tibbİ ve aromatİk bİtkİler mentha pİperİta (nane) · 2019-08-05 · ankara büyükşehir...
TRANSCRIPT
ANKARA BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ ÇEVRE KORUMA VE KONTROL DAİRESİ BAŞKANLIĞI
TIBBİ VE AROMATİK BİTKİLER
MENTHA PİPERİTA (NANE) Peyzaj Mimarlığı Bölümü Öğrencisi
Ayca Tutku CAFEROĞLU
Ankara Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlığı Çevre ve Peyzaj Akademisi
MENTHA PİPERİTA (NANE)
2
Alem: Plantae
Şube: Magnoliophyta
Sınıf: Magnoliopsida
Takım: Lamiales
Familya: Lamiaceae
Botanik Adı: Mentha
Türkçe Adı: Mentha Piperita
(1)
Ankara Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlığı Çevre ve Peyzaj Akademisi
MENTHA PİPERİTA (NANE)
3
(2)
Anavatanı Akdeniz sahilleridir.
M.Ö. 1200-600 yıllarında Mısır mezarlarında nane bitkisinin kalıntılarına rastlanılmıştır.
Ankara Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlığı Çevre ve Peyzaj Akademisi
ÖZELLİKLERİ
4
KÖK
Ana kökleri rizom şeklindedir ve saçak kökler gelişmiştir.
Köklerin büyük bir bölümü toprağın ilk 20-30 cm’lik kısmında yer alır. Kökler 80-100 cm derine inebilir.
(3)
Ankara Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlığı Çevre ve Peyzaj Akademisi
ÖZELLİKLERİ
5
GÖVDE
30-80 cm boy yapabilir.
Yarı odunsu olan gövde yeşil ve morumsu renklidir.
Gövde boğumları üzerinde yapraklar karşılıklı dizilirler.
Maksimum uzunluğa ulaşan gövde sürgün ucunda çiçek oluşturarak gelişimini durdurur.
(4)
(5)
Ankara Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlığı Çevre ve Peyzaj Akademisi
ÖZELLİKLERİ
6
YAPRAK
Yapraklar boğumlarda karşılıklı dizilmiştir.
Genelde uçları sivri ve kenarları hafif dişlidir.
Bitkinin değerlendirilen kısmı yüksek miktarda eterik yağ içeren yapraklardır.
(6)
Ankara Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlığı Çevre ve Peyzaj Akademisi
ÖZELLİKLERİ
7
ÇİÇEK
Çiçekler gövdenin ve yan koltukların ucunda oluşur.
Bir çiçek 4 adet yeşil renkli çanak yaprak taşır.
Taç yapraklar mor erguvan renkte ve boru şeklinde olup uç tarafta 4 parçalı hale gelmişlerdir.
Tozlanma ve döllenmede arılar büyük rol oynar.
(7)
Ankara Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlığı Çevre ve Peyzaj Akademisi
ÖZELLİKLERİ
8
TOHUM VE ÇİMLENME ÖZELLİKLERİ
Nane tohumları esmer-kahverengi renkte, yuvarlak ve çok küçük yapılıdır.
Tohumların bin tane ağırlığı 0.05-1.15 g dır.
Canlılıklarını 2-3 yıl muhafaza edebilen tohumlar aydınlıkta ve 20-30 °C’de 15-20 günde çimlenirler.
(8)
Ankara Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlığı Çevre ve Peyzaj Akademisi
ÖZELLİKLERİ
9
YETİŞTİRİLME ŞEKLİ
Üretim yerlerinin hazırlığından önce ilkbaharda nane üretimi yapılacak toprak 15- 20 cm derinlikte sürülür.
Dekara 5-6 ton ahır gübresi verilir.
Nane üretimi genellikle üç şekilde yapılır.
• Çelik ile üretim
• Köklü sürgünleri ile üretim
• Tohum ile üretim
Ankara Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlığı Çevre ve Peyzaj Akademisi
EKİM-DİKİM-BAKIM
10
EKİM Tava veya tahtalar hazırlanır.
Hazırlanan yerlere serpme veya sıravari olarak metrekareye 0.5 gr tohum ekimi yapılır.
DİKİM Önceki yıllarda üretilmiş yaşlı ve kaliteli naneler
yerlerinden sökülerek kökleri parçalanır.
Parçalanan kökler ve saçaklı kök sürgünleri kullanılır.
Ana köklerden ayrılan saçaklı kök sürgünleri tava ve tahtalara dikilirler.
BAKIM Sulama: Gerekli olduğu dönemlerde sulama salma
veya yağmurlama şeklinde yapılır. Rutubetli iklimi seven nane üretiminde yağmurlama sulamanın yapılması verim ve kaliteyi arttırıcı etki yapar.
(11)
(9)
(10)
Ankara Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlığı Çevre ve Peyzaj Akademisi
BAKIM
11
Yabancı Ot Temizliği:
Genelde mekanik olarak yapılır.
Kimyasal yabancı ot mücadelesi uygulanmaz.
İkinci yıldan sonra toprak yüzeyini kaplayan nane bitkileri aralarında hiçbir yabancı otun gelişimine izin vermez.
(14)
Capsella bursa (Çobançantası)
Convolvulus arvensis (Tarla sarmaşığı)
(12)
(13)
Ankara Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlığı Çevre ve Peyzaj Akademisi
BAKIM
12
GÜBRELEME
Yeşil aksamı tüketilen sebzelerde olduğu gibi nane azotlu gübreyi çok sever.
Bol miktarda organik gübre ister.
Nane üretimi için dikime başlamadan önce 5-6 ton/da çiftlik gübresi verilmelidir.
Üretim sezonunda ise toprak yapısına göre dekara ortalama 10-15 kg N, 8-10 kg P2O5 ve 10-12 kg K2O verilmelidir.
Azotlu gübrenin yarısı, fosfor ve potasyumlu gübrelerin tamamı ilk tesis sırasında, azotlu gübrenin kalan ikinci yarısı ise ilk biçimden sonra verilir.
(15)
Ankara Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlığı Çevre ve Peyzaj Akademisi
BAKIM
13
HASTALIK VE ZARARLILAR
Verim ve kaliteye etkili olan hastalıkların en tehlikelisi nane pasıdır.
Bitkide yayılışı alt yapraklardan üst yapraklara doğru olmaktadır.
Yağışlı nemli havalar teşvik etmektedir.
Yaprak eke mantarı ve nane küllemesi de köklerde önemli zararlara sebep olmaktadır.
(18)
Küllemede oluşan ilk belirtiler
Nane tarlasında zararlı böcek toplayan kuş
Nane pası hastalığı
(16)
(17)
Ankara Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlığı Çevre ve Peyzaj Akademisi
BAKIM
14
OLGUNLUK,HASAT,DEPOLAMA
Çelik veya köklü sürgünleri ile yapılan üretimde dikimden 1-1.5 ay sonra
Tohum ile yapılan üretimde ise 2-2.5 ay sonra (yaklaşık 30-40 cm boya ulaşan bitkilerde) ilk hasat yapılır.
Hasat, gövdelerin toprak üzerinden biçilmesi şeklinde yapılır.
Soğuk depo koşullarında 2-4 °C’de %80-85 nemde ancak 8-10 gün depolanabilirler.
Taze tüketimde yapılan biçim sayısından daha az sayıda biçim yapılarak yaprak miktarının artması sağlanır.
Kuru nane olarak tüketilecek ise hasat daha geç yapılır.
Biçimden sonra sürgünler gölgede 20-25 °C’de 1-2 hafta süreyle kurutulurlar.
Kış mevsimi ılık geçen bölgelerde yılda 4-5 kez biçim yapılabilmektedir. Nane bitkileri çok yıllık olduğu için yerinde 5-6 yıl kalabilir.
Ankara Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlığı Çevre ve Peyzaj Akademisi
BAKIM
15
NANENİN BESİN DEĞERİ(100g’da)
Kalori: 65 kcaI
Protein: 4,0 g
Yag: 1,3g
Karbonhidrat: 7,9 g
Kalsiyum: 200 mg
Demir: 8,0 mg
A: 14000 l.U.
B: 0,13 mg
B2: 0,26 mg
B6: 1,0 mg
C: 35 mg
Uçucu yağ
Tanen
Menthol (20)
(19)
Ankara Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlığı Çevre ve Peyzaj Akademisi
EVDE NANE NASIL YETİŞTİRİLİR?
16
Nane için en uygun büyüme zamanı bahar aylarıdır. Soğuklar sona erdiği zaman başlanabilir.
En kolay yolu hazır yetişmiş taze nane bitkisinin dallarını kullanmaktır. 6-8 cm. uzunluğundaki dallar çoğaltma için kullanılabilir.
Yalnızca yukarısındaki yapraklar ve dallar kalacak şekilde nane dalımızın alt kısmını yapraklardan ve dallardan temizlenir.
Uzunca bir bardağa temiz su doldurulur ve bardağın üzerini dalının geçebileceği kadar küçük bir delik olan kağıt veya peçete ile kapatılır.
Bardak güneşli sıcak bir yere yerleştirilir. Dalın gövdesinin beyaz küçük kökler vermesi beklenir.
(21)
Ankara Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlığı Çevre ve Peyzaj Akademisi
EVDE NANE NASIL YETİŞTİRİLİR?
17
30-40 cm. çapında ve 20-25cm derinliğinde bir saksı yeterli olacaktır. Ayrıca saksının drenaj deliğinin olması gereklidir.
Nane besin açısından zengin geçirgen kumlu toprağı tercih eder. Emilimi yüksek komposto kullanabilir.
Saksı 15-20 cm kadar toprakla doldurulur. Ardından 5-8 cm kadar küçük bir çukur kazıp nane gömülür ve saksı sabah güneşi alan bir noktaya yerleştirilir.
Nane özellikle ilk aylarda her zaman nemli kalmalıdır. Yapraklar ve gövdeyi püskürtücü yardımıyla buhar şeklinde ıslatabilir.
Özellikle tüm sabah öğlene kadar güneş alan ortamlar en uygundur.
Bahar sonunda yeterli yoğunluğa ulaştığında oluşan yaprakların 3’te 1’ini toplanabilir. Tekrar toplamadan önce tekrar çoğalması beklenmelidir.
(22)
(23)
Ankara Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlığı Çevre ve Peyzaj Akademisi
KULLANIM ALANLARI
18
Peyzaj Mimarlığı alanında kullanılır. İştah açar, sinirleri yatıştırır ve vücuda rahatlık verir. Strese ve baş ağrısına iyi gelir. Spazm ve kalp çarpıntısı riskini azaltır. Ateşi düşürür. Sindirim sistemi ve mide için çok faydalıdır. Bağırsak kurtlarını düşürmeye yardımcı olur. Ülsere ve mide yanmasına iyi gelir. Kusmayı, mide bulantısını ve
ağrısını önler. Grip, bronşit gibi soğuk algınlıklarında ve öksürükte faydalıdır. Diş ağrısını ve ağız kokusunu giderir. Anne sütünü arttırır. Güneş yanıklarına iyi gelir.
Ankara Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlığı Çevre ve Peyzaj Akademisi
KULLANIM ALANLARI
19
Nane, salata ve yemeklere güzel kokusu ve farklı tadıyla ayrı bir lezzet katmak için kuru ya da taze olarak katılabilir.
Nane çayı hazmı kolaylaştırmak için yemeklerden sonra içilebilir. Nane çayı sakinlik verir.
Naneden elde edilen nane yağı da çeşitli amaçlarla kullanılmaktadır.
Nane suyuna bir miktar sirke katılıp içilirse iç kanamaları durdurmaya yardımcı olur.
Nanenin sakinleştirici etkisi nane yağı için de geçerlidir. Nane yağı ciltteki yanık lekelerini gidermekte ve soğuktan kaynaklanan şişlikleri indirmede etkilidir.
Nane kaynatılıp buharı koklanırsa solunum yollarını açar ve soğuk algınlığına iyi gelir. Bol bol kullanın ve sağlıklı olun.
Ankara Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlığı Çevre ve Peyzaj Akademisi
KULLANIM ALANLARI ÖRNEKLER
20
(24)
• Nane Çayı
Nane çayını hazırlamak için; 6-8 bardak sıcak suyun olduğu demliğe poşet çayı veya nane yapraklarını yerleştirin ve 4-6 dakika bekleyin.
Nane çayınızı biraz limon ve bir miktar şeker ile de tatlandırabilirsiniz.
Ankara Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlığı Çevre ve Peyzaj Akademisi
KULLANIM ALANLARI ÖRNEKLER
21
(25)
• Nane Yağı Yapılışı
350 g taze nane yapraklarını ezin. Bunun için tahta bir tokmak veya kaşık kullanın. Bir kap alın ve içini önceden bahsettiğimiz 200 ml yağ ile doldurun.
Kabı düşük ateşin üstüne yerleştirin. Ardından ezdiğiniz naneyi ekleyip karıştırın ve
karışımı düşük ateşte damıtmaya başlayın. Bu işlemi düşük ateşin üzerinde yarım saat
boyunca devam ettirin. Yarım saat geçtikten sonra ocağı kapatın ve karışımı
dinlendirin. Yapraklar içeri girmeden nane yağını kavanozun
içine ince bir süzgeç yardımı ile boşaltın. Kavanozu güneşe maruz kalmayacağı serin bir yerde
saklayın. Ev yapımı nane yağınızın tüm özelliklerini
geliştirmesi için yaklaşık 10 gün kadar beklemelisiniz.
Ayrıca, kavanozun içindekilerin iyice karıştığından emin olmak için her 12 saatte bir kavanozu döndürmeyi unutmayın.
Ankara Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlığı Çevre ve Peyzaj Akademisi
KULLANIM ALANLARI ÖRNEKLER
22
(25)
• Kuru Nane Hazırlanışı
(27) (26)
Ankara Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlığı Çevre ve Peyzaj Akademisi
KULLANIM ALANLARI ÖRNEKLER
23
(28)
• Peyzaj Mimarlığı alanında kullanımı:
Bahçede ve saksıda kullanımı
(29)
Ankara Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlığı Çevre ve Peyzaj Akademisi 24
Diğer bitkilerle kullanımı
(30)
(31)
Ankara Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlığı Çevre ve Peyzaj Akademisi
KAYNAKÇA • https://www.hashaberler.com/images/galeri/2019/01/1548533984_screenshot_2.png
• https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/7759/mod_resource/content/0/NANE-13.%20hafta.pdf
• https://yemek.com/evde-nane-nasil-kurutulur/
• http://www.toprakana.net/showthread.php/278-Nane-Mentha-Piperita-Bitkisi-Ve-Faydalari
• Resim: (1) https://4.imimg.com/data4/QA/JQ/MY-1473185/mentha-piperita-500x500.jpg
• Resim: (2) https://www.kesfetsene.com/wp-content/uploads/2013/10/Akdeniz.png
• Resim: (3) https://t4.thpservices.com/previewimage/gallil/fc502350f27392f43dfed7a724c31439/rdc-ad-263976.jpg
• Resim: (4) https://cdn.shopify.com/s/files/1/0895/0864/products/lc261110_1118_1024x1024.jpg?v=1483433464
• Resim: (5) https://i.pstimaj.com/img/75/0x0/5adda76266a97c82b0b4cca6
• Resim: (6) http://dogalhayat.org/wp-content/uploads/2017/09/f98a3f991c95ce25fc9730fa7a0f200f-1504917793.jpg
• Resim: (7 https://www.osmanlioglu.com.tr/chia-tohumu-1-427-22-B.png
• Resim: (8) https://www.rivasol.com.tr/image/cache/catalog/blog/ckd-solucan-gubresi-projesi-baslatiyor-1060x400.jpg
• Resim: (9) https://www.denizlipost.com/wp-content/uploads/spot-173.jpg
• Resim: (10) https://www.turktob.org.tr/dergi/makaleler/dergi15/48-53.pdf
• Resim: (11) https://www.turktob.org.tr/dergi/makaleler/dergi15/48-53.pdf
• Resim: (12) http://www.yasemin.com/foto-galeri/44086-lavanta-yaginin-15-farkli-kullanimi/p1, Haziran 2019
• Resim: (13) https://tr.pinterest.com/pin/163748136430435304/, Haziran 2019
• Resim: (14) https://gezimanya.com/FotoGaleri/dunyanin-en-guzel-botanik-bahceleri, Haziran 2019
• Resim: (15) https://www.housebeautiful.com/uk/garden/designs/g28/garden-ideas-on-a-budget/, Haziran 2019
• Resim: (16) https://www.turktob.org.tr/dergi/makaleler/dergi15/48-53.pdf
• Resim: (17) https://www.turktob.org.tr/dergi/makaleler/dergi15/48-53.pdf
• Resim: (18) https://www.turktob.org.tr/dergi/makaleler/dergi15/48-53.pdf
• Resim: (19) https://www.hashaberler.com/images/galeri/2019/01/1548533984_screenshot_2.png
• Resim: (20) https://cdn.yemek.com/uploads/2019/01/nane-nasil-yetistirilir-1.jpg
• Resim: (21) https://cdn.yemek.com/uploads/2019/01/nane-nasil-yetstirilir-2.jpg
• Resim: (22) https://4.bp.blogspot.com/-KuMK2hm2O_8/VxKJREVHclI/AAAAAAAACRs/YcSWP5XWdxsnrC45bgFJaXSYmkCBO8C_QCLcB/s1600/n.JPG
• Resim: (23) https://cdn.yemek.com/uploads/2019/01/nane-nasil-yetistirilir-5.jpg
• Resim: (24) https://iasbh.tmgrup.com.tr/fea989/0/0/0/0/0/0?u=http://i.sabah.com.tr/sb/galeri/saglik/nane-limon-nasil-yapilir-iste-nane-limon-cayi-tarifi/1.jpg
• Resim: (25) http://sifalibitkiler.net/wp-content/uploads/2017/08/nane-yagi-3.jpg
• Resim: (26) https://gurbuzciftligi.com/wp-content/uploads/2018/08/Site-Icin-Gurguz-Ciftligi-Kaz-Daglari-Dogal-Besin-Kuru-Nane-50gr-2.jpg
• Resim: (27) http://farm6.staticflickr.com/5040/7404038912_649864f3d8.jpg
• Resim. (28) https://www.thespruce.com/thmb/D_TGmA3DDVSmlDu84nWPrqwX6-g=/450x0/filters:no_upscale():max_bytes(150000):strip_icc()/97247555-56a349e45f9b58b7d0d14d3c.jpg
• Resim: (29) https://images-na.ssl-images-amazon.com/images/I/A1yqg367keL._SX355_.jpg
• Resim: (30) http://hobbyfarms.com.s3-us-west-2.amazonaws.com/wp-content/uploads/2017/04/13113522/controlling-mint_800_JW.jpg
• Resim: (31) https://q7i2y6d5.stackpathcdn.com/wp-content/uploads/2016/07/mint-companions-400x533.jpg
• esi
25
Ankara Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlığı Çevre ve Peyzaj Akademisi
26
Stajyer Ayca Tutku Caferoğlu
BİZİ TAKİP ETTİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİZ