TIBBİ ATIKLARIN TOPLANMASI AYRI TAŞINMASI

GEÇİCİ DEPOLANMASI VE

BERTARAFI

ÇEVRE BEKÇİ İLE DEĞİL, AKIL VE SEVGİ İLE KORUNUR

Çevre Mühendisi Hasan AYRAL 27/04/2011

Sağlık Kuruluşları ve BelediyelerinTıbbi Atık Eğitim Programı

1

Sağlık Kuruluşları ve BelediyelerinTıbbi Atık Eğitim Programı

Tıbbi Atık ?

Dünya Sağlık Teşkilatı :

“Sağlık kuruluşları, araştırma kuruluşları ve laboratuarlar tarafından oluşturulan tüm atıklar tıbbi atıktır.”

“Bunun dışında evde yapılan tıbbi bakım (diyaliz, insülin enjeksiyonları) esnasında üretilen atıklar gibi küçük veya dağınık durumda bulunan kaynaklardan çıkan atıklar da tıbbi atıktır”.

Çevre Mühendisi Hasan AYRAL 27/04/2011 2

Sağlık Kuruluşları ve BelediyelerinTıbbi Atık Eğitim ProgramıTıbbi Atıkların Kont. Yönetmeliği:

22.07.2005 tarih ve 25883 RG

Çevre Mühendisi Hasan AYRAL 27/04/2011 3

Amaç:tıbbi atıkların üretiminden bertarafına kadar;a) Çevreye ve insan sağlığına zarar verecek

şekilde doğrudan veya dolaylı bir biçimde alıcı ortama verilmesinin önlenmesine,

b) Çevreye ve insan sağlığına zarar vermeden kaynağında ayrı olarak toplanması, ünite içinde taşınması, geçici depolanması, taşınması ve bertaraf edilmesine,

yönelik prensip, politika ve programlar ile hukuki, idari ve teknik esasların belirlenerek uygulanmasına ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.Çevre Mühendisi Hasan AYRAL

27/04/2011 4

Tıbbi Atık;Ünitelerden kaynaklanan, EK-2’de C, D ve E grupları altında yer alan enfeksiyöz, patolojik ve kesici-delici atıkları

Çevre Mühendisi Hasan AYRAL 27/04/2011 5

Mülki Amirler -Tıbbi atıkların yönetimiyle ilgili bütün

faaliyetlerin denetimini yapmak, aykırılık halinde yaptırım uygulamak,

-Oluşan, toplanan ve bertaraf edilen tıbbi atık miktarlarını yıl sonunda rapor halinde Bakanlığa göndermek,

-Tıbbi atık taşıma araçlarına taşıma lisansı vermek

-Tıbbi atık bertaraf ücretini MÇK aracılığıyla belirlemek,

-Bertaraf tesisleri ile sterilizasyon tesislerini denetlemek

Çevre Mühendisi Hasan AYRAL 27/04/2011 6

Tıbbi Atık Üreticilerinin YükümlülükleriI-Ünite içi atık yönetim planını hazırlamak,II-Tıbbi, tehlikeli ve evsel nitelikli atıklar ile ambalaj atıklarını kaynağında ayrı toplamak,III-Ayrı taşımak,IV-Geçici atık deposu inşa etmek/konteyner bulundurmak,V-Personeli eğitmek,VI-Atıkların bertarafı ile ilgili harcamaları karşılamak,VII-Oluşan tıbbi atık miktarını kayıt altına almak, yıl sonunda valiliğe göndermek.Çevre Mühendisi Hasan AYRAL

27/04/2011 7

Belediyelerin Yükümlülükleri

I-Tıbbi Atık Yönetim Planını hazırlamak,II-Tıbbi atıkları geçici atık deposundan/konteynerinden alarak taşımak,III-Tıbbi atık taşıma araçları için taşıma lisansı almak,IV-Tıbbi atık bertaraf/sterilizasyon tesislerini kurmak, işletmek,V-Tıbbi atık bertaraf/sterilizasyon tesisleri için ön lisans/lisans almak,VI-Geçici atık depolarına yapı ruhsatı vermek,VII-İlgili personeli eğitmek,VIII-Toplanan, taşınan ve bertaraf edilen tıbbi atık miktarını kayıt altına almak, yıl sonunda valiliğe göndermek

Çevre Mühendisi Hasan AYRAL 27/04/2011 8

Sağlık Kuruluşları ve BelediyelerinTıbbi Atık Eğitim Programı

Tıbbi Atıkların Neden Olabilecekleri Sağlık Riskleri

Tıbbi atıklar, üretildikleri andan yok edilme işlemi sona erinceye kadar geçen süreçte çevre ve insanla doğrudan ya da dolaylı etkileşim içindedir.

Çevre Mühendisi Hasan AYRAL 27/04/2011 9

Tıbbi Atık Yerel Eğitim Programı

WHO 2000 yılında kontamine şırıngaların yolaçtığı enfeksiyonlar sonucu oluşan hastalıklarışöyle sıralamıştır:

21 milyon Hepatit B (HBV) enfeksiyonu (tüm yeni enfeksiyonların % 32 i)

2 milyon Hepatit C (HCV) enfeksiyonu (tüm yeni enfeksiyonların %40 ı)

260.000 HİV enfeksiyonu (tüm yeni enfeksiyonların %5 i)

Çevre Mühendisi Hasan AYRAL 27/04/2011 10

Sağlık Kuruluşları ve BelediyelerinTıbbi Atık Eğitim ProgramıTıbbi atıklar miktar olarak az olmalarına rağmen, yüksek

oranda risk taşıyan çok önemli bir atık grubudur. Bu atıklar enfekte olmalarının yanısıra tehlikeli kimyasallar, ilaçlar, toksinler, radyoaktif maddeler gibi çok miktarda tehlikeli maddeleri de içerirler.

Tüm dünyada olduğu gibi tıbbi atıkların yönetimi ve bertarafı ülkemizde de önemli çevre sorunlarından biri olarak yer almaktadır. Sağlık kuruluşlarında üretilen tıbbi atıklar, genelde katı atıklarla birlikte karışık olarak toplanabilmekte ve gelişigüzel depolanmaktadır.

Bu şekilde düzensiz yönetilen tıbbi atıklar, bu atıkları ayrıştıran personele ve topluma olan sağlık tehditleri başta olmak üzere çok sayıda çevresel sorunlara yol açmaktadır.

Çevre Mühendisi Hasan AYRAL 27/04/2011 11

Sağlık Kuruluşları ve BelediyelerinTıbbi Atık Eğitim Programı

Tıbbi atıkların yönetimine ilişkin ilkeler şunlardır;

a) Tıbbi atıkların çevre ve insan sağlığına zarar verecek şekilde doğrudan veya dolaylı olarak alıcı ortama verilmesi yasaktır.

b) Tıbbi, tehlikeli ve evsel atıkların oluşumunun ve miktarının kaynağında en aza indirilmesi esastır.

c) Tıbbi atıkların, tehlikeli ve evsel atıklar ile karıştırılmaması esastır.

d) Tıbbi atıkların kaynağında diğer atıklardan ayrı olarak toplanması, biriktirilmesi, taşınması ve bertarafı esastır.

Çevre Mühendisi Hasan AYRAL 27/04/2011 12

Çevre Mühendisi Hasan AYRAL 27/04/2011

Sağlık Kuruluşları ve BelediyelerinTıbbi Atık Eğitim Programı

SAĞLIK KURULUŞLARINDAN KAYNAKLANAN ATIKLARIN SINIFLANDIRILMASI

EVSEL NİTELİKLİ ATIKLAR(20 03* ve 15 01*)

TIBBİ ATIKLAR(18 01* ve 18 02*)

TEHLİKELİ ATIKLAR

RADYOAKTİF

ATIKLAR

A: Genel Atıklar

20 03 01*

B:Ambalaj Atıkları15 01 01*,15 01 02* 15 01 04*,15 01 05*, 15 01 06*,15 01 07*,

C: Enfeksiyöz Atıklar

18 01 03* ve 18 02 02*

D: Patolojik Atıklar 18 01 02*

E: Kesici Delici

Atıklar 18 01 01*18 02 01*

F: Tehlikeli Atıklar18 01 06*,18 01 08*,18 01 10*,18 02 05*,18 02 07*

G: Radyoaktif Atıklar

13

Sağlık Kuruluşları ve BelediyelerinTıbbi Atık Eğitim Programı

ATIK KATEGORİSİ TANIM ve ÖRNEKLER

ENFEKTE ATIK Patojen içerdiğinden kuşku duyulan atıklaboratuar kültürleri; karantina koğuşlarından çıkan atıklar; enfekte hastalarla temas eden araç-gereçler; dokular

PATOLOJİK ATIK Vücut dokuları veya sıvılarıVücut parçaları; kan ve diğer vücut sıvıları; fetüsler

KESİCİLER Kesici atıkİğneler; infüzyon setleri; bistüriler; bıçaklar; kırık camlar

FARMASÖTİK ATIK İlaç içeren atıkMiyadı dolmuş veya kullanılmayan ilaçlar, ilaç içeren veya ilaçla kontamine maddeler

GENOTOKSİK ATIK Genotoksik özellikli maddeleri içeren atıkSitotoksik ilaç içeren atıklar (sıklıkla kanser tedavisinde kullanılan), genotoksik kimyasallar

KİMYASAL ATIK Kimyasal madde içeren atıklarLaboratuar ayıraçları, film banyo kimyasalları, miyadı dolmuş veya kullanılmayan dezenfektanlar, solventler

YÜKSEK ORANDA AĞIR METAL İÇEREN ATIKLAR

Piller, kırık termometreler, kan basıncı ölçüm cihazları

BASINÇLI KAPLAR Gaz silindirleri, gaz kartuşları, aerosol kutuları

RADYOAKTİF ATIK Radyoaktif madde içeren atık : Radyoterapi veya laboratuar araştırmalarından artan sıvılar; kontamine olmuş ambalajlar; radyonükleidler ile muayene veya tedavi edilen hastaların dışkı ve idrarı, kapalı kaynaklar.

Çevre Mühendisi Hasan AYRAL 27/04/2011 14

Sağlık Kuruluşları ve BelediyelerinTıbbi Atık Eğitim ProgramıTespit Edilen Aksaklıklar-Belediyeler-Tıbbi atık taşıma aracının olmadığı veya mevzuata

uygun olmadığı,(?)-Tıbbi atık taşıma araçları için lisans alınmadığı,(?)-Personelin özel kıyafet kullanmadığı,(?)-Taşınan atıkların miktarının bilinmediği ve veri

kayıt sisteminin olmadığı,(?)-Sorumlu personele eğitim verilmediği,(?)-Bertaraf tesislerinin bulunmadığı veya mevzuata

uygun olmadığı(?)

Çevre Mühendisi Hasan AYRAL 27/04/2011 15

Sağlık Kuruluşları ve BelediyelerinTıbbi Atık Eğitim ProgramıTespit Edilen Aksaklıklar-Üniteler-Geçici atık depolarının olmadığı veya mevzuata uygun olmadığı,-Geçici atık deposunun kapısında uyarı yazısı ve amblem olmadığı, -Geçici atık deposunun çevresinin temizlenmemiş olduğu,-Geçici atık deposu yerine kullanılan konteynerde uygun depolama

yapılmadığı,-Tıbbi atık konteynerinde evsel atıkların da depolandığı,-Konteynerlerin içinin kirli olduğu, üzerlerinde tıbbi atık amblemi ve

yazısının bulunmadığı, -Sorumlu personele eğitim verilmediği,-Atıkların miktarının bilinmediği ve kayıt sisteminin bulunmadığı,

Çevre Mühendisi Hasan AYRAL 27/04/2011 16

Sağlık Kuruluşları ve BelediyelerinTıbbi Atık Eğitim Programı

e) Tıbbi atıkların yarattığı çevresel kirlenme ve bozulmadan doğan zararlardan dolayı tıbbi atık üreticileri, taşıyıcıları ve bertarafçıları kusur şartı olmaksızın sorumludurlar.

f) Tıbbi atıkların yönetiminden sorumlu kişi, kurum/kuruluşlar, bu atıkların çevre ve insan sağlığına olabilecek zararlı etkilerinin azaltılması için gerekli tedbirleri almakla yükümlüdürler.

g) Tıbbi atık üreticileri atıklarının bertarafı için gerekli harcamaları karşılamakla yükümlüdürler.

h) Tıbbi atık üreten sağlık kuruluşları ile bu atıkların taşınması ve bertarafından sorumlu belediyelerin/özel sektör firmalarının tıbbi atık yönetimiyle ilgili personelinin periyodik olarak eğitimden ve sağlık kontrolünden geçirilmesi ve tıbbi atık yönetimi kapsamındaki faaliyetlerin bu personel tarafından yapılması esastır.

Çevre Mühendisi Hasan AYRAL 27/04/2011 17

Sağlık Kuruluşları ve BelediyelerinTıbbi Atık Eğitim ProgramıTıbbi Atık Kaynakları

Tıbbi atık kaynakları, üretim miktarlarına göre genellikle majör ve minör olarak sınıflandırılabilir.

Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği

Büyük Miktarda Atık Üreten Sağlık Kuruluşları

Orta Miktarda Atık Üreten Sağlık Kuruluşları Küçük Miktarda Atık Üreten Sağlık

Kuruluşları Çevre Mühendisi Hasan AYRAL 27/04/2011 18

2009 Yılı Batman İlinde Tıbbi Atık Miktarı1092 Kg/gün

398.580 Kg/yıl

Çevre Mühendisi Hasan AYRAL 27/04/2011 19

Sağlık Kuruluşları ve BelediyelerinTıbbi Atık Eğitim Programı

Tıbbi atıkların çevreye etkileri;BiyolojikKimyasalFiziksel nitelikte olabilmektedir

Çevre Mühendisi Hasan AYRAL 27/04/2011 20

Sağlık Kuruluşları ve BelediyelerinTıbbi Atık Eğitim Programı

Doğrudan veya aracı hayvanlarla bulaşabilen cüzam, veba, kolera, dizanteri, tüberküloz, kuduz, sıtma gibi hastalıklar biyolojik olumsuzluklara örnek olurken;

Çöp depolama alanlarında oluşan sızıntı suları ve gazlar, kimyasal ve biyolojik olumsuzluklara neden olmakta;

Çevreye sorumsuzca bırakılan atıklar insanlara fiziksel zararlar verebilmektedir.

Yetersiz temizlik ve atık yönetimi uygulamaları ile çevre ve insan sağlığı arasındaki ilişki kalkınamamış ve/veya kalkınmakta olan ülkelerde açıkça gözlemlenmektedir. Çevre Mühendisi Hasan AYRAL

27/04/2011 21

Yönetmelik UygulamalarıTıbbi Atık TorbasıPersonel giysileriTaşıma AracıGeçici DepolamaKayıt SistemiTıbbi atık Taşıma aracı ve lisansıBertaraf

Çevre Mühendisi Hasan AYRAL 27/04/2011 22