RG de salınan fotonları alarak görüntü oluşturan ünite RG de salınan fotonları alarak görüntü oluşturan ünite gamma kamera yada sintilasyon kamerası olarak gamma kamera yada sintilasyon kamerası olarak adlandırılır.adlandırılır.Cihazın ana ünitesi büyük disk şeklindeki sintilasyon Cihazın ana ünitesi büyük disk şeklindeki sintilasyon kristalidir. Kristal, içerisine az miktarda talyum katılmış kristalidir. Kristal, içerisine az miktarda talyum katılmış sodyum iyodidden yapılmıştır. Kristalin max çapı ilk sodyum iyodidden yapılmıştır. Kristalin max çapı ilk geliştirilen cihazlarda 10 cm iken yeni geliştirilen geliştirilen cihazlarda 10 cm iken yeni geliştirilen aygıtlarda yaklaşık 60 cm kadar olabilmektedir. Kalınlığı aygıtlarda yaklaşık 60 cm kadar olabilmektedir. Kalınlığı ise 0,25 ile 0,5 arasında değişmektedir. Kristalin yapısı ise 0,25 ile 0,5 arasında değişmektedir. Kristalin yapısı hassas olup, basınç ve ısı değişikliklerinde kırılabileceği hassas olup, basınç ve ısı değişikliklerinde kırılabileceği gibi nemden de zarar görebilir.gibi nemden de zarar görebilir.

Kristalin hastaya bakan ön kesiminde Kristalin hastaya bakan ön kesiminde kolimatör bulunur. Kolimatörün yapısı kolimatör bulunur. Kolimatörün yapısı kabaca radyografide kullanılan gridlere kabaca radyografide kullanılan gridlere benzetilebilir. Kesiti petek şeklindedir. benzetilebilir. Kesiti petek şeklindedir. Hastadan rastgele dağılan gamma Hastadan rastgele dağılan gamma ışınlarının bir düzene sokularak ışınlarının bir düzene sokularak görüntünün gerçek şekliyle oluşturulması görüntünün gerçek şekliyle oluşturulması için gerekli olan cihazlardır. Amaçlarına için gerekli olan cihazlardır. Amaçlarına göre farklı şekillerde olabilirler;göre farklı şekillerde olabilirler;

Paralel delikli kolimatörler; Pratikte en sık Paralel delikli kolimatörler; Pratikte en sık kullanılan tiptir.Kurşun bölmeler arasındaki kullanılan tiptir.Kurşun bölmeler arasındaki açıklıklar birbirine paraleldir.açıklıklar birbirine paraleldir.

Diverjan kolimatörler; Gelen sinyaller Diverjan kolimatörler; Gelen sinyaller kristal üzerinde daha dar bir yüzeye kristal üzerinde daha dar bir yüzeye düşürülür ve böylece kristal çapından düşürülür ve böylece kristal çapından daha büyük yapıları görüntülemede daha büyük yapıları görüntülemede kullanılırlar.kullanılırlar.

Konverjan kolimatörler; Sinyaller daha geniş bir Konverjan kolimatörler; Sinyaller daha geniş bir yüzeye düşürülür. Küçük objelerin salınımının yüzeye düşürülür. Küçük objelerin salınımının kristale daha büyük bir alanda düşmesini kristale daha büyük bir alanda düşmesini sağlarlar.sağlarlar.Pinhol kolimatörler; Bölme içermezler. Tiroid gibi Pinhol kolimatörler; Bölme içermezler. Tiroid gibi yüzeyel ve ince organların görüntülerini elde yüzeyel ve ince organların görüntülerini elde etmek için kullanılırlar.etmek için kullanılırlar.Radyonüklid bölmelerinin kalınlığı arttıkça Radyonüklid bölmelerinin kalınlığı arttıkça rezolüsyonda artar. Bu nedenle yüksek enerjili rezolüsyonda artar. Bu nedenle yüksek enerjili radyonüklidlerle kalın bölmeli, düşük enerjili radyonüklidlerle kalın bölmeli, düşük enerjili olanlarla ise ince bölmeli kolimatörler olanlarla ise ince bölmeli kolimatörler kullanılmalıdır.kullanılmalıdır.

Kristale çarpan gamma ışınlarının ışığa Kristale çarpan gamma ışınlarının ışığa dönüşmesi nedeniyle olay bir sintilasyondur. dönüşmesi nedeniyle olay bir sintilasyondur. Oluşan sintilasyon oldukça düşüktür. Sodyum Oluşan sintilasyon oldukça düşüktür. Sodyum iyodid kristalinde oluşan bu sintilasyonlar iyodid kristalinde oluşan bu sintilasyonlar fotomultiplier tüpleri (PMT) tarafından elektrik fotomultiplier tüpleri (PMT) tarafından elektrik sinyallere dönüştürülür ve enerjileri ile orantılı sinyallere dönüştürülür ve enerjileri ile orantılı olarak yükseltilirler. Kristaller PMT lerle direkt olarak yükseltilirler. Kristaller PMT lerle direkt temas etmektedir. İlk geliştirilen aygıtlarda 19 temas etmektedir. İlk geliştirilen aygıtlarda 19 adet PMT bulunurken, modern gamma kamera adet PMT bulunurken, modern gamma kamera cihazlarında 91 adet PMT bulunmaktadır.cihazlarında 91 adet PMT bulunmaktadır.

PMT de sinyal ilk önce fotokatotta bir elektrona PMT de sinyal ilk önce fotokatotta bir elektrona dönüşür ve bu elektron, sayısı 8-14 arasında dönüşür ve bu elektron, sayısı 8-14 arasında değişen dynodlarda çoğaltılarak ve değişen dynodlarda çoğaltılarak ve hızlandırılarak anota düşürülür.hızlandırılarak anota düşürülür.

Sintilasyonların yerleri pozisyon saptayıcı Sintilasyonların yerleri pozisyon saptayıcı matriksle belirlenir. Bu aygıt, tüm PMT lerden matriksle belirlenir. Bu aygıt, tüm PMT lerden gelen elektrik sinyallerinin amplitüdlerini gelen elektrik sinyallerinin amplitüdlerini karşılaştırır ve sinyallerin şiddetlerine göre iki karşılaştırır ve sinyallerin şiddetlerine göre iki boyutlu olarak x ve y koordinatlarına göre boyutlu olarak x ve y koordinatlarına göre yerlerini saptar.yerlerini saptar.

Ayrıca kristale gelen toplam sinyali Ayrıca kristale gelen toplam sinyali hesaplayan toplama devresi vardır. Bu hesaplayan toplama devresi vardır. Bu devrenin hesapladığı çıkış sinyali ‘’z’’ devrenin hesapladığı çıkış sinyali ‘’z’’ pulsu olarak adlandırılır.pulsu olarak adlandırılır.

Algılanan sinyallerin değerleri, Algılanan sinyallerin değerleri, puls puls yüksekliği ayarlayıcısıyüksekliği ayarlayıcısı ile ölçülür. ile ölçülür.

PMT PMT Şematik Şematik

görünümügörünümü

Gamma Kamera Cihazının BölümleriGamma Kamera Cihazının Bölümleri

Pencereleme: Pencereleme: Sinyallerden görüntü Sinyallerden görüntü oluşturulurken belirli bir enerji seviyesine göre oluşturulurken belirli bir enerji seviyesine göre belirlenen bir enerji aralığı kullanılır. Enerjisi bu belirlenen bir enerji aralığı kullanılır. Enerjisi bu aralığın üstündeki ve altındaki fotonlar aralığın üstündeki ve altındaki fotonlar hesaplamaya dahil edilmez. Böylece saçılan hesaplamaya dahil edilmez. Böylece saçılan düşük enerjili radyasyonların görüntüye olumsuz düşük enerjili radyasyonların görüntüye olumsuz etkisi olmaz.etkisi olmaz.Görüntü oluşumu: Görüntü oluşumu: Sinyaller pencereleme Sinyaller pencereleme sınırları içinde ise PHA (pulse height analyser) sınırları içinde ise PHA (pulse height analyser) tarafından kabul edilir. Her sayım, bir nokta tarafından kabul edilir. Her sayım, bir nokta olarak vücuttaki koordinatlarına uygun şekilde olarak vücuttaki koordinatlarına uygun şekilde bilgisayarın belleğinde oluşur. Tarama bitince bilgisayarın belleğinde oluşur. Tarama bitince noktalardan oluşan dijital görüntü multiformat noktalardan oluşan dijital görüntü multiformat kamera ile film üzerine yada printer ile kağıt kamera ile film üzerine yada printer ile kağıt üzerine aktarılabilir.üzerine aktarılabilir.