THUẬTTÂMLÝ

THUẬTTÂMLÝTácgiả:HoàngXuânViệt

LỜINÓIĐẦUTâmlýconngườilàvấnđềhếtsứctếnhịvàcũngvôcùngphứctạp.Tâmlýcóthể

doditruyềnnhưngphầnnhiềungườicótâmlýđứngđắn,hợpnhântính,hợpkhoahọcđềuphảiđòihỏisựluyệntập,cókhiphảiởmứcđộcao.

CuốnTHUẬTTÂMLÝcủa tácgiảHoàngXuânViệt sẽgiúpngườiđọc, trướchếthiểuđặcđiểmchungcủanhữngvấnđềcơbảnthuộctâmlýconngườivàcóhướngdẫnnhữngcáchluyện(bàithựctập)đểgiúptạovàtăngcườngnhữngtâmlýtốt,hạnchếvàloạitrừnhữngnéttâmlýtiêucựctrongmỗiconngười.

Tuynhiên,hiểuhếtlàmộtchuyện,cònviệcluyệntậplạilàchuyệnkhác,nóđòihỏicótinhthầntựchủ,sựkiêntrì.Cuốnsáchsẽlàtàiliệuthamkhảobổíchchomọingườicảtrênphươngtiệnnghiêncứuvàrènluyệntinhthần,nhâncách.

Đápứngnhucầucủangườiđọc,chúngtôitáibảnvàgiớithiệutậpsáchnày.NHÀXUẤTBẢNMŨICÀMAU

DẪNNHẬP1.“NGƯỜI”,CONVẬT“BÍMẬT”.AlexisCarrelnóiconngườilàmộtsinhvậtbímật.Ôngnóikhôngngoa.Dướicặp

mắtquansátkhoahọctàngtrữnhiềubàitoánvôcùnghócbúa.Lịchtrìnhtiếnhóacủanhânloạiđãkhádàirồi.Khoahọcđãbướcnhữngbướctiếnkhảquanrồi.Nhưng,hiệntạicóaiđãdámtựhàoamhiểuconngười,đứngriêngtronglòtâmlýhọc,chúngtathấyconngườihiệnranhưmộtvũtrụâmu,huyềndiệumànhờnhữngphươngphápnộiquanhaythựcnghiệm,chúngtachỉhiểubiếtđượcchútítchitiết.Đểcảmnhậnsựbímậtmàchúngtôinói,bạnhãytựđặtchomìnhvàicâuhỏigiốngvầy:Trongconngườicóbaonhiêutếbào?Mỗi tế bào có ảnh hướng gì đến từng tác động tâm lý. Cảm xúc, ước vọng, tậpquán…trítuệ,ýchí,kýức;tưởngtượng,suyluận…tấtcảlàcáigì,kếtquảcủanguyêndonào.Rồitiềmthức,cáirừnghoangmàFreudmớikhaipháởbìachépđó,ảnhhưởng

baonhiêutrêncuộcsốngtâmlýcủata.Bergsonđãchịukhóviếtriêngmộtquyểnsáchđểbànchochúngtavấnđề“Cười”.Nhưnghiệngiờcóaidámbảomìnhhiểucáicườichothấuđáovềmọiphươngdiện,vânvânvàvânvân.Bạncóthểtựđặtchomìnhtrămnghìncâuhỏikhácvềtâmlýconngười.Càngtựvấn,bạncàngthấyýnghĩathấmthíatênmộtvănphẩmcủabácsĩAlexisCarrel:“Người,sinhvậtbímật”…

2.“NGƯỜI,CONQUÁIVẬTLOLẮNG”Khôngphải chúng tôinóiđâu: chínhC.Péguynóiđấy.Trướcbaonhiêubài toán

phứctạpcủatâmlýconngười,conngườihaybồnchồn,lolắngtìmhiểu.Hẳncónhiềulầnbạnngạcnhiênhỏimình:Tạisaotôichiêmbaothườngquá?Tôibịácmộngnữavàkhibịácmộngtôicũngcảmxúcnhưkhi tôi tỉnh thức.Còngiận làcáigì?Tạisaoônggiáocủatôimỗilầnnổicơntambành,mắtđỏngầungầu,môirunnhưcầysấyvàhaynóinhữngtiếngrấtnghịchcùngbàiluânlýngườidạytôilúcngườiđiềmtĩnh?Cũngnhưbạn,chúngtôinhiềuphenlolắngtìmhiểu:Sợcáigì?Rồiyêunữa?Yêulàcáigì?Saonghenóbímậtquá!Conngườitựnhiênưathíchcáichi?Tạisaotathườnggâyáccảm?Làmsaogieothiệncảm?Làmsaobiếttâmtínhngườita?Saocónhiềungườibìnhthườngxemnhumì,lừđừmàlúcgiận,cộcnhưgấu?Làmsaođọctâmtínhkẻkhácxuyênquanhữngcáingó, cái liếc, nét cười, điệu bộ, lời nói họ?Rồi có những sự thật thường xảy ramà takhông biết tại sao.Tại saomột thanh niên trước khi gặp tình nhânmình, chuẩn bị rấtnhiềucâuchuyêntâmtìnhđườngmậtmàrồikhigặpmặtkẻyêu,nóirakhôngđặnghaynóikhônghết?

“Chuyệnlòngrộnrịptrênđầulưỡi,Songđếnbênnàngnghĩlạithôi.”

Vềnhàkhôngthỏamãn,tiếcvàtứcgiậnbểngực.Ngheconníthọcnóihoài.Màlàmsaonónóiđượcvậy?Rồidầndầnnónóigiỏinhưtanữa?

3.CẦNCÓMỘTVỐNTÂMLÝHỌCConngườibímật.Conngườilolắngtìmhiểutâmlýconngười.Haisựthật.Nhưng

cómộtsựthậtnữakhôngkémminhhiểnlàconngườicầncómộtvốntâmlýhọc.Nhucầunàycódobảnchấtconngười,dosứmạngvàdocuộcsốngxãhội.Ởtrên,bạnđãbiếttựnhiênconngườitừbảnchấtlotìmhiểunhữnghiệntượngtâmlý.Chúngtôiởđâychỉbàncùngbạnvấnđềsứmạngconngườivàcuộcsốngxãhộiđòihỏiconngườivốnkiếnthứcvềtâmlýthôi.

4.CONNGƯỜICẦNBIẾTTÂMLÝĐỂTỰGIÁOLUYỆNMột trong những nhiệm vụ cột trụ của con người là làm người cho ra người.Mà

muốnđếnmụcđíchnàyphảitựgiáoluyệncáchriêngvềđườngtâmđức.Vàviệctựgiáoluyệnnàykhôngthểhoànbị,cókếtquảkhảquannếungười takhônghiểubiếtchút ítnhững hiện tượng tâm lý xảy ra trong đáy lòng con người cũng như ở ngoại thân conngười.Muốnluyệnnãonhớnênbiếtquanhữngyếutốnàocấuthànhkýức;kỷniệm...

Muốntậptínhđiềmđạmcầnbiết,nguyêndonàotrongcơthểkhiếnconngườilócchóc,vụtchạc.Muốntậpcanđảmcầnhiểunguyêncănnàokhiếntahaysợ.Muốnthànhconngườichíkhí trước tiênphảibiếtýchí làgì,đóngvai trònào trong tòanhà tâmlýconngười,ảnhhưởng trêncảmxúc,ý tưởng làmsao.Biết tâmlýkhôngphải liền trở thànhngườiđườnghoàngsongvàđiềukiệntấtyếuđểtutâmluyệntính.

5.BIẾTTÂMLÝĐỂGIÁODỤCNGƯỜIVốntâmlýhọccầnthiếtchotathihànhxongsứmạngtựgiáoluyệncủatađãđành,

mànócòngiúp tagiáodụckẻkháccókếtquảkhảquankhi tacóbổnphậngiáodục.Nhờquansátchắcbạndưbiếtnhiềuchamẹ,thầygiáohaycácnhàgiáodụcnàokháccoiviệcgiáodụctâmlýkhôngđếnđâu.Họdùngcườnglực,cườngquyền.Họhốngháchrầymắng,óré,đánhđập.Họcứrắcrắcápdụngkỷluật.Họlolýphụcvàbắccontrẻquỳmọpvâng lời như cáimáy,miễnbênngoài con trẻ tỏ ra nhumì, tuân luật, thưadạvàvânghếtmọiđiềuhọnóithìhọcholàthànhcông.Muốncócâytrengayhọkhôngcầnbiếtmănglàgì,họcbấtchấpviệcuốnnắn.Họcứômchàyvồlạinệnvàomôngchonó…ngay!Giáodụccon trẻhọkhôngcầnbiết tâm tìnhcon trẻ thuộchạng loạinào, cầnbíquyếtnàochoriêngtừngtrẻ.Bêntrongcontrẻcónhữngđòihỏi,nguyệnvọngphảnứngnào?Họbấtchấptìmhiểu.Họchỉlotỉmỉbắtnhặt,bắtthưalỗilầm.Họchuyênmônlocấm,lotrừngtrịmàquênphắtviệctíchcựcdãydỗ,khuyênlơn.

Hơnnữa,thườngđóngvaitrògiáodụchọchuyênchúviệc“trídục”màcẩuthảviệc“tâmdục”.Họcócaovọngchođứatrẻcườngtrángvớinhữngbắpthịthồnghào,chođứatrẻthôngminhvớibộócchữlàchữ.Cònkhibướcchânratrườngđời,đứatrẻcóchíkhíhaykhông,giàulươngtri,cónghệthuậtxãgiao,cóbíquyếtdụngnhân,đắcnhântâm,nóitrướccôngchúng,tiếpvật,đốiphóvớinghịchcảnhhaykhông,họbấtcần.

Vàkếtquảquanniệmgiáodụccủahọ,làtrênđườngđờicónhữngđầunãothôngthái thật, cấp bằng nhiều thật, có chức quyền cao nữa, nhưng thường làm côngviệc gìcũngthấtbại,gieoáccảm,oánthù,chiarẽ…

Nguyêndogây thấtbạichohọ làsựdốtnát tâmlýcon trẻvàvìđó làkhi rẽviệc“tâmdục”.Muốngiáodụcmộtconngườithànhngườiđườnghoàngnhàgiáodụphảicăncứtâmlýmàthihànhsứmạngmình.Phảitùysứcpháttriểncủacáccơquan,tàinăng.Phảiamtườngtâmtínhcontrẻ.Phảibiếtnguyêndonàocấuthànhcơcấusinhlývàtâmlýcủanó.Tiềm thứccủanó sâu rộngkhông?Cáccơquan, tàinăngcủanóhoạtđộngđiềuhòavàcókếtquảkhông?Contrẻkhichịugiáodụccónhữngnguyệnvọngđòihỏigì?Chế độ giáo dục của ta gây ảnh hưởng tâm lý nào cho nó?Nó có lý tưởnggì?Cókhiếuvềmônhọcnào?Cókhiếumàsởtrườngkhông?Nócócảmmến,kínhphụcvàtincậytacáchchânthànhkhông?Đấylàvàivấnđềmàmộtnhàgiáodụcchânchínhcầnlogiảiquyết.Vàtrướckhigiảiquyếtnênnghiêncứutâmlýchungcủaloàingườitrước.Vẫnhiểurằngmỗicánhânđềucócơcấutâmlýriêngnhưngcáchchungconngườicónhữngnéttâmlýgiốngnhau.Nênbiếtđạiyếutâmlýnhânloạirồinghiêncứuthêmtừngtâmlý

contrẻthìcôngviệcgiáodụcmớicókếtquảkhảquan.6.MỘTĐIỀUKIỆNTỐIYẾUĐỂXỬTHẾTHÀNHCÔNGTrongcuộc sốngxãhộimuônmặtmuốn thànhcông, chúng ta cầnbiết tâm lýkẻ

sốngchungvớita.Dướimáigiađìnhvợchồngkhôngbiếttínhtìnhnhau,giađìnhcóthểbiếnthànhmộtlòtratấn.Tiếpchuyệnvớiaicầnbiếtkẻấyưavấnđềgì.Tìmhiểucoihọthíchchuyệnnghiêmhaychuyệntràophúng.Họlàngườikhótínhhaydễtính?Họcẩnngônkhông?Tacónóigìphật lònghọkhông?Muốncóngườicộng tác trung thành taphảiamtườngnguyệnvọngcủakẻgiúpta.Taphảitracứutínhtìnhcủahọ.Họlàngườithậttâmhaygiảdối.Họcólươngtâmnghềnghiệpchăng?Trongđờisốngbạnbèngườinào íchkỷ,duanịnh,ngườinào trung thành,quảng tâm,quân tử.Làmsaobiếtkẻ tiểunhânđểtránh,biếtkẻhọcuyênthâmđểlàmgiàutríkhôn.

Thưabạn,chođặnggiảiquyếtnhữngvấnđềtrênđây,chúngtaphảibiếttâmlýconngười.Airànhtâmlýconngườinhấtthìxửthếthànhcôngnhất.Aidốttâmlýconngườithìđauthươngthấtbại.

7.MỘTPHƯƠNGTHẾTUYỆTDIỆUSauhếtbiếttâmlýconngườibạnsẽnângcaotâmtrísuynghĩmìnhlên.Khinghiên

cứunhữnghiệntượngvôcùngphứctạp,kỳlạcủatâmhồnnhânloạibạnsẽchạmphảinhữngvấnđềkhiếnbạnphảibănkhoănsuynghĩ.Từmiếngđấttâmlýhọcvớikhícụlýtrívàphươngphápkhoahọcbạnsẽbướctớibờcõivôcùngbaola.Nóivậykhôngphảichúngtôicóýquảngcáo,màchúngtôichỉđứngphạmvikhoahọcđểnhìnvàomộtsựthậtđángsuynghĩ.Bạnsẽgặplạivấnđềnàokhiđọcvềmấyphươngphápkhoahọcnhưdiễndịch,quinạp…bànsauđây.

8.LÀMSAOCHOCÓVỐNTÂMLÝHỌCa)Tómlạichúngtacầncómộtvốntâmlýhọcđểlàmngườivàxửthếthànhcông.

Nhưng tiếcmộtđiều là xưanayởÂuMỹcũngnhưởbênĐông, sáchdạy tâm lý thựchànhkhôngcóbaonhiêu.Sáchbànvềtâmlýcổđiểndẫyđầynhữnglýthuyết,bácluận..thì có thể chất thành núi. Còn sách bàn về những hiện tượng tâm lý ta gặp đi gặp lạithườngngày thì rất kémcỏi.Nhưngkémcỏikhôngcónghĩa làkhôngcó.Aigia côngnghiên cứu thì cũng có thể lượm lặt trong những lò triết học cổ của Platon, Aristote,Socrate,Khổng,Lão,vàgầnđây trongnhững tácphẩmcủaFreud,Bergson, Janet…Ởnướcngoàiviệcsưutầmthườngdễdàngvìngườitagặpnhiềusáchbànvềtriếtlý.Trongđórảiráccóbànvềtâmlýthựchành.Songởnướcta,sáchtriếtlýítquá.Sáchtriếtlýcóchângiá trị lạicàngíthơnnữa.Muốntìmhiểutâmlýthựchànhchúngta làmsao?Hồichưahọctriếtlýchúngtôihyvọngkhihọcsẽbiếtđượckhátâmlýthựchành.Nhưngcóởđâu.Lượmlặttâmlýthựchànhratrongbiểntriếthọccủanhàtrườnglàmộtcôngcựckhổmàkếtquảchẳngbaonhiêu.

Rồikhibướcchânrakhỏinhàtrường,thấyvốnhọctâmlýthựchànhquáưcầnthiết

chúngtôiđànhphảibươiquàutrongsáchbànriêngvấnđềnàyđểtựhọc.Chúngtôinhưvậyvàtưởngaikháccũngkhônglàmcáchnàohơn.Vàmuốngiúpnhiềubạntrẻvềvốnhọckhôngcókhôngđượcấychúngtôicốgắngchoxuấtbảntácphẩmnày.

b)Tưởngkhôngcầnnhắclạichobạnrằngmấytrangsauđâykhôngcốýbànvềthứtâmlýhọcởnhàtrường.Màlà thứtâmlýbạncảmnhậnmìnhcórất thường,bạnnhậnthấykẻkháccórấtthường.Điềubànkhôngdôngdài,hoặclýluậnvôíchmànhữngmôtả,địnhnghĩa,nguyêntắcvàthídụthựchành.Nhữngđiềutrìnhbàycócáibạnbấylâubiết làcóthậtsongkhôngbiết làcáigì, tạisaocó,gâykếtquáthếnào?Vànhữnghiệntượngấybạnđọc lấy làmthích thúbởi lẽnómật thiếtđếnđờisống tâmlý thực tạicủabạn.Bạnđọccũngkhônghaotốnthìgiờnhưkhiđọcnhiềutácphẩmgiáodụckhác.Vìtrong đây nhữngđiều bạn cần thiết được tập trung trongmỗi trang.Bạn khỏimất thờigian đọc hàngmấy trang đủ thứ lý luận, ví dụ, để rồi phải tóm lạimột câu.Hơn nữanhững điều bàn cùng bạn ở đây có liên lạc chặt chẽ với nhau.Chương này bổ khuyếtchươngkia,vấnđềnàycắtnghĩa,vấnđềnàycắtnghĩavấnđềnọ.Toànquyểnsách làmột hệ thốngmànhữngyếu tố trì lôi nhau.Vì thế xinbạnđừngđọcđứt khúchaybỏkhúc.Bạnkiênnhẫnđọctừđầuđếncuốisách,chúngtôitinbạncómộtvốnkiếnthứcvềtâmlýhọcthựchànhkhảquan.Bạnsẽbiếtquanhiềuvấnđềthuộctìnhcảm,tinhthầnvàtâm tình conngười.Rồi nhờvốnkiến thức ấybạnxâydựng chomình cuộcđời thànhcôngvàhạnhphúc.

c)Nếubạnđãkháthôngtâmlýthựchành,thìquyểnsáchnàycócôngcụgiúpbạnnhớlạinhữngđiềumìnhđãhọchỏi:Nếubạnchỉcócáivốntriếthọcđểđi thicủanhàtrườngthìmấytrangsauđâygiúpbạnbổkhuyếttòanhàtriếthọccủamình.Nếubạnchỉcóhọclựctrunghọcthôivàđangđitìmsáchtâmlýđểhọcthìbạncóthểcoicácchươngsaunàylàtriâmcủabạn.Bạnsẽthulượmởchúngnhiềukiếnthứcgiúpbạncóbộócsâusắchơnđểngónhìnrộnghơnvề“convậtbímật”.Bạncóthểđỡtốngiờđiđọchànglốtiểuthuyếttâmlýmàthườngkhôngbàntâmlýbaonhiêuhaybànsailạc.Bạncóthểđỡtốntiềnđểcoihànglôphimhầuhọctâmlýbằngcáchđọcvàichươngsauđây.Sauhếtchúng tôi cũng không nhằm nhấnmạnh lại sự tối cần của vốn học tâm lý thực hành.Thiếunóchúngtakhôngthểsốngsâusắc,khôngthểtựluyện,giáodục,xửthếvàđắclựcđược.

d)ViếtmấydòngtrênđâychúngtôikhôngcóýquảngcáochoC.Mélinaud.Giátrịngòibútcủaôngtatrongmấychươngsauđâyđủquảngcáochoôngcáchhùngbiệnrồi,khôngcầngìchúngtôi.Chúngtôiviếtchobạníthàngtrênlàcốýchuẩnbịchobạnđọcsáchcókếtquảnhưý.Chúngtôithôngdịchynguyênvăncủatácgiả.Chúngtôichỉtómlượcđạiývàthêmvàonhữngkiếnthứcđơnmọncủamìnhrồiviếttheotinhthầntiếngmẹđẻ.Bạnđừnglấylàmlạkhigặptrongđâynhiềuvídụ,nhiềulýthuyết,quytắcmớivềgiáodục tâm lýmàkhi so sánhvớinguyênvănbạnkhônggặp.Cunghiếnbạnquyểnsáchnàychúngtôicóýcộngtácvớitácgiả,tậptrungchobạnnhiềunguyêntắctâmlýmangmàusắcTâyphươnglẫnĐôngPhương.NơiđâybạngặpgỡchẳngnhữngSocrate,

Aristote,JanetmàcảKhổng,Lão…nữa.Làmvậychúngtôitrôngcậygiúpbạnđỡtốnthìgiờ tìmđọcnhiều sáchvở.Vànhất làkhỏibị sai lạc theonhiềungòibút thiênvị, chủquan.

đ)Khiđọcquyểnsáchnàybạnvui lòngthựctậpnhữngbàichúngtôigởibạnsaumỗi chương.Cần thực tập., họcvấn củamìnhmới bổ ích.Người ta nói họchànhmà!Phảivậykhôngbạn?Trongmộttácphẩm,quyển“Thuậtsốngdũng”chúngtôicónhấnmạnhvấnđềthihànhluânlý.Trongkhoahọcnàongườitachỉbiếtthôicònđược,chớtrong“vinhânhọc”,mộtkhoahọccựckỳkhókhăn,ngườitachẳngnhữngphảibiếtmàphảisống,phảithựchànhhiểubiếtcủamìnhnữa:Bíquyếtchúngtôichỉchobạnthựctậpđâycăncứtrênphươngpháp“tựkỷámthị”.Nhờsựđọcđiđọclạinhiềulần,nhồinhétluônnhữngđiềuchúng tôi cunghiếnchobạn,bạn sẽ ít nhiều thayđổiđượccuộcđời,canhtânnóvàđưađẩynóđếnchỗthiệnmỹhơn.Nếucógiáosưtâmlýhọcvàluânlýhọc,thiếttưởngbạnnênchohọctròmìnhhọcthuộclòngnhữngbàithựctập.Lúchọc,cólẽhọcviênnghekhổ.Songsaukhibỏghếhọctrườngđểbướcchânvàochợđờihọsẽcảmquýơnbạn.

Riêngbạn,bạnhọcthuộclòngđượccànghay.Nhưngđiềucốttửlàphảiđọcchúngthườngmỗitốihaymỗisángcànghay.

e)Bâygiờkhởisựđọcvềtâmlý…Songtrướckhidẫndắtbạnvàocungtươngcõihồnconngười,điquanàoýthức,tiềmthức,cảmxúc,trítuệ,v.v…chúngtôimuốnbạncó sơ vài khái niệmvề định nghĩa tâm lý học và về nhữngphươngphápkhoa học đãđượcápdụngđểnghiêncứutâmlýnhânloạitừđầuđếncuốitrongquyểnsáchnày.Xinbạnhãylấybútmựcvàthẻvăngra,rồi…đọcvàghinốt.

g)Ngườitathườngđịnhnghĩatâmlýhọclàkhoahọcnghiêncứunhữnghiệntượngcủatâmthầnnhưtâmtình,tưtưởng,ướcvọng,dụctình…Đólàđịnhnghĩacổđiển.

Ngàynayngườitacómộtđịnhnghĩamới.Tâmlýhọclàkhoahọcnghiêncứucáchcưxử,hạnhkiểm,nghĩalàcáctácđộngcủaconngười.Haiđịnhnghĩanàybổkhuyếtchonhau.Muốnamtườnghạnhkiểmconngườicầnbiếtcáctâmtrạng.Vàmuốnamhiểutâmtrạngcầnamtườngnhữngphảnứngngoạitạivàxãhộicủaconngười.

h)Cũngnhưcáckhoahọchiệntượngkhác,vềmặtphươngpháp,tâmlýhọcgồmhaicôngvụgốcrễlàmôtảvàdiễnnghĩa.

1.Nhàtâmlýhọcmôtảbằngnhiềuphươngcách.Bằngquansátnộitâmtứclànộiquan.Bằngquansátkháchquan.Ngườitacũngdùngphươngphápthínghiệm.Việctrắcnghiệmlàlợikhísắcbénthườngdùngđểquansátchuđáo.Nhàtâmlýhọccũngdùngviệcquansátbệnhlýhọcđểtìmhiểutâmtrạngnhữngbệnhnhânnhấtlànhữngkẻđauthầnkinhhệ,đauócnão…

2. Cho đặng diễn nghĩa người ta nhằm trước hết phương diện sinh lý. Những cơquanđạihệtrongcơthểnhưócnão,thầnkinhhệ…đượcđặcbiệtnghiêncứuvàvạchrõ

tácdụng,ảnhhưởng.Kếđó,ngườitacắtnghĩanhữngảnhhưởngcủahoàncảnhxãhộitrên,cáctâmtrạng.Ngoàiviệcdiễnnghĩacácảnhhườngtrên,nhàtâmlýhọcđặcbiệttìmhiểuchínhnhữngtácđộngcủatâmthần.Họtìmhiểubảnchất,cơcấucủatìnhtrạng.Nhờtâmtrạngnàyhọhiểutâmtrạngkia..Họkhôngquênảnhhưởngcủahuyếttộc.Vìđócóphươngphápnghiêncứunhữngditruyềnvàcáctậpquánđặngtruycăntườngtận.

Sauhếtđi từnhữnghiện tượng tâm lý tựnhiênnhà tâm lýhọcgặpmột lực lượnghuyềnbíảnhhưởngchiphốicáctácđộngtâmthầnconngười.Lựclượngấyhọchỉnhìnnhậncóvànhìnnhậnlàquanhệthôi.Cònviệctìmhiểubảnchất,tácđộngcáchtỉmỉthìthuộcnhàsiêuhìnhhọc.

i) Tất cả những phương pháp trên đây được áp dụng trongmấy chương sau này.Điềuđượcchútrọngbạnđọcnhữngtrangtâmlýthựcdụngchứkhôngphảilànhữnglờibàngọilàtâmlýhọcmàkỳthiệtchỉlàluậnlýhọchoặcluânlýhọc.Lỗilầmnàycónhiềungòibúttriếtlýđãthườngphạm.Họkhôngmôtả,diễnnghĩachongườiđọcchínhnhữngsựkiện,hiệntượngtâmlýnhưchúngxảyratrongtâmhồnhayngoàithânconngười,màhọmuốn,khiếnchúngphảinhưthếnày,nhưthếnọhayhọnóichúngcóthểvầycóthểkhác.Đọc nát ócmà chả biết được bao nhiêu tâm lý học. Lỗi lầm ấy chúng tôi đã xatránh.Hyvọngbạn sẽdược thỏamãnvớinhữngnghiên cứuchính thựcvề tâm lý conngười.

k)Bạnsẽtuầntựtìmhiểuchuđáonhữngvấnđềsauđây:1.Nhữngtácđộnggồmýthức,tậpquánthụđộng,ýchí.2.Nhữngxúcđộnggồmướcvọng,xuhướng,cảmxúc,thịnhnộ,sợhãi,nhátgan,

dụctình,khoáilạc,thốngkhổ.3.Những sự kiện tinh thần gồm chú ý, tri giác ngoại giới, ký ức, tưởng tượng, ý

tưởngtổngquát,phánđoán,suyluận,thácngộ,ngônngữ.SauhếtcómộtchươngdànhriêngchomộtvấnđềquanhệlàNhâncách.Trongđó

bạnsẽnghiêncứucáchriêngBảnngãvàTâmtínhconngười.NhờsựnghiêncứucáctâmtrạngtrongthấychươngtrênvàsựnghiêncứuNhâncáchởchươngnày,bạncómộtvốntâmlýthựcnghiệmgọiđượclàkhảquanđểsốngđờisâusắc,bảođảmchothànhcôngvàhạnhphúccủađờibạn.

CHƯƠNG1.NHỮNGHIỆNTƯỢNGTÂMLÝCHƯƠNG2.HÀNHVIVÔTHỨC

CHƯƠNG3.TẬPQUÁNTHỤĐỘNGCHƯƠNG4.ÝCHÍ

CHƯƠNG5.ƯỚCVỌNGCHƯƠNG6.KHUYNHHƯỚNG

CHƯƠNG7.CẢMXÚC

CHƯƠNG8.THỊNHNỘCHƯƠNG9.SỢHÃI

...

CreatedbyAMWord2CHM

CHƯƠNG1.NHỮNGHIỆNTƯỢNGTÂMLÝ

THUẬTTÂMLÝ

I.ÝTHỨC1.Ýthứclàgì?Theo tâm lýhọccổđiển,ý thức là sựkiện tâm lý, làđặc tínhchungcủacáchiện

tượngtinhthần.Songtheotâmlýhọchiệnđạinólàđặctínhchungcủacáchiệntượngtâmlý,làsựcảmhiểutrựctiếp,nhanhlẹnhất.Bạnbịphỏnglửa.Tứctốcbạncảmnhậnrằngbạn“đau”.Đấy,bạncóýthứcvềđaurátnơibạnđây.

Thấybiếtsựvậtgìlàcóýthứcrằngsựvậtấycóhìnhảnhtrongócnão.Baonhiêunhữnghiểubiếtkhácsâurộnghơnvềsựvậtấyđềunhờýthứclàmtrunggian.Ýthứccótínhchấtđặcbiệtlàchủquản.Chỉcóchủthểcảmnhận,cóýthứcnhữnghìnhảnhhaycảmgiáctrongmìnhchớkhôngaikháclàmthếđược.Bạnnhứcđầu.Bạnýthứcrằngbạnđaukhổ,khóchịu.Dầutôicóthiệncảmvớibạncáchmấycũngkhônglàmsaoýthứcthếbạnnổinhứcđầu.

Bởivậymỗicánhân,ngườitacóthểnóilàmộtvũtrụđóngkín,bímật.Trongngườibạnxảyrabaonhiêucảmtình,cảmgiác,ýtưởng,ýmuốnrồibiếntanđi.Chỉmộtmìnhbạnchứngkiếnsự“sinhtử”củachúngchớkhôngcóaikháccũngcóýthứcđược.

Nhiềukhingườitahiểuýthứclàtâmthầnhaytâmhồn.Nhưbạnnói:“Hiệntượngấyởtrongýthứctôi,haynhưchúngtôinói“Hiệntượngấyởngoàiýthứcbạn”.Ýthứcđâyhìnhnhưcónghĩalàtâmthần.Songkỳthiệtýthứcchỉlàtínhchấtcủanhữngsựkiệntâmlý.Còntâmthầnlàcơquanchứađựngýthức.

Ýthứccủachúngtarất tùythuộcđầunãochúngta.Bạnbịchụpthuốcmêđểgiảiphẫu.Bạnkhôngcóý thứckhổđaucủabạnvìđầunãohiểu là trungtâmthầnkinhhệcủabạnbịthuốcmêlàmtêliệtđi.Songkhôngphảivìđómàtakếtluậnmộtcáchvôlýrằngbộócsáng tạoraý thứcvàcũngkhôngphải làkhôngphánkhoahọcnếu tachốirằngýthứckhôngcầnthiếtócnão.Vậtnàykhônghẳnlàmẹđẻcủaýthứcnhưnglàđiềukiệntấtyếuđểnónảysinh.Ýthứccòntùythuộcmộtphầnởtrạngtháiđốinghịchcủanhữngsựkiệntâmlý..Taycủabạnvừabuôngquyểnsáchra,đụngvậtgìởgầnđó,bạnliềncóýthứcngayrằngmìnhđangđáđộngmộtvậtkháchơnlàquyểnsách.Tạisaobạnbiếtkhông?Cólạgì.Lúcbạncầmquyểnsáchbanđầuthìcóýthức.Songcầmlâubạnlàmmộtviệcliêntục,đềuđềubấtbiếnkhôngđốinghịchgì.Đếnkhibỏsách,rờchạm

vậtkhác,bạnđổiviệc làmtrên.Sựthayđổiấykhíchgiụcbạncóý thức,nhưngkhôngphảinóđẻraýthức.

2.Ýthứcmàchúngtôibàncùngbạnnãygiờcóhaithểcáchmàbạncầnphânbiệt.Tứcýthứcđơnthuầncũnggọilàtựphátvàýthứchồicố.“Ýthứcđơnthuần”làýthứcbạncùngchúngtôibànluậntrên.Còn“ýthứchồicố”làsựchúýsựtậptrungtinhthầnđểnhậnthứcnhữnghiệntượngtâmlý.Sựchúýnàychúngtaítlàm,màlàmthườngviệcýthứcđơnthuần,làmnhưcáimáyvàkhôngcầntưởngđến.

II.TIỀMTHỨC1.Tiềmthứclàgì?–Vừabiếtđượcýthứcchắctrongócbạnđâmracâuhỏi:“Còntiềmthứclàgì?Thưa

bạn,tronghaibathếkỷtrước,ngườitacãinhauđểtìmcoicótiềmthứckhông.SongtừđầuthếkỷXVIII,từngàyLeibnitzđầutiênchứnggiảisựhiệnhữucủatiềmthứcđếngiờ,vấnđềcơhồnhưkhôngcònaibănkhoănbàncãinữa.NgườitađãcôngnhậncómộtđịahạtsâukíntrongvùngtâmlýcủaconngườilàTiềm–thức.

Bạnnênbiếtnó.Cáchiệntượngxảyratrongbạnhayxungquanhbạn,bạnthựchiệnnhậnvớinhiềutrìnhđộkhácnhau.Cóhiệntượngrõrệt,ýthứcchúý,kỹlưỡng,cóhiệntượngbạný thức ít rõ rệt hơn,mơmàng, hơi hơi vậy.Vài ví dụđâygiúpbạn rõ điềuchúngtôinói.Bạnnghemộtbàithơhay.Chúngtôinóibạncóýthứcrõrệt,ýthứcchúývềviệcbạncảmhiểuhay.Bạnýthứcýtưởng,tâmtình,âmđiệuvàcáccâu,cácvếcủabàithơ.

Bạnđiqualạinóichuyệnchơivớibèbạn,gặpmiếngchaibểbạntránhchânmìnhquamộtbên.Viếtbàichínhtả,bạntránhlỗi.Chúngtôinóibạncóýthứcchúývềnhữngviệclàmnày.Tránhmiếngchaihaytránhlỗikhôngphảibạnkhônghaybiếtkhôngýthứcsongýthứckhôngnhiều,khôngrõrệt.Phảivậykhôngbạn!Rồivídụnàynữa.Trênbàngiấybạncóđồnghồđánh thức.Nóđingheức tắc.Bạnngồiviếtcảnửagiờmàkhôngnghe tiếngức tắcnày.Phải vậykhông?Tại sao thế?Tại vì bạnquá chămchỉ việc củamình.Nhữngtiếng“ứctắc”vẫncó,vẫndộivàotaibạn,songbạnýthứcrấtít,rấtkém.Nhưng sựvô thứcnhất thờihayý thứckhôngchúýấy sẽ thànhý thức rõ rệtnếubạndùngýchígomtinhthầnchúýđểnghelắngnghe.

Cónhữnghiệntượngnữamàbạncốgắngchúýnhiềusongrấtkhóýthức.BạnhãyđọcvídụnàycủaLeibnitz.Ôngnóichúngtadùcốgắngýthứcthếnàocũngkhóýthứcđượcviệcnghe từngtiếngsóngrềnkhibiểngàothét.Songdù takhôngnghe, từngđợtsóngvẫnđộngnhẹvàriêngbiệt.Nếukhôngvậythìkhôngcóhiệntượngbiểnbađàogàothétvàcácsốkhôngcộnglạisẽlàmấyđó…chớkhôngphảivẫnsốkhông.

Hồiđógiờ,bạnhọc,bạnquansát…bạncóbiếtbaonhiêukiếnthức.Bạnbâygiờđâucóý thứcchúng từngcái riêngbiệt.Dùvậychúngvẫncó trong tâmnãobạn.Nếukhôngvậythìsaobạnbiếtđược?Xinbạntựtrảlời.Dovídụtrínhớnày,bạncóthểphân

biệtýnghĩariêngcủamấytiếngTiềmthứcvàVôthức.Tiềmthứclànhữnghìnhảnh,tưtưởng tâm tình, v.v…không lộdạng, bạnkhôngnhận thức songvẫnhiệndiệndướiýthứccủabạn,chựchờảnhhưởng,chiphốiýthứcbạn.Nhờnókhibạnnhớmàimạivậtgì,ngườinàobỗngnhiênnhớrõđược.Cònvôthứclànhữngkỷniệmtâmtình,ýtưởng,v.v…chìmlặngtrongta,nằmyên,khônghiệndiệntrongđầuócta,chúngtakhôngnhậnthứcnóđược.BạncóthểnóiVôthứclàcáigìkhôngýthức.Tiếngấychỉcómộtýnghĩahoàntoàntiêucựcthôi,cũngnhưýthứclàcáigìmàbạnnhậnbiết,cómộtýnghĩatíchcực.

2.Trongmấytrangsau,bạnsẽthấychúngtôiđềcậpnhiềuđếnvấnđềvôthức.Bạnsẽ thấy nói về cảmgiác, cảm tình, ý tưởng, hình ảnh, luân lý, ước vọng vô thức.Việcphânloạitừchitiếtnhữngsựkiệnvôthứcrấtphứctạpmàkhôngcần.Bạnchỉnênbiếtcóhaihạngloạivôthứccộttrụlà:a)VôthứcbìnhthườngvàbịVôthứcbệnhhoạn.

A.Nhữngsựkiệnvôthứcbìnhthường1.Tậpquán–Bạnđọcbài,đi,viết,đánhđờn.Bạnlàmnhữngviệcnàybanđầuvớiýthứcrõrệt,

vớichúýsongrồitheothờigianbạnlàmquen,bạncótậpquán,thựchànhchúngcáchvôthức,gầnnhưmáy.Thếlàtậpquánbiếnnhữngtácđộngýthứcthànhnhữngtácđộngvôthứcmàbạnkhônghaydè.

2.Vôý–Đi rútxuốngbắchay tạibếnxe,bạnchengiữađámđôngngười,bạn lấnvàiba

ngườinàođóđểđilẹ.Đanghăngháinóichuyệnvớibèbạn,bỗngbạnthấyđồnghồtaythình chết.Bạn liền lên giây đồnghồnhưngvẫnnói chuyện rất hăngvà thao thaobấttuyệt.Nhữngcôngviệctrêncủabạn,chúngtôigọilànhữngviệcvôý.Nóđốinghịchvớiviệcthựcsựhữuýdoýmuốntrầmtĩnhchỉhuy.

3.Ướcvọng–Thanhniênnamnọsốtruộtsốtganyêutìnhnhânmình.Đúngbảygiờtốichàng

phải lại nhà người yêu như lời hứa hẹn nhau.Quả đúng bảy giờ chàng gặp người yêumìnhmàkhôngdè.Vàchúngtôinóichàngbịmộtướcvọngchiphối.Ướcvọngtuyvôthứcsongphátdiễncáchtiềmthức:Nóngấmngầmhoạtđộngnhấtlàkhinóbịdồnép.Chúngtanhiềukhibịnóđiềuđộngmàkhôngbiếtnguyêndoởđâu.

4.Cảmhứng–Bạn,mộtchiềunọ,quơbútviết“mộthơi”mộtbàithơtuyệtbút.Bạncócảmhứng

đấy.Cólẽbạnnóinhờcảnhgợithơ,nhờsựthúcđẩycủaaikhuyênbảosongphầnlớndotiềm thứccủabạn.Baonhiêuý thơ,ýnhạc,ý tưởng, tâm tìnhdồnnhétđâu trong tiềmthứcbạntừlúcnào,chúngnằmởtrạngtháivôthức,bỗngnhờmộtkíchthíchngoạigiớinàođótừđịavịtiềmthứcnhẩyralàmýthức…Thêmbạncảmhứng,bạnthảthơ…Đấy,trởlêntấtcảlànhữngtrạngtháivôthứcbìnhthường.

B.NhữngvôthứcbệnhhoạnCònnhữngvôthứcbệnhhoạnlànhữngtìnhtrạngcủakẻbịbệnhthầnkinh.Thường

làbệnhthầnkinhthấtgiác.Nhiềunhàtâmlýhọcnghiêncứu,bàncãinhauvềnhữngvôthứcbệnhhoạn thườngxảyrachonhữngngườicóchứngbệnhấy.Công trìnhđầu tiênchúngtanênkểlàcôngtrìnhcủaP.Janet(Tựđộngtínhtâmlý–Tâmtrạngkẻloạnthầnkinh).Nhữnghànhđộngvôthứcđượccácbậctâmlýhọckhámpháthậtkỳlạ.Cóngườibịthấtgiác.Họbịtêliệtđimộtbắpchânchẳnghạn.Bạnlấykimchíchchỗtê,họkhôngcảmbiết.Songgiábạnthôimiênhọ,rồibạnhỏihọcoibạncóchíchhọkhông?Họnhớkỹrằnghọđãbịchích.Thìhọđãcảmbiếtmộtcáchvôthứcmìnhbịchíchmàlúctỉnhtríhọkhônghay.

Cóngườibịthôimiênvàbịsaikhiếnmộtgiờsauđitắm.Mộtchúttỉnhdậyđilàmviệc này việc nọmà không nhớ gì đến việc tắm. Song đúngmột giờ sau họ tự nhiên,ngoan ngoãn đi tắm. Hành động của họ là một hành động vô thức chắc chắn và bấtthường.

III.HẠÝTHỨC1.Hạýthứclàgì?–Hạýthứctứctiềmthứcvàvôthứcmàbạnvừabiếttrên,đóngmộtvaitròhệtrọng

trongđờisốngtâmthầncủabạn.Hạýthứcảnhhưởngkhísắccủabạnmộtphầnlớn.Bạncóbiếtvậykhông?Bạnvui

tínhhaykhótínhcólẽbạnkhôngdèlàdobởinhiềutìnhýâmthầm,chìmlặngtrongkhotâmlýcủabạn.Cơthểbạnmạnhkhỏe.Bạncónhữngtìnhýkhoankhoái,lạcquan.Khísắcbạnbộclộravuivẻvàbạnrấtyêuđời.Songkhibạnđaugan,nhứcrăng,conngườibạncónhữngtìnhýhắcám,ubuồn,biquan.Khisắccủabạnvìđódiễnlộraảmđạm,sầuchán,ghétđời.

Tìnhtrạngcơthểảnhhưởngkhísắcbạnđãđànhmàcuộcsốngluânlý,xãhộicũngchiphốinókhôngít,làmviệcgìbạnbịdưluậnchỉtrích,bạntỏravớingườixungquanhmộtkhí sắc thiên sầuđịa thảm.Rồimới buồn sầuhồi nãy, bỗngbạnđọcmột cột báotrongấycómộtcánbútphêbìnhtándươngvănphẩmcủabạn,bạnkhoáitrá,hứngchílên,cảmthấyđờikhôngxấulắm,…Khísắcbạnbấygiờlàcảmộtmùaxuânhoanở.

Nhữnghiện tượngchúng tôivừakể trênchobạn lànhữnghiện tượngcó thậtnhưmộtvớimộtlàhai.Songcólẽbạnkhôngmấykhiđểý.Chúngtôinóichúnglànhữngtácđộng“hạýthức”mà.Bạnkhôngđểý.Chúngtôihayaikháccũngkhônghơngìbạn.

Riêngvềđường tính tình,hạý thứccũngảnhhườngsâuđậmnhưảnhhưởngkhísắc.Tìnhcờgặpmộtngười lạ,bạn thấy thíchhọ, có thiệncảmvớihọ.Saukhi từgiã,lòngbạn thấy lâng lângmến tiếc,nhớnhung…Cólẽbạnkhôngbiết tạisaochắc.Khóthiệt.Nhưngnếuamhiểuđờisốngcủahạý thức thìbạndưbiết rằng trongkho tâmlýbạnđãcómộtlốkỷniệmthânyêu,tâmtình,ýtưởng,hìnhảnhkhêugợinhữngcửchỉ,lời

nói,việc làmcủakẻnàobạnyêumếnđó.Khigặpngười lạ,cónhữngtháiđộ,hànhvigiốngkẻbạnyêuthìnhữnghạýthứctrênpháthiện.Thếlàbạnthíchmếnngườilạnhưngườibạnngàyxưabạngiàuthiệncảmsâuxa.

Cónhiềukẻ,nếukhôngphảilàtấtcảloàingười,chỉbiếtmộtsốchitiếtvềtínhtìnhmàlạingudốtbảnchấtvàđạicươngcủanó.Tínhtìnhlộdạngtrongđầuócmộtphầnnhỏ,mộtgóccạnhnàođóthôi.Họamtườnggóccạnhấymàmùquángphầntolớnẩnnúpmésauýthức.Trongsáchphúcâmcómộtdụngôntỏrarấtsànhtâmlýhọc.Bạnnhớdụngôngìkhông?Dụngônngườinọchỉ lodòmngómảnh rác trongconmắtkẻkhác,cònkhúcgỗnằmìởmắtmìnhlạikhôngthấy.Trongđờisốngxãhộihẳnbạngặpthiếugìngườimộtcáchvôtội,chânthànhtựnhiênxưngmìnhlàthànhthậtsongkỳthựcrấtmựcgiantrá,láoxược.Cónhiềutênđạigianácvẫnchomìnhlàkẻcónhânđức.TàoTháovẫnxưngmìnhlàbậcnhânnghĩanhưthường.PhilatôđãtừngrửataytỏramìnhvôtộitrongviệclàmđổmáuthánhGiêsu.Thìrachúngtathấytínhtìnhcủaconngườiphầnlớnnằmở trạng tháihạý thức, tứcvô thứcvà tiềm thức.Những trạng tháinàyẩnnúpkhông cho ta biết songvẫn có, vẫn chựchờ, chờ cơhội bộc lộ ra vàbộc lộ cókhi takhôngngờ.Ngườixungquanhnhậnthấychúngrấtdễ,còntavôýkhônghaybiếtchúng.Chúngtachỉbiếtvàbiếtmộtphầnnàođónhữngýthứccủachúngta.Bạncóthểsosánhphầnhạýthứcvàýthứccùngcụcnướcđángâmtronglynướclã.Phầnnướcđánổilênrấtítcòn“phầnchìm”chìmngầmdướinướcrấtnhiều.Ởtrênngóxuốngtưởngkhôngcó.Songkỳthiệtrấtdồidào.

2.Tớiđâybạnđãcómột ítkháiniệmvềđờisống tâm lýcủaconngười,củabạncũngnhưcủachúngtôi.Bạnđãbiếtýthức,vôthức,tiềmthứcvànhữnghànhđộngphứctạpcủachúng.Songcólẽbạnhỏi:“Màrồitôibiếtchivậy?”Bạnbiếtđểtựgiáoluyệntâmthầnmìnhvàgiáoluyệntâmthầnkẻbạncóbổnphậnđàotạo.

A.Tựgiáoluyệntâmthầnmình.Bạnđãnhậnthấyvaitròhệtrọngcủahạýthức.Tiềmthứcvàvôthứcsúctíchdồi

dàotrongcungtưởngtâmlýbạn,nằmđóchờcơhộikíchthíchsẽchỉhuycáctháiđộ,cửchỉ,nétmặt,lờinói,hànhvicủabạn.Bấylâutrướccólẽbạntưởngdosựngẫunhiên,dongoại cảnhkhiến bạn có tính tình này, tính tình nọphát lộ ra bằngnhữngphương thếtrên:Tháiđộ, lờinói…cũngcó,cũngdonhữngđiềukiệnngoạigiớisongphầncốt tử,sâuđậm,mãnhliệt,hiệuquảnhấtchínhlàHạýthức.Vậytrongcuộctuluyệntâmthầncủabạn,nếumuốnđượckếtquảviênmãn,chúngtôitưởngbạnnếngiáoluyệnhạýthứccủamình.Bạnmuốntậptínhtựchủchẳnghạn.Nếubạncứlotậpnhữngviệchoàntoànbênngoàithìkhóbềbạnthànhcông:Bạntậptựchủcảnămsáunămtrời.Bỗngmộtgiờphútnọbạnvìmộtcơnthửtháchnàođó,nổitambànhlên,nóilàmxằngbậy.Saubạnhốihậnvàngãlòngcôngphuluyệntínhcủamình.Songbạnngãlòngvậyxemravôlý.Việcluyệntậpcốtyếulàluyệnhạýthứcbạnkhôngquantâmmàchỉlolàmnhữngviệcvụnvặtbắtchướckẻkhácbênngoàithìkhôngthấtbạilàmsaođược.

Muốntựchủđườnghoàng,luônmãibạnhãydùngtựkỷámthịnhồinhétvàotậnđáygiếng tâmlýnhữnghạý thứcvề tựchủ.Tức lànhữngý tưởng,nhữnggươngmẫu,nhữngcâuchuyện,nhữngtâmtình,nhữngthànhcông,thấtbạibiếncố…cóliênhệđếnđứctựchủ.Bạnhãychờthờigianchochúngvàotậnsâuconngườibêntrongcủabạn.Chúngvàođónằmnúp,khôngtiêutrầmđiđâu,màsốngẩntàng,khắcsâuvàotâmnãobạnsựhammêvẻđẹpcủađứctựchủ,rồichiphốicảđờisốngbạntừcửchỉđếnlờinói,hànhviđềuđượmnhuầnsựtựthắng.Tậpluyệnnhữngviệcgìkhácvềsựđàoluyệntâmthầnbạncũnghãythihànhphươngphápấy.Chúngtôixinnhấnmạnhcùngbạnsựquanhệcủaphươngpháptựkỷámthị.Trongmộttácphẩmchúngtôiđãbànrộng“ngónthần”này.Muốnbiếtrõxinbạnhãytìmđọcquyển“Ngónthầnđểluyệntâm”.Ởđâychúngtôithiếtthayêucầubạndùngnó.Rènluyệnhạýthứcmàkhôngdùngtựkỷámthịthìđừngtrôngthànhcôngvìhạýthứclàmộtkhotànghìnhảnh,ýtứcấuthànhnênbằngthờigianvàbởisựdồnnhéttâmlý.Rènluyệntínhtìnhmàkhôngrènluyệnhạýthứcthìcũngchỉlàmmộtcôngviệcvôíchvìhạýthứclàmrườngcộtđiềuđộngtínhtìnhlàsựphátlộtínhtình.

B.GiáoluyệnhạýthứckẻmìnhcóbổnphậngiáodụcĐámhọcviênhay ti chức thiếunhi,nam thanhnữ thanhmàbạncóphậnsựgiáo

dục,xinbạnhãyquantườngcáchriêngviệcgiáoluyệnhạýthứcchúng.Bạnđãdưbiếtnhưchúngtôivừanóitrênrằnghạýthứcđóngvaitròhệtrọngtrongđờisốngtâmlinhvàxãgiaocủaconngười.Bạnmuốnchuẩnbịchocuộcđờingàymai,mộtsốphầntửtốtđẹpà?Bạnmuốncócảmột thếhệ tương laivàoxãhộivới thânhìnhcườngtráng,vớilươngtâmtrongsạchthánhđứcvớichíkhíhiênngang,vớibaonhiêuđứctínhtựchủ,tựtin, tự cường, điềm đạm, bác ái, thành tâm… à?Bạnmuốn đào tạo những người cha,ngườimẹgiađìnhgươngmẫu,nhữngcôngdânbiếtrõquyềnlợivàlàmxongnghĩavụmìnhvớiquêhươngà?Bạnmuốnrồiđâynhânloạisẽcóđượcmộtsốngườilàmlịchsử,xâydựngnhữnggìmớimẻ,bổíchchomuônhọvàtiếngdậyngàncâynộicỏà?Xinchânthành thưabạnhãydùngphươngpháp“ámthị”nhồinhétnhữngđức tínhquýđẹpvàotậnđáytâmlýkẻbạngiáodục.Bạnnêndùngđủphươngthế:Sáchbáo,phimtuồng,vôtuyếnđiện,diễnthuyết,mít–ting,nhạchội…songtấtcảquyvàomụcđíchduynhấtgiáoluyệnhạýthứctừnglớpthụgiáocủabạnchonêntốtđẹp.Hơnaihết, lànhàgiáodục,bạncócơhội thuận tiệnvàphảiápdụngphươngphápnày.Đầunão tuổixanhdễ thunhận,thunhậnsâuđậmnhữngđiềubạnnhồinhét.Bạnđừngsợchúnglớnlênquênmất.Không,nhữnggìbạnnhồinhét,khichúngcònmăngthơ,chúngvẫnchôngiữtrongđáylòngvàmangluônratrườngđờiđểxài.Trongquyển“Thuậtsốngdũng”chúngtôibànrộngphươngphápgiáodụchạý thức.Xinbạn tìmđọcđểrộngđường tư tưởng.Riêngđâychúng tôichỉbànquavànhấn thạnhcùngbạnvai tròhệ trọng trongđờisốngconngườivàkhigiáodụcai,nếumuốnthànhcôngthỏamãn,nhấtđịnhphảilorènhạýthứccủahọ.

Bạncótưởngtượngthànhcôngđượckhông,mộtngườimuốncóchiếcxehơichạy

maubềnmàkhônglolàmbộmáyxevàchỉlosơnxechocómàumètốtđẹpthôi.Cũnghơigiốngvậy,chúng takhông thể tự tu tâmdưỡng tínhhayđào tạoai thànhcôngnếuchúngtacứlolàmnhữngviệcbênngoài.Vídụmuốnđàotạomộtlớpcánbộtinhhoađểđưa ra giữa trường đời đầy trở lực hầu thi hànhmột sứmạng cao cả nào đó,mà ngaytrongthờigiandàidằngdặcchúngtadùnguyquyềnđanhthép,ácnghiệtóré,bắtgiữkỷluật cho cóhình thức, hễ cóbảnngãnào lộ dạng thì lo “tề”, chúng ta gò ép, uốnđúctrongmộtcơchếgiáodụccóphầnlạchậu,íchkỷ,trưởnggiả,xacáchquầnchúng.Bêntrongnhữngngườiđóchúngtakhôngcầnbiết.Miễnbênngoàitỏrangoanngoãn,dễtrịlàchúngtathỏamãn.Chúngtatựđắcnói là thànhcông.Nhưngrồikhibướcratrườngđờichúngtakhôngcóvốnhạýthứctốtđẹpđểsốngđộngmàchỉcócáivốnhạýthứckhốn nạn gồmbằng những gương xấu của ta, là con đẻ của lối sử dụng ác quyền củachúngta.Trênđườngđời,trongđósốítchịuhuấnluyệnlotựgiảithoátcáchkhônkhéođểthuhúttinhhoaởđâukhácvàbồidưỡnghạýthứcmìnhthìthànhcông.Cònđasốthìlàmcôngviệcgì “vẽ cọp cũngkhông rahùm” lôi cuốnmộtđời sốngngápnguội, đầynhữngcửchỉ,lờinói,tháiđộ,hànhviđángtộinghiệpvàcũngđángphêphán.

Thídụấygiúpbạnsángrõđiềuchúngtôinóitrên.Nhữngsựluyệntậpviệcnàyviệcnọbênngoàikhôngphảilànòngcốtchiphốiconngườisốngđộngtốtđẹp.Nếuquảvậythìbạnmộthailầnnghegiảngthuyếtvềkhoahọclàmngười,chúngtôichỉnóivàilầnvớiđámhọcsinhcủamìnhvềluânlýthìbạnvàcáchọcsinhcủachúngtôicảđờitốtđẹprồi.Vảlạitrêntrườngsốngbạncũngdưbiếtrằnghạngamhiểuluânlýkhôngphảiítmàthihànhlềluậtluânlýthìkhôngnhiềugìlắm!Saovậy?Cógìlạđâu!Biếtđiềulànhđẹplàmột chuyện, còn thâmhiểm, saymê, áp đụng điều lành đẹp làmột chuyện khác.Mộtchuyện có tính chất tạm thời, hình thức.Một chuyện có tính chất trường giang, ăn rễ,thâmnhậpvàotậntâmlývàđiềuđộngnhânsinh.Tómlại,đọcmấyđiềuchúngtôiviếtchobạntrởlênbạntừđâygiàtâmviệcrènđúcphầnhạýthứccủamìnhvànếucóphậnsựgiáodụcaithìđừngquênchuẩnbịchohọmộtvốnhạýthứctốtđẹpđểsaunàyhọcóthểxàiluôntrênđườngđời.

Đểgiúpbạnrènđúchạý thứccủamìnhchúng tôixincunghiếnbạnbài thực tậpnày.

BÀITHỰCTẬPA.Bạntựnói,lầmthầmmỗingàychừngvàichụclầnvàolúcthânthểkhỏekhoắn,

tâmtríthảnhthơivàởchỗyêntịnh:“Tôirènđúchạýthức.Nóảnhhưởngrấtmạnhđếncuộcsốngtâmthần,xãgiaocủatôi.Đểnóbịtiêmnhiễmbóinhữnggươngxấu,sáchbáo,tuồngphim,câuchuyện…xấutôisẽnóinănghànhđộngxấu…Tôixalánhcácthứbệnhdịchnày.Đầuóctôiluônthâunhậnnhữngtâmtình,ýtưởngcaosiêu,tốtđẹp,chânthật...Tôi luônnuôidưỡnghạý thứcbằngnhữngchất luân lý lànhmạnh, thánhđức.Tôi cốgắngluônýthứcnhữnglờinói,tháiđộ,hànhđộngcủatôiđểkiểmsoátchúng,đểtựchủ,điềukhiểnchúng,hướngvềlýtưởngđờitôi.Tôiquyếtluônlàconngườidèdặt,nóilàmcáigìđềubiếtmình,nói,làm.Trừranhữngtácđộngquánhỏnhặtvềđườngsinhlý,tôi

khôngcóý thứcđược, song tôi trôngcậynhờ sựgiáo luyệnhạý thức, chúngcũng tốtđẹp.Tôihơnbaonhiêungườikháclànhờbiếtđượcvaitròhệtrọngcủahạýthức.Tôiđãgiacôngluyệnrènnó.Tôiđãkháthànhcôngrồi.Nhờnhữngkếtquảkhảquanđãthulặt,tôimỗingàyrènđúchạýthứctôitốtđẹphơn.Cuộcđờingàymaicủatôinhờđâysẽđầythànhcôngvàhạnhphúc”.

B.Những tư tưởng, tâm tình,hìnhảnh…nào tốtđẹpmàbạn thuhoạchđượcbạnnênmỗichiều tối, trướckhingủ,khêugợichúnglại.Bạntưởngtượngchúng,phơibàychúng lại trongđầuócbạn.Nếubiếtchúng thoángquacó thểchúng tiêu tanhaychìmquásâutrọnghạýthứcmàítkhibịkíchthíchbiếnthànhýthứchầubổíchchobạn.Chibằngbạnlặpđilặplạichúng.Chúngvàokhotâmlýbạnsongchựchờsẵn,chờcơhộinhào lênphầný thứccảphốihànhvi,ngônngữ, tháiđộbạn.Thực tậpnàykhôngcầnlàmlâu.Chừngnămbảyphútmỗingàycũngđủ.Làmvậyđượcnhiềunăm,bạnsẽthấyđờisốngbạntốtđẹphơnvìbộnãobạndồidàokiếnthứcvàtâmhồnsángrỡđứchạnhtốtlành.

CreatedbyAMWord2CHM

CHƯƠNG2.HÀNHVIVÔTHỨC

THUẬTTÂMLÝ

1.TẬPQUÁNBànluậnvềtâmlýthựchànhtakhôngthểđềcậphữnghànhvivôýthức.Vànói

đếnnhữnghànhvivôýthứctấtnhiênnóinhữngtậpquántrướchết.Tậpquánlàkhuynhhướngthúcđẩytalặplạidễdàngnhữngviệctađãlàmrồinhiềulần.Hầuhếtnhữnghànhvivôýthứccủatađềulànhữngtậpquándướihìnhthứckhácnhau.Tậpquánquảlàmộtđịnhluậtchiphốirắcrốiđờisốngconngườinhưbạnsẽthấysauđây.

2.KẾTQUẢCỦATẬPQUÁNChắcbạntựhỏi:nhữngtậpquánlàgì?Suyxétkỹnhữnghànhđộngcủabạn,bạnsẽ

dễđàngnhậnthấytậpquángâytrongbạnhaithứkếtquả.Kếtquảthứnhấtlàhànhđộngcủabạnxảodiệutăngtiếnlầnlần.Sựxảođiệunày

nếucóít,nếukhácthườngthìbạncholàkỳlạ,bằngnếucónhiềuvàthôngthườngthìbạnthấymàkhôngngạcnhiêngìcả.Songkỳthiệtnhữngthóiquennàocũnglàviệckỳlạ.Bạn thấyhàngngàybạn làmbiếtbaonhiêuviệckỳ lạ.Songbạncoi thườngcác tácđộngấyvìbạnthấychúngcónhiềuquávànhiềukẻkháccũngthựchiệnnhưbạn.Rồibạnđicoihátxiếc:Bạnthấyngườinọcắmcảchụccondaosángbénxungquanh,sátlẻmmặtmộtngườinọmàkhông“sẩytay”cáinàocả.Bạnchắtlưỡihíthàkhenhayvàcholàkỳ lạ.Songkỳ thựccũngnhưnhữngviệc làmkỳ lạcủabạn trên thôi.Có,khácchút lànhữngtácđộngnàyhiếmcóvìthếđượccholàquákỳlạ.

Bađức tínhcủasựxảodiệunày làdễdàng,nhanhchóngvàvữngchắc.Làmmộtcôngviệcgìbanđầubạncũngphảicốgắngdầnđầnthấydễ,thấybớtngượngnghịu,làmlanhlẹvàdầndầnbớtsợthấtbại,làmthànhcông.

Ngoàikếtquảcănbảncủa tậpquán làsựxảodiệubạncònnhận thấykếtquả tùytòngnàynữa.Làcógiảmtiêudầndầnýmuốnvàýthức.Thìtrongbiếtbaonhiêuviệcbạn làmhằngngàygiữaxãhội,khibạncóý thứcrõrệt thìý thứcsángrõ.Aichobạnmónquàgì,nhưcáimáybạnnói“cámơn”.Đọccảtrangnhậttrìnhto,bạnnàocóýthứcrằngbạnđãđọctừngchữ.Viếtchínhtả,banđầusuyluậnluậtvănphạm,câucú,v.v…Songsauthờigianlàmquen,bạntránhlỗi,viếtđúngmàkhônghaybiếtgì.

Tất cả những tác động ấy là tác động của tiềm thức được lặp đi lặp lại thành tậpquán. Chúng giảm tiêu dần dần ýmuốn và ý thức của bạn trong rất nhiều công việc

thườngnhậtcủabạn.3.MỨCCÙNGCỦATẬPQUÁNBao nhiêu tập quán của bạn không sớm thìmuộn đều đi tới chỗ khiến bạn hành

độngcáchtựđộngnhưcáimáy.Hầuhếtnhữngtácđộngthườngngàycủabạnchỉlàmộtchuỗidàidấuhiệuvànhữngphảnứng.Hơikhóhiểuhảbạn?Chúngtôilấyvàivídụ,bạnhiểungay.Đidọcđườngbịnắng (dấuhiệu)bạngiươngdùche (phảnứng), lỡvấpgótmộtngườibộhànhkếbạn (dấuhiệu)bạn liềnnói“xin lỗi” (phảnứng).Thoạtđầucáccôngviệcnàycólẽbạnlàmvôýthức.Songvìtậpquán,dầndầnbạnlàmnhưmộtcáimáy.Nhữngconvậtđượcluyệntậpcũnghànhđộngcáchmáymócnhưbạnvàchúngtôi.Nhàtậpvậtkhắcvàoócconvậtrằngsaunhữngquihiệunàođóthìphảicóphảnđộngnàođó.Mộttàitửxiếcbúngtay(dấuhiệu)thìtựđộngnhưcáimáy,conkhỉlênxemáychạy(phảnứng).Tómlại,đasố,nếukhôngphảilàtấtcả,nhữnghànhđộngcủachúngtađềudotậpquánđưađẩyđếnchotựđộng.Chúngđềuđượcbáohiệubởinhữngviệclàmralệnhnàođó,rồitựnhiênvânglờihànhđộngđốiđáplại.

4.NGUYÊNDOCỦATẬPQUÁNNóivềnguyêndocủatậpquán,bạnnênphânbiệthaithứ.Nguyêndotiênkhởivà

nguyêndogialực.Vídụbạnviếtlẹ,nguyêndotiênkhởicủatácđộngviếtlẹlàviệcviếtbanđầubạnkhôngbiếtviết.Bạntậpviết,bạnviếtthường,viếtnhiềurồiviếtlẹ.Việcviếtlặpđilặplạiđếnviếtnhanhchónglànguyêndogialựcvậy.Chonêntrongbấtcứcôngviệcnàobạnlàmthànhtậpquánrồithìđềubởihainguyêndotrên.Khôngthểnóiđếntậpquánmàkhônghiểungầmviệcsơkhởivàsựlặpđilặplạicủaviệcbởilẽdễhiểulàhaiviệcnàylàmẹđẻcủatậpquán.

5.BẢNCHẤTCỦATẬPQUÁNNhữngtậpquáncủachúngtaphảichịulàchúngởtrongcơthể,ởtrongthầnkinhhệ

củachúngta.Vậymuốnhiểubảnchấtcủachúngtaphảinhờánhsángcủahaikhoagiảiphẫuhọcvàsinhlýhọc.Khihọcvềgiảiphẫuvàsinhlýhọchiệnđạibạnchắccónghengười tabànvềnhữngthầnkinhnguyên.Lýthuyết thầnkinhnguyênđãđượcsángtạobởiGolgi,Ramony,Cajal từ1873đến1898 rồi sauđượcphổ truyềnkhắpnơi.Theo lýthuyết này thì thần kinh hệ gồm bằng những yếu tố cách biệt nhau gọi “thần kinhnguyên”.Thầnkinhnguyênphảihiểulàtếbàovớinhữngthụtrạngvànguyêntrụcủanó.Nhữngthầnkinhnguyênkhôngdínhliềnnhaumàchỉtiếpcậnnhauthôi.Giữanhaucócáchkhoảng.Những thụ trạng củamột thầnkinhnguyênnàygầngũi những thụ trạngthầnkinhnguyênkianhưnhữngcànhcâytrongrừnggầngũinhau.Bịcónhữngkhoảngcáchnày,nênkhitagâymộttácđộngđầutiên,xuyênquacácthầnkinhnguyênkhôngcómộtđườnglốithầnkinhrõrệt.Việclàmthoạttiêntrongthầnkinhtacóthểkhôngdomộtđườnglốiduynhấtmàchạylungtungquanhiềuđườnglốikhácnhaugiữacácthầnkinhnguyên.Songsaunhờlặpđilặplạitácđộngcácthụtrạngcủacácthầnkinhnguyêngiaoliềnnhau.Thế làcómộtđường lốivạchra rõ rệt, trực tiếp.Tácđộngcủa tađượcđiều

khiểnvữngchắc,nhanhchóng.Vàkhiđến trìnhđộnàynóbiến thành tậpquánmà takhôngdè.Mộtembébanđầutậpviếtchẳngnhữngvớibàntaymàcảthânmìnhuốnéo,cảlưỡiletiavàmắttrợndọc.Ngườichạyxemáylúcchưaquenchạyquơtay,uốnmìnhcáchvôích.Tạisaovật:Tạivìlúcbanđầutrongbộthầnkinhcủacáckẻnàynhữngthầnkinh nguyên chưa giao liền nhau. Họ còn làm nhiều tác động vô ích. Song khi viếtthường, tập xemáy thường, những thụ trạng của các thần kinh nguyên họ đụng chạmnhau làm thànhmộtđường lốiđiềukhiểncác tácđộnghọquivềmộtmụcđíchchính.Tácđộngsơkhởi,thếlàdosựgặplạiđiềukhiểnbởiconđườngthầnkinhnàybiếnthànhtậpquán.

Lýthuyếtthầnkinhnguyênchưaquảlàmộtchânlýtrămphầntrăm,songchưacógiảthuyếtgiảiphẫusinhlýhọcnàomớimẻ,vượtthẳngnóđểcắtnghĩanhưnghànhđộngtâmlinh.Nếunóđúngsựthậtthìbảnchấtcủatậpquánchắcchắnnhưtabàntrên.

Sauhếtbạncũngnênbiếtkhibạnngủthìnhữngconđườngthầnkinhtrênbiếnmất.Cácthụtrạngcủanhữngthầnkinhnguyênkhônggiaoliềnnhau.Ngoạigiớikhôngliênlạcgìvớinộitâmbạn.Vàbạn…ngáy.

6.VÀITÁCĐỘNGVÔÝTHỨCNhờsựhiểubiếtnhữngkháiniệmvềtậpquánbạnsẽhiểudễdàngnhữngtácđộng

vôýthứccủaconngườihaycủaconvậtvìtrongnhữngtácđộngnàynhữnghànhđộng“dấuhiệuvàphảnđộng”làmđầunão.Giữanhữngviệcthuầntúydotậpquánvànhữngviệcbảnnăngnhữngxungđộng chỉ khácnhau chútở chỗviệc tậpquán lâuhơn, bềnchắchơnthôi.

Bạnnênbiếtsơquavềcáctácđộngnày.a.Xungđộng:Xungđộnglànhữngtácđộngsinhlýhếtsứcthôngthườngtronghếtmọingười.Như

máulưuthông,thởravào…lànhữngxungđộng.Xungđộnglànhữngphảnđộnghếtsứcmáymóc,phátsinhdosựkích thíchnàođómàbạnkhông thểngăncảnđược.Cổbạnngứathìbạnho.Bịsángquáthìconngườibạnthulại.Taybạnđụnglửathìgiựtlại.

Mộthiệntượngxungđộngxảyrabạncóthểphântíchbayếutố.Sựkíchthích(lửanóng).Trungtâmthầnkinhcủatủybịkíchđộng(taycảmnóngdothầnkinhbáohiệu),saucùnglàsựphảnứngấymóc(thầnkinhkhiếntaygiựtlại).Vậythìbạnthấyhiệntượngnàygiốnghiệntượngdotậpquántrên.Nghĩalàhiệntượngphátsinhbởidấuhiệu(kíchthích)vàphảnứng(tácđộngnàođó)Nhữngxungđộnglànhữngtácđộngbắtnguồntậntrong cốt tủy con người. Chúng làm gốc các tác động sinh lý khác và lưu truyền theohuyếttộc.

b.Bảnnăng:Saucácxungđộng,bảnnănglànhữngtácđộngmáymócsơđẳngnhất.Theonghĩa

thôngthườngvàbảnnănglàviệchếtsứctựnhiên,cótựbảnchấtngười,vật,chớkhông

do sự luyện tập.Người thấy rắn sợ.Chó thấy roi chạy.Tất cả lànhữngviệcbảnnăng.Songtheocáchhiểuđúnghơn,thìbảnnăngthườngchỉnhữngviệcxảodiệutựbẩmsinhcủaloàivật.Chimvồngvóclótổkhéochẳnghạn,lànócóbảnnăngđặcbiệtkhảquan.

Sosánhxungđộngvớibảnnăng,bạnsẽthấybảnnăngcóhànhđộngphứctạphơnxungđộng.Nhưcuộclótổcủavồngvócgồmnhiềucôngviệckhácnhau,rấtkhéoléomànóbiếttựnhiênđểthuđạtmụcđíchlàhoànthànhổ.

Sosánhvớihànhvinhânlinh,bảnnăngcũngkhácvìnókhôngsuynghĩvàcókếtquảkhôngsai,kếtquảluônvữngchắc.

Bạn coi có nhiều loài sâu bọ để phòng đúng ngày trứng của chúng nởmà chúngkhôngsuyxét,biếttrướcđểlolàmchokịpvàlochuẩnbịvậtthựcchođủđầynhấtlàvàomùađông.HơnnữanhữnghànhvibảnnăngcósựtươngđốinhấtđịnhChúngítkhithayđổinhưnhữnghànhvinhânlinh.

Vàthưabạn,tấtcảnhữnghànhvidoxungđộnghaybảnnăngđềubởitậpquáncả.Chúngdiễnphátnhưnhữngtậpquán.Hễcómộtdấuhiệuthìcómộtphảnđộng.Bồcâuđẻhếttrứngrồithìtựnhiênloấp.Nghemùađôngsangthìchiménởxứlạnhdicư.

c.Bắtchước:Bắtchướccũng làmộthình thứchànhđộngmáymócdo tậpquán.Nócũngkhởi

đầubằngmộtdấuhiệu,rồihoànthànhbằngmộtphảnđộng.Cókhácchút,làriêngchoviệcbắtchước,dấuhiệulàgươngmẫucủangườichungquanhta.Ởtronglớphọc, lúcgiáosưvô,tấtcảhọcviênđứngdậy(dấuhiệugươngmẫu)bạnvàchúngtôilàhọcviêncũngđứngdậytheođoànthể(phảnứng)Tácđộngcủađoànthểởtrườnghợpnàycũngcógiá trịnhưdấuhiệutựnhiêntrongtrườnghợpnhữngtậpquánhaybảnnăng.Trongmộtquânđộiquytắcbắtchướccũngkhônghơnkhônghẳn.Thủlĩnhralệnh,tấtcảquânsĩvânglời.

Cảđếnviệcliêntưởng,bạncũngcóthểcắtnghĩadễdàngbằnglềluật“Dấuhiệu–Phảnđộng”.Thấykhóibạn liên tưởngđến…lửa.Thấy lầuchuôngbạn liên tưởngđếnchùachiền.Cóhailoạiliêntưởngchính.Liêntưởngtiếpcậnvàliêntưởngtươngtự.

“Liêntưởngtiếpcận”làkhicóhaikháiniệmđượcluônluônhaythườngthườngtưtưởngchungnhau.Nhưkhói,lửa.

“Liêntưởngtươngtự”làkhicóhaikháiniệm,dùkhôngtưtướngchungnhau,songcótínhchấtcộngđồngnhau.Cáingócủamộtngườilạkhiếnbạnnhớmộtngườibạnthânmìnhcũngcócáingógiốngvậy.

Loạiliêntưởngthứnhấtthuộchẳncáctậpquánbởivìbạnthườngthấykhóivớilửachớkhôngmấykhi thấykhóikhông(lửacókhibịchekhuấtvìxa…songvẫncó,nênkhóibáohiệu).

Loạiliêntưởngthứhaixemraít thuộccáctậpquán,songkỳthựccũnggiốngnhưtậpquán.Tạisaothấyngườilạbạnnhớbằnghữu.Nhờcáingó.Tạisaocáingókhêugợi

sựnhớnhungấy.Tạivìcáingóấybạnđãnhậnđượcthườngtrênđôimắtbạncủabạn.Chonênnhờtậpquán,cáingónàykhiếnbạnliêntưởngcáingócủangườibạncủabạn,rồitừcáingóbạnliêntưởngđếnkhuônmặttoànthân…bạnmình.

Vậy tóm lại, việc liên tưởng cũng chịuđịnh luật “Dấuhiệu–Phảnđộng” của tậpquán.Ýtưởngnàybáohiệuphảnứngcủaýtưởngkia.Hìnhảnhkiabáohiệuphảnứngcủahìnhảnhnọ.Địnhluậtnàyrấtquanhệ.Nóchiphốiđờisốngsinhlývàtâmlýcủatamạnhmẽ.Đểsựhiểubiếtcủamìnhbổích,xinbạnhãythựchànhchochuđáobàithựctậpdưađây.

BÀITHỰCTẬPNếutậtxấulànhữngtậpquánxấuthìđứctínhcũnglànhữngtậpquántốt.Tậtxấu

thườngxuyênthiphốiđờisốngmộtngườikhiếnnhâncáchngườiấyđêhạvàkhiếnhọluônthấtbại.Đứctínhcũngthườngxuyênchiphốiđờisốngngườinàotậpnó,khiếnkẻấycónhâncáchcao thượngvà thànhcôngvẻvangtrênđời.Vậythì trongnhữnghànhđộngsơkhởitrên,conđườngluyệntâm,bạnhãylàmchuđáovàlàmđilàmlạithườngđểtậpchomìnhnhữngthóiquentốttứclànhữngđứctính.Bạncứdừngphươngpháp“tựkýámthị”đểchiếmđoạtmụcđíchnày.Tậpđứctínhnàophươngphápnàyvẫncóhiệuquả.Nótiêmnhiễmtậnnãotủycủabạnsựhayđẹpcủacácđứctính,thúcđẩythầnkinhhànhđộngvàbắtnhữngtácđộngsinhlývânglờihuấnlệnhcủathầnkinh.Bạnmỗingàynênđọcchừngmườilầnnhưsau:“Đờisốngtôiphầnnhiềubịchiphốibởinhữngtậpquán.Tôicốgắngcónhững tậpquán tốtđẹp.Cuộcsống tôisẽđượcnhững tậpquán tốtđẹpđiềuđộng.TôithihànhcácđứctínhnhưĐiềmđạm–Tựchủ–Tựtindễdàng.Tôinhờtậpquántốtgieoảnhhướngđẹpởngườichungquanh.Tôisẽthuđượcnhiềuthànhcôngvàhạnhphúc”.

CreatedbyAMWord2CHM

CHƯƠNG3.TẬPQUÁNTHỤĐỘNG

THUẬTTÂMLÝ

1.TẬPQUÁNTHỤĐỘNGLÀGÌ?Trongchươngtrên,bạnđãbiếtnhữngtậpquántácđộng.Nhưtậpquánđi,tậpquán

viết.Bâygiờchúngtôibàncùngbạnmột thứtậpquánkháccó tínhcách thụđộng:Nóthunhậnnhữngấntượngbênngoàiđưađến.Nhưtậpquánchịulạnh,chịunực.Ngườitacòngọithứtậpquánnàybằngmộttênkháclàquenchịu.

2.BASỰKIỆNCóbasựkiệnđạihệcầnxétkhibànvềtậpquánthụđộng.A.Quenchịu:Quenchịulàtháiđộcoithườngấntượngmàlúcđầutatiếpnhậncáchkhóchịu.Với

thờigian,vớisựlặpđilặplạimãicủanó,talãnhđạmlầnlần.Cóhaithứquenchịuđángđểý:

1.Quenchịuthểchất:Bạn là người xứ nhiệt đới, qua xứ hàn đới, ban đầu khó chịu. Song dần dần bạn

quen sự lạnh.Khôngphải khôngcòn lạnhmàbạn chịuđược.Songbạn coi thường sựlạnhvàbạnthấynókhôngvihạisứckhỏecủabạn.Bạnlãnhđạmdầndầnđốivớinó.Cóngườimấtngủ,đượcchíchmộtmũithuốcngủ,ngủngonlành.Songsaukhichíchnhiềulần,thuốchànhđộnghếthiệuquả.Thuốcvẫnhànhđộngsongbạnkhôngngủđượclàvìbạnđãquenchịunórồi.

Lềluậtquenchịunàycóthừatrừ.Tứclàviệcphảntậpquánmànhữngbácsĩgọilà“Quámẫn tính”.Vídụchomộtbệnhnhân,chíchmũi thuốcđầucó ích,chíchmũi thứhai…tử.Thuốcthayvì“quen”vớibệnhnhânlạitànhại.

2.Quenchịutâmthần:Lềluậtquen–chịuvẫnchiphốicảmtìnhcủachúngta.Theo luậtchung,nhữngcảm tìnhcủachúng tadầndầngiảmbớtnhững tậpquán.

Mộtđồvậtmới thấy,bạnngạcnhiên.Thấynónhiềulần,bạncoi thường.Một thủythủmớirabiểnlầnđầugặpvũbãosợ…gặpnhiềulầnxemthường.Niềmvuicủachúngtacũnggiảmtanvìsựlặpđilặplạihaykéodài.Bạncoihàikịch,thộtvainàodùdiễntàithếnàomàcựdiễnđidiễnlạimãimộttrò,bạnbanđầucườibẻruộtsongrồisaucũngchán

ngắt.Sự sợ hãi cũng khum đầu chịu định luật khắc nghiệt này.Nhiều bà phước ở nhà

thươngbanđầuthấythâymatáimặt,sợhãi,songởlâuquátrongấy…coicáichếtnhưbèo.

Việchốihậnlỗilầmcũngvậy.Kẻthụgiáobịphạtmộthailầnhốihậnlỗimìnhlắm.Songsaukhiquábịđấmcứhămdọara…chailì.Xinnhữngnhàgiáodụcchúýkỹhiệuquảnàycủaluật:Quenchịu.

Songvềphươngdiệntâmthần,cũngvẫncómộtthứphảntậpquánnhưvềphươngdiện thểchấtmàbạn thấy trên.Bởivì theokinhnghiệm,cónhữngtrườnghợpmàcảmtínhdosựlặpđilặplại,khônggiảmtiêumàgiatăng.Nhưvàilỗilầmcủakẻxungquanhbạn,bạnchịuđôi lầnđược.Songhọcứ táidiễncác lỗi lầmấy lại thìbạnbựcdọchơnlên…RồicónhiềutrườnghợphailuậtQuenchịuvàPhảntậpquánvẫncóhiệuquảnhưtrongtrườnghợpyêuthươngchẳnghạn.Mộtngườibạncườiduyênmộtcái,bạnkhoái,cườitiếpvàibacáibạnnhàm:“Quenchịu”.Ngườibạnnọđánhbạntrênvaimộtcáirấtmạnhbạnkhôngbuồn,cònthươngynhưthường.Songnếuvốthêmchobạnmộtđấmnữacũngmạnhnhưđấmtrước,bạnnổitambànhvàghéty.

Luật“Quámẫntính”nàycàngcóhiệuquảrõrệttrongtrườnghợpbạnbựcdọcmộtngườicùngđếnnghediễn thuyếtvớibảnmàđến trễvàkẻoghế raomsòm.Songbạn“Quenchịu”.Yđếntrễkẻoghếvôtộimàphảichịusựoánghétcủabạn:ĐấylàkếtquảcủaluậtQuámẫntính.

Sựsợcókhikhôngvìtậpquánmàgiảmtiêutráilạigiatăngphithường.Trongtrậngiặc thiếugìngười línhcàngnghebomnổ,càng…hồnbỏlạcxác…rụngrời taychân.Trongkhitậpcontrẻdạn,đừnglầmlẫnbắtchúngđitrongđêmtối.Cókhichúnghếtsợnhư trường hợp những người lính càng nghe tiếng súng càng hăng. Song phần nhiềuchúngthêmsợhãivàcóthểsợhãicảđời.

B.Cảmgiácdầnsuygiảm:Chomộtvàicơquanchúngtanhậnthấysựkiệnnàylà:Chúngtacảmgiácbớtdần

nhữngấntượngmàchúngtathụnhậnởngoạigiới.Chocảmgiácsựnóngchúngtathấyluậtnàyđúng.Thídụvàotrongmộtcáiphòng

nóngbứcquádầndầnchúngtanghebớtnóng.Vềmùađôngbạntắmnướcnóng.Mớixốigáonướcđầubạnnghenướcnónghổi.Songxốimộthồibạnhếtcảmthấynónglắm.

Chocảmgiácsựlạnhcóhơikhácchút.Mớivàođôngbạnkhóở,sổmũi!Dầndầnnhờ“quenchịubạnhếtsổmũi.Songbạncũngcảmthấymùađônglạnh,khônglạnhlắmnhưmớilậpđông,songvẫnlạnh.

Chocảmgiácđụngchạmthì luật trênđúnggắt.Taybạnđể im trênvậtgì lâucoi,bạnkhôngcòncảmgiácđangđụngchạmnó.Bạnphảirụcrịch,taymớicảmthấymìnhđangrờmộtvậtgì.Bạnbâygiờcókhóchịuvìcảmgiácđụngchạmquầnáonữakhông?

Mặcđồlâuquá,hồinhỏđếngiờquenrồi…Chovịgiácluậttrênkhônghoàntoàntrúng.Nhưbạntậpănmặnchoquen.Người

tachobạnliêntiếpnhiềumónănthựcmặnmòi.Bạnítnghemặn.Dầuvậysựnghemặnmặnkhônghết.Bạnănbánhmìchắcnhiềulầnrồichứ?Màchúngtôidámchắcbâygiờbạnnhainókhôngcũngvẫnmãinghemặn.

Chocảmgiácmùi,luậthoàntoànđúng.Lấymộtcáibôngthơmbạnvừangửicáchmũibạnmộtkhoảngbạnsẽhếtnghethơm.Màlàmmấylầncũngvậy.Sựlặpđilặplạikhôngquanhệ.Quanhệlàmùithơmđừngbịgiánđoạnmànốiliềnnhau.

Cho việc nghe, luật hoàn toàn sai.Ngồi làm việc ở bàn giấy, ban đầu nghe tiếngđồnghồđiứctắc.Ngồibaolâucũngnghemộtgiọngứctắcnhưlúcbanđầu.

Choviệcthấycũngvậy.Váchtườngtrắngbạnthấybanđầuhaythấymãitườngvẫntrắng.

Vậyvớinhữngkinhnghiệmtrên,bạnthấytùyởcơquanmột,cảmgiáccủachúngtathayđổihànhđộng.Bạncólẽnhậnthấysựsuygiảmcủacảmgiáckhôngcăncứgìtrênluậttậpquán.Màtùychỗcủacảmgiácvàtùyvậtđốinghịchcủavậtmàtacảmgiác.Vídụtrênmộtváchtườngtrắngcómộtítđen.Bạnthấyvếtđennàyrõrệthơnkhinóỏchỗnghịchmàuvớinó.Vậtnàobạnsờbiếtnónglàkhitaybạnlạnhhơnnó.Thìrakhôngcógìlạlắm.

C.Sángtạonhucầu:Tậpquánthụđộngcókếtquảnữalàsángtạonhucầu.Songkếtquảnàyrấtthường.Mộtđiềuthậtcólẽbạnnhậnthấylàkhiquenvớimộtấntượngnàorồi,takhóbỏ

nó. Song điều đó không thật luôn vì có nhưng ấn tượng ta rất quen song khi vắng, takhôngthấykhôgì.Ghiềnthuốc,khôngcóthuốcchúngtôithấykhổ.Cònbạnquennghetiếngmáyđènchạyởgầnnhàmình,naydờiđichỗkhác,tiếngmáykhôngcònnữa,bạnkhôngthấykhổgì.

Thườngnhữngvậtkíchthíchgâytậpquánhaysángtạoranhữngnhucầu.Vắngmộtkíchthíchmìnhquáquen,bạnbị“hànhhạ”.Vídụcóghiềnrượu,rủihếtrượunghebợndạvàphảikiếmớtănhaythuốchútchođỡđỡ…Thếlàtậpquánthụđộngsángtạonhucầu.

Sauhếtvềkếtquảnày,bạnnênđểýđếnhaiđiềusauđây:1.Làkhôngphải chỉvậtkích thíchcủa thểxácđòihỏinhucầu thôi.Nhữngkích

thíchtinhthầncũngvậy.Cóngườihọcđếnnỗighiềnhọc,vắngsáchthìhọcũngquơquacho được giấy tờ gì đó để đọc.Những người quen hoa nguyệt khó bề ở yên khi thèmnguyệthoa.

2.Làsựquenchịumàbạnbiếttrênkiacôngtácgâykếtquảvớisựsángtạonhucầu.Nhờquenchịu,nạnnhândầndầnquenvớisựmìnhsaymê.Rồimộtkhiđãghiền,đòi

hỏi gia tăngnhữngnhu cầu.Thì ra cả hai yếu tố naybuộcnạnnhânnô lệ triệt để vậtmìnhghiềnvàcó thểchịunhữngkếtquả thê thảm.Tómlạivớinhữngnhậnxét từđầuchươngđếndây,bạnnêncónhữngphânbiệtnày.BạnnênhiểuTậpquánlànhữngTậpquánhànhđộng:còntiếngquenchịuhãyhiểulàTậpquánthụđộng.Vànhữngthayđổi,suygiảmcủacảmgiáchaytínhchấtvôchừngmựccủaviệcsángtạonhucầucógiátrịtươngđối.Chúngkhôngphải lànhữngđịnh luật tuyệtđốimà tùycơquan, tùy loại thứkíchthíchthôi.

Bạnđãnhậnthấyrõrệtvaitròhệtrọngcủanhữngtậpquánthụđộngtrongđờisốngsinhlývàtâmlýhằngngàycủatá.Chúngtôimuốnbạndosựnhậnxétấy,rútramộtbàihọcluyệntâmbổích.

BàiThựcTậpBạn biết luật quen chịu ảnh hưởng thể xác và cảm giác làm sao rồi. Thì bạn hãy

dùngnótậpchomìnhthóiquenănchịunhữngđaukhổđưađếnbởitựnhiên,dùngnótrấnápnhữngcảmtìnhbồngbột,xấubậy.Bạnđãbiếtcáccôngviệcấychỉlàvấnđềtậpquán.Banđầunghekhó làm.Song theo thời gianbạn sẽ quenđi.Nhờ sự cốgắng lợidụngđịnhluậtấy,bạncóthểrènluyệnchíkhícứngrắn.

Việcsángtạonhucầudạychotabàihọckhônsâuxa.Tanênđềphòngnhữngvậtkíchthíchnênrượumạnh,càphê,áphiện…cóthểgâyáchọachođờimình.Bạncóthể,tựkỷámthịbằngnhữngcâusauđây:“Tôimuốncóchíkhícườngdũng.Tôicốgắngtậpchịukhó.Tôitựchủ:Tôitrấnápnhữngcảmtìnhquábồngbộttrongtôi.Đờitôikhôngnôlệmộtbệnhghiềnnàocả.Tôilàconngườiýchísắtđá.Vậtgìtôimuốndùnglàdùng,khôngmuốnlàthôi.Khôngvậtgìkhôngtấtyếuthiếumàtôiphảikhổ”.

CreatedbyAMWord2CHM

CHƯƠNG4.ÝCHÍ

THUẬTTÂMLÝ

1.ÝCHÍLÀGÌ?Bạnđãbiếttậpquánlàcáigìcósẵnvàmáymóccấuthànhvớikhoảngthờigiờdài

trongta,bởitahaybởitổtiêntalưutruyền.Cònýchílàcáigìnghịchhẳntậpquán.Nócăncứ trênsựcanh tân, thihànhnhữngviệcmớimẻchứkhông lặp lạinhữngviệccũ.Côngviệccủaýchícó thểđi trước tậpquánnhưngkhôngphải là tậpquán.Bạnmuốngiỏi dương cầm.Bạn học chơi nó.Chơi lâu ngày có tập quán và đánh giỏi. Trong đờisốnghằngngàybạnlàmbiếtbaoviệcdotậpquán,khôngdoýchíhayngượclại.

Vàonhàthương,bạnnóichuyệnthườnglàbạnlàmmộtviệcdotậpquán.Cònbạnrángnóinhỏđểchobệnhnhânđượcyênổn làbạn làmviệcýchí.Từnhữngviệcnhỏnhặtấyđếnnhữngđạisự,bạncóthểphânbiệtdễdàngsựkhácbiệtcủahailốitácđộngnày.

Bamábạnquađời.Bạnbuồn.Làbạnlàmviệctậpquán.Bạncươngquyếtchếngựsựbuồnđểtựlậpcuộcđờilàbạngâytácđộngýchí.

TheoP.Janetnhữngconngườinhượcchíchỉbiếtlàmnhữngviệcmàtậpquánđiềukhiển.Việcgìquáquenvớihọ,họlàmnhưcáimáybấylâuthìhọhaylàmđilàmlại.Chứtựhọ,họkhôngđủnghịlựccanhtâncôngviệc,khôngthểlàmđượcmộtcáigìmới.

Vậy tómlạinhữngcôngviệc trongđờisốngcó thểsắpvàohaihạng loại.Việccósẵn,tứclàviệcvôývàvôchúý.Việccảitântứclàviệchữuývàchúý.

Donhữngnhậnxét trên,bạncó thểnói trongmộtđoàn thể, cánhânnàocó sángkiếnnhiềunhất,sángkiếntrongngônngữcũngnhưtronghànhđộng,làcánhânấycóýchínhiềunhất.Tráilạinhữngconngươinàoùlì,cặmcụisốngđộngbìnhthườngtheotậpquánlànhữngconngườinhượcchí.

2.ĐIỀUKIỆNTÁCĐỘNGÝCHÍĐiềukiệntấttucủamộtviệcýchílà“ngừnghãm”côngviệcphátđộngtựnhiêndễ

dàngbởitậpquánvàbảnnăng.Bấtcứtrongcôngviệcnào,hễcósựhãmthắnglàmviệclàcótínhchấtýchí.

Đờisốngcủabạnhằngngàyđòihỏibiếtbaonhiêuviệclàmcủaýmuốn.Màkhổlàtácđộngcủaýmuốnrấtkhó.Bạncómộtkhátvọngnàođó.Chiềutheotiếnggọicủabản

năng thì dễ song thắng hãmkhát vọng ấy không dễ gì.Những con người không ý chímạnhmẽ,nhượcchí,dễdàngvâng lờiướcvọngcủamình.Trái lạinhữngconngườiýchí,dámtựthắngvàchờđợi.Nếuướcvọngxấuhọtừkhướcluôn.

Connítlúcchưacóýchíhaynóichođúnghơnlúcýchíchưahoạtđộng,nhưconvậtnóngoanngoãnnô lệ tậpquánbảnnăng.Songdầndầný chí lộdạng,nócókhátvọngvìbiếtcầmmìnhlại.Khóclamộtchútcókhitựnónónín.Đólànótỏracóýchí,ýchíởthờimăngxuân.

Trongcuộcsốngkhôngbiếtlàmsaotảnổisựcầnthiếtcủatácđộngýchí.Bạncoicóbaonhiêucửchỉ,tháiđộlờinói,hànhvi,màtôngiáo,luânlý,phépxửthếcảnngăn.Nếukhôngtuânmệnhlệnhýchí,tathahồnói,làmtheotậpquán,bảnnăngthìsao?Giámàbảnchấtconngườihoàntoàndithìchứngtakhôngcầnthiếtýchí.Songconngườicónhữngxuhướngxấunênsựthắnghãmcủaýchíluônkhôngcókhôngđượcchota.

3.HÌNHTHỨCCỦATÁCĐỘNGTHẮNGHÃMNếuthửphântíchlịchtrìnhcủatácđộngýchí,bạnsẽthấytàinăngnàyquanhiều

giai đoạnmớiđến chỗquyết định.Khiphải quyết địnhmộtvài vấnđềgì bạnbắt đầuquanniệmvấnđềấy,bạntìmnhữnggìnghịchthuận,lợihại,phụchính,v.v…Thayvìlàmnôlệchodụctính,bảnnăngđểtiếncấptốcđếnthựchành,bạntưtưởngvấnđề.Bạntựngừnglạiđểlấytưtưởngthếchomộthànhđộngtrongmộtthờigian.Trongthờigiannàybạnsuynghĩ,xétđoángiátrịcủanhữngđiềubạnđãquanniệm.

Bạnthườngbịnhiềulựclượngnhưcủanghĩavụ,củathànhkiến,củadưluận,củatìnhdụcxônxaoảnhhưởngviệcxétđoáncủamình.Bạnlưỡnglựmộtchút.Bâygiờbạnlựachọn.Bạnbàitrừýtưởngnàobạnphảnđốivàquyếtđịnhchọnýtưởngnàomìnhưathích.Bạntựchomìnhmộthuấnlệnhvàtựbuộcvângtheo.Thếlàbạnđãlàmmộtcôngviệc tựhãm.Côngviệchãm thắngnày lànòngcốtcủaviệcquyếtđịnhcủabạn.Quyếtđịnh, bạn đã làmmột chuyện rất khó. Bạn phải đánh lui những cáimà bạn cảm thấykhôngnêntheo.Bạnphảitừkhước,songchúngcứkẻotrì,khiếnbạnphảimạnhmẽlắmmớiquyếtđịnhđược.Tháiđộquyếtđịnhmạnhmẽ,dứtkhoátnàylàđặctínhcủanhữngngườithủlãnhthiêntài.Họdámhysinhnhữngquyếnrũcóhạiđểlựachọnnhữnggìbổíchchođoànthể.Họđãtựthắnganhdũng.Nênkhiralệnh,họralệnhquảquyếtvàtinchắclệnhphảithihành.Aicóvaitròthủlãnhmàthiếutháiđộquyếtđịnhnày,sẽthấtbạivàthấtbại.

Sauquyếtđịnhcủaýchí,bạnbướcsangthựchành.Trênđườngthựchành,bạncũngcònbịnhững lôikéocủabảnnăng, tìnhdụchaynhữngquyến rũcủangoạigiớikhiếnbạntừkhướcquyếtnghịcủamình.Bạnphảianhdũngtựhãmthắngnữavàtựhãmthắngluôn.Chonênngườitanóirấtđúngnhữngconngườiýchílànhữngconngườitrườngkỳtựhãmthắng.

4.VAITRÒĐIỀUĐỘNGCỦAÝCHÍ

Muốnnhận thấysựhãmthắngquanhệ thếnào trongđờisốngconngườibạnnêntìmbiếtvaitròđiềuđộngcủaýchỉ.

TheonhiềutâmlýgiadanhtiếnghiệnđạinhưMainedeBiranchẳnghạn,thìýchíchuyểnđộnggiántiếpcóthể.Màthậtvậy.

Trước hết, chúng ta nhận thấy rằng cơ thể con người không cần ý chí để chuyểnđộng.Đólàmộtđiềurõnhưbanngàymàkhôngmấyngườiđểý.Thểxácconngườichỉcầntìnhdục,tậpquán,phảnđộng,ướcvọnglàmlựclượngđộngchuyểnmìnhmàkhôngcầnsựcanthiệpcủaýchígìhết.

Hơnnữa,cóthểtathấynhiềutácđộngcủacơthểcómàusắcýchí,songchỉbằngmộttrongnhữngcáchsauđây:

a)Làtácđộngbanđầudobảnnăngbỗngbịhãmthắnglạirồitiếphành.Tácđộngấychỉcómàusắcýchívìbịtựhãmthôi.

b)Mộttácđộngbảnnăngnàođóbịhãmthắng,nhườngchỗchotácđộngmớicóvẻýchí,nhưngchỉcónhờsựhãmthắngcủatácđộngbảnnăng.

c)Vàsauhếtlàtácđộngýchíphátsinhdomộtýtưởnghaymộthìnhảnhnàođóđãbịhãmthắngvàinkhắnvàotâmnãota,khiếncơthểtađộngchuyển.

Thì rabạn thấyýchíkhông trực tiếp layđộngcơ thể.Màchỉgián tiếpảnhhưởngthôi.Yếutốcộttrụchuyểnđộngcơthểconngườilàướcvọngđangkhiýchílàcáiphanhhãmướcvọnglại.Côngviệccủaýchítrongtrườnghợpthứbavừanóitrênbạnnênđểýthêmchút.Chúngtôiđãnóicókhitácđộngcủaýchíchỉlàmộtkếtquảcủahìnhảnhhayướcvọngbịkiềmhãm.Cùngmộttácđộngcóthểhoànthànhmộtcáchvôýhayhữuý.Vôýkhinólàmộtviệcphảnđộngmáymóccủamộtdấuhiệunhưchúngtôiđãbàncùngbạnởchươngtrước.Nhưngứacổthìbạn…ho.Hữuýkhi tácđộngbịngưnghãm,suynghĩrồiquyếtđịnhlàm.Đangrungđùibỗngbạnngưngrồi…quyếtkhôngrungnữahayrungliêntiếp…

NgườitabảoýchíđộngchuyểncơthểcáchgiántiếplàđấyHằngngàybạnthở,đólàbạnlàmviệccủakhảnăng,tậpquán.Ýchíkhôngănthuagì.Songkhivânglệnhthầythuốc,mỗisángbạnthởnămsáuhơidàiđểdưỡngphổi,chúngtôinóibạnlàmvậylàbắtýchícanthiệpsựchuyểnđộngcơthể.

Dosựphân tích trên,chúng ta thấychođặngcó tácđộngýchí,phảicómộthìnhảnhđóngkhắn trong trí đangkhibaonhiêuhìnhảnhkhácbịhãm thắng.Bạncóđểýnhữngcửđộngcủaconnítkhông.Hồicònrấtmăngsữa,đứatrẻnằmtrongnôi,làmrấtnhiềucửđộngmộtlượtmàchúngkhônghaybiếtcửđộng.Đãcómộtthờigiandàichúngngạcnhiênnhìnthấycứđộngcủataymình.Chúngkhôngbiếtcáigìmà“ngongoe”thế.Songrồikhiýchíchúngpháttriển,chúngdẹpđinhữngướcvọngngongoetaytứphía.Chúngchỉgiữlạimộthìnhảnhcửđộngnàođóthôi.Rồichúngtựhãmkhôngđểmìnhquơtaycùngmàcốýquơcáchnàođó,quơcũnggiốngnhưtậpquándạysongvớimột

mụcđíchvàtựbiếtmìnhquơ.Bâygiờđứatrẻ làmmộtcửđộnghữuýmàtrướckianólàmcáchvôý.

Tuychúngtakhôngthấyvàđứatrẻkhôngđểýchớtrongmấynămđầu,contrẻphảilàmmộtcuộcchinhphụctrườngkỳtrênthânthểcủanó,trướckhicósựcanthiệpcủaýchíthìthânthểcủanólàmkhôngbiếtbaonhiêucửđộngvôývàvômụcđích.Rồitheothờigiannóphảidùngýchíhãmmìnhlạivàcửđộngtheohuấnlệnhcủaýmìnhmuốn.

5.ĐỨCTỰCHỦDonhữngđiềunghiêncứutrên,bạnchắcchắnnhậnthấyviệcgiáoluyệnýchímàtự

chủlàcôngviệccốttrụ.Nếubảnchấtconngườilàhoàntoànthìkhôngcầnđứctínhnày.Songtrongconngườicónhữnglựclượngxấuhaythúcđẩytalàmxằng,nóibậy.Taphảivìđótựchủ,tựthắngđểcómộtđờisốngtốtđẹpđángphục.

Choconnít, thườngđứctựchủđượcrènđúctiêucựcbằngnhữnghuấnlệnhcấm.Bạnchắcđãthấynhiềutrẻemlakhóc,giậndữ.Chúngthahồkhócgiậnchođãsựđòihỏicủabảnnăng.Chúngcóquan tưởnggìđếnsựkiềmhãmnhữngviệc làmấy.Songnhờchamẹ,chịanh…órầy,đánhphạtchúng…chúngtậpnínnhịnlầnlần.Chúngtựhãmvàtỏramìnhcótựchủ,tựchủcáchtiêucực.

Riêngchúngta,ngườilớn,chúngtacũngcónhữnglựclượngngăncấm,khiếntatựchủcáchtiêucực.Nhữnglựclượngấykhôngthiếugì:xãhội,dưluận,tôngiáo,luânlý,phápluật,v.v…tấtcảrấtmạnhmẽtrìhãmtínhdụccủachúngta.

Cũngcónhiềukhitatựhãm,tựchủkhônglàmviệcnàynóilờinọ;cótháiđộkiachỉvìtasợcókếtquảthêthảmcủachúng.Tháiđộsợnàykhôngphảiluôntrìlôitatựchủ có hiệu quả song vẫn làmột phương thế để ta chiến thắng những khuynh hướngkhôngđẹpcủa tậpquán,bảnnăng.Nhưngdùrấtcó íchcảhaiphương thếgiúp tựchủtrênchỉcógiátrịtiêucực.Tacầnphảibiếttựchủcáchtíchcực.Chúngtahãydámralệnhcấmvàbảota.Taralệnhrồicũngchínhtavânglời.Vừakhitacómộtướcvọngchi,tahãyhãmnólạingay,xétđoángiátrịnó.Xongrồimớiquyếtđịnhthihànhhaysathảinó.Trongcuộcsốnghằngngàycủata,khôngphảichỉcónhữngướcvọngxấuphảibài trừmàcòncórấtnhiềuướcvọngtuykhôngxấumàvôích,nhiềutưýkỳdịphảitànnhẫnhãmthắnglạinữa.Tacóbiếtbaonhiêucơhộiđểluyệnchí.Hãmkhẩuchẳnghạnlàmộtlòrènđúcýchíđắclực.Ngứamiệngthèmnóivôích.Talàmthinh.Nổigiậntathuốnnóichuachát,móc lò.Ta làmthinh.Tanói lờidịungọt,chậmrãi.Muốntiết lộ thộtbímậtchovuicâuchuyện,chođãthèmmiệngngứanói.Talàmthinh.Nóimộtviệcrấtcần,tacóthểnóinửagiờ,nếuliệunóichừngmộtkhắcdùlàtabớtcâuchuyệnngay.Đấysơsơvài trườnghợpbạncần tỏ ra làngười làmchủ lấymình.Lẽdĩnhiên làbạnđừngvì lẽluyệnchímàquênnhữnglềluậtxãgiao.Chúngtađừngtỏraconngườikỳdịbiquankhilàmnhữngtácđộngrènchítrên.Hãylàmcáchkínđáochừngnàohaychừngấy.

BÀITẬPTHỰCHÀNH

Bạnđãbiếtýchílàgì.Bạnđãbiếtvaitròcủaýchítrongđờisốngconngườivàbạnđãnhậnthấysựhệtrọngcủaviệcrènluyệnýchí.Bâygiờbạnhãydùngkiếnthứcấyđểluyệntâmtính.

Bạnhãymỗingàytựkỷámthịnhưvầy:“Tôilàconngườiýchí.Tôibiếtvàdámlàmnhữngviệcmớimẻtựtôi.Tôikhôngnôlệlặpđilặplạinhữngviệckhôngcần,vihạicủabảnnăngtínhdục.Tôilàconngườiquyếtđịnh.Trongbấtluậnvấnđềnàonhỏmọnhayđạihệcủađờisống,tôiquanniệm,suynghĩ,xétđoánkỹgiátrịcủatừngđiềurồiquyếtđịnhdứtkhoát.Tôikhôngphảilàconngườinhượcchí,lưỡnglự.Tôicóýchísắtthépđểquyếtnghịcũngnhưdẻodai tranhđấuthựchiệnquyếtnghịcủamình.Cảngàytôihaytìmcơhộiđể luyệnýchí.Tôi thấyđức tựchủ tốihệđểnênngườiđànghoàng.Tôi rấtgớmthứngườilàmmồingonchotínhdục:Họdễgiậnhờn,nỗicộc.Họdễphánđoándointrí,bóitướng,thànhkiến,quyềnlợi.Tôirấtgớmthứngườithàylay,nóiliênthanh.Tôilàngườilàmchủthầnkinh,bảnnăngmình.Tôiđiềmđạmtừlốiđi,cáchngồi,điệubộ,lờinói,hànhvi.Gươngmặttôiluônbìnhthảndùgặpnghịchcảnh,sầubuồn,vuivẻ.Tôikiểmsoátgắtgaotừnglờinóicủamình.Tôiralệnhchotôiphảinói,phảilàmcáigì.Vàtôitựmìnhvânglờirắcrắc.Trongcuộcxửthế,tôinhồimìnhchomềm,dẻonhưsápđểlen lỏivàongoàiđời, song luôncó tâmhồncứng rắnkhôngđểai chiphốiảnhhưởngmình.Tôimềmnhưchuốimàcũngcứngnhưsắt”.

CreatedbyAMWord2CHM

CHƯƠNG5.ƯỚCVỌNG

THUẬTTÂMLÝ

1.ƯỚCVỌNGLÀGÌỞđâychúng tôibàn riêngướcvọngchớkhôngphảixuhướng.Xuhướng làmột

tiếng thường có nghĩa rất trống và không chỉ cái gì. Có nghĩa rất trống vì nó vừa chỉnhữngxuhướngđắcthúnhưtậpquánvừachỉnhữngxuhướngbẩmsinhnhưbảnnăng.Rồinócũngrấtthườngchỉnhữngxuhướngkhíchđộng,nhữngxuhướngtìnhcảm.

Nócókhikhôngchứađựngýnghĩagì.Vìnólàcáigìthầmkín,trừutượngkhôngthểquansátđược.Nóichođúngnó lànguyêndoẩnnúpdướinhữnghànhvihaycảmxúccủachúngta.Nhữnghànhvihaycảmxúccủatacóthểnhậnbiếtđược,cònnóthìkhông.

Xuhướngcónghĩalàviệcxúcđộngkhimàviệcxúcđộngấyđượccảmnhậnvàlàmộtsựthèmmuốnnhưmuốnho,muốncười…ởtrongtrườnghợpnày,nóbiếnthànhsựkiệnquansátđược.Songnhưvậy thìnókhôngcòn làmộtviệc tiênkhởicủa tácđộngnữa.Vìnhữnglýdonày,chúngtaloạichữxuhướngra,bànriêngviệcướcvọngvàcoiướcvọnglànguyêndocủahànhđộngvàcảmxúc.

Chođặngnghiêncứuchuđáoướcvọng,chúngtaphảidùngquansátkháchquanvàquansátnộitâmhaylàphươngphápnộiquan.

A.Quansátkháchquan.Mộtđứabéthấycáibánhtrêntaymẹnó.Nóvớitaylấy.Quansátsựkiệnnày,bạn

nhậnthấyđứabéướcmuốnbánhvàlấybánh.Giápháiphântíchthìbạnthấychúngnhưđầuvàđuôicủamộthànhviduynhất.Đầulàmuốnbánh.Đuôilàlấybánh.Songcảhaichỉ là thựchiệnviệcchiếmđoạtbánh thôi.Bạncó thểnói trongvídụnàyướcvọng làhànhđộngmớichớmnở.

Songgiátayđứabébịcảntrở.Đứabéhiểulàcỡbabốntuổi.Nóchồmtới,vượttrởlựcđểchụpbánh.Vànóthắngtrởlực,giậtbánhcáchkhoáivuisongtrườnghợpnàybạnthấyướcvọngkhôngchỉ làmột tácđộngchớmnở thườngmàcòn tìmcáchđể tự thựchiện,đểbiếnthànhhànhđộnghoàntoàn.

Cònlàướcvọngkhicònnỗlực.Mộtkhitrởlựcbịvượtthắngướcvọngthànhhànhvi.

Cónhiềukhiướcvọngbịdồnépmàbênngoàibạnkhóbềquansátđược.Nóbịdồnépthườngbởinhữnglềluậtluânlý,xãgiao,v.v…Tớigiờbạnphảiđivìmộtcôngviệclàmănquanhệ.Bỗngmộtngườiđến,nằmìtrênchiếcvõngtrongphòngbạnrồi“tánchuyện”thaothaobấttuyệt.Ướcvọngsâukíncủabạnlàmuốnchongườibạnấyđivềchorảnh.Nhưngướcvọngnàykhôngđượcdiễnlộrabằngthựchànhvìphéplịchsựcảnngăn.

Giáởgầnbạnlúcấy,chúngtôikhóbềnhậnbiếtướcvọngcủabạn.Nhưngbiếtchắcướcvọngbịbópnghẹtấylàmgìcũngrạorực,bồnchồnđòibiếnthànhhànhđộng.Vànếungườikháchcủabạncócặpmắtquansáttinhvisẽthấybạnmìnhthỉnhthoảngngóliếcđồnghồ,rụcrịchchân,tỏramuốnđứngdậyđể…Phảivậykhôngbạn?

Sauhếtcótrườnghợpmàướcvọngkhôngmonggìbiếnthànhthựchành.Trongđờisốngxãhộibiếtbaonhiêulávídụ.Bạncóngườithânyêuvừachết.Chúngtôibịcháynhà.Thếlàchúngtacóthểcóhaiướcvọng.Bạnướcvọnggặpmặtngườithâncủamình.Nhưnglàmsao?Tôiướcvọngcònlạiđượccáinhàcũđầyđủkỷniệm.Nhưnglàmsao?Trong thâmtâmchúng ta,nhữngướcvọngấynồngnhiệt lắmnhưngkhôngmong thựchànhvìđókhôngbạchlộranhưthứướcvọngđầutiêncủahànhvi.Mộtdạngcủaướcvọnglàcầunguyện.NếubạnlàngườichánhđạobancầunguyệnThượngđếchosaunàybênkiacáichếtmìnhgặpđặngkẻmìnhthânyêu.NếuchúngtôilàtínđồPhậtthìchúngtôicũngvannàilòngtừbicủaĐứcThíchCagiúptôixâydựnglạicơđồ…Ngoàiratháiđộấy,bênngoàithiênhạkhôngcòndấuhiệugìđểnhậnthấyướcvọng“tuyệtvọng”củachúngta.Muốnamhiểucầncóphươngphápnộiquan.

B.Quansátnộitâm.Dùngquansátnộitâm,bạnsẽthấyướcvọngnộitâmsẽkhôngđượcthànhtựubằng

hànhvithựctế,sẽrạorựctrongconngườibạn,bằnghànhvitưởngtượng.Trongvídụtrên, bạnkhôngđứt câu chuyệncủangườikháchđể lùngđùng rađi vì côngviệcgấp,songtrongócbạn,bạnđãtưởngtượngmìnhđiracửa,đinhanhđểlocôngviệc.

Bạnđừng lộn tácđộng tưởng tượngnàycủaướcvọngvớisự tưởng tượng thường.Bạn tướng tượng sự cómặt của người bạn tâm phúc đã qua đời khác ước vọng tưởngtượngthathiếtsựhiệndiệncủakẻấy.Bởilẽ làsựướcvọngcósựnồngnhiệt tìmkiếmthựchiệnthựctế.Bạndườngnhưbiếnthànhtácđộngướcvọngcủamìnhsốngởtrongtâm não thôi. Thiếu gì người trên đời có trong gan ruột những ước vọng vĩ đại songkhôngthànhtựubằnghànhviđượcchỉvì thiếuphươngthế.Ướcvọngởnhữngtrườnghợpcógiátrịnhưtácđộng.Ướcvọnggiếtngườicủatênsátnhânhụt,củađồngtộinhưphátsúngcủakẻhạmộtmạngngười.

Trongướcvọngcómộtnỗlựcmạnhmẽsongnỗlựcấybịbấtlựcvìtrởlực.Tronglúcngườikháchnóichuyện thao thaobất tuyệtcõi lòngbạnchắcchắnvang lênnhữngtiếng“Ravềchorảnh!Giàhàmquá!Côngviệccủa…”ởtrườnghợpcủabạnchúngtôihayaikháccũngnhưbạn,cũngphảicóướcvọngnồngnhiệt,cốgắngphátbiểurabằng

hànhđộngđểthỏamãn.Vềvấnđềnàycóđiềubạncầnđểýlàthườngthườngngườitasốngởhai thếgiới.Thếgiớicụ thể thực tếvà thếgiớimộng tưởng tượng.Cónhiềukẻsốngthếgiớimộngbằngkhôngbiếtbaonhiêucuộcphiêulưutưởngtượng.Nhữngnhàviết tiểu thuyết phiêu lưu là những con người thuộc hạng người này.Tưởng tượng đâykhôngphải thứ tưởng tượng thường thức.Mà làmột thứkhátvọng, trạo trực,đòiđượcthựchành.NếuởthờiđạiJuleVernecónhữngtàiliệu,khícụôngướcmuốnbiếtđâuôngkhôngcụthểhóarấtnhiềuướcvọngcủaôngmàsaunàynhiềubậcthôngtháikhácđãlàm.

BởinhậnthấyvaitròvàcônghiệucủaướcvọngtựnghìnxưatrongnhiềutôngiáobênĐôngphươngvànhấtlàtrongcônggiáongườitacoiướcvọngngoạitìnhcũngcótộitàdâmnhưngườingoạitìnhthậtsự.

Sauhếtbạnnênbiếtrằngướcvọngvàmơmộngvẫnbàconnhau.Mơmộngdướihìnhthứcnàocũngchỉlàconđẻcủaướcvọng.Bạnsẽamhiểuvấnđềnàykhichúngtôibàncùngbạnviệckhátvọngbịdồnép.

Tổngkếtướcvọngchúngtabiếtlàmộttácđộngbịcảntrởbởingoạigiớihayýchí,lươngtâmvànóluônbồnchồntìmcáchđểbiểulộbằnghànhvithựctếhaybằngtườngtượng.

2.ƯỚCVỌNGBỊDỒNÉPMột khi trở lực được đả phá đi thì ước vọng chồm ra thực tế. ước vọng bây giờ

nhườngbướcchohànhđộng.Chủđộngcảmthấykhoáitrá,thỏalòng.Songmộtkhitrởlựckhôngdẹpđược,ướcvọngkhôngchếtmàbịdồnépxuốngtrạngtháitiềmthức.Bâygiờnócũngnồngnhiệtmạnhmẽvà“xì”rabằngnhữngdấuhiệukỳlạ:Tấtcảnhữngdấuhiệuấycómụcđíchthựchiệncáchmiễncưỡngướcvọngmàchủthểkhôngbiết.

Ướcvọngbịdồnépđẻrahaithứkếtquả:Kếtquảtứcthờivàkếtquảthờigianlâu.A.KếtquảtứcthờiDồnép sinhđaukhổ.Mộtướcvọngkhi khôngnhảy ra thực tế để thànhhànhvi

bồngbột,biếnthànhmơmộng.Songtronggiaiđoạnnày,tuycósựtưởngtượnglàmthỏamãn,vẫncamkhổvìkhôngthỏamãnhoàntoàn.

Dồnépcũngsinh tứcgiận.Khicómộtýmuốnnào làmtrở lực thìướcvọngbiếnthànhtứcgiận.Connítkhônglấyđượccụckẹocủachamẹnóđểtrongchaikẹovàcầnănthìnónổicáulên,órẻ,khócla.Ngườilớnnàokhôngcótínhtựchủ,cũnghànhđộngkhônghơnkhôngkémconnít.Tháiđộtứcgiậnấykhônglàmchochúngtangạcnhiênvìnóchỉlàsứclựcphátlộmộtphấnnàoướcvọngbịdồnép.

Cókhiướcvọngsinhrầubuồnnữa.Ởtìnhtrạngrầubuồnướcvọngbịdồnéptriệtđể.Nó, chẳngnhữngbịnhiều trở lựckhôngcho thựchiện,màcònkhôngcho tồn tại.Ngườirầubuồnkhôngnhữngchẳngđược thỏamãnđiềumìnhướcaobằnghànhđộngmàphải bị cấmngăn khát vọng nữa.Khimơước điều gì liền bịmột lực lượng của lý

tườnghaylươngtâmtấncông,mơmộngbịchặnđứngcáchđauthương.Trườnghợpnàyhayxảyrachonhữngnhàđạođức,tutrì, thườngchếdụcbằnggiáolý,luânlývàcũnghay xảy ra cho bất cứ ai hay mơ ước những gì đã hỏng mà vô phương tái tạo được.Thườngthườngvìlẽđónỗisầubuồncóchấttuyệtvọnglàmnòngcốt.

Sauhết,chúngtacũngnhậnthấyướcvọngbịsồnépsinhlúngtúng.Cótìnhtrạngấy làkhiướcvọngnàybịướcvọngkia làm trở lực.Cảhaixôđẩy,dồnépnhau.Tâmtrạnglúngtúnglàtâmtrạngcủangườinhátsợvàkhiêmti.Ngườinhátsợlàmnạnnhânchocuộcvậtlộncủahaiướcvọngđốinghịchnhau.Mộtướcvọngtỏramìnhchichivàmộtướcvọngkhôngmuốncho thiênhạbiết tớimình.Ngườikhiêm ti cũngbịhai thứkhátvọng“trâutrắngtrâuđen”giàyxéo.Mộtmặthọmuốnđượckhenmặtkháckhôngmuốnchê.Tấtcảhaitâmtrạngcủahaithứngườinàyđềubịdồnépvàtrởnênlúngtúng.

B.KếtquảtrườnggianƯớcvọnglâungàybịdồnép,phátsinhnhiềukếtquảmàtarấtkhóhiểu.Trênkia

chúngtôiđãnóinólàmẹđẻcủamơmộngvàxétchokỹnữa,nócũnglànguồncộicủachiêmbaonhưbạnsẽbiếtrõởchươngXIVsaunày.Ởđâytanênnhậnxétvàikếtquảdễnhậnthấy,nếukỹlưỡngquansátnộitâm.

1.Ướcvọngdồnépphátsinhmêkhoáitiểuthuyết,tuồngkịch,nghệthuật.Bạnchắcđã thấy thiếu gì người xung quanh hay dùng những thứ này nhưmón ăn thỏamãn óctưởngtượngcủamình.Nhữngvănnghệphẩmnàoxacáchthựctếlàmhọhoannghênhnhất,điềukiệnlàtrảlờiđượcnhữngướcvọngcủahọ,nhữngướcvọngkhôngthựchiệnnhưngtrườngtồn,bồngbột,gàothéttrongtưởngtượngliênmiên.

2.Ướcvọngdồnépbiến thànhhànhvihaycáchsốngkỳ lạ,chẳngnhữngchokẻxungquanhmàchochínhchủthểnữa.Conngườicóócướcvọngbịlâunămdồnépcóthểthihànhnhiềuviệctựýmìnhvàrấtđạihệnhưviệctrởlạiđạocủamộtngườibấylâuvôđạohaybấtđạo.Tácđộngnàychỉlàthànhtựucủamộtướcvọngvềđạobấylâuvìnguyêndotâmlýhayngoạicảnhnàođó,cảntrở,dồnép.Nếukhôngthihànhnhữngviệcvĩđạithìconngườibịthờigianlâudồnépphảikhổtâm,bựcdọcvànếuyếunghịlựcsẽbịbệnhthầnkinh.

3.Ướcvọngthườngxuyênbịdồnépcóthểmặcnhiềulốtướcvọngkhác.Vídụnhưướcvọngchinhphục,cóbảnchấtthamlamsongcóthểbiếnthànhướcvọngtừtâm,bácái.Thiếugìngườitrongxãhộitậnthámtâm,muốnđạptrênđầutrêncổkẻkhác,muốnchinhphục,làmchủ,saikhiếnthiênhạnhưngkhôngđược.Họvôtìnhhoặchữuýthiânbốđức.Gâytácđộngbácáinàykhôngphảihọcólòngyêungườichânchínhmàchỉvìnhữngướcvọngđángghéttrên.Ướcvọngchinhphụccònmặclốtáitình,tìnhtâmgiaonữa.Yêuởtrườnghợpnàyphátnguồntừmuốnlàmlớn,chiphối,điềukhiển.

4.Ướcvọnglâunămbịdồnépcóthểsinhrachứngbốirối,đanghi.Nókhiếnnạinhânsợhãi,sợmãnhliệtvàvôlý.Trongtâmnãonạnnhâncóluônýtưởng“Tránhtội,dầulàmgìcũnglotránhtội”.Thếrồitrongcuộcsống,gặpcáigì“sái”lưutâmhọ,họcho

làtội,rồibốirối,losợvànhấtlàsầubuồnthấmthía.Đanghilàmộtthứbệnhchớkhôngphảilàtháiđộkỹlưỡng,dèdặtcủalươngtâm.

Sauhếtướcvọngthờigianlâubịdồnépcònlàmmộtyếutốcộttrụcấuthànhtínhtìnhcủamỗingười.Vẫnhiểutínhtìnhcủamộtngườicấuthànhbởinhiềutậpquán,bởitínhkhí,bởiđiềukiệnsinhhoạtcábiệt,bởigiáodục…songnhấtlàbởimộtkhátvọngnàođó,khátvọngluônđòihỏiđượcthỏamãn.Nhưngtrongnhiềungười,nóbịdồnép.Nógặptrởlựcbiếnthànhảomộngrồichìmsâutậntiềmthứctrởthànhvôthức.Nhữngtrởlựckhiếnnósốngtìnhtrạngnàythườnglàđạolý,luânlý,phápluật,chamẹ,nhàgiáodục,lýtưởng…Phảidồnépsongnómạnhmẽvànếuaichịukhóquansátnộitâmmìnhsẽthấynómạnhmẽ,sẽthấynólàmchủđiềukhiểnđờisốngtâmlinh,thểxácvàxãgiaocủamìnhcáchcườngdũng,cườngdũngmàtiềmtàng,bímật.

BÀITẬPTHỰCHÀNHĐọc xong chương này bạn đã am hiểu bản chất của ước vọng, bạn đã thấu triệt

nhữnghìnhthức,tácđộngcủaướcvọngtrongconngười.Dosựthấuhiểuấy,bạnnênthihànhbàithựctậpnày.Bạnhãythườngquansátnộitâm.Nênchọnmộtthờigiờnàođósaubữacơmtốichẳnghạnngồimộtmìnhnơiphòngvắng,giữabầukhôngkhíyênlặngcủađêm,bạnkiểmxétthâmtâmmình.Bạncoitrongngườimìnhcónhữngướcvọnggì,nhữngướcvọngấytốthayxấu,đượcthỏamãnhaybịdồnép.Chúngbịdồnépgâykếtquảlợihạichomìnhrasao?Hãytìmchokỳđượcmộtướcvọngsâukín,cộttrụchiphốitòanhàtâmlýbạn,ảnhhưởngthểxácvàcuộcsốngxãgiaocủabạn.Vàxinbạnvuilòngthihànhbàitựkỷámthịnày:“Tôibiếtrõvaitròcủaướcvọngtrongđờitôi.Nhữngướcvọngcủa tôi luôn tốtđẹp tùy lúc tùyngười làm thỏamãnchúng.Nếukhông thỏamãnliềnthìtôibìnhtâmchờcơhội.Tôikhôngđể.mìnhbịdồnéprồimơmàngviểnvôngvôích.Tôilàngườichíkhí.Tôibiếttựchủ,làmchủcácướcvọngcủamình”.

CreatedbyAMWord2CHM

CHƯƠNG6.KHUYNHHƯỚNG

THUẬTTÂMLÝ

CÁCKHUYNHHƯỚNGHAYLÀNHỮNGƯỚCVỌNGCHÍNHMÌNH

Ởđây chúng tôi xin bàn cùng bạn những khuynh hướng cá nhân, những khuynhhướngxãhộivànhữngkhuynhhướng“vôngã”.

1.NHỮNGKHUYNHHƯỚNGCÁNHÂNCáckhuynhhướngnàychiaranhiềuhạngloạikhácnhau.A.Khuynhhướngbảotồnsinhmạng:Conngườiaikhôngquýtửthamsinh.Aicũnglocủngcố,pháttriểnđờisốngcủa

mìnhcả.Quansátcáchànhđộngcủanhânloạicáchchungbạnthấyviệctìmcủathựcẩmlàgốc.Quanhiềuthếhệrồi,đếnthờiđạivănminhnàyviệcsảnxuấtcũnglàmnòngcốtchomọihoạtđộng.Thì rachúng ta thấycómộtsự thậtquáhiểnnhiên trênđời làmaicũnglobảotồnsinhmạng,pháttriểncuộcsốngcủamình.

B.Khuynhhướngtìmhạnhphúc.Theo nhiều triết gia khuynh hướng này là khuynh hướng đầu não. Họ cho hạnh

phúclàcứucánhcủaloàingười.Ởđâykhôngphảichỗchúngtabìnhphẩmquanniệmcủa họ trúng hay trật. Songmột điều chúng ta phải công nhận làmỗi cá nhân đều tựnhiênkhaokháthạnhphúcvàtậntụytìmnó.

Khátvọnghạnhphúccóthểlàkhátvọngmộttìnhtrạngvượthắntìnhtrạnghiệntại.Ở đó người ta hy vọng bớt khổ và được nguồn sướng vui. Thường người ta tìm hạnhphúcnhưvậyvớihaiđườnglốikhácnhauhoặcngườitachỉmongtìmlạcthúnênlocânđosựlợihạicủakếtquảhoặctrấnápcõilòngđaukhổđểtìmthúlạcbìnhanhầuđươngđầuvớinhữngthửtháchcủađờisống.

Vậydùtheođườnglốinàochúngtacũngnhậnthấyconngườikhátvọngmộttìnhtrạngsốngvữngchắc,ítkhổđauvàcónhiềulạcthúhơn.

C.Khuynhhướngquyềnthế.Trongmọi tâmnão conngười đều cókhát vọng sâukín,mạnhmẽvềquyến thế.

Mỗichúngtađềumuốnchiếmmộtđịavịđángđểý,muốncaiquảnnếukhôngnhiềulắmthìcũngmộtsốngườinàođó.Nhìnkỹlịchtrìnhtiếnhóanhânloại,bạnthấyloàingười

luôn luôn tiến bộ về quyền thế. Con người tiếnmạnhmẽ về sự chế. ngư vũ trụ. Vớinhững phátminh khoa học. Con người ngày càng không để cho thiên nhiên chi phốimìnhnhưởthờiđạicổsơmàcốgắngđấutranhvớinó,ảnhhưởngquyềnthếcủamìnhtrênnó.Vậytómlạitheonhậnxétnàychúngtathấyconngườicókhuynhhướngquyềnthế và theoAuguste Comte, nhân loại làmột hữu thể vĩ đạimà đặc sắc là khát vọngquyềnthế.

D.Khuynhhướngđượckhenngợi:Anh chị em với khuynh hướng này là những ước vọng thành công, danh tiếng…

Tiếngdùngđểchỉkhuynhhướngđượckhenngợilàlòngtựái,vàmộtkhilòngtựáiđiquálốbiếnthànhtựkiêu.Trongbấtkỳcôngviệcgìcủaloàingườinhấtlàtrongnhữngđạisựkhuynhhướngnàylàyếutốthúcđẩyconngườihànhđộng,khôngnhiềuthìít.

Nếuxétkỹbạnthấynócótínhchấtxãhội,vịtha.Ngườitaưađượckhenngợibởikẻkhác,kẻxungquanhmình.Songđólàđiềusai lầm.Mụcđíchcủachúngtavì tựcangợi, còn sự ca ngợi của kẻ khác chỉ làmột phương thế thôi. Bạn có thấy điều đó lạkhông?Bạn coi.Kẻ nọ người kia nghe ai khen, khoái trá vì thấy kẻ khác nhận giá trịmình.Tráilạihọngheaichỉtríchthìphậtlòngvìchỉtríchlàtỏracoirẻgiátrịhọ.Vậythìđâuphảihọđòihỏisựkhenngợicủakẻkhácmàchínhsựkhenngợicủariênghọđấy.Họmuốntựngoạnmục,tựhoannghênh.Họvậy,cònchúngtôivàbạnhayaikháccũngkhôngkhácgì.Chúngtacóthểgọitínhtựáinàylàtínhkiêungạo.Conngườicảmthấymình“to”,quanhệ,muốnlàmbậtmìnhlên,nêndùnglờikhenngợicủakẻkhácnhưmộtphươngthếđểrồitựmìnhngắmmình,khoáimình,tintưởngrằngmìnhcũnglà“chichi”.ThìrabạnthấythứkhátvọngmạnhmẽnhấtcủaconngườilàKiêungạo.Conngườiaikhôngmuốnđậpmạnhvàođầuócthiênhạýtưởngmìnhcócátrị,mìnhkhôngphảitệđốivớiai.

D.Khuynhhướnglàmgiàu:Tứclàkhátvọnggomgóptiềnbạc,chenlấn,đuatranh,thâutínhtàisản.Trừracon

ngườihàtiệnmàhàtiệnsáiđường,ưathíchtiềnbạcchỉvìtiềnbạcthìbấtluậnaikhác,đềucókhuynhhướnglàmgiàutùynhữngmụcđíchkhácnhau.Cóngườivậtlộnvớivớicuộcsốngđểhạnhphúc.Cóngườilàmgiàuđểgâythếlực.Ngườikháckiếmbạcđểlàmviệcbácái…Chonênchúng tacó thểnóikhátvọng làmgiàucó tùy thuộcnhiềukhátvọngkhác.

E.Khuynhhướngmáyđộng:Sauhếtcóthứkhuynhhướngítngườibiếtsongrấtquanhệlàkhuynhhướngmáy

động.Đểýđibạnsẽthấyconngườiluôntìmcáchtựkíchthíchđểmáyđộng.Baonhiêuvậtkíchthíchnhưrượu,thuốc,càphê…đềulànhữngyếutốdùngđểthúcđẩyconngườimáy động. Rồi cũng bao nhiêu công việc như văn chương, khoa học, nghệ thuật, thểthao,canhạc…đềulànhữngcôngviệckhiếnconngười“khôngởyên”.Đọc“Tưtưởng”củaPascalbạnngheôngnóikhiôngnghiệmxéthếtnhữnghànhđộngcủa conngười,

quansátnhữngnguyhiểmkhổcực…ôngthấytạiconngườiquáhiếuđộng,khôngchịuởyêntrongphòngmình.Conngườicókhuynhhướngđặcbiệtlàtìmgiảitrívàhoạtđộngvìcảmthấymìnhluônnghèokhổvàcũngcóbảnnăngbímậtkhiếntựnhậnrằnghạnhphúcconngườiởtrongyênnghỉ,vàđờisốngkéodàinhưvậymãi.Khitìmđượcmộtyênnghỉngườitalạithấytrớlựcnổilên.Rồiphảithắngtrởlựcđểyênnghỉấyhoàntoàn.

Hếttrởlựcnàyđếntrởlựckhác.Tớikhiliệuthấybớtbớttrởlựcthìbịnỗisầubuồnxâmchiếmtâmhồnvàkhiếncuộcđờiđắngcaychuaxót.

2.CÁCKHUYNHHƯỚNGXÃHỘI(Khuynhhướnghoặcthiệncảmhoặcvịtha)

Trong những khuynh hướng xã hội có khuynh hướng bám chặt vào đoàn thể vàkhuynhhướngbámchặtvàocánhân.

Trongxãhộinàobạncũngnhậnthấymộtsứccốgắngđểtrườngtồn.Nhữngxãhộinhưgiađình,bộlạc,quốcgia,giáohội,họcđường…đềucótínhchấtấynhưnhaucả.Mộtđoànthểcũngmuốnsống,muốnpháttriểnynhưcánhân.Bởivậy,ngườitathườngtìmthấytrongxãhộinhữngkhuynhhướngcánhân.Mỗidântộccũngnhưmỗingườiđềutìmthanhphú,hạnhphúc,quyềnthế.Mỗidântộcđềucótựáitựkiêu.Nóitắtmỗiđoànthểđềusốngđộngnhưmỗicánhân.

Nghiêncứukỹnộibộcủatừngđoànthểbạnnhậnthấycóbađiềukiệnnày:1.Cộngtác:Khôngthểcómộtxãhộikhôngcósựcộngtác.Mỗicánhânđềupháitượngphù,tác

độngchomộtmụcđích.Việccộng táchoặcđơngiảnhoặcphức tạp, songvẫn tốicần.Đơngiảnlàkhiaicũnglàmcôngviệcgiốngnhau.Phứctạplàkhicóchuyệnphâncông.

2.Bắtchước:Giữacácphầntửcủađoànthểcósựbắtchước,cósựgiốngnhauvềnhiềuphương

diện.Nhờtínhchấtthốngnhấtđoànthểmớitrườngtồn.3.Sauhếtlàthiệncảm:Nhữngcánhâncấuthànhmộtxãhộikhôngsốngrờirạc,bất thuậnnhau.Màcảm

mếnnhau,thôngchianỗibuồnnhau.Nhờđósựhysinhđắclựcđểgiúpnhaupháttriển.Còn nếu bạn nghiệmxét những khuynh hướng trong những cá nhân thì bạn phải

nhậnrằngtìnhyêucủangườimẹlànổibậtlênnhất,cótínhchấtvịthanhất.Vớitìnhyêunàybạnthấyngườimẹmộtcáchhếtsứctựnhiênđitừtínhíchkỷđếntínhvịtha,đitừtìnhyêumìnhđếntìnhyêukẻkhác.Ngườimẹchiasớtxươngthịt,đờisốngcủamìnhchođứaconthânyêumộtcáchkhôngbậntâmgìcả,mộtcáchtựnhiêntựbẩmsinh…

Sautìnhyêucủangườimẹbạncóthểkểái tìnhvớiýnghĩa tâmgiao,ái tìnhđắmmê,khuynhhướngyêuvà thèmđượcyêu.Quảcómộtkhátvọngmạnhmẽchẳngkémcáckhátvọngbảo tồn sự sốngvàmưucầuquyền thế.Cóai cắt nghĩanỗi sức lực của

tiếng“áitình”?Trướcnhấtnócónghĩalàcảmkhoáisựhiệndiệncủangườimìnhvừaý.Yêuaitức

làthíchthấyngườiấy.Nếuvắngmặtaimàkhôngthấykhổthìkhônggọiđượclàyêuhọ.Ái tìnhởbấtcứhạngngườinàothườngđượcdiễn lộrabằngnhữngdấuhiệunhư

vuicười,mởrộngmắtnhìn,đưataychàođónvàhônhítnựngnịu…Tráilạinếughétthìcó nhữngdấu hiện ngược lại.Một đứa bé ghét ai: nó nhănmặt la ó, ngó ngoái đi chỗkhác,rảiphủitay…

Vậy tấtcảnhữngkhuynhhướngbạnvừabiết trênđều lànhữngkhuynhhướngxãhội.Songbạndừngquênđểý rằngcó rấtnhiều trườnghợpnhữngkhuynhhướngnàypha lẫnmàu sắckhuynhhướngcánhân.Tuynhiênchúng tadễđàngphânbiệtvìnếukhuynh hướngmà nhiều,mạnh hơn thì nó ảnh hưởng, gia giảm hay biết tính khuynhhướngkia.

3.NHỮNGKHUYNHHƯỚNGVÔNGÃKhuynhhướng“vôngã”tứclànhữngkhuynhhướnglôikéotađếnlýtưởngchân,

thiện,mỹ.A.XuhướngvềlýtưởngChânTinhthầnphântíchchângiảkhôngphảicótừthờicổsơmàchỉcóởthờiđạivăn

minh.Nó cơhồdành riêng chonhữngngười được luyện lọc nhiềubởi thời gian, kinhnghiệm.Thườngnhữngbậcthôngtháimớicótinhthầnnày,mộtthứtinhthầnphánđoán,phẩmbình.Còncómột tácđộngtinh thần, rấtđạiđồng,phổcậpởmọikhônggianvàthờigianlàviệctìmbiếtnguyêndosựvậtvàtìmcáchcắtnghĩa.Connítcũngnhưngườilớnnếucóđủtríkhônlànhmạnhđềucónhucầuvềnhữngviệcnày.Connítthấymưanóhỏimánótạisaovàmánóphảitrảlời,cắtnghĩa,cắtnghĩatrúngtrậtkhôngcầnlắmmàphải cắtnghĩa…Thấybão tố,ngườinhàquê tựhỏi:Tại sao, rồi cũng tìmbiết chođược…Nóitắt,tấtcảmọingườitựnhiêncóxuhướngvềlýtườngchân.Nhưngphântíchđượcchânhaykhônglàvấnđềkhác.

B.XuhướngvềlýtưởngThiệnXuhướngnàymớirồibìnhthườngđềucó.Xéttậnnguồngốcnó,tathấyxuhướng

nàychỉlàsứclựcthúcđẩyconngườicàngthoátlykhỏitìnhtrạngthúvậtchừngnàohaychừngnấy.Conngườinỗlựctriềnmiêntiếnđếnchỗ“Người”hơn.Khôngcómộtaibằnglòngyênphậnsốngtìnhtrạngngườithấpkém,ngườicònnhiềutínhchấtdãman,thúvật.Trongthâmtâmmỗingườiđềughétcáiác,cái tà.Nhữngkẻhưnggianở thờinàovàởđâucũngbịkhi rẻvàkếtán.Chínhviệc thăng tiếnđến“Người”nhưvậy tagọi làVănminh.

C.XuhướngvềlýtưởngMỹMuốnnhậnchânxuhướngvề lý tưởngmỹ,đừngcăncứởnhữngnhậnxétcủacá

nhân.Cónhữngngườihaynóicáinàyđẹp,cáikiađẹp,nhưngkhôngcómộtquanniệm

thẩmmỹchânchính.Cókhihọc“lóm”cáchnóicủakẻkhác.Cókhicáihọcholàđẹpchỉcódángđẹpthôivàphatrộnđủmàusắcíchkỷ,thiênkiến,tìnhdụcđacảm…Muốnbiết xu hướng thẩmmỹ, hãy căn cứ ở hành động chung của nhân loại.Nhờ xu hướngthẩmmỹrađờicáccôngtrìnhmỹthuật:Bạnthấynàoảnhtượng,lâuđài, tranhvẽ,vănthơ,canhạc,họalạivẻđẹpcủavũtrụtựnhiên.Vànghệthậttứclàcôngtrìnhsángtáccủaloàingườicăncứtrêncáiđẹpmuônhìnhvạntrạngcủatựnhiên.

D.XuhướngvềlýtưởngtôngiáoPhảichịurằngmọiconngườiđều tựnhiêncóxuhướng tôngiáo.Không lệ thuộc

thờigianvàkhônggian,hễlàngườithìtrongthâmtâmkhôngnhiềuthìít,tựnhiêncóxuhướngsùngkínhmộtđấngnàovôhình,caocả,quyềnphépđó.Lòngsùngkínhnàynếubồngbộtthìphátdiễnrabằngnhữngphụngvụlễgiáo,kinhnguyện,cúngtế.

Tổngluận,bạnđãthấytrongconngườicóngầnấyxuhướng.Vànhữngxuhướngấylànhữnglựclượngchiphốiđờisốngconngười,điềukhiểnthếgiới.

Trongconngườilànhmạnhhoàntoàn,thìcácxuhướngnàyănkhớpnhau:Tínhái–kỷtuânphụcTínhái–tha.VàcảhaitínhđềuphụccáclýtưởngChân,Thiện,Mỹ.

Trongmỗiconngườixuhướngnàolànchủnãothìquyếtđịnhviệccấuthànhtínhtìnhcủakẻấy.BạnnêntìmhiểurộngvấnđềnàyởchươngXXII.

BàiThựcHànhBạn hãy tự nhồi nhét vào óc não: “Tôi hiểu tôi hơn ai hết. Tôi thấu đáo những

khuynhhướngconngườitôi.Tôibiếtpháttriểnnhữngkhuynhhướngcaocảtốtđẹpvàtrừdiệtvữngkhuynhhướnglàmốgỉnhâncáchtôi.Tôikhôngphảilàngườiíchkỷ.Màcótinhthầnvịtha.Tôibiếttựtrọngsongvẫnkínhquyềnlợicủađoànthể.Tôiluônpháttriểnnhữngxuhướngchân,thiện,mỹvàlomìnhcómộttínngưỡngchínhđáng”.

CreatedbyAMWord2CHM

CHƯƠNG7.CẢMXÚC

THUẬTTÂMLÝ

1.CẢMXÚCLÀGÌNgườitacóthểđịnhnghĩacảmxúclànáođộngtâmthầnvàthểxácmàsinhrabởi

hiện diện củamột hoàn cảnh thích hợphoặc là phảnđối nhữngướcvọng của ta.Gặpnguy hiểm: bạn cảm xúc. Được tin tang chế: chúng tôi cảm xúc. Trong tất cả nhữngtrườnghợpnày,chúngtađềucảmxúcnhưngcókháclàcảmxúchoặcvuihoặcbuồn.

Nênphânbiệtcảmxúcvớitâmtình.Cảmxúccótínhchấtnhấtthờikhihiệntượngkíchthíchxảyra.Còntâmtìnhlànhữngtácđộngvuibuồncủangàythángcủacõilòng.

Đốivới connít, cảmxúcđơngiảnphát sinh theo thứ tự thờigian.Sự sợhãiphátsinhlối thầnđầu.Đếnbốnthángnhữngcảmxúcvuibuồnnảynở.Lênsáutháng:Hờngiận.Rồimười tháng: yêumến.Do các cảmxúc đơn giản này phát lộ những cảmxúcphứctạp:Phânbì,ghenghét,thươngtâm,nhátsợ,luânlý,đạođức…

Lẽdĩnhiêncườngđộcủacảmxúcchúngtakhôngthểbiếtcáchnhấtđịnhvìnótùycuộcpháttriểnsinhlý,tâmlývànhấtlàgiáodụccủađứatrẻ.

TừkhicónhữngcôngtrìnhnghiêncứucủaW.Jlmes,Langes,…ngườitahayhỏi“cảmxúcxảyratrongócnãohaychỉlàmộthiệntượngcóthểxảyratrongtạngphủconngười?”

Ngàyxưacónhiềutriếtgiachủtrươngrằngcảmxúcphátđộngtrongtâmhồn,trongnão óc.Đến năm1880 và 1884 hai nhà thông thái trên đưa ra lý thuyết ngoại biên đểchứngnhậncảmxúcphátđộngtrongtạngphủcủata.Chúngtanênnghiêncứulýthuyếtnày.

2.LÝTHUYẾTNGOẠIBIÊNA.ĐạikháilýthuyếtMuốn am hiểu lý thuyết ngoại biên không cách nào hay hơn bằng tìm biết quan

niệmchungvềvấnđếcảmxúcđểsánhđốihầunhậnchândễdàngsự thật.Theoquanniệmchung:

a)Cảmxúccũngnhưtưtưởng,làhiệntượngcủatâmhồn,xảyratrongócnão.Nólàmộthiệntượngtrungương.

b)Nhữnghiệntượngthểchất,cụthểcủacảmxúcnhư:táixanh,ửngđỏ,runrẩy…

đềulànhữngdấuhiện,nhữngkếtquảcủanó.c)Sựkiệncảmxúcxảyra theo thứtựnày:1)Bạngặpngaynguyhiểm;2)Bạncó

cảmxúcsợ;3)Bạnrun.Bạntrốn…Đốinghịchlạicùngnhữnglýthuyếtcủachủtrươngchungnàycónhữngchủtrương

pháttriểnđúngchânlýhơn:a) Cảm xúc là hiện tượng cơ thể ngoại biên, xảy ra trong toàn cơ thể con người,

trongtim,tronghuyếtquản,tứchi..Bạnnênhiểungoạibiênđâykhôngcónghĩa lànôngcạn,ănphớtngoàidamàcó

nghĩanghịchlạivớitiếngtrungương,cónghĩalàtoàncơthể,trừraócnão.HainhàthôngtháiJamesvàLangesmuốnquảquyếtrằngcảmxúckhôngphảilàmộttìnhtrạngcủatâmthầnmà làmột tình trạng của những cơ quan, của những tác động thuộc đời sống thểchất.

b)Nhữnghiệntượngthểchấtkhôngphảilànguyêndohaykếtquảcủacảmxúcyếutốcấuthànhcảmxúc.Bạncảmxúcđólàbạncảmgiácsựnáođộngcơthể.Nhưsợnghĩalàcảmgiáccáchbốirối,hỗnđộnrằngtayrun,môigiật,timnhảyhồihộp,mắtmờ…

Nóivậychúngtakhôngcốýbảorằngcơthểlànguyêncăncủacảmxúcmàchúngtamuốnchủtrìcảmxúclàmộtthểtrạngcủacơthể.Vìthếchúngtanóicảmxúclànhữngcảmgiácngoạibiên.Bạnsợ,bạncảmnhậnrằngtaiù,mắthoa,môirung,timđập.Chúngtôinóitấtcảnhữngcảmgiácấycủabạnlàmthànhcáimàchúngtôigọilàcảmxúccủabạnđấy.

c)Vậythìcảmxúcxảyrađúngtheothứtựnày:1)Bạnthấynguyhiểm;2)Bạnrun;3)Bạncảmgiácsựrunnàydướihìnhthứcsợ.Haynóichodễhiểu:Bạnruntứclàđồngthờibạnsợ.

B.LýchứngcủalýthuyếtngoạibiênĐâylànhữnglýchính:1.Hễcócảmxúclàcóbiếnđổicơthể.Chonhữngcảmxúcthạnhnhưgiận,sợ..thì

quáhiểnnhiên.Songchonhữngcảmxúctếnhịhơn,nhưcảmxúcluânlý,thẩmmỹthìhơi khó nhận thức. Tuy vậy người ta không làm sao nói nghịch lại lời quả quyết trênđược.Chúngtalấyvídụvềsựcámxúcthẩmmỹđểdễhiểuvấnđề.

Cóhai trườnghợpcầnphân tách.Trườnghợp thứnhất:Bạnđãquenchịu lờiphêbìnhcủathiênhạvềhọaphẩmcủamình.Bạnbìnhtâm,thảnnhiênvớitiếngkhenchê.Thếlàbạnkhôngcócảmxúcthựcởtrườnghợpnày.Trườnghợpthứhai:Cóthểtimbạnđánhkhácthường,bạnthởhơigắtthộtchútkhinghenhữnglờichỉtrích…vànhưvậylàbạncócảmxúcthựcvànhưvậylàlýchứngtrêncủalýthuyếtngoạibiênrấtđúng.

2.Muốnsángtạohaygiảtrongmộtcảmxúcnàochỉcótháiđộcơthểcủacảmxúcấylàđược.

Muốncócảmxúcbuồnrầu,bạncứcóbộmặtthiênsầuđịathảmvàkhócgiảmãiđi.,.bạnsẽcảmsầuchắcchắn.Chúngtôisợma.Điđâumuốncócanđảmchúngtôilaó,hátlýomsòm.Pacalcũngnhậnrằngbáigốisinhlòngđạo

Ngườitachẳngđãápdụngchânlýnàyvàoviệctựkỷámthịà?Muốntậpmộtđứctánhmàbạnmuốnthihànhđứcấynhưbạnđãcórồiđi,bạnsẽtậpđượcnó.Bạnmuốntrừlánhnhátsợcủamìnhthìcứ“ăntonóilớn”làthấycanđảmdầndần.

3. Lý thứ ba dựa vào ảnh hường của nhữngmón kích thích như rượu, cà phê…Ngườinhàquêngủsángngàynaysạtsừ.Ựcvômộtcốcrượulàbáctađồngcáchchóngvánh,hănghái.Trênmộtbànănngonđầycaolươngmỹvịaicũngnghe…khoái.Cócầngìphảidùngócnãolýluận.Chỉcắnmiếngchảkhéochiênlà“khỏe”rồi.

4.Mộtlýchứngnữacăncứtrênnhữngchiêmbao.Bạnvàchúngtôicónhiềukhibịácmộngnhưthấybịquỷrượt,bịăncướpsắpcắthọng(sắpchớkhôngcắtthiệt).Màtấtcảnhữngcảnhchúng tôigặp trongácmộngđều lànhữngđiều tưởng tượngđểdiễn tảnhữngnỗithốngkhổcủachúngtakhingủ.Vậythìtrướchếtcósựthốngkhổrồisựsợrồisựsángtạohoàncảnhthốngkhổkhiếntacảmxúc.Songsựthốngkhổ,sợhãinàylàgì?Chẳngqualànhữngđaukhổphầnxácnhưsìnhruột,nhứcđầu…bịdiễndịch,biếnhình ra trong ý thức của ta thôimà ý thức ta lầm lạc, cho là thống khổ.Do đó có ácmộng…

5.Lýchứngsauhếtlà“Bệnhđiêntuầnhoàn”màbácsĩGeorgesDumasnghiêncứukỹ trong tác phẩm “Buồn vàVui” của ông.Theo ông có những chứng bệnh điên lạ làbệnhđiêntuầnhoàn.Nạnnhâncủabệnhnàytrongnhiềunămcónhữnggiaiđoạnvuirấtmựcrồicótiếpnhữnggiaiđoạnbuồnrấtmực.Màsựvuibuồnkhôngănthuagìđếnmộtnguyêndotinhthầnnàocả.Họcườivuichừngmộtthángrồibuồnkhócmộtthángtiếptheovàcứnhưvậymàđiên…Ngườitachỉthấysựbiếnđồicơthểthôichớkhôngthấynguyêndotâmthầnnàoảnhhưởng.

Đấylàtấtcảnămlýchứngcủanhữngngườichủtrươnglýthuyếtngoạibiên.Bâygiờbạnhãytìmbiếttiếpvàibácluậncủakẻnghịchlýthuyếtnày.

C.BácluậnĐâylànhữngbácluậnchánh:1.BácluậnrútrabởiviệckhócThườngnhờkhóchếtbuồn.Vậysựbiếnđổithểxácđâucótạonêncảmxúcmàcó

thểtiêudiệt,trấntĩnhnó.Songbác luậnnàykhôngđứngvững lắm.Vì theo Jamescơnbuồnkhônghết lúc

khócmàsau lúckhóc.Songđó làhiện tượngkhôngquanhệ.Quanhệ làphảibiết lúckhócquảtimvàđộngmạchlàmthếnào;nếulúcấychúngtrởlạilàmviệcnhưthườngthìtựnhiênnỗikhổsầuhết.Hơnnữakhôngaiquáthiểncậnmàcoinướcmắtlàsựdiễntảnỗibuồn:Nóchỉlàhiệntượngđitheolòngtựái,xótthươngvàlàmộtthứngônngữdùng

đểvannàisựthươnggiúpcủakẻkhác.Coiconnítkhócthìbiết.2.Congấutrongchuồng.Congấunhốttrongchuồngkhôngkhiếnngườitatrốn.NhưngtheoJames,Langes,

nócóthểlàmtatrốnlắmvìnhữnghiệntượngxảyranhưvầy:Thấygấutacóphảnđộngcơthểvàýthứcnhữngphảnđộngnàydướihìnhthứcsự

sợ.Vậynếugấutrongchuồngkhônglàmtasợvàtrốnthìchỉcósựcảmxúclànguyêndochocácviệcnày.Khicongấukhiếntacảmxúcliềntrốn;cònkhinóởtrongchuồngnókhôngkhiếntacảmxúcnêntakhôngtrốn.

Nhưngbácluậnnàyrấtyếu.Gấutrongchuồngkhônglàmchotarunvàtrốnkhôngcógìkhóhiểulắm.

Thấygấubắtsợ,trốnlàviệchiểnnhiên,xảyrachotachắcchắn.Songđồngthờitacũngthấychuồng,vữngbụngnênkhôngsợ,khôngtrốn.Songgiámộtđứaconnítchưatừngbiếtchuồngcóthểngăncảngấuthìkhithấygấulượmlườmngónó,nócũngsợvàchạy.Rồimộtkhicóngườilớncắtnghĩachonóbiếtchuồnglàgìvàđứngxungquanhcoikhônghạichithìnóđâucònrun,trốnnữa.

3.Bácluận“Run”Ngườitacóthểrunmàkhôngsợnhưlạnhrun.Bạnlênthang,timbạnđậpdụidụi.

Nhưngbạncócảmxúcđâu.Songvấnđềrunkhôngquanhệ.Lúclạnhrunhaysợrun,việcruncũngnhưnhau.

Lênthangmệttimđậpcũngnhưkhicócảmxúc.Vấnđềquanhệkhôngcăncứchỗbảnchấtcủanhữnghànhđộngnhư“run”và“đập”.Màcăncứởchỗbiếtrunvìlạnhbạnđâucósợ.Timđậpvàbiếtnóđậpvìmìnhđilẹlênthangthìbạncócảmxúcgìđâuđược.

4.Bácluận“thínghiệm”Chođặngchứngthựcrõràngthuyếtngoạibiênthìnênlàmviệcthínghiệmnày.Là

cắtđinhữngdâythầnkinhnốiliềnócvàtạngphủmộtngười.Nếulàmvậyđượcmàcảmxúctiêudiệtđithìthuyếtngoạibiênđúng.Nếucảmxúccònnhưthườngthìthuyếttrật.Haycảmxúccònchútítthìthuyếttrúngphầnnào.Songthínghiệmnàykhônglàmchongườiđược.Ngườitacóthểlàmchothúvật.Sherringtonđãthínghiệmnhữngconchótơ.Ôngcắttủycủamộtconchókếliềnsauhànhtủycủanó.Toànthânconchóliềnhếtcảmgiác trừrađầuvàmộtphầnvaicủanóthôi.Nếubạnủnghộthuyếtngoạibiênthìbạntrôngcậyrằngcảmxúccủaconchóbịgiảmbớtđicáchlạ.Songkếtquảkhôngnhưýbạn.Conchógặpconmèocũngnổigiậnnhưthường,nghĩalànócảmxúcnhưthường.

Nhưngnhưvậychưaắtlàthuyếtngoạibiêncủabạnbịlậtđổ.Vìvềtâmlýthúvậtchúngtabiếtrấtít.Vìtakhôngcócắtđứthếtliênlạcgiữaócvàtạngphủconchó.

Và như vậy lý chứng của việc thí nghiệm có vẻ hay nhưng không đánh đổ đượcthuyếtngoạibiên.

TómlạichủtrươngcủaJames–langesbịnhiềubácluậncôngkích.Songphầnnhiềunhững bác luận này không có giá trị. Chúng còn chứng tỏ rằng kẻ nghịch của thuyếtngoạibiênkhônghiểurõ thuyếtnày.VànếulấycôngtâmvàcặpmắtkhoahọcmàxétđoánthìtasẽnhậnthấychủtrươngcủaJames–langesđúngrấtnhiều.

3.CHÂNGIÁTRỊCỦATHUYẾTNGOẠIBIÊNChúngtacóthểnóiđiềuthuyếtnàyquảquyếtđúngsongđiềunóchốicóthểbịbắt

bẻ.1.Điềuthuyếtngoạibiênquảquyếtrấtđúng–Theonóthìnhữnghiệntượng: tim

đậplẹ,runrẩy,nghẹtthở…lànhữngyếutốcấuthànhcảmxúc.Ngàynaynóđượcmộtvàiphátminhcủakhoahọcsinhlýhọclàmthànhlũynữa.a)Nhờsinhlýhọcngười tabiết thầnkinhgiaocảmcóphậnsựkíchthích,gia tốc

của sứcnhảy củaquả tim.Còn thầnkinhmê tẩuhay là thầnkinhphếvị thì giảm lực,khiếntimnhảychậm.Haithứthầnkinhcóhaiphậnsựnghịchnhau:nếubênnàomạnhhơnthìbênkiathua.

Nhờsựkhámphánày thuyếtngoạibiênvững thêm.Khibạnbịai rượtđánh: thầnkinhgiaocảmbịlayđộng:timbạnbịkíchthíchđậplẹhơnthườngrồibạnthởvội,hàohển.Thếlàhiệntượngsợxảyra.

b)Ngàynayngườitacũngkhámphárađượcnhữngtuyếnnộitiết:thuyếtngoạibiênnhờđócó thêmchỗchịu.Sinhvật lýhọcchochúng tabiết trongcơ thểconngườicónhiềutuyến,nhiềuhạchnộitiết,tiếtnhỉvàomáunhiềuchấtlưuđịchgiúpchocuộcsốngcơthể.Trongcáchạchấycónhữngnangthượngthậnănthuađếnnhữnghiệntượngcảmxúc:Như trong trườnghợpbạn sợ trên.Thầnkinhgiaocảmcủabạnbịkích thích.Nóthúcđẩynhữngnangthượngthậntiếtrachấtlưudịchgọilàadrênalinh.Chấtnàylạikíchthíchtrởlạithầnkinhgiaocảmnênthầnkinhgiaocảmmạnhmẽgiụctimbạnđậpnhanh,khiếnmáutronghuyếtquảnbạngiatốcsứctuầnhoàn…

Vậythìdonhữngnhậnxéttrênnhữngyếutớdotạngphủcấuthànhcảmxúccórấthiểnnhiên.

2.Điều thuyết ngoại biên chối có thể bị bắt bẻ. James– Langes chối sự bấn loạntrungương.Nhưngnhưvậycóthểrấtsailầm.

Bấnloạnnãoóccóthểlắm.Trướckhicóbiếnđộngtạngphủđểcấuthànhsựcảmxúcthìócnãođãphảibấnloạnvìmộtnguyêncớkíchthíchđórồi.Tuykhôngphảimộtmìnhnósinhcảmxúcsongkhicảmxúcvẫncónó.Thấycọpbạnbiếttaiácsẽđến,bạnlạnhtaychân,đánhtrốngngực…ócnãobạnbấnloạnrồisợ,nghĩalàcảmxúclạnhtay,lạnhchân,timđậplẹ…

BạnnênđểýluônđâyrằngchứngrútrabởikếtquảcủarượumớinghenhưcủngcốlýthuyếtcủaJamessongkỳthựcbiệnhộchoviệccảmxúcởmộtchỗnàođócủaócnãothôi.Thiệtratacóthểngạcnhiênvìsaomộtnguyêncớthuầntúyvậtchấtnhưrượulại

biếnđổicảmxúc.Songđókhôngphảilàvấnđềquanhệ.Quanhệlànóbiếnđổiócnãohaybiếnđổingoạibiêndướihìnhthứccảmxúcmàtabiếtđược.Màrượukhiuốngvôchỉhànhđộngtrênnhữngtếbàogân.Nótấncôngócnãokhiếnbấnloạn.Rồisựbấnloạnnàynhờýthứcbiếnthànhcảmxúc.Baonhiêuhiệntượngngoạibiên, tạngphủbấygiờchìđitheohiệntượngbấnloạncủaócnãothôi.

Ngoàirasựbấnloạnócnãocòncóthểcósựbấnloạntâmthầnnữa.Ngườicảmxúcbịchấnđộng tâmthần.Họhết làmchủnổi tư tưởng.Quácảmxúchọ thấykhóbềđọcsách,nóichuyện.Màsựchấnđộngấykhôngphảilàsựkiệntinhthần.Sựkiệntinhthầnlàýtưởnghìnhảnh.Cònsựchấnđộngtâmthầnlàmộtsựhỗnloạnlàmmộtyếutốtrongviệccảmxúc:

Vớisựhiểubiếtvề lý thuyếtngoạibiên trênđâychúngtabâygiờhãy tìmcoibảnchấtthựctạicủacảmxúclàcáigì

4.BẢNCHẤTTHỰCTẠICỦACẢMXÚCTrong lý thuyết người ta nghiệmxét cảmxúc, phân tích những yếu tố của nó thà

khôngthấylýthuyếtnàonghiêncứunhữnghoàncảnhnàomàtrongđócảmxúcxảyra.Màcảmxúcxảyralàkhicómộtbiếncốmàtachưaquenthíchứng.Vídụtagặp

thấtbại,tangchế…bịmấtthăngbằngtrongngườivàcảmthấykhôngsẵnsàngđểthíchứngnhữnghoàncảnhấy.Khichưasẵnsàngthíchứngnhưvậylàtacócảmxúc.Trongquyển“Kháiniệmtìnhdục”Descartesnóirấtđúngrằngsựngạcnhiênbấtngờlàthứcảmxúctiênkhởicả.Khitacảmxúclà tađãchạmvớimộtbiếncố,mộthoàncảnhtachưaquen,tangạcnhiênvậy.

Chúngtangạcnhiênrồisaucáigìxảyra.Thìchúngtacốgắngthíchứngvớihoàncánhtagặp.Chúngtagomnghịlựclạiđểphảnđộngvớibiếncố.Biếncốấycóthểlàtaihọa,thấtbại…Nếutacốgắngthànhcôngthìkhôngrõcảmxúc.Bằngcôngcốgắngvôíchtanáođộngtứclàcảmxúc.

Bạncóthểquảquyếtluậttâmlýnày“Khitakhôngthànhcôngmộtviệccóíchthìviệcấyphải thế lạibằngnhiềuviệcvô ích”.Để làchínhnghĩacủachữnáođộng.Đứahọctròlàmbãiluận,khôngviếtđượcgì,ngồimơmộng,gặmcánbútcáchvôích.Chàngsayrượukhôngnóiđượcgìhay,thìnóibậy“thaothaobấttuyệt”.

Màcảmxúcchỉ làmột trongnhữnghiệntượngnáođộng,phátsinhdosựbấtkhảthíchứngvớibiếncốkhôngngờ.Bạncó thểgọicảmxúc lànáođộngbởikhông thíchứngmàvôhiệuquả.

Nghiêncứusựnáođộngnàybạnsẽthấynhữngyếutốcấuthànhcảmxúccủacácthuyếtngoạibiênhaytrungươnghiệnlộravàởtronghoàncảnhnào.

Trướchếtcósựnáođộngócnão.Rồiđếnsựnáođộngtạngphủ.Baonhiêunghịlựcgomlạiđểđóiphóvớinhữngbiếncốxảyraphảilưutánvàthầnkinhgiaocảmrướclấyhết.Thầnkinhgiaocảmvìđóbịkíchthíchkhiếnquảtimnáođộng…tứclàkhiếnxảyra

nhữnghiệntượngngoạibiên.TrongtrườnghợpnàytathấylýthuyếtcủaJames–Langesrấtchílý.

Sausựnáođộngtạngphủđếnsựnáođộngphátđộngnhưrunrẩy,lalối,tẩuthoát…Tómlạivớisựnhậnxéttrênchúngtabiếtđượcrằngcảmxúccónhữngyếutốnáo

độngtạngphủmàcũngcónhữngyếutốnáođộngócnãotâmthần:Nólàmộtsựrốiloạncơthểvàtinhthầndomộtnguồngốc,thíchứngkhókhănhayvôhiệuquảvớibiếncốbấtngờxảyra.ĐấylànhữngđiềumàJamẹs–langesvànhiềukẻkhácchủtrươngthuyếtngoạibiênkhôngđểýtới.Màchínhlànhữngđiềuquanhệđểamhiểubảnchấtcủacảmxúc.

BÀITHỰCTẬPVới sựnghiên cứu trênbạnđãbiết cảmxúc củabạn là tác độngngoại biên, phát

nguyêntừnhữngtạngphủ.Vậykhicầntrấnápnhữngcảmxúcđểcósựđiềmtĩnhthìbạnhãylàmnhữngcửđộngcơthể.Trướckhiranóitrướccôngchúngbạnthởgắthơiquá!Cầmrunquábạnhãytrấntĩnhbằngcáchthởhơidài,thởrángvàthởchậm.Trướckhilêndiễnđàn,thỉnhthoảngcắnrăngcứnglại.Nhữngtácđộngcơthểấygiúpbạnđènéncảmxúcsợ.Muốnổnđịnhnhữngthứcảmxúcnàokhácbạncũngcứdungcửđộngcơthể

Chínhnhờnhữngnhậnxéttrên,bạnbiếtrõgiátrịphươngpháptựkỷámthị.Bạnđãbiếtnhữngtácđộngcơthểcóthểgâycảmxúc,vậythìbạnhãylợidụngnó.Bạnhãytựnói“Tôilàconngườitựchủ.Tôichếngựđượccảmxúccủatôi.Tôikhôngbaogiờđểnómờámócnãotôi.Tôiluônsángsuốthànhđộngdùphảigặpnguycảnh.Tôidùngtrítuệýchútôiảnhhưởngcảmxúccủamìnhvàtậpchomìnhdầndầnthànhconngườiđiềmđạm”.

CreatedbyAMWord2CHM

CHƯƠNG8.THỊNHNỘ

THUẬTTÂMLÝ

VÀICẢMXÚCĐẶCBIỆT:THỊNHNỘ1.THỊNHNỘCỦATRẺCONTạisaoconnítgiận?Tạivìướcvọngcủanóbịcảnngăn,phảnđối.Nóđòivậtgì

đó.Tacảnđivàdẹpvậtấykhỏixanó.Thếlànóthínhnộ.Diễntảsựthịnhnộcónhữnghiệntưởngxảyralaó,giậmchân,đỏmặt…Songkhiđượcđồvậthaykhỏimộtthờigianthìcơnthịnhnộyênlặng.Đứatrẻquên

hếtvàvuilại.Dovídụnàybạnthấyướcvọngmộtkhikhôngđượcthỏamãn,biếnthànhthịnhnộ.2.THỊNHNỘCỦANGƯỜILỚNCũngnhưtrườnghợpcủaconnít,ngườilớnnổicơngiậnkhiướcvọngmìnhbịcan

ngănphảnđối.Chamẹgiậnconcáivìchúngbấttuân.Đóngđinh,đinhcứquẹobênnàybênkiamãibạnnổicộc…Conbòkéocộvề,đứnggầmmãikhôngđi,bạn…ó.

Nguyêncớcơngiậnxảyđếnchotabấtngờ.Nhưbỗngnhiênvìmộtviệclàmvôtìnhnàođócủata,kẻkhácbấtnãn,chửimắngta.Takhôngdètrướctháiđộnàyvàtanổigiậnhọ.

Có trườnghợp ta thịnhnộchỉvìsựhiệndiệncủamộtngườihoặcmộtvật taghéthayoánthù.Thấyconchóănvụnghồihômbạnmặtđỏphừngphừng.Gặpngườithùcủamìnhchúngtôigiậnxanhmặt.Conchókhôngănvụngnữa;kẻnghịchkhôngtấncôngnữa,songthấymặtconchóvàthấykẻthù,chúngtagiận.

Cóhaithứgiận:Thứgiậndữvàthứgiậnhiền.Người“giậndữ”:laó,múamen,cókhichửirủa,đaynghiến,đánhđập.Trongkhi

nổi tambànhcóngười rất trí thứcnghĩa là rấtvănminhmàcó tháiđộ,nóinăng,hànhđộngtỏrarấtthấtgiáo,dãman.

Nhữngtácđộngsinhlýcủahọcũngbấnloạn.TimđậpđùiđụiMắttrợndọcvàsángquắclên.Máuphừnglênmặt.Hơithởhàohển.

Tâm trạnghọmất quânbình, bối rối,mịtmờ.Họ cảm thấykhông còn tự chủvàtuônxổcảngườimìnhra,dồncảchúývàovậthayngườihọgiận.Vàhọnghevuikhoái

khilàmchokẻhọgiậnđaukhổ.Tínhácđộcbộcphátrangoài.Còn người “giận hiền” không giống vậy. Thường là những kẻ yếu đuối. Họ giận

ngầm,trảđũabằngsựcứngđầubuồnrầukhổtâmvàhaycãinghịchsongcáchêmêm.Quansátcơngiậndữhaycơngiậnhiềnbạncũngthấychúngngưngnhiềucáchkhác

nhau.Cóngườinổigiậnlôiđìnhmộtchútrồibìnhtĩnhvuivẻnhưthường.Connítmớiđòibánhlađâyđẩyđó,cóbánhcườikhoáitrá,cườikhinướcmắtcònchảy.

Songcócơngiậnkhôngđượcbùngnổ,màbịđànáp,dồnnénnênbiếnthànhoánghét,hậnthù.

Nếuaicóýchígangthépthìtựchủ:cơngiậnbịdằnđèxuốngrồitiêutrầmđi.Nếutínhtựchủkhôngmạnhmẽbềndẻothìcơngiậnnhưlửavùitrongãngầmbằngsựoánghét.

3.BẢNCHẤTCỦATHỊNHNỘDosựnghiêncứuvàmôtảtrênbạnthấythịnhnộlàmộtthứướcvọngbiếnhìnhđổi

lốt.Nócăncứ trênkích thínhcủa từngcánhân.Mỗingườigiậnmộtcáchvàngười ít

giậnngườidễgiận.Tấtcả sựkhácnhaunày tùynhiềuđiềukiện: tínhkhí, cơ thể,giáodục,tâmlý…

Căncứtrênkíchtính,cơngiậndiễnratheothứtựnày.Trướcnhấtlàmộtướcvọng.Ướcvọngchồmtớisựthựchiện.Songlạicómộttrởlựcchọnkhôngchoướcvọngthỏamãn.Trởlựcnàycóthểlàconvật,đồvậtvànhấtlàmộtýchínàođó.Trướctrởlựcướcvọng cuộn trào: động lực tập trung để thực hiện ước vọng– tảnmác trong con ngườichúngta.Nódồnvôthầnkinhgiaocảmlàthứthầnkinhkíchthích,gialực.Chonêntimbịthúc,đánhnhau,máutronghuyếtquảntăngtốclực…cơngiậnbừnglên.Khiđóthầnkinhgiaocảmkích thíchnhữngnội tiết thượng thậnkhiến tiết ranhiềuchấtađrénalinhchạy rần trong cơ thể.Chất này trở lại kích thích thần kinh giao cảmhoạt độngmạnhthêm.Cơngiậnđếncùngđộ,bừngra.Nhưvậybạnthấynhữnghiệntượngtạngphủđóngvaituồnghệtrọngtrongviệccấuthànhcơnthịnhnộ.Songchúngchỉlànhữngkếtquả.Cònnguyêngốclàướcvọngbịcảnngăn,phảnđộngdướihìnhthứccơngiận.

Cókhicònphảinổbậtramàkhôngướcvọngtrước.Nhưlúctìnhcờchúngtabịaiđánh.Songrồinhữnghiệntượngcủacơngiậncũngdiễnraynhưtrên.Bịđánhchúngtaướcvọngtựvệ,trảđũa.

Riêngcho trườnghợpgặpaihayvậtgìmà tanổicơn lôiđình,nhữngcơngiận tacũngkhôngkhác.Vìởtrườnghợpnàychúngtacóướcvọngngườivậtấyđanghiệnlộtrướcmặtta.Rồiướcvọngấytiếndầncơngiận.

Tómlạitrongmọitrườnghợp,giậnlàmộtướcvọngchồmđếnthựchiệnsongbịcảntrở,rồibịnungnấuphảnđộngvớitrởlựcvàsaucùngbùngnổ.

4.NHỮNGHÌNHTHỨCKHÁCNHAUCỦATHỊNHNỘa.Côngphẫn.Tứclàmộtthứgiậnthanhcao,trướcmộtlýdobấtcôngnàođó.Ngườicôngphẫn

khôngíchkỷ,khôngghétviệcmìnhđangphảnđốimàkhôngbằnglòngvìviệcấytựnóbấtcôngđángbàixích..

b.Áccảm:Áccảmlàxuhướngvềsựgiậnđốivớingườinàonhấtđịnh.Đólàsựgiậnmớichớm

nở,chờcơhộisẽnổilôiđình.c.Hờntủi.Hờn tủi làmột thứgiậncủaconngườibịchạm lòng tựáivà tính tựkiêu:Hờn tủi

thườngxảyrachoconnítcũngnhưchongười lớn.Đứanhỏxinmánóthêmtráichuốimánókhôngchothèm,trợnnórồilàmthinh.Látsauđưachuốinókhôngthèmlấy.Nóhờn tủi đấy.Một người lớn cậy bạnmình gởimột cái thơ, người bạn làm đượcmà từkhước.Saulạixinlàmgiúp,họtừchốivànóimượnkẻkhácrồikhithưcònởnhà…

Ngườilớntủicócáiđặcbiệtlàhaynóihaylàmnghịchvớiướcvọngmình.HọmuốnnóiĐennhưnglạinóiTrắng.Muốnđibêntảhọđibênhữuvàhaynóinghịchlạinhữngđiềukẻkhácquảquyếtdùthuậnývớihọcũngvậy.Tạisaongườihờntủihaynóihoặclàmnghịchướcvọngcủamình.Hìnhnhưvìbamụcđíchnày.

1.Đểtrảthù.Dùngtrảthùđểbẹpkẻvachạmlòngtựáicủamình.Chúngtadùnglờinói,việclàmtỏchokẻkhiếntahờntủikhôngquantâmgìđếnhọ.Tronghờntủicóthểgiảbộnữa.Cókhitatronglònghờntủi,giảbộkhôngưathíchmộtngườihaymộtvậttarấtthíchưa.Làmvậyđểgâykhổchokẻkhácbằngcáchgâykhổchomình.Chonênbạncóthểgọihờntủilàthứphụcthù,thứphụcthùcủakẻ…yếu.

2.Đểtựvệvàđánhbạikẻkhác.Bạnmượnchúngtôiquyểnsách.Chúngtôikhôngchorồilúcsaulạicho.Bạntừkhướcnghĩalàbạnmuốnbảochotôibiếtrằngbạnkhôngthèmxàicuốnsách.Bạncủngcốlòngtừáibạnvàđồngthờiđèbẹplòngtựáicủachúngtôi.

3.Đểbàytỏconngười“nhịngã”củata.Khihờntủi,chúngtahànhđộngnhưcóhaicáitôikhácnhau:đứabétừchốiquảchuốitrongvídụtrênhànhđộngbằnghaicáitôi.Mộtcái tôiướcmuốnchuối.Mộtcái tôi từkhước.Tháiđộxửđốiphảnnghịchnhưvậycókhi tạm thời,nhưngcũngđôi trườnghợpkéodài, trườngcửu.Trênđời thiếugìcuộchônnhânkhônghoànthànhluônchỉvìhờntủi.

5.LÀMSAODIỆTTRỪTHỊNHNỘ?Mốndiệttrừthịnhnộbạnnênphânbiệtthứthịnhnộbệnhvàthịnhnộthường.Nếumộtngườivìbệnhhoạnmàhaygiậnthìphảicậynhờbácsĩchuyênmônđiều

trị.

Nếumuốnđiềutrịchứnggiậnthườngthìphảinghiệmxéttháiđộtaxửđốivớitakhigiậnvàxửđốivớikẻkháckhihọnổicơnlôiđình.

Trướchếtđốivớikẻnónggiậntanênthinhlặngdiệukế.Phảiquântửlắmmớithấygiátrịcủasựtựchủnàyvàmớisửdụngnó.Nếukhôngthinhlặngtacóthểchuyểnđổikhátvọngcủahọ.Đứabégiậnmẹnóvìkhôngchonóchuối.Muốnlàmnguôicơngiậnconmình,ngườimẹcóthểđểtrướcmặtnómộtđồvậtgìlôicuốnsựchúývàhamthíchcủanó.Nósẽhếtgiậnhaygiảmgiậnrấtnhiều.

Đốivớingười lớn taxửđốivớinghệ thuậtvàkhônngoanhơn.Tacó thểkhuyếnkhích lòng tự ái, tính tự trọng của họ.Họ vì đó biết rằng ta nhận họ là có giá trị.Họ“khỏe”trongngườivàdầndầnhếtgiận.

Cònmuốntrừdiệtcơnnónggiậncủamìnhthìbạnhãytậpýchí.Bạncũngtứcgiậnnhưai.Songnhờýchíđanhthépbạntựchủvàkhôngđểcơngiậntuônrabằngtháiđộ,lờinói,việclàm,khiếnmìnhđêhạ.

Ngoàiphươngthếýchí,bạncóthểphòngngừavàtiênkiếncơhộikhiếnmìnhgiận.Thiếugìkhitrênđờitanổicộcvìkhôngđềphòng.Nếucóthểthấytrướcthìtachuẩnbịđốiphócáchêmdịumàvẫntỏracươngquyết,cũngvẫncóhiệuquả.Ngườinàovậtgìhaychọcgiậntaquámàkhôngcầnthiếttacứtránhđi.

BÀITHỰCTẬPHẳnbạncũngbiết rằng trừ ra sự thịnhnộcủanhữngbậcngườicóbổnphậngiáo

dục,sựthịnhnộcóchừngmực,vìbácái…thìtấtcảnhữngcơngiậnnàocũngvậy.Vàcóthểgâynhiềuácquả.Ácquảđángsợnhất lànóbámrễ,chàđạpnhâncách.Bạncùngđứngchungvớichúng tôi trướcmặtmộtngười.Bạnđiềmđạmbàn luậnvớichúng tôi.Cònchúngtôinổi“thầulậu”,trợndọc,laó,nóiđổlọtmồmvàmắngchửi.Ngườiấykínhaivàkhinhai.Chắcchắnchúngtôibịcoinhưcáirác.Ngườiấyxuyênquatháiđộlờinóicủachúngtađánhgiảtrìnhđộvănminhgiáodụccủachúngta.

Nói tắt cùngbạn trongcơngiậncócáigìxấuxa,đêhènđấy.Bạncần tậpdầnnóxuốngmỗilấnnónổilên.Bạnhãytựkỷámthịchothườngbằngcáchtựnói:“Tôigớmcơn giận. Tôi không hay giận bậy.Con người đê hèn dễ giận vặt. Tôi biết ác quả củathịnhnộ.Nhiềukhimộtchútgiậntrongtiểucuộcmàtôihỏngđạicuộc.Vìđótôitậpđứcđiềmđạm.Khôngdễgìngười,vậtnàolàmtôigiận.Tâmhồntôitrơlặngnhưbànthạch.Tôi“nhưnhưbấtđộng”.Tôinóinănghànhđộng,cửđộngbaogiờcũngkhoanthai.Khinào có cơn giận nổi lên tôi cắn răng làm thinh. Tôi làm thinh không nói gì thà cũngkhônglàmgì.Tôilàngườitựchủ.Thịnhnộbấtlựcđốivớitôivàngườixungquanhrấtkínhphụcnhâncách tôibởi tôi chí cựcđiềmđạm.Nhiềungười cao tuổi, họcgiỏi, thếquyềnhơn tôi songhọdễgiận,gặpchútbấtmãn làhọnổi cộc lôiđình,quát tháo,đỏmặt, khi nhạo,mỉamai, chửimắng, đánh đập. Tôi gớm các thái độ ấy. Tôi luôn thảnnhiên,bìnhtĩnhdùbịchọcgiậnthếnào,dùgặpngườiácthếnào.Tôidụngnhu,nói,làmêmdịuđểthắngkẻcộccằn”.

CreatedbyAMWord2CHM

CHƯƠNG9.SỢHÃI

THUẬTTÂMLÝ

1.HÌNHTHỨCSỢHÃIHìnhthứcrấtthôngthườngcủasợhãilàtrốn.Nếukhônggặptrởlựcthìcónhững

hiệntượngxảyranhưvầy:Gặpnguyhiểm,chạytrốn,điềmtĩnhtrởlại.Trốnkhôngđượcthìhiệntượngkhépnép,ẩnmìnhxảyra.Đứabésợônglãođixin,

núpsaucánhcửa.Trongmọitrườnghợpsợphátlộbằngsựrun:khirunngóthấy,khirunhơihơithôi.

Lúcsợcơthểnhưbàioai.Takhóchỉhuyđúngsíttừngcửđộngcủatayta.Vềmặtsinhlýlúctasợcósựcomạch.Comạchlàhiệntượngchínhvàsinhnhiều

kếtquảnhưtáimôi,run,khôcuốnghọng…Tâmthầnnáođộng,bấnloạnngheđaukhổ,tựnhiênmuốntrốnđểyênthân.2.NGUYÊNDOPHÁTSINHSỢHÃICũngnhưởmọitrườnghợpxảyracảmxúc,ởtrườnghợpxảyrasựsợcóhiệntượng

màchúngtakhôngthíchứng.Hiệntượngấykhiêukhíchsựsợ.Đếnchotanămtrườnghợpkhácnhausaunàyvàvìtakhôngquenthíchứngnênđốiphóbằng…sợ.

a.ChúngtabịhămgiếtTựnhiênởhoàncảnhnàychúngtabấnloạntinhthầnvìtựnhiênchúngtaquýtử

thamsanh.Chúngtalobảotồnsinhmạngmình.Màmộtkhicóhiệntượnggìhămdọatiêudiệtnóthìchúngtasợ.

b.BímậtBí mật, không biết rõ, huyền bí… tất cả đều khiến người ta nghi ngại, sợ hãi.

Chuyệngìbạnbiếtchánchườngrõrệtbạncó thểchinhphụcđược thìkhôngsợ.Songchuyệngìbíẩnbạnngheghê…Cáigìbênkiacáichết.Bímật:chúngtasợ.Lớnlớnnhưbạnvàchúngtôi,chúngtabớtsợnhiềuđiềulắm.Chớconnít thì thôichúngsợđủthứnhữnggìkhôngbiết.Chúngtôicònnhớcólầnlấymộtcụcđấtcóhìnhquẹoquẹobằngngóntayvàđưacáchnghiêmnghịchođứacháunămtuổi.Nóngóchúngtôicáchngạcnhiên,giấutayvôtúirồichạytuấtlạichỗmẹnó.Nósợ?Nókhôngbiếtcáigìđenđenmàqueoquẹo:Bímậtđốivớinó.

c.TốitămTốitămcũnglànguyêndokhiếnsợhãi.Hầuhếtcontrẻđềusợđêmđen.Tốibảo

cháuvôbuồngbạnđi,nókhôngdám.Khôngphảilàsựbímậtkhiếnnósợ.Buồngbạnnó ravôbanngàynhưcơmbữamà.Tạivìđêmđen, tốiomom trongbuồng, cháu tựnhiênthấytốithìsợ.

d.ĐauđớnThểxáchayđợichịuđaucũnglàmtasợ,điềunàyaicũngkinhnghiệmkhôngcần

bàn.e.ChờđợimộtbiếncốChẳnghạnhaylàmtahồihộp.Bạnngồitrênghếvữngchắc,bìnhyênđểcoichớp

bóng.Thếmàbạnvẫnhồihộpkhithấy..mộtđạigiantrênmànbạcgiơsúnglụclênđể…Látnữađâyngười ta sẽphátchobạnmộtphần thưởngdanhdựvềcông táckhoa

họccủabạn.Tiếnghoanhôlongtrờilởđất.Songkhichờđợibạnnghe…sợ!Lạquá?MàcóvậyBiếtquanămnguyêncớkíchthíchsựsợhãi.Bâygiờchúngtathửnghiêncứuthểchấtcủanó.

3.BẢNCHẤTSỢHÃISợ hãi làmột xu hướng thoát trốn.Nếu không gặp trở lực nó biến thành sự trốn

thoátngay.Trở lựchoặcđưađếnngoạigiớihoặcdomộtýmuốn.Nếuđược trơn thoátngười sợbìnhyên.Bạnvìđógọi sợhãi làphảnđộngcủaviệc thoát trốnbị cảnngăn.Cảmxúcsợmạnhchừngnàotùysựtrốnthoátbịcảnngănnhiềuít.Nhưtrongtrườnghợpmộtngườisợmộtviệckhôngthểtránhđượctrongkhichờđợithôi.Bàmẹđợiconbịmổ!Khổ đau và sợ hãi làm sao. Bà biết việcmổ của conmình không thể tránh được. Bàkhônglàmgìngăncảnđược.Bàchỉđợiconmổthôi.Thếmàsợ…

Đợikhinghedanhsáchkẻthiđậu:sợ…màkhônglẽthoáttrốn.Vìlàmvậyvôlý.Đợi…Đợi…vàsợ.

Chonênbạncóthểnóikhổtâmlàhìnhthứcsợhãichưađáng.Nógiahìnhngườimangnó.Vànócóuylựcgiahìnhnhưvậychỉvìkhôngthểphảnđộngcáchnàokhácvôích.Nạnnhânphảichịu…

Vậytómlạisợhãilàướcvọngthoáttrốnbịcảnngănbởimộttrởlực.4.NHỮNGTRƯỜNGHỢPBỆNHHOẢNGKHIẾPTrongnghềydượcngườitagọihoảngkhiếplàchứngbệnhsợhãi.Nókhácsợhãi

thườngbởibađặcđiểm:Nóámảnhkhiếnbệnhnhânngâyngất.Nótháiquámàkhôngthểthoáttránh,phảnđộngđược.Bệnhnhânvẫntỉnhtáo,chiếnđấuvớinósongrồivẫnthấynócònmãivàsinhrađủthứloâu.

Cácbácsĩphânsựhoảngkhiếpranămhạngloại.

1.Hoảngkhiếpđồvậtmànhấtlàsựrờrẫm.Bệnhnhânrấtsợkhiđụngchạmchấtnước,đụngchạmvàobúa,v.v..

2.Hoảngkhiếpnơichốn.Bệnhnhânsợmấychỗtrốngtrảihayđóngkínlại.3.Hoảngkhiếpnhữnghiệntượng,nhưsợsấmchớp,vũbão.4.Hoảngkhiếpnhữngchứngbệnh:sợvếtthương,sợđaukhổ,sợholao,hủi…5.Hoảngkhiếpvậtsống:sợrắn,chuột,sùng.Đikèmhoảngkhiếpcóchứngloâu.Nókhácthứloâubạnbiếttrênkiaởchỗnạn

nhângặpcáigìcũngcóthểcóđủlýđểbốirốilosợ.Đingangquanhàthờ,họcóthểloâuphạmchốnthánh.Lênbànănngon,họsợănnhiềumàkẻkháckhôngcùngănnênthiếubácái:loâuvàloâu.

Ngườibệnh tạo lýdođể lo sợ song lýdođãcó sẵn rồi.Họđãbịbệnh tạngphủ.Hoặcthởkhôngđềuhòa.Hoặcbệnhtim.Đóchínhlànguyêndocủabệnhloâu.Songcótrườnghợpmàtạngphủhọlànhmạnhmàkỳnhữngvậtgìởngoạicảnhkíchthích,khiếntạngphủhọbịkíchđộng:họcũngmắcchứngloâu.

5.LÀMSAOĐIỀUTRỊSỢHÃIĐâylànhữngphươngthếchính:1.Dùngthuốcmen.Cónhiềungườisợhãithườngchỉvìbệnhmộtcơquannàotrongtoàncơthể.Đến

thầythuốcchuyênmônđiềutrị,cơthểkhỏelêncanđảmtrởvề.2.Làmchủóctưởngtượng.Tạiquá tưởng tượngmàsợhãixâmchiếmtâmhồn.Docánhcửa tưởng tượng,đủ

thứhìnhảnhrùngrợn,đủthứnguyhiểm,taiáckíchđộngtâmnãokhiếntalosợ.Hãytậpchomìnhlàmchủnãotưởngtượngcầmcươngcó.Loạitrừnhữnghìnhảnhámhại.Nuôinhữngýtưởngkíchgiụchùngcường.

3.Tậpquán.Tậpmìnhhaycontrẻlàmnhữngviệcgandạlầnlần.Thỉnhthoảngbạnsaicháura

sânbắtđomđóm…rồisaiđilấyđồbạnquênởsaunhàtắm.Riêngbạncũngtậplàmnhữngviệccầnganmật:Thỏđếmãisẽthỏđếcảđời.4.Tựchủ.Dùngýchísắtđáđểchếngựcảmxúcsợhãi.Tậpchếngựnhữngkhisợhãiít.Từtừ

sẽchếngưđượcsợhãinhiều.BÀITHỰCTẬP

Nhữngphươngthếtrênchúngtôicũngmuốnbạntậpchớkhôngphảikhông,songphươngthếsaunàycóhiệuquảhơncả.Chúngtốimuốnbạnchẳngnhữngluyệntậpmà

thựctậpnónữa.Tứclàphươngthếtựkỷámthị.Bạnhãydồnvàoócnãocủabạnmỗitối,mỗisángmấycâunàytôitựbảnchấtcanđảm.Tôicũngnhưaikhácchứ.Tôidámlàtôi.Tôikhôngconníthaybạcnhượcsợnhữngvậthaynhữngngườinàovôlý.Gặpgìcóthểhạithìtôitránhchớkhôngsợ.Tâmhồntôitrờilongđấtlởcũngnhưthường.Dướihạtrầnnàytôichẳngbiếtsợaihaycáigìcả.Đứngtrướcaidùoaiquyềndùhọcrộngđếnđâu,tôivẫnthảnnhiênngóchòngchọcvàomắthọkhinóicũngnhưkhinghe.Tôicầmcươngbộthầnkinhvànãotưởngtượngcủatôi.Tôiđiđứng,nóinăng,hànhđộngchậmrãitrongmọi ngày cảnh. Tôi khôngmất tự chủ để luýnh quýnh, bối rối, lo âu rồi thất bại. Tôikhôngnhânnhượng,thờngườivềlý.Tôibiếttựtrọng,tựtin.Tôichờsựcanđảmsẽxâychomìnhthànhcôngvàhạnhphúc”.

Bạntựkỷámthịnhưvậy,chắcchắnmộtthờigianbạnsẽanhdũng,điềmđạm.Bạncóthểdùngmấycâutrên,ámthịconemcủamình.Tậpchúngngaytừnhỏđứccanđảm,mộtđứcchìakhóakhôngcókhôngđượcđểlàmngườichorangười.

CreatedbyAMWord2CHM

CHƯƠNG10.NHÚTNHÁT

THUẬTTÂMLÝ

1.NHỮNGĐẶCĐIỂMCỦANHÚTNHÁTQuansátđứabénhútnhátbạnsẽthấynócómộtsựtêbạitinhthầnvàthểchấtnào

đó.Nóikhôngravàm.Đicuốdngchân.Nỏbốirối,elệ…rụtrè.Dấudễnhậnthấylà:Đỏmặt,tíatai.Khôngphảidấunàychỉnhátsợmớicó.Songlà

dấunhátsợthườngcó.Tronglớptrònàonhútnhát,hễđứnglênnóigìthìmặtnhưmùngtơitía.

Trongcõilòngkẻnhútnhát,bạncóthểphântíchbayếutốcănbản:a)Sựkhóchịuđaukhổ;b)tâmthầnbốirối:tưtưởngmâymù,quansáthếttinhnhuệ;c)Khátvọngthoátthân:kẻnhútnhátmuốnlánhthâncho…khỏe.

2.NGUYÊNDOCỦANHÚTNHÁTTrước hết bạn có thể nhận thấy nhút nhát là thứ cảm xúc trong đời sống xã hội.

Ngườitasợsựvậtchớkhôngnhútnháttrướcsựvật.Songngườitanhútnháttrướcđámđông.Ngườitanhútnhátkhigiaotiếpvớikẻnọngườikia,vớingườikhácphái.Côgáirụtrèkhiđingangquađámnamthanhvàcậutraikhiđứnggiữađámthiếunữ.

Mộtđiềubạnnênchúýnữalàngườinhútnhátkhôngphảichỉtạicóđámđôngthôimàvìnhấtlàsựchúýcủakẻkhác.Tạivìkẻkhácngódòmmàngườitaelệ.Mộtcôgáielệkhiđivàomộtrạphátđặcnghẹtkhángiảcáchđiềmtĩnhvìcôtinrằngkhôngaingócô.Songnhấtđịnhcôkhôngdámđingangsânkhấuvì…

Hơnnữanhútnhátcăncứtrênhiệndiệncủanhữngngườilạhayítquen.Ởmộtchỗđôngngườiquenbiếtkẻnhútnhátkhôngtỏrahaytỏrarấtítsựrụtrè.Songvàochỗhộihọpkẻlạmặthayítquenbiếtthìhọđỏmặt…

Sauhếtsựnhútnhátthườngxâyđựngtrênhainềntảngnày.Tínhthamlamvàtựti.Thậtlạ.Kẻnhútnháthaykhátvọngthànhcông,làmnênviệcgìđángthiênhạchúý.

Họưa thíchđượckhenngợi,hoannghênh.Màđồng thờihọhồnghi tài lựcmình.Cókhivìhoàitưởngnhữnglầnthấtbạinàođó,họsợthấtbạinữa.Haiyếutốthamdanhvàtựticấuthànhchohọtínhnhútnhát.

Nhưngtuyxétnhậnnhưvậybạnđừngkếtluậnrằnghễnhútnhátlàluônthamdanh,tựđại.Cóngườitựnhiênnhútnhát,elệvìyếuđuối,bệnhhoạn.Họluônsợthấtbạivà

cảmthấymìnhquábấttàibấtlực.Vàmộtkhibạnloạitiếtnhữngtrườnghợpthựctạitrênra,thìbạnthấykẻnhútnhát

nàocũngmuốnchokẻkhácchúývàsợsựphánđoáncủathiênhạ.Quáilạnữa.Trongthâmtâmhọtựnói:“ướcgìaicũngquantườngđếntôinhưngđừngaikhichêtôi”.

3.BẢNCHẤTCỦANHÚTNHÁTNghiêncứuđặcđiểmvànguyêndocủacơnnhútnhát,chúngtachưatìmgặplạisự

không thíchứnghoàn cảnh.Chínhđiềunày làmyếu tố cănbản củanhút nhát.Sựbấtthíchứnghoàncảnhnàylàbấtthíchứnghoàncảnhxãhội.Vìchínhxãhộimànạnnhânnhútnhátliệtbạimộtphầnnàotâmthầnvàthểxác.Thiênhạchòngchọcngóchúngta,khôngbiếthọcócảmtưởnggìvớimình,họáccảmhaythiệncảm.Chúngtakhôngbiếtlàmsaohòamìnhtronghọ,khôngbiếtlàmsaocảmthôngvớihọ,vìcóthểhọhạimìnhkhông,cóthểmìnhbịcôngkíchkhông/Thếlàchúngtanhútnhát,nhútnhátbởikhôngthíchứngđượchoàncảnhxãhộimàtagặp.Trongkhiđóxửsựnhưvậychúngta thấynáođộngtâmthần,tạngphủ.Cảmxúcrụtrèồạtsôilên.

Nhữnghiệntrạngnàybạncóthểnhậnxétdễdàngởmộtđứaconnítnhátsợ.NhàtâmlýMỹ,ôngBalvinnghiêncứucuộcpháttriểncủacơnnhútnhátcontrẻđãchỉvạchchobạnbagiaiđoạnrõrệt.

1.Giaiđoạnthứnhất:Lốithôinôigặpngườilạ,contrẻbốirối,chuimặtvàolòngmẹnóđểẩnlánh.

2.Giai đoạn thứ hai: Lối hai tuổi trongmột thời gian đứa trẻ hết nhút nhát, gặpngườilạnókhôngrụtrè,cóthểbòlênđầugốihayrờtayhọ.

3.Giaiđoạnthứba:Lốibatuổitínhnhútnháttrởlại.Bâygiờcóthêmsựsợdưluậnnữa.Hồilúcmộttuổi,nónhútnhátnhưngkhôngđểýgìtớiýtưởngxungquanh.Nónhútnhátvìkhôngbiết.Songhiệngiờnónghikỵngườilạ.Nósợngườitachếnhạonó.Đóchínhlàsựnhútnhátmàchúngtôibàncùngbạntrên.

Vậytómlạicơnnhútnhátđầutiênphátlộdokhôngbiếtkẻlạvàdiễnrabằngsựsợtừbảnnăng.Rồisaumộtthờigiannóđượcgiatrọngbởisợkẻkhácchỉtrích.

Trởlênchúngtôiđãbàncùngbạncơnnhútnhátvớinhữngđặcđiểmcủanó.Bâygiờbạnnêntìmhiểuthêmtínhcáchnhútnhát.

1.Tínhcáchnàythườngliênhệđếnlòngtựái;bịkíchđộng,sợdưluậnrồiquátựcao, tham danh, hồ nghi tài lựcmình; bối rối; đa nghi. Có khi thiếumềm dẻo, khôngdụngnhuđủđểthíchứnghoàncảnh.

2.Kếtquảcủatínhnàythườngrấttaihại.Ngườinhútnháthaytìmthinhlặng,côđộc.Vàquáiáclàhoàncảnhcôlẻkhiếnhọ

nhútnháthơn.Họtrởthànhnhữngcongiánrurúbanngàyvàoánsợxãhội.Mộtkếtquả tànkhốcnữa làhọbởinhútnhát, lochegiấucảmxúccủamình.Họ

mắccỡ.Họbiếnthànhgiảhình.Họkhôngcònvẻtựnhiênnữa.Khiphảixảthếhọmanglớpmặtnạngượngnghịu,giảdối,luốngcuốngkiểucách.Chínhhọcũngkhôngtừtínhnếtcủamình.Cókhihọtưởngmìnhbấtlựcrồithầntựti…Chungquichỉvì…nhútnhát.

BÀITHỰCTẬPTrongnghềgiáodục,bíquyếttiêucựcbaogiờcũngcóhiệuquả.Tứclàđềphòng

những tậtxấu,nhữngkhuyếtđiểmhơn là liều lĩnhvấpphạmrồi lo lậpđức tínhbù lại.Riêngviệctậptínhcanđảmchocontrẻ,bạncũngnêngiúpchúngtránhnhữngnguyêncớkhiếnchúngphátsợ.Đừngkíchthíchquáđộtínhháodanhtựđạicủacontrẻ.Đừngcườinhạo,gắtgỏngchêtráchhaykhenngợichúngtháiquá.Nênkínhtrọnglòngtựáichúng.Conníttựnhiênháodanh.Chínhtạingườixungquanhkhiếnchúngcónhữngtậtxấuấy.Chúngtanênđềphòngviệcnày.Đồngthờicũngcoichừngnguyêndothúcđẩychúngtựtinữa.

Điđôivớiphươngthế tiêucựcbạncóthểtíchcựcđàoluyệnchochúngóckhiêmtốnnhưngtựtinvàtựtrọng,ócanhdũngdámănnóikhicầnthiết.

Riêng bạn hãy tự kỷ ám thị: “Tôi nói năng hành động như đã can đảm bấy lâu.Trướcđámdôngtôiđinhưđitrongphòngvắngcủatôi.Tôingóvàomặtmọingườingótôicáchtựnhiên,lạnhnhạt,điềmtĩnh.Tôithườngtưởngtrongtừtôirằngtôiđangsavàonhữngnơiđôngngườitríthức;chứcquyền,tôiđangphátbiểucảmtưởngcủatôichohọnghe.Tôithấytôicũngnhưai.Tôicôthểnóinăng,hànhđộngkhảquanlắm.Tôitựtin,tựtrọng,khiêmtốn,nhãnhặn,cườngdũngvàđiềmđạm”.

CreatedbyAMWord2CHM

CHƯƠNG11.DỤCTÌNH

THUẬTTÂMLÝ

Theonghĩacổđiển“dục tình” làcảmxúc.Theonghĩahiện tại thìdục tình làướcvọngnồngnhiệtlâudài:Nhữngtínhthamlam,hàtiện,ghenghét,áiyêu…đềugọilàdụctình.

Chúngtanghiêncứudụctìnhtheoýnghĩasaunày.1.THỂCÁCHPHÁTSINHDỤCTÌNHVấn đề quan hệ cần biết là tại saomột ước vọng làm thế nào trở nênmạnh bạo,

cuồngnhiệt.Cũngcóthểcảđờimộtcánhânnhữngcảmxúc,sợ,giận,thương…củahọởtrạngtháibìnhthườngmàkhôngcuồngbạonổilên.Chúngtabiếttìmsựmấtquânbìnhxảyracáchnàokhimộtướcvọngthườngbiếnthànhdụctìnhmạnhbạo.

Bạncóthểbiếtđượcnguyêndochínhnày.a)Nguyêndoditruyền.Mộtướcvọngnàonẩysinh,pháttriểnhơnướcvọngkhác

trongmộtcánhânthìphảichịulàdoditruyền.Khôngphảiditruyềngâyảnhhưởngduynhất trongsựcấuthànhdụctìnhconngười.Cònnhiềunguyêndokhácnhưhoàncảnhgiáodục…songnóbaogiờcũngđóngvaiđạihệ.

b)Nguyêndocườngđộcảmxúckhởithủy.Thoạtthủytrongmỗingườicómộtcảmxúcnàođóbộcphát,mạnhbạophithường.Cámxúcấyảnhhưởngđờisốngtìnhcảmcủatavàđiềuđộngnhiềuướcvọngkhác.

c)Nguyêndotậpquán.Tậpquándẫntađếntìnhdục.Ngườichơibờiquáđộmãisaucùngghiềntrănghoa.Khôngphảitựnhiêntậpquánkhiếntacódụctình,màtrongmộtphútgiâynàođó,tiênkhởitốcómộtcảmxúcbộcphátlôicuốn.Ngườighiềntrănghoakhôngphảichỉtạihọmỗichiềuđilầuxanhmàthôi,mànhấtlàbởimộtchiềunàođôđầutiênhọcómộtcảmxúcyêumạnhbạothúcđẩy,lôitrìlàmđiềudâmdục.Tuynhiênyếutốtậpquántrongcơcấutìnhdụcghiềnnguyệthoacủahọvẫnlàyếutốquanhệ.

d)Nguyêndonỗlực.Càngchịukhóchiềutheodụctìnhthìcàngkhiếnnótănggiacường độ. Bạn có nó chịu khó làm những việc nghĩa tỏ tình yêu với ai bạn càng yêungườiấyhơn.Vềvấnđềnàychúngtalạigặpcáilệkhuyêntacốgắngphụngsựdụctìnhpháttriểntạivìtacốgắngphụngsựnó.

Vậytómlạitạimộthaytấtcảnhữngnguyêndotrênmàmộtướcvọngmọcrễtrong

ta,pháttriển,giatốccườngđộhoànhhànhvànhưvậyngườitagọilàDụctình.2.DỤCTÌNHPHÁTLỘNgườiđammêcónhữngtriệuchứngdễnhậnthấy.Đâylàbatriệuchứngcănbản:1.Cósựxungđộng.Tứclàsứcnồngnhiệtthúcđẩytachồmtớingườinàohayvậtgì.Xungđộngrấtkhó

ngăncản.Cóthểdùngýchíngăncảnđôikhisongrấtthườngýchíyếumềmcộngtácvớixungđộngđểkhíchlệthựchành.Conngườiđammêtrongtrườnghợpnàysửđụngýchísongkhôngtựdo.

2.Ýtưởngthiênchấp.Ngườiđammêlàngườibịámảnh.Họbịmộtđốitượngnàođó:người,vật,việc…

chiphốitâmhồnkhắcnghiệt.Hễnóichuyệnlàhọbànvềđốitượngđammêcủamình.Tinh thầnhọ tập trungvàoý tưởnghọ thờphụng.Họbấtchấpnhữnggìphảnđốiđiềumìnhđammê.

3.Cườngđộcủacảmxúc.Ngườiđammêcónhữngdụctìnhvui,buồn,ghét,yêu…vớicườngđộrấtcaomà

đồngthờingườikháccósongkhôngđếnnỗiđammênhưhọ.Họbiểulộdụctìnhmộtthứcảmxúcnồngnhiệtluônxảyravớinhữngsựbiếnđổithểxác.

Đấylànhữngdấuhiệucóthểgiúpbạnnhậnđịnhdụctình.Bâygiờbạnthửtìmxétbảnchấtcủanó.

3.BẢNCHẤTDỤCTÌNHNghiên cứu kỹ dục tình bạn thường là những người ảo tưởng.Họ nhìn đối tượng

đammêcủamìnhkhôngphảinhưaikhác,mànhìncáchquáđáng.Mộtcôgáichonhiềungườichỉcónhansắcxoàngthôisongchongườiđammê,cuồngáicôgáiấylàmỹnhânvớibaonhiềunétđẹptrênđờihiếmcó.

Tuynhiênchúng tacũngphảicôngbìnhnhậnkhicódục tìnhngười ta thườngcócặpmắtnhậnđối tượngmộtcáchtinhnhuệ.Ngườimẹnồngnhiệtyêuđứaconthấycónhiềuduyênvànétđẹphơnkẻxómgiềng,xa lạ.KimTrọngchắcchắnthấynàngKiềuduyênsứchơnbạnvàchúngtôi.

Tạisaovậy?Thưabạntạivìyêuhayghétcáchđammêkhôngphảichínhconngườihayđồvật

thực tạimàngười tayêuhayghét, songhình ảnhcủangườivàđồvậtmàngười ta tạotrongnãotưởngtượngcủamình.Kẻmàngườiđammêyêukhôngphảimộtcánhânthựctạimàlàmộtcánhânlýtưởnghọđạotrongócdồidàotưởngtượngcủahọ.Hiệntượngnàycũngxảyrachohếtmọidụctình.Baolâuhìnhảnhhưtạocònbaovâykẻđammêthì

dục tình còn.Nómất thì dục tình hết.Ai dục tình nhiều vàmạnhnhất là kẻ ảo tườngnhiềuvàmạnhnhất.

Tómlạidụctìnhlàkếtquảcủasựtườngtượngmộthìnhảnhphithựctếđểchiêmngưỡng,đammê.Vìlẽđóngườiđammêkhôngnhìnngườihayvậthọđeođuổinhưbaokẻkhác.Họcónhìnthựctạiđâu.Màchỉnhìnhìnhảnhhưtạocủamìnhthôi.Hìnhảnhnày lẽdĩnhìêngiốngkhôngnhiều thì ít đối tượng thực tại.Và,nhưđãnói trên,ngườiđammêcócặpmắttinhnhuệ,họquantườnghơnaihếtđốitượngđammêcủamìnhtìmtrongđóvàinétmàmìnhsaymêrồidướisứclựctưởngtượnghọthahồphóngđạithêuthùa.

Nguyêndocủacôngviệckỳlạnàylàngườiđammêmuốnlàmsốngđộnglạitrườngcửugiâyphútmàcảmxúc tiênkhởibộcphát.Màchođặngvậykhông thể làmgìkháchơnlàchămchúchiêmngưỡnghìnhảnhcủađốitượngthựctạivớicườngđộliêntụcsaymê.

4.GIÁTRỊCỦADỤCTÌNHDosựnghiêncứutrênbạnchắcchắnnhậnbiếtrằngtrongngườicủachúngtakhông

gìmạnhbằngdụctìnhmàcũngkhônggìcóthểgâynguyhiểmbằngnó.Dục tìnhmạnh vì chúng gồm toàn sức lực của ta vào ý tưởng thiên chấp, vào sự

xungđộng.Dụctìnhcóthứtốtlàmlựclượngphithườngthúcđẩytalàmviệc.Cónhiềubực thiên tài làmviệcvớidục tình.Họkhôngnhưnhữngngườiđiềm tính làm từcôngviệcvàkếtquảđợithờiban,màthihànhchươngtrìnhcủamìnhcấptốc.Họthànhcôngnhanhchóngvàthỏamãn.

Dụctìnhrấtmạnhvàcũngrấtnguyhiểm.Nguyhiểmvìngườiđammêcóthểcócảmộtđờichạytheophụngsựmộtảotưởng.Dụctìnhtạomãichohọnhữngảoảnh.Họsaymêảoảnhlìacáchkhỏithựctếthìlàmsaokhỏihếtthấtbạinàyđếnthấtbạikia.Hơnnữatrongbảnchấtcủadụctìnhcótínhchấtthiênlệchbấtcông.Conngườinôlệdụctìnhchỉphụng sự chomộtkhátvọngnàovây ámmình thôi.Bởi thếdùnô lệdục tình tốt nạnnhâncũngkhóbềcóócphánđoáncôngchính.Trongxãhộivềmặttôngiáo,chínhtrị,khoahọc…nhữngngười đammê thường là nhữngngười đi thái cực, khóbề ai thuyếtphụcđược.

Dụctìnhcòngâyácquảnàynữalàlấnhiếpchítakhôngđểnótựdohànhđộng.Vìđóchúngtakhôngcòntựchủmàlàmmồingonchonóthahồdẫnlối.

Nhưtrênchúngtôiđãnói,khôngphảidụctìnhvàocũngxấu.Cóthứtốtcóthểgiúphànhđộngcủata.Songvấnđềquanhệlàtaphảibiếtlựachọncondaohailưỡidụctìnhđểtránhlưỡiáchại.

Kếtántấtcảdụctìnhlàlàmmộtđiềuvôlýmặcdầudụctìnhcóthểgâynguyhiểm.Đâuphảivìđixesợxelậtmàta“cuốcbộ”.Tabiếtlợidụngdụctình,nócóthểcungcấpnguồnsinhlựcchota.Cóngườiquátintưởngởtrítuệmàkhinhrẻsựíchlợicủadụctình

tốt.Nhưngcótrílựcmàkhôngnồngnhiệthoạtđộngthìlàmíchgì.Bởivậytrongsựtựluyệncũngnhưtrongnghềgiáodục,tanênquantâmchẳngnhữngsựhiểubiếtmàcònưathíchthựchànhđiềuhiểubiếtnữa.

Côngviệcđạihệlàtuyểnlọcnhữngdụctình.Thấytrongtahaytrongcontrẻchớmnở,dụctìnhxấuthìsớmlođànáp.

BÀITHỰCTẬPChođặngtuyểnchọndụctìnhtốt,trừdụctìnhxấu,hãysửdùngtrítuệvàýchí.Bạn

hãydùngtinhthầnkhoahọctìmhiểunhữnglựclượngdụctìnhtrongmình.Nghiêncứunguyêndohìnhthức,tácđộngvàkếtquảcóthểthấytrướccủachúng.Rồilấycôngtâmchọnnhữngdụctìnhcóthểđưađẩymìnhđếnthànhcôngcuộcđời.Cònnhữngdụctìnhsailạchãydùngýchísắtđá,trấnápchết.Bạntintưởngrằngýchícóthểthắngdụctình.Có tin tưởng ấymới dễ tự chủ.Điều kiện của chiến thắng này là anh dũng từ khước.Muốnloạibácmộtdụctìnhbạnđừngbỏcànhầy,bỏchútchút,hơihơi.Hễbỏlàbỏdứtkhoát.Bỏđanhthép.Hãykhiếnýchímìnhhànhđộngcáchđộctàichứđừngđểnóhànhđộngkiểu“ngoạigiao”.Chonókéocànhầysaucùngdụctìnhlôicuốnnólàmnôlệ.

Nếubạnsợýchíthấttrậntrướclựclượngcủamộtdụctìnhxấunàothìhãykêumộtdụctínhtốtđến“tiếpviện”.Cóngườikhóchiếnthắngdụctìnhtrănghoa,haymêthíchtìmlạcthúnhụcdục,ýchícủahọcơhồsắpđầuhàngdâmdụcvàbaophenlàmnôlệchonó.Songgiángườiấytậpsaymênghiêncứucủamộtngànhkhoahọcnàohaymộtmônnghệthuậtnàothìdầndàisẽbỏđượcdụctìnhxấu.Trongđờisốngcủabạnmuốnloạitrừdụctìnhvihạicũngnêndùngbíquyếtấy.

Sauhếtxinbạntựkỷámthị:“Tôibiếtsứcmạnhcủadụctình.Tôibiếtsựtànnhẫncủadụctìnhxấu.Tôilàconngườiđiềmđạm,tựchủ.Tôiquảntrịdụctìnhcủatôi.Tôikhôngbaogiờ làmnô lệ chodục tìnhxấu.Dùkhi cónhữngdục tình tốt, tôi luônnóinănghànhđộngdướiánhtrítuệvàlựclượngchỉhuycủaýchí.Tôigớmthứngườinôlệchodục tìnhxấu.Tôi thấy tấtcảnhâncáchcao thượngcủa tôi trongsựđiềukhiểndụctình.Trongcuộcsốngbaogiờtôicũnggiữtâmhồnbìnhthản,sắcmởđiềmnhiên,giọngnóiđiềmđạm,hànhđộngtrầmtĩnh,điđứngkhoanthai”.

CreatedbyAMWord2CHM

CHƯƠNG12.KHOANKHOÁIVÀTHỐNGKHỔ

THUẬTTÂMLÝ

Khoankhoáivàthốngkhổ,thưabạn,khôngphảilànhữnghiệntượngmàlànhữngtínhcáchgiốnghiệntượngtìnhcảm.Nhữngsựkiệntìnhcảmsinhrabởiướcvọngcóhểkhoáithíchhaykhóchịutùytrìnhđộcaothấp.

Chúngtahãytuầntựtìmbiếthaitínhcáchnàycủacảmxúc.1.KHOANKHOÁIChúng ta có thể nghiên cứu khoan khoái tinh thần và thể xác chung nhau vì chỗ

khoankhoáikhôngcónhữngtácđộngthầnkinhrấtđặcbiệtnhưthốngkhổmàbạnsẽthấydướiđây.Trongnhữngđiềukiệnnàođóbạnkhoankhoáigianhậpvàonhữngtácđộnghaycảmxúccủachúngtathôi.

a)Cóhaithứkhoankhoái.Cóthứkhoankhoáitiêucực:tứclàsựhếtđaukhổ.Nhưđaurồimạnh:khoankhoái.Làmviệcmệtrồinghỉ:khoankhoái.Rồicóthứkhoankhoáitíchcực:khoankhoáikhôngphảikhôngđaukhổmàthôimàvìchínhnócósứckhiếnkhoankhoáithích.Nhưngửidầuthơm:khoankhoái.Ngắmtranhđẹp:khoankhoái.

b)Nguyêncơcủakhoankhoái.TừAristoteđếngiờ,ngườitachủtrươngrằngkhoankhoái không cómộtmình nómànó dính liền vớimột tác động nào đó, tác động nàyhoànthànhcáchhoàntoànđặcbiệt.

Bởivậyvấnđềcầnthiếtlàphảithếnàođểmộttácđộnggâykhoankhoáivàsựhoàntoànđặcbiệtlàsao.

Điềukiệnthứnhấtđểmộtviệchoànthànhgâykhoankhoáilàsứclực.Nhờsứclựctamớithihànhmộtcôngviệcđếnmứccùng.Nếuthiếusứclựcthìtacóthểránglầnlầnđến chỗ hoàn thành cách vất vả, khổ nhọc.Như vậy là tác động ta không sinh khoankhoái.Songnếutacóđủsứclựctaxongcôngviệcchuđáothìtathỏamãn,khoáilạc.

Điềukiệnthứhaicủakhoankhoáilàchínhbảnchấtcủahànhđộng.Chúngtanênnhớluônconngườiphảithíchứngvớihoàncảnh.Khôngthíchứngđượclàkhổ.Bởithếnhữnghànhđộngnàomàtathíchứngđượcthìtasướngthích.Tráilạilàtanghebựcdọckhóchịu.Dĩađồăngâykhoankhoái chobạnkhinàobạndùngđượcnó.Giá lúcbạnkhoan thựcgầnchếtđemcao lươngmỹvịđếnchobạn,bạncảmkhổchớkhôngnghekhoankhoáigì.

c)Nhữngkếtquảcủakhoankhoái.Kếtquả thenchốtcủakhoankhoái làsựkíchthích ta tiếp tụccôngviệcđếncùng.Khibạncảmkhoankhoáinào thì tựnhiênbạncốgắngbảotồnvàlặpđilặplạinó.Đứacháungồibênbàngoạinghethuậtchuyệnđờixưa;khinókhoáithìnólalên:Nữa,nữa.Ngoại!…

Ngoàirakếtquảtrêncònnhữngkếtquảsinhlý.Nhưmáuchạynhanh;đỏmặt,mắtsáng; thởnhẹ.Khoankhoái kích thíchgây tácđộng.Cóngườimúa lung tung.Connítkhoáithìnhảycàcồng.Tácđộngdokhoankhoáicótínhchấtbùngxòara,khácvớitácđộngdothốngkhổlànhữngtácđộngcótínhchấtcorútlại.

2.THỐNGKHỔBạnđãbiếtquakhoankhoái.Bâygiờnêntìmbiếtthêmmộttínhcáchđốingượcvới

nólàthốngkhổ.A.Thốngkhổthểxác.Muốnhiểurõthốngkhổthểxácnênnhớlạichútítquitắcvềsinhlýhọcthầnkinh.Mỗikhicómộtấntượngthầnkinhbạncầnphảixét:Sựthụnhận;2)Sựtruyềnđạt;

3)Trungtâm;4)Vàphảnlựccủanó.Riêngvềđaukhổtacũngxétnhữngsựkiệnnàyđểamhiểu.

1.Sựthụnhận.Theo tâmsinh lýcổđiển thìmỗi thầnkinhđềucó thểbịkích thíchđaukhổ.Hồi

năm1896Hichetđãnghiêncứuriêngvấnđềthốngkhổvàcũngchủthườngnhưvậy.Ngàynaynhờnhữngnghiêncứuthửnghiệmtinhvihơnngườitacónhữngnhậnxét

này.Trêndatacóchỗchíchmũikimnhỏ,nónghaylạnhthìbiếtcóchỗkhông.Cóchỗđốt riêngchịunóng,chịu lạnh,để riêngchịuáp lựcvàcũngcóchỗđể riêngchịukhổ.Chúngtakhổchỉkhinàocácchỗnàybịkíchthích.

2.Sựtruyềnđạt.Ngàyxưatachorằngsựkíchthíchthốngkhổtruyềnđạtbởichỉxămtrongtủy.Trái

lạisaunàyngườitanóichínhnhữngdâychằnghaibênhôngtruyềnđạtnó.3.Trungtâmđiểm.Trungtâmđiểmcủahiệntượngđaukhổởđâungườitakhôngbiết.Cólẽlàởtạióc

chớkhôngởnhữngtrungtâmđiểmcủacácbộphậndưới.Bởivìhễthuốcmêchụpvàota,khiếnóctatêbạivàlàmmấtcảmgiácthốngkhổnhưngxúcgiáccòn.Trướckhitêliệtchungcómộtkhoángngắnvô thống.Nhưngkhôngbiếtphầnnào trongóckhôngcảmđau.

4.Phảnlực.Hễcómộtsựkíchthíchthìcómộtphảnđộnglựcđổilại.Riêngvềkíchthíchthống

khổ thìcóphảnức lìacách.Ngườibịkích thíchcốgắng lìacáchnguyêncớkích thích

mình.Conmắtbịbụibámthìchảynướcmắtđểđẩytrôibụi.Đứabébịkimchíchthìgiơtayđẩyluikim.

B.Thốngkhổtâmthần.ỞchươngVIIchúngtađãbiếtsựđaukhổcủatâmthầnkhinghiêncứunhữngcảm

xúc.Chúngtabiếtnguyêndocủanólàsựbấtthíchứngrấtkhóvớihoàncảnh,biếncốxảyđến.

Ởđâychúng tanênđểýđiềunày làdùgọicùngmộtdanh từ thốngkhổsongsựthốngkhổtâmthầnkhácsựthốngkhổthểxác.Phỏnglửakhổkhácthứkhổphânly…Tuynhiêncómộtđiểmgiốngnhaulàkếtquảtứcphảnlực.Chohaitrườnghợptrênphảnlựclàsựlìacách.Đứabéđạptànthuốcnóng,giởchânđichỗkhác.

Chosựthốngkhổtâmthầncũngkhôngcógìkhóhiểulắm.Phảichialyhaygặpmộttintứctangchếchẳnghạnchúngtatựnhiêncósựphảnứng.Chúngtabởichưathíchứngvớinhữngbiếncốấy,muốngiảithoátkhỏichúng.Biếncốấylàtrởlựcngăncảnta.đãpháđượctrởlựcthìhếtthốngkhổ.Nếucảmthấykhóhaybấtlựctrướctrởlựcthìtanghetâmthầnnặngnhọckhổđau.

Một hình thái đau khổ nữa là lo âu.Người lo âu phải chờ đợimột việc phải đếnkhôngtránhđược.Họcảmthấykhônglàmgìnổiđểtựgiảithoáthaycứuvãnhoàncảnh.

Ngườimẹhiềnchờđứaconyêubịmổxẻ.Bàchỉcónướcchờđợitrongthốngkhổ.Trốnthoátđilàlàmviệcvôích.Tránhđaukhổchoconkhôngđượcvìkhôngbịmổnóphảibệnhchết.Tómlạithốngkhổ,loâuchỉvìsựbấtlựctrướctrởlựcnóngăncảnta.

BÀITHỰCTẬPTrênkiabạnđãtìmhiểukhoankhoái.Bạnthấykhoankhoáilàdấuhiệu,lànguồn

suối của sức lực.Nhờ nó chúng ta biếtmình có năng lực và cơ thể hăng hái. Bởi thếkhôngcólýdogìchúngtakhinhrẻkhoáilạc.Chúngtanêntậnhưởngvàsửdụngnó.Cóđiềunênđểýlàkhônngoanchọnnguồnkhoáilạcbổíchđểđeođuổi.Trongnghềgiáodục,tacầnchỉchothanhniên,thiếuniêntìmkhoankhoáitrongđạođức,khoahọc,mỹthuật.Chỉchohọlýtướngconngườihầukhỏingãvàonhữnghànhđộngkhoáilạcôuế.

Hướngdẫncáchsángsuốtđườnglốitìmkhoankhoáithìđờisốngmớihănghái.Bạncóthểtưởngtượngđượcmộtngườicảđờikhônghưởngchútítkhoáilạckhông?Nhữngbổnphậnđốithiện,đốikỷvàđốixãcủahọcóchắcthihànhchuđáokhông…

Riêngvềvấnđềthốngkhổbạnnêntựkỷámthịbằngcáchtựnói“Đaukhổởđờiaithoátkhỏi.Ngườitađãgọitrậnđờilàvũngkhóclócmà.Khôngphảitôiđitìmkhổ.Songmộtkhikhổđếnchotôimàliệutránhkhôngđượcthìtôirướcnóvuitươi.Tôidámhysinhchịunhữngthốngkhổđểphụngsựquyềnlợichínhđáng.Tôinhấtđịnhkhôngbaogiờđểthốngkhổgâynhượcchíchomình.Tôiănchịuđaukhổ.Tôikhôngthanoán,đổtráchnhiệm,bàntâmsựvôích.Tôidámchậmchạpnhấpchénkhổtrongcôđơn,hiểulầmvà trườngkỳđể luyệnchí.Tôi tậndụngnhững thốngkhổđểxây thànhcông:Tòa

nhàtươnglaiđầyhạnhphúc,khoáilạc,vinhquangcủatôixâynềnbằngthốngkhổ.Tôitintưởngrằngtrênchợđờikhôngcócáigìquýgiátrườngtồnmàkhôngmuabằngmồhôivàkhổtâm.Tôiđosứctranhđấuvàgiátrịcủatôibằngsứcchịuđựngđaukhổ.Conđườngđaukhổlàconđườngcủavĩnhân.Chịuđượccáigì,làmđượccáigìmàchịukhổvàlợidụngích,khôngđượcthìchưaphảilàbậcđạidũng.Mộtngườichưatừngđaukhổlầnnàomàluônthànhcông,luôngặpmaymắn,ngườiấyhãyđềphòng:cóthểmộtngàynọthấtbạivàthấtchímàkhôngmongtìmnổilạinghịlực.Tôilấylàmhàilòngvìđờitôilàmộtchuỗikhổ,làmộtdòngnướcmắtkhôngkhô.Tôilặnhụptronglòkhổđểtìmbaonhiêubàihọckhônngoanhầuxâydựngđờicóýnghĩa.Côngchịukhổcủatôihứahẹncho“tôiởngàymaimộtchântrờitươisáng”..

CreatedbyAMWord2CHM

CHƯƠNG13.CHÚÝ

THUẬTTÂMLÝ

Chúýlàtậptrungtinhthầntrênmộtsựvật,mộttưtưởnghaymộtngườinào.1.NHỮNGHÌNHTHỨCCHÚÝBạncóthểchúýmộtvậtởngoạigiớihoặcmộtđốitượngởnộitâmnhưýtưởng.Nếuđốitượngthuộcngoạigiớigâychúýlâudàikỹlưỡnggọilàquansát,vàchúý

với tinh thần khoa học thì gọi là phương pháp.Còn việc chú ý có tính chất khêu gợi,thẩmmỹthìngườitakêulàthưởngngoạn.

Nếuđốitượngthuộcnộitâmthìchúýkêulàsuynghĩ.Nếusựsuynghĩlâudàicóphươngphápthìgọilàmặctưởng.Nếusựchúýcăncứtrênnhữngtácđộngtinhthầnđểphântíchdiễntảchúngthìbạngọilànộiquan.

2.TÍNHCÁCHCỦACHÚÝTrongcôngviệcchúýcócôngviệccốttrụlàngừngtinhthầnlạivàloạitrừnhữnggì

khôngănthuađếnngười,vậttamuốnchúý.Bạnmuốntiếngứctắccủachiếcđồnghồtráiquítcủabạnthìbạntậptrungtinhthầnlại,lóngtai,loạitrừnhữngtiếngomsòmxungquanhđểthunhậntiếngmáyđồnghồđi.

Choconnít,ócchúýpháttriểntừtừ.Hồicònrấtnhỏcầmvậtnày,vậtnọchơi,nóhaylora,quên,buôngcáinày,chụpvậtnọ.Songcóvậtgìnóquýthíchrủimấtđi,nókiếm.Lúckiếmnóchúý.ócchúýcontrẻthườngpháttriểncáchấy.

Đặctínhcủachúýlàduynhất làbấtbiến,điềunàydễhiểuvì takhôngthểchúýmộttrậtnhiềuđốitượngvàcũngkhôngthểchúýmộtđốitượnglạiluônthayđổihếtđốitượngnàydấnđốitượngkiamàkhônggomhắntinhthầnvàomộtcáinhấtđịnh.Muốnhiểurõchúýbạnnênnghiệmxétviệcnghịchlạivớinólàbấtchúý.Trườnghợpbấtchúýnhấtlàchiêmbao.Tinhthầntakhôngphảnứnggìcả.Baonhiêuhìnhảnh,hoàncảnh,sựvật,baonhiêuđiềucắtnghĩaxảyđếntahưởngứnghết.Quảlàsựbấtchúýsốmột.

Bảnchấtchúýlà tácđộngcủaýchí.Nókhôngphải làkếtquảmàchínhlàýchí.Khibạnlàmmộthànhviýchí,ngóbêntrongngườitanóibạnchúý.Bạncầmmộtchiếchoaquansátlàbạnlàmmộthànhviýchí.

3.TRÌNHĐỘCỦACHÚÝChúýcónhữngtrìnhđộsaunày:

a.Chúýtựdo.Bạntậptrungtinhthầnvàoviệchọc,vàoviệcđánhcờ,vàoviệcchơibanh…Bạn

chúýhếtviệcnàyđếnviệcnọ…hoàntoàndoýmuốncủabạn.Bạnđổiđốitượngchúývàcũngđổikếtquảcủanó.Tấtcảđềudobạn.Chúngtôigọisựchúýcủabạnlàsựchúýtựdo.

b.Chúýdoýmuốnmàkhôngtựdo.Có khi bạn chú ýmà bạn không điều khiển được chú ý của bạn.Coi xi nê.Bạn

muốn tập trung tinh thầnđểcoi,gạtbỏmọisự lo rađểchiêmngưỡngnhữnghìnhảnhđẹp,songbạnkhôngtựdovìbạnquábịlôicuốn,thuhút:bạnkhôngthểbỏđốitượngchúýcủamìnhđược.

c.Chúývôýhayphảný.Có trường hợp bạnmuốn tưởngmột vấn đề,muốn sa thải nó khỏi đầu ócmình.

Songnómãiámảnhbạnkhiếnbạnvôýchúýnóluôn.Bạncốýtrụcxuấtnómàvôhiệuquả.Bạnlàmmộtviệcchúýchẳngnhữngvôýmàphảnýchímình.

Tómlạitrongtrườnghợpthứnhấtýchícủachúngtalàmviệccócônghiệuvàcótựdo.Trong trườnghợp thứ hai có cônghiệumàkhông có tự do (ý chí nô lệ dục tình).Trong trườnghợp thứbanóvôcônghiệu:chúng tahànhđộngphảnýchímình.Songnếu nghiên cứu kỹ trường hợp chót này bạn thấy bạn làmmột việc giống chú ý chớkhôngphảibạnchúýthực.Tinhthầnta trongtrườnghợpnàythụđộng,bị lôikéo,ámảnhbởidốitượng.

Vậyhànhđộngchúýthực,tựnhiêntứclàhànhđộngchúýtựdoởtrườnghợpdầutiên.

4.VAITRÒCỦACHÚÝTrongđời sống tinh thần cũngnhư trongđời sống luân lý, chúýđóngvai tròvô

cùngquantrọng.Trongđờisốngtinhthầnnólàđiềukiệntấttuchonhữngcôngviệctrừutượnghóa,phánđoán,lýluậnđượchiệuquả.Nólàthướcđogiátrịcủamỗibộóc.Aicósứcchúýnhiềungườiấy làmviệc tinh thầnđắc lực.Trái lại, aicóóc tảnmátkhósuynghĩ,phánđoán,họchànhkhócóhiệuquảkhảquanđược.

Trongđờisốngluânlý,muốnđưamìnhđếnhạnhphúctacầnchúýtậpnhữngđứctính.Trướcbaoviệcxấulôicuốnquyếnrũtacầnđủýchíđểtừkhước:Conngườikhôngcónănglựcchúýsẽlàmmồingonchodụctìnhxấuvàđờisốngluânlýdođósẽôuế.

BÀITHỰCTẬPDovaitròquanhệcủachúý,bạnphảiloluyệntậpnóikhiếnnócườngdũngvàtự

do.Haiđiềunàycầnthiếtcả.Chúýcócườngdũngmớigâynhiềuhiệuquảtốtđẹp.Songcườngdũngmàchẳng

tựdothìcóthểtathấtbại.Khôngthấtbạilàmsaođượckhitakhôngtựchủvàthahồlàm

đồchơicủatìnhdụcnhấtlàtìnhdụcxấu.Cónhiềuphươngpháprènluyệnchúý.1.Phươngphápthôngthườngnhư.a.Tínhtoán.Tínhtoánlàviệctậpchúýrấthiệuquả;chúngtagồmtâmthầnlạitínhchotrúngvà

đồngthờitránhsựtínhlầm.b.Vẽ.Khivẽchúngtaphảichúý,quansátkiểumẫuvàchúý,cốgắnghọalạimộtmình.c.Dịchvăn.NhấtlàdịchvănLatinh,tậpchúýrấthiệuquả.Bạnphảitậptrungtinhthầntìmý

nghĩacủanguyênvănrồicựcnhọcdịchýấybằngvănmìnhdùngđểphiêndịchd.Chínhtả.Viếtchínhtảcũnglàviệctậpchúýkhôngítbạnphảichúýluônđểviếtđúngtừngữ

vàvănphạm.2.Phươngphápchuyênmônđểluyệnchúý làphươngphápcómụcđíchđể

pháttriểnsựtậptrungtinhthầnTrướchếtbạncóthểtậpnhữngtròchơiluyệnchúýhiệuquảmàgâylạcthú,như

khoétlỗtròndướiđấtrồithayphiênthảyhònnặngđểănkẹo,bánh,lãnhrượu,tráicây.Ngoàiracáccuộcchơi,bạnhoặctựlập,hoặcluyệntậpconcáimỗingàyđểlốimột

khắcchúývàomộtvấnđềhaymộtvậtgì.Cươngquyếtgópnghịlựclạiđểchúý,chúýnhưvậynănglựcchúýcủatapháttriểnrấtnhanhchóng.

Bạncũngcóthể,mỗingàyngồiyênlặng,khôngnóinăngkhôngmáyđộng,khôngtưởngcáigìcả,nhậpđịnhchừngnămbảyphút:Làmvậynhiều lầnsứcchúýcũnggiatăng không ít. Phụng phát tĩnh tọa củaCươngĐiền dùng vào việc gì có ích chúng tôikhôngdámquảquyết,songchắcrấthiệuquảtrongviệcthaoluyệnchúý.

Cáchhỏiđểkiểmsoátnhữnggìmìnhbiếtrồihỏilungtungvàbuộctrảlờichođúngtừngcâuchấtvấn,cũnglàmộtdiệuphápđểluyệnchúý.Bởivìchođặngtrảlờiđúngcâuhỏi,dầulàuthôngvấnđềthếnào,khôngthểtảnmáttinhthầnmànói“ẩn',nóicầumayđược,màphảichúý.

Saukết,lầnlầnbạnnênchépvàitrangvănngoạiquốc,chépHánvănnếubạnbiếtcànghay.KhôngthôngngoạingữthìbạnđọcvàibađoạnsáchtiếngmẹđẻrồichúýgạchdướihếtnhữngchữOhayXhayT…tùyýbạn.Nhữngviệclàmnàytănggiasứcchúýphithường.

Ngoàicáchthựctậptrênbạnthườngtựkỷámthị:“Giátrịtinhthầncủatôitùythuộcnãochúýcủa tôi.Tôi làngườichúýmạnhmẽ, tựdo,dẻodai.Tôikhôngđể tinhthần

phiêulưutảnmát.Làmviệcgì,nóiđiềuchitôirấtmựcchuyêntâm.Dáncòthôi,tôicũngchúýlàmchuđáo.Tôikhởihànhcôngviệcnàođóthìđeođuổiđếncùngmớilàmcôngviệckhác.Tôikhôngrượtmộtlượthaiconthỏ.Tôilàngườichuyêntâm.Bấylâunaytôiluyệnđứcnàynhiềurồi.Từnaytôitiếptụcluôn.Vớinăng!ựcchúýphithườngtôisẽlàmđượcchođờinhữngcôngviệctrườngtồn,bấtdiệt”.

CreatedbyAMWord2CHM

CHƯƠNG14.TRIGIÁCNGOẠIGIỚI

THUẬTTÂMLÝ

1.TRIGIÁCNGOẠIGIỚILÀGÌ?Tri giác là cảmbiết đồvật gì hiện tại bằngngũquan.Chúng ta lấymột ví dụ rồi

nghiêncứucơcấucủanó.Mộttiếngchuông…Đólàtrigiáccủathínhquan.Trướchếtlàsựvachạmcủangườiđánhchuông;rồicáichuôngbịlayđộng,khítrên

khoảngkhôngbịrung.Tấtcảnhữngyếutốấycấuthànhnguyêndovậtthể.Nhàvậtlýhọccóbổnphậnnghiêncứunó.Chúngtachỉtìmbiếttrigiácnàytừlúcsựrungđộngđưađếntaitathôi.

Sựkiệnthoạtthủylàthunhận:Taitathunhậnsựchuyểnđộngtừđâuđưađến,tứclàluồngsóngkhí,runrun…

Trongtâmlýhọccổđiểnsựthunhậnnàygọilàấntượng.Ấntượngnhờthầnkinhthínhgiácđưatậnócnão.Ócnãolúcbấygiờcũngbịkíchthích.Ấntượngvôđếnócnão,chúngtacónhữnghiệntượngsinhlýchớchưabiếtgìcả.Kếđếnmộtsựkiệnkhácxảyra:tứclàcảmgiác.Chúngtacảmbiếtmộtâmthanhnhờcôngviệccủaýthức.Nếukhôngphảitiếngchuôngthìchúngtacócảmgiácvềmộtấntượngkhác:mùivị,màusắc,ánhsáng,v.v…

Vậychúngtahãytìmcoigiữacảmgiácấyvớinhữngấntượngxảyratrướccótươngquangì?

Chúngtanhậnbiếtđượcrằngcảmgiácxảyraliềnsaukhicómộthiệntượngócnão.Nguyênnhânkíchthíchxagầnkhôngquanhệ,hễcóhiệntượngócnãolàcócảmgiác.Vềđêmbạnnằmchiêmbaođấy,sựkíchthíchxảyratrongxuócbạnthìbạnliềncórấtnhiềucámgiác.

Giữahaiyếutố:Hiệntượngócnãovàcảmgiáckhôngtươngtựhayliêntụcgìhết.Hiệntượngócnãothuộcđịahạtngũquan.Cảmgiácthuộcđịahạtýthức.Ởgiữacảhaicósựnhảyvọtbấtngờtừyếutốnàyquayếutốkhác.Tuynhiêntheocáchnóikhoahọc,ngườitanhậncósợidâyliênlạcgiữanguyêndovàkếtquả.Ngườitanóihễcósựkíchthíchthầnkinhthìcócảmgiác.Bỏcáitrướclàmấtcáisau.Bạnmởmắtthìthấyánhsángmàusắc.Bạnnhắmmắtlạithìtấtcảnhữngthứấybiến.Nhưvậythìchúngtacóthểgọihiện tượngóc não là nguyênnhân của cảmgiác nhưngkhông tương tự gì hết với cảm

giác.Ởgiữacảmgiácvàsựkíchthíchngoạigiớituykhôngtươngtựmàcóliênquanthựchữuvàgiántiếp.

Cámgiáccungcấpbởingoạigiới,bạncóthểnghiệmxétnóhaicách:Hoặclàthụnhận,cảmchịuchínhnó,vídụcảmnhậnđaukhổ,khoáilạc…Chúngta

chỉcảmxúctrongtathôichớkhôngtrigiácngoạigiới.Hoặctráilại,chúngtacoinónhưmộtdấuhiệuđểtrigiácngoạigiới.Nhưvậythìbạncóthểđịnhnghĩatrigiáclàcảmgiáclàmdấuhiệu,làmtàiliệugiải

thíchnhữnghiệntượngthựctạicủangoạigiới.Khinókhôngcảmgiácâmthanh,thayvìbạnchỉcảmnhậnnólàthánhthót,dudương,bạncoinólàdấuhiệubáochobạnbiếtởngoạigiớicómộtđồvậtđánhkêu,tứclàcáichuông.

Nhưngcólẽbạnhỏisựgiảithíchtrênxảyracáchnào.Tựnhiêntanóicảmgiácâmthanhmàchúngtathunhậncómộtnguyêndoởngoạigiới.Chúngtacắtnghĩabằngquitắcnhânquả.Songnênđểýcáchcắtnghĩacủachúngtakhôngcăncứtrênlýluậnchặtchẽđểchứngnhậntrămphầntrămcóvậtthựctếtứccáichuôngởngoạigiới.Mànócăncứtrênlýluậnbảnnăngtựnhiên.

Chúng tađừngquênvật thực tếởngoạigiới chúng tabiếtdokết luậnchớkhôngphảidotrigiác.Chúngtachỉtrigiáccảmgiáctứclàtàiliệudùngkếtluậnthôi.Giốngnhưbạnnghemộttintứcđiệnthoạirồidotintứcấybạnbiếtkếtluậnởphươngxacóngườiđangđốithoạivớibạnchứnàobạncótrigiáctrựctiếpconngườiấy.

Tuykhôngtrựctiếptrigiácnguyêndo,bạncũngđoánchừngđểbiếtcóchuông.Vàhiệntượngnàykhôngkhóhiểulắm.Ởmấychươngtrênchúngtôiđãbàncùngbạntậpquánvàviệcliêntưởng.Trongthờidĩvãngđãnhiềulầnbạnnghechuôngthìdotậpquánvànhờliêntưởngbạnkếtluậnvàtinchắccóchuôngởđâuđóđưatiếnglại.

Tómlại,nhờtậpquán,nhữngcảmgiáclàmdấuhiệulẫnchonhau.Cảmgiácmàbạncảmnhậnbởiquannăngnày làdấuhiệucủacảmgiáccó thểcảmnhậnnhờmộtquannăngkhác.

Vàđâylàquiluậtchungbạnnênđểý:1.Cảmgiácthịquanlàdấuhiệucủacảmgiácxúcquan.Thấylàchờđợiđểrờrẫm.Thấyviênđạnbạncócảmgiácxúcquanhìnhtròn,mà

hìnhtrònbạncóthểbiếtchỉnhờxúcquan:rờrẫmthôichớkhôngphảinhờthịquan.2.Âmthanhthườnglàdấuhiệucủacảmgiácthịquan.Bạnnghemộtbướcmạnhsaulưngmìnhthìtựnhiênbạnđợicoiaibướctới.Nghe

“ngaongao”thìbiếtcómèođi.3.Khứugiácthườnglànhữngdấuhiệucủacảmgiácthịquan.Nghemùimỡhành…thìtựnhiênchúngtatìmcoiđồănchiều,trứngvịtchiênhay

cáigìđó…4.Cókhixúcquan làmdấuhiệucho thịquan.Mòmò trong tốiđụngvậtgìcứng

bạntượngthấycâycộthaycáibàn…Chúngtanênđểýrằngchínhnhữngsựgiảithíchcủacácdấuhiệuđãlàmpháttriển

tinhthầntalúccầnấutrĩ.Đứaconnítvàituổinếukhôngđauchứngbịnhtinhthầngì,cóthểgiảithíchnhững

tiếngomsòmtrongnhàđểtựcảmbiết.Nhưtiếngđộngbáođicủamẹnó,tiếngbúađậphằngngàycủangườithợrènlàmcôngtronggiađìnhnó…

2.VÀITHÍNGHIỆMVỀTRIGIÁCNgườitađãcốgắngđolườngnhữnghiệntượngtâmlýbằngphươngpháptâmvậtlý

học.Phươngphápnàyápdụngriêngchotrigiác,vàcóhaivấnđềchúngtacầnnghiêncứulà:Vấnđềbiêngiớicủakíchthíchvàvấnđềtỉsốcủacườngđộ.

a.Vấnđềbiêngiới.Khivậtkíchthíchởngoạigiớitừtừtiêugiảmthìđếnmộtlúcnọnókhángsinhcảm

giáccủatanữa.Mộttiếngchuôngrền,ngân…ngânđếnmộtlúcmàtakhôngcònngheđược.Hayngược lạimộtâm thanhvangnhỏ rồi lớn, lớnđến lúcmà tangheđược.Donhững thínghiệmấyngười tagọibiêngiới làcườngđộ tối thiểucủavậtkích thíchcầnthiếtđểcócảmgiác.

Mỗicảmquanđềucóbiêngiớitựbiệtvànhấtđịnh.Chothínhquan:tiếngsinhrabởicụcbầnnặng1phầnngàngờ–ram,đểcaomộtly

rồichorớtxuốngmiếngkiếngcáchxalỗtai91ly.Cho thịquan: sứcchiếu sángcáchkhoảng3 thướccủamộtmảnhnhungđennhờ

ánhsángmộtcâyđèncầydọi.Chocảmgiácđèép:làsứcnặngtừ2đến4phầnngàngờ–ramtrênmímắtcủatahay

chỗnàonhạycảmnhất.Chonhiệtđộ:bàntaytabắtđầulối18độrồilênthêm1phần3độnữa.Choxúcquan:người ta lấyhaimũinhọncủacom-baWenerđể trên lưỡihay trên

lưng,đoạnnớiratừtừđếnlúctanhậnbiếtvàchạmbởihaimũinhọn.Khoảngcáchlúctanhậnbiết khôngđềunhau.Nếu thí nghiệm trênđầu lưỡi thì khoảng cách là 1 ly.Trênlưngthì6hay7ly.

NhờsựđolườngbiêngiớixúcquanbằngcômbaWenermàngườitabiếtđượcsựmệthaysựchúýcủamộtngười.Ngườimệt,ngóntayhaymôi ítcảmgiác.Ngườicàngchúýcàngcảmgiác,vàtráilại.

b.Vấnđềtỉsốcườngđộgiữacảmgiácvàkíchthích.1.Khikíchthíchtănggiathìcảmxúccàngtănggia.

Bạnđốtnhiềunếnthìcónhiềuánhsáng.2.Songcảmgiáctănggiachậmhơnkíchthích.Nếuaiđốtmườilầnnhiềuhơnsốđèncầytrongcănphòngcủabạnđãsángsẵnthì

bạnkhôngnhậnbiếtnósángmườilầnnhiềuhơn.3.Bạncóthểcócảmgiácgiatăngtheocấpsốcộngđangkhikíchthíchgiatăngtheo

cấpsốnhân…4.CăncứvàonhữngthínghiệmtrênngườitađồngývớiFechnermànhậnluậtnày

“Cảmgiácgiatăngnhưlôgaritcủakíchthích”.3.VÀIKẾTLUẬNTHỰCHÀNHNhờnhữngthínghiệmtrênbạncóthểrútranhữngkếtluậnthựchànhnày:1.Chúngtakhôngbaogiờtrigiácvậtgìởngoạigiới.Chúngtachỉtrigiácnhữngtài

liệuđếntrongýthứccủatathôi.Nhữngtàiliệuấylànhữngtintứccungcấpdoócnão.Ócnãonhờcácthầnkinhcủagiácquan.Cáccảmquanthụnhậnngoạigiới.Thìrachúngkhôngcótrigiácvậtởngoạigiớicáchtrựctiếp.

2.Giữatrigiácvàchiêmbaocósựtươngtựđặcbiệt.Chiêmbaolàvấnđềquanhệchúngtasẽbànnọriêng.

3.Giữatrigiácvànãotườngcũngcósựtươngtựđặcbiệt.Ảotưởnglàmộtđốitượngthuầntúynộitâmmàđượcnhậnlàmộtthựctếởngoại

giới.Ngườiảotưởngtinmìnhthấymộtconvậthaynghemộttiếnggìđó.Màthườngtrigiáccũngthườngxảyranhưảotưởng.Cókháclàtrongtrườnghợptrigiáccóđốitượngthựctếmàaicũngnghethấyđược.Còntrongtrườnghợpảotưởngngườitakhôngtrigiácđượcđềtượngmànóchỉđượcchủthểảotưởngthôi.Giátrịcủasựtintươngvàcáchphátsinhđềucósựgiốngnhau.

Taine nói rất đúng: “Tri giác ngoại giới là một ảo tưởng chân thực”. Câu này cónghĩa:Trigiácmộtmặtlàhiệntượngảotưởng,biếnđốimộthìnhảnhrathựctế,songmặtkhác, nó đối cùngmột đối tượng ta có thể kiểm soát được vì thế có chân thực. Cũnggiốngnhưlúcnằmchiêmbao trongphòng ta thấymộtngườibạnvàcùng lúcấy lạicóngườibạnthậtvàophỏngta.Taảotưởngthiệtnhưnggiữaảotưởngcủatavàthựctếcósựtrùng.

4.Chúng ta đã amhiểu vấn đề thực tế ở ngoại giới.Chúng ta biết chắc chúng takhôngtrigiácthựctếmàchỉtrigiácnhữngtintứcnộitâmthôi.

5.Sauhếtchúngtacắtnghĩađượcnhữngảotưởngcủacáccảmquandễdàng.Ảotưởngcủacácngũquantagọiđượclàvôsố.Màtạisaolạicóảotưởngthế?Tạisaomộtviênđạntađểtrêntaytrỏvàngóngiữatréolạitatưởnglàhaiviên?Ngũquantacóảotưởnglàtạivìnhữngtàiliệunhữngtintứcbịgiảithích,truyềnđạtsailầm.Cảmgiácvẫnlà cảmgiác:Nókhông saiđược.Tin tức thầnkinhcảmquangiải thích sao thìnódiễn

dịchravậy.Sailàtạiởngoàicảmquanthunhậnsai.Bạnnghemộtâmthanh,bạncoiđólàmộtdấuhiệucủatiếngmộtngườikêubạnởtrênnócnhà.Bạnthunhậnđúngâmthanhtứclàtintứcsongnếungườikêukhôngphảitrênnócnhàthìbạnkếtluậnsaikhôngphảitạicảmgiácnộitâmmàtạicảmgiácngoạitại.

Bạncóthểcắtnghĩacáchlychobaonhiêuảotưởngkháccủacáccơquankhác.4.GIÁCMỘNGA.Bảnchấtcủagiácmộng:Đểamhiểubảnchấtcủagiácmộngbạnhãysosánhgiácmộngvớitrigiác.Tứclà

bạnhãynghiêncứusựtươngtựbiệtdịlẫnnhau.1.Tươngtự.Nhữngđối tượngmàbạn thấykhichiêmbaocũng tương tựnhữngđối tượng thực

tại:Cảnh,người,vật.Bạncũngtinhoàntoàncóthực.Nhữngcảmxúccókhigiácmộngcũnggiốngnhưkhitrựcgiác,cũngnồngnhiệt,khoáitrá,vuivẻ.

Nóitắtsựhiệnhữucủatấtcảnhữnggìtathấykhigiácmộngđểhiểnminhcũngnhưkhitathứctỉnh.

HãyngheDescartesnói:“Biếtbaonhiêulầnvềđêmtôichiêmbaothấymìnhởchỗnày,mìnhmặcáo,đứnggầnđốnglửamặcdầukhiấytôinằmtrơtrọitrêngiươngngủcủatôi”.

Vì sự tương tự ấymànhiềungười thời cổ sơ ít phânbiệt thậtvớimộng.Người tathuậtlạicónhiềungườidãmanđêmnằmmộngthấymìnhchiếnthắngnhiềutrậngiặcoaihùng,sángngàythuậtlạichuyệnchovợconcáchtựnhiênvàvớilòngtintưởngsắtđá.Connítcũngcóđứakhôngphânbiệtthựcvàmộnghayphânbiệtcáchkhókhăn.

Songchúngtacóhaithếgiớikháchẳnnhau:thếgiớithựcvàthếgiớimộng.Mộngđóvớichúngtalàcáigìảotưởnggiảdối.

Bâygiờbạnthửtìmbiếtnhữngbiệtdịgiữahaithếgiớinày.Nóiđếnbiệtdịgiữathậtvàmộngbạnnênđềphòngcóhaithứbiệtdị.Biệtdịlầm

tưởngvàbiệtdịchânthực.2.Nhữngbiệtdịlầmtưởng.a)Khitỉnhthức,trigiácđượcchứngthựcbởinhiềucảmquan.Cảmquannàykiểm

soátcảmquankia.Bạnthấygốccây.Nếusợlầmbạnđiđếnrờthìhếthồnghi.Vàngườita nói khi ngủ, nằmmộng cảmquankhônggiúpnhauđể cảmnhận sự thậtĐó là lầmtưởng.Vìkhingủcáccảmquancủatalàmviệcchungnhau.Bạnnằmmộngkhôngphảitưởngrằngmìnhthấyngườibạnmàcònnghebạnmìnhnói,cònbắttaychàohỏinữa.

b)Khitỉnhthứctatrigiácvậtgìcáckẻkháccũngnhậncóthựcnhưta.Cònkhingủnằmmộngchỉmộtmìnhtatinvậttathấylàcó.Cáckẻkháckhôngthấy,rờmónhưta.

Một biệt dị lầm tưởng nữa.Vì khimộng sự vật cũng xảy ra cho ta y khi ta tỉnh thức.Chúngtacũngcảmthấymìnhsốngchungđụngcùngnhiềukẻkhác.Chúngtôithấymìnhhànhđộng,nóinăngnhưhọ.

c)Nhữngđiềuthấytrongmộtđứtkhúc,khôngnốiliềntheothứtựtựnhiên.Cókhitathấymìnhởđâybỗngsangquachỗkhác.Tacũngnhiềulầnthấytabiếnrakẻnọngườikia.Nhưngđâycũnglàmộtbiệtdịlầmtưởngnữa.

Trước nhất ta nên nhớ có những giác ruộng đứt khúcmà dính liền tự nhiên nhưchuyện thực.Songđiều ta khôngđể ýmà thườnghayquên là sự vô lýmà ta nhận cótrongmộngchỉnhận lúc tỉnh thức thôi.Chứhồi tamộng takhôngcho làvô lý, làđứtkhúclộnxộn…Tathấymìnhbiếnrakẻkháckhimộng,thếnàocóngạcnhiênlúcmộng.Giậtmìnhdậytrêngiươnggáctaylêntránnhớlạimớicholàvôlý.

Tómlạisựvôlýcủamộngtakhôngcảmnhậnkhimộngmàchỉkhithứctỉnhthôi.d)Cũngmộtthứlầmtưởngkhingườitanói:Trongthếgiớithựctại,đờisốngcủata

có tínhcáchduynhất.Nóđi liềnnhau,ănchịunhau.Cònkhimộngta thấycuộcsốngđảo lộnngượcxuôixàngầu.Chúng tacónhữngmộngnối tiếp rồibịgiánđoạn rồicónhữngmộngkhácmàtấtcảtỏrađờisốngtaxáotrộnkhôngtrậttựgìcả.Nhưngsởdĩcólầmtưởngnàynữalàvìngườitanhậnđịnhnhữngđiềunghethấytrongmộngkhôngphảilúcmộngmàlúctỉnhgiấcrồi.Trởlạilầmlẫntrên.

Thay vì nghiệm xét những ấn tượng của người mộng lúc họ mộng người ta lạinghiệmxétlúchọ“giậtmình”rồi.Thayvìhỏihọcótinchắcđiềumìnhmộnglúcmộngkhông,ngườitalạihỏihọlúctỉnhdậycòntinmộngnữakhông?Vànhưvậylàsosánhsailệch.Vấnđềlàsosánhđờisốngthựctạivớiđờisốngmộng.Màchúngtaphánđoánđờisốngthựctạilúctaởcảnhthựctạithìsaochúngtakhôngphánđoánđờisốngmộngkhichúngtamộng.Đólàngõquẹocủanhiềungườilạcđườngtrongsựsosánhhaithếgiớimộngvàthực.

đ)Mộtlầmtưởngnữabạnnênđểý.Cóngườinóicõithựcvớicõimộnglàsựmôphỏng, nhái lại cõi thực. Song người nói như vậy là tỏ ra không am hiểu vấn đề củachúng ta.Vấn đề của chúng ta đặt đây không phải là nguồn gốc củamộng.Mà sự tintưởngđiềuchiêmbaonhưcóthựctế.Khônghiểurõvấnđềcóthểcãinhaubấttận.

3.Biệtdịchânthật.Chúngtagiậtmìnhtỉnhmộngchứkhôngkhinàogiậtmình“tỉnhđờisốngthựctại”.

Điềunàyrõnhưbanngàytườngkhôngcầncắtnghĩa?Chỉcósựbiệtdịnàylàbiệtdịchânthậtvànhờnótanhậnthứcrõrệtgiữahaithế

giớimộngvàthựcđốinghịchnhaucómộtđườngbiêngiới.Mộngbởibảnchấtgiảdối,huyễnảonênbịngưngđoạn, tiêudiệt,“giậtmình”.Cònđờisống thực tếcó thật,kiểmsoátbằngcảmquanđượcnếuaicóvậy,cứtrườngtồn.

Chúng tôinói “chỉ có sựdịbiệtnày” là chúng tôihiểungầmbàn luậnởcõi sống

hiệntạivớinhữngngườithườngphàm.Chớkhôngngụýbànluôncùngkẻchếtrồiquabênkiathếgiớingólại“vũngkhóclóc”nàymàcholàcõimộngvàcũngkhôngđềcậpvấnđềvớikẻđangsốngcõitrầnthựctếsongnửamộngnửatỉnhđểtiếnđếnthếgiớithứbanàokháchẳnthếgiớimộngvàcũngkháchẳnthếgiớicủachúngtôivàbạnsống…

B.Nguồngốccủagiấcmộng.Bâygiờtrởlạivấnđềmàchúngtaloạiraởtrên,vàđâylànhữngcâutrảlờiđạikhái

chonó.1.Nguyêndocủagiấcmộngnằmtrongnhữngvậtkíchthíchởngoạigiới.Cóngười

nằmngủ trưa gần chỗ viên thư ký đánhmáy chữ, họ chiêmbao nghe súng liên thanhnổ…

2.Nguyêndocủagiấcmộngnằmtrongnhữngkíchthíchnộitạicủacơthể.Nguyêncớnày thườngrấtđúng.Nhớkỹ lạiđicónhiềukhibạncóácmộngthấybịaisắpđâmchémchỉtạivìbạn…sìnhruộtthôi…Cóhiệntượngnàylàvìýthứctakhôngdiễndịchlạicáchtượngtrưng.Tathởkhôngthônghơi,ýthứckhôngdiễndịchlạirằngtathởkhómàdiễndịchrằngtabịăncướp…chặnhọng!

3.Nguyêndocủagiácmộng lànhững sựkiện, cảnh tượngngườivậtởngoạigiớiđược mô phỏng nhái lại. Có rất nhiều giác mộng của chúng ta phát sinh bởi nhữngnguyêncớnày.Songbạncóthểhỏitạisaotôimộngthấycảnhnàymàkhôngthấycảnhkhác?Thìranguyêndonàykhônglàmbạnthỏamãndầuvậynóvẫncólýdotồntại.

4.SauhếtmộtnguyêndobạnnênđểýnhiềulànguyênnhândoFreudđềxướng.TheoFreud,giácmộngtheocáchriêngcủamìnhthựchiệnướcvọngmàlúcthựctỉnhtakhônglàmthỏamãn.Đólàtrườnghợpướcvọngbịdồnéptìmlốithoát(đọcchươngV).Songchúngtanêndèdặttrướcchủtrươngnày.

a)Cónhiềugiácmộngthựchiệnmộtướcvọngmàtalúcthứctỉnhkhônglàmthỏamãn.Mộtembétốinằmchiêmbaothấyănbánhxèothìhồichiềunóướcvọngănmàmánócấmbởilýdolànóănsẽ…đaubụng.

b)Rất thườngkhátvọngcủachúngtabịngăncản.Nhất lànhữngkhátvọngôuế.Conngườithiệntrongtahămheta,ngăncảnkhôngchothỏamãncácthứkhátvọngấy.Chúngtachỉmơchúngcáchbónggió,tiềmtàngvàthựchiệnbằngkhôngthôi.ĐólàchủtrươngcủaFreud,chủtrươngkhôngphảitrúnghếtmàcũngkhôngchắctrậthết.

c)SauhếtcũngtheoFreud,nhữngsựvậthayngoạicảnhởngoạigiớichúngtatrongmộng thấybằngnhữngdấuhiệu tượng trưng.Bàmẹquá lo lắngchomấyđứaconnhỏcủamìnhcókhingủchiêmbaothấylochonhữngconchuộtnhỏ,chimcánhỏ…Nhữngngười theo học thuyết Freud trong lò tâm phân học hay đào xuyên qua những mộngtưởngcủamộtngườiđểnhậnchânướcvọng,đờisốngthựctếcủangườiấy.Theobạn,bạn nghĩ sao? Làm vậy tìm được sự thật không? Theo chúng tôi chắc chắn là Freudkhôngvôlý.Nhưngtìmluônsựthậttrămphầntrămthìchúngtôihồnghi.Bởilẽmộng

tưởngkhôngphảilàviệcmáymócvàmộngtườngcórấtnhiềunguyêndonhưchúngtađãthấytrên.Cóthểmộtthanhniêndobanngàyướcvọnggáiđẹpvàmơtưởngviệcchăngốinênđêmngủchiêmbaogặpgáiđẹpvàbịmộngtinh.Nhưngnguyêndotrênkhôngphảilànguyêndobấtdidịchchomọitrườnghợpchiêmbaovàmộngtinhcủacácthanhniên.

C.TrạngtháitinhthầntrongcơnácmộngTrạngtháitinhthầncủatatronglúcmộnglàtrạngtháikỳbiệt.1.Lúcgiácmộngtinhthầntakhôngphảnứngcáchìnhảnh,ýtưởngnhưbạnđãbiết

ởmộtchươngtrên.Nóđónrướctấtcảhìnhảnh,ýtưởnglýluận.Chúývàýchíởkhông.Đốitượngthựcgiảbấtchấp,tinhthầncứhưởngứng.Hoàn

cảnhvôlýthếnàonócũngthụnhận.Nhữngtiếngbắtquàngcũngchịuhết.Muốnnóitôiuống thìnói ra tôiuốngnhoẹt.Nóikhôngchúthồnghi,ngầnngạigì cả.Trước sự thụđộngcủatinhthầncáccảnhtượnggiấcmộngdiễnrabấttuyệtvàrấtnhanhchóng.Cókhibạnchiêmbaochừngmộtgiâythôisongbạnthấyrấtnhiềuđiều,tựahồnhưbạnchiêmbaocảgiấcngủ1hay6,7giờ.

Tóm lại tinh thần ta lúcmộng chỉ biết thụ nhận và phúmình cho hình ảnh giấcmộngthahồảnhhưởng.

2.Giánđoạnsựgiáo thôngvới thếgiớingoại tại.Lúc tỉnh thứcý thức ta rước lấynhữngtintứcđưađếnbởingoạigiới,còncólúcmộngdâygiaothônggiữangoạigiớivànộitâmthườngbịgiánđoạn.Ýthứcthayvìdiễndịchnhữngtintứcnhữngailiệutừthếgiớingoạitạiđưađếnbởithầnkinhcảmquan,lodiễndịchnhữngtrạngtháinộitạicủacơquannhưkhóthở,sìnhruột,nhứcđầuvàsựdiễndịch,luônsailạc,bấtquàngxỏrế.

3.Làmộtbộmáygiảithích,lúcmộngtinhthầntacũngkhôngthôigiảithích.Baonhiêutàiliệucungcấpbởinộitâmnhưcáchiệntrạngbệnhđauchẳnghạntinhthầntathahồcắtnghĩathaothaobấttuyệt.Sựcắtnghĩanàyrấtphứctạpvàkhôngphảimộtcảntrởgìcả.Nóphầnnhiềurấtvôlývàbáláp.Cómộtghẻtrêncổđaurát,lúcngủcóthểbạnchiêmbaothấybịdâmhọngđaurát, thêthảm.Nhứcđầurồingủquên,bạncóthểgiácmộngthấytrămnghìncáibúabulạinệntrênđầu.Đàmnghẹtnghẹtcổlúcngủbạncóthếmơthấyquânthùbóphọng.Tinhthầncủatalúcmộngthiệtlàkhôngbiếttênsánhvớicáigì.Bạnchonólàmộttínhtừđi.

BÀITHỰCTẬPNghiêncứu trigiác,bạnbiếtnó làcôngviệcgiải thíchnhữngdấuhiệu,những tin

tức.Phươngthếđểtrigiácănkhớpvớithựctếlà“ngũquan”.Vậybạnnênquantâmđàoluyệnngũquancủamình.Khôngđểýrèntậptừngcảmquanthìcócảmquanítlàmviệc.Nóỷlạivàohànhđộngcủacảmquankhác.Nhưcảmquanvềsứcnặngcónhiềungườirất ítđiêuluyện, ítsửdụng.Trừrakhicầmvậtgìnặngthìhọnghenặngthật.Chớgặpnhữngvậtnhẹnhẹhọthườngphánđoánnhẹhaynặngkhôngphảibằngsựthínghiệmrờ

mó, giở lênmà bằng thị quan.Thấy vậy rồi họ theo tập quán, theo “kinh nghiệm” họphỏngđoánsứcnặng.Chúngtacólẽcũngkhônghơngìhọ.Hẳnchúngkhôngmấykhitậndụngkhảnăngcủatừngcảmquan.Chúngta“bấtcông”bắtcảmquannàylàmviệcgấpbộithếchocảmquankhác.Sứchànhđộngcủangũquantamấtquânbình.Vàkếtquả taihại làcôngviệccủachúng takhôngcóhiệuquảmỹmãn.Vậyngay từbâygiờchúngtagiatâmrènđúctừngcảmquancủamình.Chúngtađểýtậpxúcquanbằngcáchnhắmmắtlạisờmóvậtgìđểnhậnthứcđúngnó.Tậpcảmquansứcnặngbạncũngnhắmmắtlại,nângvậtnàyvậtkiavàýthứcsứcnặngcủachúngbằngthínghiệmcủaxúcquanchớkhôngphảiphỏngđoánthịquan.Tậpthịquanthìdùngcặpmắtmàthôi.Domắtthấybạnnóicáithùngnàyđútlọtvàocáithùngkia,rồibạnthínghiệmthửcoithịquanmìnhcólầmkhông.Bạncũngnêntậpxemnhiềumàusắckhácnhau.Nhậnđịnhmỗimàucóđặc biệt gì. Luyện thính quan bạn có thể khi ở chỗ đông náo nhiệt cố gắng nghe chođược,chorõràngmộtâmthanhnàođó,nhưtiếngcủamộtcáimáychạy.Bạnbỏhếtmọitiếngồnàovàtậptrungtinhthầnđểnghetiếngmáyấythôi.Ởnhàthỉnhthoảngbạnnêntậpngherõ,nghexabằngcáchđểmộtcáiđồnghồréởmộtchỗnhấtđịnhnàođó.Bạnvặnchonóré.Rồibạnđixanótừtừvừađivừatậptrungtinhthầnđểcốgắngnghetiếngré.Bạnthửcoimìnhđicáchnóbaoxamớihếtnhậnthứcđượctiếngđồnghồreo.Tạivìxaquáhếtnghehaytạivìbạnkhôngtậndụngthínhquan?

Luyệnkhứuquanbạnnêntậpngửimũiđểtừxađưalạigần.Tránhthóiquenthườngrấtxấulàgặpchimuốnngửicũngápsátvàomũi.Ngoàirakhitốicần,tahãytậplàmsaongửivậtgìcũngngửicáchxamũichừngvàibatấcmàcũngbiếtmùinhưai.Chúngtôinóitrừkhitốicầnlàvìcónhữngthứmùichỉthoangthoảngthôikhôngcókhứugiáctinhnhuệđủthìphảidísátvậtvàomũimớibiếtmùi.

Đào luyện vị giác trước nhất bạn tránh những thứ kích thích có thể làm tê liệt ítnhiềuthầnkinhcủacảmquannày.Rượumạnh,thuốchútbạndùngchừngmực.Chúnglàthùđịchcủabộthầnkinhvịgiáctronglưỡita.Ngoàiraphươngthếtiêucựcấy,bạncóthểdừngphươngthếtíchcựcnàylàsúcmiệngchosạch…rồilấyvậtcóvịngọthayđắngđểnhẹvào lưỡi rồi “nghe”coibạncảmgiác thếnào.Mộthộtđườngcátbạncảmngọtthấmthíabằngcảmuỗngtođườngcátkhông?Haylưỡibạnđãquáchailìrồi.Phảiăncảquảớtsừngtrâumớibiếtcaychớmộthạtớtchả“nghe”thelàgì…

Nếubạnlànhàgiáodụcthìbạncóthểdùngnhữngphươngthếtựthựctậptrênđểchỉdạychocontrẻthựctập.Tuổitrẻlàtuổirấtcầnchoviệcrènluyệncảmquan.NhưngquáđángtiếclàxưanayởTâycũngnhưởĐông,tronggiađìnhcũngnhưnơihọchiệu,khôngmấy ai quan tưởng việc tối hệ này cho con trẻ. Người ta phúmặc thiên nhiên.Nhưng trongcuộc tiếnhóacủa loàingười cóphải cáigì cũngphúmặc thiênnhiênhếtđượcđâu.Cũngcầncósứccộngtác,cốgắngcủangườinữachứ.

Sauhết,khinghiêncứuvềgiấcmộngbạnđãbiếtgiấcmộngnhiềukhilàsựcốgắngthựchànhnhữngkhátvọngcủalúctỉnhthức.Bởithếmuốnkhỏinhữngmơmộngvềxácthịtdâmtà,vềnhữngýtưởngbấtnhân,vôđạo…lúctỉnhthứcnênthườngkiểmsoátnão

tưởngtượngvàlòngkhátvọngcủamình.Nhữngýtưởnghắcám,dơbẩn,đêhènhãytànnhẫntiêutrừhếtđi.Thiệtrabạnchiêmbaothìnghĩalàbạnđâucóhànhđộngthật.Songchiêmbaovềnhữngýtưởngkhônglànhgâytaihạikhôngítởchỗnólặpđilặplạinhiềulần,mạnhmẽchotrínãotacónhữnglờinói,ýtưởng,việclàmbấtđáng.Lúctangủ,ýchítakhônglàmviệc,khôngcảnngănđượcđiềunày.Tinhthầntathahồrướcchúngthìlàmsaotakhỏibịthâmnhiễmchútítnhiều.Chúngđộtnhậpquásâuvàotrongtiềmthứcta,sốngâmthầnđóchờcơhộiđểbắttathựchiện.Tớichừngđóliệutacótựchủnổiđểxatránhcáclờinói,hànhđộngbấtđáng,tànhạinhâncáchtakhông.

Vậyướcgìbạntựkỷámthịthườngbằngcáchtựnói“Tôiluônluôncótưtườnglànhmạnh.Tôidiệt trừkhỏitâmnãotôinhữngýtưởngôuế,đêhèn.Tôiluôncốgắngpháttriểnvốnkiếnthứccủatôibằngcáchrènluyệntinhnhuệnhữngcảmquan.Tôitậndụngtừngcáimột.Nhờngũquan tinhnhuệ tôi làmviệccónhiềuhiệunăng.Tôi tránhđượcnhiềulầmlẫnthôngthườngcủangũquankhôngrènluyện”.

CreatedbyAMWord2CHM

CHƯƠNG15.KÝỨC

THUẬTTÂMLÝ

I.KÝỨCLÀGÌNgười tahayhiểukýứclà thuộclòng.Chắcbạncũngthườngnóiđứahọctrònay

đứahọctrònọ“cạo”thuộclòngbàisửhọc,bàingụngônrất“bén”.Thứkýứcnàygọilàkýứckhẩuthuộc.

Cóthứkýứckhác,nhờnóchúngtanhớnhữngýtưởng,nhữnglýluận.Đólàkýứctrítuệ.Nhưbạnnhờhiểubiếtnhữngkháiniệm,nhữngýtưởngvềmộtkhoahọcnào,naytìmramộtđịnhluậtvềkhoahọcbằngcáchsuyluậnvốnkiếnthứccủamìnhmàkhôngthuộclòngnó.Chúngtôinóibạncókýứctrítuệ.

Ngoàirakýứctrítuệbạncòncóthểcókýứcđồvậtnhấtlàkýứcvềthịquan.Bạnnhớđồvậtnọnhờcáckýức cảmgiác (kýức thínhquan,xúcquan,khứuquan…)vànhấtlànhờbạnthấy.Nhưbâygiờkhôngởtrướcbànviếtcủabạnmàbạnnhớrõràngnóthìchúngtôinóirằngbạnđãcókýứcđồvật.Riêngvềkýứckhứuquancóđiềuchúngtanênđểýlàbỗngnhiên,khilớntuổirồi,đếnmộtnơixalạnàođótangửimộtmùigìtatựnhiênnhớlạinhiềunămvềnướctacóngửimùiấyvàtanhớkỹhoàncảnhlúcấytasốngđộngnữa.Bạnnhớlạicoibạncóthứkýứcnàykhông?

Sauhếtlàkýứchiệntượng.Nhờnóchúngtahồihươnglạicuộcsốngdĩvãng,lịchsửđờita.BàngoạichúngahaythuậtbãolụtnămThìnchochúngtanghe.Đâylàcókýứchiệntượngítnhiều.

Bốnthứkýứcchúngtôivừakểchobạnđó,bạnchắcthiềulầnnghengườitanói.Vậybâygiờbạnhãynghiêncứuchúngkỹcoichúngcócùngchungmộtbảnchấtkhông.

A.Chúngtahãynghiêncứutrướckýứcthứtưcũngcôngnhậnlàkýứcthực.Kýứcnàycóbatínhcách.a)Nóhàmsúcýnghĩadĩvãng.Bàngoạichúngtathuậtchuyệnđờixưa,chuyệnđã

xảyratrongdĩvãngchớkhôngxảyrahiệntại.b)Nóphôbàynhữngsựkiện theo thứ tự thờigian,khônggian.Thuật lịchsửđời

bạn,bạnnhớkhônghỗnđộnmàtuầntựlúcnàycóchuyệnnày,chỗkiacóchuyệnkia…c)Tínhcáchsauhếtlàlàsựtrầnthuật.Trầnthuậtlàbằngchứngnhữnggìxảyraởdĩ

vãngđượcnhớ.

B.Bâygiờbạncoikýứckhẩuthuộccónhữngtínhcáchnàogiốngvậykhông?Bạnđãbiếtchođặnggọilàkýứckhẩuthuộcphảicóviệcđọcthuộclòng.Màđọc

thuộclònglàgì?Chẳngqualàmộtnăngkhiếuđắcthủbởitậpquán,bởisựlặpđilặplạinhiềulần.

Vậycósựkhácbiệtvớithứkýứctrênbạnthấykhông.ĐứahọctròđọcmộtbàithơcủaHànMặcTửchạynhưnướcchảy.Học tròấycũngkhơi lạimộtviệcđãqua làviệchọcbài.Songkhôngquantưởngđếnmộtýnàovềlúcmìnhhọc,vềlúcmìnhthuộclòngbàithơ.Họctròấychỉđọcthơlạinhưcáimáy.Vàsởdĩđọcvậyđượclàdonhiềulầnlặpđilặplại.Bạnthấykhôngkếtquảcủatậpquán.

C.Cònkýứctrítuệ?Kýứcnày,thưabạncũnglàmộtnăngkhiếuđắcthủbởisựlặpđilặplạivàđặcbiệt

làbởichúý.Bạnkhôngnhớmộtnguyêntắctriếtlýthuộclòngnhưmộtcậusinhnhớcửuchương.Songbópđầusuynghĩmộthồibạncóthểtưtưởnglạinhữngquinạp,diễndịch,trừutrượng…đãbiếttrướcvàsaucùngcũngtìmrađượcnguyêntắcbạnmuốntìm.

Vậythìthứkýứcnàycủabạnkhácxavớikýứchiệntượng.Bạnkhôngthuộcnằmlòngdĩvãngmàchỉcăncứtrêndĩvãngđểnhớthôi…Kýứctrítuệcũngchỉlàkếtquảcủatậpquán.Ngườitahaygọilàtậpquánócnão.

D.Kýứcđồvật.Cũngkhôngkháckýứctrítuệ,kýứcđồvậtchỉlànăngkhiếuđắcthủbởilặpđilặp

lạivàchúý.Bạn nhớ lại đồ vật gìmà bạn dựng lại hình dung nó trong trí nhớ bạn, bạn gom

những tri giácdĩ vãngvềđểkết thànhnhữnghình ảnh củađồvật ấy.Đồvật nàobạnthườngthấy,thườngquansátthìbạndễnhớ.

Vậythìkýứcđồvậtkhônggiốngkýứchiệntượng.Vìbạnkhôngnhớdĩvãngthựcsựmàchỉlophôdiễnhiệntạithôi.Nócócũngnhờtậpquán,tậpquánvừatrítuệmàvừacảmgiác.

Dosựphântíchvàsáchđốicácthứkýứctrênbạnđiđếnnhữngkếtluậnnày:Là có những dấu vết của dĩ vãng và sự thấy dĩ vãng.Dấu vết của dĩ vãng gọi là

nhữngtậpquán.Cáctậpquánnàycótínhchấtmáymóchaylýluậnnhưngvẫnlànhữngtậpquán.Cònsựthấydĩvãnglàhiểubiếtnhữnghiệntượngđãxảyra.Nócóthểănnhậpvớidấuvếtdĩvãngsongkháchẳncáinày.Nómớichínhlàkýứcthực.Còndấuvếtdĩvãngchỉlànhữngtậpquánthôi.Bạnđãbiếtrõchúngkhinghiêncứukỹcáctậpquánởmộtchươngtrước.Dướiđâybạnchỉcònphảitìmbiếtthứkýứcchínhdanhlàkýứchiệntượng.

2.PHÂNTÍCHKỶNIỆMKỷniệmlàmộtảnhtượng.Ởchươngsau,khibàntưởngtượngchúngtôisẽbànkỹ

cùngbạnvấnđểảnhtượng.Ởđâybạnchỉcầnbiếtảnhtượnglàtrigiácdĩvãngsốnglạicáchyếuđuốitrongtâmnão(Trừtrườnghợplàmộnggiác:ảnhtượngrấtlinhhoạt)Nhưảnhtượngcủabạntatứclàsựthấybạntađượclặplạitrongtrínãotasongcáchyếuđuối,mờlạthơnsựthấyhiệndiện.

Kỷniệmcònlàảnhtượnghiệntại.Nócóhiệnđạitrongýthứccủata.Songcóđiềulànóhiệnđếnchotacáchxaxôi,khôngphảixaxôitrongkhônggiannhưmộtcánhchimliệngtrêntrờixata,màxaxôitrongthờigian.Taphảitrởvềdĩvãngđểthấynó.Nóbịgiáncáchtabởimộtkhoảngthờikhôngthểđáphá,vượtquađược.Nóxatanămnăm,mườinăm,bamươinăm;xavời.

Songtacóảnhtưởnghiệntạitrongóctalạicóảotưởngvềdĩvãnglạlùngthế.Muốnamhiểuvềvấnđềnàybạnnênnhớlạimộtnguyêntắcbạnđãbiếtkhinghiên

cứugiấcmộng.Làmọiảnhtượngđềumuốntrởthànhmộttrigiáchoàntoànvànósẽtrởthànhtrigiáchoàntoànnếukhôngcótrởlựcnàodồnépnó.Hànhvinàythườngxayratrongchiêmbao.

Vớinguyêntắcấybạncắtnghĩaáotượngvềkýứctrênnhưvầy:1.Ảnh tượngnàođócủabạnnhưảnh tượngvượtquanúiHoànhSơnchẳnghạn,

ướcaothànhtrigiáchoàntoàn.Vànósẽtrởthànhtrigiácnếubạnngủ,bạngiấcmộngđấy.Songrồikhigiậtmìnhthứcdậynóbịdồnépbởinhữngcảmgiáchiệnthờinhưvàophòngcủabạn,nàovách tường,hàng ràocảnngănkhôngcóảnh tượng thành sự thựcđược.

Thếlàảnhtượngbịkhaitrừrakhỏithựctế.2.Bấygiờsống trong tình trạngbịdồnép,ảnh tượng trôivềdĩvãng.Cáchxanó

trongthờigianchúngtavẫncònchonólàcáigìkhôngthựctạinhưngvẫncó.Vànhưvậybạnnhậnđượcdivãngtứclàmôigiớigiữacáihữutạivàcáivôhữu.Ảnhtượngbịgiáncáchbởiváchtườngdĩvãngnơiởxata.Bạnnênnhớkhibànvềsựgiáncáchxãhộinàychúngtaluônhiểungầmlàmỗingườitrongtahoặcdobầmsinhhoặcdoxãhộilưutruyền,đềucó sự thấy sựý thức thờigian trong thâm tâmmình.Nhờnóchúng tamớinhậnđượcnhữngýtưởngtuykhôngcóhiệntạimàvẫncó…Cóởdĩvãngxavời…

3.Sauhếtnếuhìnhảnhkhôngcóphươngthếđểtrôivàodĩvãngthìnóbịdồnép,loạitrừrakhỏikýứcvàhoặclạcvàocõitươnglai,hoặcnằmtrongtưởngtượng.

Bây giờ bạn amhiểu nguyên nhân của ảo tượng về ký ức của chúng ta chưa.Nógiốngnhưảotượngcủatrigiácsongtrigiácthìởtrongkhônggiancònnóthìởtrongthờigian.Trigiáclàmộtcảmgiáchiệnthời,nộitâmhiệnratrongtâmnãonhưmộtđốitượngnàycáchxatatrongkhônggian.Cònkýứclàmộthìnhảnhhiệntạihiệnratrongtâmnãotanhưmộtbiếncố,biếncốấycáchxatatrongthờigian.

3.LỊCHTRÌNHTIẾNHÓACỦAKỶNIỆMA.Đắcthủkỷniệm.

Chođặngđắcthủkỷniệmcónhiềunguyêndo.Cónguyêndokhởithủyvànhữngnguyêndocủngcố.

Nguyêndokhởithủychínhlàbiếncốtứclàtrigiáchaytácđộng.Mộtsựkiệndiễnra trướcmắtbạn:bạn trigiácnó.Bạn liềncóảnh tượng.Ảnh tượngnàycóhoặcdo trigiáchoặcđồngthờivớitrigiác.Nólàmmầmmốngchokỷniệmcủabạn.

Ngoàinguyêndokhởithủy,kỷniệmcòncónhiềunguyêndocủngcố:1.Chúý:Chúýlànguyêndocộttrụ.Aigiàuchúýthìgiàukýức.Muốnchúýdễ

dàngđiềugìhãytìmtrongấytrungtâmđiểmhứngthú,nólôicuốn,hấpdẫnmình.2.Ước vọng tường thuật: Trong chúng ta tự nhiên ai cũng ước vọng tường thuật

hiện tượngmàmình tri giác. Tường thuật cho kẻ khác hay chomình bằng cách tưởngtượnglạihiệntượngdoướcvọngtựnhiênnàykýứcpháttriển.

3.Lặplại:Lặplạicũnglànguyêndogialựcchokýức.Những lặp lại nàykhônghiểu làhiện tượng lặp lại.Vẻđặcbiệt củahiệp tượng là

khôngbaogiờtáidiễn.Bạnthườngnóitôidulịch10lần.Đólàbạnnóitheothóithườngngườitahiểuđược.Nhưngxétkỹbạnnóinhưvậykhôngđặngđúnglắm.Bởivìmỗilầndu lịchcủabạncó thờigiờnhấtđịnh.Hết lầnnàyđến lầnkia.Mỗi lần làmột, là riêngbiệt.Vànếubạncókýứcdồidàothìkhôngbaogiờbạnlộnlầndulịchnàyvớilầnkia.

Việclặplạinóiđâylàcủasựtườngthuậtbiếncố.Dễhiểuquá:Mộtbiếncốbạncàngtưởngđitưởnglại(tườngthuậtchomình)càngtườngthuậtchokẻkhácthìbạncàngnhớnósâu.

B.Bảothủkỷniệm:1.Từ lúcđượcđắc thủđến lúcnhớ lạiđểđược tường thuậtkỷniệmvẫngiữhình

thứcnguyênthủy.Nóbấtbiến.2.Ngườichủtrươngduyvậtthìnóikỷniệmđượcđắcthủrồinằmtrongthầnkinh,

trongócnão.Ngườichủtrươngduylinhchorằngtrướckhiđượcnhớlạikỷniệmởtìnhtrạngtiềm

thứctrongtâmhồn.3.Vềmặttâmlýchúngtachỉnênbiếttrongkhoảngthờigiantrênkỷniệmcótỏra

bằng cách này hay cách khác sự hiện diện tiềm tàng của nó.Theo sự kỷ niệm củaM.Abramowski,thìkhitaquêncáigìtahaycãilạiđiềungườitanóimàtacholàtrật.Nhưbạnthuậtlạichokẻkhácnghemộtcâuchuyệngì,bỗngcóchỗbạnquên.Bạn“nhớmàimạimàcạykhôngra”.Kẻkháckểtiếpbạnnóirađiềubạnquên.Songđiềuhọnóibạncholàbậyvàcãimãivớihọchođếnkhinàohọnóiđúngđiềubạnquên,bạnmớithôi.Phảivậykhông?Bạn“nhớ”nhưngmànhớ“quên”,vậythìkỷniệmvẫnhiệndiệnsongtiềmtàngvànóphảnđốikhichưađượcnhớlạichođúng.

Sau nữa bạn nên nhớ rằng những kỷ niệmdầu vô thức nhưng vẫn âm thầmhoạt

độngtrongtìnhtrạngtiềmthức.Chínhchúnglàmcáivốnkiếnthứcbíẩntrongta.Nhàchúng,tasuyluậnphánđoán,nóinăng,hànhđộng.Giáchúngtiêutrầmđihếtthìtahóathànhnhữngngườingunếukhôngphảilànhữngngườiđiêndại.

C.Khíchniệm:Cóbasựkiệnkhíchniệm:Việckhêugợi–việctáinhận–vàviệcđịnhvị.a.Khêugợikỷniệm.Chođặngkỷniệmtáihiệncónhữngđiềukiệnsinhlý:Mộtmặtlàtrạngtháichung

ảnhhưởngnhưmệtmỏi, sốt rét, thiếumáu…mặtkhác lànhữngvậtkích thíchnhưcàphê, rượu mạnh… chúng khêu gợi những ảnh tượng trong ta. Sau hết chúng ta cũngkhôngnênquênnhữngvếtthươngócnãothườnghaysinhchứngkiệnvongnhưbạnsẽthấydướiđây.

Việckhêugợihoặchữuýhoặcvôý.Khêugợivôýkhitìnhcờnghemộttiếng,thấymộtvật,ngửimũinàođóbạnnhớ lạiđượchoàiniệm.Bạnnhớđược lànhờ liên tưởng(coichươngIIvềvấnđềliêntưởng).

Cònkhêugợihữuý làbạn tựýbóp tránkiểmđiểm lạidĩvãngđể tìmđiềumìnhmuốnnhớ.

b.Táinhậnkỷniệm.Nhờsựkhêugợihữuýhayvôýảnhtượnghiệnđếnchobạn.Bạntáinhậnnó.Bạn

táinhậnnókhôngphảiđơnsơnhưbạnnhậnbaonhiêuhìnhảnhxalạkhác.Màchínhnóbuộcbạn,bámvàoýthứcbạn.Bạncảmthấyquenvớinóvìđãtrigiácnórồi.

c.Địnhvịkỷniệm.Thườngthườngkỷniệmđượcđịnhvịtrongmộtthờigiannàođó.Cáchchungchúng

tađịnhvịnócáchtrổng.Chúngtakhôngcócảmtườngvềthờigiantrựctiếpmàchỉkếtluậnbằngnhữngdấuhiệuthôi.Bạnnênbiếtvàidấuhiệunày.

1.Hìnhảnhhiệnratrongtrí tasángrõhaymờlạt tuykhôngphải làmộtdấuhiệuchắcchắnnhưngvẫnlàmộtdấuhiệucóthểgiúptanhớkỹhoàiniệm.

2.Nhữnghoàncảnhhaynhữngchitiếtcủakỷniệmlànhữngdấuhiệugiúpbạnbiếtthờigianxacách.Biếtđượcđiềunàynhờliêntưởngbạnbiếtđiềukia.

3.Dấuhiệusángrõnhấtlàcólẽlànơichốnmàhiệntượngtamuốnnhớxảyra.4.Chínhhìnhảnhcủatatronghoàncảnhmàtanhớlạicũnglàmộtdấuhiệuquang

minhgiúptanhớbaonhiêuđiềukhác.5.Sauhếtkhitabiếtmộtcáchtrừutượngmộtniênhiệunàohiệntượngcàngthụtlùi

vềdĩvãng.Taphảichịukhótìmtớinữa.Thườngthườngngườitanhớnhữngmụctiêu,tứclànhữnghiệntượng,biếncốlớn

xảyratrongđờisốngđểbắtđầutừđótìmcáchiệntượng,biếncốmuốnnhớ.Tóm lại cho đặng khích niệmmột kỷ niệm bạn cần có sự khêu gợi hình ảnh, tái

nhậnhìnhảnhvàđịnhvịnó.4.KỶNIỆMBỊTHẤTLẠCBạnnênphânbiệt sự thất lạckỷniệm thường làquênvàbệnh thất lạckỷniệm là

kiệnvongchứng.1.Quên:Bạnquênđiềugìlàkhibạnkhôngcócơhộihoàitưởnghaytườngthuậtnólại.Và

theo dòng thời gian gặp nhiều kỷ niệm quá, những kỷ niệm không quan hệ lắm phầnnhiềubạnquênhết.

Quêncónhiềuthứ.Quêntạmthờilàkhibạnquênmộtthờigianngắnsaubạnnhớlại.Hẹngặpaiđó,đúnggiờphảiđigặp:Bạnquên.Songnửagiờsaubạnnhớlại.Quênthườngxuyênmàkhôngquênmấtlàbạnquênmộthoàiniệmnàotrongthờigianlâudàisongbạnkhôngquênluôn,quênhẳn.Quênmộtngườinàođómấynămtrời,bỗngngàynọbạnnhớhọlại.Sauhếtlàquênchungcực.Tứclàquênkhông“cạy”rađược.

Ngườitanóiquênlàsựyếuđuốivàsầuthảm.Songrấtcóích.Thưabạnnhờquênchúngtamớikhỏiquábậnrộntâmhồn,mớicósuytưởngmộtvấnđềgìchínmuồiđược.Bạnthửtưởngtượngđimộtconngườikhôngquêncáigìhết.Baonhiêuhìnhảnhhọthuhoạchtrongcuộcđờitừnhỏtớilớnhiệndiệnrầnrộtrongóchọ!Chắcngườiấyphảiloạnócchớkhôngkhỏi.Tómlạitacầnbiếtquênđểđờisốngthảnhthơi,đểtưtưởngtheothứtựvàhànhđộngchừngmựcđiềuhòa.Biếtquênkhôngcónghĩalàthủtiêuđiềugìmìnhbiết.Nhữngkỷniệmquêncủachúngtavẫnsốngđộngtrongtiềmthứccủata.Chúngchờcơhộiđểgiúptanóinăng,hànhđộng.Ngườitagọibằngmộtdanhtừmàbạndưbiết:kýức.

2. Chính những bệnh của ký ức là những kiện vong chứng. Có nhiều ngườimắcbệnhnàyquêntrótcảtêncủahọnữa.Ởđâykhôngphảichỗtanghiêncứutỉmỉ.Tatìmbiếtvàithứbệnhchínhthôi.Cóbốnbệnhkiệnvongngườitathườngbiết:

a)Kiệnvongchứngđoạnkỳ.Ngườimắcchứngkiệnvongđoạnkỳquênbiệtnhữnghoài niệm của thời gian trước khi phải bệnh chừng một tháng hay hai tháng rồi hết.Thườngnhữngngườibịthươngóchaybịkiệnvongchứnghoàntoàn.

b)Kiệnvongchứnghoàn toàn.Aimắcbệnhnàyquênhẳnđoạnđờidĩvãngcủamìnhtrướckhiphảibệnh.Nhữngngườibị liệtbại toànthânhaynghiệnrượukinhniênhaybịkiệnvongchứnghoàntoàn.

c) Kiện vong chứng tiềm chứng. Aimang chứng quên này không còn trông nhớđượcgìcả.Kýứccủahọhếtlàmviệc.Songthỉnhthoảngcóthểnhớlạiđôikỷniệmcũ.

Nhữngngườigiàlãoquáhaymangchứngnày.Tứclàbệnhlẫnlộn.

d)Kiệnvongchứngchuyênbiệt.Bệnhnhânchỉquênmộtloạikỷniệmnàođóthôi.Cóngườiquêntoànnhữngconsố,ngườikhác“chuyênmôn”quênmàusắc.

Tấtcảlànhữngchứngbệnhcủakýức.Đốinghịchnhữngchứngbệnhnàycónhữngđứctínhđángtậpchokýức.Làđắcthủảnhhưởngdễdàng,dẻodaibảothủảnhtượngvànhớlạiảnhtượngcáchmauchóng,đúngsít.

BÀITHỰCTẬPAicũngphảicôngnhậnrằngchođặngphánđoánsâusắcđúngđắn,cầncónãonhớ

dồidào,dẻodainhanhchóng.Bạncóthểtưởngtượngmộtngườinàophánđoánhay,nóinănggiỏi,hànhđộngthànhcông,màđầuóckhôngnhớkiếnthứcnàohếtkhông.

Vậybạncầnluyệntậpkýứccủabạn.Napoléonnhớtênhếtmọingườiôngquenbiết.Roseveltnhớtênhếttấtcảnhữngthợmáyôngquen.Tôikhôngướcbạn làmnhữngNapoléonhayRosevelt thứhai.Nhưngnếubạncố

gắngthựchànhchutoànvàiđiềukiệndướiđây,lầnlầnnãonhớcủabạnrấtkhảquan.1.Quan sát chuđáo toàndiệnnhữnggìbạnmuốnnhớ.Lúcquan sát, hãyý thức

rằngmìnhđangquansátmàquansátđểmànhớ.Cókẻlúcquansátthảhồndumộng,mắtmởtrao tráomàkhôngxácnhậngìrõrệt,dođórồicuộcquansátquênsạch.Bạnđừngnhưhạngngồinàyvàlàmngượclại.

2. Tạo hay tìm ở điềumìnhmuốn nhớmột nguồn ưa thích. Học chữHán ai màkhôngchán.Nhưnghãytựhỏi:họcchữHánsẽhiểusâutiếngViệt.ThôngchữHánsẽcócáisungsướnglúcđọcTamquốcchívàĐôngchâuliệtquốcbằngnguyênvăn.

3.Vậndụngđầuócphân tíchvàóc tổngquát.Khiquansátnhữnggìmìnhmuốnnhớ,phântíchchitiếtđểnhớđiềucốtyếu.

Hãyđềphònglạcvàochitiết.Quáchútrọngchitiếtrồirútcụcchẳngnhữngkhôngnhớđạicươngmàcũngquênthấtchitiết.

Phântíchchitiếtlàcốýnhìntổngquátnhữngđạicương.4.Muốnnhớmộtcáigìdai,phải tập toátyếuđiềumìnhquan.sát,mìnhnghehay

đọc.Nhưđọcmộtđoạncáchtatómlạimộtcâu,đọcmộtcâutatómlạitrongvàitiếng.5. So sánh nhữngđiềumuốnnhớhay so sánh với nhữngđiềumình đã biết.Tìm

nhữngđiểmdịđồng.Tìmnhữngđặcsắc,nhữngđiểmsiêuvượt.6.Thấytrongđiềumìnhmuốnnhớnhữngíchlợithực,hoặcvậtchất,hoặctinhthần.7.Tậpócchúývàliêntưởng.Dồntâmtrívàođiềumìnhmuốnnhớ.Đừngđểtinh

thầntảnmátmênhmông.Thấytrongđiềumìnhmuốnnhớhìnhảnhmộtđiềugìkhácđểkhigặpđiềunàytứctốcliêntườngđếnđiềuphảinhớ.Muốnthànhcôngnêntậpsosánhthường.

Đấysơsơvàibíquyếtgiúpbạnrènluyệnnãonhớ.Sởdĩchúngtôiviếtchobạnmấydòngtrênđâylàvìchúngtôicũngnhưbạn,chúngtacũngbựctứcrằngbấylâunaytheonền giáo dục cũ người ta cứ bắt chúng ta nhớ,mà khôngmấy khi người ta dạymìnhphươngphápnhớ.Thiệtoáioăm.Ngườitađặtcàytrướccontrâuđấy.Màthôikhôngaidạythìmìnhtựhọcchớbiếtsao.Phảivậykhôngbạn?Thayvìcằnnhằnoántráchngườitakhôngdạymìnhthìbạnnênbìnhtâmthihànhnhữngđiềuchúngtôinóitrên.Bạnsẽcónãonhớkhảquan,chắcchắn.

Vàsauhếtbạntựkỷámthị:“Tôiđồngývớiaikhirẻthứkýứcnôlệsáchvở,kýứcconnít,sáokécmàkhôngbiếtsuynghĩ,phánđoán.Songtôitintưởngmộtnãonhớlànhmạnh,dồidào,dẻodai,nhanhlẹ,đúngđắnbaogiờcũngbổíchchocuộcthànhcôngcủatôi.Tôimỗingàylàmnhữngviệcthựctậptrênđểgiatăngsứchoàiniệmcủamình.Tôicónãonhớkhálắm.Tôiluônthựctậpnóđểnóngàymộtkhảquan.Kẻnọngườikiacókýứcdồidàothìtôilàngườinhưaitạisaotôithualỗ.Thuahọvềkýứcnghĩalàtôithấtbạicuộcđờirồi.Không!Tôicốgắng.Mộtngàynọtôisẽcómộtnãonhớphithường”.

CreatedbyAMWord2CHM

CHƯƠNG16.TƯỞNGTƯỢNG

THUẬTTÂMLÝ

1.TƯỞNGTƯỢNGLÀGÌTưởngtượnglàmộttàinăngnhờnótabàivẽlạitrongtrínhữngđồvật,cảnhtượng,

haynhữngngườikhuyếtdiện.BạntưởngtượngĐếthiênĐếthích.Chúngtôitưởngtượngmộtngườibạn…Theotâmlýhọccổđiểnthìtưởngtượngcóhaihìnhthức.Tưởngtượngphụchồivà

tưởngtượngsángtạo.Nhờtưởngtượngphụchồichúngtabàyvẽlạinhữnggìchúngtađãtrigiác.Nógiốngkýứcsongkýứccótínhchấtphứctạphơn.Còntưởngtượngsángtạogiúptaxâydựngnhữnghìnhảnhmớilạmàchúngtachưatừngtrigiác.

Haithứhìnhthứctưởngtượngnàycócùngbảnchấtnhưnhaulàsựbiểuthịgiốngnhưtrigiácsongchỉkhácchútvềtrìnhđộthôi.Vậyvấnđềkhôngnằmởloạiphânchiathứ loạinày.Lànhà tâmlýbạncầnbiếthànhđộng tưởng tượngphátdiễn làmsao?Vàđâylàlịchtrìnhtiếnhóacủatưởngtượng.

2.BACƠNĂNGTƯỞNGTƯỢNG1.Biểuthịtươnglai.Biểuthị tươnglai làcơnăngthoạt thủyvàthenchốtcủatưởngtượng.Nóbịnhiều

lựclượngthúcđẩy.Trướchếtlàướcvọng.Tạivìtaướcvọngnêntamớibiểuthịlạitrongtrímìnhcảnhtượngtathíchmuốn.

Bạnmuốnmộtngườibạnđếnthăm.Lúcbạnđợi,trícủabạnbiểuthịdungdáng,nụcười,lờinóicủabạnmình.Nhữngyếutốcủabiểuthịnàythậtranhờkýức.Songchínhvì ước vọng thúc đẩy nên chúngmới biểu diễn trong tâm não bạn.Kế đó là việc ảnhhưởngcủaviệcsuyluậnhữuý.Bạncốgắngchọnlựamộttronghaiýtưởngđốinghịchđểthoảmãnmình.Trongviệcsuynghĩ, lựachọnnhưvậy,bạndùng tưởng tượngsống lạiđờisốngđãqua,biểuthịcáchiệntượng,người,vật…đểsosánh,phánđoán.

Sauhếtlàngoạnmụctươnglai.Bạnphóngtầmmắttừcảnhdĩvãngđếntươnglaitốtđẹp:ởđóbạnkhoáitráchiêmngưỡng.

Đấytấtcảnhữngảnhhưởngcốttrụcủaviệcbiểuthịtươnglai.Nhờchúng,tinhthầntabàyvẽhìnhảnhtươnglaivớicáctàiliệucósẵntứclànhữngảnhtượng,kỷniệmđãtrigiáctrongthờiquácố.Vàđộnglựccủaviệcbiểuthịnàylàướcvọng.

2.Biểuthịcáikhôngbiết.Bịthúcđẩybiểuthịtươnglai,tinhthầntacũngbịthúcđẩybiểuthịđiềukẻkhácbiết

rõthuậtlạichotamàtakhôngbiết.Ngườitườngthuậtvậndụngkýứccủahọ,dùngđiệubộ,nétmặt,lờinóitườngtrìnhlạichotađiềuhọthấynhãntiền.Đồngthờitavậndụngnãotưởngtượngbiểuthịđiềuhọthuật.Hànhđộngnàycàngthườngxảyrachochúngtakhichúngtađọclịchsử,tiểuthuyết…

Đólàảnhhưởngcủabàithôngthuậttrêntácđộngbiểuthịđiềubấttri.Bànảnhhưởngnàybạncũngnênkểảnhhườnggiáohuấn.Ngườigiáohuấndùng

kiến thứckinhnghiệmcủamìnhmô tả lạicho tanàosôngnúi,câycỏ,côn trùng,cầmthú…Họkhíchđộngnãobiểuthịcủata.HồinhỏchắcbạnđãtừngtưởngtươngsamạcSaharachứ.ChúngtôinhiềulầncũngbiểuthịtrongócđỉnhEverest.Cóthểchúngtabiểuthịsaisongđólàvấnđềkhác.Biểuthịđiềuchúngtakhôngtrigiáctrựctiếpnhờnhữnggiáotừcủakẻkhác.

3.Biểuthịcáihưảo.Hìnhthứctưởngtượngnàyphátdiễntrongnhiềuhiệntượng:a.Tronggiácmộng.Khichiêmbaohoặccăncứtrêncảnhtượng,đồvật…cóởngoạigiớithựctế,hoặc

căncứtrênnhữnghìnhảnhvôthực,trítưởngtượngcủatathahồbiểuthịchotakhôngbiếtbaonhiêu“phim”hưảothuầntúymộngvànhiềukhivôlý“lãngxẹt”.

b.Trongviệcdốiláo.Trướckhiloàingườihaymộtcánhâncótinhthầnluânlý,đãcótínhtựnhiênưadối

láo.Dốiláocóthểgọilàbệnhtinhthầncủabấtcứai.Nócókhácởngườinàyhayngườikialànhờgiáodụcngườitalodiệttrừhaychếngựgiảmbớt.Việcláolàmộtthứđộnglựcthúcđẩytabiểuthịnhữngđiềuảotưởng.Trongxãhộicónhiềungườiláorấtthườngvàrấtgiỏivànhưvậylàbệnhláokíchthíchhọtưởngtượngdồidàonhữngđiềuhưảođểlườnggạtkẻxungquanh.Nóiláocónhiềutrườnghợplàmộtcách“làmăn”.Thiếugìđứaconnítgạtmẹcáchnàycáchnọđểcókẹobánh.Vàtrongxãhộingườilớnbiếtbaokẻtrởnêngiàucónhờláogiỏi,tưởngtượnggiỏiđểmêhoặckẻkhác.

c.Trongmơmộng:Thoátthaibởiướcvọng,mơmộnglàcáchthèmmuốnsốngtưởngtượng,cảnhsống

xảyrarấtthầntiênvới“Nếu…”.Cũngnhưchúngtôivàbạnkhôngítkẻkháccólầnmơmộng giàu có, chức quyền. Óc tưởng tượng tamạnhmẽ làm việc và chìm đắm trongnguồnsungsướnghưảo.

d.Trongnghệthuật.Nghệthuậtcăncứvàonhữngtài liệucó thực,cốgắngsáng tạonên thếgiới tưởng

tượngđểthỏamãnhơnướcvọngcủaconngười.Trongsựcốgắngấynghệsĩđãlàmbiết

baonhiêuviệcbiểuthịhưảo.Tóm lại tất cả những hiện tượng trên là đường lối dẫn dắt óc não ta tưởng tượng

tươnglaicókhitướngtượngđiềuvôthực;điềuviễnvông…Vàđộnglựcnòngcốtphátgiụcsứctưởngtượngtalàướcvọng.

3.VAITRÒCỦATƯỞNGTƯỢNGTRONGĐỜISỐNGCONNGƯỜITưởngtượnggâyảnhhưởngtrênđờisốngthựctạingoàisứctưởngtượngcủata.Nólànguồnsuốicủatácđộng,củasailầm,củakhốnnạnvàcủahạnhphúc.1.Tưởngtượng,nguồnđộnglực.Tất cả chúng ta đều bị lôi cuốn hành động nồng nhiệt vì nhữngmục đích tưởng

tượngcũngnhưnhữngmụcđíchthựctế.Hầuhếtnhữnglýtưởnglàgìnếukhôngphảilànhữngthứtưởngtượngtrước.Chúngtôikhôngnóilýtưởnglàảotườngmàchỉnóichúngtrướckhiđượcthựchiệnphảiởtìnhtrạngtưởngtượng.

Rồithiếugìsựkiệntrongđờisốnghàngngàybiệnchứngrằngtưởngtượnglànguồncăncủahànhđộng.Đứng trênnócnhàquácaocáigì làmchoanh thợhồnọ sợnguyhiểm,tốitămmặtmàyvà“thả”…mìnhxuống?Đixelửalênđèoxuốngải,lúcởtrongxethìbạnngồibànchuyệnnhưthường.Songkhilóđầuracửađểxemcảnhvậtthấyhốquásâuxâyxẩm.Tạisaothế.Rồicónhiềungườiđirừngthấythấpthoángxaxamộtrễcâytoconglênuốnxuống,rùngmìnhvàchạytrốichết.

Luônđâybạnnênđểýrằngtronghànhvimàngườitagọilà“Cámdỗ”chínhhìnhảnhnồngnhiệtcủamộtkhoáilạcquyếnrũ,lôikéohànhđộngchớkhônggìkhác.

2.Tưởngtượng,nguồnsuốicủalầmlạc.Dobảnnăngtựnhiênchúngtahaytintưởngnhữngđiềuchúngtatưởngtượnglàcó

thực.Vìthế,thờicổsơ,cókẻtinnhiềuđiềuthuộctínngưỡngmàngàynaychúngtađọccổsửbắtphìcười.Ai trongđúng tacũngđềucó tính tựnhiênnàyvàhay tưởng tượngmộtchấtlưudịchnóng,sángcháychạydàitrêndâyđiện.Còntrongquầnchúngthiếugìngườikhôngbiếtvitrùnglàgìthìhaytưởngtượngchúnggiốngnhưconthúnhỏnhỏvàởkhắpmọinơi.ChúngtalạicòntưởngtượngcảnhữngvậtkhôngthểtưởngtượngbằnghìnhảnhđượcnhưTrời–Hỏangục–Âmphủ…nữachứ?Cónhiềuđiềuchúngtasống,chúng tacầmcách thực tếmànào tưởng tượngcũng làmchosai lệchđi.Đinắngnhứcđầuquá,nhứcnhưbị trămnghìncâyđinhđóng,cókẻchomìnhbịđau…óc, thiếuócnênđinắngmớinhứcđầunhưvậy.Vìsựtườngtượngsailạcnàynỗiđaugiatăngvềmặttinhthầngấpbội.Dotưởngtượngbạn“muốn”nghemộttiếngchuôngvăngvẳngớxa…Bạnlóngtai…Bạnnghe…Khôngcótiếngchuôngnàocả.Songbạnvẫnnghecáigìnhưtiếngđóngboong…boong…rồibạnnóitiếngchuông.Trongđờisốnghằngngàythiếugìvậtchúngtanhìnvớiýbuộcchúngphảixảyracáchnàythếnọtheoócnãobiểuthịcủachúngta.Nhiềungườibanđêmmậpmờthấybóngáocủaaithì“babómộtgiạ”quảquyếtlàbóngma,bóngáoấyphảilàbóngmavàhọchobóngáoấylàbóngmathiệt.

3.Nguồnsuốicủakhốnkhổvàhạnhphúc.Tưởngtượngcómộtnănglựckhiếnconngườikhốnkhổhayhạnhphúc.Màchỉcó

EpicurengàyxưavàmộtsốnhàchủtrươngTựkỷámthịamhiểu.Bạnnêntìmhiểunóđểlợidụngchođờimình.

a)Óc tưởng tượngsinhđaukhổvôsố.Cóbiếtbaonhiêubệnh tưởng tượng trongđờiđãănruồng,đụckhoétsứckhỏenhiềungười.Cókẻcảđờitướngtượngngườitaaicũnglobắtbớ,chỉtríchmình.Họkhổ.KẻkhácănnorồilotưởngtượngvinhdựcủaThủtướng,đôlacủaVuadầulửa,chiếnthắngcủaNãPháLuân.Họkhổvàkhổ.Kẻkhácmơmộngthànhôngcủabèbạnrồighenghét,ganhtỵ,buồnrầu.Consâuđaukhổgặmrúttâmnãohọ.

Rồichúngtôi,rồibạncólầnchưagặptaihọađãcamkhổcáchnàycáchnọ:Taihọachưađếnmàchúngtađãkhổ.

b)Óctưởngtượngkhiếnchúngtakhổ,songbiếtlợidụng,nócũngkhiếnchúngtasướng.Cónhiềungườibịnhxoàngxoàng,tưởngmìnhsẽmạnh,mậpkhỏe.Họđiđếnkếtquảlànghetrongmìnhhânhoanvàmạnhkhỏethật.Sốngtrongđờiluôndèdặt,khônngoansongmãitưởngtượngmìnhsướng,ravẻsướngthiệthơnkẻcứbiquantưởngrằngđờihoàntoànnướcmắt.

Nhữngnhàgiáodụcthườngdùngmãnhlựccủatưởngtượngđểkhiếntuổitrẻtựkỷámthịnhữnggiáotừ.Họđiđếnkếtquảthườngrấtkhảquan.

BÀITHỰCTẬPĐọcchươngnàychắcbạndưbiếtgiátrịcủatưởngtượngtrongđờisốngthườngnhật

củaconngười.Aibiếtđiềukhiểnnó,thìnósẽpháttriểndồidào,gâysứchànhđộng,gâynguồnhạnhphúc.Vàai làmtrái lại thìnósinhkếtquả taihại.Vậybạncầngiáo luyệnnão tưởng tượng củamình và cả tuổi trẻ nếu bạn có phận sự giáo dục. Từ bản năng,chúngtaaicũngcónguồntưởngtượngtrongmình.Nómạnhmẽngaylúcchúngtacònấutrĩ.Hồinhỏbạnquênlàcónhiềulầnbạnmặcđồ“to”cầmgậygiả“làmlính”,bạnleolênngựacâyđểlàm“kỵmã”.

Embécủabạnbồngbúpbêmàhátkhôcuốnghọngđểrungủ.Cảthờixuânmăngchúngtaxàióctưởngtượngbiếtbaonhiêu,điềuđótỏrằngnãotưởngtượngcủachúngtarấtdồidào.Vậychúngtacòncóbổnphậnđiềukhiểnnóvềchântrờithiệnmỹ.Chúngtalogiáoluyệnriêngnhữngcảmquancủamìnhchotinhnhuệđểmởrộngđườnglốitưởngtượng.Đốivớikẻ tacóbổnphậngiáodục tađừnggiếtchếtóc tưởng tượngcủachúngbằngnhữngngăncảnbấtđáng,hủlậu.Cầnchonhữngđồchơikhêugợinhiềunãotườngtượng.Đừngbắtcontrẻlàm“triếtgia”sớmquá.

Sauhếtchochúngtacũngnhưchotuổitrẻ,tacầnrènluyệnýchí,cáchriêngđứctựchủ.Lợidụng tưởng tượngchớđừngđể tưởng tượng“xỏmũi”.Hãyanhdũng làmchủmìnhđiềukhiểnóctưởngtượngtrongnhữngđiềukiệnthiệnmỹ.Hãydámkiềmhãmnó

khinónhưconngựahăngchồmđếnnhữnghốôuế,bỉổi.Riêngchobạn,bạnnên tựkỷámthị:“Tôi làngườicókhiếu tưởng tượng.Tôi tận

dụngnãotưởngtượngcủatôiđểxâydựngcuộcđờitrongthànhcôngvàhạnhphúc.Tôitườngtượngsongkhôngđểmìnhsốngmơmộng,xathựctế.Tôicónhữngtưởngtượnghuyhoàng,đẹpđẽnhấtđời tôi là lý tưởng.Cảđời tôi, tôi phụng sựnó tha thiết, nồngnhiệt.Tôisaymênómàbấtchấpbaonhiêutrởlực,laokhổ.Tôiđặtgiátrịđờitôitrongnó.Thihànhnóchokỳđượctôimớimonglàmxongphậnvụtôiđốivớiđồngloại,đồngbàovàvớibảnthântôi,cũngnhưđốivớitạohóa”.

CreatedbyAMWord2CHM

CHƯƠNG17.ÝTƯỞNGTỔNGQUÁT

THUẬTTÂMLÝ

1.ÝTƯỞNGTỔNGQUÁTLÀGÌ?Ýtưởngtổngquátlàtácđộngtinhthầntadùngđểtưởngkhôngphảitừngvậtcábiệt

màlàmột loạivật,mộthạngvậtbấtđịnh.Bất luậndanhtừnàokhôngchỉ tênriêngthìbiểu diễnmột ý tưởng tổng quát. Như: người, ăn, chạy… bạn có thể nói các danh từchungđềuđểchỉcácýtưởngtổngquát.

2.ĐẶCTÍNHCỦANHỮNGÝTƯỞNGTỔNGQUÁTMỗitiếngtổngquáttứclàmỗikháiniệmđềucóhaiđặctínhnày:Ngoạitrươngvà

hộidung.a)Mộtkháiniệmcómột“ngoạitrương”nàolàkhinóchỉthịtoànbộđốitượnghay

hữu thể. Như ngoại trương của ý tưởng tổng quát (khơi niệm) người là: Toàn thể cácngườiÁchâu,Phichâu,Âuchâu.

b)Mộtkháiniệmđócómột“hộidung”nàolàkhinóchỉthịtoànthểtínhcách.Nhưhộidungcủaý tưởng tổngquátngười là toàn thể tính cách côngcộngcủangười:Loàisinh sống, có động vật tính, có xương sống, có vú, có trí khôn…Khi bạn góp ngoạitrươngcủamộtýtưởngtổngquáttheophươngphápthìbạncóthểsắphạngloạinó.Cònkhibạngóphộidungcủanótheophươngphápthìbạnđịnhnghĩanó.Chúngtôinóibạnlà“ngườiViệt–NgườiÁchâuvàlàNgười”.Nghevậybạnbiếtnhữngýtưởngấycóngoạitrươngđồngbiếnsonglạicóhộidungnghịchbiếnlàbạnlà“NgườiViệt=làngườivớigìnữađó…”

3.BẢNTÍNHCỦAÝTƯỞNGTỔNGQUÁTTrongkháiniệmcónhữngyếutốnàyđángbạnphântích.a)TrướchếtlàvấnđềTiếng.Nhưkhíbạncóýtưởng“Gà”thìyếutốđầutiêncủacái

niệmnàytrongócbạnlàTiếngGàmàbạnđãtừngviếthaynghenói:Yếutốnàyrấtđạihệtrongviệcsuyhiểucủata.Cónhiềutrườnghợpchúngtađọcsáchbáochỉhiểubằngnhững tiếng.Vấnđềý tưởng tổngquátvìđócó liênhệmật thiếtvớivấnđềngônngữ(BạncoichươngXXI).

b)KếvấnđềTiếnglàvấnđềHìnhảnh.Khicóýtưởng“Chim”bạnliềncótrongnãocáchìnhảnhcủabồcâu, trào trệt, chìavôi, tuhú…Hìnhảnh trongnhững trườnghợp

nhưvậythườngởtìnhtrạngphácthảo,mờám.Chúngtakhôngphântíchtừngchitiết.c)Cóđượcmộthìnhảnhchánhrồichúngtaliềncảmthấynhiềuhìnhảnhkhácsẽ

hiệnđếnlinhtinhphứctạpnếuchúngtacóthờigiờđểchúngxuấthiện.Chúngđangnúp,núpởtrạngtháitiềmthứcvà“chờthời”…”đểnhảylênýthức.

d)Khitưtưởngthườnghayxảyrahiệntượngtiêucựcnàylàbàitrừnhữnghìnhảnhsailạc.Khibạntưởngvềchimchócnhữngýtưởngvềdơi,máybay,diềugiấyđếntrongtríbạnlàbạnbàitrừngay..

Hiện tượng này trong đời sống chúng ta xảy ra không biết bao nhiêu.Muốn biếtnhiềuchừngnàothìbạnhãytínhcoihồiđóđếngiờnhữnggìbạnkhôngmuốnlàm,cảnngăn…

đ)Ngaychínhhìnhảnh takhôngchúý takhôngchúý toàndiện,màchỉmộtđôiphầnthôi.Nhớđếnchimbạnkhôngtỉmỉnhớsắclông,chântướngcủachim,songcókhibạnchỉnhớđếnphầnnàođặcbiệtmàcẩuthảcácphầnkhác.Nhớđếnvoibạnchỉnhớmộtvậttosầmvớicáivòiquơquơ.

e)Gặpýtưởngvềmộtgiốngloạinàomàtachỉbiếtvàikiểumẫuthôinhưloàivoichẳnghạn, takhôngbiếtnhiều thứvớikhácnhau, thì tacóhìnhảnh trungbìnhchủngloại.Cóýtưởngvoithì tahìnhdungvoinhưthấythường:Convậttosầmsầm,cóvòi,ngà…

Chúngtakhôngphântíchchitiếthaycóýtưởngbiệtphânrõrệt.Vậytổngluận,dosự phân tích cách tư tưởng trên, bạn có thể nhận thấy chúng ta bày diễn các hình ảnhtrongócmộtcáchkháclạluôn.Khitưởngtượngtangónhìnchínhhìnhảnhvàvìhìnhảnh.Khihoàiniệmtangónhìnhìnhảnhnhưnhữngdấuhiệuđểnhậnchânthựctếkháchquanởngoạigiớimàtađãquarồitrongdĩvãng.Cònởđâychúngtangónhìnhìnhảnhbởigóccạnhhaynhữngphầntaquenthuộccholàđạihệthôi.Nhưngngónhìncáchấykhông phải vì chúng ta sánh đối hay tri giác những tính cách công cộng hay thườngxuyên.Không.SứcchúýcủachúngtabịđiềukhiểnbởicáiTiếng.Tiếngnàycóliênlạcchútítvớihìnhảnhđủchotacảmhiểuthôi.Thậtthìnếutríóctapháttriểncaochúngtacũngquanniệmnhữngý tưởnggiốngnhaubằngsựsánhđốisuynghĩ,bằngsự trigiácnhững điểm tưởng tượng và bằng sự trừu tượng có phương pháp. Song đó là cho bựcthông thái, có não khoa học. Điều chúng ta muốn nói đây là khái niệm của đầu ócthường,tưtưởngcáchtựnhiên.

4.LỢIÍCHCỦAÝTƯỞNGTỔNGQUÁTChínhlànhữngkháiniệmcấuthànhtưtưởngconngười.Nhờchúngtinhthầncủata

hoạtđộngbớtnặngnhọc.Hẳnbạnbiếtnhữngtrườnghợpđặcbiệt,nhữngchitiếtnhiềuvôsố,nếuphảinhớhếtcáinhiềuvôsốấythìtinhthầntalàmsaođủsứchoạtđộngvàlàmsaođủsángsuốtphánđoán.Nênthayvìtỉmỉphântáchchúngtacóthểthếlạibằngnhữngýtưởngtổngquátbiểudiễnvàibađặctínhtrừutượngthôi.Thayvìbiếthếtcácthứ

cá,bạnbiếtnhữngloạicá.Nhờcôngviệctổnghợptinhthầnnàyđầunãochúngtađượckhỏevàtacónhiềuthìgiờđểlàmnhiềucôngviệctinhthầnkhác.

Kháiniệmcòngiúptinhthầnsángrõnữa.Nhữngđốitượngcábiệtđếntrùngtrùngđiệpđiệphỗnđộntrongđầuócbạn.Vìđótưtưởnghỗnđộn.Songnhờýtưởngtổngquátbạntậpquầnnhữngđốitượngchunglạilàmthànhnhữnghạngloại.

Bấygiờbạnchỉcòn toànnhữngkháiniệmdễhiểu.Cũngchínhnhờý tưởng tổngquátbạngiatăngnhanhchóngtầmkiếnthức.Bạncócáinhìnquánthốngtrênbaonhiêuđốitượnghayhiệntượngdĩvãnghayvịlai.

Sauhếtchúngtacũngkhôngnênquênkháiniệmlàyếutốcănbảncủakhoahọc.Chắcbạnnghenhiềungườinói nhưAristote rằng “chỉ cókhoahọc là tổngquát thôi”.Côngthứcnàyrấtđúngvềmụcđích,vềkếtquảcũngnhưvềtrìnhđộkhoahọc.

a)Vềmụcđíchcủakhoahọc:Mụcđíchcủakhoahọclàtiênkiếnvàtiênkiếnkhônglàmsaokhốigạnlọcrakhỏinhữngtrườnghợpcábiệt:nhữnggìnhấtđịnh,thườngxuyêntứclànhữngkháiniệm.

b)Vềkếtquảcủakhoahọc–Kếtquảcủakhoahọclànhữngđịnhluậtvềviệcphânloại.Màđịnhluậtlàgìnếukhôngphảilànhữngýtưởngtổngquátliênlạcnhauvàphânloạilàchinếukhôngphảilàviệcphânchiacáckháiniệmrộngrakháiniệmhẹphơn.

c)Về trìnhđộcủanhữngkhoahọc:Bạnchắcdưbiết rằngkhoahọcnàohoànbịnhấtlàtổngquát,trừutượngnhất.Đạidiệnlàtoánhọc.Cònkhoahọcnàoíthoànbịlàkémtrừutượng:Đạidiệnlàsinhlýhọc,sửhọc.

5.VÀITRỞNGẠICỦAÝTƯỞNGTỔNGQUÁTÝtưởngtổngquátdầuíchlợichotanhiềunhưnggâytrởngạichotakhôngít.1.Nókhiếntaxathựctế.Thayvìngóthẳngvàomộtđồvậtthựctạitachỉnghiệmxétýtưởngtrốngcủanó.

QuansátNgười,bạnkhôngngắmconngườixương thịtmàchỉ lo tư tưởng“Conngườiquanniệm”loýtưởngtrừutượngvềNgườicáchkháiquát.Vậylàmsaophánđoánxácthựcđược.Vềmặtluânlýcókếtquảkhốchạinàylàtakhôngphánđoánhạnhkiểmtưbiệt củamỗi cá nhânmà ta căn cứ vào hạng loại, đoàn thể, tôn giáo, giống nòi nghềnghiệpcủanhiềucánhânđểđánhgiátừngngười.Hayngượclạilàtaphánđoán“vơđũacảnắm”.

2.Tahãylấytrừutượnglàmthựctế.Đó là hai tai nạnđáng sợ.Cóhai vật khácnhau:.Hiện tượngđượcquan sát và ý

tưởngtrừutượngrútrakhibởihiệntượngấy.Chúngtakhôngquantâmđếnchínhhiệntượng,lạiđicoiýtưởngtrừu,tượnglàmthựctế,đạihệhơnchínhhiệntượngthựctế:ảotưởnglàmsao!Nhaphiếnlàmchongườitangủ.Talạitưởngrằngchínhnănglựclàmchongủcủanhaphiếnlànguồngốccủaviệcngủ.

Ngườinọbịsốtrét40độ.Chúngtaquảquyếtsốtrétlànguyêndolàmnênnhiệtđộấy.

Taihạilấytrừutượnglàmthựctếvàrútranguyêndocáchthiểncậnnhưtrênlàdotinhthần: tổngquátsai lạc.Ngàynaynhờtinhthầnkhoahọc,nhờtháiđộthựcnghiệmchúngtatừtừtránhnhữngtainạnnãotưởngđángghêsợấy

3.Trởngạithứbalàýtướngtổngquáthaykhiếnngườitadùngnhữngtiếngtrốngrỗng.Dogiáohuấnchúngtathụnhậnnhiềuýtưởngdướihìnhthứcnhữngtiếng,nhữngdanhtừchung.Màkhôngmấykhichúngtatưtưởngchosâuxanhữngýtưởngchứađựngtrongcáctiếnghaydanhtừấy.Chúngtabằnglòngdùngnhữngtiếngvớisựhiểumờmờ.Thiếugìkẻởthờiđạichúngtamiệngnóiliềnbócmấytiếngvĩđại:Tựdo,độclập,côngbình,bìnhđẳngmàkhôngrõđâulàđâu,ýnghĩachứađựngcủachúng.Họmangchứngbệnhnóinhưkécmàkhôngdè.

BÀITHỰCTẬPVới tìm hiểu trên, chắc bạn đồng ý với chúng tôi rằng những ý tưởng tổng quát

giốngnhưcondaohailưỡi:Chúngcóthểbổíchchochúngtanhiềumàchúngcóthểgâyhạichochúngtaíttùychúngtabiếtsửdụngchúng.

Vậyđểchúngđemkếtquảmỹmãnchođờibạn,thìđểýđếnđiềunày.Conngười,nhưPascalnói,khôngphảithiênthầnmàcũngkhôngphảithúvật.Mộthữuthểthầnlinhnhờtrựcgiácthựctạitưtưởngmọivậtcábiệt.Thúvậtthìcũngkhôngbiếtkháiniệmlàgì.Giữahaitháicựcấychúngtalànhữnghữuthếtrunggian:Convậtcólýtrí.Chúngtakhôngthểcótrựcgiáctứctríthứctrựctiếpđểbiếtcácvật.Thìchúngtadùngkháiniệm.Vậybạncầnphảigiữsựquânbìnhgiữanhữngsựkiệnvàý tướng.Cókháiniệmsongđừngquênquansátthựctế,quansáttừngcávậtvàquansáttoàndiệnvớitinhthầnkhoahọc.

Bạncóthểtựkỷámthị:“Tôilàconngườicóóctổngquátvàcócặpmắtquansátthực tế rất tinhvi.Tôikhôngquáchú trọngviệcphân tích tỉmỉ,chậthẹpvà thiếu tinhthầnquán thống.Tôibiếtnhậncáigìchínhhệ,phụ tùy.Song tôikhôngquáchú trọngviệctổngquátmàbiếnthànhngườinôngnỗi,xathựctế,phánđoánthiếukhoahọc.Tôibiếtdunghòahaithứtinhthầnấy.Nhờsựdunghòanàyviệchọcvấncủatôitiếnbộngóthấy.Cuộcsốngxãhộicủatôicũngnhờnómàkếtquảbằngnhữngthànhcôngvàhạnhphúckhảquan”.

CreatedbyAMWord2CHM

CHƯƠNG18.PHÁNĐOÁN

THUẬTTÂMLÝ

1.PHÁNĐOÁNLÀGÌ?Tấtcảnhững trigiác,kỷniệm,ảnh tượng,kháiniệmđều lànhữngđối tượnghoạt

độngcủa trí tuệ.Trí tuệhoạtđộngbằngphánđoán.Phánđoán làquyếtđịnh liênquangiữahaiýtưởng(ngườilàvậtcóxươngsống)haygiữamộttrigiácvàmộtýtưởng(tấmbảngnàyđen).

Ngườitagọimộtphánđoánđượcdiễndịchralàmộtmệnhđề.Mọikiếnthứccủatađềuđiđếnmứccùnglàphánđoán.Tấtcảnhữngchânlývậtlýhọc,luânlý,toánhọc…đều lànhữngphánđoán.Nhữngđộng lựccấu thànhviệcphánđoán là trí tuệvàýchí.Vậychúngtanênnghiêncứuhaiđộnglựcnày.

2.TÁCDỤNGTRÍTUỆCỦAPHÁNĐOÁNMộtphánđoánnhư:Bảođángghétcónghĩalàgì?Nódiễndịchtácdụngtrítuệnào?

Nếusuyluậnkỹ,bạnthấyphánđoándiễndịchmộtviệcsắphạngloại.Chúngtasắpchủthể“Bảo”vàhạngloạiđãamhiểulànhữngngườiđángghét.Nóicáchkháclàchúngtasắpchủthểvàomộtýtưởngtổngquát,vàomộtkháiniệm.

Vậyphánđoánlàcôngviệcsửdụngtrựctiếpkháiniệm.Chínhcôngviệcsắphạngloại này là công việc nòng cốt của trí tuệ.Tư tưởng tức là phán đoán.Trong đời sốnghàngngàybạncósẵn trongócnãonhữnghạng loại.Khicómộtđối tượngnàođến thìbạnsắpnóvàohạngloạiđãbiết.Nếusắpthànhcông,đólàbạnđãbiết,đãtưtưởng.Nếukhôngthànhcôngthìbạnchỉcảmgiácthôichớkhôngtưtườnggì.Trongkhigiácmộngchúngtacóbiếtbaonhiêuđối tượngsongchúngtachỉcảmgiácmàkhôngtưtưởngvìchúngtakhôngphánđoán,khôngsắpcácđốitượngvàonhữnghạngloạiđãbiết.

Việcsắphạng loạikhácnhauvề trìnhđộmàkhôngkhácvềbảnchất.Connítvôvườnthúthấynhiềuthứthúlạchúngsắpvàocác loại thúchúngthấyởnhà:Ngựacây,chó,mèo.Nhàđộngvậthọc sắphạng loại các thứ trên tinhvihơn.Songhai tácđộngcũngchỉlànhữngtácđộngtrítuệ.

3.TÁCĐỘNGÝCHÍCỦAPHÁNĐOÁNMộtphánđoán tómcùngbằngmột quyết định.Quyết định là niềm tin diễn lộ ra

bằng liênkết từ“Là”.Như“ăn trộmlàxấu”.Songcó trườnghợpbạnquanniệmtươngquannàođómàbạnkhôngphánđoán,tintưởngnó.NhưbạnquanniệmràngHỏatinh

cóngườicưtrúsongbạnkhôngquyếtđoántintưởng.Thườngthườngquyếtđịnhthộtđiềugìlàgâymộttácđộngýchí:Bởivìquyếtđịnh

làgiaohứa.KhibạnnóiPhongvôtộilàbạnâmthầmhứahaiđiều.Trướchếtlàbạngiaohứasaunàykhôngnóinghịchlại.Nhữngconngườithấtgiáo,nhượcchíthườnghayđổiýđịnh.Nguyêndolàhọkhôngbiếtphánđoán,quảquyết.Đồngthờivớiđiềuhứatrênbạncònhứahànhđộngxứnghợpvớiphánđoáncủamình.

Hơnnữaquyếtđoánlàsựsaikhiếncáchnhãnhặnlịchsự,kínhcẩnsongxácthực.Khibạnquảquyếtmộtđiềugìlàbạnmuốnkẻkhácđồngývớibạn.Aicóýkiếnnghịchlạithìtựnhiênbạnbấtmãn.Vàbạnkhóbềtintưởngcáigìnghịchvớitintưởngcủabạn.

Niềm tin của ta căn cứ trên qui luật đơn sơ này là “Mọimệnh đề nào không gặpnhữngý tưởngđốinghịch thìđượcquyếtđịnhnhư là sự thật”.Bạnsẽhiểu luậtnàydễdàngnếubạnnhớđếnviệcngườicổsơtintưởngkhôngbiếtbaonhiêuthầnthánh.Cógìlạ!Tạivìhọchưacóvănhóanênchưacónhữngýtưởng.Nhữnggìhọquyếtđịnhlàhọtin.

Dođónhữngđiềuchúngtatintưởng,phủnhậnhayhồnghiđềumậtthiếttùythuộchailoạinguyêndonày.Lànhữngnguyêndotrìnhbàynhữngýtưởngcáchcườngdũngvànhữngnguyêndobàibáccácýtưởngđốinghịch.

1.Cóhaithứnguyêndolàmchotintưởngsắtđá.a.Ướcvọng.Bạnthườngnhìnnhậnýkiếnnàochỉcóbạnướcvọngtintưởngnóthôi.Bạnkhông

dùnglýtríđểxétnguyêndo,mụcđích,kếtquả…b.Dụctính.Dụctínhlàthứướcvọnghơlửasôilêncựcđiểmnócómãnhlựcghêgớmbắttacoi

nhữngvậtkháchquangiốngnhưhìnhảnhmàtachủquanphôbàytrongtrí.Nóbắttatintưởngdễdàngvàsaymê.

Kếđếnnhữngnguyêndoxãhộitứclànhữngtoàncảnhxãhộimàtasốngnhưgiađình,đẳngcấp…Khiýkiếnnàođượcđoànthểquảquyết,tintưởngthìtakhóbềkhônglàmtheohọ.Chúngtatintưởngbiếtbaonhiêuđiềumàtakhôngbaogiờthấyhồnghihayđemrabànluậnchỉvìmọingườixungquanhđãquyếttin.Nghiêncứuxãhộihọcvềcácdântộcbánkhai,lạchậu,ngườitanhậnbiếtnhiềutínngưỡnglưutruyềncácbộlạclâuđờimàkhôngkhinàobịphảnbác,bởilẽlàcáctínngưỡngấyđượcđoànthểnhìnnhận.Ngaytrongcuộcsốngcủata,cáigìđasốchấpthuậnthìtathụtíndễdàng.TrướcGalliléengườitachẳngtincáchngoanngoãnrằngmặttrờixoayquanhtráiđấtta.

2.Cácnguyêncănbàixíchnhữngýtưởngđốinghịch.a.Tạivôtri.Tạivìkhôngbiếtnhữngýtưởngcóthểngăncấmtaquyếtđịnh,nêntahaylầmlạc.

(BạncoichươngX).b.Tạiquênvàkýứcyếunhược.Hainguyêncănnàycũnggâykếtquảnhưsựvôtri.Nếukýứckhôngsắcbén,dẻo

dai,tasẽquênnhữngýtưởngbổíchcầnthiếtnênkhósángsuốttrongviệcphánđoán,quyếtđịnh.Tráilạinhữngngườicónãonhớdồidào,sẽtránhđượcnhữngkếtquảđángtiếcấy.

Sauhếtlàýchí.Ýchícóthểcầmcươngchoviệcquyếtđoáncủatakhỏinôngnổi.Nhờtháiđộdẻodaicủanó,tacóthểdèdặtrướclấynhữngýtưởngđốinghịchđểsángsuốt quyết định.Những ai biết sử dụng ý chí sẽ tư tưởng theo phương pháp với bằngchứngkháchquanvàquyếtđoánđúngtheotinhthầnkhoahọc.Chínhvìsựcánthiệpcủaýchímàkhoahọcđã sa thải rất nhiềuđiềumêhoặc củanhiềuphong tục, tôngiáodịđoanvôlý.Tómlạikhi tinhthầnphêbìnhkhoahọcchưaphát triểnthìconngườiít tưtưởngcảmgiáchơnphánđoánvàýchíđượcđứngđắnsửdụng,ngườitaphánđoándèdặtchắcchắnhơn.

BÀITHỰCTẬPNghiêncứuvềviệcphánđoánmộtviệcdànhriêngchoconngười,rấthệtrọngtrong

đờisốngxãhội,tanênthihànhbàithựctậpnày:“Tôiphánđoánlàtôilàmthộtviệcnhânloại,làmmộtviệctỏrachothiênhạbiếtnhâncáchvàgiátrịcủatôi.Tôinhấtđịnhcảđờisănsócviệcphánđoáncủamình.Tôikhôngphảichỉbiết,cảmgiácmàbiếttưtưởngtứclàsắpnhữngđốitượngđưađếnbởicảmquancủatôivàonhưnghạngloạiýtưởngtổngquáttôiđãbiết.Tôinhờđólàconngườibiếttưtưởng.Tôitưtưởngđíchchínhdèdặt,giàgiặn,sâusắc.Khôngbaogiờphánđoánđiềugìmàkhôngnghiêncứuđủnhữngnguyêndo.Tôiluôndùngphươngphápthínghiệmkhoahọctrongsựphánđoánngườiđời.Đờitôikhikhôngcóphậnsựkhôngkhinàophêbình,chỉtríchlờinói,hạnhkiểm,hànhvicủaai.Songcóphậnsựphảixétđoánthìtôixétđoánkỹlưỡng.Tôikhôngdễdàngtinlờingười tanói lại.Tôibiếtnhữngngườigiàu tuổi tácgiàubằngcấp,giàunhânđức.Songvẫncẩuthảtrongviệcphánđoán.Họcókhivìnguyêndonàođóthấysựthậtmộtgóccạnh.Tôicũngdưbiếttrênđờiítkẻthuậthaydịchlạichođúngnhữngđiềumìnhnghethấy.

Tôikhôngtinlòngtốt,tuổicao,cấpbằng,nhânđứccủakẻấyđược.Nhữngyếutốnàycó thểgiúphọphánđoán, songkhôngphải làyếu tốcột trụ trongviệcphánđoántheotinhthầnkhoahọc.Tôikiểmsoát,nghiêncứu,điềutra,cânđomọilờingườitanói.Tôiđợithờigianđểluyệnlọcdưluậncủangườiđời.Tôikhôngbaogiờnghelàtin,thấylà phánđoán.Cuộcđời tiến hóa khôngkhi nàongưngmà.Giá phải phánđoán thì tôiluôndèdặt,phântáchtừngphươngdiện,nóirànhrẽchừngmực,giớihạn,và luônvớibằngchứngkhảocứuchuđáotheophươngphápkhoahọc.Tôibiếtviệcphánđoánluôngâykếtquả.Nếu tôi cẩu thả có thểgâyáchọacho tôihaykẻkhác.Songnếu tôi thậntrọngnóthìtôisẽđượcsựtinphụcsâuxacủangườiđời.

CreatedbyAMWord2CHM

CHƯƠNG19.SUYLUẬN

THUẬTTÂMLÝ

1.SUYLUẬNLÀGÌ?Suyluậnlàdomộtphánđoánnàyrútramộtphánđoánkháchaydomộtmệnhđề

nàyrútramộtmệnhđềkhác.Cóbatiêuthứcsuyluận–diễndịch,quinạpvàloạisuy.2.SUYLUẬNTHEOPHƯƠNGPHÁPDIỄNDỊCHDiễndịchtứclàrútramộtphánđoántổngquáttừmộtphánđoánkhácíttổngquát

hơnhaybằngvậy.Nhưbạnnói:“Mọingườiđềukhảngộ”vậycácquantòađềukhảngộ.Đólàbạnsuyluậntheophươngphápdiễndịch.

Nhàluânlýhọccóbổnphậnnghiêncứunhữngđịnhluậtdiễndịchvànhữnghìnhthứccủatamđoạnluận.Cònbạnđứngvềmặttâmlýhọcnêntìmcơcấuvàmụcđíchcủadiễndịchkhichúngtadùngnóđểsuyluận.

Cơcấucủasuyluậndiễndịchgiốngnhưcơcấucủaphánđoán.Phánđoánlàsắpmộtđối tượnghaymộtý tưởngvàomộtkháiniệmđãbiết.Diễndịchcũngkhôngkhácvậy:Làđặtmột trườnghợpcábiệtvàomộtđịnh luật tổngquát.Bạnđãchịu rằngmọingườiluingộ;bạnmớibảorằngcácquantòakhảngộ,nếuđứngđịavịnhàluậnlýhọcbạnsẽnói:“Mọingườiđềukhảngộ;màcácquantòalàngười;vậycácngườikhảngộ”.Songbởivìlànhàtâmlýhọcbạnchỉchúýviệctrựcgiáclồngvàotrongđịnhluậttổngquátmộttrườnghợpcábiệtthôi.

Tác dụng diễn dịch không đổi bản chất khi bạn dùngmột trường hợp cá biệt đểkiếmluậtchunghayngượclạibạndùngluậtchungđểkiếmtrườnghợpcábiệt.

Songphảidùnghìnhthứcnàyhaydùnghìnhthứckháclàtùybạnchứngminh,diễnnghĩahaytiênkiến.

Nếumuốnchứngminh,bạnnắmtrước trườnghợpđặcbiệtcủabạnrồivạchđịnhluậttổngluật.Nhưbạnnói:Dầungườinàygâytộiácsongvôtộivìgâytộiácđểtựvệlàvôtội.

Nếumuốngiảnggiảithìbạnphảicăncứmộtđịnhluậttổngquátđểrútramệnhđềcủamìnhmuốngiảinghĩa.Nhưbạndùngluậthấpdẫncủavạnvậtđểbiệngiảiviệcrơiđổcủamộtvật.

Sauhếtnếudùngdiễndịchđểtiênkiếnnhưnhiềunhàthôngtháidùngđểphátminh

khoahọc thì bạnphải đi từ luật tổngquát đến trườnghợp tưbiệt.Bạn ápdụngnhữngnguyêntắcnàođórồibạntiênkiếnnhữngkếtquảsinhra.NhưbạndùngnhữngđịnhluậtcủaNewtonvàKeplerđểtiênkiếnvịtrícủamỗihànhtinhtrongbấtcứ“cơthì”nào.

Trongcuộcsốngthườngnhậtbạncóthểdùngdiễndịchnhưmộtkhígiớiđểchiếnluận.Trướckhi nó trở thànhmộtphươngpháp lý luậnkhoahọc, nóđãđược ápdụngtrongnhữngcuộcđàmthoạihằngngày.

3.SUYLUẬNTHEOPHƯƠNGPHÁPQUYNẠPQuinạptứclàđitừnhữngsựkiệnquacácđịnhluật.Nhờquansátbạnthấynhiều

ngườicônggiáođóđâyxemlễmỗichủnhậtbạnkết luậnrằngcógiáoluậtbuộcngườicông giáo phải xem lễmỗi chủ nhật..Những sự kiện bạn quan sát trong thời gian nhấtđịnh.Songkhikết luậnbạnbướcqua“siêu thờigian”..Định luậtkhông tùy thuộc thờigiannữavìtínhchấttổngquátcủanó.

Cũngnhưkhinghiêncứudiễndịch,ởđâybạnchỉđứngvềmặttâmlýđểnghiêncứuquinạp.

Mộtđiềubạncóthểnhậnbiếtrõrệtlàngườitarấtthườngquinạp.Việcphổthônghóalàviệchếtsứctựnhiênvàbấtluậnkhoảngthờihaykhoảngkhôngnào.Mộtđứaconnítcóngườichacórâudài.Theonóngườichanàocũngcórâudàicả.Mộtbàlãothấynhiềuthầytutrọcđầuthìtheobànhàtuởđâuvàlúcnàocũngphảitrọcđầu.

Có lẽ bạn hỏi: “Mà tại sao lại có việc phổ thônghóa tự nhiên nhưvậy”.Tại sao,ngườitadễdànglậpnhữngluậtchungmànhiềukhibấtchấptrúngtrậtthế.Đólàvấnđềchúngtôicốgắnggiảiquyếtchobạndướiđây.

Trướchếtbạnchịukhóđểýtầngthoạttiênquinạpcóhìnhthứcthôsơnàylàsựchờđợi bởi tập quán. Anh nông phu thấy chớp thì tự nhiên chờ nghe sấm (nhờ có kinhnghiệmvềcáchiệntượngnày).

Chúngtôivàbạnthấythấysấmthìđợimưa…Chờđợituykhôngphảichínhlàquinạpsonglàbàothaicủaquinạp.Nóthànhqui

nạpkhicóviệcsuynghĩvànhờngônngữngườitadiễngiảngnóra.Nóthànhnhữngliêntưởngvới cácmệnhđềnhưvầy: ánh chớp liênquanđến tiếng sét.Mâykhóiđèn sanhmưa..Bạnthấychưa.Ngườitađãtạothànhnhữngđịnhluậtquáthôgiản,kémkhoahọcsongvẫn lànhữngđịnh luật.Vậybạncó thểquinạp làdùng tư tưởnggiải thíchnhữngchờđợitheotậpquán.

Nghechúngtôinóivậychắccácbạnđưarabácluậnnày.Làbạnbảochúngtôihiểusaiquinạpvàliêntưởng.Bởivìtheobạn,haihànhđộngấykháchẳnnhau.Tậpquánlàliêntưởngmáymóccònquinạplàtácdụngsuynghĩ,hợplý.

Songthưabạn:Điềuchúngtaphảibiếtlàtácdụngtinhthầnnàođóvàsựvậndụngcủanănglựckiểmsoáttrêntácđộngtinhthầnấy.Trongchúngtacómộttàinăngkiểmsoátnhờđótaphânbiệtđượcchângiả.Tàinăngấytứclàlýtrí.Mộttưtườngcủachúng

tađềucó thểphátminhhoặcdướihoặcngoàisựkiểmsoátcủa lý trí.Nhưchúng tacónhữngtintưởngmàchúngtakhôngcầnkiểmsoátcoichângiảvìchúngtabằnglòngchịutinvậy.Trái lạicónhữngtintưởngtadùngcondaolýtríđểgiảiphẫutìmchângiả.Vàchoviệcquinạpcũngvậy.Mộtnhà thông tháiquinạp thìdừng lý trí ítđượcsửdụng:Định luật củahọ rất có thể sai lầm.Song tronghai trườnghợp tácdụngquynạpcũngkhôngkhácnhauvềbảnchất.Cóđiềuđángđểýchútlàcôngviệccủangườithôngtháilàquinạp,quinạpsuôngthôi.

Tác dụng phê bình của nhà thông thái được những phương pháp khoa học điềukhiển.Vớiócthựcnghiệmngườitaquansátthínghiệm,đặtgiảthuyếtvàchứngminhgiảthuyếtđểđiđếnquiluật.

Cómộtvấnđếtriếtlývềquinạpcầngiảiquyết:Làtạisaochúngtatáobạomàdựavàomộttrườnghợpcábiệtđểphổthônghoạtdùngquyềnnàochúngtaphóngđạichomọikhônggiannhữngsựkiệncủatừngnơitừnglúcriêngbiệt.

Thưabạn,nguyêndokhônggìkháchơnlàlòngtintưởngtựnhiêncủachúngtavềtrật tự vàvềđồnghình tính củavạnvật.Nếukhông cóniềm tin tưởng ấy chúng ta sẽkhôngkhinàoquảquyếtmộtđịnhluậtvềtươnglai.Nhàthôngtháisởdĩquiđịnhmộtluậtkhoahọclàvìhọâmthầmtinrằngvạnvậtcứtheoluậttựnhiênvàluônđồnghình.Họtintưởngchắcchắnvũtrụcótrậttựbấtbiếnnhưvậynghĩalàhọchorằngvũtrụtuânhợpnhữngđòi hỏi của lý trí.Chính lý trí của tamuốnvũ trụ có thứ tựnhưvậy luôn.Nhữnghiệntượngnàoliênquannhautrongdĩvãngthìcũngvẫntươngliênởtươnglai.Chínhlýtrícủatađòihỏisựchừngmực,nhấtđịnhvànhờnótatiênkiến,trùtínhnhữnghiệntượng.Bởivậymộtnhàthôngtháituyênbốmộtquyluậtkhoahọcnàolàhọđồngthờiquảquyếtrằngvạnvậtănkhớpvớilýtừ,rằngvạnvậtcócáigìhợplý.Mànóivũtrụhợplýlànóinóđượcđiềukhiểnbởimộtlýtrítuyệttoànnàođó.

Bạnthấychưa?Vấnđềquinạpkhởitiêncótínhchấttâmlý,luậnlýsaucùngđiđếnquanniệmsiêuhình.Nhàthôngtháinàoquinạpđềugián tiếpnhậncómột lý trí tuyệttoànđiềukhiểnvũtrụ.Nhàthôngtháiấydùduyvậtvôthần,dùmuốndùkhông,cũngphảichịumứccùngấycủacôngviệchếtsứckhoahọclàquinạp.

4.SUYLUẬNBỞILOẠISUYBạnthấynhiệtđộlàmgiãnnởsắt.Bạncũngnóinólàmgiãnnởđồngthau.Bạnthấy

ngườitaởđịacầu.BạncóthểnóichắctrênHỏatinhcũngcó“thiênhạ”.Đóbạnsuyluânbởiloạisuyđó.Nghĩalàdomộtchânlýcủamộttrườnghợpmàbạnbiếtđểđiđếnmộttrườnghợpgiốngvậyhaykhácvậymộtphầnnào.

Muốnamhiểusuyluậnloạisuytanênnghiêncứubảnchất,giátrịvàvaitròcủanó.A.Bảnchấtcủasuyluậnloạisuy.Bạnnênsánhsuyluậnloạisuyvớidiễndịchvàquinạpđểbiếtbảnchấtcủanó.Suyluậnloạisuykhácdiễndịchởchỗkếtluận.Nhưcâukếtluậnnày.Đồngthaubị

nhiệtđộlàmgiãnnở.Nếubạndiễndịchthìbạnrútnórabởimộtmệnhđềtổngquáthơntứclà:Mọikimkhíđềubịnhiệtđộlàmgiãnnở.Songnếubạnloạisuythìbạnrútnórabởimộtmệnhđềíttổngquáthơntứclà:Sắtbịnhiệtđộlàmgiãnnở.

Vậy tượng trưng củamột diễn dịch là:Vòng tròn đồng thau nằm trongvòngkimkhí.Tượngtrưngcủaloạisuylàvòngtrònđồngthauvàvòngtrònsắtởriêngbiệtnhau.

Bâygiờbạnthửsánhloạisuyvớiquinạp.Bạnhãylấymệnhđề:Sắtgiãnnở.Nếuquinạp,bạnsẽnói“Đồngthaugiãnnở'.Nhưvậykhiquinạpbạnđi từđồngnhấtđếnđồngnhất–từsắtđếnsắt.Cònkhiloạisuybạnđitừsuyloạinàyđếnsuyloạikianghĩalàtừbiệtdịđếnbiệtdị.Haivậtcóloạisuy,giốngnhaunhưngcũngcóchỗkhácnhau.

Xinbạnđểýchỗđó.Vậydonhữngsánhđốitrên,loạisuyluậnkháchẳndiễndịchvàquinạp.Hãytìm

hiểucơcấucủanó.Bạntựhỏitạisaongườitađitìmýniệmsắtquaýniệmđồngthau?Saukhi suyxétkỹvấnđềbạn sẽ thấycóhaigiai đoạn.Tronggiai đoạn thứnhất

ngườitachorằngsắtgiãnnởvàquanniệmmộtđạitiềnđềtổngquát:Kimkhínàocũnggiãnnở.Rồitừđạitiềnđềtổngquátnàyngườitakếtluậnhẹphơn:Đồngthaugiãnnở.Đó làgiaiđoạn thứhai.Giaiđoạnnàychỉ làmột thứdiễndịch thông thường:Kimkhínàocũngbịnhiệtđộlàmgiãnnở.Màđồngthaulàkimkhínênđồngthaubịnhiệtđộlàmgiãnnở.Dễhiểu.Songgiaiđoạnthứnhấtcóchútphiềnphức.Mới thấytachỉ tưởnglàmộtquinạpthường:sắtgiãnnở,vậycáckimkhíđềugiãnnở.Songkỳthựckhôngphảivậy.Quinạpđúngphảinói:sắtgiãnnở;vậyởđâulúcnàonócũnggiãnnở.Chúngtakhiquinạpkhôngcóquyềnđitừýniệmsắtsangýniệmnàokhác.Màtachỉcóquyềnnói:cụcsắtnày…vậymọicụcsắt…Chúngtađi từthựctạiđếntươnglai.Vậylýluậntrên:Sắtgiãnnở,cáckimkhíđềugiãnnở,khôngphảilàmộtquinạpthuầntúymàlàthứquinạp“lai”suyloại.

Mànếutìmhiểuchuđáobạnthấylýluậnấychỉlàmộtdiễndịch,thứdiễndịchthoáihóa:Đitừkếtluậnlênđạitiềnđế.Lýluậnchỉđổihìnhthứcchớkhôngđổibảnchất.Nhưbạnnói:“Longphảichết”rồibạntìmtiềnđềđểramệnhđềấy.Tứclà:Mọingườicũngphảichết.Giaiđoạn thứnhấtcủa lý luận loạisuyở trêncũnggiốngynhưvậyBạnnóirằng:Sắtgiãnnở, tức làbạnchorằngkết luậnnày rabởiđại tiềnđề:mọikimkhíđềugiãnnở…Nhữngloạisuykháccũngcấuthànhbằngcáchấy.

Tómlại, suy luận loạisuygồmhaidiễnđịch:Mộtdiễndịch tiền tiến thétsaumộtdiễndịchthoáihóa.Tinhthầntakhôngnhảyvọtkhisuyloạimàđilênđạitiềnđềtổngquátrồixuốngkếtluận.

B.Giátrịcủasuyluậnloạisuy.Dựavàoquiluậtnàomàchúngtachắcrằngsuyluậnloạisuyđưatađếnchânlý.Vấnđềquanhệchochúngtakhôngphảilàtìmgiátrịcủalốisuyluậnloạisuycách

tổngquátvìđólàmộtviệclàmvôlý,màtađánhgiámộtlýluậnloạisuynàonhấtđịnh

thôi.Mànhưchúngtađãbiếtnhờnhữngvídụtrên,rằnggiátrịtùythuộctrìnhđộbiệtdịcủahaitrườnghợpmàchúngtalýluận.

Muốnđánhgiátrìnhđộnàybạnnênxétbaquanđiểmsauđây:1.Số lượngcủabiệtdị.Tronghai trườnghợpmàcónhiềubiệtdịquá thì lý luận

không chắc đúng.Như từ ý niệm người,mà chúng ta kết luận đến loại sâu bọ để coichúngcólýtrí,tìnhcảmkhôngthìkếtluậncủachúngtarấtkhảnghi.Bởilẽdễhiểugiữangườivàsâubọrấtnhiềubiệtdị.

2.Sựquanhệcủanhữngbiệtdị.Gặpmộtbiệtdị thôi lý luận tacũng“nguy”rồi.Chonênviệcquanhệkhôngphảichỉcoicóbiệtdịnhiềuítmàphảicânđo,nghiệmxétbiệtdị.Như thấycóngười taởđịacầumàquảquyết rằngởcung trăngcũngcó“đồngloại”vàchỉnhờbiếtquêhươngcủaHằngNgacóvàiđiềukiệnnàođógiốngởtráiđất,thìlýluậncoichừngnguy.

3.Sựmờámcủabiệtdị.Nếubiệtdịmờámthìlýluậnmấtgiátrị.Từýniệmngườitakếtluậnsuyloạiđếnthúvật,dùthúvậtthượngđẳngnhưkhỉchẳnghạn,kếtluậncủatacũngkhôngchắcđúng.Sựbiệtdịgiữatavàkhỉrấtmờám.Chúngtacótríkhôn.Cònkhỉcó«khôn».Haithứkhônấykhácnhaunhưthếnào?VàtađừngquênrằngDescartesnóitrongthúvậtkhôngcógìgọilàtinhthầncả.

Vậytómlạigiátrịcủalốisuyluậnloạisuyrất tùytừngtrìnhđộcủanhữngbiệt li.Muốnchonódẫntađếnchânlý taphảiđi từđồngnhấtnàyđếnđồngnhấtkia,biếtrõmỗiđồngnhất.Nếunóchứađầybiệtdịhaymộtbiệtdịmùmờthìkhóbềtatìmrachânlýlúckếtluận.

C.VaitròcủasuyluậnloạisuyLối suy luậnnày rất thôngdụng trong cảnh sống thườngnhật của ta.Bạn lý luận

theoloạisuynhiềulắm.Bạnđoánngườinàykẻnọcóthứtánhtìnhnàođóvìhọcógiọngnói,nétcườigiốngbèbạncủabạnmàbạnrấtamtườngtâmtính.

Ngoài ra trong toán học, suy luận loại suy được thườngdùng trong các khoa họckhác.Chỉtrongtoánhọcmớicósựđồngnhấttươngđối.Trongcáckhoahọckhácnórấttươngđối.Khoahọcdùngloạisuynhiềutacóthểkểsửhọc.Chođẳnghiểunhữngngườithờidĩvãngtasánhhọvớingườihiệntại.Trongnhữngmônhọcnhưsiêuhìnhhọc,thầnhọc...suyluậnloạisuyđượcsửdụngkhôngít.Ngườitatìmhiểusiêugiớinhờphàmgiới.

Lýluậnloạisuyloạidùngtrongcuộcsốngthườngngàyhaytrongkhoahọcđềucóhaimụcđíchlà:tiênkiếnvàgiảithích.

Vai trò thườngnhấtcủa loạisuy luận là tiênkiến.Chúng tadomột trườnghợpđãbiếtrồibằngkinhnghiệm,tiênkiếnmộttrườnghợpkhác,trôngcậynóxảyratươngđồngvớitrườnghợpđãbiếtcủamình.Bạnthấytrướctốinaymưatovìthấychíềunàytrêntrờicónhiềumâykhóiđenvàkinhnghiệmđãdạychobạnnhiềulầntrướcrằnghễchiềucómâyđenbaymịtthìtốicómưa.Giátrịcủaviệctiênkiếnnàyrấtmỏngmanh.Dầuvậy,

chúngtarấtthườngloạisuymànhờloạisuyđoántrướcđượcnhiềubiếncốởtươnglai.Ngoài rakhidiễndịchsítđúng,nhà thông tháicũngphảidùng lý luận loại suyđể tiênkiến.Họchờđợi, thấytrướcmộtmônthuốcsẽchữalànhbịnhnhưnhiềulầnhọđãthửnghiệmthànhcông.Hiachấthóahọcnàođótrộnlộnnhausẽchohọmộtkếtquảmàhọtiênkiến,cậymongbởinhiềulầntrướcđãkhôngkhinàothínghiệmmàthấtbại.

Loạisuyngoàirađểtiênkiếncònđểgiảithíchnữa.Việcgiảinghĩachomộttrườnghợpcũ,đãbiết,chúngtahaydùngnhữngtrườnghợpmớitươngđồng.Thiếugìlầnbạncắtnghĩasấmchớpbằngdiệntích.Bạncắtnghĩabằngsựrungcủaête.

Sauhết,bạnnênđểýrằng.Giảinghĩavàtiênkiếncáchkhoahọccụngkhôngcógìlàbiệtdịquanhệ.Cóđiềutanênchiahai thứtiênkiến:TiênkiếnthôsơvàTiênkiếnkhoahọc.Tiênkiếnthôsơlàviệccủanhàtiêntri.Ôngthấytrướccácbiếncốsongôngkhôngchochúngtabiếttạisaobiếncốxảyra.Tráilạicácnhàkhoahọctiênkiếnbằnggiảinghĩa.Khihọtiênkiếnmộthiệntượnghọgiai3nggiảimộtlýdomàhiệntượngđóxảyra.Nhàthiênvănbáochotabiếttrướcnhậtthựchaynguyệtthựckhôngphảibáonhưmộtvịtiêntrimàôngnóilúcnào,ởđâucáchiệntượngnhấtđịnhphảixảyra.

5.NHUCẦUCĂNBẢNCỦALÝTRÍTrítuệconngườibịđiềuđộngbởihainhucầunòngcốtlànhucầugiảithíchvànhu

cầuchânlý.1.Nhucầugiảithích.Convật thấyrồihànhđộngtheomìnhthấy.Songconngườithấyrồi tựnhiênhỏi:

Tại sao? Con nít cũng như người lớn mỗi ngày nói tiếng tại sao không biết bao lần.Nhữngdântộcdãmancũngtìmđủcáchtheotâmtrímình,đểgiảithíchcáchiệntượngmưagió,bịnhđau.Họthườngcắtnghĩacáchiệntượngcáchhuyềnbí.Bạnvàchúngtôisốngthờiđạikhoahọccholờigiải thíchhuyềnbícủahọphi lý,songriênghọ lấy làmphảilẽvàthỏamãn.

Nhucầugiảithíchcủaconngườitiếnhóatừviệcmuốngiảithíchnhữnghiệntượngtựnhiênbằngquanniệmhuyềnbíđếnviệcdùngnhữngđịnhluậtcắtnghĩavũtrụcáchkhoahọc.

Chúngtagiảithíchlàchúngtatìmmộtnguyêndo.Màbạnđãbiếtnguyêndocóhainghĩa.Thườngnólàmộtýchítươngđồngvớiýchícủata.Đólàquanniệmcủangườicổsơ.Theothờigianngườitahiểunguyêndolàmộtlựclượnggiốngýchícủata.Còntheonghĩakhoahọcthựcnghiệm,nguyêndolàmộthiệntượngđitrướcliềnkếmộthiệntượngkhác.Hiệntượngnàycóthểquansátđược.Mộtkhicónólàcóhiệntượngkếtquảsinhra.Bởiđóngườitahaynóimọisựkiệnđềucónguyêndo.Vàđihếtnguyêndonàyđếnnguyêndokiangườitadùmuốnđókhôngcũngphảiđếnmộtnguyêndođệnhấtcótoànnăngsinhsảncácnguyênnhântùyvàohànhđộngbởichúng.

Thìrabạnthấylýluậncủaconngườiđitừhìnhthứcthôsơđếnkhoahọcrồitóm

cùngcáchsiêuhình.Quảlàmộtviệclạ.2.Nhucầuchânlý.Tưtưởngconngườikhichưaluyệnlọcđủcómộthìnhthứcđặcbiệtlà“khinhtín”.

Tứclàtintưởngtứctốc,dễdàngbấtluậnđiềugìđượcquảquyếtKhinhtínđặcbiệtnhấtlàởnhữngcon trẻvàngười thấthọc.Songkhikhoahọc tiến triển, conngườibớtdầnkhinhtín.Lýtrílàtưtườngkiểmsoát,hoàinghivàphêphántrướckhitin.Thứtưtưởngcủangườinontríbịlayđộngbởibảnnăngchỉchămchúđiềuthỏamãnkhátvọng.Cònlýtrícầnđođiềuthựcnhưchângiả.Mộtýkiếnmuốnđượclýtrínhìnnhậnphảitrảlờixongmộtsốđiềukiệncầnthiết.

Nócầnthiếtđừngmâuthuẫn.Nếubạnnóihìnhtamgiáccónămgócthìlýtríbạnbấtbìnhngay.

Nócầnthiếtănkhớpvớinhữngsựkiện.Nếubạnnóicongànàocũngcólôngxámhết thì ý kiến của bạn tuy khôngmâu thuẫn vì điều bạn quả quyết có thể được, songkhôngđúngvớikinhnghiệm.Vìthếlýtríbạnsathảinó.

Bạncóthểtoátyếuhaiđiềukiệntrênbằnghainguyêntắcnày.Mệnhđềnàotàngtrữmâuthuẫnlàvôlývàmệnhđềnàođốinghịchvớisựkiệnđềulàsailạc.

Ngườitađãtranhluậnnhiềuđểtìmhiểunguyêncăncủahainguyêntắcnày.Chúngnódobẩmsinhhayđắcthủ.Vấnđềphảigiảiquyếtlàđó.Ngườichủtrươngthuyếttiếnhóathìnóichúngđượccấuthànhtheodòngbiếnhóacủanhânloạigiốngnhưtậpquánditruyền.CókẻkháccholàđượcsángtạobởiThượngĐế.Songvềvấnđềnàytâmlýhọcthựcnghiệmkhôngănthua.Bạnchỉnênbiếtrằnghainguyêntắctrênrấtđượcconngườiápdụngđểamchânlý.

BÀITHỰCTẬPBạnsẽbiếtthếnàolàdiễndịch,quinạp,loạisuyvàbạncũngdưbiếtgiátrịtrong

việctìmchânlý.Dosựnghiêncứubạnbiếtgiátrịcủadiễndịchvàquinạpsiêuvượtgiátrịcủaloạisuy,songlốisuyluậnchótnàykhôngphảilàkhôngbổíchta.Vậyđểápdụngđiềuhiểubiếtcủamìnhtrongcâuchuyệnhằngngàycũngnhưkhinóitrướccôngchúng,bạnnêndùngnhữnglợikhílýluậnấy.Đànhrằngchođặngthuyếtphụcthiênhạchúngtakhôngphải chỉ lýphụcmàcònphải tâmphục.Song takhông thể tâmphụcngườivớinhữnglờinóivôlý.Conngườilàvậtưalýlẽvàtrítuệconngườikhaokhátsựthật.Muốnchinhphụcaibạnhãytrảlờiđòihỏitinhthầncănbảnấy.Tậpbỏtínhtựnhiênưaphánquyếtvôbằngcờ.Nêndẫnchứngkhi theoquinạpkhi theodiễndịch.Hãytiêmnhiễmtậncănnão tinh thầnkhoahọc thựcnghiệm.Tậpquansát thínghiệm,phỏngđoángiảthuyết,chứngminhgiảthuyết.Bạnchẳngnhữngtỏramìnhlàngườiởcácđứctínhluậnlýmàcònởóckhoahọc.Nhưvậyquanniệmlàmngườicủabạnmớichutoàn.

Bạn cũng đừng quên tự kỷ ám thị vắn tắt song rất thường bằng cách nói: “Tôi làngườicóóckhoahọc.Tôichỉkhiếnkẻkháctinlờibằnglýlẽvàkhôngkhinàokhitín,

tintưởngnhữnggìvôlý,nghịchlý.Ngoàiranhữngsựthậtsiêulýtấtcảtưtưởngcủaaitôicũngdùngcondaolýtríđểkiểmsoátkỹlưỡngrồimớinhìnnhậnthậthaygiả.Tronglúcnóichuyện,tôiluôncốgắngtỏracóócluậnlý.Tôikhôngtỏrangườiưalýluậnsongluôntỏrahợplý.

CreatedbyAMWord2CHM

CHƯƠNG20.THÁCNGỘ

THUẬTTÂMLÝ

Bạnhãytìmhiểuvớichúngtôinhữngloại thácngộchính.Bảnchấtvàcơcấucủanó.

1.VÀITHÁCNGỘCHÍNHTrướchếtbạnnênphânbiệtnhữngtácngộcủatrigiáctứclàảotưởngvàthácngộ

củasuyluậngọilà“ngụybiện”.Bạnđãamtườngnhữngảotưởng.Vậybạnchỉcầntìmhiểunhữngthácngộsuyluậnthôi.

Thưabạn!Cóbathứngụybiện.Ngụybiệnsơkiểm,ngụybiệnquinạpvàngụybiệndiễndịch.

A.NgụybiệnsơkiểmNgười ngụy biện sơ kiểmnhìn nhậnmột tư tưởngmột cách dễ dàng và cho rằng

khôngcầnchứngminh.Họcoinótựnhiênđúngvàtựnhiênminhhiển.Cóngườinóicáchtựnhiên“Conngườibởikhỉmàra”,“vũtrụtựsinh”…Ngàynay

nhữngthànhkiếnnhữngýtưởngtiềnquanniệm,nhữnglýthuyết theothờiđãlàmphátsinhkhôngbiếtbaonhiêunguybiệnsơkiểm.Ngườitacơhồcoirẻnhữngnguyêntắccănbảncủalýluậnvàquảquyếtđoánđịnhcáchđơngiảnlược,phảnkhoahọc.

B.Nguybiệnquinạp.Lốinguybiệnnàycónhiềuhìnhthức.Đâylànhữnghìnhthứcgốc:1)Ngụybiệnngẫunhiên.Ngườinguybiệnngẫunhiênlấyngẫunhiênlàmtấtyếu.

Họgiốngnhưngườidulịchkiađếnxứnọgặpnhiềuđànbàcótócđỏhoerồiquảquyết“trongxứnàyphụnữnàotóccũngđỏhoe”.Ngườitagọithứlýluậnấylà“ngụybiệnquinạp”.

2)Ngụybiệnnguyêndo.Ngườinguybiệnnguyêndodámnói:Tôiuốngthuốcvàhếtbệnh.Vậythuốclànguyêndocủaviệclànhbệnhcủatôi.Theohọhiệntượngnàyxảyratrướchiệntượngnàolànguyêndocủahiệntượngấy.AcótrướcBnênlàmnguyêndocủaB.

3)Ngụybiệnvàkiểmtrabấttoàn.NgườingụybiệncáchnàyquảquyếtbằngcáchtínhnhiềutrườnghợpthuậnlợiSongnhữngtrườnghợpdùnhiềubaonhiêucũngkhôngchứngminhđượccáigìhết.Dầuchắclà100phầntrămchớkhôngphải90phầntrămhay

99phầntrăm.Nếumộtmónthuốctrong100lầnthínghiệmcóhiệuquá99lầnthìngườitanóicóhiệuquảcáingẫunhiênchớkhôngchắcchắn.Ngườingụybiệnvìkiểmtrabấttoànlấycáingẫunhiênlàmchắcchắnnênkhônglýluậntrúngluôn.

4)Ngụybiệnloạisuy.Ngụybiệnnàycũngtươngtựthứngụybiệntrên.Tứclànhờloạisuyrútmộtkếtluậncáingẫunhiênvàcholàchắcchắn.

C.Ngụybiệndiễndịch.Đâylàvàithứchính:1)Ngụybiệnvìlầmnghĩadanhtừ.Ngườingụybiệncáchnàykhôngamhiểumột

tiếngdịnghĩa.Họdiễndịchdonghĩanàycủamộttiếngsangnghĩakháccủatiếngấy.Họlẫn lộnchẳnghạn tựdo tinh thầnvà tựdo thểxác.Nênhọ lý luận:Vật tựdocó tráchnhiệm.Màchimtựdonênchimhữutrách!

2) Vô tri chủ thể. Muốn chung minh một đàng họ chứng minh một ngả. MuốnchứngminhHỏa tinhởđượcmànóiquảđất cókhôngkhí, cókhíhậu, có loàivật, cóngườita!!

3)Điệpnguyênluận.Chứngminhmộtmệnhđềbởichínhmệnhđềấy.Áphiệnlàmmêngủbởivìáphiệncónănglựclàmmêngủ.

4)Tệkhuyên.Chứngminhhaimệnhđềmàdùngcáinàychứngminhcáikia.Nhưnói:CóTrờibởivì lý tríkhônggạt ta.Và lý tríkhônggạt tabởivìnóbởiTrờimà ra.Nhữngnhàsoạntựđiểnnontàihayphạmlỗinguybiệnnày.

Tấtcảnhữngthứloạilýluậnnguyhoặcấychúngtarấtcầnamhiểuđểkiểmsoátlýluậncủamìnhvàcủangười.Cóthểnhiềukhingườitanguybiệnmàchorằngrấthữulý.Cũngcóthểnhiềukhitabiếtkẻkhácngụybiệnsongkhôngbiếtmanhmốicủalýluậnđảphávàta;áclàcókhitabịhọthuyếtphụcnữa.

2.BẢNCHẤTCỦATHÁCNGỘThao ngộ thường gồmhai yếu tố nòng cốt là tư tưởng sai lạc và tin tưởng nơí tư

tưởngsailạcấy.a)Tưtưởngsailạc.Bạnquanniệmmặttrăngnhưcáidĩanhỏ.Bạncótưtưởngsai

lạcnhưngbạnchưatévàocáihốthácngộvìbạnchưatinnơiquanniệmcủamình.Cóthểbạnquanniệmvậyvàbạnhồnghi…Vậythìbạnmớikhỏisựlầmchớchưasai lầmhẳn.

b)Songmộtkhibạntintưởngnơilầmtưởngcủamìnhlàbạnlọtvòngthácngộ.Tứclàkhibạnquyếtđoánrằngmặttrănglàcáidĩanhỏ.

3.CƠCẤUCỦATHÁCNGỘMuốnbiếtcơcấucủathácngộbạncứtìmnguyêndocủatưtưởngsailạcvànguyên

củasựtinnơilầmtưởng.

A.NguyêndocủalầmtưởngMộtđiềubạnnênnhậnđịnhtrướclàthácngộcótronghànhvicủatatrướcrồimới

ởtrongtưtưởng.Bạnlấylàmlạà.Chúngtahànhđộngvớithácngộbiếtbaonhiêu.Ăntráicâynhưănquítchẳnghạn,sơýtanuốthộtquít.Đấythácngộtronghànhđộngchứgì.Muốnnhìnkỹvậtgìtrongtủkiếngcókhibạnchỉlongóđồvậtmàquênkiếnglồngnêncấylỗmũivàođó:Thácngộcủahànhđộngnữa.

Bao nhiêu thác ngộ của hành động đều do nguyên có ngày là ta bởi loại suy coitrườnghợphiện tạicũngnhưtrườnghợptađãbiết.Bạnnuốt trớthộtquít làvìdo thóiquenbaonhiêulầntrướcănthứgìsaukhinhai lànuốt.Trongtrườnghợpnàynếubạnthíchứngđượcvớiviệcnhảhộtthìbạnkhôngnuốthột…Songvìkhôngthíchứngchưaquennênbạncứ thóiquennuốt luônhộtnhưnuốtcơmvậy…Bạncấymũivàokiếnglồnglàvìsuyloạinhiềulầnkhácngóvậtgìbạnkhôngđứngngừnglạimàcứtiếnđếncoisátmắt.Song,trườnghợplạ,bạnchưathíchứngvớiviệcđứnglạinên…cấymũi.

Vậythìthácngộtronghànhđộnglàtạitasuyloại,suyloại:vìthóiquen,vìbảnnăngchớkhôngphảilýluậnsuyloại.Bạnđểýđiềunàychokỹ.Bạnhànhđộnghiệntạinhưbạnhômquađãhànhđộng.Vậythôi,chớkhôngsuyluậngìcả.

Vàthưabạn!Nhữngthácngộtrongtưtưởngcũngphátsinhcáchấy.Trướchếtbạncóthểnói:Mọilầmtưởngđềudomộtviệcgiảithíchnàođỏ.Ngheai

kêuaikhôngbiết,chúngtabởỉđangtrôngmongmộtngườibạnđếnthăm,chúngtachobạntakêuta.Thayvìnghetiếngkêuấycáchkháchquan,chúngtalạigiảithíchchomìnhrằngcóaikêumình.Thấymộtbứchoạnúisôngthayvìcoiđólànhữngnétmàu,tagiảithíchnónhưdấuhiệucủanúithẳmsôngsâu.Thếlàchúngtasailầmrồi.Vàbaonhiêusailầmkháccũngcónguyêndoởviệcgiảithíchsaisựthật.

Mà tạisaochúng tagiải thíchnhư thế?Tạivìchúng tasuy loại thôi.Chúng tacoinhưvậthiệntạimớigặpnhưsựđãquađãbiết.Nhiềulầnchúngtađượcbạnđếnthămvàbạntahaykêuta.Naytanhờloạisuytưởngtrườnghợpdĩvãngnàyxảyralại.Nhiềulầntathấycảnhthựctếnúiđẹpsôngêm.Naytanhờloạisuyhoàitưởngđếncảnhmìnhđãbiếtbằngbứchọadấuhiệu.

Vậytacóthểnóinguyêndocủalầmtưởnglàtậtưagiảithíchđiềumớilạtheođiềuđãbiết.Chúngtađãbiếtnhữnggìchưatừngbiếtbằngnhữnggìtađãbiết.Đólàquitắcđểtahiểubiết.Vàchỉcónóthôi.Nócóthểsinhthácngộ.Songtakhóbềtránhnóđược.Làngười chúng ta phải dùngnóđểbiếtmìnhvàngoại giới.Chỉ cóĐứcToànTrímớinhìnbiếtthẳngriêngtừnghữuthể.Còntabaogiờcũngphảibiếtbằngloạisuy.

B.Nguyêndocủaviệctinnơilầmtưởng.Bạnđãbiết rõ lầm tưởng.Bạnnên tìmbiết thêmcoi tại sao ta tin lầm.Ở chương

XVIII,chúngtôiđãnóivớibạnbấtluậnmệnhđềnàokhônggặpýtưởngđốinghịchthìđượcquảquyếtlàthật.

Vậythìnguyêndocủalầmtinlàvôtri.Ởthờitrungcổngườitanóinếucóđiểmđốinhânthìaiởđóđềusẽtrởngượcxuốngvàbịrơirakhoảngkhông.Họlầmtinnhưvậyvàlầmtinkhôngthểtránhđượcvìhọcógặpýtưởngnàophảnđốiquanniệmcủahọđâu.Họvôtriluậthấpdẫnđịacầumà.

Sựngutiếtcủaconngườinóiđượclàkhôngthểtránh.Chừngnàoconngườitoàntrithìnómớihết.Chừngnàobạnliệucoi?

Nhưngnênlưuýlàtrongnhiềutườnghợpvôtri,nguyêndocủalầmtinbịtiêudiệt.Trongnhữngtrườnghợpnàytacóthểnói:Khôngphảitakhôngthấyýtưởngđốinghịchnhưkhibạnchứngminhmộtchânlýhìnhhọc,bạnchứngminhđanhthéprằngkhôngthểcóđiềuphảnbáclạimàkhỏivôlý,sailạc.

Trongkhoahọcthựcnghiệmcũngthế,mộtkhibạnápdụngđúngphươngphápthựcnghiệmđểchứngminhmộtđịnhluậtrồithìkhôngthểcómộtsựkiệnnàoxảyranghịchlạiđiềubạnchứngminhmàkhỏiphảnđềđịnhluật.

Ngoài ra những phương cách tiêu diệt vô tri theo khoa học thưa bạn còn phươngphápnàynữa.Làđiềugì khôngbiết, bạnđừngquảquyết.Đó là thái độ chí khôn củanhữngnhàthâmhọc.Ởthờiđạitatháiđộnàyrấtítđượcthựchành.Nhiềukẻdámquyếtđoánnhữngđiềuvôtrivàtỏramìnhlàhạngchívôtri.

Socrateđãtừngdạychúngtahãynhậnmìnhkhôngbiếtgìhết.Giáotừvôsongchílý.Chúngtahãykhiêmtốnnhậnrằngđờichúngtacòndốtbiếtbaonhiêuđiều.Biếtrõthìquảquyết.Khôngbiếtthìcânđohưthực,chângiả:Đừngdạidộtquyếtđoáncẩuthảmàtỏrachíngu.

Mộtnguyêndonữađalầmtinlàdụctình.Dụctìnhkhiếntathườngquảquyếtnhưtađãamhiểumàkỳthựcchẳnghiểugì.Thườnglànhữngdụctìnhvềquyềnlợiphephái,giađình,giaicấp…haykhiếnmờmắtphánđoán.

Dụctìnhồạt, lấnátlýtrí ta.Tacầncóýchílànănglựcphảnđộng,ngăncảntìnhdụcxấuđểphánđoánsángsuốtsongkhiýchíbạcnhượckhôngngăncảnsựquảquyếtdodụctìnhthúcđẩythìnócũnglàmộtthứnguyêndokhiếntalầm.Muốndễthấychânlý,đứctựchủ,vìđólàtốicần.

Vớiviệcnghiêncứu trên,bâygiờbạncó thểgiảiđáodễdàngvấnđề tráchnhiệmcủa thác ngộ.Người ta hỏi bạn có thứ sai lầm nào đáng tội không?Hay hễ sai lầm làchúngtađượcphépnói:Tạilỡ…

Nhữngsựphântíchnguyêndosailầmtrêncóthểgiúpbạnbiếtphânrabatrìnhđộchínhgiữasựvôtộituyệtđốivàsựhữutráchbởimộtvàisailầm.

1)Vôtráchnhiệmtuyệtđối:Chúngtôisailầmmàtuyệtđốivôtráchnhiệmlàkhisựvôtrivềýtưởngđốinghịch,vềbiệnbác,takhôngthểthắngvượtđược,khitakémhọcthức,kémtựchủ,kémócphêphán.Ngàyxưangườitatinmặttrờixoayquanhtráiđất,tinkhôngcóđiểmđốichân,v.v..làhọlàmnhữngviệctinhthầnvôtráchnhiệm.Phầnnhiều

nhữngsailầmcủacontrẻcũngvôtrách:Chúngthiếuquánhữngkiệntrên.2.Tráchnhiệmtươngđối:Cókhi ta sai lầmmà taphải chịu tráchnhiệmmộtphầnnào.Trongnhiều trường

hợpchúngtabiếtđiềuchúngtamuốnquảquyếtcóbácluận,cólýnghịch,chúngtacóthểtìmsựthậtđầyđủhơn.Songvìmuốnchođiềumìnhtưởngphảilàthật,làmsaocũngthật,chúngtaquảquyết“bướng”,quảquyết“càn”.Khitínhtoánchúngtacũnghaythácngộbằngcáchấy.Chúngtakhôngmuốntínhlạivìsựhaocôngtốnsức.Chúngtaquảquyếtsốthànhtheoýmuốnriêngcủamình.Chúngtaliềumìnhsailạcvàthườngbịsailạc thiệt.Trongnhững trườnghợp trênmuốnnắmchắcchân lýchúng tachỉ cần thànhthậtvớimình,đừngtựdốimìnhlàđủ.Nếudốimìnhchúngtakhônglàmsaokhỏitráchnhiệmmộtphầnnàotrongviệcsailạccủachúngta.Nhữngquantòa,giảiphẫugia,bácsĩ,linhmụccàngnênquantâmrấtmựcvấnđềnàyđểthihànhchuđáovềnghềnghiệpcủamình.Hãytrọnglươngtâmnghềnghiệp.Mộtchútcẩuthảkhiếnchúngtahữutráchnặngnề.

3.Hữu trách hoàn toàn: Sau hết hữu trách hoàn toàn là khi biết điều chỉnh quảquyếtlàsailạcmàcứquảquyết.Thiệtlàtrườnghợpđầymâuthuẫn,nhưngkhôngphảilàkhôngthườngxảyra.Chúngtacóthểtựdối,tựgạt,đểtựlàm.Conngườitatrongtacóthểbắttayquyếtđoánđiềusaimàcholàđúng.Tacũngcóthểintríngườivôtộilàphạmnhân.Saucùngtatinchắcvàquyếtchắchọlàphạmnhân,saucùngtatinchắcvàquyếtchắchọ là phạmnhân .Những các có thểnhưvậydẫndắt ta đến chỗhữu tráchhoàntoàn.Vìthếtanênđềphòng.

BÀITHỰCTẬPTuydầuthácngộchungtakhótránh,songnếutheotinhthầnkhoahọc,tiêudiệtvà

trịsửdụngócphánđoán,rènđứctínhtựchủchúngtacóthểtránhnótrongnhiềutrườnghợp.

Giátrịconngườiphầnlớncăncứtrênsựthậtconngườinóira.Nhữngngườiluônnóisai lạcrất thườngdĩnhiênlànhữngngười“nhẹ”khôngđặngkẻchungquanhtrọngphụcvàkhóthànhcôngbềntrênđời.Tráilạinhữngngườiítsailầm–nênnhớítsailầm–thườngnóinănghànhđộngcógíatrị.

Vớisựtìmhiểuthácngộtrên,bạncốgắngtránhnólầnlầnđểxâydựngchângiátrịchomình.Khigiaotiếpvớiaibạntránhnhữnglốingụybiệnvàđểýcoingườicóngụybiệnkhông,đểýkhôngphảicốtâmchỉtríchhọmàđểkhỏitévàohốthácngộnhưhọ.Nên tập tháiđộkhiêm tốnnày:Làđừngquảquyếtgìmìnhkhôngamhiểu.Ở thờiđạichúngtanhiềunhưtrấuthứngười“ghiềnphánđoán”,nghelàđoán,thấylàđoán,khôngcógìcảcũngđoán,đoánvàkếtánvàsaucùng…hốihận.

Nêntựkỷámthịthườngnhật:“Tôilàconngườigớmsựthácngộ.Tôiluônsănsóc,thận trọng,rèn đúc lý luận của tôi.Tôi quý trọng tinh thầnkhoahọc thựcnghiệm.Tôi

diễndịch,quinạp, suy loại, chứngminhkỹ lưỡng.Tôi làconngườiýchí.Tôidám trịtìnhdụccủatôi,ướcvọnglầmlạcngôngcuồngcủatôiđểtìmchânlý.Tôibiếtconngườirấtdễ lầmlạcnên luônđềphòng tư tưởngvà lờinói.Tôibiếtphân tích lạc lầmcủakẻkhác.Tôinhậnđịnhsángsuốtnhữngnguyêndothácngộcủahọ.Tôikhôngintríxấuai.Tôiphánđoánkháchquan.Tôikhôngngoancố trong lầm tưởng.Tôibiết phục thiện.Nóitắttôilàconngườitheolươngtrivàtinhthầnkhoahọc”.

CreatedbyAMWord2CHM

CHƯƠNG21.NGÔNNGỮ

THUẬTTÂMLÝ

Bạnđãamhiểunhữngtácdụngcủatinhthần.Songnhữngtácdụngtinhthầnđềuhoàn thànhnhờcông lựccủangônngữ.Vì thếbạnkhông thểbỏquavấnđềnày.Bạnchịukhónghiêncứuvớichúngtôibảnchấtcủangônngữ,âmđiệucấuthànhngônngữ,tươngquangiữangônngữvàtưtưởngsaucùnglàsựpháttriểnngônngữnơicontrẻ.

1.BẢNCHẤTCỦANGÔNNGỮNgônngữlàcáigìthưabạn?Nghiêncứunókỹ,bạnthấynóchỉlànhữngđấuhiệu

đặcbiệtđượchệthốnghóađểgiảidiễnnhữngtrạngtháiýthứctưtưởng,ýchívàcảmxúcA.Dấuhiệu.Nhờthấykhóibạnbiếtcólửamàbạnkhôngthấy.Ngheainóibạnbiếttưtưởnghay

ýmuốncủakẻấy.Thìradấuhiệulàmộthiệntượngphátgiácchotamộthiệntượngkhácẩnnáutakhôngthấy.Trongmộtvídụtrên,bạnkhôngthểchỉdùngngũquanthunhậnđượctưtưởng,ýchícủakẻkhácmàphảicầncâunóicủahọlàmdấuhiệuphátgiáccho.

Dấuhiệucấuthànhcáchđơngiản.Nócóhaicáchđểbiểulộsựvật.Mọivậtnàolàmdấuhiệuchovậtnàolàkhinókhiếnvậtấycónhữngphảnứng.Khibạnquơroilên,conngựanhảy,nhảynhưđãbị“nện”rồivậy.Lúctrờichuyểnmưamùmịtthấychớp…bạnné!Dấuhiệucònkhêugợinhữngtưtưởngnữa.Khicódấuhiệu,tatưtưởngbằngliêntừlàtiếpcận.Khóikhêugợiởbạnýtưởngtiếpcậnlàlửa.Chớpkhêugợiởbạnýtưởngtiếpcậnlà…sét.Tiếngnóikhêugợiđồvật…

Chođặngkhiến ta tưởngđếnđồvậtđượcphátgiácdấuhiệucònphảichỉsựhiệnhữuthựctạicủađồvậtnữa.Khóilàdấuhiệucủalửachẳngnhữngnókhêugợiýtườnglửamàcònchứngminhchắcchắncólửa.

Dấu hiệu như vậy chẳng những giúp ta tư tưởngmà còn suy luận nhanh chóng.Chúngtadiễndịchcấptốc:Khôngkhinàocókhóimàkhôngcólửa.Màđâycókhói…vậycólửa.

Bạnđểý luôn rằnggiải thíchcácdấuhiệu làhànhđộngnòngcốt củaconngười.Toàncuộcsốngtinhthầnlàgiảithíchdấuhiệu.Đọcmấychươngtrướcbạnquênrồià?Bạnkhôngnhớtrigiácchỉlàgiảithíchmộtảnhtượnglàmdấuhiệuchomộtbiếncốđãqua?Trongkhoahọccôngviệcgiảithíchcácdấuhiệucũngvócùnghệtrọng.Mộtkiếnthứckhoahọcchỉlàmộtgiảithíchnhữnghiệntượnglạdấuhiệucủanhữnghiệntượng

khácmàtakhôngthấythôi.Bácsĩnhờtriệuchứngbiếtcănbệnhvàbệnhtrạng.Nhàhìnhhọcbiếthaitamgiác

bằngnhaunhờsựbằngnhaucủamộtgócvàhaicạnhlàmdấuhiệu.Thìraviệcgiảithíchdấuhiệu tốihệcho loàingười trongcuộchoạtđộngcủa tinh thần.Nócó thểsinhgiácngộ,nhưnglàongườiphảidùngnóđểhiểubiếtsựvật.Chỉcó“ĐấngToànTri”mớiamhiểuchínhtừngsựvật.Cònphàmnhânmuốnbiếtvậtgìđềuphảinhờvậtkháclàmdấuhiệu.Muốnthấuhiểumộttâmhồnchúngtacũngphảidùngngônngữlàmmộtthứdấuhiệuđặcbiệt.

B.NgônngữChođặng cóngônngữphải có trạng thái ý thứcnhư cảmxúc, tư tưởngnhất là ý

muốn.Dấuhiệucấuthànhngônngữphảiđượcphátlộvớihữuý.Tiếngconnítkhócvìđói bụnghayđaubụngkhi chúngcònquá ấu trĩ chỉ làmộtxungđộng, khôngphải làngônngữ.Songtiếngkhócấytrởthànhngônngữkhinócótuổikhônmuốnkêumánóđểđòihỏivậtgì.Nóidấuhiệuphát lộcáchhữuý, chúng tôikhôngmuốnbạnhiểu lànhântạo.Vìngônngữthườnglàdấuhiệutựnhiênmàýchíđiềukhiểnđểtưtưởngđượcdiễntả.Nhưtrongtrườnghợpconnítlakhóc.Nhữngnụcườicũngthế,banđầulàxungđột,sau trở thànhthứngônngữ.Chođặngthứngônngữphảicó tácđộngvà tiếngcủangườinhờýchíthúcđẩydiễnlộra.

Ngônngữcấuthànhbằngtácđộngchialàmbathứchính:ngônngữbằngđiệubộ,ngônngữbằngcửđộng,sauhếtlàvăntự.

Ngôn ngữ cấu thành bằng những âm thanh gồm nhiều dấu hiệu như tiếng trống,tiếngkèn,tiếngchuông.Songdấuhiệuđặcbiệtnhấtlàlờinói.

Vậytómlạingônngữlàtácđộngdoýchí,dùnglờinóinhưdấuhiệudiễntảnhữngtrạngtháiýthức.Thoạtthủynódùngđểkíchthíchnhữnghànhđộng.Connítnóiđểmẹnóchobánh.Ngườicổsơnàocũngvậychắcchắncómộtthứngônngữriêngbáohiệucóquânnghịch,đểkêucứu…Hiệngiờtrongđờisốnghàngngàychúngtanóiđểkhíchgiụchànhđộng.Theodòngthờigian,nhânloạitiếnhóanhiều,ngônngữmớiđượcdùngkíchthíchtưtưởngthínhgiả,độcgiả.Vàdùđượcsửdụngvớimụcđíchnàongônngữvẫnlàmộttácđộng.Chúngtamuốnchokẻkháccótháiđộtinhthầntươngtựcủata.Đólàtahànhđộngchứgì.Cóđiềuđángđểýlàhànhđộngbằnglờinói.Vậytómlạivấnđềcộttrụcủangônngữlàkíchthíchhànhđộng.

C.LờinóiAicũngcóbộmáyphátâmmànhữngbộphậnnòngcốtlàbuồngphổi,khíquản,

cuốnghọng,yếthầu,lưỡi,răng,môi.Nhờbộmáythầndiệuấy,chúngtanói.Theonhữngnhàngữhọcthìâmthanhphátrabởibộmáynàygọilà“âmtố”.Âmtốgồmcácmẫuâm,từâmvàmôiâm.Nhữngâmtốhòahợpnhaucầuthànhnhững“ýngữtố”và“hìnhngữtố”.

1.Ýngữtố:Ýngữ tố tức lànhững tiếngcómộtnghĩanhấtđịnh,diễngiảimộtýtưởng,mộttácđộngnhấtđịnh.Nhữngýngữtốchomọingônngữchỉlànhữngđộngtừvàdanhtừthôi.Nhữngtiếngkhácnhaunhưthántừ,liêntừ,quántừ…kỳthựckhôngphảilà những ý ngữ tố.Chúng có trong ngôn ngữ nàymà không có trogn ngôn ngữ khác.Chúngkhôngphảinhưđộngtừvàdanhtừlànhữngtiếngcóýnghĩanhấtđịnh.Độngtừdiễnýhànhđộng.Danhtừdiễnýsựvậthaytínhcách.Cóhaikiểucâuchínhthức.Câuđộngtừnhư:PhongđánhBảo,vàcâudanhtừnốimộthìnhdungtừvớimộtdanhtừ:tìnhmẫutửlàvôlượnghaybiểnrộnglớn…

Theoluậnlýhọccổđiển, thìchỉcómột loạicâuthôi.Songquanniệmnàybịcácnhàngữhọchiệnđạibàibác.Vậytómlạicóhaiýngữtốcănbảnvàdođócóhaikiểumẫucúphápnòngcất.Nhữngtiếngkháchaycúphápkhácđềutùngphục.

2.Hìnhngữtố.Tứclànhữnghìnhthứckhácnhaucủamộttiếngtùysựsửdụngkhácnhaucủanó

trongcâucùngvớinhữngtiếngkhác.Hìnhngữtốkhôngcóluậtduynhấtchomọingônngữ,bởilẽnhữngngônngữkhácnhau.Songngônngữnàocũngcóhìnhngữtốhoặcíthoặcnhiều,hoặcđơnsơhoặcphứctạp.SauhếtbạnnênđểýthêmrằnghìnhngữtốcũnggồmtrậttựcủanhữngtiếngtrongcâuNhờtrậttựnàycâumớicónghĩa.BảođánhPhong.Trật tự là những tiếng ấygiúp ta hiểunghĩa câu.Đổi lộnPhongBảođánh thì hoặcvônghĩahoặccóýnghĩakhác.Tómlạinhữngýngữtốvàhìnhngữtốlànhữngyếutốcấuthànhngônngữ.

3.Ngônngữbiếnhình:Nhữngtốtrênkhôngbấtdidịchmàbiếnhóa,cósinhtửnhưsinhvật.a)Theothờigiannhiềutiếngrađời.Cókhingườitabiếtnămsinhvà:“thânmẫu”

nónữa.BênPháp tiếng “chandail” ra đời năm1894.TiếngPudeur là conđẻ của thi sĩDésporte. Bên ta tiếng “Giám luật” ra đời năm 1945. Tiếng “Hiệu năng” là con đẻ củaNguyễnHiếnLê.Cònbiếtbaonhiêutânngữcủabaonhiêungônngữtrênthếgiớivìtheodòngthờigiannẩysinh.Ngườitavìnhucầutrongcácngànhkhoahọc,kỹnghệ…“đẻ”tiếngmớirađểdùng.

b)Theothờigiantiếngrađờirồicũngtheothờigiannóbiếnhóa.BạnthửsánhmộtángvănPháphồithếkỷXIvớiángvănhiệnkim,haybạnthửsánhmộtđoạnvăntrongquyển“PhépgiảngtámngàychokẻmuốnvàođạoThánhĐứcChúaBlời”vớimộtángvănViệthiệnđạithìbạnthấyngônngữPháp,Việtbiếnhóathếnào.Vàbaonhiêungônngữkháctrênthếgiớicũngkhôngthoátkhỏiluậtbiếnhìnhđổidạngấy.

c)Tiếngcũng…chết.Theođàtiếnhóacủaxãhộinhiềutiếngtrongnhiềungônngữhoặcbịtiêudiệthoặcbịgiảmnghĩa.Tiếng“Moult”củaPhápngữđãxuốngmồnhườngquyềnchotiếng“beaucoup”.Tiếng“très”trongngônngữnàycũngbịgiảmnghĩa.Ngườitathaythếbằngnhữngtiếngmạnhnghĩahơnultra,archi…Trongngônngữtanhiềutiếng

cũngkhông sốngđời.Bạn thử lấyTrinh thử,TrêCóc rađọc thì sẽ thấycónhiều tiếngngàynaychúngtakhôngcòndùngnữa.

TiếngLẹ của ta trở thànhyếunghĩa.Nónhườnggót chonhững tiếngnghĩamạnhhơn:cấptốc,thầntốc.

Nhữngýngữtốbiếnhóađãđành,nhữnghìnhngữtốtrongnhiềungônngữđaâmcũngbiếncải.

Tómlại,ngônngữnàocũngcócuộctiếnhóađặcbiệt,cũngsinhthành,đổithay,tàncỗitheothờigian.

Ngônngữbiếnhóavàbaolâudântộctồntại,sửdụngnóthìvẫntrườngtồn.Nhấtlàvănngôn rấtquanhệchomọidân tộc.Trongbấtcứngônngữnào,vănngôncũngcóbốncôngcụdiễntảcộttrụnày.

1)Nó thúc đẩy hành động.Những lời nói của ta bao giờ cũng chứa đựngmột ýnghĩathúcđẩyhànhđộng(Coitươngquangiữangônngữvàtưtưởng).

2)Nókhêugợiý tướng.Nhờnóchúng tanhậnđịnhcáigì tổngquát trongnhữngtrườnghợpcábiệt.

3)NókhêugợihoàncảnhvàtháiđộtinhthầnphứctạpDokinhnghiệmaicũngbiếtnócómột thế lựcảnhhưởngphi thường.Một tiếngnóicó thểkhiếnvuibuồn, thươngghét,hòanghịch,khoankhoáihayloâu.Nhờnghệthuậtcủangòibútbạncóthểtạochongườiđọcnhữnghoàncảnhnhữngtháiđộtinhthầncựckỳphứctạp.Nhữngtiếngnhữngcâusắpđặtcáchxảodiệugâycảmtưởng,cảmtình,cảmxúc.

4)Sauhếtvănngôn,hàmsúcâmnhạc.Âmnhạcnằmtrongbảnchấtcủanó.Tùysựsửdụngcủabạn,ýnghĩacủaâmnhạcđượcdiễnlộ.Mộttiếngnàođóbạncóthểnóiranghexẵngxớm,chuatai,ngọttai,gâythiệncảm.

Tómlạivănngônlàmộtthứdấuhiệuđặcbiệtcónhiềukhảnănggiúptadiễnlộtâmtình,tưtưởng,cảmxúccáchthỏamãn.

2.TƯƠNGQUANGIỮANGÔNNGỮVÀTƯTƯỞNGMuốnrõtươngquangiữangônngữvàtưtưởngbạnhãyxétquanđiểmnàycủangôn

ngữ:a)Ngônngữlàlợikhígiaothông.B)Ngônngữđóngvaitròphụtrợtưtưởng.A.NgônngữlàlợikhígiaothôngGiaothônglàcôngvụthenchốtcủangônngữtưởnggiữaloàingười.a)Thoạtthủy

ngườitadùngnóđểralệnhtứclàkhíchgiụcnhữnghànhđộng.Trongcácbộlạcthờicổsơ,nhữngtùtrưởngralệnhchắcchắnbằngngônngữ,khixãhộitiếnhóacao,ngônngữcũngđóngvaitròkhíchgiụchànhđộng.Nhữnglờikhuyên,nhữngkinhnghiệmlàgìnếukhông phải là những huấn luyện êm dịu, khiêm tốn…Những câu hỏi trong cuộc sốnghàngngàycũngvẫnlàlệnhvàlệnh.Đặcbiệtnhấtlàởtrườngthìaiđãtừngđithithìbiếtcâuhỏilàcáigì…Hơnnữabaonhiêucâuquảquyếtcủatavớiđồngloại,đồngbào,đồng

liêu…đềuhàmsúcýnghĩaralệnh.Chúngtaquảquyếtlàcóýbuộccáchlịchsựkẻxungquanhtađồngývớita,nóilàmnhưta.Riêngchocontrẻ,nóicũngvẫnlàralệnh.Từmaitớichiều,thằngbéemcủabạntrongnhàhễmởmiệngralà…cholệnh.Nó“sai”bạn,bamábạnvàkẻkháctronggiađìnhbằngtiếngkhóc,bằnglờiđòihỏivậtnày,mónnọ.

Bởingônngữtựnhiêndùngđểralệnh,phátsinhhànhđộngnênláoxượccũngtựnhiênbờingônngữmàrađời.Thuởđầutiêncóhailoạitiếngnói:Tiếngnóihữuhiệuvàtiếngnóivôhiệu.Tiếngnóihữuhiệukhinókhiếnhànhđộngcókếtquả.Nókhôngphảilàmột tiếng rỗng…vô ích. Tiếng nói vô hiệu khi nó không đạtmục đích củamình làkhiến nảy sinh hành động.Vì đó nó phải tráo trở, che đậy cách này cách nọ sao chochiếmđoạtđượcmụcđích.Vàtháiđộấygọilà“dốiláo”.

Vậymộtđiềuquáminhhiểnbạnphảinhậnởngônngữlànótựbảnchấtdínhliềnvớitácđộng.

b)Ngoàiracôngvụnàyngônngữcònlàsợidâyliênkếtcácthếhệnữa.Nhờnó,cáchriêngvăn tự,vốnvănhóacủa loàingườiquabaonhiêunhiêukhônggianvà thờigianđượclưutruyềnvàphổcập.Nếtđặcbiệtthứhainàycủangônngữđángchotathầmnghĩ:Giákhôngcóngônngữ,nhấtlàkhôngcóvăntựthìbaonhiêukiếnvăncủatổtiêntavềcácngànhhoạtđộngcủavănhóanhưtôngiáo,khoahọc,mỹthuật,chínhtrị,…làmsaobâygiờ lưu lạichota.Khotángvănhóaấy tuykhôngđượcbảo thủ toànvẹnsongvẫncònđượcmộtphầnlớn.Suynghĩkỹvấnđềnàytaphảingậmngùibiếtơnaiđãcholoàingườingônngữvànănglựcvănhóa.

c)Mộtđặctínhnữacủangônngữ,vẫnđangđượctatìmbiết,lànólàmchướngngạivậtchocuộcgiaothônggiữaloàingười..Nógiúploàingườigiaoliênnhaubaonhiêuthìnócũnggiánđoạngiữanhaubấynhiêu.Bạnngạcnhiênà?Chúngtôimuốnnóiviệcđãbànsơởtrênđóbạn.Dốiláobằngngônngữcótrămnghìnhìnhthức.Phéplịchsựkhôngcăncứtrênnềngốcbácáitứclàgì,nếukhôngphảiláovàláo.Ngườitagiảmặtvuivẻtửtếđểcheđậybêntrongnhiềuáctìnhtởmgớm.Trongcuộcsốngxãhộimỗicánhânlàmộtvũtrụbímật.Nàoaidùngngônngữchânthànhbộclộconngườicómộtcábiệtcủamìnhrahếtđâu?Đãđànhcónhữngbímậtkhôngcầnnóihaykhôngnênnói.Nhưngcónhữngtưtưởng,tâmtìnhkhôngbímậtgìcảmàngườitatựnhiênchegiấunhau.Giaotiếpnhaungười ta thườngdùngmộtmớqui tắcxãgiao.Nógiốngnhưmột thứ lớpsonchegiấunhững“vũ trụbímật”…Đó làchưakểbaonhiêu“bíquyết láo” trong lờinóicủanhữngkẻcoiluânlýnhưcáirác.Vàtấtcảnhữnghìnhthứcláo,hìnhthức“dãmanhayvăn minh” đều là cuốc thuổng đào sâu hố chia rẽ, bất thuận, thù oán giữa người vàngười…Hơnnữacũngthờimộttiếngnóinórờinàynóirabiểulộnhâncáchđángphục,ngườikhácnói rabiểu lộ tâmđịađêhèn.Cùngmột tiếngngườinày thốt rađượchiểunghĩatốtđẹpgâythiệncảm,kẻkhácthốtrabịhiểulầmgâyáccảm…

Ngônngữquả là “condaohai lưỡi” bổ ích chí cựcmàvi hại cũngkhôngphải làkhôngchícựcvàtấtcảcộinguồncũngởlòngngườimàra.

B.Vaitròphụtrợtưtưởngcủangônngữ.Muốnnhậnthứcvaitrònàycủangônngữchúngtanghiêncứubavấnđềnày:1)Ngônngữđisáttưtưởng2)Ngônngữgiảiminhtưtưởng3)Ngônngữsinhảotưởng1.Ngônngữđisáttưtưởng.Thiệtracónhữngýthứcsơđẳngkhôngcầnngônngữ.Nhữngýthứcsơđẳngấybạn

hãyhiểu lànhữngcảmxúcđơn thuầnnhưgiậnsợ, tiếngđộng,ánhsáng…và trong tưtưởngcủata tựnhiêncósựcửđộng.Nhữngtiếngbạnhaydùngnhưtrái lại,vậy,mà…đềulànhữngtiếngcóýdiễntảcáitrớnhaysứccửđộngtựnhiênphátsinhtrongtưtưởng.Thiệtracónhữngýthứcsơđẳng,nhữngcửđộngtrongtưtưởngchúngtôivừabàncùngbạnkhôngcầnngônngữ,songnếuchínhlàtưtưởngnghĩalàđộngtáctrítuệthìkhôngtưtưởngnàokhôngđiliềnvớingônngữ.Lạquákhôngbạn?Khônglạgìlắm.Quansátnộitâmbạnsẽthấytưtưởngtứclàmìnhđàmthoạivớimình.Trongcungtươngtâmhồntacónhữngtiếng,nhữngcâuhỏi,nhữngbácluận,nhữnggiảiđáp…Khôngphảiđợigìtâmlýhọc hiện đại dạy chúng chân lý ấy.Từ nghìn xưaPlaton đã dạy tư tưởng “là đối thoạithinhlặngcủahồnlinhvớichínhnó”.

Việc quan sát sinh lý cũng chứng minh tư tường không tách rời ngôn ngữ. Nhờnhữngmáyghikhibạntưtưởng,dầutrongthinhlặngthếnàobạncũngbiếtđượcnhữnghoạtđộngkhôngngừngcủabộmáyphátâm:Miệng,yếthầu,cửahọng…lưỡicủabạn.Ngàynayngườitahaynói“Lờinộigiới”làngườitanóimộtchânlýminhhiểnvậy.Đồngývớichúngtôivềnhữngnhậnxéttrên,bạncóthểbịngườitabắtbẻnhưvầy:Cónhữngtưtưởngkhôngthểdiễntảbằnglờinóiđược.Điềuđóchứngminhrằngtưtưởngcóthểcótrướcngônngữ,khôngcầnngônngữ.Nhưngcóthểbạngiảiđápbácluậnnàykhôngkhógì.Cóhaicâutrảlời.Trướchếtchúngtaphảinhậnrằngcónhữngảotưởngtrongtưtưởng.Chúng ta cảmxúcđược.Dục tìnhdậy trong ta, khiến ta yêu, ghét, buồn, vui…Songtakhôngtưtưởngthật.Chúngtacảmxúcrồi thôi.Vìđótakhôngtìmra tiếngđểdiễnlộtưtưởng.Cókhiảotườngphátsinhdướimộthìnhthứckhác.Tahìnhdungtrongđầunãomộtýtưởng,màkỳthựcchưacó,tađangkiếm,đangtìmnó.Tưtưởngchỉmớiphôithaithôi.Nhưvậylàmsaodiễntảđược!Vừakhitatưtưởnghoàntoànthìtadiễnnóđượcngay.Câugiảiđáp thứhai củabạnquanhệvàbổ toànchocâu thứnhất.Bạncứchịurằngcókhichúngtatưtưởngmàkhôngthểdiễntảtưtưởngđược.Màtiếngkhôngcóđểtadùngdiễntảlàthứtiếngcủaxãhộidùnggiaothônggiữaxãhội.Songtakhôngthiếu tiếngriêngcủa ta, thứ tiếng lòngcủamỗingườimàđồng loạikhôngdễhiểubiết.Khiphảidiễntảtâmtưởngmìnhrachokẻxungquanh,taphảidiễntảthứtiếnglòngcábiệtnàyrabằngthứtiếngchungcủaxãhội.Chúngtaphải tựphiêndịchvànhưvậylàlàmmộtviệcrấtkhó–cókhikhôngthànhcông–Cónhiềunhàvănchắccótưtưởngsâusắc lắmnhưngviết ra khônghết tâm tưởngmình.Họviết ra nhiều tư tưởngbí ẩn khó

hiểu.Vàcókẻ thúnhậnkhông làmsao“viếthếtmình” rađược,mặcdầuđãcảmhiểutrongmìnhcáchthấmthía,thâmsâu.Bácluậndohaigiảiđáptrênđãgãylọivàbạncóthểtoátyếu:Ngoàiranhữngtrạngtháiýthứcsơđẳngvàcửđộngcủatưtường,khôngcầncóngônngữ,ngườitacóthểquảquyếtrằngmọitưtườngchínhthứcđềuđiliềnvớingônngữnộigiới.

2.Ngônngữgiảiminhtưtưởng.Giảiminhlàcôngviệcđạihệnhấtđốivớitưtưởng.Nhờnómớicóviệctrừutượng

hóa.Tinhthầnconngườibạnbiết,khôngthểhiểuđượcnhữngthínghiệmcábiệt,nhữngtàiliệucụthểcungcấpbởicáccảmquannếukhôngtrừutượnghóatấtcả.Vàchođặngtrừutượnghóaphảicónhữngông.Nhữngtiếngkhêugợitínhchấttrừutượngcủamộtđồvật.Tínhchấttrừutượngcủamộtvậtkhôngbaogiờởriêngngoàiđồvậtấy.Cókhinàobạn thấymột tamgiác không:Bạn chỉ thấymột vật tamgiác thôi.Cókhi nàobạn thấynhânloạikhông.Bạnchỉthấynhữngcánhânhộilạilàmthànhnhânloại.Tiếngnóiphântíchcho tâmhồn ta thấy tínhchất trừu tượngcủa tài liệucungcấpbởicảmquan.Tinhthầntrừutượnghóađượckhinóghéptínhchấttrừutượngdínhvàotiếngnói.Vàchínhnhờtiếngnói,tưtưởngtađượccốđịnh,khônghỗnđộn.Nhờcảmquanchúngtacóbiếtbaonhiêu tài liệu cảmgiác, cảm tình, kỷniệm, hình ảnh…Các tài liệu này thànhmộtkhốilộnxộnvàbiếndịch.Chínhnhữngtiếngbiệtcưvàcốđịnhtừngtàiliệu.

Nóphântách,cốđịnhcảmgiácnàyrakhỏicảmgiáckia,ướcvọngnàyrakhỏiướcvọngnọ.Rồimộttàiliệuđượcbiệtcưcốđịnhnhưvậycótênriêng,cósựhiệnhữuđặcbiệt…

Hơnnữa,nhờngônngữchúngtamới“thấy”từngtưtưởngtarõrệttáchbiệtrabaonhiêutưtưởngkháclinhtinhphứctạpđểphánđoán,đánhgiá.Nếukhôngnhờngônngữchúngtalẫnlộnvớicáccảmxúcvàtưtưởngcủata.Talàchúng.Chúnglàta.Takhônglàmsaobiết tư tưởngnào trúngsaivàkhông làmsaoquản trịđượccảmxúcngônngữcònthihànhmộtphânvụtốihệnữa làphântách.Condillacnóirấtđúng“Mỗi tiếng làmộtphươngphápphântách”.Nhờnótưtưởngkhỏitétronghốhỗnđộncủabaonhiêu.Tư tưởngdùđược trừu tượnghóa rồi.Lẽdĩ nhiêndùmột tri giác hết sứcđơn sơ, nếumuốntỉdụtượnghóatinhthần,tachonóphảinhờngônngữđểphânchiaratừngthànhphần,chớkhôngthểđểnguyênkhốimàhiểuđược.

Sauhếtnhờngônngữ,tinhthầntamớilàmviệcnhẹnhõm,khoankhoái.Nókhỏibậnrộnvớiđámtưtưởnglinhtinhlộnxộnmàcứdựavàocáctiếngchỉthịđểtưtưởng.Thậtthìcótainạnhayxảyralàtanóinhưkécmàkhônghiểu.Songtainạnấycóthểtrừđượcbằngcáchchịukhóýthứcnhữnglờimìnhnói.Ngoàiratainạnấythìíchlợingônngữđốivớitinhthầntabiếtbaonhiêu.

Tómlạigiữaángmâymịtmùcủacảmxúctưtưởng…tinhthầntanhờngônngữgiảiminhvàlàmviệcsángsuốtrànhmạch,nhẹnhõm.

3.Ngônngữsinhraảotưởng.

Cóhaithứsailầmsinhrabởingônngữ.Sailầmtạivìdùngsaingônngữvàsailầmvìchínhbảnchấtngônngữchứađựngsailầm.

a)LoạithácngộthứnhấtbạnđãbiếtkhiđọcchươngXXvềvấnđềngụybiện.Tứclà thácngộbởi tiếngdị nghĩadùngmột tiếngđáng lẽhiểunghĩanày, lại đi hiểunghĩakhác.Vậttựdocótráchnhiệm.Màconchimtựdonên…Cóthứthácngộngượclại.

Haitiếngkhácnhaucómộtnghĩa,lạiđihiểuhainghĩakhácnhau.Cónhiềuemhọcsinhnhỏtưởng“cùi”và“hủi”làhaibệnhkhácnhau.

b)Thácngộtạibảnchấtcủangônngữ.Chúngtahaycóảotưởngvềđồngnhấttính:Sựvậtbiếndịch theo thờigian,còn tiếngchỉsựvậtcó thứbấtbiếnmàtacứdùngmãitiếngấyđểchỉsựvậtấy.Muốnnhậnthấyrõnhữngđiềunàybạnhãynghiệmxétnhữngtênriêng.GiaĐịnhthờixưacủaLêVănDuyệtvớiGiaĐịnhngàynaycủachúngtatưởngkhácnhaulắm,songcáitênGiaĐịnhcũnglàmột.Mộttâmtìnhnhưyêuhaygiậnghét…từlúcphátsinhđếnlúctiêutankhôngphảithuầntúylàmộtthứtâmlinhyêuhaygiận…songcũngvẫnmangmộttênduynhất.Tínhchấtcủađồvậtnhiềukhibịngônngữlàmhiểusailầm.Cókẻnói:Miếnggiấytrắng.Tiếng“trắng”làhọtưởngtrongmiếnggiấycómộtmàusắccốđịnh.Mànhưvậythìlầm.Trắngchỉcótínhchấtcủamộtthựctếcóthểcónhữngmàusắcthiệtnhưđỏ,tím,xanh…

Ngônngữnhiềukhikhiếntacóảotưởngbởiphânchiasựvậtquáriêngbiệt.Theongônngữthìthựctếbịtáchbiệtcólàcó,khônglàkhông.Nhưđauhaymạnh,khônhayđiên…Màkỳthiệtthựctếđâuphảiluôncóbiêngiớirõrệtvậyđâu.Từsựvậtnàyđếnsựvậtkia thườngcónhững trìnhđộkhôngkhácnhauhẳn.Bạnnóingườinọđiênnhưngtheonhàtâmlýhọchọcóthểchưađiênhẳn,họhoặclãngtrí…khùng.Ngônngữnhiềukhikhiếntahiểusailầmmàtaítđểý.

Mộtthứảotưởngnữasinhrabởingônngữlàảotưởngvậtchất.Thườngnhữngtiếngđượcsửdụngđểchỉnhữngđồvậtvànhữnghànhđộngđichungvớicácđồvật.Vìvậychúngkhiếnchonhiềungườitưởngnhữngtưtưởngchúngchỉđịnhlànhữngđồvậtbằngvậtchất.Kýứccókhibịhiểulàmộtkhukỷniệm,kỷniệmsắpđặt trongnhữngtếbàocủaócnão.Tinhthầncónghĩalàócnão…

Ngônngữcòngây ảo tường tànkhốcnày là khiến taxa thực tế.Vìnó, nghemộttiếngnói,tatưởngngaymộtvật.Hạngtríthứccũngnhưkẻkémhọc,đềuthườngbịthứảotưởngnày.Nhiềungườinghe tiếngsốphậnliên tưởnglàmộtquyềnthếđángsợ.Kẻkhácnghe sốt rét thì tưởngngay lực lượng tànnhẫnkhiến conngười lênnhiệt độ, runrẩy…Mấytiếngquỷmađềulàmchobạnvàchúngtôinhiềuphentưởngnhưquáivậtcósừnglởmchởm,mắttrợndọc,răngnhănbénngót…

Tómlại,đóngvaitròphụtrợtưtưởng,ngônngữbổíchchotưtưởngrấtnhiềumàcócũngtànhạichotưtườngkhôngít.

3.CUỘCTIẾNHÓANGÔNNGỮĐỐIVỚICONTRẺ

Trướckhiđềcậptừnggiaiđoạntiếnhóacủangônngữnơicontrẻbạncóvàiđiềucầnđểý.Bạnđừngquênngônngữtựbảnchấtlàphươngthếkhíchtụchànhđộng.Chúngtôiđãnóinhiềuvớibạn rằngngônngữ thoạt thủycóphận sự“ra lệnh”.Bạnnênđểýthêmngônngữcódobắtchước,môphỏng.Nhờbắtchướccontrẻhọcnói.Sauhếtnhờgiáohuấnchamẹtậpconsửdụnglờinói.Bàmẹdầndầndạyconthânyêucủamìnhbậpbẹnhữngâm.Đứabébắtchướcnóitheo,nóicáchcựckhổ, thườngsai lạcmàvẫnnói,nóimộtthứ“ngônngữ”riêngcủamình.Thườngchỉcónóvàmẹnóhiểuđượcthôi.Saumộtthờigianbàmẹthaythếthứngônngữriêngcủaconmìnhbằngngônngữcủaxãhội.

Bađiềucầnchúýtrêngiúpbạnhiểurõlịchtrìnhtiếnhóacủangônngữcontrẻ:Bạncóthểphânchialịchtrìnhấylàmhaigiaiđoạnchính.Giaiđoạnkhởihànhvàgiaiđoạnđắcthủ.

A.Điểmkhởihành.Nhữngyếutốcấuthànhngônngữđầutiêncủacontrẻlànhữngtiếngkêuvàlavì

nhucầusinhlýnhưđói,khát,bệnh…Cáctiếngnàythườnglànhữngphátâmcủacáctứâma,ô,ê,e...Dầndầnnhờbắtchướcmẹhaykẻchăngiữ,contrẻtậpnóinhữngvầnnhưba,bà,pha,phà.Bạnđểýkhicon trẻphátnhững tiếngkêunàykhôngphảichúngnóinhưchúngta,ngườilớn.Cơcấucủacácâmthanhấyrấtđơnsơ.Mộtluồngkhíphátratừbuồngphổilàmrungđộngmáyphátâmthìdùcónhữnga…b..à,e…be.Vàcảngàycontrẻnóibằngcáchấy.Cókhinócoiviệcphátnhữngâmthanhtrênnhưmộtđồchơi.Nóthayvìchơibằngtaythìchơibằngmiệng.Quansátconnítđibạnsẽthấyrõchânlýnày.

Saumộtthờigianbậpbẹnhữngtiếngvônghĩa,contrẻbắtđầuhiểutiếngcủangườixungquanh.Lúcnàycon trẻđược lốimườimấy,haimươi tháng.Aikêu tênnó thìnóhiểuvàngókiếmkẻkêuvớinhữngcửđộngchớpchớpcủa taychân.Mấy tiếngcha…bà…má:Nóhiểu.Ainóimấytiếngấynórụcrịchmình,tỏrahiểuvàdạomắttìm…Đólàgiaiđoạnkhởithủycủacontrẻ.

B.Giaiđoạnđắcthủ.Đếngiaiđoạnnàybạnsẽthấycontrẻphảitrảiquanhiềuthờikỳmớinóinănghoàn

bị.Chúngtôichỉchobạnvàithờikỳđángđểýthôi.a)Thờikỳthứnhất:Làthờikỳcontrẻthựchiệnđiềumìnhbắtchước.Mộtđứanhỏ

saunhiềulầnđượcmẹnódạyxinbánh,bảonónói:Bánh,nóbắtchướcvàtậpthihànhđiềumìnhbắtchước.Gặpairatờbáoxinbánhthìnónóingaybá,bán,bánh…Tronglúcnàycontrẻchỉbiếthànhđộngtheođiệubộralệnhhaylờichỉbiểucủamẹnóvàlặplạitiếngđãhọc.Vànóđãkháthànhcông!Mẹnókhoáitrávànóicườitíutít…

b)Thờikỳthứhai:Là thờikýcũngdobắtchướccon trẻ lặpđi lặp lại thêmnhiềutiếngkháccủakẻlớndạynó.Nólấylàmhânsướngbắtchước.Songviệcbắtchướcvẫncònthôsơ.Lúcnàynhữngtiếngcha,bà,máđượcnónóiluônmiệng.

c)Thờikỳthứba:Làthờikỳcontrẻchúýdùngnhữngtiếngnóbắtchướcxưanay

đểdiễntảnhữngướcvọngcủamình.Nóiđốivớichúnglàralệnh.“Má…Ba…Bánh”lấytiếngấycónghĩalà:Má...Ba

hãychobánh.“Đó…ghế”,nghĩalàđemnólạiđó…đặtlênghế…d)Thờikỳ thứ tư:Nhữngkếvuicon trẻdùng thường trong thờinàycónghĩa suy

loại.Cókhinódùngmộttiếngđểchỉnhiềuvậtmàchođặnghiểuđểliêntưởng…Khôngphảisuyluậnbằngloạisuymànóliêntưởng…“Conngựacây”nóhiểulàđồvậtđểchơiđãđànhmàcảchó,mèo,dê,cũngbịhiểunhưvậy.

đ)Thờikỳ thứnăm:Con trẻsang thờikỳnàybắtđầughéphaiba tiếng lạiđểnóithànhcâu.Nhữngcâukhôngmẹoluậtgìnhưngvẫnđượcthườngnói.Cólầnchúngtôingheđượcmộtembénói:“Gừngkẹoăn, inbánhin,răngnhứcrăng…”Embénói lụccụcnhưthếmànóiluônmiệng.

e)Thời kỳ thứ sáu:Là thời kỳ con trẻ thườngdùng tiếng “con”.Cóđứaxưng tênmìnhđểđòihỏivậtnàyvậtnọ.“Conăn…Thanhkhôngchịu…Xuânuống…”

g)Thờikỳthứbảy:Bướcsangthờikỳnàycontrẻđãnóikhálanh.Nóthỉnhthoảngnóinhiềutiếngdosựsángtạoriêngcăncứvàosuyloại.Nódựavàonhữngtiếngquendùngrồinóiquàngtiếngkhácvàtintưởngtiếngmìnhsángtạorađóđãcósẵn:Aicũnghiểu.

h)Thờikỳthứtám:Contrẻbâygiờkhởisựthuậtchuyện.Nótườngthuậtchománónghenhữngchuyệnchơi.Nàotưởngtượngvàkýứccủanócũngchớmnở.Chuyệnthuậtcủanóthườnglộnxộnnhưngcũngthườnglinhđộng.Cólầnchúngtôiquansátmộtcháuthuậtlạichománónghechuyệntráibanhcủanólănxuống…sông.Nóquơquơhaitay.Mắttrợntrợn.Môibélialịa.Nóicáchhớptớp:“Máàcáibanhcon,cáinền!Conchạy,cáinền,nóchạytuốtxuốngmương,mất…”

i)Thờikỳthứchín:Bạncóthểcoilàthờikỳcontrẻtậpđọcsách.TheoBinetviệcđọcsáchcủacontrẻquabốngiaiđoạn:

1.Đọcvần.Contrẻđánhvần(thườnglà6,7tuổi).2.Đọclưỡnglự.Contrẻđọcngậpngừngsauvàitiếnghaymộtcâu(thườnglàtừ7

đến9tuổi).3.Đọcxuôichảy.Contrẻđọcbiếtnghỉđúngphết,chấm.(thườngtừ8đến10tuổi).4.Đọcnhấngiọng.Contrẻđọcsáchcógiọnglênxuống,chậmlẹ(thườnglà10đến

11tuổi).Bốngiaiđoạnnàylàbốngiaiđoạnđasốtrẻemtrảiqua.Dĩnhiênkhôngtuyệtđối

chomọitrẻcóđứatinhthầnpháttriểnsớm,lối7,8tuổilàđọcsáchxuôichảy.Đứakháctráilại12,13tuổimàcòn“ngậm”cuốnvần.

Tómlại,cuộctiếnhóacủangônngữcontrẻxéttoàndiệnkhôngcósựnhảyvọtbấtthườngmàtuầntựquanhiềugiaiđoạn.Nhờsựgiúpđỡcủachamẹ,nhờkhiếubắtchước

contrẻtheothờigiantậpnói,sửdụngngônngữđểdiễntảtâmtưởngvàsaucùngrànhrẽtraođốicâuchuyệnvớingườixungquanhtrongxãhội.

BÀITHỰCTẬPBạnđãbiếtngônngữrấtquantrọngtrongtưtưởng,chocuộcsốngxãhội,thìtạisao

khôngrènluyệnnó?Nếuhồiđógiờcẩuthảviệchọctiếngmẹđẻ,việcđàmthoạithìítrahiệngiờbạnnênlochocómộtvốnViệtngữkhákhávànỗlựcluyệnthuậtnóichuyện.Thôngtiếngmẹđẻlàcólợikhithànhcôngvàbặtthiệpcũnglàbíquyếtxâyđời,sốngcógiátrị.Biếtrànhtiếngmẹđẻbạncóthểtránhđượcnhữngảotườnggâyrabởingônngữbạnvừađọctrên,bạncũngpháttriểnđượctưtưởngngàycàngsâurộng.Bởilẽngônngữnhưbạnđãbiết là tayphụtrợcủatư tưởng.Rồidùngvốntiếngmẹcủamìnhtrìnhbàytrong câu chuyệnvớimột nghệ thuật khả quan thì bạn sẽ cóđiện lực thuhút kẻ xungquanh.

Chúngtôiướcmuốnbạn tựkỷámthị:“Tôikhông thểcóđờisốngcóchângiá trịnếutầmtưtưởngtôithấpkémnôngcạn.Màchođặngtưtưởngsâurộngtôiphảithôngthạo tiếngmẹđẻvì tiếngmẹ liênquan tớingônngữ.Nghiên cứunó tôi làmxongbổnphậnlàmngườicủatôi.Tôilàngườinóichuyệnđúngvănphạm,rồinàotừngữ,tưtưởngsâusắcvàluôncótháiđộ,điệubộ,nétmặtduyêndángđắcnhântâm”.

CreatedbyAMWord2CHM

CHƯƠNG22.CÁTÍNH

THUẬTTÂMLÝ

Saukhiđọchaimươimấychương trên của chúng tôi, bạnđã tỏ ra thiện chígiáoluyệntâmlýcủamình.Chúngtôixinchânthànhhoannghênhtinhthầncủabạn.Vàđểchoviệcnghiêncứu,tựluyệncủabạnđượckháđầyđủchúngtôixinbàncùngbạnthêmởchươngnàyvấnđềCá tính.Trongxãhội cáimàbạngặp,bạngiao tiếp, cộng tácđểsống…khôngphảilàýtưởng,hìnhảnh,tâmtình…màlàCátính.

Mà,cólẽbạnhỏichúngtôi:Nhâncáchlàgì?Cátínhlàgì?Thưabạn,mộtmặt nhân cách hay cá tính làmột hữu thể duynhất, bất dịch,mặt

kháclàmộthữuthểbiệtquần,cábiệt,khácmọiđồngloại.CáthểduynhấtấyngườitagọilàBảnngã.SựbiệtcấuấyngườitagọilàTâmtính.1.BẢNNGÃCáitôihaylà“bảnngã”làmộtcáthểduynhấtmộtmặtcấuthànhbởivôsốcơquan

vàtếbào,mặtkháccấuthànhbởinhữngướcvọng,ýtưởng,hìnhảnh…vấnđềchúngtaphảitìmhiểulà:Bảnngãlàcáthểduynhấtvàbấtdịch.

Ở đây chúng ta không tốn công trở lại bàn những yếu tố cấu thành bản ngãmàchúngtađãtìmhiểutrongmấychươngtrêncủasách.Bạnchỉnênđểýcơthểcủatalàmộtbánchấthỗnhợp.Mộtmặt làbảnngã,mặtkháclàvậtcủangoạigiớikháchquan.NgườitathườngnóinólàtrunggiangiữaBảnngãvàPhingã.

Màlàmsaobaonhiêuyếu tốphức tạp,biếnhóa trêncấu thànhnênđược.Cá tínhduynhấtmàbạnvàchúngtôigọilà“Bảnngã”.

Chođặngamhiểuđơnnhất tínhnàycủabảnngãchúng taphảinghiệmxétnhiềuphươngdiện:Sinhlý,tâmlýxãhội,siêuhình.

1.Vềphươngdiệnsinhlý.Cơthểchúngtakhôngphảichỉlàmộthợpquầnđơngiảncủacáctếbàonhưnhững

cơ thể thúvậthạđẳng.Màcả triệu triệu tếbàocấu tạocơ thể ta thànhmộtcá thểduynhất.Bằngchứnglàthầnkinhhệcủachúngtatậptrunglạinhờtủyvànão,đóngvaitròtổngchỉhuycáccơquanvàbaonhiêuyếutốkháctrongtoànthân.Cơthểtadođóđượchoànbịtổchức,đượcsốngđộngbằngsựsốngcóhệthốngchặtchẽcủatoàncácchithể.

2.Vềphươngdiệntâmlý.Vềmặtsinh lý,cósự thốngnhất,vềmặt tâm lýcá thể tacũng thốngnhấtgắtgao

hơnnữa.Haicơnănglàmnòngcấtchosựthốngnhấttinhthầnlàkýứcvàýchí.a)Bảnngãchođặngđơnnhấtcầnkýức.Mấtmộtphầnhaytoànthểcơnăngthì

bảnngãcủachúngphảitiêután.Cónhiềungườibịchứngkiệnvong.Họkhôngcònlàhọnữa.Lànviệcgìhọtưởngai làm.BênMỹcómộtphụnữmàMortonPricenghiêncứu,mắc chứngbệnhnày rất trầm trọng.Theo tài liệu củanhà thông thái ấy, thì côviết rấtnhiềubức thơnguyềnrủamình.Rồihếtcảnhữnggìmìnhviếtmàbảo làcóngười thùđịchnàođótrongtưởngtượngviếtchomình.Đólàmộtlýcớchứngminhchochúngtabiếtmộtkhikýứcbịsuygiảm,bảnngãhếtduynhất.Nhưngchứngkiệnvongdầndầntiêudiệtý thứccái tôi.Tức là tiêudiệtý thứcvềcánhân ta,về lịch sựđời tagồmbaonhiêutácđộng,tâmtình:tưtưởngcủadĩvãngmàtatựnhậnlàcủamình.Ýthứcấymấtđi,thìbảnngãcònsaođược?.

b) Để củng cố bản ngã ký ức được ý chí cộng tác. Ý chí óc hết cộng tác bằng“miếngnghề”củamìnhlàkiềmhãm.

Đứatrẻthoạtđầusốngngoanngoãndướisựđiềukhiểncủacảmxúcnhưsợ,giận,ướcthèm…dầndầntựchủ,kềmhãmvàixúcđộngvàkhilớnlêncóýchímãnhliệt,cóthểkiểmsoáttấtcảxúcđộng.Nhờtácđộngấycủaýchí,bảnngãđượcthốngnhất.Rồithóiquenkiểmsoáttạothànhchobảnngãmộtđặctínhtậptrungchặtchẽ.Bảnngãtậptrung có thế quyền trên các ước vọng, xu hướng trong con người động lực của ý chí.Chínhýchí làmchobảnngãkháchẳnphingã.Phingãbạncứhiểu tấtcảcáigìngoàivòngkiểmsoátcủaýchínhưtrời,đất,kẻkhác.Cònbảnngãlànhữnggìkhumđầuchịuchiphốibởiýchícủatanhưcơthểta,nhữngýtưởng,khátvọng,quyếtđịnhcủata.

Songnhưtrênkiachúngtôiđãnóicơthểlàmộtbảnngãhỗnđộn:Nógồmcảhaiyếutốgọiđượclàđốiphảnnhau.Mộtmặtnóvângphụcýchícủata.Ýchícủatacóthểsaikhiếnnóhoạtđộnghaykhông:Nóvâng lệnh; songmặtkhácnóphảnđộng:Lànókhưkhưđeosátbảnngãta,takhôngthểthayđổinó,lìacáchnóhaytáchbiệtnókhỏitanhưtáchbiệtmộtýtưởngnào.Chonênnhữngnhàtâmlýhọcgọinóvừalàbảnngãvừalàphingã..

3.Vềmặt xãhội.Xãhội đóngvai trò ảnhhưởng trên sự thốngnhất củabảnngãkhôngít.Đứatrẻsốngtrongxãhộigồmchamẹ,anhchị,ôngbà,côbác,ngườilốixóm,đồngbào,đồngloại…nóchomỗingườilàmộtcátínhđặcbiệt,mộtcáthể.Nótìmtriếtbảnngãcủacáckẻấy.Đồngthờinócũngtựnhậnlàmộtconngười tưbiệt,mộtcáthểgiữaxãhộinósống.Ýthứcvềbảnngãcủanódầndầnpháttriểnvàdođósựthốngnhấtbảnngãcùnggiatăng.

2.TÂMTÍNHVấnđềcộttrụcầnamhiểunhấttrongtâmlýhọclàtâmtínhconngười.Trongcuộc

sống xã hội để xử thế, đụng nhân, tiếp vật, xử lý cho chu đáo ai là người không bănkhoăntìmbiếttâmtínhconngười.

Songtâmtínhlàgì?Nhữngảnhhưởngnàocấuthànhnó?A.Bảnchấtcủatâmtính.Muốnamhiểubảnchấtcủatâmtínhconngườibạnhãynghiêncứunótheonhững

kinhnghiệmthulặttrongđờisốngxãhộicungcấp.1.Nhữngphảnđộngtùyhoàncảnh.Bạnhãynghiệmxétnhữngphảnđộngcủatừng

cánhântronghoàncảnhkhácnhau.Kẻnọđượckhenphảnđộngbằngcáchđỏmặt,cườikhoáitrá.Ngườinàythấymộtlãoănxin,độnglòngtrắcẩn,bỏtiềnragiúp.Ngườikhácthấybĩumôi,khinh rẻcáchkiêucăng íchkỷ.Và trong trườngsốngcókhôngbiếtbaonhiêuhoàncảnhchoconngườibiểulộra,khôngbiếtbaonhiêuphảnđộngtâmlý.Quansátcácphảnđộngấybạnthấymỗithứthườngkhôngthayđổi.Nhờsựchừngmựctươngđốinàybạncó thểcó tiênkiến:Ai lâmvàohoàncảnhnàođósẽcó thểcóphảnđộngnào.Bạntiênkiếnvớihyvọngkhôngthấtbại.

2.Nghiệmxét những phản động tâm lý cho sâu rộng bạn sẽ thấy chúng sở dĩ cóchừngmực,cốđịnhtrongnhữnghoàncảnhnàođólàtạitậpquán.Đấy,chínhtậpquánlàmột trong những yếu tố nòng cất cấu thành tâm tính con người. Tâm tính chắc chắnkhôngphảithuầnlàtậpquán.Songnótậptrungnhiềutậpquán.Thấymộtngườicóthóiquenláoxược,bạncóthểnóitínhngườiấycóchấtgiảdối.Thấyaicótậpquánăncắp,bạncóthểnóitánhhọthamlam.

Tậpquánlàthànhphầncủatâmtínhsongkhônghẳnlàtâmtínhbởivìtâmtínhcòncấuthànhbởinhiềuyếutốkháccũngkhôngkémquanhệnhưtậpquán.Biếtchừngđâucáimàtagọitậpquánmàlàbảnchấtcủahọ.Rồigiálànhữngtậpquánđi,biếtđâucònẩnnúptronghọnhữngnguyêndonàokhácnhưdụctìnhhưhốtchẳnghạnnảysinhranhiềukếtquảquáiácliêntục…

3.Vậybạncầnnghiêncứucáthểsinhlý,tìmhiểunhưngcơnăngtrongcơthểcoicơnăngnàohoạtđộngquánchúngảnhhưởngcáccơquankhác.Tứclàbạnnghiêncứutínhchất.Chínhnơiđâybạnthườngtìmrađượccáctậpquán.Conngườianhdũnghaynhunhược,nhanhlẹhaylừđừ,hăngháihaylạnhnhạt,lócchóchayđiềmđạm,phầnlớnlàtạitínhchất.

Từxaxưa,Hippocrateđãphânchiatínhchấtconngườiralàmbốnthứ:1)Đahuyếtchất.Ngườiđahuyếtchấtlạcquansống,lócchóc,tứcđộng,nướcdahồnghào,lanhlẹ.2)Đasầuchất.Ngườiđa sầuchất thíchhướngnội,ưa sốngmộtmìnhhay loâu,buồnchán,mơmộng.3)Lâmbachất.Ngườilâmbachấtmậpmạp,lạnhnhạt,lừđừ,vụngvề.4)Đảmtrấpchất.Ngườiđảmtrấpchogầyốm,hănghái,vụtchạc,thôbạo.

Nốigót theoHippocrate,Cabainis thêmhaihạng tínhchấtnữa:5)Thầnkinhchất.Ngườithầnkinhchấtthíchhoạtđộngngoàitrời,dễcảmxúchaydờiđổi.6)Đacơchất.

Ngườiđacơchấtmạnhmẽ,vuitươi,dễdàng,quảngđạicókhicũngthíchchơibời.4.Songcóngườiluônrènluyệntínhchấtcủamình.Họkhôngbằnglòngcónhững

tínhtìnhtựnhiêndotínhchấtđặtđịnh,họhướngtâmhồnvềmộtlýtướngcaocảvàvìđó họ cải biến tính chất.Như vậymuốn biết tâm tính họ, bạn có thể sai lầm hay biếtkhông hoàn bị nếu bạn chỉ nghiên cứu tính chất họ thôi. Bạn cần phải nghiên cứu lýtưởng,cái lẽsống thuhútmãnh liệtconngườisinh lýcủahọnữa.Lý tưởng làgốccủamỗingười.Cóngườicoiáitìnhlàlýtưởng.Ngườikháccoitiềntài,chứcquyền,danhdự,người khác nữa coi nhân đức, thông thái là lý tưởng. Cái gì ở đời họ còn có thể coithường,bỏqua,cẩu thả,chớ lý tưởng thìhọ thờ lạy,chămchú,nỗ lực thihànhchokỳđược.Tâmtínhcủahọthayđổitốthayxấutùygiátrịcủalýtưởng.Cónhiềungườimấynămvềtrướctâmtínhrấtkỳkhôi,quáiácsongnhờlý tưởngtuhànhcaocả trongmộtthờigianngắn,họnênngười lành thanhhiếmcó.Rồi cũngnhiềukẻ thoạtđầucó tínhhiền lương, trongsạch,songkhiđeođuổimột lý tưởnggianác, tâmtínhhọ trởnênụanhờm,đángghét.

Tómlạimuốnamhiểubảnchấtcủaai,bạnchịukhótracứuchuđáocáchđốiphóvớihoàncảnh,cáctậpquán,tínhchấtvànhấtlàlýtườngcủahọ.

B.Vàilựclượngảnhhưởngcấuthànhtâmtính.Tấtcảnhữngyếutốtrêncủatâmtínhcónhiềunguyêndovôcùngphứctạp.Bạncó

thểbiếtquavàinguyêndochính:1.Giốngloại.Trướckhicótâmtínhgìchúngtaphảilàngườitrước.Ngườilàmiếngđấtđểchotâm

tínhmanhnha,phát triểnkếtquả.Nhân tínhảnhhườngđến tâmtính từ trongbảnchấtsâukíncủatâmtính.Ngườitacãinhauvềtâmtínhrấtnhiều.Ngườithìchonóthiệntoàn.Ngườithìchonóthoạtthủythiệntoànsongvìnguyệntộinênhưđốn.Ngườithìchonótựnhiênhưđốn.Người thìchonó là thứvậtchất,chảgiá trịgìbảnchất.Ởđâykhôngphảichỗchúngtabànvềcácchủtrươngnày.Cóđiềuchúngtanênđểý,làhiệntạinhântínhchắckhôngtoànthiệnlắm.Bằngchứnglàngườitatộilỗinhiều.Ngườitaluyệntínhthường xuyên nhưng chưa ai dám tự hào đã đến chỗ toàn đức.Nếu nhân tính hiện tạihoàntoànthiệnmỹthìcólẽconngườiđãbớtkhổnhọctutrìvàtâmtínhrấtđángphục.Vàtuyvìbổnphậnlàmngườiphảiluônluyệntínhchớbởivìlàngườisựthiệnmỹhoàntoànvề tâm tính tưởngkhông thểcó.Muốngiảiquyếtvấnđề tâm tínhcách thỏamãn,phảigiảiquyếtvấnđềnhântính.Bởilẽgiốngloạicủangườiảnhhưởngtínhtìnhngườirấtđậm.

2.Ditruyền.Mộtlựclượngảnhhưởngtâmtínhconngườinữalàditruyền,tứclàsựtruyềnthống

tínhchấtvà tậpquáncủa tổ tiên,phụmẫuchoconcháu.Mộtcánhânnàohiện tạibấtluậnđềumangtrongmìnhnặngtrĩumộtdĩvãngtâmlýtiềnthâncùnghuyếttộc.

3.Hoàncảnhxãhội.Ảnhhưởngtrêntâmtínhtakhôngkémmạnhmẽlàhoàncảnhxãhội lâungày(từ

lúctacònấutrĩđếntrưởngthành,lãothành)nhồinhétảnhhưởngvàotừ.Mộtmặttathụnhậnnềngiáodụccốhữucủagiađình,họcđường;mặtkhác tahấp thụphong tục tứcnhữngtậpquáncủađoànthể,đẳngcấpmàtalàphầntử.Mặtkhácnữalàtabịtiêmnhiễmtậncăntủybởidưluậntứclàbaonhiêutintưởng,nềnếpcủaxãhộixungquanhta.Sauhết do sự bắt chước ta tạo luyện chomình tâm tính nhuộmmàu sắc tâm tính của baonhiêukẻkhác.

4.Ýchí.Dùbảnngãtađắmchìmtrongcáclựclượngảnhhưởngtrên,ýchícủatavẫnđóng

vai tròquyếtđịnh, trongviệc thànhhình của tâm tính ta.Bạndưbiết ý chí là tài năngphảnđộng,kềmhãm.Nócóthểngăncảnnhiềuxuhướngtrongta,khôngchotiếntriển.Nóbắttaphảnđộngvớibaonhiêusứclôicuốnkhácđểtựtạotâmtínhđộclậpcábiệt.Tâmtínhtốthayxấulànhờlýtưởng.Ýchínhắmlýtưởngmàthihànhsứmạngmình,tứclàthúcđẩytâmtínhcánhânănkhớptheogiátrịcủalýtưởng.

Songkhibànvềảnhhưởngcủaýchícóvấnđềnàyngườitatranhluậnnhaukhôngbiếtmệt.Vấnđềtựdocủaconngười.Ngườitahỏikhichúngtaphảnđộngtínhtựnhiêncủamình,khichúngtadùngýchínỗlựctriềnmiênđểsửađổitâmhồnđóchúngtahànhđộngtựdohaybịdụctình,ditruyềnhaylựclượnggìkhácchiphốithúcđẩy.Vấnđềtựdocủaconngườiởngoàiphạmvibànluậncủanhàtâmlýhọc.Ởđâybạnchỉnênchủtrươngđanhthéprằngtheolươngtri, theokinhnghiệmkhibạngâymột tácđộngýchínàobạnđềubiếtbạnlànguyêndothựctạicủatácđộngấy.Bạnmộtkhitựýhànhđộngthìchịutráchnhiệmvềhànhvimình.Ngườitathườngchốitựdoconngườivìngườitakhôngmấyaihiểurõtựdoconngườilàgì.Màmộtlýtrí lànhmạnhkhôngbaogiờcótháiđộtửkhướcChúngtahãyngheDescartesnói:“Dầutôikhônghiểu,tôikhôngchối:bởivìkhôngkhógìviệccắtnghĩa tại sao tôikhônghiểunhiềuđiều”.Chúng takhônghiểulàquátựnhiên:Trínãotavôcùngthiểncận,hiểubiếtcógiớihạn.Cònlẽbiếnhóacủavũtrụ,sứchoạtđộnghuyềnbícủavạnloài,cơmầucủatạohóathìsiêuvượtquátầmthứccủata.Riêngvềvấnđềtựdo,việnlýrằngamhiểunórồibàixíchnó,chorằngnókhông có thì tưởngkhông có việc làmnào thiếu lương tri và thiếu tinh thầnkhoahọchơn.Mộtđiềugìkhôngbiếtthìnêntìmhiểuchứkhôngphảiphảnđối..

Tómlạitrongviệcxâydựngtâmtínhta,sựtựdocủaýchíđóngvaitròhệtrọngrấtmực.Tamuốnconngười tâmlý ta thếnàoxấutốtđềudo ta.Tâmtính ta thiệnmỹhaykhôngtađềuchịutráchnhiệm.

BÀITHỰCTẬPNghiêncứucátínhlàcốýđàoluyệnnhâncáchchớkhôngphảichỉđểbiếtcơcấu

củanóchơi thôi.Nhờcông trình tra cứucơcấucủabảnngãbạnđược sáng suốtnhậnđịnhđườnglốiđểrènluyệnnhâncách.

Tưởngkhôngcầnphảinhắclạidàidòngsựtốicầncủaviệcuốnnắnnhâncách.Bạnnênnhớchânlýnàylàởđờicáilàmchotathànhcông,hạnhphúc,cáikhiếnchokẻkháctínnhiệm,kínhphục,yêumếnta,cái làmcho taảnhhưởngngườixungquanh,giúp takhéo léo dụng nhân, dẫn dụ kẻ khác không phải chỉ là học giỏi cấp bằng cao, chứcquyền,tàisảnmàthưabạncònlàNhâncáchvànhấtlàNhâncách.

Màlàmsaochođặngcónhâncáchnhưý.Phảiđàoluyện.Cóthểtheophươngpháprèntâmtínhđãbàntrênmàluyệnnhâncách.Điềuchúngtôimuốnnhấnmạnhthêmchobạnlàtạolýtưởngvàrènýchí.Khôngthểcónhâncáchkhảquan,tâmtínhthiệnmỹnếukhôngcólýtưởngcaocảvàýchígangthép.Trênkiabạncũngđãbiênảnhhưởngcủalýtưởngvàýchítrêntâmtínhconngườithếnàorồi.Ởđâyxinmiễnlặplại.Chúngtôixinbạntựkỷámthị:“Tôilàconngườicómộtnhâncáchđángphục.Giátrịcủatôixâydựngtrênnhâncáchcủatôi.Tôilàngườicóbảnngãđầyđủ.Tôimuốnsănsóckýứcvàýchítôiđểcủngcốbảnngãtôi.Tôiluôncốgắngrènđúctâmtínhmình.Cuộcđờisẽlàbỏđinếutôichỉlocấpbằngcao,chứcquyềnrộng,giàucó,trụylạcmàcẩuthảviệcđàoluyệntâmtínhchothiệnmỹ.Trướchếttôilochomộtthânthểcườngtráng.Khôngphảitôithờlạythểxácsongtôibiếtkhôngdễgìcótâmtínhthiệnmỹ,chíkhíhùngcườngnếucơthểsuy nhược, luôn bệnh hoạn. Thể xác ảnh hưởng tâm thần. Tôi sẽ xây chí khí tôi trênnhữngbắpthịthồnghàovànétmặtđềuđặn,hoanơ.Tôi lochomìnhcómột lý tưởngtuyệtvờibổíchchobảnthântôi,chođồngbào,đồngloạivàtạohóa.Tôicótinhthầnđộclập.Tôikhôngbiếtsựbálápmàcanđảmthihành,nóinăngnhữnggìcầnthiết,dođầuóctựbiệtcủatôi.Tôidùngdưluậnmàkhôngnôlệ,sợsệtdưluận.

Tôitựtin,tậndụngcáctàinăngcủamình.Tôikhôngtựtimặccảm,nhânnhượngcáchbạcnhượchayỷlạivàosựgiúpđỡkhôngcầncủakẻnọngườikia.Tôilàngườihamtráchnhiệm.Tôidám tôi làTôi.Tôicó lỗi tôichịucáchvuivẻ,khiêm tốn.Tôikhôngvênhvênhtựmãn,tựđắckhinhngười.Tôigieoảnhhưởngtốtchokẻxungquanhbằnglờinóiviệclàmmàkhôngđểngườikhácámthịmình.Tôiluônkiểmsoátlờinói.Khôngbaogiờtôinóimàkhôngíchlợi.Tôicanhmiệngtôinhưlínhdanhngục.Lờinóicủatôiluôncónòngcốtđắcnhântâm.Tôitùyngười,tùylúctùynơi,tùyvấnđềmàđàmthoại.Tôidùnglờinóinhưlợikhídẫndụlôicuốnngười.Tôilàngườivuimặtchắclòng.Tôiápdụngtriệtđểđạocươngnhu.Cókhitôicứngnhưsắtmàkhôngcộc.Cókhitôimềmnhưchuốimàkhôngyếu.Tôikhônghaynhẹdạbắt chướcngười cáchvô lý.Tôidámsốngvớiconngườicủamình.Tôi luôncốgắngcanhtânđờimìnhsongvẫnbiết thuậnmệnh,khôngdạidộtmôphỏngtàiba,lốisốngcủangườiđể“vẽcọpkhôngrahùm”.Tôiluônhànhđộngvới lươngtâmnghềnghiệp.Tôiđặt toàndanhdựtôi tronglờinói.Tôihứavớitấtcảsuynghĩvàthậntrọng.Tôihứanhưđinhđóng.Tôiluônnóithậtvàgớmsựláoxược.Tôilàconngườilúcnàocũngđiềmtĩnh.Tâmhồntôilặngyênnhưbànthạch.Ngoại thântôichícựcđiềmđạm.Khôngmộtnguyêndongoạigiới,mộtướcvọng,dụctìnhnàolàmnáođộngtâmhồnvàsắcdiệntôiđược.Tôiquảntrị,kiểmsoátchúng.Tôiluôngiaotiếpvớingườixungquanhcáchnhãnhặn,vuivẻ,lễđộ.Songbaogiờcũngthủ

bên trong:Tôi khôngmất bản lĩnh, khôngquỳmọpđê hènmà cũngkhôngkiêu cănghốnghách.Tôibiếttùythờimàsống.Tôikhôngsửdụngtàitầmbậy.Tôibiếttrưngdụng:Tôikhôngnóngtiểucuộcmàhạiđạicuộc.Tôilàconngườikiênchí.Tôixâydựnggiátrịđờitôitrêntrởlực,thấtbại.Tôiluônlạcquansốngsongluônkhônngoanđềphòngtaihọa.Tôitintưởngthầnlựcmàcũngtậndụngnhânlực.Tôisẽthànhcôngvàhạnhphúc”.

CreatedbyAMWord2CHM

PHỤLỤC.

THUẬTTÂMLÝ

NHỮNGTƯTƯỞNGĐỂBẢNBỒIBỔTÂMHỒNDướiđâylànhữngphươngthếđàoluyệntâmhồn,đượcđúckếtdướihìnhthứctư

tưởng,viếtngắngọn,côđọngđểbạntrongnhữnggiờrảnhrỗihaylúctrầmtư,đọcvàtạochođờimìnhthêmnhữngviễncảnh.

Nếuphảikểmộtviệcbấtngờtrongđờicầmbútcủatôi thì, thưabạn, tôinóingay“phụlục”này.Thúthậtvớibạn,tôikhônghềcóýnghĩtrướchayướcvọngsựrađờicủanó.Vìthíchluyệnvăn,muốnđàotạoóctưtưởngnêntrongmộtthờigian,mỗingày,tôichịucựcghivàicảmtưởng.Saucùngthấysốtưtưởngkhábềbộn,tôiđâmracóýnghĩchonóbổ túcquyển“Luyện tâm lý”.Vìđó,hômnay“PhụLục”nàyđượcduyênmaynằmtrongtaybạn.Bạnđọcnóvàcoinhưmộtchútduyênvăn.Nólàđứacontinhthầnthainghénrấtlâu.Vìsợbútsét,“sét”theonghĩanghệthuật,vìmuốnluyệntâmnênmỗingàytôicốgắngviết.Nhưnglắmlúcrấtlườibiếngnhưvềchiềubậncôngviệcquáđiđâuxavềmệtlảđãlỡlêngiườnggầnchợpmắt,nhớtrựclạichưaviết…tôirángdậycầmbút.Mấylúcấybútnặngnhưchìmàthâncũngnhưmangbaobố,óchìnhnhưđặclại,tayuểoải.Songrồilươngtâmnghệthuậtthắngđượcbạcnhượccủathânthể.Màkhổnỗichiếnthắngnàykhôngvĩnhcửu,tôiphảichiếnđấuluônvớiconngườilười,conngườimệtvìchức vụ thường nhật củamình. Phụ lục này, bởi chất nó không biết có giá trị không,nhưngcôngsinhthànhcủanó,tôiphảiđổimộtgiárấtđắt.Tôihyvọngnhữngtâmlýnàygiúpbạnsốnggiàgiặn,sốngkỹđờisống,nótỉnhthức,ănchịugiữamuôntrùngthửtháchcủađời.Mộtmónquàtinhthầngửibạnvìtìnhyêumến,vìtrọngtươnglaibạn,vậycóchisơsót,xinbạnvuilòngchỉgiáocho.

HOÀNGXUÂNVIỆTTƯTƯỞNG

1.Nếutìnhthâmgiaoxâydựngtrườngcửutrênnềnmóngtìnhyêuđậmđà,trênbiểnhy sinhvôbờbến, trên sự luôn tìmhiểunhau, tha thứ, sửadạynhauđể lúcnào cũngnồngnhiệtcộngtácchiếmđoạtmộtlýtưởngtuyệtvờicaothượngthinódầukhôngsiêuvượttìnhvợchồngítracũngbằng.

2.Tarấtdễdàngsầuthảm,chánnhàmkhicôngtrìnhcủatabịhămdọa,bịthấtbại.Song taphảicốgắngquậtcường.Hãy tậpcósứckhỏe tinh thần,nghĩa là lúcnàocũng

thấyvuivẻ,thấyhăngháihoạtđộngvìlýtưởng,bìnhtâm,nồngnhiệttranhđấu,dùphảichịubaonhiêubúarìudưluận,dùphảiđauđầu,hốihận,hồnghi,xấuhổ.

3.Thươngthiệtthìkhôngcónghivàtiếccáigìhếtvớingườiyêu.4.Trongxãhộiphảibiếtnhậnchânđiềuhayđiềudởnhưngđừngchỉtríchsáimùa.

Hãysửađổinhữnggìmìnhkhôngvừaýbằnglốisốngvàhànhvicógiátrịcủamìnhhơnlànhữnglờituyênbốđìnhđám.

5.Conchóđượcnhiềungườiyêuhơncácloàithúvậtcólẽmộtphầnlớntạinóbiếttìmđếnngười,vuivẻ,mừngrỡ,mơntrớn.Sốngtrongxãhội,nếutamuốnchiếmđượclòngngười,muốnngườigiúpđỡmình,cộnglựcvớimìnhđểlàmcôngviệcgìhữuíchthìhãychịukhó tìmđếnngười.Hãy tởmgớmnhững tháiđộ tựđắc, tựmãnnhư tởmgớmphonghủi.Taquenmìnhtìmđếnngười,conngườilàquantrọng,tiếpxúcvớingườibằngsựsănsóclịchsự,vuivẻ,hiềndịu,chắcchắntasẽđượcngườimếnphụcvàảnhhưởng,dẫndụ.

6.Ởđờikhôngphảicốýtrụclợibằngcách“thảcontépbắtcontôm”.Nhưngđôikhicũngphải“thíchốt”mớibắtđượcxe,nghĩalàđốivớibèbạn,đốivớikẻxungquanhnếumìnhkhôngcóđủcủatiềnđểsốngquảngđại,thìítracũngphảicóóckinhtế,cóóckhônngoankhicầnthiết,ănởrộngrãimộtđôichút.Nhữngtrườnghợpấykhônglolàgì.Nólànhữnghộtgiốnghứahẹnchochúngtanhữngmùagặtcungcấpbởilòngtốtcủakẻ khác. Không có cái gì đêmạt và khờ dại bằng những tâm hồn chỉ biết (nhận)màkhôngbaogiởbiết“cho”.

7.Đừngkhinàohoannghênhhaymạtsátdo thànhkiếnvìxét thấymặtngoài,vìngheđồn,vìintrí.Hãytậpphánđoántheotinhthầnkhoahọc,nghĩalàđiềutrachuđáo,thínghiệmhẳnhòi.

8.Khôngcóphươngthếnào“mua”lòngngườichắcchắn,bềnvữngbằngthànhtâmtrongtìnhyêucả.

9.Bíquyếtđầutiênvàhiệunghiệmđểgâyuytínvàxâydựngnhâncáchđángphụclàcẩnngôn.

10.Người ta cónhiềukhi ác cảmvớinhau, ly tánvớinhau, chỉvìquáchấpnhấtnhau,chỉvìlàmchoraquanhệ,rabiđátnhữngđiềuhếtsứcnhỏmọn,khôngragì.

11.Phảicholàsựsỉhổ,sựviphạmnhâncáchkhixâydựngáccảmtrênthiệncảmlâudài.

12.Sốngchunghaygiaotiếpvớitiểunhậtbaogiờquântửcũnglỗ.13.Khôngcầngìchođờibiết tasớm,cũngkhôngcầngìđời trọngđãi tacònnon

nớt.Hãychuẩnbị tàiđức,côngviệcchođườnghoàngđi.Rồiđâyđờiđổi lòngvà tiếprước,trọngđãitakhiếntakhôngngờ.

14. Ít ai làmnên nghiệp cảmà khỏi phải nhẫn nại, kiên chí tiếp tục xây dựng lại

côngtrìnhcủanhiềunămmàvìmộtlýdonàođó,bịhămdọa,bịchặnđứnghaybịpháhoại.

15.Nếuthấylờinóicủabạnkhôngbổíchchobạnhaychongườixungquanh,thìbạnnênchiukhóbớtđilầnlần.Khôngphảibạncốý“tậpcâm”nhưngbạnlẫytrởthànhngườimàkhicầnthiếtnóinămtiếngđồnghồkhôngchịuthôivàcókhitrongnămtiếngđồnghồkhôngnóinửalời.

16.Aikhéochomột,cóthểlãnhmộttrămngàn.17.Muốnđắclực,điềukỵnhấtlàvênhvênhtựđắc.18.Đừngkhinàoyêuthươngnồngnhiệtđểrồithùghétthiênthu.Hãycoiviệcgây

áccảm,xoibói,chỉtríchtrênnềntảngthiệncảmdĩvãnglàhànhđộngchícựcđêmạt.19.Bạncólýtưởngcaođẹp,bạncốgắnglàmviệcluôn.Bạnítnóimàbặtthiệp.Bạn

xửđốichânthành,rộngrãivớimọingười.Nếucóaikhôngthíchbạn,chỉtríchbạn,bạnđừngâulo.Cứđiềmtĩnh.Bạnsẽđượckínhphụcvàyêumếnsaunhữnggiờphútbịhiểulầm.

20.Chođặngthànhcôngkhôngphảilàchỉnóiluôn,thắngkẻkhácluôn.Nhiềukhilàmthinh,chịuthuakẻkhácmàsaucùngthànhcôngrựcrỡ.Hãybiếtthuanhỏđểgỡto.Nhiềukhilàmthinh,nhịnẹpnămphútbằngnóimộtgiờ,chiulỗmộthaiviệcmàđượclợitrămngànviệckhác.

21.Đừngsốngtheosựbiếnđổicủatinhcảm.Hãytựámthịrằngdùgặphoàncảnhnào,đóvớiaimìnhcũngphảisốngđườnghoàng.Sốngđườnghoànghiểulàbiểulộnhâncáchđángphụccủamìnhratrongcửđộng,điệubộ,phongđộ,hànhvi,lờinói.

22.Hãy “khóa chặt” kho tình cảm của bạn lại.Luôn sống điềmđạmmộtmựcvàđừngchothiênhạbiếtsựbiếnđổicủatâmhồnmìnhbằngnhữngtháiđộbênngoài.

23.Những người hay phê bình, chỉ trích hay trình bày kế hoạch cải tạo hay thantráchthườngtrongmộtthờiđượcủnghộ,đượckhenlàgiỏi.Nhưngsaucùngnếuđượcthànhcônghaychỉ“trùmchăn”thìchắcchắnbịnhàmchán,khirẻnhưbèo.

24.Ngườinàychỉtrích,hayvạchlátìmsâukẻkhácthườngtưởngrằngkẻnghekhenmình là khôn ngoan, đức hạnh, có óc cải cách. Song đó là một lầm tưởng. Người tathườngchorằngkẻhaynóixấuvềkẻkhácmaikiamốtnọsẽnóixấuvềmình.Nênphảixửđốicẩnthậnvớinóvàtránhxanóchừngnàohaychừngnấy.

25.Nếubạnđãtừngravàochốntênbayđạnlạcmàcònmấttựnhiêntrướcmắtmộtngườiđẹpthìtôichưadámgọibạnlàanhhùng.

26.Tôikhôngngàynàomàkhônggặploạingườihaychỉ trích, íchkỷ,phánđoánvội,khoekhoang,bộibạc,láoxược.

27.Khôngcógìđauđớnchobằngyêuthươngmàbịbỏrơi,bịbạctình,chobằnghysinhmàbịbạcân,chobằngbịáccảmchỉvìgieothiệncảm.

28.Ngườitakhôngbaogiờyêuhaingườimàyêuthật.29.Muốn tập đại nghiệp,muốn ảnh hưởng kẻ khác, dẫn dụ nhiều người hãy cẩn

ngôn,bácáivàsángsuốt.30.Cónhiềukhibịchỉtríchhaybịvucáomàthiếusángsuốt,thiếuđiềmtĩnh,quá

giàutựáinênlominhoan,lođôichối,saucùnglàmmìnhmấttínnhiệm,gâyáccảmvàđemtaihọachocánhânmình.Khiphảithiênhạhiểulầm,nóixấu,tìmhại,nếucóthểđượcbạnlàmthinh,saucùngáccảmcủangườitacóthểtrởthànhthiệncảm.

31.Ngườitựchủvàtựkhiếnởdânlúcnàocũngsốngthảnnhiên,vuivẻ.32.Trongmỗingười,chấtmọirợđềucònítnhiều,nếukhôngdùngchíđànápnó.

Trongcơngiậndữnósẽthúcđẩylàmnhữngviệcácđứctàytrời.33.Khôngcógìlàmđaukhổtâmhồnchobằngthấysựvôân,thùoáncủakẻmình

yêumếnthathiếttrảlạichomìnhbằnglờinóivàhànhđộngácngầm.34.Sựcómặtcủamộtbạntriâmlýtưởnglàmtâmhồntasungsướngbaonhiêuthì

phútbiệtlyvàgiờxavắngcũnggâyđaukhổchotâmhồntabấynhiêu.35.Hãysốngvàcốgắngsốngnhữnggìmìnhmuốnkẻkhácthihànhbằnglờinóivà

chữviết.36.Khônbậylàđạingu,biếtngulàđạikhôn.37.Aikhôngbiếttiểunhânthìphảihỏngđạinghiệp.38.Yêumến,trongsạch,hysinh,cộngtác:Đólànhữngđiềukiệnđểcóbằnghữulý

tưởngvàxâycuộcđờithànhcông,đắclực.39.Nóichuyệnvớiaimuốnkẻấydễtinlờibạn,tínnhiệmbạnthìnếukhôngnóivề

nhữngđứctínhcủakẻkhácthìbạnnênbànnhữngvấnđềkhôngănthuađếnnhữngkẻkhuấtmặt.Điềukỵnhấtlàđừngkhinàochỉtríchai,nóixấuai.Thườngngườinghethấytahaychỉtríchnóixấukẻkhácdễngờtacótâmđịatiểunhân.

40.Trênđờicónhiềuphútchúngtabịtìnhdụchaymộtcáilợicỏnconámảnhtâmhồnnênmùquángbỏrơi,đánhhỏngnhữngcáilợirấtlớnmàchỉcầnmộtchútsuynghĩlàchúngtahammêvàhưởngứngngay.

41.Saukhichânthànhyêumếnai,hysinhnhiềuchoai,giaodunhiềuvớiaimàbịhọbộitin,chỉtrích,thùhạithìtháiđộbạnphảilàphòngtaihọavàlàmthinh,khôngnóixấutrảlại.

42.Khiyêuaimàđượcmộtngườikhácyêumàvẫngiữđặngnguyênvẹntìnhyêubanđầumớithậtlàquântử.

43.Dùởhoàncảnhbiđát thếnào,hãygiữ tâmhồn luônđiềmtĩnh,vui tươi.Thếmớilàsiêuthoát.

44.Kiếmcủimột năm thiêu trongmột giờ.Cũng thế, thanh danh cảmột đời xây

dựng,lúcgiànua,làmmộtviệcbậynàođó,cóthểbiếnthànhmâykhói.45.Cótàimàxàibậythìchỉgâykhốnnạnchomình.46.Nhữngngườinóiđượcthiênhạnghenhiềunhấtthườnglànhữngngườiđãsống

lâutrongthinhlặngvàngoàinhữnggiờcònnói,nghiêmkhắccấmkhẩu.47.Nếubạnlàmchủhoàntoànbatấclưỡicủabạn,thìchắcchắnbạnđiđượcphân

nửaconđườngtựchủrồi.48.Bạncốgắngđừnggiậnvặt.Cảnhữngkhigiậnvẫn ănnóihiềndịu, đắcnhân

tâm.49.Ngườitakhôngthểtrongmộtsớmmộtchiều,oánghétngườiyêucủamìnhkhi

biếthọbộitình,giảdối,phảnbạc.Tâmhồnvừathươngvừaghétbịgiàyvòmộtthờigianrồimớighéthẳn.

50.Gọitriâmthậtlàmộtngườithôi.Khôngbaogiờngườitayêumếnthậthaingườimộttrật.

51.Nhữngngườikhôngphảivìtựchủmàthườnglàmthinh,khinóihaynóibậy.52.Trongcuộcsốngxãhội.nhiềukhitagiậnghétkẻkháckhôngphảivìhọcólỗi

màchỉtạitaquágiàutựái,quánhạycảm,quá“sâusắc”khôngđúng.53.Samạchiểu làsựđiềmtĩnhngoại thân,sự thinh lặng tâmhồn,sự trămtưởng,

suytính,cânđolàtrườngđàoluyệnnhữngngườilậpnênnghiệpcả.54.Nếubạnthấutriệtmalựcảnhhưởngkhôngkhíhuyềnbí, tácđộngđedọacủa

thinhlặng,củaănnóitrầmtĩnhthìtôiquyếtchắcbạnhaytrầmngâmvàkhôngbaogiờgiàhàm.

55.Bạnthànhthậtvớingườita,yêumếnhọnồngnàn,hysinhchohọquảngđại,đốixửvớihọbằngvuitính,quântử.Haylắm.Nhưngtôimuốnbạnluôntựtrọng.Đừngđểhọkhirẻbạnvìbạncónhữnglờinói,hànhđộng,cửchỉbấtcần,tổnhạinhâncáchcủamình.

56.Dùbạnbịhiểulầm,chỉtrích,đedọa,vukhống,xửđốithôlỗđếnđâubạnđừngcóýnghĩphải trảđũabằngbạo lực,bằnggiọngnóicộccằn.Hãyêmdịu;êmdịunhấtđịnhbạnsẽthắngthùđịch.

57. Trong cuộc sống hàng ngày, nếu bạn muốn có nhiều bằng hữu, muốn ảnhhướng,thutâmnhữngaibạngiaotiếpthìxinbạnítnói,êmdịu,nhìnthua,giảngu,thathứ,khenngợihơnlàđangôn,cãilý,khoetài,chấpnhấtchỉtrích.

58.Khéotràophúnglàdấuhiệucủatâmhồnthôngminhsâusắcvàlàphươngthếgâyảnhhưởng,làmđờisốngvuitươi.Nhưnghàihướcsáimùa,làmhềmãibaogiờcũnglàdấuhiệucủaconngườinghèonhâncáchvàlà“thuốcđộc”củauythế,uyquyềnvàuytin.

59.Bạnđủ sức ăn chịu sựhiểu lầmcủangườiđời, tôi ca tụngđứcdũngcủabạn.Nhưngnếucóthểđược,bạnnêntránhnhữngnguyênnhânlàmbạnbịhiểulầmvìdùsaosựhiểulầmcủathiênhạcũngănthuaítnhiềuđếnsựthànhcôngcủabạn.

60. Con người tự nhiên thèm được ca tụng, thèm được biết ơn, thèm được coi làquanhệvàcũngtựnhiênmếnthíchailàmmìnhthỏamãnnhữngđòihỏiấy.Nếumuốnđượcnhiềungườiyêumếnđểthànhcôngxinbạnchịukhólàmthỏamãnnhữngaibạngiaotiếpvềnhữngnhucầuấy.

61.Nếukhôngaixâynhàlầutrênnềncátthì trongđờibạncũngđộngbànviệclýtưởng,đừngbắttaythihànhnghiệpcảvớinhữngngườimàbạnkhôngchắchọyêumếnbạn thực tình, tận tâmhysinhchobạn,đủócsángsuốt,chíkiênnhanđểcộng tácvớibạncáchđắclực

62.Cókhinàobạn thửhỏimìnhcoi tại saokẻnọngườikiaxãgiaobặt thiệpvớibạn?Tựvấnđi,bạnsẽthấybềtrảicủangườiđời.

63.Dùngàynàotrênthếgiannàychỉcòncóhaingườingàyấyvẫncòníchkỷ.64.Khidùngnhữnglờimỉamai,trệuchọcđể“nóichơi”vìthânthích,xinbạnhãy

hếtsứccẩn thận.Khôngphảimộtngườibạn thân thíchđềuđượcgiáo luyệnđầyđủvềlòngtựái,đềumềmdẻodễchịudễdàngnhiềulầnnhữngtiếngchuacay.Vìthếbạnhãytiếtkiệmsự“nóichơi”.Nênlựangườimàmỉamai,trêuchọcvàvừaphảithôikẻogâyáccảmvôích.Rấtítngườilàmchủhoàntoàntínhtựáicủamìnhvàdễmềmdẻotrướctháiđộlăngmạcủakẻkhác.

65.Bạnhãynhấtđịnhđừngvìmiếngănmiếnguống,vìtiềnbạc,vìsựnhẹdạ,thiếutựchủmàkhiếnkẻkháckhinhmình.

66.Đừngtrôngbạnđắcnhântâmđượcaimờicộngtácvớihọtrongviệcđạihệ,dùbạnxửđốivớihọcáchlạnhnhạt,gieonghikỵnhấtlàcoirẻhọ.

67.Chỉcótìnhthươngchânthành,nồngnàn,nỗihysinhvôbờbến,sựsănsócvịthamớicóthểtiêuđềáccảm,nghikỵ,lãnhđạm,íchkỷ.

68.Tuyconngườitựnhiênbấttoànvềmọimặt,tuykhôngaicóthểsốngvàhànhđộng luônnhưýmìnhmuốn, song ít ra chúng taphảidẻodai cốgắngđừng sốnghayhànhđộngmâuthuẫnvớiđiềuchúngtakhuyêndạykẻkhácbằnglờinóihoặcbằngngônngữ.

69.Khinàobạnthấycònlòngnhiệtthànhthìbạnhãytinđờimìnhsẽđẹp.70.Nếumuốnđầyhyvọng làmnênởngàymai thìxinbạndùng tuổi trẻhọc tập,

chuẩn bị một vốn học phổ thông phong phú, chuyênmônmột ngành học, một nghềnghiệp.Tronglúchọctập,cólẽbạnthấyđờimìnhcôquạnh,buồntẻ,khôngcógìthúvị.Songkhicaotuổirồi,bạnthấycônglaocủamìnhđầykếtquảvàđờimìnhhạnhphúc.

71.Nếukhôngđếnnỗichếtđóithìnhấtđịnhkhôngbaogiờbánrẻnhâncáchcủa

mìnhđểgiànhăn,ănhớptớp,ănsáinơi,sáilúc,làmcớchothiênhạchêcười.72.Không ai không biết hay không chịu cầm láimà dám đimộtmình với chiếc

thuyềnnantrênbiểncả.Trênbiểnđổi,nếukhôngbiếthaykhôngchịuchếngựtìnhdụcthìkhônglàmsaokhỏinhữngnguyhiểm.

73.Nóichơivớikẻkhácxinbạnphảikhéolựavàcóóctinhtếđểkhỏichạmlòngtựáihọ.Cónhiềungườinóichơikhôngbiếtnóithậtkhônghay.Cũngcónhiềukẻnóichơingườitarấtnặngvàcườihahả,nhưngrồiainóichơilạimộtchútthìhỉhỉ…

74.Nếubạnbiếtmìnhchưacóđủkhảnănglàmchủtìnhdụccủamìnhxinbạnđừnglãnhnhữngphậnsựđiềukhiểnkẻkhác.

75.Đángtiếcthờigiờ,tốnchútíttiềncủađểgâythiệncảm.Thiệncảmlàmầmgiốngcủathànhcông.

76.Ởđờithườngkhôngaicóquyềnbắtéptahứađiềugì.Nhưngmộtkhitựhứarồithìphảigiữnó.Cáitật“nuốtlời”hạgiảmnhâncáchvàmuachuộcchêcười.

77.Chínhchúngtanhiềukhivôtình,vìthiếutựchủ,vìthiếukhônngoan,tựnộpmìnhbằng cáchmạckhai nhữngbímật củamình.Vậyđối với bất kỳ ai kể cảbàmẹ,ngườibạntrămnăm,ngườitriâmcủata,tanêndèdặtlờinói.Cónhiềubímậttrênđờichỉmột tabiết thôi.Aikhácbiết, có thểgây cho ta tai hại hơn là lợi ích.Nên tin rằngtrongtrămngườicóđến99ngườigiàhàm,thiếutựchủvàkhôngcẩnngôn.Nếutinkẻkhácnhưtinmình,khóbềkhỏihốitiếc.

78.Trongxãhộikhôngmấyngườikhôngsợdưluậnchỉtrích.Ngườitathườngbănkhoăn,bối rối,hỏihan, tìmbiếtcoikẻnọngườikiaphánđoánvềmình thếnào, ítkẻdámcoidưluậncủathiênhạnhưcỏrácvàbằngyênsốngvớichângiátrịcủamình.

79.Aimuốnlàmđẹplònghếtmọingười,saucùngkhônglàmnêntròtrốnggìvàsẽmấtthiệncảmvớitấtcả.

80.Bạnmuốnbiếtbạncókhảnăngđếnmựcnàokhông?Thìbạnhãycoilàmchủđượctìnhyêucủabạnvớitrìnhđộnào?

81.Nếumỗingườilothựchiệnnhữngđiềumìnhkhuyênkẻkháclàm,thìtrongmộtngàyrấtgầnxãhộiloàingườisẽgồmtoànnhữngphầntửtốtđẹpvàdođóbớtnhiềuvấnđềrắcrốichodântộcvànhânloại.

82.Mộtsángtrướckhiđisúcmiệng,rửamặtbạntậpcóthóiquennói:“Ngàynaytôiítnói.Ngàynaytôinênêmdịuvàkhiêmtốn”.

83.Ngườichỉtríchthườnglàngườiíthiểumình,giàhàm,khôngtrungtín,nonkinhnghiệm,lườisuynghĩ,khiếpnhượcvàthiếutài.

84.Khimang trongmìnhcố tật rồibạnmớihiểu tất cảýnghĩacủađaukhổ,mớithươngthấmthíacácbệnhnhân,mớihiểurõchângiátrịcủatìnhthương.

85.Cónhữngtrởngạihămdọalýtưởngcủađờibạn.Tạisaobạnbốirốikhibạnđã

tậnlựcsanbằngtrởngạimàthấyvôhiệuquả.Cứcắnrăngchịu.Ởđờixâynghiệpcảlàănchịuvàtáitạo.

86.Có rấtnhiềungườihọcvẫnkhông ragì, ănởkhông rachi, ănno rồi lodòmngó,kếtánbạnmongchờbạnthấtbại.Thayvìlotrảđũahọ,bạnhãytựtuvàphụcvụcáchlươngthiện.

87.Haitìnhdụckinhkhủnglà“đangôn,hiếudâm”.Nếubạnlàmchủđượcchúng,làbạnanhdũngkhálắmvàhyvọnglàmđượcnhiềuđạisự.

88.Nhữngđứcbạnkhôngcókhôngđượclà:Điềmđạm,cẩnngôn,êmdịu,dèdặtvàkhônngoan.

89.Bạnhãylàmchotâmhồnmìnhluônđượcvuivẻvàcốgắngbiểulộsựvuivẻrangoàikhigiaotiếpvớixãhội.

90.Hạnh phúc con ngườimột phần lớn do con người.Người lúc nào cũng tưởngmìnhkhốnkhổcóbộmặtsầuthảmthìchắcchắncảmthấyđờimìnhsẽkhốnkhổ.Tráilại,ngườilạcquanhayvuicười,sẽthấycảnhsốngcónhiềuthúvị.

91.Mộttrongnhữngđaukhổthấmthía,giàyvò,cayđộc,hắthiucủađờilàLyBiệt.92.Nguyênnhân củahầuhết nỗi bất hạnhvà thất bại của conngười là đầuhàng

hoàncảnh,cảmthấymìnhkhốnnạn,yếuđuốivàkhôngchịunỗlực.93.Quảtimcủabạnbạncóquyềngởiriêngchomộtngườihaymộtthiểusốngười,

nhưngkhiphảiphụcvụxãhội, thìbạncóbổnphậnphụcvụvới tấtcảconngườicủabạn.

94.Đếnmộtnơinàomớilạchẳnghạn,dùbạnđượcnhiềungườitiếpđãinồnghậuđếnđâu,dùcónhiềukẻkínhtrọng,tincậythếnàodùgặphoàncảnhthuậnlợilàmsao,bạnđừngtintưởngrằngaicũngtốtvàquyếtđịnhrằngmìnhsẽthànhcông.Phảichờthờigian,phảiquansát,chấtvấn,dòxéttừngngười,ănnóikỹlưỡng,cânđocửchỉ,kiểmsoáthànhđộngcủamình.Cóvậybạnmớimongvềsau,khỏihối tiếcvànắmchắcđắc lựchơn.

95.Ởđờichỉnênsợcáisợthôi.Ngườitahaysợnhữngđiềuvôlýmànguyênnhânchínhlà tự ti, tưởngaicũnglobắtbớmìnhcả.Dĩnhiên làcónhiềungười thiếu tựchủnêncứnhútnhátđểsaucùngkhônglàmđượcviệcgì?

96.Đừngthấymộtngườixửđốivớimìnhtựnhiênvuivẻtựnhiêntửtếquámàvộichorằnghọtốtbụngvàsẽcóthiệncảmvớimìnhlâubền.Thườngnhữngthứngườiấykhótínhhayxétnétvàíttrungtín.

97.Vắngmộttâmhồnmìnhyêucáchtrongsạchvàtrungthànhlàbuôngmìnhtrongmộtnguồnđauthươngkhônglờinàotảđượcvàconngườicủatanhưtrongcảnhcôtịch.

98.Sốngtrongxãhộiđừngxétnétquávìngườikhótínhkhôngbaogiờgâyđượcthiệncảmvàbịsốngcôđơn,thấtbại.Nhưngcũngđúnghờihợtquávìtrongxãhộinào

kểcảnhàtucũngcóthứngườidãtâm,haylạmdụngvàhạinhân.99.Đừngkhinàođểnhữngý tưởngchánnản,ngánđời,xâmchiếm tâmhồnbạn

lâu.Hãyquậtcường.Hăngháihoạtđộngngaylúcbắtđầubuồnchán.100.Bạncứởđờithànhthục,cưxửđốitốtbụng,biếthiểungười,xãgiaoănnóiêm

dịu,đườnghoàngđi.Rốibạnsẽcónhữngngườibạnđángquýphục,mếnyêubạnvàsẵnsànggiúpbạn.

101.Nếucóaihỏithứtìnhyêunàotrongsạch,caocả,đậmđà,bềnbỉnhấttrênđờinày,thìtôinóingay.Tìnhmẹ.

102.Trínãoconngườichỉmộtbụmtaythôi, thếmàkhitoantínhđiềugìcứvênhvênhtựđắctoantínhmộtmìnhchớítkhitrôngcậyvàoconngườikhác,và“ĐấngToànTri”trêncáccôngviệc.

103.Trongđờibạn,bạnnênhoạtđộngđirồihãychođờibiếtkếtquảcủaviệcmìnhlàm,vàlúchoạtđộngnhớthinhlặng.

104.Bạnhaylochomìnhcólươngtâmtrongsạch,yêumếnmọingười.Thếlàtrênđờibạnkhôngsợmộtaicảvàđừngkhinàođểcáigìlàmbạnưuphiền,mấtsựbìnhthảnnộitâm.

105.Tấtcảsựđờiđềuquahếttheothờigiannêntađừngđểtâmhồnbậnrộn,khổđauvìnhữngnghịchýtrongcuộcsống.

106.Bạnkhiêmnhườngnhưngđừngvìnómàquêncảnhữngướcvọngcaocả,baolavềnhữngsựthánhthiện,tốtđẹpcầnđượcthựchiệnđểgópphầncảitạoxãhội.

107.Điềugìbạnkhôngbiếtxinđừngchonólàbậy.Bạnchịukhótìmhiểunóchuđáorồihãyđánhgiánótheocôngbình.

108.Dùcángđángcôngviệcnhiềuđếnđâu,dùgặpnhữngđiềungangtráithếnào,xinbạnhãynhấtđịnhgiữtâmhồnbìnhtĩnhluôn.

109.Khiđãchuẩnbịnhiềuđiềuđểnóicùngmộtngườicầnthiết,mếnyêumàđếnlúcnói,bạnkhôngnóiđượcmàbạnvẫnbìnhtĩnhlàbạncóthểlàmnênnhiềuviệccógiátrịlắm.

110.Bạnhãycốgắnggiữchomìnhcóluôntrạngtháitinhthầnhănghái,điềmtĩnh,sángsuốtvàtháiđộbênngoàivuivẻlạcquancươngquyết.

111.Bạnhãynhấtquyếtdùngbatấclưỡivàngọnbútđểphụngsựconngười.112.Haiđiềuđángkỵnhấtkhinóichuyệnlàcướplờingườikhácvànóivềtậtxấu

củahọ.113.Mangcáitậtchỉbiếtcómộtmìnhmìnhsốngtrênđời,coithiênhạnhưkhông

có,tưởnggìnóinấy,muốngìlàmnấyvàlúcnóichuyệnvớiai,giaoduvớiai,coikẻấynhưgốccột,cònmình làcáimáycứnóiđã thèmrồi thôi, thưabạn thứngườiấynhiều

nhưkiếncỏ.114.Khiviếtcũngnhưkhinói,bạncầnsâusắc.Muốnsâusắcphảisuynghĩ,cânđo

phảitrái,lợihại,gầnxa.115.Mộtphúttrênđời,bạnơicólẽbạncholàkhôngquanhệ.Nhưngbiếtbaoviệc

đángđểýdướibóngmặttrờinàyđượcquyếtđịnhtrongmộtphútthôi.116.Bạnphảicẩnngônnhưngxinbạnđừngquênbặtthiệp:Cầngiaotiếpkẻkhác,

kẻkhácmớixửđốitửtếvớimình.Mộtnụcười,mộtcáibắttaykhôngtốntiềntốncônggìcảnhưnggiúpbạnđượcnhiềulợi.

117.Nhấtđịnhđừngchỉtríchaicả.Cứlolàmviệcđểcảitạoxãhội.118.Mọingườikhimớisinhravềđườngtâmtính,làthứthúvật.Nhờgiáodục,nhờ

rèn luyệnđức lịchsựconngười“trơnbén” lần lầnvàsaucùngvănminh.Vănminh làchomộtngườiphảitiếnđếnsốngxứngđángvớinhânphẩmvàtrongcuộcsốngxãhội,conngườiphảilấynếpsốngvănminhmàxửđốivớinhauchớkhôngthểđemcáitôicủathờiănlôngởlổmàsốngvớimọingườinhưtrênđờinàychỉcómộtmìnhhaynhưconvậtgiàrừnghoang.

119.Muốn sốngmộtngày24giờ,bạnphải cómột lý tưởngcaođẹp,một chươngtrìnhhànhđộng,nhữngphươngthếthựchànhvàsứckhỏetinhthần.

120.Nếukhôngcómộttìnhyêutrongsạch,khôngbiếtđiềukhiểntìnhyêuthìcuộcđờicóthểgặpnhiềuvốthấtbạigâyhốitiếcthiênthu.

121.Dù gặp công việc phiền tạp thế nào, hãy bình tĩnh tổ chức chu đáo và thảnnhiênthihành.

122.Mộtcôngviệcgìbổíchchomuônhọmàbạnthihànhmộtmìnhkhôngthànhcôngsaobạnkhôngdùngóctổchứctheokhoahọcđểxinnhữngthânhữucộngtác.Đạicuộc thấtbạimộtphần tráchnhiệmvềbạn,khôngphảivìbạncôđơnmàvìbạnvụngdụngnhânđểđắclực.

123.Vẫncứngbêntrong,nhưngbênngoàibạnhãymềmdẻođểtỏramộtnhâncáchcaothượng,xửđốidễdàngvớihếtmọihạngngười.

124.Rấtcóthểvìthờigian,vìsựsungsướng,vìgặpnhiềubạnxấuhaygặpnhữngtrở lực,bạnbớthănghải làmviệcvàcổđộngcho lý tưởng.Nhưngnhấtđịnhbạnphảithắngnhữngquânthùấy,nuôiluônsựnồngnhiệtphụngsựlýtưởngcủamình.

125.Bảnngãcủatagiốngnhưmộtconngựachứng,lúcnàocũngmuốn“nhảy”khỏi“chuồng”ýchívàlýtríđểsốngtheodụcvọng.TaphảicươngquyếttặngchonósợidâycươngĐiềmĐạmđểhạnchếnhữngnáođộngcủanóvàtạochonónguồndũngkhí.

126.Bạncómuốnđượcnhiềubạntốt,nhiềucộngsựtrungtínkhông?Thìbạnhãygiữđứcchínhtrựcvàđứcquảngđại.

127.Bíquyếtđểlàmkẻthùnênbạnthânlàkhôngdùngáccảmtrảáccảm,màlàm

thinh,thathứ,hiềndịu,tìmhiểusốngđườnghoàng.128. Khi nói với ai chuyện gì dù là chuyện thường, bạn nên nói kỹ lường, rành

mạch,ràođónvàkhiêmnhường.129.Sựthànhcôngtrênđờikhôngphảichỉnhờởtàiba,ởvốnhọc,màcònvàcần

nhấtlàởđứctính,ởnhâncách,ởlốixãgiaobặtthiệp.130.Phầnđông loàingườiđều tưởngaicũngđồng lý tưởngvớimình, thíchmắng

mìnhnhưngđángtộinghiệplàtrênđờiđâucóaiđượcmọingườimếnphục.Mộtngườinàođó,cóhạnhkiểmtốtđẹp,tứcnhiênlàbạnthánhnhân,nhưnglàquânthùcủaquângianác.

131.Córấtnhiềungườihễngheviệcmìnhtinhgặptrởlực,bịchỉtríchhaybịtévàothấtbại liềnbiquan.Nhữngkẻấykhó làmnênchuyện lớn trênđờivì trênđờiđâucóviệcgìkhônggặpkhốnkhó.Aimuốnthànhcôngphảinỗlực,chuyểnbạithànhthắng,phảicósứckhỏetinhthần.

132.Trongxãhộirấtcónhiềungườihọcgiỏinổidanhvềnhiềukhoahọc,nhưngmangtrongócnhiềutưtưởnghếtsứchủlậuvàpháhoại.

133.Sốngmộtthờiđạicótiếnglàvănminh,khidấnthânlàmnhữngviệcvănhóathìlúcxửđốivớinhau,kểcảlúcbấtđồngvềquanđiểmvớinhau,tahãyđemconngườivănminhraxửđốivẫncógiátrịhơnconngườidãman.

134.Hãytậpcónhữngýtưởngrõrệtvàkhitrìnhbàytưtưởngcủamình,hãytrìnhbàydứtkhoát.Tránhtậttưtưởngmơhồ,nóimơhồ.

135.Nếuanhkhônglàmđượcmặttrờiđểsoithiênhạ,thìsaoanhkhônglàmmộtngọnđèn,soichomộtđôingườilâncậnanh?

136.Chỉtrongnhữngtrườnghợpcóphậnsựgiáodục,nhữnglúccầnthôngcảmvớiaiđểlàmnênviệccóíchnàothìbạnhãythốtranhữnglờichỉgiáo,nhữngtâmtưởngmàbạncholàcaođẹp.Ngoàiraxinbạnnghenhiềuhơnnói,nóicácchuyệncóhệđếnkẻkháchơncóhệđếnmình.Đừngvôýlàmnhầyđồn,muahờntíchoáncáchvôích.

137.Đãthâmgiaovớiai.làmviệcítnhiềuvớikẻấy,thìkhivắngmặthọ,bạnnênnhất định kính trọng danh tiếng của họ, đừng đề cao cá nhânmìnhmà dùng tiểu tâmnhậnchìmkẻhiệptácvớimình.

138.Khiđếnsốngmộtnơilạmàbạncảmthấykhóchịu,ngheđaukhổvìbỏđibaoluyếntiếccủachỗcũ,thìxinbạnđừngcócảmtưởngrằngminhsẽphảikhốnnạnubuồnmãi,đếnnókhôngsốngđượcvàlàmnêntròtrốnggì.Đólàtâmlýhếtsứcthôngthườngcủamọingườikhilybiệt,khisốngmộtmìnhmàchưathíchnghi.Bạncứtựchủ,cứnỗlựcthíchnghi,vậndụnghếtkhảnăngcủamìnhđểchiếnthắnghếtsứckhókhăn,thìrồivớithờigianbạnsẽthấycảnhsốngmớikhôngđếnnỗikhóchịunhưbạntưởngbuổiđầu.

139. Trong bất cứ người nào, cũng có cái hay nhiều hơn cái dở. Ta nên thu hút

nhữngcáihayấyđểđờimìnhtựbớtkhổvìghétngười.140.Nếukhigặpnhiềungườiquấyrối,chọcgiận,chạmtựái,màbạntrấntĩnhtâm

hồnđặngvàcólòngyêumếnhọcáchcaothượng,thìthưabạn,bạnlàngườimàhiềntriếtDiogèneđốtđènđikiếmgiữabanngàyđấy.

141.Đốivớinhữngngườicóáccảmvớibạn,khibạncóđủquyềnthế,nănglựcđốiphó, bạn hãy xử đối quân tử.Cần bảo vệ quyền lợi của bạn hay củamột số người đãđành,nhưngđồngvìlẽđómàbươimóclỗilầmcủahọ,trảđũahọlạibằnglờinói,việclàm,tháiđộcómàusắctiểunhân.

142.Bạnnênnhấtđịnhtrongbấtcứcôngviệcnào,khôngnóixấukẻtrêuchọc,mỉamai,chấpnhấtbạn.

143.Trongcuộcsốngphảimởphạmvigiao thiệpcủamìnhchorộng:Tuykhôngphảicoiaicũnglàtriâm,làđồngchí,nhưngtrướchếtvìtinhthầnbácáitaphảikínhmọingườibởihọlàthànhphầncộngđồngcủanhânloại.

144.Đểgâythiệncảmdễdàngcầnphảihiểndịu,thíchnghehơnlàchỉtrích,tránhlốiquảquyếtvàbànlýtưởngcủamình.

145.Khilàmlớn,chỉhuynhữngviệcđạihệ,muốnvừađắclực,vừagâythiệncảm,bạnnêntintưởngthiênlực,bìnhtĩnh,suynghĩ,hiềndịu,dèdặt,lạcquan,nhẫnnại.

146.Đếnmộtchỗnàoxa lạ, tađừngvộichỉ tríchnhữngđiềunghịchý ta, tacũngđừngvộitintưởngkẻkhácmàbàntâmsự,cộngtácnhữngviệcđạihệ.

147.Trongkhixãgiao,nétvuivẻ,mẫntiệp,vừađiềmđạmsâusắc.148.Làmcôngviệcgì,chịumộttráchvụnào,phảichịukhóthihànhchuđáo.149.Hoạtđộngmàsợdưluậnthìkhôngmonglàmnênchuyệngì.150.Muốncónhữngngườicộngtácđắclực, thoạtđầuđừngphôbàylýtưởngcủa

mình,màcứgiaotiếpvớihọgieothiệncảm,vềsaulựacơhộithuậntiệntruyềnthôngýmuốncủamình.

151.Mỗilầnthanthởcùngkẻkhác,kểcảtriâm,vềcảnhkhổcủamình,củathiênhạ,làmộtlầntabịtổnkhílực,ngheyếuđuối.Vìthế,trongcâuchuyện,tanêncốgắngtránhthóiquenbàntâmsựvôích.

152.Khôngphảitachỉlotránhnhữngviệcxấumàxãhộibiết,tacònphảilotránhnhữngtưtưởng,hànhvimàchỉcótabiếtthôi.

153.Đừngvìcáiănmặcmàhạnhânphẩmđểlàmnhữngviệcđêhèn.154.Coi chừngkhi ta chỉ tríchđiềugì, người nghe sẽkết luận ta thi hànhnghịch

điều ta chỉ trích.Có lần chúng tôi nghemột người bạnmạt sát đứckhiết bạch, đảđảonhữngsáchdạyvềsựtutâmluyệntánhvàlấylàmhãnhdiệnvớisựthấthọcvềđứcdụccủamình.Bạnnghĩsaovềgiátrịcủangườiấy?

155.Ngày xưa có người bảo vịt sướng, người khác cho là vô lý vì người sao biếtđượcvịtsướnghaykhổ.Ngàynay thứngườiphánđoánviệckẻkhác theogóccạnhbèphái,tôngiáo,chínhkiến,vàchuyênmôncủamìnhnhiềuquá.Bạnnghĩsaovềhọ?

156.Làmngườiđâuphảichỉ làmột tínđồ tốt,họcgiỏi,màcònphảibiết tựkiềmchế,biếtquênmìnhđểnhớđếnkẻkhácdẹplòngbằnglốixửthếmẫntiệpnữavìdùtưcáchnàocũngvẫnởgiữaxãhội.

157.Trongxãhộiphảitinrằngphầnđôngngườitahợplý.Hợplýtựnhiênvàngườita có thể đồng ý với bạn nếu bạn hợp lý.Nhưng bạn chịu khó nhận rằng có không ítngườidùbạnănởvớihọtửtếthậtthà,dùbạncólýđếnđâu,họvẫnghétbạn,nghikỵbạn,chỉtríchbạn.“Vinhânnan”,phảikhôngbạn.

158.Việcquanhệthứnhấtcủađờingườilàchếtsốngchomộtlýtưởng,mộtchươngtrìnhsốngvàcươngnhuchiếmđoạtthànhcôngtốihậu.

159.Trênđườngnghệ thuậtcái“lượng” thườnglàmchocái“phẩm”ngàymột tinhhơn.

160.Nòngcốtcủaáitìnhbaogiờcũnglàsựtựdotựhiến.Tayêuaithậtlàdoýchítựdocủata,tamuốntựcunghiếnchongườiấy,muốnbiểulộáitìnhcủatabằngnhữnglờinói,việclàm,điệubộ,cửchỉtoàncómàusắctựdoluyếnái.

161.Yêu ai là luônquan tâmđếnngười ấy, có họ luôn trong trí, lo lắngvề hạnhphúccủahọ.Nóiyêuaimàkhôngchúýđếnkẻấylàyêugiảdối.

162.Khibắttaymìnhthihànhphậnsựgì,tađừngquálạcquantưởngrằngaicũngthíchta,ủnghộtavàtasẽđượccộngtácvớinhữngngườilươngtrí.Đếnkhigặpnhữngvốthấtbại,bịchỉtrích,tachớvộitưởngcôngtrìnhcủamìnhphảihỏnghayaighétmình.Phảidèdặtróichờthờigiantasẽthấyđườnglốiphảithựchiện.

163.Khiđảmnhiệmmộtcôngviệcgìcôngíchmàgặpnhữngtrởngại,gặpdưluậnđảkích,gặpsựbấthợptáccủanhiềuđồngchí,điềucầnthiết làbạnnênbìnhtĩnh,vuitươiđợithờigiansuynghĩvàchắcchắnsaucùngbạnthànhcông.

164.Một cuộc cải cáchnào cần thiết chonhiềungườimàbạnxét chuđáo lúc thihànhbị những trở lực, bị dư luận chỉ trích, bạn cứbình tĩnh, cươngquyết làmchokỳđược.

165.Đắcnhântâmlàmộtbíquyếtđểgâythiệncảmvàuytín;nhưngnếuchỉdùnglờinóiêmdịumàkhôngcươngquyếtvàthậttâm,dễbịcoirẻvàoánghét.

166.Trongbấtcứ trườnghợpthihànhsángkiếnnào,nênnghĩmìnhcó thùnhiềuhơnbạn.

167.Đứckhiếtbạchlàmchotâmhồntươitrẻ,bìnhan,ưasống,bácái.168.Nếuởđờimàquánhạycảmthìnhấtđểkhôngbaogiờthườngđượcvuivàchắc

chắnítbèbạn.

169.MộttrongnhữngýlựcthuhútcảđờibạnlàtâmchiếnsĩchođứcBácái.170.Hãynóitấtít,làmrấtnhiều,bạnsẽthấynhiềungườitínnhiệmbạnvàítkẻsánh

kịpbạn.171.Ngườitarấtcóthểnhìnđức,thôngtháilắmmàvẫnmêăn.172.Trongsự trầm tĩnh thựchiệnmột lý tưởngcaocảcónguồnvuiâm thầmsâu

sắc.173.Nhiềukhivìtậtbiquan,vìthiếutrầmtĩnh,vìbịchạmtựáimàlàmtamấtnhiều

tìnhbạn.Nếutachịukhókỹlưỡng,caothượngmộtchútsẽbảotồndễdángvàrấtcóíchchota.

174.Trongkhigiaotiếp,muốnđượcthiệncảmcủangườikhác,cứthànhthực,bặtthiệpvàítnói.

175.Khôngphảiloàingườixấu,màbạnđángtinhếtmọingười.176.Làmlớn,đứngtổchứcmộtcôngviệcđiềukhiểnmộtsốngười,phảichọnlựa

từnglờinoikhiralệnhhaythảoluận.Cóthểmộtlờinóivìácýhãyvôtìnhnóiralàmtamấtuytín,pháhoạisựhăngháicủathuộchạ,làmhỏngviệclớncủata.

177.Xửđốivớiai,nhấtđịnhthànhthựcvàkhônngoan.178.Mỗisángtrướckhilàmcôngviệcgì,phảingắmnhìnmụcđíchtốihậucủađời

mình.179.Hằngngàychúngtacóthóiquentìmnhữngngườithânthíchđểnóichuyệnmà

lắmkhikhôngchiugiaothiệpcùngnhiềuđiềungườilạmàcuộcđàmluậncủahọcóthểđemđếnchotanhưíchlợivềvănhóacũngnhưvềnhữngphươngdiệnkhác.

180.Trongcuộcsốngcộngđồng,dùtacócôngviệctưbiệt,cólốisốngriêng,tanênvìxãgiaogiữnếpsốngbìnhthườngvớiphầnđông,miễnnếpsốngấykhôngcóđiểmnàotệ.

181.Tưcáchbuộcchúngtatránhnhữnglốitỏrathânmậtkhikhôngcầnbằngcáchrờrẫmthânmìnhhaytaychânkẻkhácđểnắmchắcchânlýhơn.

182.Bạncứcẩnngôn,cứphánđoánđộc lậpnhưngđừngquên thỉnh thoảng trìnhbàyýkiếncủamìnhcùngkẻkhácđểnắmchắcchânlýhơn.

183.Phảigớmtậtxensáimùavàcôngviệckẻkhác,nhưngsốngtrongmộtxãhộinhiềukhiphảibàitrừócíchkỷđểquantâmđếncôngíchbằngcáchhysinhhaygiúpýkiếnchokẻcóphậnsựcảitạo.

184.Đànôngthườngyêuđểtruyềnsinhvàđànbàthườngyêuđểhysinh.185.Mỗingàycứđềuđềulàmmộtviệcnhỏliênhệđếnlýtưởng,ngườitasaucùng

sẽgặpnhữngkếtquảmỹhảokhôngdè.186.Thudụngđỡvàomộtcôngviệctùylòngkẻbấttàivớisathảikẻấyđểgâyoán

thù,bạnchọnđườngnào?187.Trinhkhiếtcủanhàtulàsựhysinhhạnhphúctiểugiađìnhđểgópphầnxây

dựnghạnhphúcđạigiađình.188.Nếubiếtailàmcùngmộtviệcnhưbạnđãthànhcônghơn,bạnvẫnthảnnhiên

làbạnđãcóđứcbácáikhálắmrồi.189.Cótâmhồnnhưbăngtuyếtđi,bạnsẽthấyđờiđẹpđángsốngvàlúcnàobạn

cũngnólựctranhđấucholýtưởng.190.Trênđờicónhiềuviệckhôngaiđượcbắtbuộcbạnthihành,songkhibạnđãtự

ýthựchiệnthìnhấtđìnhbạnphảiđiđếnthànhcôngvớitấtcảlươngtâmvàdanhdựcủabạn.

191.Bạnmuốný thứcgiá trị của tình tâmgiaovànhậnđịnh tâmhồncủabèbạnkhông?Thìbạnhãylaomìnhvàonhữngviệccựcnhọc.Lúcấybạnsẽthấychânhữuquảhiếmhoi,quảcầnthiết,cònhạnglưumanhnhiềunhưruồi.

192.Đổitâmgiaogiốngnhưmộtcâycótráiquýmàkéntaytrồngcóthểđemđếnchoaikhéovunvénnhữngkếtquảtốtđẹp.Songcũngcóthểtànhéodễdàngvàsinhtaihọanữanếungườitavụngtaynuôinấngnó.

193.Ngườibạntâmgiaocủabạnphảilàmộtthứ“vợ”củabạntrừviệctinhgiao.Họphảiquýbạnthathiết,nỗlựcxâydựngđờisốngcủabạn, tìmhạnhphúcchobạn,dámsốngchếtvớibạntrênconđườngphụcvụlýtưởng.

194.Nếumuốnmưuviệclớnvớiai,xinbạnchịukhótìmngườichẵngnhữngsángsuốtmàcònphảicóócdứtkhoát,khôngbaphải,trọnglươngtâmvàthànhthực.

195.Nếuphảinóimộtkhốitìnhvịthacaocảnhấttrênđờinàythìtôinóingaytìnhchavớiconcái.

196.Phảichịuvềmặtnhụcthể,cóđànbàvui,nhưngvềđườngtâmthần(màcáinàyquanhệ)cầmbútvuihơnnhiều.

197.Làmlớnphảinhìntiểucuộcđểmưuđạicuộc.198.Nhiềukhivìmuốnănmày lờikhen, sựđồngýhay tìnhyêucủakẻkhácmà

ngườitaănnói,cưxử,hànhđộngquáđêhèn.199.Mỗingàytôirakhỏibảnngãcủatôiđểsốngxốp,sốngthiếudèdặtchừngvài

lần,thìkểtôicũnglàmchủminhkhálắmrồi.200.Sangãvềxácthịtlàmộtthứchọntiểucuộcmàbỏđạicuộc.Kếtbạnvớimột

tâmhồntheonhữngnguyêntắccủatìnhbạntâmgiaolýtườnglàsốngthêmmộtđờisốngtinhthần,mộtnếpsốngtinhcảmvàlàmchocuộchoạtđộngcủamìnhcónhiềuhyvọnghơn.

201.Nếucóchứcquyềnxứngđángthìcưxửvớicấpdướimềmmỏng,tìmhiểuhọ,

takhônglàmgìđâu.Chắcchắntasẽlàmhọphụcmàcònđượcmến.202.Cónhữngconngườikhôngbiếtnhìn,ănnóicụcthùtù,quăngvàomặtngườita

nhữngtiếngbấtmãnkhibịchạmtựáivàcũngcónhữngconngườilòngdạthiểncậnmàxãgiaobằngmọicáchthutâm,bịpđổi.Cảhaithứngườiđềukhảố.

203.Trênđườngđờicónhữnggiâyphútmàngườitathấytâmhồnlẫnthểxácchìmđắmtrongđaukhổvànếukhôngcómộtchútkhônngoancóthểngườitaphảitựtửđểtìmhạnhphúc.

204.LýtưởngcủaconngườilàSốngngườichorangười.BiquyếtsốngngườichoraNgườilàgiàgiặn.

205.Đasốphụnữvềmặttuânlýhaykhêugợimàdễsailầm.206.Ởđờinàybaogiờcóchứcvụ,baogiờcótráchnhiệmchỉhuy,giáoluyệnlàcó

ngườighétvàphêbình,chỉtrích.Đừngquanniệmsailầmlàphảibănkhoănđilàmthỏamãnnhữngngườighétta,trảlờinhữngđòihỏicủalờichỉtrích.Làmvậytachỉgiatăngkẻthùthôi.Tacứsuyxét,kiểmđiểmchươngtrìnhhànhđộngcủamìnhlại,tựmìnhgắtgaobìnhphẩmmình.Rồisauđó,cáigìtacholàhaylàtacứđiềmnhiênthihànhmàthảnnhiêntrướcmọitrởlực.

207.Nếukhoahọclàmchocuộcđờivậtchấtchúngtasungsướngthìtôngiáocũnglànguồnlạcthúcủatâmhồn.Nógiúpchotacuộclaisinhđầytoànphúc.Nócòngiúptaởđờibớttộilỗivàtránhđượcnợloâu,sầuchánvìcuộcđờiđầynướcmắt.

208.Mộtnhàluânlýthànhcôngnhấtlàngườiquyềndạynhữngchânlýbổíchchođờingườimànhấtlàngườithihànhcáchgươngmẫunhữngđiềumìnhdạy.

209.Đờingườibênngoàichỉlàmộtdiễndịchcủađờingườibêntrong,tứctưtưởng,tâmtình,cảmgiác.Muốncảnhsốngcógiátrịhãylàmchoconngườibêntrongcógiátrịtrước.Màlàmchoconngườicógiá trịkhônggìbằngápdụngmộtnềngiáodụcchínhđáng.

210.Rángchỉnênnóiranhữnggìmìnhcóthểnóitrướccôngchúng.Tránhchođờitabớtchỉtríchai,nóihànhai.

211.Đờitangắnquá.Đừngbaogiờđếtâmhồncónửakhúcnghĩđếnkẻthùđịch.Hãycoihọnhưngườiđáng thương tâm.Quênđinhững lờihọchỉ tríchvukhống thóamạ.Bìnhtâmthathứhọvànhấtđịnhkhôngbaogiờquantưởngđếnviệchọthùtahaytrảđũalạihọ.Tatrảđũakẻthùtalàgiốngynhưhọvàtạothêmchođờimộtđứahungácnữa.Nhất là ta làmcho ta tốnhạivề tâm thần,về thầnkinhvìnónggiận, làông,mưutinh,hồihộp,ưutư,thấtvọng.Hãycườivàsống.

212.Baonhiêuthànhcông,thấtbại,vuibuồncủadĩvãng,baonhiêuhyvọng,hạnhphúcởngàymai.Hãyloạitấtcảrakhỏitâmhồn.Muốnhạnhphúcởđờiphảisốnggiâyphúthiệntạivàlạcquannếmnhữngsướngvuicủahiệntại.

213.Hãyrướctayvớinụcườibấtluậncáigìnghịchýta,vìhạitamàtakhônglàmsaotránhkhỏi.

214.Cuộcđờilớnnhữnghoahườngvàgaigóc.Hãysốngtrênnhữnghoahườngmàkhôngquênđềphònggaigóc.

215.Mỗilẫntagiậnai,trảthùai,khônggiaothiệpđượcvớiaithìtahãythấytathuahọrồi.Bởivậyđốivớiailàmphậtýta,nóiácta,làmhạita,tahãybìnhtĩnhcamchịu.Tháiđộnhưvậykhôngphảicókếtquảkhốchạicho tađâu.Màvìnókhiếnđượcbảntínhvốnthiệncủakẻnghịchtavàdođóhọnhậnlời,khôngởác,làmhạitanữa.Cuộcgiaothiệpgiữatavàhọbắtđầulại.Tahãylạcquantincậyngười.Cólạgìthóithườngcủatiểunhânlàlàmnghịchlại.Takhônglàsiêunhânnhưngnhấtđịnhkhônglàmtiểunhân.

216.Tacầngìphảibồnchồn,hồihộp,lođínhchínhnhữnglờivucáo,chỉtríchta.Cứđườngđườngsốngbìnhtĩnhyênlặng.Cuộcđờisẽhiểuta,sẽtrảlạithanhdanhta,sẽcatụngnhữnghànhvihayđứctínhcủatanếutasốngđúnglýtưởngconngười.

217.Hãycoidưluậnnhưbìnhthường,khibạnnóihaylàmviệcgìmàbạnđãdàycôngsuynghĩ,bàntínhvàquyếtđịnhthihành.Hiểulàtahếtsứcnghiêmkhắcvớita,phêphánchỉtríchtatừngtưtưởng,lờinói,việclàm.

218.Đừngkhinàohốngháchvớikẻdướimàtacũngđừngkhinàoquỳmọptrướckẻlớnhơnta.Làmnghịchlạilàtỏratâmhồnbạcnhược.Vàdođótabánrẻnhânphẩmchongườiđờichếnhạo.

219.Hãygiữnụcườiluônluôntrênmôibấtluậnđốivớiaivàhoàncảnhnào.220.Hãylopháttriểnbộócvàcontimcủamình.Tintưởngrằngmìnhcónhữngtài

năng,khảnănggiúp íchđượcchođời.Cốgắngphát triểnchúng.Bằngnếu thínghiệmmọicáchmàvẫnthấythấtbại,thìhãybìnhyênsốngvớicáitôimàsốmạngđặtđểchota.Cựckỳphảnđốinhữngtháiđộ,ýtưởng,lờinói,hànhvibắtchước,ăncắpcủakẻkhác.Tấtcảlàđêhènvàchỉlàmchotathấtbại,sốngmướn,sốngnhờchớkhônglúcnàosốngchomìnhcả.Muốnchođờisốngcógiátrịphảilopháttriểnbảnngãcủamìnhvàsốngphongphúđờisốngcủariêngmình.Bắtchướcngườibấtquáchỉbằngngườithôi.

221.Hãycómộtcõilòngbácáirộngrãi.Thànhtâmchúýtớiquyềnlợihạnhphúccủangườixungquanh.Cuộcđờicógiátrịhaykhônglànhởnhữngphầntửđó.

222.Hãysốngđờisốngcóhoạchđịnh.Xài tiềnnhưngcũngđừngnôlệ tiền,đùngbánrẻnhâncáchđểmưucầunó.

223.Hãyyêutrậttự,giữtrậttựtrongbộóc,trongtâmhồn.Giữtrậttựởlờinói,việclàm,cáchănmặcvàdụngcụcủađờisốngnghềnghiệpthườngngày.

224.Ngaylúcchánnhàm,mệtmỏi,hãytựnói“Tấn”thếlàsứclựcvànghịlựctrởvề.

225.Nhấtđịnhcảđời,đừngkhinàocóócđộcđoán.Vẫntinmìnhcóthểtìmrachân

lý nhưng đừng vì đómà coimọi người đều dốt, đều lầm.Bất luận ai cũng có thể chomìnhnhữngbài họchay.Ởngay cả dốt nát nguxuẩn củangười ta, cũng có thể rút ranhữngbàihọcdạyđờichílý.

226.Tránhdã tâm.Hãylàmsaomỗingàygiữchokhỏinhữngý tưởng, lờinói,cửchỉ, hànhvi xoi bói, kết án, ngạonghễ kẻ xungquanh.Không có gì tỏ ramình khiếpnhượcbằngdãtâmbươixớiđiềuxấucủakẻkhác.

227.Hãybiếthiểutốtnhữnglỗilầmcủangười.Chođượcvậythìđựnghấptấpphánđoánhànhvi,lờinóicủangườingaymàhãytìmnguyênnhân,hoàncảnhcủachúngvàđặttavàođịavịcủangười.Nếusaukhilàmvậymàvẫnthấyhọcólỗithìvấnđềkhôngphảilàkếtánmàlàthathứđượcthìkhôngtiếcgì.

228.Đừngkhinàođểtâmhồnxaoxuyến,tảnmát.Hãytạochonókhíhậubìnhyênvàtậptrungnólại.Nhưthếtakhỏitốnkhílực,sinhlựcmộtcáchvôích,vànhờđótinhthầntasâusắc.

229.Hãyngónhữngnghịchcảnhcủađờicáchlạnhnhạt.Đừngđểnólaychuyểntâmhồn ta, làm cho ta sầu thảmchánnản, than van.Bản chất của nhữngnghịch cảnhhaynhữnggì làmtađaukhổtâmvốnvôtưnhưnhữngbảnchấtcủanhữngsựvậtkhác.Takhổsởlàtạitathấynólàmtakhổthôi.Vậysaotakhôngcoinókhôngragìcả.Nhưthếtâmhồnsẽđượcthanhtịnh.

230.Nếuchúngtalolắng,haybịvucáolàmđiềugìác,tacứnóivớita:Phải,tôilàtộinhân,rồisaonữa?Tâmhồncanđảmchịutráchnhiệmấylàmtatrở:nênđạidũng.

231.Tìmcáchchữamình,đổlỗichokẻkhác,bốirối loâuvìhìnhphạtvàtaihạigâyravìlỗilầm,thấtbại,tấtcảlàdấuhiệucủatâmhồnbạcnhược.Tạisaotatrốntráchnhiệm?Tađãýthứcvàcanđảmthihànhcôngviệctatừlâudựđịnh;nếunósailầmhaygâyranhữngthấtbạithìtamỉmcườigánhlấytráchnhiệmthôi.Cógìphảichữalại,đổthừa,loâu.Tinhthầnhamtráchnhiệmlàdấuhiệucủanhữngconngườisiêuthoát.

232.Khithihànhhãynóimộtđiềugìmàtađãsuynghĩquyếtđịnhhẳnhòithìhãycoidưluậnnhưbìnhthường.Tanênbiếtdưluận,nhưngdùngnóđểlaychuyểnýchíta.Nólàmộtthứdịchtểthườngchỉgâythấtbại,thấtvọng.Chỉnhữngtâmhồncaocả,anhdũng,độclập,tựtin,khônngoanmớicóthểlythoátđượctaihạicủadưluận.Vậybạnhãyrángtậpcómộttâmhồnnhưthế.

233.Hãycómộtngoạithântrầmtĩnh,điềuhòa.Hãyýthứctừlờinói,việclàm,cửchỉ, tháiđộđi,đứng,ngồi…Như thếbạnsẽ tránhkhỏinhữngvụtchứccủaconngườinhẹdạ,nhẹtính.Bạnsẽgâyđượcxungquanhmìnhmộtbầukhíthiêngliêngvàbầukhíấyảnhhưởngđếnkẻkhácbằnguytín,uyquyền,tìnhyêu.Thếlàtrênđườngđôibạnđãlàmđượcmộtcáigìrồi.

234. Mỉm cười bao giờ cũng thanh nhã, đáng phục. Nhưng cười pháo nổ, ngảnghiêngkhôngphải luônlàhay.Bạnhãycườikhicólýdochínhđángđểcười.Vàhãy

cườicách thanhnhã,vừađủ.Lẽdĩnhiênnhữngcáicườivô lý trẻcon, tỏrakhờkhạo,nhẹdạlàphảigớmnhưuếvật.

235.Hãygiữchomìnhcómộttưcáchluônxứngđángvớichứcvụ,xãhộicủamình.Tưcáchấyphảiquantâmcoisócnótrongcáchtrangsức,điđứng,nóinăng.Hãytránhsựcẩuthảvàtháiquá.

236.Lễđộlàdấuhiệucủaconngườivănminh,conngườigiàulòngbácáivàcũnglà phương cách tự lòng hammuốn sống ích kỷ, phóng túng, cấu thả tự nhiên của conngười.Tahãylễđộ.Nhưnglễđộkhôngcónghĩalàquỳmọp,cúmrúm,khuấtphụckẻgiàusang,quyềnthếcáchđêhèn.Ngườilễđộlàngườinhubênngoàicươngbêntrong.

237.Giữtâmhồnmộtmựcbìnhhòa.Bấtluậnmộtcáigìởngoạigiớiđừngchonóxaoxuyếntâmhồnta.Hãytậptínhvôtư,trầmtĩnh.Sứcbồngbộtquálốcủaýmuốn,củacácthứlàmchocõilòngvàbộócnáođộngdođóconngườibênngoàitabồnchồn,línhquýnh,vụtchắc.Hãykiênquyếttrụyêncónáođộngđó.Khinói,làmmộtcáigìmàtaưathíchnhất,hãynóilàmchậmrãi,vớitâmhồnvôtư.

238. Ngoài những giờ cần tư tưởng, nói năng, hoạt động, hãy giữ tâm hồn tịnhkhông.Đừngthảlỏngnótheonhữngtưởngtượnghăngvui,khổsầu,aoước,hốihận,yêuthương,thùghét...Hãydằnnóchonóyênlặngvàtrốngrỗng.Nhờđóthầntrítamạnhmẽvàsángsuốthơn.

239.Cónhữngthằngngunàokhôngbiếttrảđũa,thùghét,laó,đánhđậpkhingườikhác chạm lòng tự ái và quyền lợi của nó, nhưng làm vậy chẳng những nó coi mìnhnganghàngkẻthùmàcòndìmmìnhxuốngđêmạthơnkẻthùnữa.Hãytươicườithànhthậttrướcnhữngtaihạikẻkháclàmchomình.Khicầnphảibinhvựcquyềnlợithìhãylàmcáchtrầmtĩnh.Ngoàimặtcũngnhưtronglòngkhôngphiềngiậnkẻnghịchchihết:Bằngthấykẻcầnbinhvựcquyềnlợithìhãybỏquađi.Coikẻnghịchnhưngườiđángtộinghiệpvìthiếutựchủmànôlệdụctình.

240.Thườngquảquyết cách táobạo,độcđoán,..cộc cằn làdấuhiệucủamột tâmhồnnôngnổi,nguđầnvà thấtgiáo.Trongmột lần trìnhbàyýkiếncủamìnhbạnnhơinghiềnnólâutrongđầuóccốgắngthấymộtgóccạnh,lẽphảichăngcủanórồiphátbiểunóracáchdèdặt,vừađủ,chậmrãivàkhiêmtốn.

241.Trongđời sốngbạnhãykiếmgiờ trầm tư, kiểmđiểm lại những tư tường, lờinói,hànhvicủamình.

242.Mỗilầnnóiláobấtkểnóiđểchơihayvìmộthệtrọnglợitộcnàolàmộtlầnchàđạp nhân cách dưới chân và hoang phí dũng khí của tâmhồn.Bạn nên thề quyếtmộtcáchrắnrỏirằngcảđờitừđâykhôngbaogiờnóiláo.Cóđiềugìcầnphảinóithìnóicáchtrầmtĩnh,ngay thật, rõràngvớicặpmắtchân thành,ngóngayvàomặtngườinghe.Tadámđảmbảotráchnhiệmnhữnglờitanóimà.Cáigìsợsệtđểláo.

243.Làmthinhlàmộtphươngthếthầndiệuđểtadưỡngdũngkhícủatâmhồn,làm

chotâmhồntrầmmặc,bìnhyênsâusắcvàcũnglàphươngthếgậyhiệulựccholờinói,uytín,uyquyềnchođịavị.

244.Hãyhếtsứcdèdặt trongkhimởcửa lòngđểgiãibày tâmsự.Chỉ trừđốivớimộtvàitriâmtrongđờisốnglànhữngkẻcầnhiểutađểgiúptavềmọimặt,tahãynhấtđịnhkhôngmởcửalòngchoaitấtcả.Hãybímậtsốngmìnhvớimình.Nhưvậytasẽtựtạomộtconngườibêntrongsâusắc,điềmđạm,cứngrắnmàthếgianítcóvàđồngthờitránhbớtnhữnghànhviđộcáccủanhiềungười.

245.Hãyýthứccânđotấtcảnhữnghànhvi,lờinói,tháiđộcủamình.Dùngnânglựccủalýtríchỉhuyýmuốnvàdụctìnhmộtcáchdũngmãnh.Đừngkhinàođểcholýtríbịlumờ,đánhbạibởihailựclượngnày.

246.Quyết tâm diệt trừ những cử động vô lý của tâm hồn và của con người bênngoài.Hãydằnnénmìnhchoyêntĩnhluôn.

247.Saukhisắpđặtmộtchươngtrìnhsốnggầnnhữngcôngviệcgiaoluyếnthểxác,tinh thầnvàhồn linhbằngnhữngphươngpháp,phương thếnhấtđịnhsau, thìbạnhãyquyếttâmsốngvớiconngườiđộclậpcủamình.Đừngcótậtcảmthấymìnhtệ,hâmmộngườikhác,bắtchướcngườikhác.Bạncũngcókhảnănglàmnhữngcáigìhayđẹpchứ.Vậybạnhãypháthuynhữngtàinăngtưbiệtcủamình.Cốgắngthựchiệnlýtưởngriêngđểchođời thêmnhữngphần tử tốtđẹp,những tinhhoa tồn tại trênkhônggianvà thờigian.

248.Mộtngàyhãycốgắnglàmmộtviệcgìnhỏmọnđểluyệntậpýmuốn.249.Nhấtđịnhđừngđểchoaitưtưởng,suyxét,quyếtđịnhđiềugìthếchomìnhcả.

Hãy kiểm tra những tư tưởng, những quyết định của người, rồi ta tựmình tư tưởng vàquyếtđịnhtheotàilựccủamình.

250.Sắcmặthãygiữluônthảnnhiên,mỉmcườiởbấtluậnhoàncảnhnàocủacuộcsống.

251.Mộttâmhồnchídũnglàmộttâmhồnnhẫnnhịnnhữnggìngườikhácvachạmtựáicủamình.Bạnhãytựchủrộnglòngđểchịucáchbìnhthảntrongtâmhồncũngnhưngoàimặtnhữnglờinói,hànhvi,tháiđộ,cửchỉhaycảnhữngbàiviếtcủakẻkhácxỉmạ,phaovu,nhiếcmắngvachạmkhimạtcánhânbạn.Trừrakhiphảiđínhchínhđểbảotoànthểdiệnsongcũngphảilàmvớitinhthầnquântử:caothượng,điềmnhiên,khoanhồng.

252.Đừngkhinàonaolònghaytrảđũanhữngkẻnóixấumìnhsaulưng.Họlàhạngngườiđángtathươnghạihơnlàănthua.Họđãhènyếuđếnđôikhôngcócanđảmđểnóingaymặttamàtacốchấphọthìtacógìhơnhọ.Hãycoinhữnglờihọnóinhưcáirácvàluônbìnhtâmyêumến,thathứhọ.

253.Hãy coi sựhamdanhvọng, khoekhoang tài banhânđức của cái “tội”mìnhnhưmộtthửthuốcđộctànhạitâmhồncươngdũng.Tahãybiếtta,nhậnchângiátrịta.

Đủrồi.Khôngcầnchongườikhácbiếtgiátrịtachi.Họcókhenhaychêtacũngcoinhưthường.Cáitôicủatasốngtrênmọihưvinhvàmọidưluận.Nhờđótacódũngkhísâusắctrongtâmhồnđểthihànhlýtưởngcaocảcủamìnhkhiphảinhữngnỗisầuchán,thấtbại,nảnlòng,hămdọa.

254.Mỗilầntrùtínhnóigì,làmviệcchihayramộtcửđộngnào,tahãytựhỏi:“Chivậy? Có ích gì không?Không nói, không làm, không cử động có hại cho ta hay chongườikhông?”.Nếuthấythậtbổích,tahãycươngquyếtthihànhýmuốn.Bằngthấyvôlývôíchhayíchlợirấtnhỏthinênkiêngcữ.Làmđượcvậyconngườibêntrongtacườngdũng.

255.Lãnhmộtquyềnchứccaocảchừngnàohãythấymìnhlàmvậthysinhchoxãhộichừngấy.Bởithếhãyưathíchsốngđơnsơthanhbạchđểphụcvụbaonhiêungườiđượcquyềnmìnhphảixấusốlầmthan.

256.Mộttướnglĩnhchuyênchế,tànnhẫn,giàusanggiữađámdânmấttựdo,sợsệt,nghèohènlàmộtsỉhổchớkhôngphảilàmộtvinhquang.

257.Khôngmộtngườinàocólýtrí,lươngtrilànhmạnhmàchânthành,khenngợinhữngkẻtuhànhtrangsứcnguynga,lunglay,thướttha.Tráilạingườitacholàkhôngxửngđáng, là trò hề, là đángkhinhbỉ và đáng thương tâmcho tôngiáo nàomàhọ lànhữngtínđồchiênghẻ.

258.Ởđờingườingunàokhônghamtiềnbạc,khônghamlàmtốt.Chỉcóquântửmớibiếtsốngtheomộtlýtưởngcaocả,biếttựtrị,biếtsốngkhókhănvàđơngiản.

259.Mộtnhàtrithứckhảquanchưachắclàmộtngườicónềnluânlýkhảquan.Biếtbaokẻcócấpbằngthạcsĩ,tiếnsĩ,cửnhân,tútàimàcómộtđờitưkhảố.Muốncómộtnềnluânlýcaocảcầncótrithứcđãđành.Nhưngvấnđềthenchốtđểsốngngườichorangườilàmộtýchílànhmạnhvàlươngtâmtrongsạch.

260.Khicóaiyêucầutamộtđiềugì,màtađềukhôngthểgiúpđượctaphảihếtsứcbìnhtĩnh,thânmật,vuivẻ,lễđộtừkhước.Chúngtađừnggạtngangcáchcộclốcđểtỏratâmhồníchkỷđêhèncủamình.Làmnhưvậyđầucólýnào,tavẫnvachạmnhiềulòngtựáikẻvannàita.Vànhưthếlàtrênđườngđờitađãmấtmộtcơhộiđểthuphụcnhântâm.

261.Trênđườngsốngtaphảicómộttinhthầncứngrắnđểphụcvụchânlý.Nhưngtinh thầnấykhôngphảibộc lộbênngoàibằng lờinóihaycửchỉ, hànhđộngcộccằn,xẵngxớmồnàomàphải trầm lặng trong tâmhồn.Một tướng lãnhnắmđược tâmhồnngườidướimìnhtrongtaykhôngphảilàkẻhamkhoequyền,hamlàmoai,hamnạtrầy,chửimắngmàlàbìnhdân,tìmhiểu,thathứchỉdạyvàphụngsự

262.Hamthốlộchântìnhcủamìnhchokẻkhácnhấtlàkhisầumuộnlàdấuhiệucủamộttâmbạcnhược.Tahãyđóngkíntâmhồntalại,sốngthinhlặngvàlàmviệc.

263.Vấnđềnàotrùtính,suynghĩ,bànđịnhrồithìhãychonómộtquyếtđịnhngay.

Dầusaocóchonólàquyếtđịnhquávộivàngcũngcứthihành.Lưỡnglựvàhoàinghilàmẹđẻthấtbại.Thihànhsửachữatheokinhnghiệmmớithànhcông.

264.Mỗingàyphảinửagiờkiểmthảonhữnghànhvitưtưởngcủata.Hãycoithànhcông,thấtbạimấylần,tạisao?Hãycoithihànhđượcmấytínhtốt,sangãtrongmấytậtxấu.Đồngthờidùngítphútsắpđặtchươngtrình,tuchỉnhmìnhvàhànhđộngthếnào,nóinăng, tưtườngthếnàoởngàymai.Đừngbồnchồnmuốnthànhcônghếtmọiviệc.Miễnđừngởkhông,cứlàmviệcvớilýtưởngchínhđáng,vớiphươngphápkhoahọcthìthànhcôngtựnhiênđến.Bằngnếucóphảithấtbạithìtatìmlýdo,cảihoánnhượcđiểmrồibìnhtĩnhgầycôngviệclại.Chuyệngìphảibồnchồn,khổnhọctâmhồn.Ýchítiếnđếnthànhcôngcàngphảicó.Nhưnghồihộpbồnchồnkhátvọngthànhcôngkhônglàmchocôngviệcthànhcônghaythấtbạimàtổnkhílựcvàsứclựcvôích.

265.Hãycómột tâmhồnbaolanhưđạihảinhữnggìnhỏnhặtphiềnphứckhôngquanhệđếnlýtưởnglàmngười,tahãybỏquanóđi.Bậnvớinótachẳngnhữngkhổtâmmàcònthấtbạinhiềucôngviệcđạihệtrênđườngđời.

266.Đờingườinhưconbóng,hãyquyết định tậnhưởng từnggiâyphút của cuộcsống.Nócónhiềucáithúvịlắm.

267.Đừngbaogiờđểchohốihậnhayhyvọngtrànngậptâmhồnmình.Bìnhtâmtasẽhànhđộngcáchsángsuốt,đắclực.Nếulỗilầmthìsửa.Taisaođểtâmhồnbốirối?

268.Nhữnggìthấtbại,taihại,sầuchán,nếuliệugiảithoátkhôngđược,tacứđiềmtĩnhrướclấynóvớinụcườilạnhnhạt,khôngcầnhốitiếc,tứcmình,rênthan,kêucứu.Anhhùnglàlãnhtráchnhiệmcốgắngsửachữanhữngcáiphảisửachữa.Rồivuivẻsốngnhưkhôngphảibậntâmgìcả.

269.Ở đời nếu phải nóimột cái gì có giá tri hơn hết tương người ta phải nói cáiSống.Vậyphảisốngchohếtýnghĩacủasựsốngthìmớimongkhônguổngphíviệclàmngười.

270.Làmviệcgìtaphảitựhỏilýtưởngviệcđólàgì.Vớiphươngphápnào,thấtbạikhông, thành công ra saovàđừngquênđịnh rõ lúc thựchành.Định rõ lúc thựchànhcôngviệclàthànhcôngviệcđóphầnnàorồivậy.

271.Hãygiữnụcườitrênmôi.Hãyluôncónétmặtthảnnhiêntrầmtĩnhvàcửđộngcáchnàochokẻkhácthấyởtasự“đườnghoàng”.

272.Mộtngườingườinhấtlàngườinhịn.Mộtngườiítngườinhấtlàngườidễgiậnvàgiậndữ.

273.Đừngbồnchồn,lolắngsaokẻnọngườikiacóđứcnàytàinọmàtráchphậnmìnhvôibạc,dởdang.Hãyanphậnhưởngcáitôicủamình.Tuyphảiluôntựluyệntàiđứcsongcónhữngcáitrờichoainấyhưởng,tasốtruộtcáchmấycũngkhôngcó.Nếuanphậntâmhồnmớiyênổnvàtamớicóhạnhphúc.

274.Côngviệccủaaikhikhôngcần tađừngxenvô.Hãy thường tựnóiai làmgì

mặcai,chạyxạoxạolàbánrẻnhâncáchvôlývàmuacười,chuốchận.275. Thua vẫn quân tử lòng không nao, mặt không tái. Như như bất động trước

thắngcũngnhưbại,đólàđạidũng.276.Sống trongxãhộicầncó tínhhợpquần.Đừng lậpdi trong lờinói,việc làm,

tháiđộ,cáchđiđứng…lậpdịgâycảmtưởngxấuvềmìnhởngườivàkhóbềlàmchoaikínhphụcmìnhđược.

277.Đạidũnglàdámchịutráchnhiệmlỗilầmcủamình.Tậpđừngkhinàoláoxượcđể che lỗi hayđổ thừa chokẻkhác lạimình làm.Thái độ ấykhônggì bạcnhược chobằng.Nóhạphẩmgiáconngườixuốngtộtbậc.Hạngngườiấyđừngtrônglàmviệcgìcógiátrị.

278.Nhữnggì takhôngbiếtkhihỏiai thìchịukhó làm thinhhọccáihaycủahọ,chớđừngcócãicholàbậybấtcứcáigìmìnhkhôngbiết.

279.Ởđờinàykhôngcóbaonhiêuchânlýtuyệtđối.Tađừngcóócphánđoántuyệtđối.Tháiđộtuyệtđốithườnglàtháiđộcủangườinontuổivàkémgiáodục.

280.Hãyluônluônđểýkínhtrọngnhâncáchmình.Mìnhkhôngkínhtrọngmìnhthìchắcchắnkhôngmấyaicoimìnhragì.Đểýtránhđặcbiệtnhữnglờinói,hànhvicóthểhạgiảmgiátrịmình,nhấtlàkhidụctìnhnổilênhayquyềnlợiámnhãn.

281.Nhịn…nhịn…nhịnlàđạidũng.Đứathấtphukhôngbaogiờnhìnđượcchỉcóngườiquântửmớicóđứctínhnàythôi.

CreatedbyAMWord2CHM

MỤCLỤC

LỜINÓIĐẦUDẪNNHẬP

1.“NGƯỜI”,CONVẬT“BÍMẬT”2.“NGƯỜI,CONQUÁIVẬTLOLẮNG”3.CẦNCÓMỘTVỐNTÂMLÝHỌC4.CONNGƯỜICẦNBIẾTTÂMLÝĐỂTỰGIÁOLUYỆN5.BIẾTTÂMLÝĐỂGIÁODỤCNGƯỜI6.MỘTĐIỀUKIỆNTỐIYẾUĐỂ

XỬTHẾTHÀNHCÔNG7.MỘTPHƯƠNGTHẾTUYỆTDIỆU8.LÀMSAOCHOCÓVỐNTÂMLÝHỌC

CHƯƠNGI:NHỮNGHIỆNTƯỢNGTÂMLÝI.ÝTHỨCII.TIỀMTHỨCIII.HẠÝTHỨCBÀITHỰCTẬP

CHƯƠNGII:HÀNHVIVÔTHỨC1.TẬPQUÁN2.KẾTQUẢCỦATẬPQUÁN3.MỨCCÙNGCỦATẬPQUÁN4.NGUYÊNDOCỦATẬPQUÁN5.BẢNCHẤTCỦATẬPQUÁN6.VÀITÁCĐỘNGVÔÝTHỨCBÀITHỰCTẬP

CHƯƠNGIII:TẬPQUÁNTHỤĐỘNG1.TẬPQUÁNTHỤĐỘNGLÀGÌ?

2.BASỰKIỆNBÀITHỰCTẬP

CHƯƠNGIV:ÝCHÍ1.ÝCHÍLÀGÌ?2.ĐIỀUKIỆNCỦATÁCĐỘNGÝCHÍ3.HÌNHTHỨCCỦATÁCĐỘNGTHẮNGHÃM4.VAITRÒĐIỀUĐỘNGCỦAÝCHÍ5.ĐỨCTỰCHỦBÀITHỰCTẬP

CHƯƠNGV:ƯỚCVỌNG1.ƯỚCVỌNGLÀGÌ?2.ƯỚCVỌNGBỊDỒNÉPBÀITHỰCTẬP

CHƯƠNGVI:KHUYNHHƯỚNGCÁCKHUYNHHƯỚNGHAYLÀNHỮNGƯỚCVỌNGCHÍNH1.NHỮNGKHUYNHHƯỚNGCÁNHÂN2.CÁCKHUYNHHƯỚNGXÃHỘI3.KHUYNHHƯỚNGVÔNGÃBÀITHỰCTẬP

CHƯƠNGVII:CẢMXÚC1.CẢMXÚCLÀGÌ?2.LÝTHUYẾTNGOẠIBIÊN3.CHÂNGIÁTRỊCỦATHUYẾTNGOẠIBIÊN4.BẢNCHẤTTHỰCTẠICỦACẢMXÚCBÀITHỰCTẬP

CHƯƠNGVIII:THỊNHNỘVÀICẢMXÚCĐẶCBIỆTTHỊNHNỘ1.THỊNHNỘCỦATRẺCON2.THỊNHNỘCỦANGƯỜILỚN3.BẢNCHẤTCỦATHỊNHNỘ4.NHỮNGHÌNHTHỨCKHÁCNHAUCỦATHỊNHNỘ5.LÀMSAODIỆTTRỪTHỊNHNỘ?

BÀITHỰCTẬPCHƯƠNGIX:SỢHÃI

1.HÌNHTHỨCCỦASỢHÃI2.NGUYÊNDOPHÁTSINHSỢHÃI3.BẢNCHẤTSỢHÃI4.NHỮNGTRƯỜNGHỢPBỆNHHOẢNGKHIẾP,LOÂU

5.LÀMSAOĐIỀUTRỊSỢHÃIBÀITHỰCTẬPCHƯƠNGX:NHÚTNHÁT

1.NHỮNGĐẶCĐIỂMCỦANHÚTNHÁT2.NGUYÊNDOCỦANHÚTNHÁT3.BẢNCHẤTCỦANHÚTNHÁTBÀITHỰCTẬP

CHƯƠNGXI:DỤCTÌNH1.THỂCÁCHPHÁTSINHDỤCTÌNH2.DỤCTÌNHPHÁTLỘ3.BẢNCHẤTCỦADỤCTÌNH4.GIÁTRỊCỦADỤCTÌNHBÀITHỰCTẬP

CHƯƠNGXII:KHOANKHOÁIVÀTHỐNGKHỔ1.KHOANKHÁI2.THỐNGKHỔBÀITHỰCTẬP

CHƯƠNGXIII:CHÚÝ1.NHỮNGHÌNHTHỨCCHÚÝ2.TÍNHCÁCHCỦACHÚÝ3.TRÌNHĐỘCỦACHÚÝ4.VAITRÒCỦACHÚÝBÀITHỰCTẬP

CHƯƠNGXIV:TRIGIÁCNGOẠIGIỚI1.TRIGIÁCNGOẠIGIỚILÀGÌ?2.VÀITHÍNGHIỆMVỀTRIGIÁC3.VÀIKẾTLUẬNTHỰCHÀNH4.GIÁCMỘNGBÀITHỰCTẬP

CHƯƠNGXV:KÝỨC1.KÝỨCLÀGÌ?2.PHÂNTÍCHKỶNIỆM3.LỊCHTRÌNHTIẾNHÓACỦAKỶNIỆM4.KỶNIỆMBỊTHẤTLẠCBÀITHỰCTẬP

CHƯƠNGXVI:TƯỞNGTƯỢNG1.TƯỞNGTƯỢNGLÀGÌ?2.BACƠNĂNGTƯỞNGTƯỢNG3. VAI TRÒ ĐẠI HỆ CỦA TƯỞNG TƯỢNG TRONG ĐỜI SỐNG CON

NGƯỜIBÀITHỰCTẬPCHƯƠNGXVII:ÝTƯỞNGTỔNGQUÁT

1.ÝTƯỞNGTỔNGQUÁTLÀGÌ?2.ĐẶCTÍNHCỦAÝTƯỞNGTỔNGQUÁT3.BẢNTÍNHCỦAÝTƯỞNGTỔNGQUÁT4.LỢIÍCHCỦANHỮNGÝTƯỞNGTỔNGQUÁT5.VÀITRỞNGẠICỦAÝTƯỞNGTỔNGQUÁTBÀITHỰCTẬP

CHƯƠNGXVIII:PHÁNĐOÁN1.PHÁNĐOÁNLÀGÌ?2.TÁCDỤNGTRÍTUỆCỦAPHÁNĐOÁN3.TÁCĐỘNGÝCHÍCỦAPHÁNĐOÁNBÀITHỰCTẬP

CHƯƠNGXIX:SUYLUẬN1.SUYLUẬNLÀGÌ?2.SUYLUẬNTHEOPHƯƠNGPHÁPDIỄNDỊCH3.SUYLUẬNTHEOPHƯƠNGPHÁPQUINẠP4.SUYLUẬNBỞILOẠISUY5.NHUCẦUCĂNBẢNCỦALÝTRÍBÀITHỰCTẬP

CHƯƠNGXX:GIÁCNGỘ

ĐẠIYẾU1.VÀIGIÁCNGỘCHÍNH2.BẢNCHẤTCỦATHÁCNGỘ3.CƠCẤUCỦATHÁCNGỘBÀITHỰCTẬP

CHƯƠNGXXI:NGÔNNGỮ1.BẢNCHẤTCỦANGÔNNGỮ2.TƯƠNGQUANGIỮANGÔNNGỮVÀTƯTƯỞNG3.CUỘCTIẾNHÓANGÔNNGỮĐỐIVỚICONTRẺBÀITHỰCTẬP

CHƯƠNGXXII:CÁTÍNH1.BẢNNGÃ2.TÂMTÍNHBÀITHỰCTẬP

PHỤLỤC:NHỮNGTƯTƯỞNGĐỂBẠNBỒIBỔTÂMHỒNTƯTƯỞNG

---//---

THUẬTTÂMLÝTácgiả:HoàngXuânViệt

NHÀXUẤTBẢNTHANHHÓA248–TrầnPhú–PhaĐình–TP.ThanhHóa

ĐT:(037)852.281–853.548–750.748–722.347-Fax:(037)720.399Chịutráchnhiệmxuấtbản:BÙICAOTIÊU

Biêntập:NGỌCDIỆPTrìnhbày:THANHMAIVêbìa:THANHNHÃ

Sửabảnin:THANHMAIIn1.000cuốn,khổ13x19cm,tạiXNInGTVT.TheoĐKKHsẽ:129–2005/CXB/5–

100/ThaH,ngày16–12–2005.Inxongvànộplưuchiểutháng5năm2006.

CreatedbyAMWord2CHM