thoùat kho ûi nhaän thö ùc - tuvienquangduc.com.au

Thoùat khoûi nhaän thöùc

Nguyeân taùc: J. Krishnamurti Ngöôøi dòch: Thích Minh Taâm

Thoaùt khoûi nhaän thöùc 2

Muïc Luïc

I. Tìm Kieám cuûa nhaân loaïi – Taâm ñau khoå…. 1

II. Hoïc veà chính mình – Söï thaúng thaén vaø khieâm toán 24

III. YÙ thöùc - Cuoäc soáng – Söï tænh thöùc 39

IV. Tìm kieám khoaùi laïc – Loøng ham muoán…. 49

V. Töï ngaõ – Tham voïng – Nhöõng sôï haõi … 58

VI. Baïo löïc – Saân haän – Bình phaåm…………… 75

VII. Moái quan heä – Xung ñoät xaõ hoäi …………. 91

VIII. Tuï do – Noåi loaïn – Soáng chaân thaät…… 107

IX. Thôøi gian – Ñau khoå – Caùi cheát …………… 115

X. Tình yeâu ………………………………………………………….. 126

XI. Nhìn vaø laéng nghe – Ngheä thuaät …………. 143

XII. Ngöôøi quan saùt vaø ñoái töôïng quan saùt 156

XIII. Tö töôûng laø gì – YÙ töôûng vaø haønh ñoäng 163

XIV. Nhöõng gaùnh naëng cuûa quaù khöù ………….. 172

XV. Kinh nghieäm – Söï thoaû maõn ………………… 181

XVI. Söï thay ñoåi hoaøn toaøn – Taâm toân giaùo 192


I

Tìm kieám cuûa nhaân loaïi – Taâm ñau khoå – Phöông

phaùp coå truyeàn – Caïm baãy cuûa söï toân troïng

Con ngöôøi töø xöa ñeán nay maõi tìm kieám moät caùi gì

ñoù vöôït leân treân khaû naêng cuûa hoï, vöôït leân nhöõng haïnh

phuùc vaät chaát – moät ñieàu gì ñoù maø chuùng ta thöôøng goïi laø

chaân lyù, Thöôïng ñeá, hay söï Vónh cöõu – moät traïng thaùi maø

con ngöôøi khoâng coøn bò aûnh höôûng hoaøn caûnh moâi tröôøng

chung quanh, khoâng coøn bò tö töôûng hay nhöõng quaáy raày

cuûa nhaân theá.

Con ngöôøi thöôøng hay coù nhöõng caâu traû lôøi veà

nhöõng caâu hoûi nhö: Taát caû nhöõng vaán ñeà aáy laø gì? Cuoäc

soáng naøy thaät söï coù yù nghóa khoâng? Con ngöôøi thaáy gì

ngoaøi söï roái loaïn trong cuoäc soáng, söï hung baïo, nhöõng

cuoäc noåi loaïn, nhöõng cuoäc chieán tranh, söï phaân chia veàø

toân giaùo, tö töôûng, quoác gia, vaø tröôùc nhöõng suy ñoài nhö

theá, con ngöôøi töï hoûi: Chuùng ta phaûi laøm gì? Ñaây laø nhöõng


gì maø ta goïi laø cuoäc soáng chaêng! Vaø coù caùi gì ñoù vöôït leân

treân nhöõng thöù naøy hay khoâng?

Vaø khoâng tìm thaáy moät thöù trong muoân ngaøn

nhöõng vaán ñeà treân con ngöôøi vaãn tieáp tuïc vaø luoân tìm

kieám, vun boài nhöõng ñöùc tin – tin vaøo moät ñaáng cöùu roãi

hay moät lyù töôûng – vaø moät ñöùc tin cöïc ñoan ñaõ sanh ra

nhöõng baïo ñoäng.

Trong cuoäc chieán khoâng ngöøng nghæ maø chuùng ta

goïi laø cuoäc soáng, chuùng ta coá gaéng ñaët ra moät soá tieâu

chuaån veà ñaïo ñöùc döïa theo tieâu chuaån xaõ hoäi ñaõ coù töø luùc

ta sanh ra cho ñeán khi tröôûng thaønh, coù theå ñoù laø moät cheá

ñoä coïng saûn hay laø moät chính theå töï do; chuùng ta chaáp

nhaän nhöõng tieâu chuaån ñaïo ñöùc ñoù nhö laø moät phaàn cuûa

truyeàn thoáng toân giaùo nhö ñaïo Hindu, Hoài giaùo hay Thieân

chuùa giaùo, hay coù theå laø moät toân giaùo naøo khaùc. Chuùng ta

nhìn vaøo moät ngöôøi naøo ñoù noùi vôùi chuùng ta ñieàu gì laø

ñuùng vaø ñieàu gì laø sai traùi, tö duy naøy laø ñuùng coøn tö duy

kia laø sai, vaø chuùng ta tuaân thuû theo nhöõng tieâu chuaån ñaïo

ñöùc kia moät caùch maùy moùc, moät caùch töï ñoäng. Chuùng ta


coù theå nhaän thaáy moät caùch deã daøng trong moãi caù nhaân

chuùng ta.

Töø tröôùc ñeán nay chuùng ta tröôûng thaønh baèng söï

giaùo duïc cuûa thaày giaùo, bôûi nhöõng giaùo ñieàu hay baèng moät

môù kieán thöùc naèm trong saùch vôû. Chuùng ta töï nhuû: ‘Haõy

noùi vôùi ta veà ñieàu ñoù- Caùi gì vöôït leân haún nhöõng thung

luõng, vaø nhöõng ngoïn ñoài kia? Vaø chuùng ta thoaû maõn vôùi

söï giaûi thích cuûa nhöõng thöù vöøa neâu, coù nghóa laø chuùng ta

chæ döïa vaøo nhöõng töø ngöõ, döïa vaøo cuoäc soáng haïn heïp vaø

troáng roãng cuûa chuùng ta. Chuùng ta chæ laø nhöõng con ngöôøi

ñöôïc taùi taïo. Chuùng ta chæ döïa vaøo nhöõng gì maø chuùng ta

noùi, hoaëc bò daãn daét bôûi nhöõng nhöõng khuynh höôùng phieán

dieän, hay bò baét buoäc phaûi chaáp nhaän nhöõng hoaøn caûnh vaø

moâi tröôøng chung quanh. Chuùng ta laø keát quaû cuûa nhöõng

aûnh höôûng treân, vaø chaúng coù caùi gì môùi meû trong chuùng ta

caû, chaúng coù caùi gì môùi trong chuùng ta ñeå maø khaùm phaù;

khoâng coù nguoàn goác, söï baét ñaàu naøo caû.

Trong suoát lòch söû cuûa toân giaùo, chuùng ta ñöôïc caùc

nhaø toân giaùo xaùc ñònh moät caùch chaéc chaén raèng neáu chuùng

ta haønh trì nghi leã toân giaùo moät caùch kieân trì, hoaëc trì tuïng


kinh ñieån, thaàn chuù, loaïi boû nhöõng ham muoán, kieåm soaùt

haønh ñoäng cuûa thaân khaåu yù, thanh tònh nhöõng duïc voïng,

nhöõng ham muoán, khaùt aùi, töø boû taø haïnh trong caùc duïc,

chuùng ta seõ thoaùt khoûi nhöõng khoå ñau cuûa thaân vaø taâm, seõ

tìm thaáy moät caùi gì ñoù cao thöôïng hôn cuoäc soáng giôùi haïn

vaø nhoû beù naøy. Vaø ñoù laø nhöõng gì maø haøng trieäu trieäu

ngöôøi ñöôïc goïi laø nhöõng tín ñoà cuûa caùc toân giaùo ñaõ laøm

trong suoát nhieàu theá kyû qua, hoï hoaëc laø soáng aån cö, hay cö

truù ôû nhöõng vuøng sa maïc, hay soáng treân nhöõng ngoïn nuùi,

trong hang ñaù hay vôùi moät bình baùt côm ngaøn nhaø, thaân

chôi muoân daëm xa vôùi muïc ñích ñeå thanh tònh taâm vaø caàu

giaûi thoaùt. Nhöng vôùi moät caùi taâm ñaày khoå ñau, caùi taâm

chæ mong caàu ñöôïc thoaùt ra khoûi nhöõng khuûng hoaûng, vaø

muoán troán chaïy theá giôùi beân ngoaøi vaø nhöõng vieäc laøm ngôù

ngaån döïa theo nhöõng giaùo ñieàu – vôùi moät caùi taâm nhö theá

thì duø coù tìm kieám bao laâu chaêng nöõa cuõng chæ laø nhöõng

aûo aûnh giaû taïo.

Vì theá ñeå nhaän thöùc ra phaûi chaêng coù moät caùi gì ñoù

vöôït leân haún noåi lo aâu, toäi loãi, sôï haõi vaø cuoäc soáng ñaày

daãy nhöõng caïnh tranh hay khoâng, ñieàu naøy ñoái vôùi toâi


döôøng nhö con ngöôùi phaûi coù moät phöông phaùp hoaøn toaøn

khaùc bieät vôùi taát caû. Phöông phaùp coå truyeàn laø töø noäi taâm,

vaø sau thôøi gian tu taäp, nhöõng ñoaù hoa noäi taâm daàn daàn seõ

heù nôû, ñoù laø neùt ñeïp cuûa tình yeâu – thaät ra ñoù laø quaù trình

tu taäp laøm giaûm ñi caùi töï ngaõ trong ta; loaïi boû daàn daàn;

caàn ñoøi hoûi coù thôøi gian, moãi ngaøy moät ít, ñôøi naøy moät ít,

ñôøi sau moät ít – vaø ñeán khi naøo con ngöôøi trôû veà töø ñieåm

trung taâm, khi ñoù seõ khoâng coù thaáy moïi thöù hieän höõu, bôûi

vì taâm cuûa ta ñöôïc taïo neân bôûi söï toái taêm, baát löïc vaø voâ

tình.

Sau khi quaùn saùt tieán trình nhö vaäy, con ngöôøi seõ

töï hoûi raèng coù phöông phaùp naøo khaùc hôn hay khoâng? Coù

theå laøm noå tung moïi thöù töø ñieåm trung taâm hay khoâng?

Caû theá giôùi ñeàu chaáp nhaän vaø theo nhöõng phöông

phaùp coå truyeàn. Nguyeân nhaân cô baûn cuûa nhöõng roái loaïn

trong chính chuùng ta laø tìm kieám moät chaân lyù ñöôïc höùa

heïn do moät ngöôøi khaùc; chuùng ta tuaân theo moät ai ñoù moät

caùch maùy moùc vaø ngöôøi naøy höùa heïn cho ta moät ñôøi soáng

an laïc. Thaät laø moät ñieàu kyø laï bôûi vì haàu heát chuùng ta ñeàu

choáng laïi nhöõng baïo löïc cuûa chính trò, choáng laïi moät cheá


ñoä ñoäc taøi nhöng beân trong thì chuùng ta chaáp nhaän quyeàn

löïc vaø baïo löïc, chuùng ta haàu nhö khaùc vôùi caùi taâm vaø caùch

soáng cuaû chuùng ta. sau khi gaáp cuoán saùch laïi. Vì theá, neáu

chuùng ta hoaøn toaøn phaûn ñoái, duø coù chuû yù hay khoâng, thì

taát caû nhöõng quyeàn löïc sieâu nhieân, nhöõng leã löôïc, teá töï vaø

nhöõng giaùo ñieàu, coù nghóa laø chuùng ta ñaõ ñöùng sang moät

phía vaø coù nhöõng maâu thuaãn vôùi xaõ hoäi. Chuùng ta khoâng

laø nhöõng con ngöôøi ñaày quyeàn löïc. Moät ngöôøi ñaày quyeàn

löïc coù leõ khoâng theå ñeán gaàn ñöôïc söï baát töû, chaân lyù.

Baïn baét ñaàu phuû nhaän moät ñieàu gì ñoù hoaøn toaøn

sai – moät phöông phaùp coå ñieån – nhöng neáu nhö baïn phuû

nhaän noù nhö laø moät phaûn öùng, baïn seõ taïo theâm moät vaán

ñeà khaùc vaø baïn seõ maéc keït vaøo trong ñoù; neáu nhö chính

baïn noùi raèng söï phuû nhaän naøy laø moät yù töôûng hay vaø

khoâng coù thaùi ñoä gì ñoái vôùi vaán ñeà kia, baïn coù theå khoâng

ñi quaù xa. Tuy nhieân neáu nhö baïn phuû nhaän noù bôûi vì baïn

hieåu veà noù moät caùch ngôù ngaån vaø non nôùt, neáu baïn phaûn

ñoái noù vôùi söï thoâng minh bôûi vì baïn hoaøn toaøn töï do vaø

khoâng heà sôï haõi, thì baïn seõ taïo ra nhöõng trôû ngaïi cho

chính baïn vaø cho nhöõng ngöôøi chung quanh baïn nhöng


baïn seõ böôùc ra ñöôïc khoûi caùi caïm baãy cuûa quyeàn löïc. Vaø

roài baïn seõ nhaän ra raèng khoâng caàn phaûi tìm kieám noù. Ñoù

laø ñieàu ñaàu tieân maø baïn caàn phaûi hoïc – khoâng möu caàu.

Khi baïn cöù maõi meâ tìm kieám thì baïn thaät ra chæ laø ngöôøi ñi

xem haøng chöù khoâng heà coù yù ñònh mua.

Caâu hoûi coù phaûi chaêng coù moät ñaáng thöôïng ñeá, hay

chaân lyù, hay nhöõng gì maø baïn muoán thì baïn coù theå thoaû

maõn hay khoâng, coù theå chaúng bao giôø ñöôïc traû lôøi baèng

saùch vôû, do nhöõng nhaø tu haønh, nhöõng trieát gia hay moät

ñaáng cöùu roãi naøo caû. Khoâng ai vaø khoâng coù caùi gì coù theå

traû lôøi ñöôïc ngoaøi chính baûn thaân baïn vaø ñoù laø lyù do taïi

sao baïn phaûi töï bieát chính mình. Söï non nôùt hoaøn toaøn

naèm trong voâ minh cuûa caùi toâi. Hieåu ñöôïc chính baïn laø söï

baét ñaàu cuûa trí tueä.

Vaø caùi gì laø chính baïn, laø caùi rieâng tö cuûa baïn? Toâi

thieát nghó ñoù laø söï khaùc bieät giöõa caù nhaân vaø con ngöôøi.

Caù nhaân laø moät thöïc theå ñoäc laäp, soáng trong moät ñaát nöôùc

naøo ñoù, thuoäc moät neàn vaên hoaù naøo ñoù, moät xaõ hoäi naøo ñoù

hay moät toân giaùo naøo ñoù. Con ngöôøi khoâng phaûi laø moät

thöïc theå ñoäc laäp. Con ngöôøi ôû khaép moïi nôi. Caù nhaân chæ


laø moät hoaït ñoäng nhoû naøo ñoù trong cuoäc soáng bao la, vaø

nhöõng hoaït ñoäng ñoù khoâng lieân quan gì ñeán soá ñoâng. Vì

vaäy chuùng ta neân nhôù raèng chuùng ta ñang ñoái thoaïi vôùi

moïi ngöôøi chöù khoâng phaûi vôùi rieâng ai, bôûi vì trong soá

ñoâng bao haøm caû caù nhaân, nhöng ngöôïc laïi thieåu soá thì soá

ñoâng khoâng coù maët. Caù nhaân chæ laø moät thöïc theå nhoû nhaët,

ñau khoå, thoaû maõn vôùi nhöõng truyeàn thoáng nhoû nhoi,

nhöõng thöôïng ñeá bình thöôøng nhöng ngöôïc laïi con ngöôøi

thì lieân heä ñeán toaøn boä haïnh phuùc hay khoå ñau cuûa caû

nhaân loaïi.

Chuùng laø nhöõng con ngöôøi ñaõ hieän höõu haøng trieäu

naêm – ñaày daãy nhöõng tham voïng, ñoá kî, söï hung haêng,

ghen tî, lo laéng vaø thaát voïng, haïnh phuùc chæ loeù leân nhö

nhöõng tia chôùp roài chôït taét. Söï löông thieän, loøng haän thuø

ñeàu coù maët trong chuùng ta; chieán tranh vaø hoaø bình cuøng

hieän höõu trong chuùng ta. Söï tieán boä nhanh choùng cuûa khoa

hoïc, töø moät coå xe boø oïch aïch nay ñaõ coù nhöõng chieác phaûn

löïc cô, nhöng con ngöôøi vaø taâm lyù thì chaúng heà thay ñoåi

chuùt naøo caû, vaø caáu truùc xaõ hoäi töø Ñoâng sang Taây ñöôïc

taïo thaønh do bôûi baøn tay con ngöôøi. Hình thaùi xaõ hoäi hình


thaønh beân ngoaøi laø keát quaû taâm lyù beân trong cuûa con

ngöôøi, ñoái vôùi töøng caù nhaân ñaây laø keát quaû cuûa kinh

nghieäm, kieán thöùc vaø ñaïo ñöùc cuûa nhaân loaïi. Moãi moät

chuùng ta laø moät nhaø kho tích luõy toaøn boä nhöõng gì trong

quaù khöù. Moät caù theå vöøa laø moät con ngöôøi, vöøa laø toaøn boä

nhaân loaïi. Toaøn boä lòch söû con ngöôøi vieát veà chính con

ngöôøi chuùng ta.

Haõy quaùn saùt nhöõng gì ñang xaõy ra vôùi baïn vaø vôùi

nhöõng ngöôøi chung quanh baïn trong neàn vaên minh mang

tính caïnh tranh naøy, nôi maø baïn ñang soáng vôùi ñaày daãy

tham voïng, vôùi söï tranh daønh quyeàn löïc, vò trí, tieáng taêm

teân tuoåi, thaønh ñaït vaø toaøn boä nhöõng thöù naøy- haõy quaùn

saùt nhöõng thaønh ñaït maø baïn ñang töï haøo veà chuùng, toaøn

boä nhöõng ñieàu maø baïn goïi laø cuoäc soáng vôùi ñaày daãy

nhöõng xung ñoät trong moãi quan heä, loøng haän thuø, söï ñoái

khaùng vaø nhöõng cuoäc chieán tranh khoâng bao giôø chaám

döùt. Trong cuoäc soáng naøy, nhöõng thöù naøy laø taát caû nhöõng

thöù maø chuùng ta bieát, vaø chuùng ta khoâng theå hieåu ñöôïc vì

sao nhöõng cuoäc chieán tranh vaãn cöù tieáp dieãn trong khi moãi

chuùng ta ñeàu khieáp sôï vaø khoâng muoán noù xaõy ra döôùi baát


cöù hình thöùc naøo. Vaø chuùng ta lo sôï veà caùi bieát - sôï cheát

choùc, sôï nhöõng gì xaõy ra vaøo ngaøy mai. Vì theá chuùng ta lo

sôï caû caùi bieát vaø sôï caû caùi khoâng bieát. Ñoù laø nhöõng gì

trong moät ngaøy cuûa chuùng ta vôùi hoaøn toaøn voâ voïng, vaø do

ñoù moãi hình thöùc trieát lyù naøo, moãi khaùi nieäm naøo cuõng chæ

laø ñeå thoaùt ra khoûi moät söï thaät “laø gì”

Taát caû nhöõng hình thöùc thay ñoåi beân ngoaøi chæ

mang laïi chieán tranh, nhöõng cuoäc noåi loaïn, nhöõng cuoäc

caùch maïng, vì theá luaät phaùp vaø nhöõng yù thöùc heä hoaøn toaøn

thaát baïi trong vieäc thay ñoåi baûn chaát cuûa con ngöôøi vaø xaõ

hoäi. Bôûi vì con ngöôøi ñang soáng trong moät theá giôùi teä haïi

vaø taøn baïo naøy, chuùng ta haõy töï hoûi chính mình raèng xaõ

hoäi naøy coù theå döïa vaøo nhöõng caïnh tranh, sôï haõi vaø ñoäc

aùc, vaø roài seõ ñi veà ñaâu? Khoâng nhö moät khaùi nieäm thoâng

minh, khoâng nhö moät hy voïng maø laø moät vaán ñeà thöïc teá,

ñeå taâm coù theå trong saïch vaø môùi hôn, vaø coù theå mang laïi

moät theá giôùi coäng ñoàng? Toâi nghó ñieàu naøy chæ coù theå xaõy

ra neáu nhö moãi chuùng ta nhaän ra ñöôïc raèng chuùng ta laø

nhöõng caù theå, chuùng ta laø con ngöôøi, vaø chuùng ta laø moät

phaàn cuûa theá giôùi, chuùng ta duø soáng vôùi baát cöù moät neàn


vaên hoaù naøo chuùng ta ñeàu laø moät thaønh toá cuûa noù, vaø moãi

chuùng ta ñeàu coù traùch nhieäm ñoái vôùi theá giôùi maø chuùng ta

ñang soáng.

Moãi chuùng ta ñeàu phaûi coù traùch nhieäm vôùi moãi

cuoäc chieán tranh bôûi vì loøng saân haän cuûa moãi chuùng ta,

bôûi vì chuõ nghóa quoác gia cuûa moãi chuùng ta, söï ích kyû, toân

giaùo, lyù töôûng vaø taát caû nhöõng thöù naøy ñaõ chia caùch con

ngöôøi. Vaø chæ khi chuùng ta nhaän thöùc ñöôïc, khoâng phaûi

baèng trí thoâng minh maø baèng thöïc teá, bôûi vì thöïc teá laø

chuùng ta ñang ñoùi vaø ñau khoå, baïn vaø toâi phaûi chòu traùch

nhieäm cho nhöõng roái loaïn naøy, cho taát caû nhöõng khoå ñau

treân theá giôùi naøy, bôûi vì chuùng ta ñaõ taïo ra noù trong cuoäc

soáng haøng ngaøy vaø chuùng ta laø moät phaàn cuûa theá giôùi naøy

vôùi nhöõng cuoäc chieán tranh, phaân chia, nhöõng tham voïng

vaø ñoäc aùc.

Nhöng con ngöôøi coù theå laøm ñöôïc nhöõng gì? - baïn

vaø toâi seõ laøm ñöôïc nhöõng gì? Taïo neân moät xaõ hoäi hoaøn

toaøn khaùc bieät? Chuùng ta haõy töï hoûi chính mình moät caùch

nghieâm tuùc. Chuùng ta coù theå laøm gì? Coù ai ñoù seõ chæ cho

chuùng ta chaêng? Nhieàu ngöôøi ñaõ noùi vôùi chuùng ta kia maø.


Nhöõng ngöôøi goïi laø laõnh ñaïo tinh thaàn, nhöõng ngöôøi naøy

thaät söï hieåu roõ veà nhöõng vaán ñeà treân hôn chuùng ta chaêng,

hoï baûo chuùng ta raèng vôùi söï noå löïc ñeå thay ñoåi vaø höôùng

chuùng ta vaøo moät laõnh vöïc khaùc, vaø ñieàu ñoù ñaõ khoâng ñöa

chuùng ta ñi quaù xa; caùc vò hoïc giaû kia baûo chuùng ta raèng

hoï khoâng heà höôùng daãn chuùng ta ñi laïc loái. Hoï baûo raèng

taát caû caùc con ñöôøng ñeàu daãn ñeán chaân lyù - baïn theo con

ñöôøng cuûa baïn nhö laø moät tín ñoà cuûa ñaïo Hindu vaø coù moät

ai ñoù khaùc ñang theo con ñöôøng cuûa hoï coù theå laø moät

ngöôøi theo ñaïo Thieân Chuùa hay ñaïo Hoài, vaø taát caû seõ

cuøng gaëp nhau cuøng moät ñieåm, ñoù laø khi baïn nhìn noù nhö

laø moät caùi gì loá bòch. Chaân lyù thì khoâng heà coù con ñöôøng

naøo caû, vaø chính ñoù laø neùt ñeïp cuûa chaân lyù, ñoù laø cuoäc

soáng. Moät vaät theå baát ñoäng noù seõ coù moät con ñöôøng ñi ñeán

bôûi vì noù khoâng chuyeån ñoäng, nhöng khi baïn nhìn ñoù laø

chaân lyù thì noù seõ laø ñieàu gì ñoù ñang soáng, ñang chuyeån

ñoäng, khoâng heà coù moät ñieåm ngöøng nghæ, ñoù khoâng phaûi

laø moät ngoâi ñeàn, moät ñeàn thôø ñaïo Hoài hay moät thaùnh

ñöôøng, vaø noù cuõng khoâng phaûi laø toân giaùo, khoâng ñaïo sö,

khoâng trieát gia, khoâng ai coù theå höôùng daãn baïn ñi ñeán


chaân lyù caû - vaø khi ñoù baïn seõ nhaän thaáy raèng nhöõng hieän

höõu naøy laø nhöõng gì baïn ñang laø - ñoù laø nhöõng saân haän, aùc

ñoäc, nhöõng xung ñoät, khoå ñau veà tinh thaàn cuõng nhö theå

xaùc maø baïn ñang höùng chòu. Hieåu ñöôïc taát caû nhöõng ñieàu

naøy thì ñaây chính laø chaân lyù, vaø baïn chæ coù theå hieåu ñöôïc

neáu nhö baïn bieát quaùn saùt taát caû nhöõng söï vaät ñang xaõy ra

trong cuoäc soáng cuûa baïn. Vaø baïn seõ khoâng nhaän ra ñöôïc

noù baèng moät yù thöùc heä naøo, khoâng phaûi baèng moät môù

ngoân ngöõ, baèng hy voïng hay sôï haõi.

Vì theá baïn thaáy raèng baïn khoâng caàn phaûi leä thuoäc

baát cöù ai. Khoâng coù ngöôøi höôùng daãn, khoâng ñaïo sö,

khoâng moät chuyeân gia naøo. Chæ coù chính baïn - söï quan heä

giöõa baïn vôùi nhöõng ngöôøi khaùc vaø vôùi theá giôùi - ngoaøi ra

khoâng coù ñieàu gì khaùc caû. Khi baïn nhaän ra ñöôïc ñieàu naøy,

moät laø baïn seõ hoaøn toaøn thaát voïng, töø ñoù naõy sanh söï yeám

theá bi quan, hoaëc khi baïn ñoái maët noù vaø khoâng coù baát cöù

ngöôøi naoø khaùc coù traùch nhieäm vôùi cuoäc ñôøi vaø chính baûn

thaân baïn, bôûi vì nhöõng gì baïn suy nghó, tö duy, taïi sao baïn

haønh ñoäng, taát caû nhöõng vò kyû seõ bieán maát. Thoâng thöôøng


thì chuùng ta hay phæ baùng keû khaùc, ñaây chính laø nguyeân

nhaân cuûa loøng vò kyû.

Nhö theá coù theå baïn vaø toâi laø nguyeân nhaân cuûa

chính chuùng ta, khoâng heà coù nhöõng taùc ñoäng töø beân ngoaøi,

khoâng heà coù baát cöù moät söï thuyeát phuïc naøo, khoâng heà coù

moät söï sôï haõi bò tröøng phaït naøo caû- coù theå chuùng ta laøm

thay ñoåi baûn chaát cuûa chuùng ta baèng moät cuoäc caùch maïng,

moät thay ñoåi veà taâm lyù ñeå chuùng ta khoâng coøn ñoäc aùc, baïo

löïc, caïnh tranh, lo laéng, sôï haõi, tham lam, ñoá kî vaø taát caû

nhöõng thöù naøy laø hieän thaân cuûa baûn chaát con ngöôøi vaø ñaõ

ñöôïc un ñuùc trong moät caùi xaõ hoäi muïc naùt, suy ñoài ñaïo

ñöùc maø chuùng ta ñang soáng.

Ñieàu quan troïng phaûi hieåu ngay töø ban ñaàu laø

chuùng ta khoâng heà hình thaønh baát cöù trieát lyù naøo, hay baát

cöù moät heä thoáng tö töôûng hay baát kyø moät khaùi nieäm thaàn

hoïc naøo caû. Ñoái vôùi toâi taát caû nhöõng yù thöùc heä ñeàu ngu

xuaån. Ñieàu gì thaät söï quan troïng hay khoâng quan troïng,

moät trieát lyù cuûa cuoäc soáng maø khoâng quaùn saùt nhöõng gì

thaät söï ñang xaõy ra beân trong cuõng nhö beân ngoaøi trong

cuoäc soáng haøng ngaøy cuûa chuùng ta. Neáu nhö baïn quaùn saùt


thaät kyõ nhöõng gì ñang xaõy ra vaø xaùc minh noù, baïn seõ thaáy

raèng taát caû ñeàu döïa treân khaùi nieäm trí tueä, vaø trí tueä

khoâng phaûi toaøn boä cuûa laõnh vöïc hieän höõu; noù chæ laø moät

maõnh, vaø chæ moät maõnh, tuy nhieân neáu saép xeáp chuùng laïi

moät caùch thoâng minh, quaù khöù vaø truyeàn thoáng, cuõng chæ

laø moät maõnh nhoû cuûa hieän höõu vaø cuõng töø ñoù chuùng ta

lieân töôûng ñeán toaøn boä cuoäc soáng. Vaø khi baïn nhìn kyõ

nhöõng gì ñang xaõy ra treân cuoäc ñôøi chuùng ta baét ñaàu hieåu

raèng khoâng heà coù nhöõng chuyeån bieán beân trong cuõng nhö

beân ngoaøi; chæ duy nhaát moät chuyeån bieán nhaát theå, ñoù laø

toaøn boä nhöõng chuyeån ñoäng, chuyeån ñoäng beân trong cuõng

chính laø nhöõng bieán chuyeån beân ngoaøi. Coù theå nhìn ñöôïc

nhö theá ñoái vôùi toâi thaät söï raát caàn thieát, bôûi vì neáu nhö

chuùng ta bieát nhìn nhö theá naøo, thì toaøn boä söï vaät seõ trôû

neân raát roõ raøng, vaø caàn phaûi thaáy laø khoâng caàn moät trieát

thuyeát naøo, cuõng khoâng coù moät vò thaày naøo. Khoâng caàn ai

phaûi noùi vôùi baïn raèng laø phaûi quaùn saùt nhö theá naøo. Chæ

duy nhaát chính baïn.

Nhìn toaøn boä böùc tranh naøy, caûm nhaän noù khoâng

phaûi baèng ngoân ngöõ maø baèng thöïc teá, baïn coù theå deã daøng


chuyeån taûi chính baïn moät caùch töï nguyeän khoâng? Ñoù laø

moät vaán ñeà raát thaät. Baïn coù theå thöïc hieän moät cuoäc caùch

maïng thaät söï trong taâm hoàn hay khoâng?

Toâi töï hoûi nhöõng haønh ñoäng cuûa baïn seõ laø moät caâu

hoûi nhö theá. Baïn coù theå noùi: “Toâi khoâng muoán thay ñoåi”

vaø thaät ra thì haàu nhö taát caû moïi ngöôøi cuõng khoâng muoán

thay ñoåi, ñaêc bieät laø nhöõng ai hoaøn toaøn muoán cöùu laáy

neàn kinh teá vaø xaõ hoäi hay laø nhöõng ai chaáp thuû nhöõng giaùo

ñieàu cöùng nhaéc vaø haøi loøng vôùi nhöõng thöù maø mình ñaõ coù

ñöôïc. Vôùi nhöõng haïng ngöôøi naøy, chuùng ta khoâng ñeà caäp

ñeán. Hoaëc giaû baïn coù theå noùi moät caùch khoân kheùo hôn

raèng: ‘OÀ, thaät laø quaù khoù khaên, noù khoâng thuoäc veà toâi’,

trong tröôøng hôïp naøy chính baïn ñaõ laøm trôû ngaïi cho chính

mình vaø noù khoâng theå naøo tieán xa hôn ñöôïc. Hoaëc baïn coù

theå noùi moät caùch khaùc: ‘Toâi thaät söï thaáy laø raát caàn thieát coù

moät söï thay ñoåi beân trong nhöng laøm sao toâi coù theå thöïc

hieän ñöôïc? Laøm ôn chæ giuùp cho toâi phöông phaùp, haõy

giuùp toâi ñaït ñöôïc ñieàu naøy’. Neáu baïn noùi laø baïn khoâng

quan taâm gì caû vaø cuõng khoâng coù nhöõng thay ñoåi; thì baïn

thaät söï khoâng thích coù moät cuoäc thay ñoåi caên baûn naøo.


Baïn chæ muoán tìm kieám moät phaùp moân, moät heä thoáng ñeå

coù moät cuoäc thay ñoåi.

Neáu toâi ngôù ngaån giuùp cho baïn moät phöông phaùp

vaø neáu baïn cuõng ngôù ngaån tuaân theo phöông phaùp aáy thì

baïn chæ laø moät phieân baûn copy, söï laëp laïi, söï tuaân thuû vaø

chaáp nhaän, vaø khi baïn thöïc hieän ñieàu naøy thì chính baïn ñaõ

chaáp nhaän moät quyeàn naêng cuûa keû khaùc vaø do ñoù seõ phaùt

sanh nhöõng xung ñoät giöõa baïn vaø ñaáng quyeàn naêng naøy.

Baïn caûm thaáy raèng baïn ñaõ ñöôïc baûo phaûi laøm nhö theá,

nhö theá nhöng khaû naêng cuûa baïn khoâng theå naøo thöïc hieän

ñöôïc. Baïn coù nhöõng khuynh höôùng rieâng cuûa chính mình

vaø chính ñieàu naøy xung ñoät vôùi phöông phaùp maø baïn nghó

raèng baïn phaûi neân tuaân thuû vaø do ñoù phaùt sinh nhöõng maâu

thuaãn. Vì theá baïn seõ soáng moät cuoäc soáng hai maët, ñoù laø

cuoäc soáng giöõa nhöõng phöông phaùp cuûa yù thöùc heä vaø moät

cuoäc soáng thöïc teá haøng ngaøy. Coá gaéng tuaân thuû theo yù

thöùc heä thì baïn laïi töï öùc cheá mình - traùi laïi chaân lyù thöïc söï

thì khoâng phaûi laø nhöõng yù thöùc heä maø laø nhöõng gì baïn

ñang laø. Neáu baïn coá gaéng hoïc hoûi theo nhöõng gì cuûa

ngöôøi khaùc thì baïn seõ maõi laø moät baûn sao cheùp thöù hai.


Coù moät ngöôøi noùi raèng: ‘Toâi muoán thay ñoåi, haõy

chæ cho toâi phaûi laøm sao’, caâu noùi coù veû chöøng nhö tha

thieát vaø nghieâm tuùc, nhöng thaät söï thì hoaøn toaøn traùi

ngöôïc. Anh ta chæ caàn moät quyeàn naêng maø coù theå mang

ñeán cho anh ta nhöõng khuoân pheùp. Nhöng quyeàn naêng kia

coù theå mang laïi cho anh ta nhöõng nhu caàu beân trong hay

khoâng? Traät töï khoâng heà chòu aùp ñaët baát cöù ñieàu gì maø

phaûi hoaøn toaøn thoaùt khoûi nhöõng roái loaïn. Baïn coù theå thaáy

söï thaät baèng tri thöùc naøy nhöng baïn coù theå thaät söï chaáp

nhaän noù khoâng ñeå cho taâm cuûa baïn khoâng coøn leä thuoäc

vaøo baát cöù moät naêng löïc naøo, quyeàn naêng cuûa kinh ñieån,

cuûa moät vò thaày giaùo, moät ngöôøi vôï hay moät ngöôøi choàng,

cha meï, baïn beø hay cuûa xaõ hoäi hay khoâng? Bôûi vì chuùng

ta luoân luoân taïo neân nhöõng khuoân maãu cuûa moät coâng thöùc,

coâng thöùc ñoù trôû thaønh yù thöùc heä vaø quyeàn naêng; nhöng

hieän taïi baïn thaät söï thaáy raèng caâu hoûi: ‘Laøm sao toâi coù theå

thay ñoåi?’seõ hình thaønh neân moät quyeàn naêng môùi, baïn

phaûi chaám döùt nhöõng quyeàn naêng naøy maõi maõi.

Chuùng ta haõy baét ñaàu trôû laïi moät caùch roõ raøng hôn:

Toâi nhaän thaáy raèng toâi phaûi thay ñoåi hoaøn toaøn töø goác reã;


toâi coù theå khoâng döïa vaøo baát cöù moät tín ngöôõng naøo bôûi vì

tín ngöôõng chæ mang laïi söï löôøi bieáng, chaáp nhaän vaø tuaân

thuû; toâi khoâng theå naøo tìm kieám moät ngöôøi naøo ñoù giuùp toâi

thay ñoåi, khoâng caàn baát cöù moät vò thaày naøo, moät ñaáng toái

cao, hay baát kyø moät heä thoáng giaùo ñieàu, hay baát kyø moät

aùp löïc hay aûnh höôûng töø beân ngoaøi. Roài thì nhöõng gì seõ

xaõy ra?

Tröôùc tieân, baïn coù theå loaïi boû taát caû nhöõng quyeàn

naêng hay khoâng? Neáu baïn coù theå laøm ñöôïc ñieàu naøy coù

nghóa laø baïn khoâng heà sôï haõi. Vaø nhöõng gì seõ ñeán? Khi

baïn töø boû moät ñieàu gì ñoù sai laàm ñieàu maø ñaõ theo baïn töø

nhieàu ñôøi kieáp, khi baïn vöùt boû baát kyø moät gaùnh naëng naøo,

ñieàu gì seõ ñeán vôùi baïn? Coù phaûi chaêng baïn coù theâm nhieàu

naêng löôïng? Baïn seõ coù nhieàu naêng löôïng, söï tieán boä,

nhieàu söùc maïnh vaø söùc soáng hôn. Neáu baïn khoâng caûm

nhaän ñöôïc ñieàu naøy, khoâng vöùt boû nhöõng trieàn phöôïc, baïn

seõ khoâng thoaùt khoûi söùc maïnh cuûa töû thaàn.

Nhöng khi baïn vöùt boû caùc trieàn phöôïc vaø coù ñöôïc

naêng löôïng naøy baïn seõ khoâng coøn sôï haõi ñieàu gì caû -

khoâng sôï phaïm nhöõng loãi laàm - khoâng coøn phaân bieät sôï


haõi giöõa ñuùng hay sai nöõa - taát caû nhöõng ñieàu naøy coù phaûi

chaêng nhôø vaøo naêng löôïng maø ñöôïc thay ñoåi? Chuùng ta

caàn moät naêng löôïng doài daøo vaø chuùng ta seõ xua tan nhöõng

sôï haõi, nhöng khi chuùng ta coù ñöôïc naêng löôïng naøy, naêng

löôïng nhôø vaøo söï lìa boû taát caû sôï haõi, chính naêng löôïng

naøy laø ñoäng cô chuû yeáu cho söï thay ñoåi noäi taâm. Baïn

khoâng phaûi laøm moät ñieàu gì cho söï thay ñoåi naøy caû.

Nhö theá baïn loaïi boû chính mình, vaø ñoù laø hieän

traïng thöïc cho nhöõng ai khoâng heà coi thöôøng veà taát caû

nhöõng ñieàu naøy; vaø khi baïn khoâng coøn tìm kieám moät ai ñoù

hay moät ñieàu gì ñoù giuùp ñôõ, baïn ñaõ hoaøn toaøn khoâng caàn

phaûi tìm kieám. Vaø khi coù giaûi thoaùt, baïn seõ ñaït ñöôïc naêng

löôïng; khi baïn giaûi thoaùt baïn seõ khoâng laøm baát cöù ñieàu gì

sai traùi. Söï giaûi thoaùt hoaøn toaøn khaùc haún töø moät cuoäc noåi

loaïn. Khi coù maët giaûi thoaùt seõ khoâng coøn coù maët ñuùng hay

sai. Baïn thaät söï giaûi thoaùt taát caû nhöõng haønh ñoäng. Do ñoù

seõ khoâng coøn sôï haõi, vaø moät caùi taâm khoâng sôï haõi laø naêng

löôïng cuûa tình thöông. Vaø khi tình thöông coù maët baïn seõ

laøm taát caû moïi thöù theo traùi tim cuûa chính mình.


Tuy nhieân, nhöõng gì maø chuùng ta seõ laøm laø hoïc veà

chính chuùng ta, khoâng phaûi töø toâi hay töø moät nhaø trieát hoïc

hay nhaø phaân taâm hoïc naøo caû - bôûi vì neáu chuùng ta döïa

vaøo moät ai khaùc, thì chuùng ta ñang hoïc veà hoï chöù khoâng

phaûi töø chuùng ta – chuùng ta haõy hoïc nhöõng gì chuùng ta

ñang laø.

Phaûi nhaän ra raèng chuùng ta coù theå khoâng döïa vaøo

baát kyø moät quyeàn naêng naøo beân ngoaøi ñeå thöïc hieän moät

cuoäc thay ñoåi hoaøn toaøn veà taâm lyù cuûa chính mình, cuõng

khoù maø hoaøn toaøn phuû nhaän nhöõng khaû naêng cuûa chính

chuùng ta, tieàm naêng ít oûi maø chuùng ta coù theå tích luyõ töø

moät môù kieán thöùc, tö duy hay kinh nghieäm. Hoâm qua baïn

ñaõ coù ñöôïc moät kinh nghieäm maø baïn ñaõ keå cho toâi vaø

ñieàu naày ñaõ trôû thaønh moät tieàm naêng môùi cuûa baïn - nhöõng

ñieàu baïn tích luyõ töø hoâm qua ñaõ tieâu huyû ñi nhöõng gì ñaõ

coù töø haøng ngaøn naêm tröôùc. Chuùng ta phaûi bieát raèng

khoâng coù gì coù theå sai khieán chuùng ta duø ñieàu ñoù chæ laø

môùi hoâm qua hay ñaõ laø quaù khöù, bôûi vì chuùng ta ñang

soáng, ñang hoaït ñoäng, troâi chaûy chaúng bao giôø ngöøng

nghæ. Khi chuùng ta töï quaùn saùt chính mình, chuùng ta seõ


thaáy raèng nhöõng ñieàu cuûa ngaøy hoâm qua chæ laø quaù khöù,

chuùng ta khoâng nhaän ra caùi ñeïp ñang coù cuûa hieän taïi maø

chuùng ta ñang soáng.

Giaûi thoaùt khoûi toaøn boä nhöõng tö duy nhö theá, quaù

khöù ñaõ hoaøn toaøn cheát, ñeå cho taâm cuûa baïn luoân ñöôïc

trong saùng, luoân luoân treû trung, hoàn nhieân, traøn ñaày sinh

löïc. Ñaáy laø ñieàu duy nhaát maø baïn phaûi hoïc hoûi vaø quaùn

saùt. Ñaây laø moät söï tænh thöùc caàn thieát cho baïn, bieát ñöôïc

nhöõng gì ñang xaõy ra trong chính baïn maø khoâng caàn phaûi

ñieàu chænh hay phaûi phaân bieät caùi naøy neân laøm hay caùi kia

khoâng neân laøm, bôûi vì ngay khi baïn caân nhaéc ñuùng sai thì

baïn ñaõ hình thaønh neân moät quyeàn naêng, moät söï phaân bieät.

Vì theá baây giôø chuùng ta cuøng nhau khaùm phaù chính

mình - khoâng caàn coù moät ngöôøi giaûi thích vôùi baïn khi baïn

ñang ñoïc, khi baïn ñoïc baïn khoâng caàn thieát laø ñoàng yù hay

khoâng ñoàng yù vôùi ngöôøi ñoù, nhöng haõy cuøng nhau thöïc

hieän moät chuyeán du haønh, moät chuyeán du haønh ñeå khaùm

phaù ra nhöõng gì saâu thaúm trong taâm hoàn chuùng ta. Muoán

thöïc hieän moät chuyeán du haønh aáy baïn phaûi boû ñi bôùt

nhöõng tö löông; khoâng theå mang theo nhöõng gaùnh naëng


cuûa tö duy, phaân bieät - boû laïi taát caû nhöõng tö duy maø baïn

ñaõ tích luyõ töø nhieàu ñôøi trong trong quaù khöù. Queân ñi

nhöõng ñieàu maø baïn bieát veà chính baïn; queân ñi taát caû

nhöõng gì maø baïn ñaõ töøng nghó veà chính mình; chuùng ta chæ

baét ñaàu vôùi moät traïng thaùi khoâng coù söï phaân bieät.

Ñeâm qua trôøi ñaõ möa raát lôùn, baây giôø trôøi ñaõ quang

ñaõng; moät ngaøy môùi baét ñaàu. Chuùng ta baét ñaàu moät ngaøy

môùi nhö chæ laø moät ngaøy duy nhaát. Chuùng ta haõy cuøng

nhau baét ñaàu cuoäc haønh trình maø khoâng heà vöôùng baän baát

cöù nhöõng gì cuûa ngaøy hoâm qua, ñeå laïi taát caû ñaèng sau - vaø

haõy nhôù raèng ñaây chæ laø söï baét ñaàu.


II

Hoïc veà chính mình – Söï thaúng thaén vaø khieâm toán –

Hoaøn caûnh

Neáu baïn nghó raèng thaät söï caàn thieát phaûi bieát veà

chính baïn bôûi vì toâi hoaëc ai ñoù noùi vôùi baïn ñieàu ñoù thaät söï

quan troïng, roài toâi laïi lo sôï raèng cuoäc noùi chuyeän cuûa

chuùng ta seõ keát thuùc. Nhöng neáu chuùng ta chaáp nhaän raèng

chuùng ta caàn phaûi hieåu veà chính mình, khi aáy baïn vaø toâi

seõ coù moät moái quan heä hoaøn toaøn khaùc nhau, khi aáy chuùng

ta seõ nhaän ra ñieàu naøy vôùi söï hoan hyû, caån troïng vaø vôùi

nhu caàu caàn thieát.

Toâi khoâng theå baét buoäc baïn phaûi tin - toâi khoâng

phaûi laø moät ñaáng quyeàn naêng. Toâi cuõng khoâng coù ñieàu gì

ñeå chæ giaùo cho baïn - khoâng trieát lyù môùi, khoâng phöông

phaùp môùi, khoâng coù con ñöôøng môùi ñeå nhaän ra chaân lyù;

chaân lyù khoâng heà coù moät con ñöôøng ñeå ñi ñeán. Taát caû

nhöõng quyeàn naêng, ñaëc bieät laø trong laõnh vöïc tö duy laø

nhöõng ñieàu xaáu xa vaø hoaøn toaøn bò tieâu huyû. Nhöõng ngöôøi

laõnh ñaïo huyû dieät caùc tín ñoà vaø caùc tín ñoà laïi huûy dieät laïi

hoï. Baïn phaûi laø ngöôøi thaày vaø cuõng laø hoïc troø cuûa chính


baïn. Baïn haõy hoûi taát caû nhöõng gì maø con ngöôøi ñaõ thöøa

nhaän nhö laø moät ñieàu caàn thieát vaø giaù trò.

Neáu nhö baïn khoâng theo moät ai ñoù baïn seõ caûm

thaáy coâ ñoäc. Thaät coâ ñoäc. Taïi sao baïn laïi sôï haõi söï coâ

ñoäc? Bôûi vì baïn ñang ñoái maët vôùi chính baïn vaø baïn thaáy

raèng baïn hoaøn toaøn troáng roãng, ngu xuaãn, xaáu xa, toäi loãi

vaø lo sôï - moät thöïc theå giaû taïo vaø nhoû nhen. Haõy ñoái maët

vôùi söï thaät; haõy nhìn kyõ vaøo noù, ñöøng boû chaïy. Ngay

chính khi baïn boû chaïy, thì chính laø luùc noãi sôï haõi baét ñaàu.

Haõy quaùn saùt thaät kyõ chính chuùng ta, chuùng ta

khoâng heà caùch bieät, xa laï vôùi theá giôùi chung quanh. Con

ngöôøi treân theá giôùi naøy haøng ngaøy ñeàu gaëp phaûi nhöõng

khoù khaên trôû ngaïi nhö chính chuùng ta, vì theá haõy quaùn saùt

raèng chuùng ta hoaøn toaøn khoâng phaûi laø moät tieåu teá baøo

thaàn kinh beù nhoû bôûi vì khoâng coù söï khaùc bieät giöõa caù

nhaân vaø taäp theå. Ñoù laø moät söï thaät. Toâi taïo ra theá giôùi nhö

toâi laø. Vì theá chuùng ta phaûi chieán thaéng trong cuoäc chieán

giöõa caù nhaân vaø taäp theå.

Toâi phaûi yù thöùc ñöôïc toaøn boä tö töôûng cuûa chính

mình, ñoù laø yù thöùc veà caù nhaân vaø xaõ hoäi. Chæ nhö theá, khi


taâm thöùc vöôït leân treân yù töôûng phaân bieät caù nhaân vaø xaõ

hoäi, thì khi aáy toâi seõ laø ngoïn ñeøn soi saùng cho chính mình.

Baây giôø, baïn ñaõ baét ñaàu hieåu raèng chuùng ta ñang ôû

ñaâu chöa? Toâi ñang hieän höõu ôû ñaây, taïi sao toâi laïi phaûi tìm

hieåu, quan saùt vaø nhìn kyõ nhöõng gì ñang xaõy ra trong toâi?

Toâi coù theå nhaän bieát ñöôïc ñaây chæ laø moät söï töông duyeân

bôûi vì taát caû cuoäc soáng chæ laø moät moái töông quan. Khoâng

caàn phaûi ngoài ôû moät goùc naøo ñoù ñeà tö duy veà chính mình.

Toâi khoâng theå hieän höõu moät mình. Toâi chæ hieän höõu trong

söï töông quan vôùi coäng ñoàng, moïi thöù vaø tö töôûng, vaø

trong taát caû moái quan heä beân ngoaøi cuõng nhö beân trong

ñoái vôùi vaïn höõu, toâi baét ñaàu hieåu veà chính mình. Taát caû

hình thöùc cuûa tö duy chæ laø moät söï traùi ngöôïc, maâu thuaãn

vaø toâi khoâng theå tö duy baèng söï maâu thuaãn; toâi khoâng

phaûi laø moät thöïc theå traùi ngöôïc; do ñoù toâi phaûi tö duy baèng

thöïc teá – toâi laø chöù khoâng phaûi toâi muoán laø.

Tö duy khoâng phaûi laø moät tieán trình cuûa trí tueä.

Kieán thöùc vaø söï haønh trì maø baïn ñaït ñöôïc laø hai laõnh vöïc

khaùc nhau, bôûi vì kieán thöùc maø baïn coù ñöôïc luoân thuoäc veà

quùa khöù vaø moät caùi taâm bò troùi buoät bôûi quaù khöù laø moät


caùi taâm ñau khoå. Baïn thöïc taäp tænh thöùc khoâng gioáng nhö

baïn hoïc moät ngoân ngöõ, hay moät phöông phaùp khoa hoïc -

roõ raøng laø baïn phaûi tích luyõ vaø phaûi nhôù; thaät laø ngôù ngaån

laø phaûi laäp ñi laäp laïi chuùng nhieàu laàn - nhöng trong thöïc

taäp veà laõnh vöïc taâm lyù cuaû chính baïn, luoân ôû trong giaây

phuùt thöïc taïi coøn kieán thöùc thì thuoäc veà quaù khöù, vaø haàu

heát chuùng ta ñeàu soáng vôùi quaù khöù vaø ñeàu thoaû maõn vôùi

quaù khöù cuûa chuùng ta, kieán thöùc trôû neân raát quan troïng ñoái

vôùi chuùng ta. Ñoù laø lyù do taïi sao chuùng ta laïi toân thôø söï

thoâng minh, uyeân baùc. Nhöng neáu chuùng ta thöïc taäp lieân

tuïc, thöïc taäp töøng phuùt, thöïc taäp baèng caùch quaùn saùt vaø

laéng nghe, thöïc taäp baèng caùch nhìn vaø haønh ñoäng, roài

chuùng ta seõ thaáy raèng chuùng ta ñang soáng vôùi thöïc taïi vaø

khoâng heà vöôùng baän gì vôùi quaù khöù.

Neáu baïn noùi raèng baïn seõ töø töø quaùn saùt chính baïn,

boå sung töøng chuùt, thì ngay luùc aáy baïn khoâng thaät söï

khoâng heà bieát baïn laø gì maø ñoù chæ laø vaán ñeà cuûa söï tích

luyõ kieán thöùc. Quan saùt mang ñeán cho baïn moät caûm xuùc

tuyeät vôøi. Seõ khoâng coù caûm xuùc neáu nhö ñoù chæ laø moät yù

töôûng khôûi leân trong quaù khöù vaø keùo daøi ñeán giaây phuùt


hieän taïi. Khi aáy taâm seõ khoâng coøn söï nhanh nheïn vaø

khoâng deã uoán naén. Haàu heát chuùng ta khoâng coù tình caûm,

thaäm chí moät caùch töï nhieân. Chuùng ta aên quaù nhieàu maø

khoâng heà quan taâm gì ñeán vieäc phaûi kieâng cöû, chuùng ta cöù

maõi huùt vaø noác quaù nhieàu röôïu ñeán noåi thaân theå trôû neân

beùo phì, ì aïch; yù thöùc veà cô theå trôø neân daàn ñoän. Laøm sao

baïn coù theå coù moät tinh thaàn minh maãn, linh hoaït trong moät

cô theå ì aïnh, naëng neà nhö vaäy? Chuùng ta coù theå hieåu ñöôïc

nhöõng ñieàu naøy, nhöõng thöù rieâng tö cuûa mình nhöng hoaøn

toaøn khoâng quan taâm ñeán nhöõng gì chung quanh chuùng ta

vaø nhöõng ñieàu naøy khoâng heà coù söï taùch bieät naøo giöõa tinh

thaàn vaø vaät chaát. Ñaây laø toaøn boä söï chuyeån vaän.

Baïn neân hieåu nhöõng gì maø baïn phaûi soáng vôùi

chuùng, baïn phaûi quaùn saùt chuùng, phaûi bieát taát caû noäi dung,

baûn chaát, caáu truùc vaø nhöõng hoaït ñoäng cuûa chuùng. Ban ñaõ

coù töøng bao giôø soáng vôùi chính baïn chöa? Neáu coù, baïn seõ

baét ñaàu thaáy raèng chính baïn khoâng phaûi laø moät thöïc theå

ñang vaän ñoäng, noù laø moät thöïc theå soáng. Vaø soáng nhö moät

thöïc theå ñang soáng vaø taâm baïn cuõng ñang soáng ñoäng. Noù


seõ cheát neáu nhö taâm baïn vöôùng baän trong nhöõng ñònh

kieán, nhöõng giaù trò.

Ñeå quaùn saùt ñöôïc taát caû nhöõng hoaït ñoäng cuûa taâm

baïn, cuûa toaøn boä hoaït ñoäng cuûa chính baïn, baïn phaûi coù

moät taâm hoàn hoaøn toaøn töï do, moät taâm hoàn khoâng vöôùng

baän vaøo thò phi, tranh luaän, toát hôn baïn haõy taäp trung vaø

tö duy - ñaây laø moät vieäc khoù thöïc hieän bôûi vì haàu heát

chuùng ta khoâng bieát nhìn, hoaëc laéng nghe chính chuùng ta,

chuùng ta phaûi bieát nhìn thaáy veû ñeïp cuûa doøng soâng hay

laéng nghe aâm thanh cuûa moät laøn gioù maùt ñang thoåi qua

nhöõng luøm caây.

Khi chuùng ta bình phaåm, khen cheâ cuõng nhö khi

taâm baïn cöù maõi tö duy, chuùng ta khoâng theå naøo thaáy söï

vieäc moät caùch roõ raøng; baïn seõ khoâng bao giôø thaáy ñöôïc

“nhö thaät”; chuùng ta chæ nhìn thaáy nhöõng giaû taïo beà ngoaøi

cuûa söï vaät. Moãi chuùng ta ñeàu coù moät aûo aûnh cuûa chính

mình maø chuùng ta nghó ñoù laø thaät, hình aûnh ñoù ngaên chaën

caùi thaáy nhö thaät veà söï vaät nhö chuùng ñang laø.


Moät trong nhöõng ñieàu khoù khaên nhaát treân cuoäc ñôøi

laø nhìn söï vaät moät caùch bình thöôøng. Bôûi vì taâm cuûa chuùng

ta raát phöùc taïp, chuùng ta ñaõ ñaùnh maát ñi caùi ñôn giaûn cuûa

taâm. Toâi khoâng coù yù noùi ñôn giaûn veà chuyeän aên maëc, maëc

moät chieác vaùy hay chuyeän vaët vaõnh cuûa moät ngöôøi cho

mình laø thaùnh thieän, maø ñieàu bình thöôøng ôû ñaây laø phaûi

bieát nhìn thaät saâu vaøo söï vaät maø khoâng heà sôï haõi - ñoù laø

baïn coù theå nhìn thaúng vaøo chính mình nhö chính chuùng ta

ñang laø maø khoâng heà coù baát cöù moät boùp meùo naøo caû - noùi

thaúng thaén raèng khi chuùng ta noùi doái laø chuùng ta ñang löøa

doái, khoâng troán traùnh vaø tìm caùch boû chaïy khoûi söï thaät.

Ñeå hieåu chính mình chuùng ta caàn coù ñöùc khieâm

cung. Neáu chuùng ta baét ñaàu noùi raèng: ‘Toâi bieát roõ toâi’, thì

chính baïn ñaõ ngaên trôû baïn hieåu bieát chính mình; hoaëc giaû

neáu baïn noùi raèng: ‘Chaúng coù ñieàu gì caàn thieát phaûi bieát veà

chính baûn thaân toâi caû bôûi toâi chæ laø moät taäp hôïp cuûa moät

môù kieán thöùc, tö töôûng, kinh nghieäm vaø tín ngöôõng’, khi

aáy chính baïn ñaõ ngaên chaën nhöõng hieåu bieát veà chính

mình. Ngay khi baïn thaønh ñaït moät ñieàu gì ñoù thì baïn ñaõ

ñaùnh maát ñi söï ngaây thô vaø khieâm cung; ngay khi baïn coù


ñöôïc moät quyeát ñònh hay baét ñaàu thaåm ñònh kieán thöùc, thì

luùc aáy baïn hoaøn toaøn chaám döùt bôûi vì khi aáy baïn ñang

chuyeån taûi moät thöïc theå soáng ñoäng sang moät traïng thaùi

caèn coãi. Ngöôïc laïi neáu nhö baïn khoâng coù choã ñöùng, neáu

baïn khoâng chaéc chaén, khoâng thaønh ñaït, baïn seõ khoâng

thoaõi maùi ñeå maø quaùn saùt hay thaønh ñaït. Vaø khi baïn quan

saùt moät caùch töï do thì söï vaät seõ luoân luoân môùi meû ñoái vôùi

baïn. Moät ngöôøi ñaøn oâng töï tin laø moät con ngöôøi hoaøn

thieän.

Nhöng laøm sao chuùng ta coù theå nhìn vaø quan saùt

moät caùch hoaøn toaøn töï do khi taâm cuûa chuùng ta töø luùc sô

sanh cho ñeán khi chuùng ta töø giaõ coõi ñôøi ñöôïc taïo neân bôûi

nhöõng ñònh kieán vaên hoaù vaø troùi chaët trong caùi yù töôûng

ñaày “ngaõ tính”. Traõi qua nhieàu theá heä, chuùng ta bò haïn

cheá bôûi tö töôûng quoác gia, giai caáp, truyeàn thoáng, toân

giaùo, ngoân ngöõ, giaùo duïc, vaên hoïc, ngheä thuaät, quy öôùc,

nhöõng thoâng tin caùc loaïi, nhöõng aùp löïc veà kinh teá, thöùc aên,

thôøi tieát, gia ñình, baïn beø vaø nhöõng kinh nghieäm cuûa mình

- taát caû nhöõng aûnh höôûng maø baïn coù theå tö duy - vaø do ñoù


chuùng ta phaûi coù traùch nhieäm ñoái vôùi moïi vaán ñeà aûnh

höôûng ñeán chuùng ta.

Baïn coù bieát raèng mình ñang bò taùc doäng? Ñoù laø

ñieàu ñaàu tieân maø baïn töï hoûi, chöù khoâng phaûi laø laøm theá

naøo ñeå baïn coù theå thoaùt ra ñöôïc nhöõng taùc ñoäng. Coù theå

baïn seõ chaúng bao giôø thoaùt ra ñöôïc nhöõng raøng buoäc vaø

neáu nhö baïn noùi: ‘Toâi phaûi thoaùt ra khoûi noù’, thì baïn seõ rôi

vaøo moät caùi baãy khaùc cuûa moät söï troùi buoäc khaùc. Cho neân

baïn phaûi bieát raèng baïn ñang bò troùi buoäc? Baïn coù bieát

raèng khi baïn nhìn vaøo moät caùi caây vaø noùi raèng: ‘Ñoù laø moät

caây soài’, hay ‘ñoù laø moät caây ña’, ñoù chæ laø moät caùi teân vaø

laø moät kieán thöùc cuûa baïn veà thöïc vaät, vaø caùi teân ñoù ñaõ coù

trong taøng thöùc cuûa baïn baïn seõ bieát ñöôïc khi baïn nhìn

thaáy caùi caây kia? Khi muoán tieáp xuùc vôùi caùi caây thì baïn

phaûi duøng ñoâi baøn tay mình, ngoân ngöõ khoâng theå giuùp baïn

laøm ñieàu naøy.

Laøm theá naøo ñeå baïn coù theå bieát raèng mình ñang bò

taùc ñoäng? Ñieàu gì seõ baûo cho baïn bieát? Ñieàu gì baùo cho

baïn bieát laø baïn ñang ñoùi buïng? - khoâng phaûi laø lyù thuyeát

maø thöïc teá laø baïn ñoùi buïng. Cuõng gioáng nhö vaäy, laøm theá


naøo ñeå baïn bieát raèng mình ñang bò taùc ñoäng? Coù phaûi

chaêng laø nhöõng phaûn öùng cuûa baïn veà nhöõng trôû ngaïi vaø

thaùch thöùc? Baïn ñoái maët vôùi nhöõng thöû thaùch tuyø theo tình

traïng vaø ñieàu kieän khoâng töông xöùng cuaû baïn thì noù seõ coù

nhöõng taùc ñoäng khoâng töông xöùng trôû laïi.

Khi baïn bieát ñöôïc ñieàu naøy, nhöõng taùc ñoäng cuûa

chuûng toäc, toân giaùo vaø vaên hoaù coù mang ñeán cho baïn

nhöõng yù töôûng troùi buoäc hay khoâng? Baïn chæ laáy moät ví duï

thoâi ñoù laø quoác gia, nhö laø moät vaán ñeà nghieâm tuùc, hoaøn

toaøn hieåu roõ veà vaán ñeà naøy, baïn coù yeâu toå quoác hay baïn

muoán choáng ñoái laïi, vaø neáu nhö baïn choáng laïi toå quoác thì

coù phaûi baïn muoán vöôït qua taát caû nhöõng hoaøn caûnh chung

quanh. Neáu nhö baïn thoaû maõn vôùi hoaøn caûnh cuûa mình thì

roõ raøng laø baïn seõ khoâng coù thaùi ñoä gì ñoái vôùi noù, nhöng

neáu baïn khoâng thoaû maõn khi baïn bieát roõ veà noù, baïn seõ

nhaän ra raèng baïn seõ khoâng bao giôø coù thaùi ñoä vôùi hoaøn

caûnh. Khoâng bao giôø! Do ñoù baïn luoân luoân soáng vôùi quaù

khöù ñaõ hoaøn toaøn cheát.

Baïn seõ coù theå nhìn thaáy ñöôïc chính mình taïi sao

baïn laïi bò leä thuoäc laø chæ khi naøo trong baïn coù nhöõng xung


ñoät cuûa nhöõng caûm giaùc vui buoàn, haïnh phuùc hay khoå ñau.

Neáu taát caû chung quanh ñeàu laøm cho baïn haïnh phuùc, vôï

baïn yeâu baïn, baïn yeâu coâ aáy, baïn coù moät caên nhaø thaät xinh

xaén, nhöõng ñöùa con ngoan vaø baïn coù nhieàu tieàn, khi aáy

baïn khoâng heà quan taâm nhieàu ñeán nhöõng hoaøn caûnh

chung quanh chuùt naøo caû. Nhöng khi baïn gaëp khoù khaên -

ngöôøi vôï cuûa baïn ñang theo moät ai ñoù, hay toaøn boä taøi saûn

tieâu taùn, hay chieán tranh saép xaõy ra, hay baát cöù moät noãi lo

laéng naøo - khi aáy baïn seõ bieát ñöôïc raèng baïn ñang bò taùc

ñoäng. Khi baïn ñaáu tranh vôùi taát caû nhöõng khoù khaên trôû

ngaïi, hay töï baûo veä mình tröôùc nhöõng moái ñe doaï töø beân

ngoaøi cuõng nhö beân trong, thì khi aáy baïn bieát raèng mình

ñaõ bò chi phoái cuûa chung quanh. Vaø cuõng nhö haàu heát

chuùng ta luùc naøo cuõng bò nhöõng khoù khaên, hoaëc ít hoaëc

nhieàu, chính nhöõng phieàn haø aáy cho chuùng ta bieát ñöôïc

raèng chuùng ta ñang bò chi phoái bôûi hoaøn caûnh. Khi con vaät

ñöôïc naâng niu thì noù seõ raát ngoan ngoaõn, nhöng khi noù

phaûn öùng thì baûn chaát cuûa noù seõ hieän roõ.

Chuùng ta bò quaáy raày bôûi cuoäc soáng, chính trò, tình

traïng kinh teá, noãi sôï haõi, nhöõng haønh vi ñoäc aùc, noãi khoå


ñau cuûa nhaân loaïi cuõng nhö noãi ñau cuûa chính chuùng ta,

vaø töø ñoù baïn seõ nhaän ra raèng tình traïng nhoû nhoi cuûa

chuùng ta. Vaø chuùng ta seõ laøm gì? Chaáp nhaän nhöõng phieàn

luî aáy vaø soáng vôùi noù nhö haàu heát chuùng ta ñang soáng?

Chaáp nhaän noù nhö chuùng ñang ñang soáng vôùi moät caên

bònh ñau löng? Chuaån bò ñoùn nhaän noù?

Chuùng ta khuynh höôùng ñoùn nhaän taát caû moïi thöù,

thöôøng chaáp nhaän chuùng, ñoå loãi cho hoaøn caûnh. Chuùng ta

noùi ‘OÀ, neáu taát caû ñeàu ñaâu vaøo ñaáy thì coù leõ toâi seõ khaùc’,

hay’Cho toâi cô hoäi vaø toâi seõ phaùt huy heát khaû naêng cuûa

toâi’, hay ‘Toâi bò cheøn eùp bôûi söï thieáu coâng baèng’, chuùng ta

luoân luoân phaøn naøn vaø ñoå loãi cho hoaøn caûnh, ñoå loãi cho

nhöõng ngöôøi chung quanh hay do vì tình traïng kinh teá.

Neáu coù ai ñoù quen vôùi nhöõng phieàn toaùi coù nghóa

laø taâm cuûa hoï ñaõ trôû neân ngôù ngaån, cuõng nhö moät ngöôøi

quaù quen vôùi caùi ñeïp chung quanh thì hoï seõ chaúng coøn

chuù yù ñeán noù. Moät ngöôøi trung laäp, nghieâm khaéc vaø khoâ

caèn vaø taâm cuûa hoï seõ trôû neân caøng luùc caøng ngôù ngaån hôn.

Neáu chuùng khoâng theå chaáp nhaän, chuùng ta coá gaéng ñeå

thoaùt ra khoûi baèng caùch söû duïng nhöõng chaát kích thích, ma


tuyù, tham gia vaøo nhöõng toå chöùc chính trò, phaûn ñoái, ñi

xem moät traän boùng ñaù hay ñi ñeán noät ngoâi chuøa hay moät

thaùnh ñöôøng hoaëc tìm moät ngöôøi naøo ñoù ñeå maø giaûi trí.

Taïi sao chuùng ta laïi muoán thoaùt ra khoûi nhöõng söï

thaät? Chuùng ta sôï caùi cheát - Toâi chæ laáy ñoù nhö moät thí duï

- vaø chuùng ta phaùt minh ra nhieàu hoïc thuyeát, nieàm hy

voïng, toân giaùo ñeå che giaáu moät söï thaät veà caùi cheát, nhöng

söï thaät aáy vaãn hieän höõu. Hieåu ñöôïc söï thaät aáy chuùng ta

haõy quaùn saùt thaät kyõ, khoâng troán chaïy. Haàu heát chuùng ta

ñeàu sôï haõi caû cuoäc soáng vaø caùi cheát. Chuùng ta lo laéng cho

gia ñình, sôï nhöõng dö luaän, lo sôï maát vieäc laøm, lo laéng veà

söï an toaøn vaø haøng traêm noãi sôï haõi khaùc. Söï thaät ñôn giaûn

laø chuùng ta lo sôï, maø khoâng phaûi laø sôï caùi naøy hay sôï caùi

kia. Taïi sao chuùng ta khoâng theå ñoái maët vôùi söï thaät ñoù?

Baïn coù theå ñoái maët vôùi moät söï thaät chæ ôû phuùt giaây

hieän taïi vaø neáu nhö baïn chaúng bao giôø cho pheùp chuùng

hieän höõu bôûi vì baïn luoân tìm caùch ñeå troán traùnh chuùng,

baïn seõ chaúng bao giôø ñoái dieän chuùng, vaø bôûi vì chuùng ta

luoân tìm caùch troán thoaùt, chuùng ta bò maéc keït vaøo thoùi

quen troán traùnh.


Hieän taïi neáu baïn khoâng caån thaän, nghieâm tuùc, baïn

seõ khoâng theå bieát ñöôïc hoaøn caûnh cuûa baïn nhöng baïn coù

theå thaáy ñöôïc söï nguy hieåm vaø haâuï quaû cuûa söï thôø ô cuûa

baïn mang laïi, ñoù laø söï ñoäc aùc vaø thuø haän ñöa ñeán. Taïi sao

baïn thaáy ñöôïc moái nguy haïi nhö theá, baïn coøn muoán haønh

ñoäng chaêng? Chính laø do bôûi baïn löôøi bieáng, thieáu söï noå

löïc. Baïn seõ khoâng thieáu tænh giaùc neáu nhö baïn gaëp moät

moái nguy hieåm nhö laø gaëp moät con raén ñoäc treân ñöôøng,

moät trôû ngaïi hay moät ñaùm chaùy. Baïn coù haønh ñoäng khoâng

khi thaáy moái nguy hieåm nhö vaäy tröôùc maët baïn? Neáu nhö

baïn nhìn thaáy ñöôïc söï nguy hieåm cuûa chuû nghóa phaân bieät

chuûng toäc, baïn seõ laøm moät caùi gì ñoù khoâng?

Caâu traû lôøi laø baïn khoâng thaáy. Traõi qua moät quaù

trình phaân tích coù leõ baïn seõ thaáy raèng chuû nghóa phaân bieät

chuûng toäc daãn ñeán söï töï huyû hoaïi nhöng baïn hoaøn toaøn

khoâng coù moät quan taâm gì ñeán vaán ñeà naøy. Chæ khi naøo

baïn coù ñöôïc xuùc caûm vaø thaáy ñöôïc ñoù laø vaán ñeà soáng coøn

ñoái vôùi baïn.

Neáu baïn thaáy ñöôïc moái nguy hieåm ñang xaûy ra

chung quanh baïn chæ nhö laø moät khaùi nieäm, thì baïn seõ


chaúng bao giôø laøm baát cöù ñieàu gì. Neáu thaáy söï nguy hieåm

chæ nhö laø moät vaán ñeà tö duy thì seõ xaõy ra söï xung ñoät

giöõa tö duy vaø haønh ñoäng vaø söï xung ñoät naøy seõ laáy ñi

loøng nhieät huyeát cuûa baïn. Chæ khi naøo baïn thaáy ñöôïc moái

nguy haïi naøy thaät caáp thieát nhö khi baïn nhìn thaáy con raén

ñoäc hay thaáy moät chöôùng ngaïi tröôùc maët thì luùc ñoù baïn seõ

haønh ñoäng.

Haàu heát chuùng ta ñang ñi qua cuoäc ñôøi moät caùch

thôø ô, chuùng ta phaûn öùng moät caùch khoâng caân nhaéc ñoái

vôùi moâi tröôøng maø chuùng ta ñang soáng, vaø nhöõng haønh

ñoäng nhö theá chæ taïo neân söï troùi buoäc, nhöng khi baïn hoaøn

toaøn chuù yù vaøo thöïc taïi chung quanh mình baïn seõ thaáy

raèng baïn hoaøn toaøn töï do ñoái vôùi nhöõng gì ñaõ xaõy ra trong

quaù khöù vaø caùi quaù khöù ñoù seõ hoaøn toaøn bieán maát khoûi

baïn.


III

YÙ thöùc – Cuoäc soáng – Söï tænh thöùc

Khi baïn bieát ñöôïc nhöõng gì chung quanh baïn baïn

seõ hieåu ñöôïc toaøn boä yù thöùc cuûa mình. YÙ thöùc laø nôi maø

dung chöùa taát caû nhöõng hình thöùc cuûa tö duy vaø taát caû

nhöõng moái quan heä hieän höõu. Taát caû nhöõng haønh ñoäng, yù

ñònh, ham muoán, mô öôùc, sôï haõi, caûm xuùc, mong ngoùng,

hy voïng, vui, buoàn ñeàu do yù thöùc. Nhöng chuùng ta phaûi

chia yù thöùc ra laøm hai ñoù laø yù thöùc tích cöïc vaø yù thöùc tieâu

cöïc, möùc ñoä cao vaø möùc ñoä thaáp – ñoù laø taát caû nhöõng hoaït

ñoäng, nhöõng caûm giaùc vaø tö duy haøng ngaøy ñoái vôùi caùc

traàn caûnh coøn löu laïi trong yù thöùc, ñöôïc goïi laø tieàm thöùc,

nhöõng hieän töôïng maø chuùng ta khoâng coøn nghe thaáy

nhöng vaãn coøn löu laïi, vaø bieåu hieän trong nhöõng giaác

chieâm bao, baèng khaû naêng tröïc giaùc vaø linh tính.

Chuùng ta chæ bieát ñöôïc moät tí veà yù thöùc vaø ñoù

chính laø toaøn boä cuoäc ñôøi cuûa chuùng ta; phaàn coøn laïi

chuùng ta goïi ñoù laø tieàm thöùc vôùi nhöõng hoaït ñoäng, nhöõng

noãi sôï haõi, nhöõng caên nguyeân vaø nhöõng khaû naêng cuûa

tieàm thöùc, chuùng ta thaäm chí khoâng bieát laøm theá naøo ñeå


hieåu ñöôïc. Baây giôø toâi hoûi baïn coù moät caùi gì ñoù gioáng nhö

laø tieàm thöùc khoâng? Chuùng ta söû duïng töø ngöõ moät caùch

quaù töï do. Chuùng ta chaáp nhaän raèng coù moät ñieàu nhö theá

vaø caùc nhaø phaân tích vaø taâm lyù ñaõ söû duïng taát caû töø ngöõ

hay thuaät ngöõ vaøo trong ngoân ngöõ; nhöng ñieàu naøy coù

hieän höõu hay khoâng? Vaø taïi sao chuùng ta laïi quan troïng

vaán ñeà ñoù nhö vaäy? Ñoái vôùi toâi ñoù chæ laø moät vaán ñeà taàm

thöôøng vaø ngu xuaån nhö moät caùi taâm heïp hoøi, muø quaùng,

lo aâu vaø voâ giaù trò.

Vì theá chuùng ta coù theå hieåu ñöôïc toaøn boä hoaït

ñoäng cuûa yù thöùc vaø khoâng phaûi chæ laø moät phaàn cuûa noù

khoâng? Neáu baïn coù theå bieát ñöôïc toaøn boä, thì khi aáy baïn

seõ luoân kieåm soaùt ñöôïc taát caû tö duy baïn, maø khoâng phaûi

laø kieåm soaùt töøng giai ñoaïn. Ñaây laø vaán ñeà quan troïng caàn

phaûi hieåu bôûi vì khi baïn hoaøn toaøn bieát ñöôïc nhöõng hoaït

ñoäng cuûa yù thöùc thì seõ khoâng coù maâu thuaãn cuûa yù thöùc.

Chæ khi naøo baïn chia cheõ yù thöùc ra, vôùi nhöõng hoaït ñoäng

cuûa thaân khaåu yù ra laøm nhieàu caáp ñoä khaùc nhau vaø khi aáy

seõ khoâng coøn coù nhöõng xung ñoät.


Cuoäc soáng chuùng ta chia ra laøm nhieàu maõnh vuïn.

Baïn laø moät phaàn ôû vaên phoøng, phaàn kia thì ôû nhaø; baïn

luoân noùi veà daân chuû nhöng trong thaâm taâm thì raát ñoäc

ñoaùn; baïn luoân noùi veà tình yeâu thöông ñoàng loaïi nhöng

baïn deã daøng gieát cheát moät ngöôøi baïn treân thöông tröôøng;

baïn coù moät phaàn ñoäc laäp vôùi nhöõng keû khaùc. Baïn coù bieát

ñöôïc nhöõng maõnh vuïn aáy hieän höõu trong baïn hay khoâng?

Vaø naõo boä cuûa baïn coù theå phaân tích nhöõng hoaït ñoäng,

nhöõng suy nghó cuûa baïn, chia cheû nhöõng vaán ñeà naøy ra

hay khoâng – vôùi moät boä naõo nhö theá baïn coù theå bieát ñöôïc

toaøn boä hoaït ñoäng cuûa yù thöùc hay khoâng? Coù leõ laø phaûi

nhìn thaät kyõ vaøo toaøn boä yù thöùc vaø ñieàu naøy laø traùch

nhieäm cuûa caû nhaân loaïi?

Neáu ñeå hieåu ñöôïc toaøn boä veà “caùi toâi”, vôùi taát caû

nhöõng phöùc taïp cuûa noù, baïn ñi töøng böôùc, thaùo tung töøng

lôùp, quaùn saùt taát caû tö duy, caûm giaùc vaø hoaït ñoäng, baïn seõ

maéc keït vaøo söï phaân tích vaø noù seõ troùi baïn baèng thôøi gian

coù theå laø nhieàu tuaàn, nhieàu thaùng hay nhieàu naêm – vaø khi

baïn chaáp nhaän thôøi gian trong quaù trình tìm hieåu chính

baïn, baïn phaûi chaáp nhaän taát caû hình thöùc thay ñoåi bôûi vì


caùi ngaõ laø moät thöïc theå phöùc taïp vôùi nhöõng hoaït ñoäng, söï

soáng, ñaáu tranh, ham muoán, töø choái, vôùi nhöõng öôùc mô,

nhöõng caêng thaúng vaø nhieàu aûnh höôûng khaùc taùc ñoäng vaøo

noù. Vì theá baïn seõ töï bieát raèng ñaây khoâng phaûi laø phöông

phaùp; baïn seõ hieåu ñöôïc raèng phöông phaùp ñeå quaùn chieáu

chính mình laø hoaøn toaøn thoaùt ly khaùi nieäm veà thôøi gian;

vaø baïn seõ hoaøn toaøn thaáy ñöôïc chính mình chæ khi naøo taâm

cuûa baïn khoâng coøn phaân taùn. Taát caû nhöõng gì baïn thaáy laø

chaân lyù.

Baây giôø baïn coù theå laøm ñieàu ñoù khoâng? Haàu heát

chuùng ta khoâng theå, bôûi vì chuùng ta chaúng bao giôø giaûi

quyeát vaán ñeà moät caùch nghieâm tuùc caû, bôûi vì chuùng ta

chaúng bao giôø thaät söï nhìn vaøo chính mình caû. Chaúng bao

giôø. Chuùng ta pheâ phaùn ngöôøi khaùc, chuùng ta giaûi thích söï

vieäc khaùc ñi vaø sôï haõi phaûi ñoái dieän vôùi noù. Nhöng khi

baïn thaät söï quaùn saùt baûn thaân mình moät caùch chaêm chuù,

baïn seõ hoaøn toaøn rôøi boû caùi ngaõ töôùng vaø trong baïn seõ

khoâng coøn choã cho sôï haõi, maâu thuaãn hay xung ñoät.

Söï taäp trung khoâng phaûi laø traïng thaùi cuûa ñònh.

Ñònh laø söï troáng vaéng, loaïi tröø taïp nhieãm; söï taäp trung chæ


laø taát caû nhöõng nhaän thöùc, maø khoâng loaò tröø nhöõng taïp

nhieãm. Haàu nhö taát caû chuùng ta khoâng nhaän thöùc ñöôïc

ñieàu naøy, khoâng phaûi chæ nhöõng gì chuùng ta ñang noùi veà

maø caû nhöõng gì chung quanh chuùng ta, maøu saéc chung

quanh, con ngöôøi, nhöõng caùi boùng cuûa nhöõng taøng caây, söï

löu chuyeån cuûa nöôùc. Coù leõ chính laø do chuùng ta quaù quan

taâm cho baûn thaân mình, cho nhöõng vaán ñeà nhoû nhoi cuûa

baûn thaân, cho nhöõng khoaùi laïc baûn thaân vaø nhöõng tham

voïng cuûa mình ñeán noãi chuùng ta thôø ô khoâng bieát. Nhöng

traùi laò chuùng ta laïi noùi nhieàu veà söï tænh thöùc. Moät laàn ôû

AÁn Ñoä, khi toâi ñang di chuyeån treân moät chieác xe hôi, moät

ngöôøi taøi xeá, vaø toâi ngoài caïnh anh ta. Coù ba ngöôøi ngoài

phía baêng gheá sau ñang noùi chuyeän veà söï tænh thöùc vaø hoï

ñaõ hoûi toâi moät caâu hoûi veà söï tænh thöùc, vaø luùc ñoù khoâng

may laø ngöôøi laùi xe khoâng chuù yù ñaõ caùn vaøo moät con deâ,

trong khi caû ba ngöôøi kia vaãn tieáp tuïc baøn taùn veà söï tænh

thöùc maø khoâng heà hay bieát raèng ngöôøi taøi xeá ñaõ vöøa môùi

caùn moät con deâ. Khi toâi noùi ra ñieàu naøy thì moïi ngöôøi

hoaøn toaøn ngaïc nhieân.


Vaø taát caû chuùng ta ñeàu gioáng nhö vaäy. Chuùng ta

khoâng heà bieát nhöõng gì xaõy ra beân trong cuõng nhö beân

ngoaøi chuùng ta. Neáu nhö baïn muoán hieåu ñöôïc veû ñeïp cuûa

moät con chim, con ruoài hay moät chieác laù, hay moät con

ngöôøi vôùi taát caû chi tieát lieân quan, thì baïn phaûi hoaøn toaøn

taäp trung, vaø ñoù laø söï tænh thöùc. Vaø baïn coù theå hoaøn toaøn

taäp trung chæ khi naøo baïn quan taâm, coù nghóa laø baïn thaät

söï muoán hieåu veà chuùng – vaø khi aáy baïn daønh caû traùi tim

vaø taâm cuûa mình ñeå khaùm phaù.

Söï tænh thöùc nhö theá cuõng gioáng nhö khi baïn soáng

vôùi moät con raén trong cuøng caên phoøng; baïn phaûi luoân chuù

yù ñeán taát caû hoaït ñoäng, hay nhöõng aâm thanh phaùt ra töø con

raén. Söï taäp trung nhö theá taäp trung toaøn boä naêng löôïng;

trong söï taäp trung aáy toaøn boä baûn ngaõ seõ boäc loä trong moãi

saùt na.

Khi baïn nhìn vaøo chính mình thaät saâu baïn coù theå

tieán ñöôïc moät böôùc saâu hôn. Khi chuùng ta söû duïng töø ‘saâu

hôn’ khoâng phaûi chuùng ta ñang so saùnh. Chuùng ta nghó laø

so saùnh giöõa saâu vaø caïn, haïnh phuùc hay khoå ñau. Chuùng

ta luoân luoân ño löôøng, so saùnh.


Coù phaûi chaêng coù moät traïng thaùi saâu caïn trong moãi

chuùng ta hay khoâng? Khi toâi noùi: ‘Taâm toâi caïn heïp, nhoû

nhoi’, laøm theá naøo ñeå toâi bieát ñöôïc nhöõng ñieàu naøy? Bôûi

vì chuùng ta so saùnh taâm toâi vôùi taâm cuûa baïn caùi naøo thoâng

minh hôn, coù nhieàu khaû naêng hôn, lanh lôïi hôn. Toâi coù

bieát ñöôïc tính nhoû nhoi cuûa mình khoâng neáu khoâng so

saùnh? Khi toâi ñoùi buïng, toâi khoâng heà so saùnh raèng caùi ñoùi

buïng hoâm nay vaø caùi ñoùi buïng cuûa ngaøy hoâm qua. Caùi ñoùi

buïng cuûa ngaøy hoâm qua chæ laø moät yù töôûng laø moät kyù öùc.

Neáu nhö toâi luoân luoân ño löôøng baûn thaân vôùi baïn,

phaán ñaáu ñeå ñöôïc nhö baïn, nhö theá toâi ñang phuû nhaän

chính toâi laø gì. Do ñoù toâi ñang taïo neân moät aûo töôûng. Khi

toâi hieåu ñöôïc raèng baát kyø moät hình thöùc so saùnh naøo cuõng

ñöa ñeán nhöõng aûo töôûng vaø ñau khoå hôn, chæ khi toâi phaân

tích chính mình vaø boå sung chính mình nhöõng kieán thöùc ít

oûi, hoaëc nhaän dieän chính mình baèng moät caùi gì ñoù beân

ngoaøi, duø ñoù laø moät quoác gia, moät vò Cöùu roãi, hay moät yù

thöùc heä naøo – khi toâi hieåu ñöôïc raèng taát caû nhöõng giaûi

phaùp nhö theá ñeàu ñöa ñeán moät söï tuaân thuû nhieàu hôn vaø

ñieàu ñoù daãn ñeán xung ñoät nhieàu hôn – khi toâi thaáy ñöôïc


taát caû ñieàu naøy, toâi hoaøn toaøn lìa boû taát caû. Khi aáy taâm toâi

khoâng coøn laêng xaêng tìm kieám. Raát quan troïng cho baïn

hieåu ñöôïc vaán ñeà naøy. Khi taâm toâi khoâng coøn laêng xaêng

tìm kieám, nghi ngôø. Ñieàu naøy khoâng coù nghóa laø taâm toâi

ñaõ thoaû maõn vôùi taát caû moïi thöù nhö chuùng ñang laø, nhöng

moät caùi taâm nhö theá seõ khoâng coøn aûo töôûng. Moät caùi taâm

nhö theá coù theå theå nhaäp vaøo taát caû. Khoâng gian maø chuùng

ta ñang soáng, cuoäc soáng haøng ngaøy vôùi nhöõng khoå ñau,

haïnh phuùc ñaõ troùi buoäc taâm baïn, laøm haïn cheá taâm baïn vaø

khi aáy nhöõng khoå ñau haïnh phuùc hay sôï haõi seõ khoâng coøn

(ñieàu naøy coù nghóa laø baïn khoâng coøn vui: vì vui laø caùi gì

ñoù hoaøn toaøn toaøn khaùc bieät vôùi an laïc) – khi coù ñöôïc moät

caùi taâm nhö theá baïn khoâng coøn coù nhöõng maâu thuaãn xung

ñoät, seõ khoâng coøn yù töôûng nhaân - ngaõ.

Hay noùi khaùc ñi laø chuùng ta coù theå tieán xa hôn:

nhöõng thöù maø ngoân ngöõ khoâng theå dieãn ñaït, bôûi vì ngoân

ngöõ chæ laø khaùi nieäm. Cho ñeán nay chuùng ta chæ coù theå moâ

taû, giaûi thích, nhöng khoâng coù ngoân ngöõ hay söï giaûi thích

naøo coù theå môû ñöôïc caùnh cöûa. Nhöõng gì chuùng ta seõ môû

caùnh cöûa laø söï tænh thöùc haøng ngaøy - söï tænh thöùc trong khi


chuùng ta noùi, khi chuùng ta ñi, vaø nhöõng gì chuùng ta ñang

suy nghó. Noù gioáng nhö chuùng ta ñang lau nhaø, doïn deïp

nhaø cöûa. Ñoái vôùi moät ngöôøi naøo ñoù vieäc giöõ cho caên

phoøng traät töï laø quan troïng nhöng ñoái vôùi moät ngöôøi khaùc

thì khoâng. Caên phoøng phaûi ñöôïc ngaên naép nhöng ngaên

naép seõ khoâng môû ñöôïc caùnh cöûa hay cöûa soå. Môû ñöôïc

caùnh cöûa khoâng phaûi laø söï mong muoán. Baïn coù leõ seõ

khoâng theå môøi moät ngöôøi khaùc. Taát caû nhöõng gì baïn coù

theå laøm laø giöõa caên phoøng ngaên naép moät caùch thaät vôùi

chính noù chöù khoâng phaûi laø töø nhöõng gì noù mang ñeán. Haõy

ngaên naép, chöøng möïc vaø oân hoaø. Khi aáy coù leõ neáu baïn

may maén, caùnh cöûa seõ môû ra vaø moät laøn gioù maùt seõ ñeán.

Hoaëc laø seõ khoâng xaõy ra. Ñieàu naøy phuï thuoäc vaøo tình

traïng cuûa taâm baïn. Vaø traïng thaùi aáy cuûa taâm chæ moät mình

baïn hieåu ñöôïc, baèng caùch quaùn saùt noù vaø ñöøng bao giôø

uoán ñeûo noù, ñöøng ñöùng veà moät höôùng, ñöøng ñoái khaùng

hay thoaû thuaän, ñöøng ñaùnh giaù hay pheâ bình – coù nghóa laø

baïn haõy quaùn saùt noù vôùi taâm voâ phaân bieät. Vaø thoaùt khoûi

söï phaân bieät naøy coù leõ caùnh cöûa seõ môû vaø baïn seõ bieát


ñöôïc khoâng gian beân ngoaøi vaø trong ñoù khoâng coøn coù

xung ñoät vaø khoâng coù thôøi gian.


IV

Tìm kieám khoaùi laïc – Loøng ham muoán ‐ Sai laïc bôûi tö

töôûng ‐ Kyù öùc – Söï vui söôùng

Chuùng ta ñaõ ñeà caäp trong chöông vöøa roài laø nieàm

haân hoan laø caùi gì ñoù hoaøn toaøn khaùc bieät vôùi haïnh phuùc,

vì theá chuùng ta haõy tìm xem nhöõng gì lieân quan ñeán haïnh

phuùc vaø coù phaûi chaêng soáng trong moät theá giôùi maø khoâng

coù khoaùi laïc chæ laø nhöõng caûm giaùc an laïc giaûi thoaùt.

Taát caû chuùng ta ñeàu lao vaøo tìm kieám nhöõng thuù

vui baèng hình thöùc naøy hay hình thöùc khaùc – nhöõng caûm

giaùc cuûa nhöõng giaùc quan, hay thuù vui tinh thaàn, nieàm vui

trong söï caûi toå, khuyeân baûo ai ñoù laøm ñieàu gì, caûi cheá

nhöõng teä naïn cuûa xaõ hoäi, laøm nhöõng vieäc töø thieän – thuù

vui khi coù ñöôïc nhieàu kieán thöùc, haøi loøng vôùi moät thaân theå

cöôøng traùng, nhöõng kinh nghieäm quyù baùu, nhöõng hieåu bieát

saâu xa veà cuoäc ñôøi, taát caû nhöõng khoân ngoan, lanh lôïi cuûa

taâm – vaø nieàm vui toái thöôïng taát nhieân laø Thöôïng ñeá.

Khoaùi laïc laø moät saûn phaåm cuûa xaõ hoäi. Töø luùc thô

aáu cho ñeán khi giaø cheát chuùng ta luoân hoái tieác, tìm ñuû moïi

caùch ñeå tìm kieám khoaùi laïc. Vì theá baát cöù moät hình thöùc


khoaùi laïc naøo, toâi nghó chuùng ta neân xaùc ñònh moät caùch roõ

raøng bôûi vì chuùng seõ ñònh höôùng vaø hình thaønh loái soáng

cuûa chuùng ta. Do ñoù thaät laø quan troïng cho moãi chuùng ta

phaûi xem xeùt moät caùch caån thaän, kæ löôõng caâu hoûi cuûa

khoaùi laïc, bôûi vì kieám tìm noù vaø nuoâi döôõng, duy trì noù

nhö laø moät nhu caàu cuûa cuoäc soáng vaø khi khoâng coù noù baïn

seõ trôû neân ngu xuaån, coâ ñoäc vaø voâ nghóa.

Baïn coù leõ töï hoûi taïi sao cuoäc soáng naøy khoâng neân

ñöôïc daãn daét bôûi nhöõng caûm giaùc khoaùi laïc? Bôûi vì chính

moät lyù do raát ñôn giaûn laø khoaùi laïc chæ mang ñeán nhöõng

caûm giaùc ñau khoå, thaát voïng buoàn böïc vaø sôï haõi. Neáu baïn

muoán thì baïn cöù tieáp tuïc soáng vôùi caùch soáng ñoù. Haàu heát

thì con ngöôøi vaãn soáng nhö theá, tuy vaäy neáu baïn muoán

thaät söï thoaùt khoûi nhöõng buoàn phieàn thì baïn phaûi hieåu

toaøn boä hình thaùi cuûa khoaùi laïc.

Hieåu veà khoaùi laïc laø khoâng phuû nhaän noù. Chuùng ta

khoâng pheâ phaùn noù hay noùi raèng ñieàu ñoù ñuùng hay sai,

nhöng neáu chuùng ta kieám tìm noù, chuùng ta cöù laøm vôùi moät

caëp maét môû to, bieát raèng neáu cöù coá tình kieám tìm khoaùi

laïc haún nhieân seõ chuoác laáy nhöõng ñau khoå. Chuùng khoâng


theå taùch rôøi nhau maëc duø chuùng ta vaãn cöù theo ñuoåi khoaùi

laïc nhöng laïi khoâng muoán chuoác laáy khoå ñau. Vì lyù do gi

chuùng ta laïi laøm nhöõng vieäc cao quyù vaø ñeâ tieän vôùi söï

cuoàng voïng cuûa khoaùi laïc? Taïi sao chuùng ta töø boû vaø phaûi

chòu ñau khoå vôùi nhöõng caûm giaùc khoaùi laïc mong manh?

Khoaùi laïc laø gì vaø taïi sao noù laïi hieän höõu? Toâi töï nhuû raèng

neáu nhö coù ai trong soá caùc baïn töï hoûi laáy chính mình

nhöõng caâu hoûi kia chuùng seõ khoâng bao giôø coù ñöôïc moät

caâu traû lôøi.

Khoaùi laïc chæ ñeán qua boán hình thöùc – tri giaùc,

caûm giaùc, xuùc vaø aùi. Toâi thaáy moät chieác xe hôi thaät ñeïp;

toâi seõ khôûi leân moät caûm thoï veà chieác xe, keá tieáp laø muoán

ngaém nhìn noù, vaø chaïm vaøo noù, töø ñoù loøng ham muoán

chieám höõu chieác xe aáy seõ khôûi leân trong toâi. Hoaëc giaû toâi

nhìn thaáy moät ñaùm maây raát ñeïp, hay moät ngoïn nuùi cao vuùt

taän trôøi xanh, hay moät chieác laù non ñaâm choài, hay moät

thung luõng thaät tuyeät vôøi vôùi maøu xanh cuûa caây laù vaø traøn

ngaäp aùnh naéng, hay moät göông maët xinh ñeïp cuûa moät

thieáu nöõ, khoâng coù yù thöùc can thieäp seõ khoâng caûm nhaän

ñöôïc taát caû veû ñeïp aáy. Toâi ngaém nhìn taát caû nhöõng thöù


naøy vôùi loøng voâ cuøng haân hoan vaø khi toâi quan saùt chuùng

thaät kyõ thì seõ khoâng coøn thaáy coù ñoái töôïng hay ngöôøi quan

saùt, taát caû ñeàu nhö vaäy cuõng chæ nhö laø veû ñeïp cuûa tình

yeâu. Trong giaây laùt nhöõng buoàn phieàn, lo laéng khoâng coù

maët trong toâi – chæ moät ñieàu duy nhaát laø ñieàu kyø dieäu. Toâi

coù theå ngaém nhìn noù vôùi loøng traøn ngaäp hoan hyû vaø queân

chuùng ngay sau ñoù, hay moät vaán ñeà khaùc chôït ñeán trong

taâm, vaø khi aáy moïi trôû ngaïi laïi baét ñaàu; taâm cuûa toâi laïi tö

duy nhöõng thöù toâi vöøa nhìn thaáy vaø suy nghó taïi sao noù laïi

ñeïp ñeán theá; toâi töï baûo vôùi loøng laø seõ muoán ngaém nhìn

chuùng nöõa. Tö töôûng baét ñaàu so saùnh, ñaùnh giaù vaø noùi

raèng ‘toâi phaûi chieám höõu noù’. Loøng ham muoán duø chæ

trong moät saùt na cuõng ñaõ laøm taâm baïn oâ nhieãm.

Taát caû cuõng gioáng nhö söï theøm muoán duïc laïc hay

baát kyø hình thöùc naøo. Khoâng coù gì sai traùi ñoái vôùi söï ham

muoán. Ñaây laø moät vaán ñeà bình thöôøng. Neáu baïn duøng kim

ñaâm toâi, toâi seõ phaûn öùng tröø phi toâi laø ngöôøi bò lieät. Khi aáy

tö töôûng chen vaøo, suy luaän veà ñoái töôïng vaø cho ñoù laø

nhöõng khoaùi laïc. Tö töôûng huaân taäp nhieàu laàn, vaø caøng

laäp ñi laäp laïi nhieàu laàn thì ñieàu ñoù caøng trôû neân moät caùch


maùy moùc; baïn caøng suy nghó nhieàu khoaùi laïc thì baïn caøng

tieâu hao nhieàu naêng löôïng suy tính veà noù. Vì theà tö töôûng

taïo neân vaø duy trì nhöõng ham muoán khoaùi laïc, vaø cöù nhö

theá keùo daøi maõi, vaø do ñoù nhöõng phaûn öùng cuûa loøng ham

muoán veû ñeïp ñeàu do yù thöùc huaân taäp. YÙ thöùc löu laïi trong

taøng thöùc vaø taøng thöùc ñöôïc nuoâi döôõng bôûi yù thöùc vaø cöù

nhö theá keùo daøi baát taän.

Taát nhieân, taøng thöùc coù moät vò trí nhaát ñònh. Trong

cuoäc soáng haøng ngaøy chuùng ta khoâng theå hoaït ñoäng maø

thieáu noù. Trong vaán ñeà naøy thì taøng thöùc coù aûnh höôûng raát

lôùn ñeán taát caû hoaït ñoäng nhöng ñoái vôùi moät caùi taâm khoâng

bò taùc ñoäng thì noù hoaøn toaøn töï do.

Baïn coù bao giôø chuù yù raèng khi baïn traû lôøi moät ñieàu

gì ñoù, vôùi taát caû taám loøng cuûa baïn maø laïi khoâng coù maët

cuûa taøng thöùc hay khoâng? Ñieàu naøy chæ nhöõng khi baïn

khoâng phaûn öùng laïi moät thaùnh thöùc veà söï hieän höõu cuûa

baïn, ñieàu naøy seõ coù nhöõng xung ñoät, ñaáu tranh, vaø ñieàu

naøy mang laïi söï boái roái vaø haïnh phuùc hay khoå ñau. Vaø

nhöõng hoaït ñoäng naøy taïo neân kyù öùc. Kyù öùc ñöôïc tích luyõ

moãi ngaøy vaø chính noù coù chöùc naêng öùng xöû. Taát caû nhöõng


chuûng töû löu giöõ trong taøng thöùc chæ laø nhöõng hình aûnh cuûa

quaù khöù vaø vì vaäy noù bò troùi buoäc.

YÙù thöùc thì chaúng bao giôø môùi, bôûi vì yù thöùc laø saûn

phaåm cuûa kyù öùc, kinh nghieäm, kieán thöùc. Bôûi vì thuoäc veà

quaù khöù, neân yù thöùc laøm cho caùi ñieàu maø baïn thaáy laø vui

thích hay gheâ tôûm. Töø caùi cuû baïn ñaõ khoâng bao giôø tìm

thaáy nieàm vui töø nhöõng gì môùi meû caû. Khoâng coù thôøi gian

cuûa caùi baét ñaàu.

Vì theá neáu baïn coù theå nhìn taát caû söï vaät hieän töôïng

maø khoâng heà khôûi leân loøng ham muoán – nhìn moät göông

maët khaû aùi, con chim, maøu saéc cuûa moät chieác sari, aùnh

naéng lung linh phaûn chieáu trong laøn nöôùc hoaëc baát cöù ñoái

töôïng naøo khieán cho baïn vui thích – neáu baïn coù theå nhìn

taát caû moïi thöù maø khoâng heà coù söï mong muoán naém giöõ

chuùng baïn seõ khoâng bao giôø coù khoå ñau, sôï haõi,vaø baïn laø

ngöôøi voâ cuøng haïnh phuùc.

Chính söï naém giöõ laáy nhöõng caûm giaùc haïnh phuùc

khieán cho baïn ñau khoå. Haõy quaùn saùt chuùng trong baïn.

Chính loøng ham muoán naém giöõ haïnh phuùc ñaõ mang ñeán

khoå ñau bôûi vì noù hoaøn toaøn khaùc bieät bôûi vì noù thuoäc veà


quaù khöù. Baïn mong muoán ñaït ñöôïc haïnh phuùc töông töï

khoâng nhöõng ñaùp öùng veà vaán ñeà thaåm myõ vaø caû ñaùp öùng

noäi taâm, baïn seõ bò toån thöông vaø thaát voïng vì seõ chaúng

bao giôø baïn thoaû maõn ñöôïc ñieàu naøy.

Baïn coù töøng bao giôø quaùn saùt nhöõng gì xaõy ra vôùi

baïn khi baïn khoâng theå thoaû maõn ñöôïc loøng ham muoán hay

khoâng? Khi baïn khoâng chieám höõu ñöôïc nhöõng gì baïn

mong muoán baïn seõ trôû neân lo laéng, ñoá kî, haän thuø. Baïn coù

chuù yù raèng khi baïn khoâng thoaû maõn nhöõng ham thích nhö

aên uoáng, huùt thuoác hay tình duïc hay baát moät ñieàu gì – baïn

coù thaáy trong baïn ñang xaõy ra moät cuoäc chieán khoâng? Vaø

taát caû nhöõng ñieàu naøy ñaõ laøm cho baïn sôï haõi phaûi khoâng

naøo? Baïn lo sôï raèng seõ khoâng ñaït ñöôïc nhöõng gì baïn

mong muoán vaø lo sôï phaûi xa nhöõng gì mình yeâu thöông.

Khi aáy baïn caûm thaáy nhö bò toån thöông vì baïn ñaõ tuaân thuû

theo moät soá giaùo ñieàu hay moät toân giaùo trong nhieàu naêm

thaùng ñaõ cöôùp ñi cuûa baïn bôûi moät tö duy logic, coù phaûi

baïn sôï haõi söï coâ ñoäc? nieàm tin ñoù ñaõ theo baïn trong nhieàu

naêm ñaõ laøm cho baïn hanh phuùc vaø thoaû maõn, vaø khi noù bò

cöôùp ñi baïn trôû neân luùng tuùng, troáng vaéng, vaø noãi sôï haõi


seõ keùo daøi maõi cho ñeán khi baïn tìm thaáy moät nieàm vui

khaùc, hay moät ñöùc tin khaùc.

Ñieàu naøy ñoái vôùi toâi cuõng thaät bình thöôøng bôûi vì

noù quaù bình thöôøng neân chuùng ta töø choái ñoái dieän vôùi noù.

Chuùng ta thích nhöõng gì phöùc taïp hôn. Khi vôï cuûa baïn coù

ngöôøi tình, baïn coù ghen khoâng? Baïn coù giaän khoâng? Baïn

coù gheùt caùi ngöôøi ñaøn oâng ñaõ quyeán ruõ coâ aáy hay khoâng?

Vaø coù phaûi ñoù laø taát caû nhöõng gì baïn sôï haõi noù tan bieán ñi

vì ñoái vôùi baïn taát caû laø nieàm vui vaø haïnh phuùc?

Vì theá neáu nhö baïn hieåu raèng ôû ñaâu coù söï tìm kieám

haïnh phuùc ôû ñoù coøn coù maët cuûa khoå ñau, neáu baïn thích

moät loái soáng nhö theá thì cöù tieáp tuïc nhöng ñöøng bao giôø

ñaém chìm trong ñoù. Neáu baïn muoán chaám döùt khoå ñau, baïn

phaûi thaät söï ñoái dieän vôùi noù – baïn khoâng phaûi döùt boû noù

nhö nhöõng nhaø tu haønh thöïc hieän, ñöøng bao giôø nhìn moät

ngöôøi phuï nöõ nhö laø moät toäi loãi bôûi vì baèng caùch ñoù noù seõ

huyû dieät söï hieåu bieát cuûa hoï – maø phaûi nhìn toaøn boä laø taát

caû nieàm haïnh phuùc. Khi aáy baïn seõ voâ cuøng haïnh phuùc

trong cuoäc soáng. Baïn khoâng theå tö duy veà haïnh phuùc.

Haïnh phuùc chæ laø moät caûm nhaän nhaát thôøi vaø khi tö duy veà


noù baïn cho raèng ñoù laø haïnh phuùc. Soáng ngay trong giaây

phuùt hieän taïi laø giaây phuùt tuyeät vôøi vaø haïnh phuùc seõ coù

maët maø khoâng phaûi tìm kieám.


V

Töï ngaõ – Tham voïng – Nhöõng sôï haõi – Nhöõng maõnh vôõ

cuûa yù thöùc – Chaám döùt khoå ñau

Tröôùc khi chuùng ta thaûo luaän roäng hôn, toâi muoán

hoûi baïn raèng: Caùi gì laø moái quan taâm nhaát vaø nguyeân taéc

cô baûn cuûa baïn laø gì? Ñöøng traû lôøi quanh co maø haõy thaúng

vaøo vaán ñeà moät caùch trung thaät. Baïn seõ traû lôøi gì? Baïn coù

bieát khoâng?

Coù phaûi thaät söï laø cuûa baïn hay khoâng? Duø sao ñi

nöõa thì ñoù laø taát caû nhöõng gì maø haàu heát chuùng ta ñeàu noùi

neáu chuùng ta traû lôøi moät caùch chaân thaät. Toâi quan taâm ñeán

döï aùn cuûa mình, coâng vieäc cuûa toâi, gia ñình toâi, nôi maø toâi

soáng, toâi muoán thaêng tieán, nhieàu danh voïng hôn, nhieàu

quyeàn löïc hôn vaø haøng vaïn thöù khaùc. Toâi nghó raèng ñaây laø

moät ñieàu raát hôïp lyù khi chuùng ta mong muoán nhöõng ñieàu

nhö theá phaûi khoâng?

Moät soá ngöôøi seõ traû lôøi raèng ñieàu ñoù laø sai khi

chuùng ta quaù vò kyû. Nhöng coù gì laø sai traùi neáu nhö chuùng

ta coù ñöôïc nhöõng thöù naøy moät caùch ñaøng hoaøng vaø löông

thieän phaûi khoâng? Neáu ñöôïc nhö theá chuùng ta seõ ít xaáu hoå


hôn . Vaø cuõng vaäy – ngöôøi ta chæ quan taâm chính baûn thaân

mình, vaø ñoái vôùi moät soá yù thöùc heä hay moät soá yeáu toá

truyeàn thoáng ngöôøi ta cho raèng ñoù laø sai traùi. Nhöng caùi gì

ngöôøi ta suy nghó laø khoâng ñuùng. Taïi sao laïi coù nhöõng yù

nghó sai traùi? Ñoù chæ laø moät yù töôûng, moät khaí nieäm.

Baïn coù theå noùi raèng baïn seõ haøi loøng hôn khi giuùp

ñôõ cho keû khaùc hôn laø cöù nghó veà mình. Coù gì khaùc bieät?

Ñoù vaãn laø vò kyû. Neáu ñieàu naøy mang ñeán cho baïn nhieàu

thoaû maõn khi giuùp ñôõ keû khaùc, thì baïn vaãn coøn quaù quan

taâm veà baûn thaân mình khi laøm ñieàu naøy. Taïi sao laïi ñem

baát cöù moät yù thöùc heä naøo vaøo ñoù? Taïi sao khoâng noùi raèng:

Nhöõng gì toâi caàn laø söï haøi loøng, duø laø trong tình duïc, hay

chæ laø söï giuùp ñôõ ngöôøi khaùc, hay trôû thaønh moät keû tu

haønh, moät nhaø khoa hoïc hay moät chính trò gia. Taát caû ñeàu

gioáng nhau phaûi khoâng? Haøi loøng vôùi baát cöù hình thaùi naøo,

lôùn hay nhoû, cuõng laø nhöõng gì maø chuùng ta caàn. Khi chuùng

ta noùi chuùng ta muoán töï do, chuùng ta muoán bôûi vì chuùng ta

nghó raèng töï do coù theå laø thoaõ maõn tuyeät vôøi nhaát, taát

nhieân, ñaây cuõng chæ laø saûn phaåm cuûa tö duy ngaõ tính.

Nhöõng gì maø chuùng ta thaät söï muoán tìm kieám laø laøm thoaû


maõn nhöõng tham voïng maø trong ñoù hoaøn toaøn khoâng coù

maët nhöõng gì laøm chuùng ta khoâng haøi loøng.

Haàu heát chuùng ta theøm muoán coù ñöôïc moät vò trí

trong xaõ hoäi bôûi vì chuùng ta khoâng muoán laø ngöôøi voâ tích

söï. Moät ngöôøi coù moät vò trí cao quyù trong xaõ hoäi thì seõ

ñöôïc moïi ngöôøi kính neå ngöôïc laïi ngöôøi ñoù seõ bò xaõ hoäi

coi thöôøng. Taát caû moïi ngöôøi treân theá giôùi naøy ñeàu mong

muoán coù ñöôïc ñòa vò, duø laø trong xaõ hoäi, trong gia ñình,

hay trong khi ngoài trong thaùnh ñöôøng vaø vò trí naøy phaûi

ñöôïc moïi ngöôøi bieát ñeán, neáu khoâng thì taát caû khoâng coù

nghóa gì. Chuùng ta neân bieát trôû laïi vôùi chính mình. Beân

trong chuùng ta ñang bò cuoán chìm trong khoå ñau, nguy

hieåm nhöng beân ngoaøi thì laøm ra veû nhö raát haøi loøng. Ham

muoán danh voïng, quyeàn löïc, ñöôïc xaõ hoäi ca tuïng ñeàu laø

mong muoán thoáng trò keû khaùc, vaø mong öôùc thoáng trò naøy

laø moät hình thöùc cuûa chieán tranh. Moät ngöôøi tu haønh tìm

kieám ñòa vò nhö laø muïc ñích cao caû cuûa hoï thì cuõng gioáng

nhö con gaø ñang ñaøo bôùi ñeå kieám thöùc aên trong vöôøn. Vaø

ñieàu gì laø nguyeân nhaân cuûa cuoäc chieán tranh naøy? Noù coù

ñaùng sôï hay khoâng?


Sôï haõi laø moät trong nhöõng vaán ñeà lôùn nhaát trong

cuoäc soáng. Moät caùi taâm vöôùng maéc trong sôï haõi seõ soáng

moät cuoäc soáng boái roái, xung ñoät, chieán tranh. Chuùng ta

khoâng daùm thoaùt khoûi nhöõng khuoân thöôùc cuûa tö duy, vaø

ñieàu naøy ñaõ daãn ñeán nhöõng haønh ñoäng ñaïo ñöùc giaû. Cho

ñeán khi naøo chuùng ta hoaøn toaøn thoaùt khoûi noãi sôï haõi, leo

leân moät ngoïn nuùi thaät cao, thaáy ñöôïc söï thaät cuûa thöôïng

ñeá, thì chuùng ta seõ maõi bò giam caàm trong boùng toái.

Soáng trong moät xaõ hoäi ngu xuaãn vaø dô baån nhö

theá, vôùi söï giaùo duïc mang ñaày tính caïnh traïnh maø chuùng

ta nhaän ñöôïc töø tröôøng lôùp chæ laøm taêng theâm noãi sôï haõi,

chuùng ta ñang mang nhieàu gaùnh naëng cuûa noãi sôï haõi, vaø

sôï haõi laø moät ñieàu raát khuûng khieáp, noù laøm cuoäc soáng cuûa

chuùng ta trôû neân meùo moù, u aùm.

Coù nhöõng noãi sôï haõi mang tính töï nhieân. Nhöng ñoù

laø nhöõng gì maø chuùng ta thöøa höôûng töø ñoäng vaät. Chính laø

nhöõng sôï haõi taâm lyù maø chuùng ta ñeà caäp ôû ñaây, bôûi vì khi

chuùng ta hieåu ñöôïc nhöõng noãi sôï haõi taâm lyù thaâm caên coá

ñeá chuùng ta seõ baét gaëp ñöôïc nhöõng sôï haõi cuûa loaøi ñoäng


vaät, töø ñoù chuùng ta lieân heä ñeán vaø seõ giuùp chuùng ta hieåu

ñöôïc nhöõng noãi sôï haõi taâm lyù.

Taát caû chuùng ta ñeàu sôï moät caùi gì ñoù; khoâng heà coù

moät noãi sôï haõi tröøu töôïng, noù luoân lieân heä ñeán moät vaán ñeà

naøo ñoù. Baïn coù bieát nhöõng noãi lo sôï cuûa chính mình – sôï

maát vieäc laøm, sôï khoâng coù löông thöïc, tieàn baïc, sôï haøng

xoùm hay coâng chuùng dö luaän veà mình, sôï khoâng thaønh

coâng, hay sôï maát ñòa vò trong xaõ hoäi – sôï bònh taät, vaø sôï

khoâng hieåu ñöôïc tình yeâu laø gì vaø sôï khoâng ñöôïc ñaùp traû

tình yeâu, sôï maát vôï con, sôï phaûi cheát, sôï phaûi soáng trong

theá giôùi maø nhö ñaõ cheát, sôï phaûi soáng döôùi caùi boùng cuûa

ngöôøi khaùc, sôï maát ñi nieàm tin – taát caû noãi lo sôï naøy vaø voâ

vaøn noãi sôï haõi khaùc – baïn coù bieát roõ nhöõng noãi lo sôï cuûa

chính mình hay khoâng? Vaø baïn thöôøng giaûi quyeát nhö theá

naøo? Baïn troán chaïy chuùng hay baïn tìm caùch ñeå giaûi quyeát

chuùng? Neáu baïn troán chaïy thì seõ caøng taêng theâm noãi sôï

haõi.

Moät trong nhöõng nguyeân nhaân chính yeáu cuûa sôï

haõi laø chuùng ta khoâng daùm ñoái maët vôùi chính mình. Cuõng

nhö nhöõng noãi sôï haõi, chuùng ta mong muoán thoaùt khoûi


chuùng. Neáu taâm coá gaéng muoán vöôït ra khoûi sôï haõi, ñeø

neùn noù, kieåm soaùt chuùng, chuyeån hoaù chuùng thaønh hình

thöùc khaùc, coù söï laëp ñi laëp laïi, maâu thuaãn vaø söï maâu

thuaãn aáy laø söï tieâu hao naêng löôïng.

Ñieàu ñaàu tieân maø chuùng ta töï hoûi laø sôï haõi laø gì vaø

laøm theá naøo maø chuùng phaùt sinh? Töø sôï haõi maø baïn söû

duïng coù nghóa laø gì? Toâi töï hoûi raèng sôï haõi laø gì, toâi khoâng

sôï haõi ñieàu gì?

Toâi soáng moät cuoäc soáng cuûa mình; toâi nghó raèng

trong moät ñieàu kieän nhaát ñònh; toâi tin vaøo tín ngöôõng vaø

toân giaùo cuûa mình vaø toâi khoâng caàn nhöõng ñieàu naøy hieän

höõu vaø laøm trôû ngaïi ñoái vôùi toâi bôûi vì toâi laø moät phaàn

trong noù. Toâi khoâng muoán chuùng gaây phieàn haø bôûi vì

nhöõng phieàn toaùi xuaát phaùt töø moät tình traïng voâ thöùc vaø

toâi khoâng thích nhö theá. Neáu nhö toâi loaïi boû taát caû nhöõng

thöù maø toâi bieát vaø tin töôûng, toâi muoán coù moät lyù do cuï theå,

hôïp lyù ñeåù höôùng cho toâi tieán ñeán. Vì theá taát caû nhöõng teá

baøo trong naõo boä ñaõ taïo neân nhöõng khuoân maãu vaø nhöõng

teá baøo naøy ñaõ töø choái taïo neân nhöõng khuoân maãu khaùc,

nhöõng thöù coù leõ khoâng chaéc chaén. Giaây phuùt maø chuùng ta


caûm thaáy khoâng ñöôïc an toaøn thì ñoù laø nhöõng gì chuùng ta

goïi laø sôï haõi.

Ngay khi toâi ñang ngoài taïi ñaây, toâi khoâng heà sôï

haõi; hieän taïi toâi khoâng sôï haõi, khoâng coù gì xaõy ra vôùi toâi,

khoâng coù ai ñe doaï toâi caû hay laáy ñi cuûa toâi baát cöù caùi gì.

Nhöng ôû ñaâu ñoù saâu xa trong taâm trí toâi ngoaøi giaây phuùt

hieän taïi nhöõng yù nghó töø voâ thöùc raèng nhöõng gì seõ xaõy ra

vôùi toâi trong töông lai hoaëc giaû lo laéng veà moät ñieàu trong

quaù khöù ñaõ xaõy ra. Vì theá toâi lo sôï veà quaù khöù vaø ôû töông

lai. Toâi ñaõ chia thôøi gian thaønh quaù khöù vaø töông lai. Maëc

daàu toâi vaãn thöôøng töï nhuû: ‘Haõy caån thaän! ñieàu ñoù seõ

khoâng laäp laïi nöõa, hay haõy chuaån bò cho töông lai’ töông

lai coù theå laø nguy hieåm cho baïn. Baïn sôû höõu moät caùi gì ñoù

vaø baây giôø baïn ñaõ maát noù. Ngaøy mai baïn coù theå cheát, vôï

baïn coù theå boû rôi baïn, baïn coù theå maát vieäc laøm. Baïn coù

theå chaúng bao giôø ñöôïc noåi tieáng. Baïn coù theå coâ ñoäc. baïn

caàn coù moät töông lai chaéc chaén.

Naøo baây giôø haõy noùi veà noãi sôï haõi cuûa chính baïn.

Haõy quan saùt noù. Haõy quan saùt nhöõng phaûn öùng cuûa baïn.

Baïn coù theå quan saùt noù maø khoâng heà troán traùnh, bieän hoä,


pheâ phaùn hay kieàm cheá? Baïn coù theå quan saùt noãi sôï haõi

maø khoâng heà than vaõn? Ví duï baïn coù theå ñoái dieän vôùi caùi

cheát maø khoâng heà noùi moät lôøi naøo sôï haõi? Chính ngoân ngöõ

mang ñeán söï chaán ñoäng, coù phaûi khoâng aï, bôûi vì chính töø

yeâu thöông baûn thaân ñaõ mang nhieàu aán töôïng vaø nhöõng

khoå ñau? Baây giôø coù phaûi laø noãi aùm aûnh veà caùi cheát coù

trong taâm baïn, kyù öùc veà nhöõng ngöôøi ñaõ cheát maø baïn ñaõ

thaáy qua nhöõng tai naïn – coù phaûi nhöõng aán töôïng naøy ñaõ

taïo neân noãi sôï haõi? Hoaëc giaû baïn lo sôï caùi cheát seõ ñeán vôùi

baïn, maø khoâng phaûi laø vì aán töôïng cuûa caùi cheát? Coù phaûi

chính chöõ ‘cheát’ khieán cho baïn sôï haõi? Neáu ñaây chæ laø moät

töø ngöõ hay moät kyù öùc laøm baïn sôï haõi thì ñieàu naøy khoâng

neân lo sôï moät chuùt naøo.

Baïn bò bònh caùch ñaây hai naêm, vaø kyù öùc veà noãi ñau

khi bònh, veà côn bònh vaø kyù öùc baây giôø noùi vôùi baïn ‘haõy

caån thaän, ñöøng ngaõ bònh trôû laïi’. Vì theá, kyù öùc veà côn bònh

ñaõ laøm cho baïn sôï haõi, vaø khoâng caàn phaûi lo sôï chuùt naøo

vì hieän taïi baïn ñang khoeû maïnh. Hoài töôûng luoân luoân

thuoäc veà quaù khöù vì noù laø saûn phaåm cuûa kyù öùc vaø luoân laø

quaù khöù – hoài töôûng lieân tuïc taïo neân nhöõng caûm giaùc sôï


haõi vaø noãi lo sôï naøy hoaøn toaøn khoâng coù thaät. Söï thaät laø

hieän taïi baïn ñang khoeû maïnh. Nhöng nhöõng gì coøn löu laïi

trong taâm thöùc cuûa baïn khieán baïn phaûi lo sôï ‘mình phaûi

caån thaän, ñöøng ñeå côn bònh trôû laïi’

Vì theá chuùng ta thaáy raèng tö duy cuõng mang ñeán

cho ta moät noãi lo sôï. Nhöng coøn noãi lo naøo taøch rôøi khoûi tö

duy hay khoâng? Coù phaûi sôï haõi luoân laø keát quaû cuûa tö duy

vaø neáu nhö ñuùng vaäy thì coù moät hình thöùc lo sôï naøo khaùc

khoâng? Chuùng ta ñeàu sôï caùi cheát – chuùng ta sôï coù ñieàu gì

ñoù khoâng hay deán vôùi chuùng ta vaøo ngaøy mai, ngaøy moát

vaø trong töông lai. Seõ coù moät khoaûng caùch giöõa hieän taïi

vaø töông lai, hieän taïi chæ coù yù thöùc caûm nhaän ñöôïc vaán ñeà

naøy; baèng caùch hoài töôûng veà caùi cheát vaø noùi raèng: ‘Chuùng

ta seõ cheát’. YÙ thöùc ñaõ gaây neân noãi lo sôï veà caùi cheát, neáu

khoâng coù söï can thieäp cuûa yù thöùc thì chuùng ta chaúng heà sôï

haõi chuùt naøo caû phaûi khoâng?

Coù phaûi sôï haõi laø keát quaû cuûa yù thöùc? Neáu thaät söï

nhö vaäy thì yù thöùc luoân luoân giaø coãi, noãi sôï haõi cuõng laø

quaù khöù. Bôûi vì chuùng ta töøng noùi khoâng coù tö duy môùi.

Neáu chuùng ta nhaän ra noù thì chuùng ñaõ qua roài. Vì theá


nhöõng gì maø chuùng ta lo sôï chæ laø söï laëp laïi cuûa nhöõng gì

trong quùa khöù – tö duy cuûa nhöõng gì ñaõ qua vaø tieáp tuïc

keùo daøi ñeán hieän taïi. Do ñoù, tö duy laø nguyeân nhaân cuûa sôï

haõi. Ñieàu naøy laø nhö theá naøy, baïn coù theå thaáy ñöôïc ñieàu

aáy vôùi chính baûn thaân mình. Khi baïn ñöông ñaàu vôùi moät

vieäc gì ñoù khoù khaên khi aáy baïn khoâng heà sôï haõi. Chæ khi

naøo coù maët cuûa yù thöùc khi aáy sôï haõi xuaát hieän.

Vì theá, caâu hoûi baây giôø cuûa chuùng ta laø coù theå coù

moät caùi taâm hoaøn toaøn hieän höõu ñoäc laäp ôû hieän taïi hay

khoâng? Chæ coù moät caùi taâm nhö theá môùi thaät söï khoâng sôï

haõi. Nhöng muoán hieåu ñöôïc ñieàu naøy, baïn phaûi hieåu toaøn

boä tieán ttrình cuûa yù thöùc, nhöõng kyù öùc vaø thôøi gian. Vaø söï

caûm nhaän naøy khoâng phaûi baèng trí thoâng minh, ngoân ngöõ

vaø chính baèng taâm can cuûa baïn, khi aáy baïn seõ hoaøn toaøn

ra khoûi söï sôï haõi; khi aáy taâm baïn seõ ñieàu khieån yù thöùc vaø

khoâng coøn taïo cho baïn nhöõng moái lo.

YÙ thöùc cuõng gioáng nhö kyù öùc, taát nhieân raát caàn

thieát trong sinh hoaït haøng ngaøy. Noù laø coâng cuï duy nhaát

ñeå con ngöôøi giao tieáp, sinh hoaït laøm vieäc vôùi nhau. YÙù

thöùc laø söï phaûn aûnh cuûa kyù öùc, kyù öùc ñöôïc tích luyõ töø


nhöõng kinh nghieäm, kieán thöùc, truyeàn thoáng vaø thôøi gian.

Vaø töø nhöõng thu thaäp cuûa kyù öùc, chuùng ta öùng xöû vaø söï

öùng xöû naøy laø suy nghó. Vì theá yù thöùc raát caàn thieát cho moïi

caáp ñoä nhöng khi yù thöùc tö duy veà töông lai cuõng nhö quaù

khöù, taïo neân nhöõng ñau khoå hay haïnh phuùc, vaø taâm bò meâ

aùm vaø do ñoù söï trì treä laø ñieàu khoâng theå traùnh khoûi.

Vì theá toâi töï hoûi raèng: ‘Taïi sao, taïi sao, taïi sao toâi

suy nghó veà haïnh phuùc hay ñau khoå ôû töông lai hay nghó

veà quaù khöù, trong khi toâi vaãn bieát raèng noù seõ mang laïi cho

toâi noãi lo sôï? YÙù thöùc coù theå chaám döùt hay chaêng neáu

khoâng thì sôï haõi seõ maõi keùo daøi ö?

Moät trong nhöõng chöùc naêng cuûa yù thöùc laø laøm vieäc

lieân tuïc. Haàu heát chuùng ta khoâng muoán yù thöùc ngöng nghæ

ñeå chuùng ta khoâng phaûi ñoái dieän vôùi chính mình. Chuùng ta

sôï haõi söï troáng vaéng. Chuùng ta lo sôï phaûi ñoái dieän vôùi noãi

sôï haõi cuûa mình.

Noùi thaät ra thì baïn hoaøn toaøn coù theå bieát ñöôïc noãi

sôï haõi cuûa mình nhöng trong thaâm taâm baïn coù bieát noù

khoâng? Vaø taïi sao baïn laïi ñang tìm kieám nhöõng sôï haõi

tieàm taøng ñaâu ñaáy? Coù phaûi sôï haõi ñöôïc chia thaønh hai laø


noãi lo sôï thaät teá vaø noãi sôï haõi trong tieàm thöùc? Ñaây laø moät

caâu hoûi raát quan troïng. Nhöõng chuyeân gia, nhaø taâm lyù,

hay nhaø phaân tích chia sôï haõi laøm hai laø sôï haõi beân ngoaøi

vaø sôï haõi beân trong, nhöng neáu baïn nghe theo nhöõng gì

maø nhaø taâm lyù hoïc phaân tích hay nhöõng gì toâi noùi, thì baïn

ñang hieåu veà nhöõng hoïc thuyeát, nhöõng giaùo ñieàu hay

nhöõng kieán thöùc, maø baïn khoâng thaät söï hieåu laáy chính

mình. Baïn khoâng theå hieåu chính mình maø döïa theo moät

trieát thuyeát naøo duø laø cuûa Freud hay Jung, hay cuûa toâi

chaúng haïn. Lyù thuyeát cuûa keû khaùc chaúng coù yù nghóa gì caû.

Chính baïn phaûi töï hoûi chính mình coù phaûi noãi sôï haõi hieän

höõu beân ngoaøi cuõng nhö beân trong khoâng? Hoaëc coù phaûi

chuùng ta töï moâ phoûng noãi sôï haõi ra thaønh nhieàu thöù khaùc

nhau? Loøng ham muoán chæ coù moät, vaø chæ duy nhaát moät söï

ham muoán. Baïn ham muoán. Ñoái töôïng cuûa ham muoán coù

theå thay ñoåi nhöng loøng ham muoán thì khoâng khaùc. Vaø sôï

haõi cuõng gioáng nhö vaäy. Baïn coù theå sôï haõi nhieàu thöù

nhöng chæ coù moät söï lo sôï.

Khi baïn nhaän ra raèng sôï haõi khoâng heà bò chia cheõ

baïn seõ thaáy raèng baïn ñaõ daäp taét ñöôïc nhöõng trôû ngaïi beân


ngoaøi nhö theá baïn ñaõ thoaùt khoûi nhöõng nhaø taâm lyù hoïc,

phaân taâm hoïc. Khi baïn nhaän thöùc ñöôïc raèng sôï haõi chæ coù

moät nhöng bieåu hieän thì baèng nhieàu caùch vaø khi baïn thaáy

ñöôïc giaây phuùt aáy vaø khoâng heà coù ñoái töôïng taùc ñoäng ñeán

thôøi gian, khi aáy baïn ñang ñoái maët vôùi moät caâu hoûi lôùn:

laøm sao baïn coù theå quaùn saùt nhö theá maø khoâng heà coù söï

ngöng nghæ cuûa taâm thöùc?

Chæ coù duy nhaát moät noãi sôï haõi, nhöng laøm sao taâm

coù theå suy nghó troïn veïn toaøn caû nhöõng hình töôùng naøy?

Noù coù theå chaêng? Chuùng ta soáng moät cuoäc soáng vôùi nhieàu

maõng rieâng bieät, vaø chuùng ta coù theå nhìn thaáy ñöôïc toaøn

boä dieãn tieán cuûa töøng tö duy khoâng? Toaøn boä tieán trình tö

duy maùy moùc seõ ñöôïc phaù vôõ ra töøng maõnh nhoû: toâi yeâu

baïn vaø toâi gheùt baïn; baïn laø keû thuø cuûa toâi, anh laø baïn cuûa

toâi; phong caùch cuaû toâi, coâng vieäc cuûa toâi, vò trí cuaû toâi,

danh tieáng cuûa toâi, vôï con toâi, ñaát nöôùc toâi, quoác gia baïn,

thöôïng ñeá cuûa toâi, thöôïng ñeá cuûa anh – taát caû nhöõng gì

treân ñaây laø nhöõng maõnh vuïn cuûa tö duy. Vaø nhöõng tö duy

naøy nhìn vaøo toaøn boä tình traïng cuûa noãi sôï haõi, hoaëc coá

gaéng quan saùt noù, vaø giaûm thieåu nhöõng maõnh vôõ cuûa tö


duy veà chuùng. Do ñoù chuùng ta coù theå thaáy raèng taâm coù

theå nhìn thaúng vaøo sôï haõi chæ khi naøo khoâng coù söï can

thieäp cuûa yù thöùc.

Baïn coù theå ñoái dieän sôï haõi maø khoâng heà coù moät

bình phaåm hay giaûi thích baèng nhöõng kieán thöùc maø baïn

tích luyõ ñöôïc hay khoâng? Neáu baïn khoâng theå, khi aáy

nhöõng gì baïn quan saùt chæ thuoäc veà quaù khöù, khoâng phaûi

laø sôï haõi; neáu baïn coù theå, thì baïn ñang ñoái dieän vôùi sôï haõi

laàn ñaàu tieân maø khoâng coù söï can thieäp cuûa quaù khöù.

Baïn chæ coù theå quan saùt khi taâm baïn thaät söï yeân

laëng, cuõng nhö baïn ñang laéng nghe ai ñoù ñang noùi chæ khi

taâm baïn vaéng laëng, tieáp tuïc cuoäc ñoái thoaïi vôùi chính

nhöõng vaán ñeà vaø noãi lo laéng cuûa chính baïn. Baèng caùch aáy

baïn coù theå quan saùt noãi sôï haõi cuûa baïn maø khoâng heà tìm

caùch thaùo gôû chuùng, khoâng mang ñeán söï choáng ñôõ – thaät

söï quan saùt noù vaø khoâng coá gaéng troán traùnh. Khi baïn noùi:

‘Toâi phaûi kieåm soaùt noù, toâi phaûi loaïi tröø noù; toâi phaûi hieåu

noù’, laø baïn ñang coá gaéng troán traùnh noù.

Baïn coù theå ngaém nhìn moät ñaùm maây hay moät boùng

caây ñang soi boùng trong doøng nöôùc vôùi moät taâm hoàn thaät


thanh thaûng bôûi vì nhöõng thöù naøy khoâng heà quan troïng ñoái

vôùi baïn, nhöng khi baïn nhìn vaøo chính mình thì raát khoù

khaên vì coù quaù nhieàu ñoøi hoûi thöïc tieån, vaø phaûn öùng quaù

nhanh. Vì theá khi baïn tröïc tieáp ñoái dieän vôùi nhöõng noãi sôï

haõi cuûa ñau khoå, coâ ñoäc, hay ganh tî, hay baát cöù nhöõng

suy nghó xaáu xa trong taâm baïn, baïn coù theå quan saùt noù

moät caùch hoaøn toaøn ñeán noãi taâm cuûa baïn ñuû yeân tònh ñeå

nhìn thaáy noù khoâng?

Coù theå caùi taâm laõnh hoäi ñöôïc söï sôï haõi vaø taát caû

nhöõng hình thöùc sôï haõi khaùc – laõnh hoäi toaøn boä sôï haõi,

chöù khoâng phaûi baïn sôï caùi gì? Neáu baïn chæ nhìn moät caùch

chi tieát hay coá gaéng giaûi quyeát noãi lo sôï cuûa baïn daàn daàn,

baïn seõ khoâng bao giôø ñaït ñöôïc maáu choát cuûa vaán ñeà ñoù laø

vieäc phaûi hoïc caùch soáng vôùi nhöõng noãi sôï haõi.

Soáng trong tình traïng lo sôï ñoøi hoûi phaûi coù moät caùi

taâm vaø taám loøng cöïc kyø thoâng minh, vaø ñöôïc nhö theá baïn

seõ soáng maø khoâng heà sôï haõi. Neáu nhö baïn bieát quaùn saùt

vaø bieát soáng vôùi noù – vaø ñieàu naøy khoâng xaõy ra thöôøng

tröïc, noù coù theå chæ trong khoaûnh khaéc ñeå baïn coù theå caûm

nhaän ñöôïc nguoàn goác cuûa sôï haõi – neáu baïn hoaøn toaøn


soáng vôùi noù, chaéc chaén baïn seõ hoûi: ‘Ai laø ngöôøi hoaøn toaøn

soáng vôùi nhöõng noãi sôï haõi?’ Ai ñang quan saùt nhöõng noãi lo

sôï, quan saùt noù vôùi taát caû nhöõng chuyeån bieán cuõng nhö coù

theå bieát ñöôïc nguoàn goác cuûa noãi lo sôï? Coù phaûi ngöôøi

quaùn saùt laø moät thöïc theå cheát, moät tình traïng khoâng

chuyeån ñoäng, ngöôøi ñaõ tích luyõ nhöõng kieán thöùc, thoâng tin

veà chính baûn thaân mình, vaø coù phaûi ñoù laø moät thöù ñaõ cheát

ñang coá gaéng soáng vôùi nhöõng noãi lo sôï? Ngöôøi quaùn saùt

quaù khöù coù phaûi laø moät thöïc theå ñang soáng khoâng? Caâu

traû lôøi cuûa baïn laø gì? Baïn ñöøng traû lôøi toâi, haõy traû lôøi

chính baïn. Baïn coù phaûi laø ngöôøi ñang quan saùt khoâng, moät

thöïc theå cheát ñang theo doõi moät thöïc taïi soáng hay khoâng?

Bôûi vì ngöôøi quan saùt hieän höõu hai traïng thaùi.

Ngöôøi quan saùt laø moät giaùm thò khoâng caàn phaûi lo

sôï; ngöôøi quan saùt laø moät taäp hôïp toaøn boä nhöõng kinh

nghieäm veà sôï haõi. Vì theá ngöôøi quan saùt thì taùch rôøi khoûi

caùi maø anh ta goïi laø sôï haõi; coù moät khoaûng caùch giöõa hoï;

anh ta luoân muoán vöôït ra khoûi noù hay troán chaïy khoûi noù

vaø do ñoù ñaây goïi laø moät cuoäc chieán giöõa anh ta vaø noãi sôï

haõi – traän chieán nhö theá laøm tieâu hao naêng löôïng.


Khi baïn theo doõi, baïn nhaän ra raèng ngöôøi quan saùt

chæ laø taäp hôïp cuûa moät môù kieán thöùc, kinh nghieäm maø

khoâng coù gì laø chaéc chaén caû, ngöôïc laïi noãi sôï haõi thì thaät

vaø baïn ñang coá hieåu ñöôïc söï thaät baèng moät caùch traùi

ngöôïc, taát nhieân laø baïn seõ khoâng thöïc hieän ñöôïc. Nhöng

thaät ra thì coù phaûi ngöôøi quan saùt noùi raèng: ‘Toâi lo sôï’ hay

baát cöù ñieàu gì khaùc ñöôïc quaùn saùt ñeàu mang laïi sôï haõi?

Ngöôøi quan saùt sôï haõi vaø khi aáy anh ta nhaän ra raèng

khoâng caàn phaûi tieâu hao naêng löôïng ñeå loaïi tröø nhöõng lo

sôï, vaø khi aáy khoâng heà coù khoâng gian vaø thôøi gian giöõa

ngöôøi vaø ñoái töôïng sôï haõi. Khi aáy baïn nhaän ra raèng baïn seõ

laø moät phaàn cuûa sôï haõi, khoâng heà coù taùch bieät – ñoù laø baïn

ñang lo sôï – khi aáy baïn khoâng theå laøm ñöôïc baát cöù ñieàu gì

caû; khi ñoù sôï haõi seõ tan bieán, vaø chaám döùt.


VI

Baïo löïc – Saân haän – Bình phaåm – Lyù töôûng vaø Thöïc teá

Sôï haõi, haïnh phuùc, ñau khoå, yù thöùc vaø baïo löïc taát

caû ñeàu lieân heä vôùi nhau. Haàu heát chuùng ta tìm kieám haïnh

phuùc baèng baïo löïc, khoâng thích moät ai ñoù, gheùt moät soá

chuûng toäc, coù nhöõng tö töôûng choáng ñoái vôùi ngöôøi khaùc.

Nhöng moät caùi taâm khoâng heà coù baïo löïc thì haïnh phuùc

hoaøn toaøn khaùc haún vôùi nieàm vui cuûa baïo löïc, cuûa xung

ñoät, cuûa haän thuø vaø sôï haõi.

Chuùng ta coù theå loaïi tröø taän goác reã cuûa baïo löïc ñeå

ñöôïc hoaøn toaøn töï do hay khoâng? Neáu khoâng chuùng ta seõ

maõi maõi soáng trong söï tranh daønh vôùi keû khaùc. Neáu ñoù laø

phong caùch soáng baïn muoán – vaø cho raèng ñoù laø caùch maø

haàu heát moïi ngöôøi ñang laøm thì baïn haõy tieáp tuïc; neáu baïn

noùi: ‘OÀ! Toâi xin loãi, baïo löïc seõ khoâng bao giôø chaám döùt’,

khi aáy baïn vaø toâi khoâng caàn phaûi giao tieáp, baïn ñaõ ngaên

chaën chính mình; nhöng neáu nhö baïn noùi coù leõ coù moät

phong caùch soáng khaùc, khi aáy baïn coù theå tieáp tuïc giao tieáp

vôùi ngöôøi khaùc.


Chuùng ta thöû xem laïi, trong soá chuùng ta ai coù theå

giao tieáp, chuùng ta coù theå chaám döùt taát caû nhöõng baïo löïc

trong chuùng ta vaø vaãn soáng trong theá giôùi ñoäc aùc naøy

khoâng? Toâi nghó laø chuùng ta coù theå. Toâi khoâng heà muoán

coù nhöõng hôi thôû ñaày thuø haän, ganh gheùt, lo laéng hay sôï

haõi trong toâi. Toâi muoán soáng moät cuoäc soáng hoaø bình.

Ñieàu naøy khoâng coù nghóa laø toâi muoán cheát ñi. Toâi muoán

soáng treân traùi ñaát tuyeät vôøi, xinh ñeïp naøy. Toâi muoán ñöôïc

ngaém nhìn caây coái, hoa laù, nhöõng doøng soâng, nhöõng caùnh

ñoàng coû, phuï nöõ, vaø treû em, vaø taát caû cuøng soáng vôùi toâi,

vôùi cuoäc ñôøi trong hoaø bình. Toâi coù theå laøm ñöôïc ñieàu gì?

Neáu nhö chuùng ta bieát ñoái dieän vôùi nhöõng baïo löïc,

nhöõng khuûng hoaûng, chieán tranh, nhöõng maâu thuaãn giöõa

caùc quoác gia, nhöõng xung ñoät veà giai caáp khoâng nhöõng chæ

chæ hình thöùc beân ngoaøi cuûa xaõ hoäi maø chuùng ta phaûi bieát

thaáy noù töø beân trong cuûa moãi chuùng ta, thì coù leõ chuùng ta

coù theå vöôït qua ñöôïc chuùng.

Ñaây laø moät vaán ñeà khaù phöùc taïp. Traõi qua nhieàu

theá kyû con ngöôøi vaãn ñaùnh nhau. Toân giaùo cuõng ñaõ coá

gaéng thuyeát phuïc nhöng vaãn khoâng thaønh coâng. Vì theá


chuùng ta seõ ñaët ra moät caâu hoûi, ít ra laø ñoái vôùi toâi, chuùng

ta phaûi neân nghieâm tuùc vôùi nhöõng vaán ñeà naøy, bôûi vì

chuùng seõ daãn chuùng ta ñeán nhöõng laõnh vöïc khaùc, nhöng

chuùng ta chæ muoán ñuøa giôõn vôùi chuùng, chuùng ta seõ chaúng

bao giôø thaønh coâng.

Coù theå baïn nghó raèng baïn ñaõ thaät söï nghieâm tuùc

trong vaán ñeà naøy nhöng trong khi ñoù thì coù quaù nhieàu

ngöôøi khoâng quan taâm, thì coù caàn thieát cho baïn phaûi laøm

moät ñieàu gì ñoù hay khoâng? Toâi khoâng quan taâm ñeán vaán

ñeà moïi ngöôøi coù nghieâm tuùc vôùi vaán ñeà naøy hay khoâng.

Chæ caàn toâi thaät söï nghieâm tuùc, theá laø ñuû. Toâi khoâng phaûi

laø ngöôøi quaûn gia cuûa baïn. Toâi laø chính toâi, laø moät con

ngöôøi, coù nhöõng quan taâm veà caâu hoûi treân vaø toâi thaáy

trong toâi khoâng heà coù baïo löïc nhöng toâi khoâng theå baûo

baïn, baûo nhöõng ngöôøi khaùc ‘ñöøng baïo löïc’. ñieàu naøy voâ

nghóa, tröø phi baïn thaät söï muoán laøm. Vì theá neáu nhö baïn

thaät söï muoán hieåu veà vaán ñeà naøy chuùng ta haõy cuøng nhau

tieáp tuïc khaùm phaù chuùng.

Coù phaûi baïo löïc xaõy ra chung quanh chuùng ta? Baïn

coù moät giaûi quyeát nhöõng hieän töôïng naøy nhö laø moät vaán


ñeà beân ngoaøi cuûa xaõ hoäi hay baïn ñang töï hoûi coù phaûi

chính noù ñang xaõy ra beân trong cuûa chính baïn? Neáu baïn

khoâng heà coù baïo löïc thì caâu hoûi seõ laø: ‘Laøm sao toâi coù theå

soáng trong moät xaõ hoäi ñaày thuø haän, baïo löïc, tham lam, ñoäc

aùc naøy? Toâi seõ khoâng bò huyû dieät chöù? Ñoù laø caâu hoûi

khoâng theå traùnh ñöôïc vaø caâu traû lôøi seõ luùc naøo cuõng gioáng

nhau. Khi baïn ñaët moät caâu hoûi nhö theá, theo toâi baïn khoâng

heà soáng trong an bình. Baïn soáng an laïc, baïn seõ khoâng heà

coù baát cöù moät raéc roái naøo caû. Baïn coù theå bò ôû tuø bôûi vì baïn

khoâng gia nhaäp quaân ñoäi hoaëc baïn coù theà bò xöû baén bôûi vì

baïn töø choái ñaùnh nhau – nhöng ñaây khoâng phaûi laø vaán ñeà;

baïn seõ bò baén, thaät khoù coù theå hieåu ñöôïc ñieàu naøy.

Chuùng ta ñang coá gaéng ñeå tìm hieåu veà baïo löïc nhö

laø moät thöïc teá chöù khoâng phaûi laø moät lyù thuyeát, bôûi vì noù

hieän höõu trong con ngöôøi vaø con ngöôøi laø chính chuùng ta.

Vaø muoán ñi vaøo vaán ñeà naøy toâi phaûi hoaøn toaøn thaúng

thaén, côûi môû. Toâi chæ caàn baøy toû vôùi chính toâi maø khoâng

caàn phaûi baøy toû vôùi baïn bôûi vì baïn coù theå chaúng quan taâm

– nhöng toâi phaûi ôû trong tình traïng chuaån bò quaùn saùt taát


caû söï vaät nhö thaät cho ñeán keát thuùc vaø khoâng heà coù ñieåm

xuaát phaùt vaø noùi raèng toâi seõ khoâng ñi xa hôn nöõa.

Baây giôø roõ raøng toâi laø moät ngöôøi baïo löïc. Toâi ñaõ

töøng traõi qua nhöõng côn giaän döõ, nhöõng nhu caàu veà tình

duïc, saân haän taïo neân nhöõng chia reõ, ganh gheùt vaø vaân

vaân. Toâi ñaõ traõi qua nhöõng vaán ñeà treân, toâi hieåu raát roõ, vaø

toâi noùi raèng ‘Toâi muoán hieåu roõ toaøn boä vaán ñeà naøy khoâng

phaûi chæ laø moät phaàn cuûa noù nhö nhöõng phaàn cuûa moät

cuoäc chieán tranh, maø ñaây laø moät cuoäc chieán cuûa con ngöôøi

cuõng nhö cuûa taát caû loaøi ñoäng vaät vaø toâi chính laø moät phaàn

trong ñoù’.

Baïo löïc khoâng phaûi chæ laø gieát maïng soáng cuûa keû

khaùc. Khi chuùng ta noùi moät caâu noùi aùc ñoäc, khi chuùng ta

coù nhöõng cöû chæ khieám nhaõ vôùi moät ai ñoù, khi chuùng ta

thöøa lònh chæ vì noãi sôï haõi. Vì theá baïo löïc khoâng phaûi chæ

laø söï huyû dieät mang danh nghóa cuûa thöôïng ñeá, cuûa moät

xaõ hoäi hay cuûa quoác gia naøo. Baïo löïc raát tinh teá vaø saâu xa

hôn nhieàu, vaø chuùng ta caàn phaûi tìm hieåu nhieàu hôn veà noù.

Khi baïn töï xöng mình laø moät ngöôøi AÁn Ñoä hay moät

ngöôøi theo ñaïo Hoài giaùo hay Thieân chuùa giaùo hay laø moät


ngöôøi AÂu chaâu, hay baát cöù caùi gì khaùc, baïn laø moät ngöôøi

quaù khích. Baïn coù thaáy vì sao nhö theá hay khoâng? Bôûi vì

baïn ñang taùch baïn ra khoûi coäng ñoàng. Khi baïn taùch chính

baïn baèng toân giaùo, baèng quoác tòch hay truyeàn thoáng, taát caû

ñeàu mang ñeán baïo löïc. vì theá moät ngöôøi muoán hieåu ñöôïc

baïo löïc thì khoâng vöôùng maéc mình thuoäc moät quoác gia

naøo, baát kyø toân giaùo naøo, moät ñaûng phaùi chính trò naøo; thì

ngöôøi ñoù seõ hieåu ñöôïc toaøn boä nhaân loaïi.

Coù hai höôùng tö duy veà baïo löïc, moät soá cho raèng:

‘baïo löïc phaùt sinh do con ngöôøi’ vaø moät soá khaùc thì cho

raèng: ‘baïo löïc laø keát quaû töø nhöõng nguyeân nhaân vaên hoaù,

xaõ hoäi maø chuùng ta ñang soáng’. Chuùng ta khoâng quan taâm

ñeán caû hai – noù chaúng quan troïng. Ñieàu quan troïng laø

chuùng ta ñang baïo löïc, maø khoâng phaûi laø lyù do naøo khaùc.

Moät trong nhöõng bieåu hieän cuûa baïo löïc laø söï saân

haän. Khi vôï hay em gaùi toâi bò taán coâng toâi noùi raèng toâi raát

giaän döõ, khi quoác gia toâi bò taán coâng, khi tö töôûng toâi,

phong caùch soáng cuûa toâi bò xuùc phaïm toâi seõ noåi giaän. Toâi

cuõng noåi giaän khi nhöõng thoùi quen hay nhöõng yù kieán cuûa

mình bò xuùc phaïm. Khi baïn daãm leân chaân toâi hay baïn laêng


nhuïc toâi seõ noãi giaän, hay neáu nhö baïn taùn tænh vôï toâi toâi seõ

noãi côn ghen vaø söï ghen tî naøy laø chính ñaùng bôûi vì coâ aáy

laø vôï toâi. Vaø taát caû söï noùng giaän naøy ñöôïc chaáp nhaän. Vaø

chieán ñaáu ñeå baûo veä ñaát nöôùc cuõng ñöôïc cho laø hôïp lyù. Vì

theá khi chuùng ta noùi ñeán saân haän, thì ñoù laø moät phaàn cuûa

baïo löïc, chuùng ta coù nhìn thaúng vaøo söï noùng giaän moät

caùch thaúng thaéng, söï noùng giaän voâ lyù döïa vaøo söï thieân vò

hay khaùch quan cuûa chuùng ta hay chuùng ta chæ duy nhaát

nhìn vaøo söï noùng giaän? Coù phaûi coù moät söï noùng giaän

chính ñaùng? Hay chæ coù söï noùng giaän? Khoâng heà coù moät

taùc ñoäng toát hay xaáu, chæ laø taùc ñoäng, vaø khi baïn bò taùc

ñoäng bôûi moät nguyeân nhaân naøo ñoù vaø ñieàu ñoù khoâng phuø

hôïp vôùi toâi, toâi goïi ñoù laø nhöõng taùc ñoäng xaáu.

Hieän taïi baïn ñang baûo veä gia ñình baïn, ñaát nöôùc

baïn, vì maøu côø saéc aùo, vì toân giaùo, tö töôûng, nhöõng thöù maø

baïn baét buoäc phaûi sôû höõu, taát caû nhöõng ñieàu naøy ñöa baïn

ñeán saân haän. Vì theá baïn quaùn saùt söï saân haän maø khoâng coù

moät giaûi thích, caân nhaéc hay noùi raèng: ‘Toâi phaûi baûo veä

nhöõng gì cuûa toâi’, hay ‘Toâi coù quyeàn saân haän’, hay taò sao

laïi khoâng saân haän? Baïn coù theå quaùn saùt saân haän nhö thöû


moät caùi gì khaùc khoâng? Baïn coù theå quaùn saùt noù moät caùch

khaùch quan maø khoâng heà coù söï khen cheâ, bình phaåm hay

khoâng?

Toâi coù theå nhìn baïn neáu nhö toâi töông phaûn vôùi

baïn hay neáu toâi ñang nghó baïn laø moät ngöôøi tuyeät vôøi hay

khoâng? Toâi coù theå nhìn baïn chæ khi toâi nhìn nhìn baïn vôùi

söï quan taâm vaø trong söï quan taâm naøy khoâng heà coù söï ñoái

nghòch. Baây giôø toâi coù theå nhìn söï saân haän baèng caùch naøy,

baèng caùch naøy toâi khoâng heà coù söï ñoái khaùng naøo, toâi ñang

quan saùt moät hieän töôïng tuyeät vôøi maø khoâng coù baát cöù

moät haønh ñoäng naøo.

Thaät laø khoù khi quaùn saùt saân haän moät caùch thaûn

nhieân bôûi vì noù chính laø moät phaàn cuûa toâi, nhöng ñoù laø taát

caû nhöõng gì toâi ñang coá gaéng thöïc hieän. Toâi ñang hieän

höõu ôû ñaây vaø toâi laø moät ngöôøi baïo löïc, cho duø toâi laø ngöôøi

da ñen hay da traéng. Toâi khoâng quan taâm ñeán toâi laø gì, söï

baïo löïc naøy hay baát kyø moät xaõ hoäi naøo ñaõ saûn sanh ra toâi;

taát caû nhöõng gì toâi quan taâm laø laø theá naøo ñeå hoaøn toaøn töï

do khoûi nhöõng khoûi nhöõng raøng buoäc treân. Thoaùt ra khoûi

nhöõng baïo löïc laø taát caû ñoái vôùi toâi. Ñieàu naøy ñoái vôùi toâi


coøn quan troïng hôn caû vaán ñeà tình duïc, aên uoáng, ñòa vò bôûi

vì ñieàu naøy luoân laøm toâi khoù chòu. Noù ñang huyû dieät toâi vaø

huyû dieät caû theá giôùi, vaø toâi thaät söï muoán hieåu noù, toâi

muoán vöôït ra khoûi noù. Toâi caûm thaáy coù phaàn traùch nhieäm

ñoái vôùi söï saân haän vaø baïo löïc naøy vôùi cuoäc ñôøi. Toâi caûm

thaáy coù traùch nhieäm – ñaây khoâng phaûi chæ laø lôøi noùi suoâng

– vaø toâi töï nhuû raèng: ‘Toâi coù theå laøm baát cöù ñieàu gì neáu

nhö toâi vöôït ra khoûi söï saân haän cuûa mình, vöôït ra khoûi yù

nghó quoác gia mình’. Vaø caûm giaùc coù ñöôïc naøy laø toâi hieåu

roõ ñöôïc nhöõng baïo löïc trong chính toâi ñaõ mang ñeán nhöõng

luoàng sinh khí vaø tham voïng khaùm phaù.

Nhöng vöôït ra khoûi baïo löïc toâi khoâng theå ngaên caûn

noù, toâi khoâng theå töø choái noù, toâi khoâng theå noùi ‘OÀ, noù laø

moät phaàn cuûa toâi, vaø chæ coù theá thoâi’ hay ‘ Toâi khoâng caàn

noù’. Toâi phaûi nhìn thaúng vaøo noù, toâi khoâng phaûi xem xeùt

noù, toâi phaûi thaân thieän vôùi noù vaø toâi khoâng theå thaân thieän

vôùi noù neáu nhö cöù pheâ bình vaø chæ trích. Do ñoù, toâi noùi laø

haõy döøng laïi söï pheâ bìn h vaø chæ trích.

Baây giôø neáu baïn muoán döøng baïo löïc, neáu nhö baïn

muoán ngaên chaën nhöõng cuoäc chieán tranh, baïn phaûi söû


duïng bao nhieâu naêng löïc cho vieäc naøy? Ñoái vôùi baïn coù

quan troïng khoâng khi nhöõng ñöùa con cuõa baïn ñang bò gieát,

hay nhöõng ñöùa con cuûa baïn ñang ôû trong quaân nguõ, nôi

maø chuùng ñang bò baét naït vaø bò taøn saùt? Baïn khoâng quan

taâm hay sao? Trôøi ôi, neáu nhö taát caû ñieàu naøy khoâng laøm

baïn quan taâm, thì coøn ñieàu gì khaùc hôn nöõa chöù! Keø keø

giöõ taøi saûn cuûa baïn? Coù ñöôïc thôøi gian eâm aû? Hay söû duïng

ma tuyù? Baïn coù thaáy nhöõng xung ñoät trong baïn ñang huyû

dieät con caùi cuûa mình hay khoâng? Hay baïn chæ thaáy chæ laø

moät vaøi traùi ngöôïc?

Ñöôïc, neáu baïn quan taâm, chuù yù vaøo vôùi taát caû ttraùi

tim cuûa baïn ñeå khaùm phaù chuùng. Ñöøng ngoài xuoáng vaø noùi

‘OÀ, haõy noùi vôùi chuùng toâi veà chuùng’. Toâi chæ cho baïn raèng

baïn khoâng theå quan saùt söï saân haän hay baïo löïc vôùi nhaõn

quan cuûa baïn, baïn khoâng theå pheâ bình hay chæ trích vaø

neáu nhö baïo löïc naøy khoâng phaûi laø vaán ñeà noùng boûng ñoái

vôùi baïn, baïn khoâng theå thoaùt ra khoûi noù. Vì theá tröôùc tieân

laø baïn phaûi hoïc, baïn phaûi hoïc caùch laøm theá naøo ñeå quan

saùt söï saân haän, laøm sao ñeå nhìn choàng baïn, vôï baïn, con

caùi baïn; baïn phaûi laéng nghe nhöõng chính trò gia, baïn phaûi


hoïc taïi sao mình laïi khoâng coù ñöôïc caùi nhìn khaùch quan,

taïi sao baïn laïi cöù pheâ bình hay chæ trích. Baïn phaûi bieát

raèng baïn pheâ bình hay chæ trích bôûi vì ñoù laø moät phaàn cuûa

xaõ hoäi maø baïn ñang soáng, tuyø thuoäc vaøo tình traïng cuûa

baïn, baïn laø ngöôøi Ñöùc hay ngöôøi AÁn, ngöôøi da ñen hay

ngöôøi Myõ da traéng hay baát cöù ñieàu gì ngaãu nhieân ñeán vôùi

baïn vôùi taát caû taâm aùm ñoän ñaõ khieán nhöõng ñieàu naøy phaùt

sanh. Phaûi hoïc hoûi, khaùm phaù nhöõng ñieàu neàn taûng thì baïn

seõ coù khaû naêng tieán xa hôn. Neáu baïn coù moät coâng cuï laïc

haäu, baïn khoâng theå tieán xa ñöôïc. Vì theá nhöõng gì maø

chuùng ta phaûi laøm laø goït duõa coâng cuï, ñoù chính laø goït duõa

taâm - caùi taâm aùm ñoän bò che khuaát bôûi nhöõng bình phaåm

vaø khen cheâ. Baïn seõ hieåu thaáu suoát chæ khi naøo taâm baïn

thoâng minh nhanh nheïn vaø cöùng caùp nhö moät vieân kim

cöông.

Thaät chaúng ra gì khi chæ ngoài xuoáng vaø hoûi: ‘Taïi

sao toâi laïi coù moät caùi taâm nhö theá?’. Baïn phaûi caàn noù nhö

baïn caàn thöùc aên ñeå soáng, vaø coù noù baïn seõ nhaän thaáy raèng

nhöõng gì ñaõ laøm cho taâm baïn aùm ñoän vaø ngu xuaån laø

nhöõng tö töôûng coá chaáp ñaõ ñöôïc tích luyõ töø laâu ñôøi vaø ñoù


laø nhöõng bình phaåm, khen cheâ. Neáu nhö taâm baïn loaïi tröø

ñöôïc nhöõng thöù naøy, khi aáy baïn coù theå nhìn, coù theå suy

xeùt, thaáu suoát, vaø coù leõ ñaït ñöôïc traïng thaùi hoaøn toaøn taäp

trung vaøo toaøn boä vaán ñeà.

Vì theá chuùng ta haõy trôû laïi vôùi vaán ñeà chính – coù

phaûi chuùng ta coù theå dieät tröø hoaøn toaøn baïo löïc trong

chuùng ta khoâng? Moät hình thöùc quaù khích khi noùi raèng:

‘Baïn khoâng chòu thay ñoåi thì taïi sao laïi laø toâi?’. Toâi seõ

khoâng laøm ñieàu ñoù. Ñieàu naøy khoâng coù nghóa laø moät thöù

maø toâi muoán thuyeát phuïc baïn. Ñoù laø cuoäc soáng cuûa baïn,

khoâng phaûi cuûa toâi. Caùch maø baïn soáng laø cuûa baïn. Toâi töï

hoûi coù phaûi con ngöôøi laø moät sinh vaät soáng coù lyù trí trong

baát kyø moät xaõ hoâi naøo cuõng coù theå loaïi boû nhöõng baïo löïc

chính beân trong cuûa hoï khoâng? Neáu coù theå thì chính quy

trình naøy seõ ñem ñeán moät phong caùch soáng khaùc cho theá

giôùi naøy.

Haàu heát chuùng ta chaáp nhaän söï xung ñoät nhö laø

moät phong caùch soáng. Hai cuoäc chieán tranh ñaãm maùu ñaõ

chaúng daïy cho chuùng ta gì caû ngoaøi vieäc taïo neân nhöõng

ngaên caùch giöõa nhaân loaïi. – ñoù laø – ngaên caùch giöõa baïn


vaø toâi. Nhöng ñoái vôùi caû hai chuùng ta nhöõng ngöôøi mong

muoán loaïi boû baïo löïc, laøm theá naøo ñeå thöïc hieän ñöôïc ñieàu

ñoù? Toâi nghó raèng baát cöù ñieàu gì cuõng khoâng deã thaønh ñaït

chæ baèng caùch phaân tích, hay do bôûi chuùng ta hay do moät

ngöôøi chuyeân nghieäp. Chuùng ta coù theå töï söûa ñoåi daàn daàn,

soáng yeân laëng moät chuùt vôùi ít ham muoán, nhöng trong

chính ñieàu naøy noù seõ khoâng cho söï nhaän thöùc hoaøn toaøn.

Nhöng toâi phaûi bieát laøm theá naøo ñeå phaân tích vaø baèng

phöông tieän naøy, trong quaù trình phaân tích taâm cuaû toâi trôû

neân nhanh nheïn phi thöôøng, vaø ñoù chính laø khaû naêng cuûa

söï thoâng minh, cuûa söï taäp trung, vaø cuûa söï nghieâm tuùc, taát

caû nhöõng thöù naøy seõ cho ta toaøn boä tri thöùc. Moät ngöôøi coù

maét thaáy ñöôïc toaøn boä söï vieäc chæ baèng moät caùi nhìn

thoaùng qua; caùi thaáy cuûa maét chæ coù theå chæ khi con ngöôøi

coù theá thaáy ñöôïc moät caùch chi tieát, khi aáy laø böôùc nhaûy

voït.

Ñeå loaïi boû nhöõng baïo löïc trong ta, moät soá trong

chuùng ta ñaõ söû duïng moät khaùi nieäm, moät hoïc thuyeát goïi laø

baát baïo ñoäng, vaø chuùng ta nghó raèng vôùi moät hoïc thuyeát

traùi ngöôïc vôùi baïo löïc chuùng ta coù theå loaïi boû noù – nhöng


chuùng ta khoâng theå. Chuùng ta coù nhöõng yù töôûng khoâng

baèng nhöõng con soá, taát caû nhöõng thaùnh kinh ghi ñaày daãy,

nhöng chuùng ta vaãn baïo löïc – vì theá taïi sao khoâng giaûi

quyeát tröïc tieáp baïo löïc vaø queân ñi nhöõng töø ngöõ khaùc?

Neáu baïn thaät söï muoán hieåu söï thaät baïn phaûi hoaøn toaøn taäp

trung, vôùi taát caû naêng löôïng vaøo noù. Söï taäp trung vaø noå löïc

ñoù bò roái tung leân khi baïn taïo ra moät hö caáu, moät theá giôùi

lyù töôûng. Vì theá coù theå baïn hoaøn toaøn xua ñuoåi lyù töôûng

khoâng? Moät ngöôøi thaät söï nghieâm tuùc, vôùi mong muoán tìm

ra söï thaät laø gì, tình yeâu laø gì, khoâng coù moät khaùi nieäm

chuùt naøo. Anh ta soáng trong traïng thaùi ‘nhö thò’.

Ñeå khaùm phaù ra chính nhöõng baïo löïc trong baïn,

baïn phaûi vöôït qua nhöõng pheâ bình chæ trích, bôûi vì khi baïn

hình thaønh moät yù töôûng ñoái nghòch ñeå chæ trích thì baïn seõ

khoâng theå thaáy noù nhö thaät ñöôïc. Khi baïn noùi baïn khoâng

thích hay gheùt moät ai ñoù vaø ñieàu naøy laø söï thaät thì ñoù cuõng

laø moät ñieàu ñau khoå. Neáu baïn quaùn saùt noù, theå nhaäp hoaøn

toaøn vôùi noù, thì noù seõ khoâng coøn, nhöng neáu baïn noùi: ‘Toâi

khoâng ñöôïc gheùt; toâi phaûi yeâu thöông moïi ngöôøi vôùi taát caû

taám loøng’ khi aáy baïn seõ soáng trong moät theá giôùi ñaày giaû


nhaân, giaû nghóa vôùi cuoäc soáng hai maët. Soáng moät caùch

troïn veïn, soáng trong thöïc taïi laø soáng vôùi nhöõng gì noù ñang

laø, moät thöïc teá maø khoâng heà coù nhöõng thò phi, bình phaåm

hay chæ trích. – baïn hoaøn toaøn hieåu ñieàu naøy ñeán noåi baïn

seõ chaám döùt ñöôïc chuùng. Vaø khi aáy moïi vaán ñeà seõ ñöôïc

thaáy moät caùch roõ raøng vaø seõ ñöôïc giaûi quyeát.

Nhöng baïn coù theå thaáy ñöôïc söï thaät cuûa baïo löïc

moät caùch roõ raøng – nhöõng baïo löïc khoâng haún chæ beân

ngoaøi maø laø beân trong cuûa baïn, coù nghóa laø baïn thaät söï

thoaùt khoûi nhöõng xung ñoät bôûi vì baïn khoâng chaáp nhaän

moät trieát thuyeát naøo ñeå loaïi tröø nhöõng baïo löïc? Ñieàu naøy

ñoøi hoûi thieàn ñònh thaät saâu, khoâng phaûi baèng ngoân töø ñoàng

yù hay khoâng ñoàng yù.

Baïn ñaõ töøng ñoïc raát nhieàu saùch vôû nhöng thaät ra

baïn chaúng hieåu gì caû. Taâm baïn, cuoäc soáng cuûa baïn, toaøn

boä xaõ hoäi maø baïn ñang soáng ñaõ laø nhöõng chöôùng ngaïi

ngaên khoâng cho baïn thaáy ñöôïc söï thaät vaø hoaøn toaøn khoâng

theå thoaùt ra khoûi nhöõng thöù aáy. Baïn noùi: ‘Toâi seõ suy nghó

veà ñieàu aáy; toâi seõ suy nghó laø coù theå thoaùt khoûi nhöõng baïo

löïc ñöôïc hay khoâng. Toâi seõ coá gaéng thoaùt ra khoûi.’ ‘Toâi seõ


coá gaéng’ ñoù laø moät caâu trong nhöõng caâu noùi toài teä nhaát.

Hoaøn toaøn khoâng coù söï coá gaéng hay noå löïc. hoaëc laø baïn

haønh ñoäng hoaëc laø khoâng. Baïn ñang laõng phí thôøi gian

trong khi ngoâi nhaø ñang chaùy. Ngoâi nhaø buøng chaùy laø do

nhöõng baïo löïc xaõy ra trong baïn vaø treân khaép theá giôùi vaø

baïn noùi: ‘Haõy ñeå toâi suy nghó veà ñieàu aáy’. Phöông phaùp

naøo toát nhaát ñeå baïn daäp taét ngoïn löûa?’ khi nhaø baïn chaùy,

baïn coù caàn phaûi tranh caûi veà maøu toùc cuûa ngöôøi lính cöùu

hoaû hay khoâng?


VII

Moái quan heä – Xung ñoät‐xaõ hoäi – Ngheøo ñoùi – Ma tuyù

– So saùnh – Ham muoán – Lyù töôûng – Ñaïo ñöùc giaû

Chaám döùt baïo löïc, vieäc maø chuùng ta ñang quan

taâm, khoâng caàn thieát phaûi coù moät caùi taâm hoaø bình vôùi

chính noù maø phaûi caàn thaân thieän, hoaø bình vôùi taát caû

nhöõng moái quan heä.

Moái quan heä giöõa ngöôøi vaø ngöôøi döïa treân caên baûn

cuûa yù töôûng. Trong taát caû nhöõng moái quan heä cuûa chuùng

ta, moãi chuùng ta xaây döïng rieâng cho mình moät yù töôûng veà

ngöôøi khaùc vaø hai yù töôûng naøy coù quan heä vôùi nhau,

khoâng haún laø chæ giöõa con ngöôøi vôùi nhau. Ngöôøi coù moät

quan nieäm veà choàng mình – coù leõ ñaây laø ñieàu hoaøn toaøn

khoâng coù chuû yù nhöng noù vaãn hieän höõu – vaø ngöôøi choàng

cuõng coù nhöõng suy nghó veà vôï mình. Chuùng ta cuõng tö duy

veà quoác gia cuûa mình vaø veà chính mình, vaø chuùng ta luoân

coá gaéng laøm maïnh theâm nhöõng yù töôûng aáy baèng caùch

theâm vaøo caøng nhieàu yù töôûng khaùc. Vaø chính nhöõng yù

töôûng naøy taïo neân nhöõng moái quan heä. Moái quan heä thaät


söï giöõa nhaân loaïi hoaøn toaøn chaám döùt khi chuùng ta hình

thaønh neân nhöõng yù töôûng.

Moái quan heä döïa treân nhöõng quan nieäm coù theå

chaúng bao giôø mang laïi hoaø bình bôûi vì nhöõng yù töôûng laø

töôûng töôïng vaø chuùng ta khoâng theå soáng moät caùch tröøu

töôïng. Nhöng ñoù laø nhöõng gì maø chuùng ta ñang laøm: soáng

vôùi nhöõng yù töôûng, nhöõng trieát thuyeát, nhöõng hình töôïng,

nhöõng khaùi nieäm maø chính chuùng ta ñaõ töï taïo ra cho chính

mình vaø cho ngöôøi khaùc vaø taát caû nhöõng thöù naøy hoaøn

toaøn giaû taïo. Taát caû nhöõng quan heä cuûa chuùng ta cho duø

ñoù laø taøi saûn, tö duy hay con ngöôøi taát caû ñeàu döïa treân tö

duy coá höõu naøy, vaø do ñoù luoân luoân xaõy ra xung ñoät.

Taïi sao chuùng ta khoâng theå hoaø bình vôùi chính

chuùng ta vaø vôùi taát caû moïi ngöôøi? Xeùt cho cuøng, cuoäc

soáng laø söï vaän ñoäng cuûa nhöõng moái quan heä, neáu khoâng

seõ khoâng coù cuoäc soáng, vaø neáu cuoäc soáng aáy döïa treân söï

tröøu töôïng, moät khaùi nieäm, hay moät giaû thuyeát, thì cuoäc

soáng tröøu töôïng aáy chaéc chaén chæ mang laïi chieán tranh. Vì

theá con ngöôøi coù theå soáng moät cuoäc soáng noäi taâm maø

khoâng heà vöôùng baát cöù moät hình thöùc naøo cuûa cöôõng böùc,


giaû taïo, ñaøn aùp? Con ngöôøi coù theå mang laïi nhöõng traät töï

nhö theá cho mình moät chaát lieäu soáng khoâng bò goø boù bôûi

nhöõng tö duy – moät cuoäc soáng thanh thaûn noäi taâm khoâng

heà vöôùng baän bôûi thôøi gian – khoâng soáng trong moät theá

giôùi tröøu töôïng maø soáng ngay trong cuoäc soáng haøng ngaøy

ôû gia ñình vaø ôû trong coâng sôû hay khoâng?

Toâi nghó chuùng ta neân caån thaän vôùi caâu hoûi naøy bôûi

khoâng baát cöù tö töôûng naøo cuûa chuùng ta ñeàu mang ñaày

nhöõng maâu thuaån. Trong taát caû nhöõng moái quan heä cuûa

chuùng ta, cho duø laø vôùi ngöôøi thaân nhaát hay vôùi moät ngöôøi

haøng xoùm hay vôùi xaõ hoäi, xung ñoät naøy ñeàu hieän höõu –

xung ñoät veà chính kieán, tö töôûng, giai caáp. Quan saùt chuùng

ta vaø nhöõng moái lieân heä vôùi xaõ hoäi, chuùng ta thaáy raèng

ñaày daãy nhöõng maâu thuaãn – xung ñoät duø lôùn hay nhoû cuõng

ñeàu mang laïi nhöõng keát quûa tai haïi.

Con ngöôøi chaáp nhaän xung ñoät nhö laø moät vieäc

bình thöôøng trong cuoäc soáng haøng ngaøy bôûi vì con ngöôøi

chaáp nhaän nhöõng caïnh tranh, tham lam, ñoá kî, chieán tranh

nhö laø moät phong caùch soáng bình thöôøng. Khi chuùng ta

chaáp nhaän moät caùch soáng nhö theá chuùng ta chaáp nhaän


nhöõng caáu truùc cuûa xaõ hoäi nhö laø vaø soáng moät caùch tuaân

thuû. Ñoù laø taát caû nhöõng gì maø chuùng ta vöôùng maéc bôûi vì

haàu heát chuùng ta muoán coù ñöôïc söï kính troïng tuyeät ñoái.

Khi chuùng ta thaåm ñònh traùi tim vaø khoái oùc cuûa mình, caùch

maø chuùng ta suy nghó, vaø taò sao chuùng ta haønh ñoäng nhö

theá trong cuoäc soáng thöôøng nhaät, chuùng ta thaáy raèng khi

chuùng ta tuaân theo quy luaät cuûa xaõ hoäi, cuoäc soáng seõ laø

moät cuoäc chieán. Neáu chuùng ta khoâng chaáp nhaän – vaø

khoâng coù moät nhaø toân giaùo naøo coù theå chaáp nhaän moät xaõ

hoäi nhö theá caû – khi aáy chuùng ta seõ hoaøn toaøn thoaùt khoûi

nhöõng cô cheá cuûa xaõ hoäi.

Haàu heát chuùng ta coù nhieàu thöù trong xaõ hoäi. Nhöõng

gì xaõ hoäi ñaõ taïo neân cho chuùng ta vaø nhöõng gì chuùng ta ñaõ

taïo cho chính mình laø söï tham lam, ghen gheùt, ñoá kî, haän

thuø, lo laéng – vaø chuùng ta raát giaøu coù vôùi nhöõng thöù naøy.

Nhöõng toân giaùo khaùc nhau treân theá giôùi ñeàu ca tuïng cuoäc

soáng baàn cuøng. Moät tu só khoaùt leân mình taám y, thay ñoåi

teân hoï, caïo toùc, vaøo tu vieän vaø phaùt lôøi theä nguyeän soáng

moät cuoäc soáng ngheøo vaø thanh baïch; ôû phöông Ñoâng thì tu

só chæ quaán khoá, vaø moät taám y, aên ngaøy moät böõa – vaø taát


caû chuùng ta kính troïng cuoäc soáng nhö theá. Nhöõng con

ngöôøi naøy khoaùt leân nhöõng taám y baàn haøn nhöng thaät söï

hoï sôû höõu nhieàu cuûa caûi bôûi vì hoï vaãn chaïy theo ñòa vò vaø

danh voïng; hoï thuoäc toå chöùc naøy hay toå chöùc kia, toân giaùo

naøy hay toân giaùo khaùc; hoï vaãn soáng vôùi söï phaân bieät vaên

hoaù, truyeàn thoáng. Ñoù khoâng phaûi laø baàn haøn. Ngheøo baàn

laø hoaøn toaøn thoaùt khoûi cuoäc soáng cuûa xaõ hoäi, maëc daàu

neáu hoï coù theå coù theâm moät vaøi taám aùo hay aên theâm moät

vaøi böõa aên. Nhöng khoâng may laø haàu heát moïi ngöôøi thích

phoâ tröông.

Ngheøo heøn trôû neân moät ñieàu ñeïp tuyeät vôøi khi taâm

khoâng coøn vöôùng baän xaõ hoäi. Ngöôøi ta phaûi ngheøo thaät söï

beân trong bôûi vì khi aáy hoï khoâng coøn tìm kieám, khoâng yeâu

caàu, khoâng ham muoán, khoâng taát caû! Chæ moät ñieàu laø hoï

ngheøo vaø hoï coù theå thaáy ñöôïc söï thaät cuûa cuoäc soáng vaø

cuoäc soáng khoâng coøn coù nhöõng xung ñoät. Moät cuoäc soáng

nhö theá thaät haïnh phuùc maø khoâng ai coù theå kieám ñöôïc ôû

baát cöù moät giaoù ñöôøng hay ngoâi chuøa naøo caû.

Laøm theá naøo chuùng ta coù theå thoaùt ra ñöôïc nhöõng

cô cheá cuûa xaõ hoäi, thoaùt ra khoûi nhöõng xung ñoät? Thaät laø


khoù ñeå chaët boû ñi nhöõng maàm moáng cuûa xung ñoät, nhöng

chuùng ta töï hoûi raèng chuùng ta coù theå soáng hoaøn toaøn noäi

taâm vaø töø ñoù coù ñöôïc söï thanh thaûn beân ngoaøi hay khoâng?

Ñieàu naøy coù nghóa laø chuùng ta seõ soáng moät cuoäc soáng teû

nhaït vaø voâ vò. Hoaøn toaøn traùi ngöôïc, chuùng ta seõ trôû neân

naêng ñoäng, vaø ñaày naêng löïc.

Ñeå hieåu vaø thoaùt ra baát cöù nhöõng trôû ngaïi khoù

khaên chuùng ta caàn moät söï töông thích giöõa loøng nhieät

huyeát vaø naêng löôïng; khoâng chæ laønaêng löôïng cuûa taâm lyù

maø coøn veà maët tri thöùc vaø khoâng heà leä thuoäc baát kyø moät

caûm tính naøo, khoâng phaûi xuaát phaùt töø nhöõng chaát kích

thích hay ma tuyù. Neáu chuùng ta döïa vaøo nhöõng söï kích

thích nhö theá thì chính nhöõng chaát kích thích ñoù laøm cho

taâm chuùng ta muoäi löôïc. Baèng caùch söû duïng moät soá hình

thöùc kích thích nhö ma tuyù chuùng ta coù leõ thaáy raèng chuùng

ta coù ñöôïc naêng löôïng taïm thôøi ñeå thaáy söï vaät roõ raøng hôn

nhöng chuùng ta seõ trôû laïi traïng thaùi tröôùc ñaây vaø sau ñoù laø

ngaøy caøng bò leä thuoäc vaøo ma tuyù. Vì theá taát caû nhöõng

kích thích, duø ñoù laø moät giaùo ñöôøng hay röôïu, ma tuyù hay

saùch baùo. Cuõng ñeàu ñem ñeán söï leä thuoäc vaø leä thuoäc ñoù


ngaên caûn chuùng ta thaáy söï vaät moät caùch roõ raøng vaø ngaên

caûn chuùng ta coù ñöôïc moät naêng löïc soáng ñoäng.

Taát caû chuùng ta khoâng may maén döïa daãm moät

caùch töï nhieân vaøo moät ñieàu gì ñoù. Taïi sao cuùng ta laïi leä

thuoäc? Taïi sao laïi coù söï thoâi thuùc chuùng ta leä thuoäc?

Chuùng ta cuøng thöïc hieän moät chuyeán du haønh; baïn khoâng

phaûi chôø ñôïi toâi noùi vôùi baïn nhöõng lyù do maø baïn leä thuoäc.

Neáu chuùng ta cuøng yeâu caàu, chuùng ta seõ khaùm phaù vaø söï

khaùm phaù ñoù chính laø cuûa baïn, vaø thaät söï chính baïn, noù seõ

cho baïn ñieàu soáng ñoäng.

Toâi töï khaùm phaù ra raèng toâi phuï thuoäc vaøo moät caùi

gì ñoù – moät thính giaû ñaõ khieán cho toâi kích ñoäng. Toâi xuaát

phaùt töø khaùn giaû ñoù, töø nhöõng lôøi taùn döông cuûa moät soá

ngöôøi, moät loaïi naêng löôïng. Vaø do ñoù toâi phuï thuoäc vaøo

khaùn giaû, leä thuoäc vaøo moïi ngöôøi, cho duø hoï ñuùng hay sai.

Hoï caøng khoâng ñoàng yù thì hoï caøng cho toâi theâm naêng

löôïng. Neáu hoï taùn thaønh thì ñieàu ñoù seõ trôû thaønh moät thöù

troáng roãng, noâng caïn. Vì theá toâi khaùm phaù ra raèng toâi caàn

moät khaùn giaû bôûi vì ñoù laø moät ñoäng löïc cho toâi ñeå dieãn

thuyeát tröôùc coâng chuùng. Taïi sao? Taïi sao toâi laïi phaûi phuï


thuoäc? Bôûi vì chính toâi thaät söï noâng caïn, trong toâi chæ laø

moät söï troáng roãng. Trong toâi chaúng coù gì ñaùng giaù chæ ñaày

daãy nhöõng thöù nhö giaøu coù, söùc soáng, hoaït ñoäng vaø söï

soáng. Vì theá toâi leä thuoäc, toâi phaûi tìm ra nguyeân nhaân.

Nhöng vieäc tìm ra nguyeân nhaân coù theå giuùp cho toâi

thoaùt ra khoûi söï leä thuoäc hay khoâng? Tìm thaáy ñöôïc

nguyeân nhaân chæ laø moät kieán thöùc, vì theá roõ raøng noù khoâng

theå giuùp cho taâm toâi thoaùt ra khoûi nhöõng leä thuoäc. Chæ coù

kieán thöùc chaáp nhaän moät yù töôûng, hay moät caûm nhaän moät

caùch caûm tính veà moät trieát thuyeát, khoâng theå thoaùt ra khoûi

taâm lyù phuï thuoäc vaøo moät ñieàu gì ñoù vaø ñieàu ñoù seõ chæ cho

söï kích ñoäng. Nhöõng ñieàu gì coù theå giuùp cho taâm ta thoaùt

ra khoûi nhöõng leä thuoäc laø thaáy ñöôïc toaøn boä baûn chaát cuûa

söï kích thích vaø leä thuoäc vaø laøm theá naøo söï leä thuoäc ñoù

laøm cho taâm ta trôû neân aùm muoäi, ngu xuaån vaø khoâng naêng

ñoäng. Thaáy ñöôïc toaøn boä nhö theá taâm ta seõ töï taïi.

Vì theá toâi phaûi tìm hieåu yù nghóa cuûa söï thaáy toång

theå laø gì. Khi toâi nhìn cuoäc soáng baèng nhöõng kinh nghieäm

caù nhaân cuûa mình toâi chaáp vaøo ñoù hoaëc töø nhöõng kieán

thöùc maø toâi tích luyõ ñöôïc, ñoù laø kieán thöùc cuûa toâi, ñoù laø


‘Toâi’, thì toâi khoâng theå thaáy ñöôïc toaøn boä söï vaät. Toâi chæ

tìm hieåu baèng nhöõng kieán thöùc, ngoân ngöõ vaø baèng söï phaân

tích, nguyeân nhaân cuûa söï phuï thuoäc nhöng nhöõng gì maø tö

töôûng khaùm phaù ñöôïc chæ laø nhöõng maõnh vôû, vì theá toâi seõ

khoâng bao giôø thaáy ñöôïc toaøn boä hieän töôïng khi coù maët yù

thöùc can thieäp vaøo.

Khi toâi thaáy ñöôïc nhöõng leä thuoäc cuûa mình; toâi

thaáy moät caùch nhö thaät. Toâi seõ thaáy noù maø khoâng heà coù tö

töôûng thích hay khoâng thích; toâi khoâng caàn phaûi loaïi boû

chuùng hay tìm caùch thoaùt ra khoûi chuùng; toâi nhaän ra

chuùng, vaø khi aáy coù söï quaùn saùt toâi thaáy ñöôïc toaøn boä böùc

tranh, khoâng phaûi laø töøng maõnh cuûa böùc tranh, vaø khi aáy

taâm seõ thaáy ñöôïc toaøn boä böùc tranh, toaøn boä söï giaûi thoaùt.

Baây giôø toâi phaùt hieän ra raèng khoâng coù söï taäp trung cuûa

naêng löïc khi aáy khoâng coù söï vôõ tung ra töøng maõnh. Toâi

nhaän ra raèng khoâng heà coù söï taäp trung cuûa naêng löôïng.

Baïn coù leõ nghó raèng seõ khoâng heà tieâu hao naêng

löôïng neáu nhö baïn baét chöôùc, neáu nhö baïn tuaân thuû theo

moät quyeàn löïc, neáu nhö baïn döïa vaøo moät vò tu só, toân giaùo,

giaùo ñieàu hay moät hoïc thuyeát naøo ñoù, nhöng tuaân theo vaø


chaáp nhaän moät hoïc thuyeát, cho duø noù toát hay xaáu, thaùnh

thieän hay khoâng thaùnh thieän, chæ laø moät maõnh vôû cuûa sinh

hoaït vaø do ñoù moät nguyeân nhaân cuûa xung ñoät chaéc chaén

seõ phaùt sinh khi coù moät söï phaân bieät giöõa ‘Laø gì’ vaø ‘Neân

laø gì’, vaø baát cöù xung ñoät naøo cuõng ñeàu laø söï phung phí

naêng löôïng.

Neáu baïn ñaët moät caâu hoûi vôùi chính baïn ‘laøm sao

toâi thoaùt khoûi nhöõng xung ñoät?’, khi aáy baïn laïi taïo theâm

nhöõng trôû ngaïi khaùc vaø baïn ñang taïo theâm nhöõng xung

ñoät, töø ñoù neáu nhö baïn chæ thaáy chuùng nhö laø moät söï thaät

– thaáy chuùng nhö baïn ñang thaáy moät ñoái töôïng cuï theå – roõ

raøng, tröïc tieáp – khi aáy baïn seõ hieåu ñöôïc söï thaät cuûa cuoäc

soáng maø khoâng heà coù baát cöù moät xung ñoät naøo caû.

Chuùng ta haõy ñaët chuùng theo höôùng khaùc. Chuùng

ta luoân luoân so saùnh chuùng ta laø gì vaø chuùng ta neân laø gì.

Laø gì laø vaán ñeà maø chuùng ta nghó raèng chuùng ta phaûi neân

nhö theá. Maâu thuaãn seõ xuaát hieän khi coù söï so saùnh, khoâng

phaûi chæ vôùi vaán ñeà gì ñoù hay moät ngöôøi naøo ñoù maø vôùi caû

nhöõng gì cuûa ngaøy hoâm qua vaø do ñoù seõ coù xung ñoät giöõa

caùi quùa khöù vaø hieän taïi. Chæ coù hieän taïi khi khoâng coù söï so


saùnh, vaø soáng vôùi hieän taïi laø thaät söï haïnh phuùc. Khi ñoù

baïn coù theå taäp trung toaøn boä maø khoâng heà coù baát cöù söï

maâu thuaãn cuûa hieän taïi trong baïn – cho duø hieän taïi coù ñau

khoå, xaáu xa, ñoäc aùc, sôï haõi, lo laéng, coâ ñoäc – vaø baïn haõy

soáng vôùi noù moät caùch troïn veïn; khi aáy seõ khoâng heà coù

maâu thuaãn vaø khoâng heà coù xung ñoät.

Nhöng trong khi chuùng ta so saùnh mình – vôùi moät

ai ñoù giaøu hôn, noåi tieáng hôn, thoâng minh hôn, deã thöông

hôn, hay hôn caùi naøy hôn caùi kia. ‘Hôn’ ñoùng moät vai troø

voâ cuøng quan troïng trong ñôøi soáng cuûa chuùng ta; söï so

saùnh hôn thua naøy giöõa chuùng ta vaø vôùi ñieàu gì ñoù hay vôùi

moät ai ñoù laø nguyeân nhaân chính yeáu cuûa xung ñoät.

Taïi sao laïi coù nhöõng so saùnh? Taïi sao baïn laïi so

saùnh baïn vôùi ngöôøi khaùc? Söï so saùnh naøy ñaõ ñöôïc huaân

taäp töø beù. Tröôøng A ñöôïc so saùnh vôùi tröôøng B, vaø chính

A ñaõ töï huyû dieät mình ñeå ñöôïc gioáng nhö tröôøng B. khi

maø baïn khoâng coøn so saùnh, seõ khoâng coù phaùt sanh yù

töôûng, khoâng coù ñoái laäp, khoâng coù phaân bieät nhò nguyeân,

khi aáy baïn seõ khoâng ñaáu tranh ñeå thay ñoåi chính baïn –

ñieàu gì seõ xaõy ra trong taâm baïn? Taâm baïn seõ daäp taét


nhöõng ñoái laäp vaø trôû neân thoâng minh hôn, nhaïy caûm hôn,

tình caûm seõ bao la hôn, bôûi vì nhöõng coá gaéng chæ laøm hao

phí naêng löïc cuûa tình thöông – tình thöông laø söùc soáng

naêng ñoäng – vaø baïn khoâng theå laøm baát cöù ñieàu gì maø

thieáu vaéng tình thöông.

Neáu baïn khoâng so saùnh baïn vôùi ngöôøi khaùc baïn seõ

bieát ñöôïc baïn laø gì. Baèng söï so saùnh baïn hy voïng ñöôïc

tieán trieån hôn, tröôûng thaønh, trôû neân thoâng minh hôn, ñeïp

hôn. Nhöng baïn seõ nhö theá naøo? Söï thaät baïn laø gì, vaø

baèng caùch so saùnh baïn chæ ñang hoaøi phí naêng löôïng. Ñeå

thaáy ñöôïc baïn laø gì maø khoâng heà so saùnh ñieàu naøy seõ cho

baïn nhieàu naêng löôïng ñeå quan saùt. Khi baïn coù theå nhìn

thaáy chính mình maø khoâng heà so saùnh baïn ñang vöôït qua

söï tæ giaûo, ñieàu naøy khoâng coù nghóa laø taâm baïn trôû neân trì

treä vôùi söï haøi loøng. Vì theá chuùng ta thöïc söï thaáy ñöôïc taïi

sao taâm mình ñang laõng phí naêng löôïng, ñieàu naøy thaät

khoâng caàn thieát cho vieäc tìm hieåu thöïc chaát cuûa cuoäc

soáng.

Toâi khoâng caàn phaûi bieát toâi ñang xung ñoät vôùi ai;

toâi khoâng caàn bieát ñieàu gì ñang xung ñoät vôùi toâi. Nhöõng gì


toâi caàn bieát laø taïi sao xung ñoät laïi hieän höõu? Khi toâi ñaët

caâu hoûi ñoù cho toâi toâi thaáy ñöôïc vaán ñeà cô baûn laø khoâng

phaûi haønh ñoäng gì caû ñoái vôùi nhöõng xung ñoät vaø nhöõng

giaûi phaùp. Toâi lieân heä vôùi vaán ñeà chính vaø toâi thaáy – coù leõ

baïn cuõng seõ thaáy? – ñoù chính laø nguoàn goác cuûa tham aùi,

neáu khoâng thaät söï hieåu moät caùch thaáu ñaùo, thì aét haún seõ

ñöa ñeán nhöõng xung ñoät.

Ham muoán thì luoân maâu thuaãn. Toâi ham muoán

nhöõng ñieàu traùi nghòch – ñieàu naøy khoâng coù nghóa laø toâi

huyû dieät nhöõng ham muoán, ñeø neùn, kieåm soaùt hay laøm

trong saïch chuùng – ñôn giaûn laø toâi thaáy raèng chính ham

muoán laø maâu thuaãn. Noù khoâng phaûi laø ñoái töôïng cuûa tham

aùi – nhöng baûn chaát thaät cuûa tham aùi chính laø maâu thuaãn.

Vaø toâi phaûi hieåu raèng baûn chaát cuûa tham aùi tröôùc khi toâi

coù theå hieåu ñöôïc xung ñoät. Chính trong chuùng ta ñaõ khôûi

leân nhöõng maâu thuaãn, vaø nhöõng maâu thuaãn naøy do tham

aùi mang laïi – tham aùi laø nhöõng ham muoán khoaùi laïc vaø

khoâng muoán coù khoå ñau, laø nhöõng thöù luoân hieän höõu trong

moãi chuùng ta.


Vì theá chuùng ta thaáy ñöôïc coäi reã cuûa nhöõng maâu

thuaãn – caàn moät caùi gì hay khoâng caàn moät caùi gì – laø moät

tö duy nhò nguyeân. Khi chuùng ta laøm moät ñieàu gì ñoù mang

laïi nieàm vui coù phaûi khoâng heà coù nhöõng coá gaéng phaûi

khoâng? Nhöng nhöõng nieàm vui aáy cuõng mang laïi khoå ñau

vaø khi coù yù muoán troán traùnh khoå ñau, vaø ñoù chính laø söï

laõng phí naêng löôïng. Taïi sao chuùng ta laïi coù nhöõng vaán ñeà

hai maët nhö theá? Dó nhieân nhò nguyeân laø baûn chaát thöïc taïi

– ñaøn oâng vaø ñaøn baø, aùnh saùng vaø boùng toái, ngaøy vaø ñeâm

– nhöng nhöõng thöù mang tính taâm lyù beân trong, taïi sao

chuùng ta laïi mang tính nhò nguyeân? Haõy suy nghó ñieàu naøy

khoâng caàn phaûi chôø ñôïi toâi noùi vôùi baïn. Baïn haõy töï thaåm

tra taâm baïn vaø coá gaéng tìm ra caâu traû lôøi. Nhöõng lôøi noùi

cuûa toâi chæ laø moät taám göông maø baïn coù theå nhìn thaáy baïn

trong ñoù. Taïi sao chuùng ta laïi coù nhöõng tö duy nhò nguyeân

naøy? Ñoù chính laø vì chuùng luoân ñöôïc huaân taäp töø beù

nhöõng hình thöùc so saùnh ‘laø gì” vôùi ‘neân laø gì’ Chuùng ta

huaân taäp caùi gì laø ñuùng vaø caùi gì laø sai, caùi gì toát caùi gì

xaáu, caùi gì laø ñaïo ñöùc caùi gì laø khoâng ñaïo ñöùc. Coù phaûi tö

duy nhò nguyeân coù maët bôûi vì chuùng ta tin raèng tö duy veà


söï ñoái nghòch cuûa baïo löïc, ñoái nghòch cuûa söï ghen tî, baàn

tieän seõ giuùp chuùng ta loaïi boû ñöôïc chuùng? Coù phaûi chuùng

ta söû duïng söï traùi ngöôïc ñeå loaïi boû caùi ‘laø gì’ hay coù phaûi

laø moät söï troán traùnh söï thaät?

Coù phaûi baïn söû duïng söï ñoái nghòch nhö laø moät

phöông tieän ñeå troán traùnh söï thaät ñieàu maø baïn khoâng bieát

laøm theá naøo ñeå giaûi quyeát? Hay coù phaûi laø vì baïn ñaõ ñöôïc

baûo haøng ngaøn laàn trong nhöõng naêm thaùng hoïc taäp laø baïn

phaûi coù lyù töôûng – caùi ñoái laäp cuûa ‘laø gì’ – ñeå ñoái phoù vôùi

hieän taïi? Khi baïn coù moät yù töôûng baïn nghó noù seõ giuùp baïn

thoaùt ra khoûi caùi ‘laø gì’ nhöng ñieàu naøy seõ khoâng bao giôø

xaõy ra. Coù leõ baïn luoân rao giaûng veà baát baïo ñoäng bôûi vì

suoát quaõng ñôøi coøn laïi vaø taát caû thôøi gian thì gieo nhöõng

maèm moáng baïo ñoäng.

Baïn coù moät yù töôûng laø baïn neân laø gì vaø baïn neân

laøm theá naøo, nhöng thaät söï thì baïn luoân haønh ñoäng moät

caùch traùi ngöôïc; vì theá baïn thaáy raèng nhöõng giôùi ñieàu, toân

giaùo vaø lyù töôûng chaéc chaén chæ cho baïn moät cuoäc soáng

thieáu trung thöïc vaø giaû doái. Coù phaûi tö töôûng ñaõ taïo neân


söï ñoái nghòch vôùi caùi ‘laø gì’, vì theá neáu baïn bieát laøm theá

naøo vôùi ‘laø gì’, khi aáy söï ñoái nghòch thaät khoâng caàn thieát.

Coá gaéng ñeå trôû thaønh gioáng nhö moät ngöôøi naøo ñoù,

hay gioáng lyù töôûng cuûa baïn laø moät trong nhöõng nguyeân

nhaân chính cuûa maâu thuaãn, boái roái vaø xung ñoät. Moät caùi

taâm boái roái, baát cöù thöïc hieän ñieàu gì, baát cöù caáp ñoä naøo thì

cuõng seõ boái roái; baát cöù haønh ñoäng naøo phaùt sanh töø moät

caùi taâm ñieân ñaûo ñeàu daãn ñeán keát quaû nhö vaäy. Toâi thaáy

ñieàu naøy moät caùch roõ raøng; toâi thaáy noù roõ raøng nhö thaáy

moät nguy hieåm ngay tröôùc maét. Nhö theá ñieàu gì seõ xaõy ra?

Toâi chaám döùt nhöõng haønh ñoäng ñieân ñaûo. Cho neân khoâng

haønh töùc laø haønh.


VIII

Töï do – Noåi loaïn – Coâ ñoäc – Voâ toäi – Soáng chaân thaät

Khoâng coù söï keàm neùn cuûa ñau khoå, cuõng khoâng coù

söï tuaân thuû nhöõng giôùi luaät taøn aùc vôùi nhöõng khuoân maãu

coù saün daãn ñeán moät chaân lyù. Thaáy ñöôïc chaân lyù thì taâm

phaûi hoaøn toaøn töï do, khoâng coøn coù moät daáu veát cuûa voâ

minh.

Nhöng tröôùc heát chuùng ta haõy töï hoûi raèng chuùng ta

coù thaät söï muoán giaûi thoaùt hay khoâng? Khi chuùng ta noùi

veà töï do, coù phaûi chuùng ta noùi veà töï do hoaøn toaøn hay noùi

veà noù vôùi nhöõng thöù phieàn haø, böïc doïc, hay raéc roái?

Chuùng ta muoán thoaùt khoûi nhöõng ñau khoå vaø nhöõng kyù öùc

ñau buoàn, vaø muoán giöõ laáy nhöõng nieàm vui, thoaû maõn

nhöõng yù thöùc heä, hình thöùc vaø nhöõng moái quan heä, nhöng

ñeå giöõ caû hai thì khoâng theå bôûi vì nhö chuùng ta thaáy trong

haïnh phuùc ñaõ mang maàm moáng cuûa khoå ñau.

Vì theá moãi chuùng ta phaûi töï quyeát ñònh coù neân caàn

coù töï do hay khoâng caàn. Neáu chuùng ta noùi chuùng ta caàn,

thì chuùng ta phaûi hieåu baûn chaát vaø hình thaùi cuûa töï do.


Coù phaûi töï do chính laø luùc maø baïn thoaùt khoûi söï

raøng buoäc cuûa moät caùi gì ñoù – thoaùt khoûi ñau khoå, thoaùt ra

khoûi nhöõng lo laéng? Hoaëc coù phaûi töï do laø moät thöù gì khaùc

bieät? Baïn coù theå lìa boû ñöôïc söï ganh tî, nhöng ñieàu ñoù coù

phaûi laø töï do hay khoâng? Baïn coù theå thoaùt ra ñöôïc nhöõng

giaùo ñieàu moät caùch deã daøng, baèng caùch phaân tích chuùng,

hay baèng caùch gaït chuùng ra khoûi, nhöng ñoäng cô cho söï töï

do aáy laø töø nhöõng giaùo ñieàu coù nhöõng phaûn taùc duïng bôûi

vì ham muoán thoaùt khoûi nhöõng giaùo ñieàu coù leõ khoâng coù

thích hôïp nöõa. Hoaëc baïn coù theå thoaùt ra khoûi tö töôûng chuû

nghóa daân toäc vì baïn tin vaøo chuû nghóa coäng ñoàng hay bôûi

vì baïn thaáy khoâng caàn thieát naém giöõ moät ñieàu vôù vaån naøy

laø yù töôûng maøu côø saéc aùo vaø taát caû chæ laø raùc röôûi. Baïn coù

theå deã daøng vöùt boû chuùng. Hoaëc baïn coù theå haønh ñoäng

ngöôïc laïi vôùi moät soá vò laõnh ñaïo chính trò hay tinh thaàn

nhöõng ngöôøi ñaõ höùa heïn vôùi baïn seõ mang laïi söï töï do cho

baïn baèng nhöõng giaùo ñieàu hay baèng moät cuoäc caùch maïng.

Nhöng nhöõng lyù thuyeát, nhöõng keát luaän logic nhö theá coù

lieân quan gì ñeán töï do?


Neáu baïn noùi laø mình thoaùt khoûi moät caùi gì ñoù, thì

ñieàu naøy seõ naõy sanh ra moät haønh ñoäng khaùc seõ mang ñeán

cho baïn moät söï tuaân thuû, phuïc tuøng khaùc. Baèng caùch naøy

baïn seõ tieáp tuïc moät chuoãi haønh ñoäng vaø chaáp nhaän haønh

ñoäng khaùc laø töï do. Nhöïng thaät ra thì khoâng heà coù töï do;

noù chæ laø moät söï lieân tuïc thay ñoåi cuûa quaù khöù maø taâm baïn

luoân chaáp thuû.

Tuoåi treû hoâm nay, nhö taát caû baïn treû, muoán coù moät

thay ñoåi trong xaõ hoäi, vaø ñaây laø moät vieäc toát, nhöng caùch

maïng thì khoâng coù töï do bôûi vì khi baïn caùch maïng laø moät

phaûn öùng vaø phaûn öùng ñoù hình thaønh raäp khuoân vaø baïn seõ

bò vöôùng maéc trong nhöõng khuoân maãu aáy. Baïn nghó ñoù laø

moät caùi gì môùi meû. Thaät ra laø khoâng noù chæ laø nhöõng thöù

cuû kyõ trong moät hình daùng khaùc maø thoâi. Baát cöù moät cuoäc

caùch maïng chính trò hay xaõ hoäi naøo cuõng quay trôû laïi

traïng thaùi giai caáp tö baûn coå ñieån.

Töï do chæ ñeán khi baïn thaáy vaø haønh ñoäng. Khoâng

phaûi baèng caùch maïng. Thaáy laø haønh ñoäng vaø haønh ñoäng

nhö theá laø haønh ñoäng ngay töùc thì, gioáng khi baïn gaëp nguy

hieåm. Khi aáy khoâng heà coù maët suy nghó, caân nhaéc hay do


döï; chính nguy hieåm thuùc ñaåy baïn haønh ñoäng, vaø do ñoù

thaáy laø haønh ñoäng vaø laø töï do.

Giaûi thoaùt laø moät traïng thaùi cuûa taâm – khoâng giaûi

thoaùt khoûi moät ñieàu gì ñoù chæ laø moät caûm giaùc töï do, moät

söï töï do vôùi nhöõng nghi vaán veà moïi thöù quaù maõnh lieät vaø

naêng ñoäng ñeán noåi noù vöùt boû ñi taát caû nhöõng hình thöùc cuûa

söï tin caäy, söï tuaân thuû vaø chaáp nhaän. Töï do nhö theá chæ

mang ñeán söï hoaøn toaøn coâ ñoäc. Nhöng taâm coù theå mang

ñeán moät söï giaùo duïc hoaøn toaøn ñoäc laäp döïa vaøo moâi

tröôøng vaø khuynh höôùng cuûa noù ñeán noåi töï hoaøn toaøn coâ

ñoäc vaø trong ñoù khoâng heà coù ngöôøi laõnh ñaïo, khoâng coù

truyeàn thoáng, vaø khoâng heà coù quyeàn löïc?

Coâ ñoäc laø moät traïng thaùi beân trong cuûa taâm khoâng

heà leä thuoäc baát kyø moät söï khuyeán giaùo hay kieán thöùc naøo

caû vaø noù khoâng phaûi laø keát quaû cuûa baát kyø moät kinh

nghieäm naøo. Haàu heát chuùng ta thaät ra chaúng bao giôø coâ

ñoäc caû. Coù söï khaùc bieät giöõa coâ ñoäc vaø coâ laäp, coâ ñôn vaø

coâ ñoäc. Taát caû chuùng ta ñeàu bieát raèng caùch bieät laø gì –

xaây döïng moät böùc töôøng bao boïc chuùng ta ñeå khoâng bò ai

laøm toån thöông, khoâng bò ai xuùc phaïm, hay ñeå taùch bieät


vôùi nhöõng ñau khoå, hay soáng trong aûo töôûng cuûa yù thöùc

heä. Coâ ñôn laø moät caùi gì ñoù khaùc bieät.

Baïn chaúng bao giôø coâ ñoäc caû bôûi vì baïn soáng vôùi

nhöõng kyû nieäm, vôùi taát caû nhöõng hoaøn caûnh, vôùi nhöõng

aâm höôûng cuûa ngaøy hoâm qua; taâm baïn chaúng bao giôø

troáng roãng noù ñang chaát chöùa nhöõng raùc röôûi ñaõ tích taäp töø

laâu. Soáng coâ ñoäc laø phaûi caét ñöùt quaù khöù. Khi baïn moät

mình, hoaøn toaøn coâ ñoäc, khoâng leä thuoäc vaøo gia ñình,

quoác gia, vaên hoaù, hay baát kyø nôi naøo, coù moät caûm giaùc laø

ngöôøi ngoaøi cuoäc. Ngöôøi hoaøn toaøn coâ ñoäc theo caùch naøy

thì thaät laø ngaây thô vaø ñieàu naøy khieán cho taâm thoaùt khoûi

nhöõng buoàn khoå.

Chuùng ta ñang mang gaùnh naëng cuûa haøng vaïn

ngöôøi thöôøng noùi vaø kyù öùc cuûa nhöõng baát haïnh cuûa chuùng

ta. Ñeå chaám döùt hoaøn toaøn taát caû nhöõng thöù naøy laø neân

soáng coâ ñoäc, vaø taâm vaéng laëng khoâng phaûi cuûa söï ngaây

thô maø laø treû trung, khoâng phaûi ôû thôøi gian vaø caèn coãi maø

laø söï treû trung, ngaây thô, luoân soáng vôùi baát kyø ñoä tuoåi

naøo- vaø chæ coù moät caù itaâm nhö theá môùi coù theå thaáy ñöôïc

chaân lyù vaø söï thaät aáy khoâng theå dieãn ñaït baèng ngoân ngöõ.


Trong söï coâ ñoäc naøy baïn seõ baét ñaàu hieåu ñöôïc söï

caàn thieát cuûa cuoäc soáng cuûa chính baïn, khoâng nhö baïn

nghó raèng baïn seõ laø gì hay baïn phaûi laø gì, haõy quaùn saùt

neáu nhö baïn coù theå maø khoâng heà coù sôï haõi hay khieâm

nhöôøng giaû taïo, khoâng coù pheâ bình hay chæ trích – chæ

soáng thaät vôùi chính baïn.

Chæ khi baïn thaät söï soáng vôùi caùi gì ñoù thì khi aáy

baïn seõ hieåu ñöôïc chuùng. Nhöng hieän taïi baïn coù thoùi quen

vôùi chuùng – quen vôùi nhöõng lo laéng hay ghen tî hay baát

cöù ñieàu gì – baïn khoâng thaät söï soáng vôùi chuùng. Nneáu baïn

soáng gaàn moät doøng soâng sau vaøi ngaøy baïn seõ khoâng coøn

nghe aâm thanh cuûa nöôùc nöõa, hay neáu baïn coù moät böùc

tranh trong phoøng moãi ngaøy baïn ñeàu nhìn thaáy noù thì baïn

seõ maát noù trong moät tuaàn leã. Cuõng gioáng nhö nhöõng gnoïn

nuùi, thung luõng, caây coái – gioáng nhö gia ñình baïn, choàng

baïn, vôï baïn. Nhöng soáng vôùi caùi gì ñoù vôùi loøng ganh tî, lo

laéng baïn seõ chaúng bao giôø chaáp nhaän chuùng. Baïn phaûi

quan taâm noù nhöng baïn ñang quan taâm chaêm soùc moät caùi

caây non môùi troàng, baûo veä caây traùnh khoûi nhöõng tia naéng

maët trôøi, traùnh nhöng côn möa baõo. Baïn phaûi chaêm soùc


noù, khoâng chæ trích hay pheâ bình. Töø ñoù baïn baét ñaàu

thöông yeâu noù. Khi baïn chaêm soùc cho noù, baïn ñang baét

ñaàu thöông yeâu noù. Ñaây khoâng phaûi laø baïn yeâu thöông vôùi

loøng ganh tî hay lo laéng nhö nhieàu thöù khaùc ñaõ töøng laøm,

baïn neân quan taâm thay vì chæ quan saùt.

Vì theá baïn coù theå – baïn vaø toâi coù theå – soáng thaät

vôùi chính chuùng ta, bieát roõ chính mình laø thaät ngôù ngaån,

ganh tî, sôï haõi, tin raèng chuùng ta coù nhöõng caûm giaùc öa

thích khi chuùng ta khoâng bò ngöôøi khaùc laøm toån thöông,

khi ngöôøi khaùc taâng boác – chuùng ta coù theå soáng vôùi taát caû

nhöõng thöù aáy, hoaëc laø chaáp nhaän hoaëc töø choái chuùng, chæ

quaùn saùt chuùng maø khoâng coù thaùi ñoä buoàn chaùn hay haân

hoan?

Baây giôø chuùng ta haõy töï hoûi chính mình. Coù phaûi töï

do, söï coâ ñoäc naøy, taát caû nhöõng quan heä tieáp xuùc naøy laø

nhöõng gì cuûa chính chuùng ta – coù phaûi ñoù laø keát quaû cuûa

thôøi gian? Töï do coù theå ñaït ñöôïc baèng quaù trình tieäm tieán?

Roõ raøng laø khoâng, bôûi vì khi baïn baét ñaàu vôùi thôøi gian baïn

caøng trôû thaønh moät keû noâ leä. Baïn khoâng theå coù töï do.

Ñieàu naøy khoâng phaûi laø vaán ñeà thôøi gian..


Caâu hoûi keá tieáp laø baïn coù theå bieát ñöôïc töï do hay

khoâng? Neáu baïn noùi ‘toâi töï do’ töùc laø baïn khoâng coù töï do.

Cuõng nhö moät ngöôøi noùi ‘toâi haïnh phuùc’. Ngay khi anh ta

noùi ‘toâi haïnh phuùc’ anh ta ñang soáng baèng kyû nieäm cuûa

moät ñieàu gì ñaõ qua. Töï do chæ coù theå coù moät caùch thình

lình, khoâng phaûi baèng mong öôùc, mong muoán, khao khaùt.

Baïn cuõng khoâng tìm thaáy noù baèng caùch taïo ra moät hình

töôïng ñeå baïn coù theå nghó veà noù. muoán ñaït ñöôïc noù taâm

baïn phaûi hoïc caùch nhìn veà cuoäc soáng laø meânh moâng,

khoâng heà coù giôùi haïn cuûa thôøi gian, bôûi vì töï do vöôït ra

khoûi laõnh vöïc cuûa yù thöùc.


IX

Thôøi gian – Ñau khoå – Caùi cheát

Toâi bò xui khieán phaûi laäp laïi moät caâu chuyeän veà

moät ñaïi ñeä töû ñang ñi ñeán thöôïng ñeá vaø noùi veà moät söï

thaät. Thöôïng ñeá noùi raèng: ‘Naøy baïn, thaät laø moät ngaøy

noùng nöïc, haõy vui loøng cho toâi moät coác nöôùc’. Vì theá vò

ñeä töû ñi ra ngoaøi vaø goõ cöûa nhaø ñaàu tieân, moät ngöôøi thieáu

nöõ treû xinh ñeïp môû cöûa. Ngöôøi ñeä töû yeâu coâ aáy, hai ngöôøi

laáy nhau vaø coù nhieàu con caùi. Moät hoâm trôøi ñoå möa, vaø

möa raát lôùn – nöôùc chaûy maïnh vaø daâng cao, traøn ngaäp caû

phoá phöôøng, nhieàu ngoâi nhaø bò cuoán phaêng ñi. Ngöôøi ñeä

töû oâm ngöôøi vôï vaø coõng nhöõng ñöùa con treân vai, anh ta bò

nöôùc cuoán troâi vaø la leân: ‘Thuôïng ñeá, haõy cöùu con’, vaø

thöôïng ñeá ñaùp raèng: ‘ly nöôùc maø ta yeâu caàu ñaâu roài?’

Thaät laø moät caâu chuyeän thuù vò bôûi vì haàu heát

chuùng ta suy nghó veà thôøi gian. Con ngöôøi soáng vôùi thôøi

gian. Khaùm phaù töông lai laø moät troø chôi ñeå troán traùnh.

Chuùng ta nghó raèng nhöõng thay ñoåi trong chuùng ta

coù theå thay ñoåi qua thôøi gian, nhöõng thoùi queân aáy ñöôïc

huaân taäp moãi ngaøy moãi ít, theâm vaøo moãi ngaøy. Nhöng thôøi


gian khoâng mang ñeán nhöõng oån ñònh vaø an bình, vì theá

chuùng ta phaûi chaám döùt tö duy veà söï huaân taäp. Ñieàu naøy

coù nghóa laø khoâng heà coù ngay mai ñeå chuùng ta coù ñöôïc söï

an bình. Chuùng ta phaûi soáng ngay trong hieän taïi.

Coù khi nhöõng luùc nguy hieåm troâi qua phaûi khoâng?

Seõ coù phaûn öùng töùc thì. Nhöng chuùng ta khoâng thaáy ñöôïc

nhieàu moái nguy hieåm cuûa chuùng ta vaø do ñoù chuùng ta

duøng thôøi gian nhö laø phöông tieän ñeå vöôït qua nhöõng trôû

ngaïi. Thôøi gian laø moät keû löøa doái bôûi vì noù khoâng giuùp gì

ñöôïc cho chuùng ta, khoâng thay ñoåi gì ñöôïc cho chuùng ta

caû. Thôøi gian laø söï chuyeån ñoäng maø con ngöôøi chia ra quaù

khöù, hieän taïi vaø töông lai, vaø khi con ngöôøi chia chuùng thì

con ngöôøi luoân xaõy ra nhöõng xung ñoät.

Chuùng ta coù phaûi hoïc veà thôøi gian khoâng? Chuùng

ta khoâng chaúng heà hoïc trong suoát haøng ngaøn naêm, trong

thôøi gian aáy chuùng ta chæ soáng vôùi söï thuø haän vaø cheùm

gieát laãn nhau. Thôøi gian raát quan troïng cho moät ngöôøi coù

theå hieåu neáu chuùng ta phaûi giaûi quyeát cuoäc soáng naøy, cuoäc

soáng maø chuùng ta luoân laøm nhöõng vieäc hoaøn toaøn voâ

nghóa.


Ñieàu ñaàu tieân chuùng ta phaûi hieåu laø chuùng ta coù

theå nhìn thôøi gian chæ vôùi moät caùi taâm thô ngaây vaø trong

traéng. Chuùng ta boái roái tröôùc nhöõng trôû ngaïi cuûa mình vaø

chìm ñaém trong söï boái roái. Neáu coù ngöôøi bò laïc trong röøng,

ñieàu tröôùc tieân maø anh ta laøm laø gì? Anh ta phaûi döøng

böôùc phaûi khoâng? Anh ta döøng böôùc vaø nhìn chung quanh.

Nhöng chuùng ta caøng boái roái vaø chìm ñaém trong cuoäc

soáng, chuùng ta caøng chaïy loanh quanh, tìm kieám, thaéc

maéc, ñoøi hoûi, van xin. Vì theá ñieàu ñaàu tieân, neáu nhö toâi coù

theå ñeà nghò, laø baïn phaûi thaät söï döøng laïi töø beân trong. Khi

beân trong ñaõ döøng laïi, taâm baïn seõ trôû neân an bình, raát roõ

raøng. Khi aáy baïn coù theå xem xeùt caâu hoûi veà thôøi gian.

Thôøi gian nuoâi döôõng nhöõng trôû ngaïi, ñoù laø khi

chuùng ta gaëp phaûi moät vaán ñeà khoâng suoâng seû. Ñieàu dôû

dang naøy ñeán cuøng vôùi vaán ñeà taïo neân nhöõng khoù khaên.

Khi chuùng ta gaëp moät thöû thaùch, hay vöôït ra khoûi noù –

chính laø luùc maø chuùng ta ñoái dieän maø khoâng heà coù moät söï

chuù yù – chuùng ta seõ taïo neân trôû ngaïi. Vaø vaán ñeà seõ tieáp

dieãn khi chuùng ta tieáp tuïc taäp trung vaøo noù, khi chuùng ta

mong muoán giaûi quyeát noù.


Baïn coù bieát thôøi gian laø gì khoâng? Khoâng phaûi

baèng caùch nhìn vaøo ñoàng hoà, hay nhìn vaøo lòch, maø thôøi

gian taâm lyù? Coù moät khoaûng thôøi gian giöõa tö töôûng vaø

haønh ñoäng. Moät yù nghó roõ raøng laø töï baûo veä mình; chính laø

yù töôûng cuûa söï an toaøn, haønh ñoäng thì luoân xaõy ra töùc thì.

Noù khoâng thuoäc quaù khöù cuõng khoâng phaûi töông lai; haønh

ñoäng aét phaûi laø hieän taïi, nhöng haønh ñoäng thaät quaù nguy

hieåm, khoâng phaân minh ñeán noåi chuùng ta tuaân thuû theo yù

töôûng maø chuùng ta hy voïng laø seõ mang laïi cho chuùng ta söï

bình yeân.

Haõy nhìn vaøo chính baïn. Baïn khôûi leân yù töôûng caùi

gì ñuùng caùi gì sai, hay moät khaùi nieäm veà yù thöùc heä veà baïn

vaø xaõ hoäi, vaø döïa theo yù töôûng baïn haønh ñoäng. Do ñoù

haønh ñoäng aáy laø söï tuaân thuû theo yù thöùc, gaàn nhö laø yù

töôûng, cho neân seõ coù söï xung ñoät. Coù moät yù töôûng, khoaûng

thôøi gian vaø haønh ñoäng. Vaø khoaûng thôøi gian ñoù laø toaøn

boä thôøi gian. Khoaûng thôøi gian ñoù laø tö töôûng. Khi baïn

nghó ngaøy mai baïn seõ haïnh phuùc, baïn seõ hình dung ra moät

böùc tranh veà baïn seõ gaët ñöôïc nhöõng keát quaû veà thôøi gian.

Tö duy baèng caùch quaùn saùt, qua söï ham muoán vaø söï ham


muoán tieáp tuïc seõ laø haïnh phuùc. Ngaøy mai toâi seõ thaønh

coâng. Ngaøy mai theá giôù seõ trôû neân töôi ñeïp. Vì theá tö duy

taïo neân moät khoaûng khoâng chen giöõa vaø ñoù laø thôøi gian.

Baây giôø chuùng ta töï hoûi, coù theå chuùng ta döøng thôøi

gian ñöôïc khoâng? Coù theå chuùng ta soáng moät caùch troïn veïn

ñeán noåi khoâng caàn coù ngaøy mai ñeå tö duy khoâng? Bôûi vì

thôøi gian laø ñau khoå. Ñoù chính laø hoâm qua, hay ngaøn ngaøy

tröôùc ñoù, baïn ñaõ yeâu, hay coù moät ngöôøi thaân cuûa baïn ñaõ

qua ñôøi, vaø nhöõng kyû nieäm aáy vaãn toàn taïi vaø baïn vaãn luoân

suy nghó veà nhöõng haïnh phuùc vaø nhöõng noåi buoàn – baïn

ñang nhìn laïi quaù khöù, hy voïng, hoái tieác, vì theá tö töôûng

cöù laàn löôït trôû laïi, naõy sinh ñieàu naøy baïn goïi ñoù laø ñau

khoå vaø ñoå loãi cho thôøi gian.

Khi xuaát hieän khoaûng khoâng cuûa thôøi gian ñöôïc

taïo ra bôûi tö duy, aét seõ coù ñau khoå, seõ tieáp tuïc sôï haõi. Vì

theá con ngöôøi töï hoûi raèng khoaûng khoâng naøy coù theå chaám

döùt khoâng? Neáu baïn noùi ‘noù seõ chaúng bao giôø keát thuùc?,

khi aáy ñoù laø moät yù töôûng, baïn muoán ñaït ñöôïc caùi gì ñoù.

Vaø vì theá baïn taïo neân moät khoaûng khoâng vaø baïn bò maéc

keït trôû laïi.


Baây giôø laø caâu hoûi veà caùi cheát, ñaây laø moät vaán ñeà

ñoái vôùi taát caû nhaân loaïi. Baïn bieát veà caùi cheát, noù ñang

böôùc daàn ñeán baïn moãi ngaøy. Coù theå baïn hoaøn toaøn ñoái

dieän vôùi noù ñeán noåi baïn khoâng coøn thaáy lo sôï chuùt naøo caû.

Ñeå ñoái dieän vôùi noù vôùi taát caû nieàm tin, hy voïng, sôï haõi veà

caùi cheát seõ chaám döùt, neáu khoâng baïn ñang ñoái dieän vôùi

moät söï vieäc voâ cuøng troïng ñaïi, vôùi söï lo laéng, vì theá baïn

seõ gaëp noù chæ vôùi thôøi gian.

Thôøi gian laø khoaûng khoâng giöõa ngöôøi quan saùt vaø

ñoái töôïng quan saùt. Ngöôøi quan saùt chính laø baïn ñang sôï

haõi vôùi caùi cheát. Baïn khoâng bieát noù coù nghóa gì; baïn coù taát

caû nhieàu hy voïng vaø huyeàn thoaïi veà noù; baïn tin töôûng vaøo

luaân hoài hay söï taùi sanh, hay moät caùi gì ñoù goïi laø linh hoàn,

caùi toâi, söï toàn taïi cuûa moät linh hoàn baát bieán vaø baïn goïi

baèng nhieàu teân goïi khaùc nhau. Baïn coù tìm thaáy coù moät

linh hoàn hay khoâng? Hay coù phaûi nhöõng yù töôûng aáy ñöôïc

ngöôøi khaùc truyeàn laïi cho baïn? Coù moät caùi gì ñoù toàn taïi

mieân vieãn, vöôït ra khoûi lónh vöïc cuûa tö duy hay khoâng?

Neáu tö töôûng coù theå nghó veà noù, ñoù chính laø phaïm vò cuûa

tö duy vaø do ñoù noù khoâng thöôøng haèng bôûi vì tö töôûng thì


voâ thöôøng. Bieát ñöôïc taát caû laø voâ thöôøng thaät söï quan

troïng khoâng chæ cho moät caùi taâm giaûi thoaùt, maø baïn coù theå

nhìn vaøo trong ñoù thaät söï hoan hyû.

Baïn khoâng heà sôï haõi tröôùc moät ngöôøi xa laï vì baïn

khoâng bieát hoï laø gì vaø vì theá khoâng coù gì phaûi sôï haõi. Caùi

cheát chæ laø moät töø ngöõ, moät hình aûnh taïo neân söï sôï haõi.

Baïn coù theå nhìn vaøo caùi cheát maø khoâng coù hình aûnh cuûa

söï cheát choùc khoâng? Khi noù xuaát hieän laø do yù thöùc mang

laïi, yù thöùc luoân sôï haõi. Baïn giaûi thích moät caùch hôïp lyù veà

noãi sôï haõi veà caùi cheát cuûa baïn vaø chaéc chaéc taïo neân moät

khaùng cöï hay baïn tìm kieám voâ soá nieàm tin ñeå baûo veä cho

baïn khoûi söï sôï haõi veà caùi cheát. Vì theá seõ coù moät khoaûng

caùch giöõa baïn vaø ñieàu maø baïn sôï haõi. Trong caùi khoâng

gian vaø thôøi gian naøy aét haún xaõy ra xung ñoät vaø ñoù chính

laø noãi sôï haõi, lo laéng, töï ty. Tö duy mang laïi noãi sôï haõi veà

caùi cheát, noùi raèng ‘caùi cheát haõy trì hoaõn laïi, haõy traùnh xa,

traùnh caøng xa caøng toát, ñöøng nghó veà noù’ – nhöng baïn

ñang nghó veà caùi cheát. Khi baïn noùi: ‘Toâi khoâng nghó veà

caùi cheát’, baïn ñaõ ñang suy nghó laøm theá naøo ñeå laãn traùnh

noù. Baïn sôï haõi caùi cheát bôûi vì baïn muoán trì hoaõn vôùi noù.


Chuùng ta ñang taùch bieät giöõa söï soáng vaø caùi cheát,

vaø khoaûng giöõa cuûa söï soáng vaø caùi cheát laø noãi sôï haõi. Ñoù

laø khoaûng thôøi gian do noãi lo sôï taïo neân. Cuoäc soáng laø noãi

ñau khoå thaân xaùc haèng ngaøy cuûa chuùng ta, söï só nhuïc, khoå

ñau vaø boái roái, vôùi caùnh cöûa môû roäng nhìn ra bieån caû bao

la. Ñoù laø nhöõng gì maø baïn goïi laø cuoäc soáng, vaø chuùng ta

sôï haõi caù icheát, ñieàu maø chaám döùt taát caû nhöõng buoàn hkoå.

Chuùng ta thöôøng naém giöõ caùi hieän höõu hôn laø ñoái maët vôùi

caùi khoâng hieän höõu - caùi hieän höõu nhö caùi nhaø, ñoà ñaïc, gia

ñình, coâng vieäc, kieán thöùc, danh voïng, söï coâ ñoäc, vaø

thöôïng ñeá cuûa chuùng ta – ñieàu nhoû nhoi kia khoâng ngöøng

di chuyeån chung quanh vôùi moät khuoân thöôùc giôùi haïn cuûa

chính noù veà söï hieän höõu ñau khoå.

Chuùng ta nghó raèng cuoäc soáng luoân ôû trong hieän taïi

vaø caùi cheát thì laø ñieàu gì ñoù ñang chôø ñôïi chuùng ta. Nhöng

chuùng ta laïi khoâng bao giôø töï hoûi raèng coù phaûi cuoäc chieán

ñaâu xaõy ra haøng ngaøy ñoù chính laø cuoäc soáng hay khoâng.

Chuùng ta muoán bieát söï thaät veà luaân hoài, chuùng ta muoán

bieát coäi nguoàn veà söï toàn taïi cuûa linh hoàn, chuùng ta laéng

nghe nhöõng xaùc ñònh cuûa moät nhaø tieân tri vaø ñi ñeán keát


luaän cho coâng trình nghieân cöùu taâm linh, nhöng chuùng ta

khoâng bao giôø hoûi, chaúng bao giôø, laøm theá naøo ñeå soáng –

soáng vôùi söï haân hoan, vôùi söï ñam meâ, vôùi caùi ñeïp cuûa moãi

naøy. Chuùng ta chaáp nhaän cuoäc soáng vôùi nhöõng khoå ñau

phieàn muoän vaø coá gaéng quen vôùi cuoäc soáng aáy, vaø nghó veà

caùi cheát nhö laø moät thöù gì ñoù caàn phaûi traùnh. Nhöng caùi

cheát cuõng gioáng nhö cuoäc soáng khi chuùng ta bieát soáng nhö

theá naøo. Chuùng ta khoâng theå soáng maø thoaùt khoûi caùi cheát.

Chuùng ta khoâng theå soáng maø khoâng coù caùi cheát veà vaät lyù

trong töøng saùt na. Ñaây laø moät söï vieäc hoaøn toaøn khoâng theå

coù. Soáng moät caùch troïn veïn, moãi ngaøy ñeàu laø moät veû ñeïp,

moïi thöù cuûa ngaøy hoâm qua seõ cheát, neáu khoâng baïn seõ

soáng moät caùch maùy moùc, vaø moät caùi taâm maùy moùc seõ

khoâng bao giôø bieát ñöôïc tình yeâu laø gì hay töï do laø gì caû.

Haàu heát chuùng ta ñeàu sôï haõi caùi cheát bôûi vì chuùng

ta khoâng bieát noù coù nghóa gì vôùi cuoäc soáng. Chuùng ta

khoâng bieát soáng nhö theá naøo, do ñoù chuùng ta khoâng bieát

cheát nhö theá naøo. Khi chuùng ta sôï haõi cuoäc soáng thì chuùng

ta seõ sôï haõi caùi cheát. Moät ngöôøi khoâng sôï haõi cuoäc soáng

thì seõ khoâng sôï haõi söï baáp beânh bôûi vì anh ta hieåu ñöôïc


noäi taâm, hieåu ñöôïc raèng khoâng coù gì laø an toaøn caû. Khi

khoâng coù moät caùi gì baûo ñaõm caû chæ coù moät chuyeån ñoäng

mieân vieãn vaø khi aáy cuoäc soáng vaø caùi cheát khoâng heà khaùc

nhau. Moät ngöôøi soáng khoâng xung ñoät, soáng vôùi caùi thieän,

vôùi tình yeâu thì khoâng heà sôï haõi veà caùi cheát.

Neáu baïn hy sinh taát caû nhöõng gì baïn bieát trong ñoù

coù caû gia ñình baïn, kyû nieäm cuûa baïn, taát caû nhöõng thöù maø

baïn caûm nhaän, khi aáy caùi cheát laø söï thanh loïc, laø moät tieán

trình treû hoaù; khi aáy caùi cheát mang laïi söï trong saïch, vaø

chæ coù söï trong saïch laø ngöôøi ta muoán naém giöõ, chöù khoâng

phaûi chæ nhöõng ngöôøi chæ bieát tin vaø muoán tìm kieám nhöõng

ñieàu gì xaõy ra sau khi cheát.

Thaät ra muoán bieát ñöôïc nhöõng gì xaõy ra sau khi

cheát thì baïn phaûi cheát. Ñieàu naøy khoâng phaûi laø noùi ñuøa.

Baïn phaûi cheát – khoâng phaûi chæ theå xaùc maø caû noäi taâm, lìa

taát caû moïi thöù maø baïn yeâu meán, vaø nhöõng ñieàu baïn caêm

gheùt. Neáu baïn lìa boû moät trong nhöõng haïnh phuùc cuûa

mình, duø nhoû hay lôùn, maø khoâng heà coù söï eùp buoäc hay

phaân vaân, khi aáy baïn seõ bieát yù nghóa cuûa caùi cheát. Cheát laø

phaûi vôùi moät caùi taâm hoaøn toaøn roãng khoâng, khoâng coøn


nhöõng ham muoán, haïnh phuùc hay khoå ñau. Cheát chæ laø

moät söï thay ñoåi, taùi sanh maø trong ñoù tö duy khoâng heà coù

moät vai troø gì caû bôûi vì tö duy laø caùi cuû, giaø coãi. Caùi cheát

ñeán laø hình thöùc khaùc cuûa moät caùi môùi hieän höõu. Thoaùt ra

khoûi söï nhaän thöùc laø caùi cheát, töùc laø baïn ñang soáng.


X

Tình yeâu

Ñoøi hoûi coù moät söï an toaøn trong nhöõng moái quan

heä chaéc chaéc seõ mang laïi ñau khoå vaø sôï haõi. Söï tìm kieám

naøy mang ñeán söï baát an. Baïn ñaõ töøng bao giôø thaáy coù söï

baûo ñaõm naøo trong baát cöù moái quan heä naøo khoâng? Baïn

coù khoâng? Haàu heát chuùng ta muoán coù ñöôïc söï chaéc chaén

an toaøn trong tình yeâu vaø ñöôïc yeâu, nhöng coù phaûi coù tình

yeâu khi moãi chuùng ta ñang tìm kieám söï an toaøn cho chính

mình, chính caùch thöùc cuûa chính mình? Chuùng ta khoâng

ñöôïc yeâu vì chuùng ta khoâng bieát tình yeâu nhö theá naøo.

Tình yeâu laø gì? Töø naøy ñöôïc phoùng ñaïi vaø thay ñoåi

ñeán noåi chuùng ta haàu nhö ñeàu thích söû duïng. Taát caû moïi

ngöôøi ñeàu noùi veà tình yeâu. Baùo chí haøng ngaøy luoân ñeà caäp

ñeán nhöõng bi kòch trong tình yeâu. Toâi yeâu ñaát nöôùc toâi,

thích moät vaøi cuoán saùch, toâi yeâu nhöõng ngoïn ñoài, toâi yeâu

haïnh phuùc, toâi yeâu vôï toâi, thöôïng ñeá cuûa toâi. Tình yeâu coù

phaûi laø moät yù töôûng khoâng? Neáu laø moät yù töôûng thì tình

yeâu coù theå ñöôïc vun boài, nuoâi döôõng, yeâu thöông, phaùt

trieån baèng baát cöù caùch naøo baïn thích. Khi baïn noùi toâi yeâu


thöôïng ñeá, coù nghóa laø gì? Ñieàu naøy coù nghóa laø baïn yeâu

moät söï baûo veä töø moät ñaáng saùng taïo cuûa chính baïn, moät söï

che chôû ñöôïc bao boïc trong nhöõng hình thöùc taâm linh tuyø

theo nhöõng suy nghó cuûa baïn laø cao quyù hay thaùnh thieän;

vì theá baïn noùi ‘toâi yeâu Chuùa’ laø moät caâu noùi hoaøn toaøn voâ

nghóa. Khi baïn toân thôø thöôïng ñeá laø baïn ñang toân thôø

chính baïn – vaø ñoù khoâng phaûi laø tình yeâu.

Bôûi vì chuùng ta khoâng theå giaûi quyeát ñöôïc nhöõng

vaán ñeà cuûa nhaân loaïi ñöôïc goïi laø tình yeâu cho neân chuùng

ta rôi vaøo söï tröøu töôïng. Tình yeâu coù leõ laø giaûi phaùp caên

baûn cho taát caû nhöõng khoù khaên trôû ngaïi vaø ñau khoå cuûa

nhaân loaïi, vì theá laøm theá naøo chuùng ta coù theå bieát ñöôïc

tình yeâu laø gì? Chæ baèng söï ñònh nghóa thoâi ö? Toân giaùo thì

ñònh nghóa tình yeâu theo moät caùch, xaõ hoäi thì giaûi thích

theo caùch khaùc, vaø coù raát nhieàu giaûi thích moät caùch sai

leäch, xuyeân taïc veà tình yeâu. Tha thieát vôùi ai ñoù, nguû vôùi

moät ai ñoù, chia seû nhöõng caûm xuùc, tình baïn – coù phaûi ñoù

laø nhöõng gì chuùng ta goïi laø tình yeâu? Ñoù laø nhöõng tieâu

chuaån, khuoân maãu vaø trôû neân quaù caù nhaân, xuaát phaùt töø

giaùc quan vaø giôùi haïn ñeán noåi taát caû toân giaùo ñeàu tuyeân


boá raèng tình yeâu laø caùi gì ñoù cao thöôïng hôn nhöõng ñieàu

naøy. Nhöng thöù maø hoï goïi laø tình yeâu nhaân loaïi, hoï nhìn

thaáy coù haïnh phuùc, söï caïnh tranh, ghen tî, muoán sôû höõu,

naém giöõ, kieåm soaùt vaø can thieäp vaøo suy nghó cuûa ngöôøi

khaùc, vaø khi bieát ñöôïc söï phöùc taïp cuûa taát caû nhöõng ñieàu

naøy hoï noùi raèng phaûi coù moät thöù tình yeâu khaùc, thaùnh

thieän, cao caû, ñeïp ñeõ khoâng bò mua chuoäc.

Treân khaép theá giôùi, nhöõng ngöôøi goïi laø thaùnh thieän

maø ngaém nhìn moät ngöôøi phuï nöõ laø moät ñieàu hoaøn toaøn

sai traùi: hoï noùi raèng baïn khoâng theå ñeán vôùi Chuaù neáu nhö

baïn quan heä tình duïc, do ñoù hoï gaït sang moät beân maëc duø

hoï ñaõ töøng traõi qua. Baèng caùch phuû nhaän tình duïc hoï

khoâng daùm nhìn, vaø khoâng daùm baøn veà bôûi vì hoï phuû

nhaän toaøn boä veû deïp cuûa traùi ñaát. Hoï baét buoäc phaûi laøm

vôù itraù itim vaø taâm cuûa hoï; hoï laø nhöõng ngöôøi ñang thanh

loïc; hoï xua ñuoåi caùi ñeïp bôûi vì caùi ñeïp lieân heä ñeán phuï

nöõ.

Coù theå tình yeâu ñöôïc chia ra hai laø cao quyù vaø traàn

tuïc, phaøm phu vaø thaùnh thieän, hay coù phaûi chæ coù tình

yeâu? Coù phaûi tình yeâu cuûa moät ngöôøi laø khoâng phaûi thuoäc


cuûa soá ñoâng? Neáu toâi noùi: ‘Toâi yeâu baïn’ coù phaûi tình yeâu

ñoù khoâng phaûi laø tình yeâu cuûa ngöôøi khaùc? Coù phaûi tình

yeâu caù nhaân hay khoâng thuoäc cuûa ai? Ñaïo ñöùc hay khoâng

ñaïo ñöùc? Gia ñình hay khoâng gia ñình? Neáu baïn yeâu con

ngöôøi baïn coù theå yeâu rieâng moät ngöôøi khoâng? Coù phaûi

tình yeâu uyû mò khoâng? Coù phaûi tình yeâu töø xuùc caûm? Coù

phaûi tình yeâu baèng söï ham muoán? Taát caû nhöõng caâu hoûi

cho thaáy raèng chuùng ta coù nhieàu yù töôûng veà tình yeâu,

nhöõng yù töôûng veà neân laø gì hay khoâng neân laø gì laø moät

khuoân maãu, möïc thöôùc cuaû moät neàn vaên hoaù maø chuùng ta

ñang soáng.

Vì theá khi ñaët moät caâu hoûi tình yeâu laø gì thì tröôùc

tieân chuùng ta phaûi thoaùt ra khoûi nhöõng thoùi quen cuûa haøng

ngaøn naêm, gaït boû taát caû nhöõng tö töôûng, nhöõng yù thöùc heä

veà neân laø gì vaø khoâng neân laø gì. Chia cheõ moïi thöù ra

thaønh ‘neân laø gì’ hay laø gì’ laø moät caùch löøa doái vôùi cuoäc

ñôøi.

Baây giôø laøm theá naøo toâi tìm thaáy ñöôïc caùi goïi laø

tình yeâu – vaø laøm theá naøo ñeå dieãn ñaït noù cho ngöôøi khaùc

yù nghóa cuûa tình yeâu laø gì? Ñaàu tieân toâi phaûi loaïi boû


nhöõng gì goïi laø toân giaùo, xaõ hoäi, cha meï vaø baïn beø, nhöõng

gì maø con ngöôøi, saùch vôû ñaõ noùi veà tình yeâu bôûi vì toâi

muoán tìm ra baèng chính toâi veà tình yeâu laø gì. Ñaây chính laø

vaán ñeà chính yeáu lieân quan ñeán nhaân loaïi, coù haøng ngaøn

caùch ñeå ñònh nghóa tình yeâu vaø chính toâi cuõng bò vöôùng

maéc trong caùi naøy hay caùi kia tuyø theo nhöõng gì toâi öa

thích – vì theá ñeå hieåu ñöôïc tình yeâu coù phaûi toâi neân thoaùt

ra khoûi nhöõng thieân kieán cuûa chính mình khoâng? Toâi thaät

söï boái roái, nhöõng ham muoán ñang giaèng co trong toâi, vì

theá toâi töï nhuû raèng: ‘Tröôùc tieân phaûi thoaùt ra khoûi nhöõng

phaân vaân. Coù leõ baïn coù theå tìm thaáy ñöôïc tình yeâu laø gì

cho ñeán tình yeâu chaúng laø gì.’

Chính phuû noùi: ‘Caùc baïn haõy ñi chieán ñaáu vì tình

yeâu queâ höông’. Ñoù coù phaûi laø tình yeâu hay khoâng? Coù

phaûi laø söï ñam meâ tình yeâu? Ñöøng noùi khoâng. Bôûi vì haàu

heát chuùng ta ham muoán haïnh phuùc, haïnh phuùc ñöôïc caûm

nhaän baèng nhöõng giaùc quan, qua söï thoaû maõn cuûa tình

duïc. Toâi khoâng heà choáng söï quan heä tình duïc, nhöng phaûi

thaáy nhöõng gì lieân quan ñeán noù. Nhöõng gì maø tình duïc

mang ñeán cho baïn ngay luùc ñoù laø söï hoaøn toaøn thaát voïng


chính mình, nhöng chæ trong choác laùt baïn laïi muoán laäp laïi

traïng thaùi aáy, vì theá baïn muoán laäp ñi laäp laïi traïng thaùi maø

trong ñoù khoâng coù lo laéng, khoâng trôû ngaïi, khoâng coù caùi

ta. Baïn noùi laø baïn yeâu vôï. Trong caùi tình yeâu aáy chæ laø söï

quan heä tình duïc, mong muoán coù moät ai ñoù trong gia ñình

ñeå chaêm soùc con caùi, naáu nöôùng. Baïn leä thuoäc vaøo coâ aáy;

coâ ta ñaõ trao cho baïn thaân xaùc, tình caûm, söï quan taâm. Khi

Coâ aáy quay löng laïi vôùi baïn; coâ ta chaùn baïn vaø ñi vôùi moät

anh chaøng naøo ñoù, thì taát caû tình caûm cuûa baïn nhö bò suïp

ñoå, vaø ñaây laø ñieàu maø baïn khoâng öa thích ñieàu maø theá

gian goïi laø ghen. Baïn seõ ñau khoå, lo laéng, caêm gheùt vaø cö

xöû thoâ baïo. Cho neân nhöõng gì baïn noùi laø: ‘Khi maø em

thuoäc veà toâi thì toâi yeâu em nhöng baây giôø toâi caêm gheùt

em. Khi toâi coøn tin töôûng em ñeå thoaû maõn nhöõng yeâu caàu,

quan heä tình duïc thì toâi yeâu em nhöng hieän taïi em ñaõ caét

ñöùt taát caû, toâi thuø gheùt em.’ Vì theá coù söï maâu thuaån trong

baïn, coù söï taùch bieät, vaø khi baïn coù caûm nghó chia caùch

moät ai ñoù thì seõ khoâng coøn coù tình yeâu. Nhöng neáu baïn coù

theå soáng vôùi vôï mình maø khoâng coù yù töôûng maâu thuaån

khôûi leân trong baïn, nhöõng daèn vaët trong baïn thì coù leõ - coù


leõ- baïn seõ hieåu ñöôïc tình yeâu laø gì. Khi aáy baïn hoaøn toaøn

töï do vaø coâ ta cuõng theá, ngöôïc laïi neáu baïn quaù leä thuoäc

vaøo coâ ta veà taát caû nhöõng nhu caàu tình duïc thì baïn seõ laø

moät keû noâ leä cuûa coâ aáy. Vì theá khi moät ngöôøi ñang yeâu

khoâng neân bò leä thuoäc, khoâng nhöõng vôùi ngöôøi baïn yeâu vaø

ngay caû chính mình.

Ñieàu naøy phuï thuoäc vaøo ngöôøi khaùc, laø vaán ñeà taâm

lyù phaùt sanh töø moät ngöôøi khaùc, phuï thuoäc keû khaùc – vaø

taát caû ñieàu naøy ñeàu daãn ñeán noãi lo aâu, sôï haõi, ghen tî, toäi

loãi. Vaø khi coù sôï haõi thì seõ chaúng coù tình yeâu; vôùi moät caùi

taâm ñaày khoå ñau seõ khoâng bao giôø bieát ñöôïc tình yeâu laø

gì; moät caùi taâm ña tình, ña caûm seõ khoâng giaûi quyeát gì

ñöôïc tình yeâu . Vaø vì theá tình yeâu khoâng phaûi baèng söï

ñam meâ vaø höôûng thuï.

Tình yeâu khoâng phaûi saûn phaåm cuûa tö duy trong

quaù khöù. Tö duy khoâng theå taïo neân tình yeâu. Tình yeâu

khoâng bò ngaên caùch baèng ghen tî, bôûi vì ghen tî thuoäc veà

quaù khöù. Tình yeâu luoân coù maët ngay hieän taïi. Baïn khoâng

theå noùi ‘Toâi seõ yeâu’ hay ‘Toâi ñaõ chaùn gheùt tình yeâu’. Neáu

baïn khoâng bieát gì veà tình yeâu baïn seõ khoâng bao giôø theo


ñuoåi moät ai caû. Tình yeâu khoâng phaûi laø söï phuïc tuøng. Khi

baïn yeâu hoaëc laø baïn toân troïng hoaëc laø khoâng toân troïng.

Coù phaûi baïn thaät söï khoâng heà bieát yeâu ai – tình

yeâu khoâng coù söï haän thuø, khoâng coù ghen tî, khoâng saân

haän, khoâng caàn can thieäp vaøo nhöõng gì anh ta nghó hay

ñang laøm, khoâng pheâ bình, khoâng so saùnh – baïn coù hieåu yù

nghóa cuûa noù khoâng? Coù phaûi ôû ñaâu coù tình yeâu thì seõ coù

maët söï so saùnh khoâng? Khi baïn yeâu moät ai ñoù vôùi taát caû

traùi tim cuûa baïn, vôùi taát caû taám loøng cuûa baïn, vôùi taát caû

theå xaùc cuûa baïn, vôùi toaøn boä hieän höõu, thì seõ coù söï so

saùnh khoâng? Khi baïn hoaøn toaøn chaám döùt trong baïn veà

tình yeâu ñoù thì seõ khoâng coù maët keû thöù hai.

Coù phaûi tình yeâu phaûi coù traùch nhieäm vaø boån phaän,

vaø tình yeâu caàn nhöõng ñieàu naøy? Khi baïn laøm moät ñieàu gì

ñoù moät caùch voâ traùch nhieäm thì coù phaùt sinh tình yeâu hay

khoâng? Vôùi traùch nhieäm thì khoâng phaûi laø tình yeâu. Chính

vì traùch nhieäm maø con ngöôøi ñang maéc keït vaø ñang huyû

dieät chính mình. Khi baïn bò baét buoäc laøm moät caùi gì ñoù

bôûi vì ñoù laø traùch nhieäm cuûa baïn baïn khoâng heà thích thuù


nhöõng gì baïn ñang laøm. Khi tình yeâu coù maët thì seõ khoâng

heà hieän höõu traùch nhieäm hay boån phaän.

Ñaùng tieác haàu heát caùc baäc cha meï nghó raèng hoï coù

traùch nhieäm ñoái vôùi con caùi vaø yù töôûng traùch nhieäm ñaõ

baûo hoï phaûi neân laøm gì vaø khoâng neân laøm gì. Cha meï

muoán con caùi ho ïcoù ñöôïc nhöõng vò trí chaéc chaén trong xaõ

hoäi. Nhöõng gì maø hoï goïi laø traùch nhieäm laø neân toân troïng

neân hoï toân kính; vaø toâi nghó raèng ôû ñaâu coù söï toân kính thì

khoâng coù söï baét buoäc; hoï chæ muoán trôû neân nhöõng ngöôøi

tröôûng giaû hoaøn haûo. Khi hoï höôùng daãn con caùi phuø hôïp

vôùi xaõ hoäi töùc laø hoï ñang keùo daøi maõi cuoäc chieán tranh,

xung ñoät vaø söï hung döõ. Baïn coù goïi ñoù laø söï quan taâm hay

tình yeâu khoâng?

Thaät söï quan taâm laø gioáng nhö baïn chaêm soùc moät

caùi caây, töôùi taåm noù, tìm hieåu nhöõng gì maø noù caàn, tìm ñaát

toát cho caây, chaêm soùc moät caùch nheï nhaøng vaø caån thaän –

nhöng khi baïn chuaån bò cho con caùi thích hôïp vôùi xaõ hoäi

töùc baïn ñang gieát chuùng. Neáu baïn yeâu thöông con caùi baïn

baïn seõ khoâng coù chieán tranh.


Khi baïn maát ñi moät ngöôøi thaân baïn khoùc thaät nhieàu

- baïn coù rôi nöôùc maét cho chính baïn hay moät ngöôøi naøo ñoù

môùi qua ñôøi khoâng? Baïn ñang khoùc cho mình hay cho

ngöôøi khaùc? Baïn coù töøng bao giôø khoùc thöông moät ngöôøi

khaùc khoâng? Baïn coù töøng bao giôø thöông khoùc cho ñöùa

con trai vöøa hy sinh nôi chieán tröôøng khoâng? Baïn ñaõ khoùc,

nhöng nhöõng gioït nöôùc maét naøy xuaát phaùt töø moät taâm vò

kyû hay baïn khoùc vì moät con ngöôøi vöøa môùi cheát? Neáu baïn

khoùc vì vò kyû thì nhöõng gioït nöôùc maét cuûa baïn hoaøn toaøn

voâ nghóa bôûi vì baïn chæ nghó veà mình. Neáu baïn khoùc vì

baïn bò maát ñi moät ngöôøi maø baïn quaù thöông yeâu, ñaây thaät

söï khoâng phaûi tình thöông. Khi baïn khoùc ngöôøi em trai

vöøa môùi cheát, baïn haõy khoùc cho anh ta. Roõ raøng laø baïn

ñang khoùc cho mình bôûi vì anh ta ñaõ ra ñi. Roõ raøng baïn

khoùc laø vì traùi tim baïn bò toån thöông, coøn ngöôøi em thì

khoâng heà bò thöông toån, ñaây chæ laø söï toån thöông cuûa söï

ích kyû vaø söï ích kyû naøy laøm cho baïn khoù chòu, laøm cho

baïn coâ laäp, khieán baïn trôû neân ngu xuaån.

Khi baïn khoùc cho chính mình, coù phaûi laø tình yeâu –

khoùc vì baïn coâ ñoäc, vì baïn bò boû laïi, vì baïn khoâng coøn söùc


maïnh – phaøn naøn veà söï maát maùt, hoaøn caûnh cuûa mình –

khieán cho baïn rôi nöôùc maét phaûi khoâng? Neáu baïn hieåu

ñöôïc ñieàu naøy, coù nghóa laø baïn tröïc tieáp ñoái dieän nhö laø

baïn tieáp xuùc moät caùi caây, moät truï ñaù hay moät baøn tay, baïn

seõ thaáy raèng noãi ñau khoå chính laø do baûn ngaõ taïo neân,

ñöôïc taïo neân bôûi tö duy, laø keát quaû cuûa thôøi gian. Ba naêm

tröôùc ñaây em toâi vaãn soáng vôùi toâi, baây giôø noù ñaõ cheát, toâi

thaät söï coâ ñoäc, ñau ñôùn, khoâng coù ai ñeå an uûi, voå veà, nghó

ñeán ñieàu naøy laøm toâi rôi nöôùc maét.

Baïn seõ thaáy taát caû nhöõng ñieàu naøy xaõy ra trong

baïn neáu nhö baïn quan saùt noù. Baïn seõ thaáy ñöôïc moät caùch

troïn veïn, maø khoâng phaûi maát thôøi gian phaân tích. Trong

choác laùt baïn coù theå thaáy ñöôïc toaøn boä baûn chaát cuûa söï giaû

taïo cuûa caùi ñöôïc goïi laø ‘toâi’, nöôùc maét toâi, gia ñình toâi,

quoác gia toâi, nieàm tin cuûa toâi, toân giaùo cuûa toâi –taát caû ñeàu

teä haïi, vaø taát caû ñeàu ôû trong baïn. Khi baïn thaát taát caû vôùi

taát caû traùi tim chöù khoâng phaûi vôùi caùi taâm, khi baïn thaáy noù

töø trong saâu thaúm cuûa tim baïn, khi aáy baïn seõ naém ñöôïc

then choát, chaám döùt ñöôïc khoå ñau.


Khoå ñau vaø tình yeâu khoâng theå song haønh, nhöng

theo Thieân chuùa giaùo hoï lyù töôûng hoaù khoå ñau, ñaët noù

trreân thaäp töï giaù vaø toân thôø, cho raèng baïn seõ chaúng bao

giôø thoaùt ra ñöôïc nhöõng khoå ñau ngoaïi tröø baèng moät con

ñöôøng vaø ñaây chính laø toaøn boä noäi dung khai thaùc cuûa toân

giaùo.

Vì theá khi baïn hoûi tình yeâu laø gì, coù leõ baïn sôï haõi

khi coù ñöôïc caâu traû lôøi. Coù leõ noù laøm cho moïi thöù thay

ñoåi; laøm cho gia ñình tan vôõ; baïn phaùt hieän ra raèng baïn

khoâng heà yeâu vôï, yeâu choàng hay yeâu con caùi baïn – coù

phaûi khoâng? Coù leõ baïn seõ phaù huyû haïnh phuùc gia ñình maø

baïn ñaõ hoaøi coâng xaây döïng, baïn seõ chaúng bao giôø trôû laïi

ngoâi chuøa, hay giaùo ñöôøng.

Nhöng neáu baïn vaãn muoán khaùm phaù, baïn seõ thaáy

raèng sôï haõi khoâng phaûi laø tình yeâu, leä thuoäc khoâng laø tình

yeâu, ghen tî khoâng phaûi tình yeâu, söï chieám höõu khoâng

phaûi laø tình yeâu. Boån phaän vaø traùch nhieäm khoâng phaûi laø

tình yeâu, ích kyû khoâng phaûi laø tình yeâu, noãi ñau khoå vì

khoâng yeâu vaø khoâng ñöôïc yeâu, tình yeâu khoâng phaûi söï ñoái

laäp vôùi loøng ghen gheùt nhö söï khieâm toán ñoái laäp vôùi kieâu


ngaïo. Vì theá neáu nhö baïn coù theå loaïi boû taát caû nhöõng ñieàu

naøy, khoâng baèng söï baét buoäc, maø baèng caùch thanh loïc

chuùng nhö côn möa cuoán saïch taát caû buïi baëm treân nhöõng

chieác laù, khi aáy coù leõ baïn seõ chôït thaáy ñoaù hoa môùi maø

con ngöôøi khao khaùt coù ñöôïc.

Neáu baïn khoâng coù tình yeâu – khoâng chæ trong

phaïm vi nhoû beù maø laø bao la – neáu baïn khoâng coù tình yeâu

– theá giôùi seõ ñi ñeán thaûm hoaï. Baïn nhaän thöùc ñöôïc raèng

söï ñoaøn keát cuûa nhaân loaò laø ñieàu thieát yeáu vaø tình yeâu laø

con ñöôøng duy nhaát, nhöng ai laø ngöôøi seõ höôùng daãn cho

baïn laøm sao ñeå yeâu thöông? Coù quyeàn naêng naøo, moät

phöông phaùp naøo daïy cho baïn laøm sao ñeå yeâu thöông hay

khoâng?. Neáu coù ai ñoù noùi vôùi baïn, thì ñoù khoâng phaûi laø

tình yeâu. Baïn coù theå noùi: ‘Toâi seõ thöïc haønh yeâu thöông’

toâi seõ ngoài xuoáng nhieàu laàn ñeå tö duy veà noù. toâi seõ thöïc

haønh thöông yeâu vaø baét buoäc toâi chuù yù ñeán ngöôøi khaùc

hay khoâng? Coù phaûi baïn muoán noùi raèng baïn coù theå reøn

luyeän mình vôùi loøng yeâu thöông, thöïc hieän yù chí ñeå yeâu

thöông khoâng? Khi baïn reøn luyeän vaø mong muoán yeâu

thöông, tình yeâu seõ thoaùt khoûi baïn. Baèng caùch thöïc haønh


moät soá phöông thöùc yeâu thöông coù leõ baïn seõ trôû neân ngöôøi

thoâng minh cöïc kyø hay töû teá hôn hay trôû neân khoâng baïo

löïc, nhöng taát caû chaúng phaûi laø nhöõng ñieàu lieân quan ñeán

tình yeâu.

Trong theá khoâ caèn naøy khoâng heà coù tình yeâu bôûi vì

haïnh phuùc vaø ham muoán ñoùng vai troø quan troïng, nhöng

trong cuoäc soáng maø thieáu vaéng tình yeâu thì cuoäc soáng seõ

trôû neân voâ nghóa. Vaø baïn seõ khoâng coù tình yeâu neáu nhö

khoâng coù caùi ñeïp. Caùi ñeïp khoâng phaûi laø caùi gì maø baïn coù

theå thaáy ñöôïc – noù khoâng phaûi laø moät caùi caây ñeïp, moät

böùc tranh ñeïp, moät toaø nhaø ñeïp, hay ngöôøi phuï nöõ ñeïp.

Caùi ñeïp chæ coù khi taâm baïn, traùi tim baïn thöïc söï bieát ñöôïc

tình yeâu laø gì. Khoâng coù tình yeâu, yù nghóa veà caùi ñeïp

khoâng coù ñöùc haïnh, vaø baïn bieát raát roõ ñieàu ñoù, baïn seõ laøm

gì ñeå caûi thieän xaõ hoäi, giuùp ñôõ ngöôøi ngheøo, baïn seõ chæ taïo

theâm phieàn luî bôûi vì khoâng coù tình yeâu seõ chæ coù phieàn

luî vaø ngheøo naøn trong chính taâm cuûa baïn. Nhöng khi coù

maët tình yeâu vaø caùi ñeïp, baát cöù ñieàu gì baïn laøm ñeàu ñuùng

caû. Neáu baïn bieát laøm theá naøo ñeå yeâu thöông, khi aáy baïn


coù theå laøm baát cöù ñieàu gì baïn thích bôûi vì noù seõ giaûi quyeát

taát caû nhöõng trôû ngaïi.

Vì theá chuùng ta coù ñöôïc yù töôûng: coù theå taâm baét

gaëp ñöôïc tình yeâu maø khoâng coù söï reøn luyeän, khoâng coù tö

duy, khoâng coù söï eùp buoäc, khoâng coù trong saùch vôû, thaày

giaùo hay ngöôøi höôùng daãn – baét gaëp tình yeâu nhö moät ai

ñoù chôït thaáy aùnh hoaøng hoân thaät ñeïp hay khoâng?

Ñieàu naøy ñoái vôùi toâi nhö laø moät caùi gì ñoù thaät söï

caàn thieát vaø caûm xuùc aáy khoâng heà coù ñoäng löïc naøo – caûm

xuùc khoâng phaûi laø keát quaû cuûa söï tham luyeán, khoâng phaûi

laø söï ñam meâ. Moät ngöôøi ñaøn oâng khoâng bieát ñöôïc xuùc

caûm laø gì thì seõ khoâng bao giôø bieát ñöôïc tình yeâu bôûi vì

tình yeâu chæ hieän höõu khi hoaøn toaøn vaéng maët ngaõ töôùng.

Moät caùi taâm tìm kieám khoâng phaûi taâm ñaày caûm

xuùc vaø baét gaëp tình yeâu khoâng heà kieám tìm laø phöông

phaùp duy nhaát ñeå coù ñöôïc tình yeâu – ñeán moät caùch tình côø

vaø khoâng phaûi laø keát quaû cuûa söï noå löïc, hay kinh nghieäm

naøo caû. Moät tình yeâu nhö theá, baïn seõ tìm thaáy vöôït khoûi

thôøi gian; moät tình yeâu nhö theá khoâng coøn laø cuûa rieâng

moät ai caû, cuûa caû hai vaø cuûa taát caû. Gioáng nhö moät boâng


hoa coù höông thôm baïn coù theå ngöûi thaáy hoaëc noù seõ bay

ñi. Boâng hoa aáy daønh cho taát caû moïi ngöôøi vaø cho ai ñoù

muoán hít thaät saâu vaø ngaém nhìn noù vôùi loøng ñaày hoan hyû.

Duø boâng hoa aáy raát gaàn ngay trong khu vöôøn hay ôû thaät

xa, ñeàu gioáng nhau bôûi vì taá caû boâng hoa ñeàu toaû höông

thôm vaø chia seû vôùi taát caû moïi ngöôøi.

Tình yeâu laø caùi gì ñoù môùi meû, soáng ñoäng, noù

khoâng coù ngaøy mai cuõng khoâng phaûi laø hoâm qua. Noù vöôït

ra khoûi söï xaùo troän cuûa tö duy. Noù chæ laø moät caùi taâm hoàn

nhieân bieát ñöôïc tình yeâu laø gì, vaø caùi taâm hoân nhieân aáy coù

theå soáng trong cuoäc ñôøi khoâng hoàn nhieân. Thaáy ñöôïc ñieàu

kyø dieäu naøy ñieàu maø con ngöôøi ñaõ maõi tìm kieám baèng teá

leã, tín ngöôõng, moái quan heä, qua tình duïc, qua nhieàu hình

thöùc caû haïnh phuùc vaø khoå ñau, chæ coù theå khi tö duy hieåu

ñöôïc chính noù vaø thaät söï chaám döùt. Khi aáy tình yeâu khoâng

coøn coù söï ñoái laäp, khoâng coù xung ñoät.

Baïn coù theå hoûi: ‘Neáu toâi tìm thaáy ñöôïc moät tình

yeâu nhö theá, ñieàu gì seõ ñeán vôùi vôï con toâi, vôùi gia ñình

toâi? Hoï phaûi coù söï an toaøn’. Khi baïn ñaët caâu hoûi nhö theá

baïn seõ chaúng bao giôø thoaùt ra ñöôïc phaïm truø tö duy, phaïm


truø cuûa yù thöùc. Khi baïn thoaùt ra ñöôïc caùc phaïm truø aáy baïn

seõ chaúng bao giôø ñaët nhöõng caâu hoûi nhö theá caû bôûi vì khi

aáy baïn seõ bieát ñöôïc tình yeâu laø gì, bieát ñöôïc tình yeâu

khoâng coøn leä thuoäc bôûi tö duy, vöôït khoûi thôøi gian. Coù leõ

baïn cho ñaây laø söï quyeán ruõ, nhöng thaät söï noù vöôït ra khoûi

tö duy vaø thôøi gian – coù nghóa laø noù ra khoûi söï ñau khoå –

neân bieát raèng coù moät thöù khaùc goïi laø tình yeâu.

Nhöng baïn khoâng bieát laøm theá naøo ñeå ñeán vôùi

nguoàn soáng kyø dieäu naøy – vì theá baïn phaûi laøm gì? Neáu

baïn khoâng bieát phaûi laøm gì, khoâng neân laøm gì caû, phaûi

khoâng? Chaéc chaéc laø khoâng. Khi aáy beân trong baïn thaät söï

yeân laëng. Baïn coù hieåu ñöôïc ñieàu ñoù khoâng? Coù nghóa laø

baïn khoâng phaûi tìm kieám, khoâng mong caàu; khoâng coù ñieàu

gì chính yeáu caû khi aáy tình yeâu seõ coù maët.


XI

Nhìn vaø laéng nghe – Ngheä thuaät – Caùi ñeïp – Söï khaéc khoå –

ùYÙtöôûng – Nhöõng trôû ngaïi – Khoâng gian

Toâi nghó laø chuùng ta ñaõ tìm hieåu baûn chaát cuûa tình

yeâu vaø ñi ñeán moät yù töôûng caàn coù nhieàu söï taäp trung hôn

caàn coù nhieàu hieåu bieát veà vaán ñeà hôn. Chuùng ta ñaõ bieát

raèng ñoái vôùi moïi ngöôøi tình yeâu coù nghóa laø nguoàn an uûi,

söï baûo ñaõm cho nhöõng thoaû maõn nhöõng caûm xuùc trong

quaûng ñôøi coøn laïi cuûa hoï. Coù moät ai ñoù thích toâi ñi ñeán vaø

noùi raèng: ‘Ñoù coù phaûi laø tình yeâu thaät söï khoâng?’ vaø hoûi

baïn, yeâu caàu baïn nhìn vaøo noäi taâm cuûa baïn. Vaø baïn coá

gaéng khoâng nhìn bôûi vì noù laøm phieàn baïn – baïn toát hôn laø

baøn thaûo veà linh hoàn hay tình traïng kinh teá hay chính trò –

nhöng khi baïn bò buoäc vaøo moät goùc naøo ñoù vaø quan saùt,

baïn nhaän ra raèng nhöõng gì maø baïn tö duy veà tình yeâu

chaúng phaûi tình yeâu chuùt naøo caû; ñoù chæ laø moät söï trao ñoåi,

lôïi duïng caû hai beân.

Khi toâi noùi: ‘Tình yeâu khoâng coù ngaøy mai cuõng

khoâng coù ngaøy hoâm qua’, hay ‘Khi khoâng coøn khoaûng

caùch thì khi aáy tình yeâu coù maët’, ñieàu naøy ñoái vôùi toâi laø söï


thaät nhöng vôùi baïn thì khoâng. Baïn coù leõ toùm taét noù vaø laøm

thaønh moät coâng thöùc nhöng laïi khoâng coù hieäu löïc. Baïn

phaûi thaáy bôûi chính baïn, nhöng neáu laøm nhö theá aét phaûi

thoaùt söï quan saùt, taát caû nhöõng bình phaåm, khen cheâ, ñoàng

yù hay khoâng ñoàng yù.

Baây giôø, haõy nhìn moät trong nhöõng ñieàu khoù khaên

nhaát trong cuoäc soáng – hay laéng nghe – nhìn vaø laéng ñeàu

nhö nhau. Neáu maét baïn khoâng thaáy ñöôïc nhöõng lo laéng,

baïn khoâng theå thaáy ñöôïc neùt ñeïp cuûa aùnh hoaøng hoân. Haàu

heát chuùng ta ñaùnh maát ñi söï gaàn guõi vôùi thieân nhieân. Vaên

minh nhaân loaïi moãi ngaøy caøng muoán môû roäng caùc thaønh

phoá, chuùng ta soáng trong nhöõng ñoâ thò, nhoän nhòp, trong

nhöõng caên hoä ñoâng ñuùc, khoâng coù nhieàu khoâng gian thaäm

chí cuõng khoâng thaáy ñöôïc baàu trôøi, khoâng ngaém ñöôïc bình

minh hay hoaøng hoân buoâng xuoáng, vì theá chuùng ta khoâng

tieáp xuùc vôùi neùt ñeïp cuûa thieân nhieân. Toâi khoâng bieát neáu

baïn töøng ñeå yù thì coù bao nhieâu ngöôøi trong chuùng ta ngoài

ngaém nhìn maët trôøi leân hay ngaém nhìn maët trôøi buoâng

xuoáng khi chieàu veà hay ngaém nhìn neùt ñeïp cuûa aùnh traêng

ñang soi boùng trong doøng nöôùc.


Ñaùnh maát ñi thieân nhieân chuùng ta coù khuynh

höôùng phaùt trieån nhöõng tieàm naêng cuûa tri thöùc. Chuùng ta

ñoïc nhieàu saùch, ñi tham quan nhieàu vieän baûo taøng vaø

nhöõng buoåi hoaø nhaïc, xem ti vi vaø coù nhieàu nhöõng thuù

tieâu khieån khaùc. Chuùng ta khoâng ngöøng ñaùnh giaù nhöõng yù

töôûng cuûa ngöôøi khaùc vaø tö duy baøn thaûo veà ngheä thuaät.

Tai sao chuùng ta leä thuoäc quaù nhieàu vaøo ngheä thuaät? Coù

phaûi ñaây laø moät hình thöùc cuûa söï troán traùnh, cuûa loøng

höng phaán? Neáu baïn tröïc tieáp tieáp xuùc vôùi thieân nhieân;

neáu baïn nhìn söï chuyeån ñoäng cuûa con chim baèng ñoâi

caùnh, ngaém nhìn neùt ñeïp cuûa söï chuyeån ñoäng treân baàu

trôøi, nhìn caùi boùng cuûa ngoïn ñoài, hay nhìn moät göông maët

xinh ñeïp cuûa ngöôøi khaùc, baïn coù nghó raèng baïn seõ caàn ñi

ñeán baát cöù moät vieän baûo taøng naøo ñeå nhìn nhöõng böùc

tranh hay khoâng? Coù leõ chính bôûi vì baïn khoâng bieát laøm

theá naøo ñeå ngaém nhìn taát caû moïi thöù chung quanh baïn maø

baïn laø tìm nhöõng phöông thöùc söû duïng nhöõng chaát kích

thích laøm höng phaán ñeå baïn nhìn toát hôn.

Coù moät caâu chuyeän veà moät vò ñaïo sö, oâng luoân

thuyeát phaùp cho caùc ñeä töû vaøo moãi buoåi saùng. Moät buoåi


saùng noï, oâng ngoài treân phaùp toaø vaø chuaån bò baét ñaàu khi

aáy coù moät con chim nhoû bay ñeán ñaäu beân cöûa soå vaø caát

tieáng hoùt líu lo, vaø hoùt baèng taát caû traùi tim. Sau ñoù con

chim ngöøng hoùt vaø bay ñi vaø vò ñaïo sö noùi raèng: ‘Baøi phaùp

saùng nay chaám döùt’.

Ñoái vôùi toâi thaät laø moät trong nhöõng ñieàu khoù laø

nhìn thaáy chính chuùng ta moät caùch roõ raøng, khoâng nhöõng

nhìn thaáy beân ngoaøi maø caû beân trong cuûa cuoäc soáng. Khi

chuùng ta noùi chuùng ta thaáy moät caùi caây hay moät boâng hoa

hay moät ngöôøi naøo ñoù, chuùng ta coù thaät söï nhìn thaáy hoï

khoâng? Hay chuùng ta chæ nhìn thaáy nhöõng hình töôïng maø

ngoân ngöõ taïo neân? Ñoù laø khi chuùng ta nhìn thaáy moät caùi

caây hay moät ñaùm maây vaøo moät buoåi chieàu vôùi loøng ñaày

hoan hyû, coù phaûi khi aáy baïn ñang thaät söï nhìn thaáy noù

khoâng phaûi chæ baèng ñoâi maét vaø tri thöùc maø nhìn thaáy moät

caùch hoaøn toaøn, troïn veïn?

Baïn coù töøng bao giôø nhìn ngaém moät ñoái töôïng nhö

moät caùi caây maø khoâng heà coù baát cöù nhöõng gì lieân heä,

khoâng heà coù tri thöùc, khoâng coù bình phaåm, khen cheâ, baát

cöù lôøi noùi naøo ñöôïc hình thaønh ñeàu ngaên caûn caùi nhìn cuûa


baïn baïn khoâng theå thaáy söï vaät nhö noù laø? Coá gaéng nhìn

nhöõng gì thaät söï xaõy ra khi baïn quan saùt caùi caây vôùi taát caû

söï hieän höõu, vôùi toaøn boä naêng löôïng cuûa baïn. Trong söï

taäp trung cao ñoä ñoù baïn seõ nhaän ra raèng khoâng heà coù söï

quan saùt naøo caû; chæ coù söï chuù yù. Chính khi khoâng taäp

trung thì khi aáy moái coù maët ngöôøi quan saùt vaø ñoái töôïng

quan saùt. Khi baïn nhìn moät caùi gì ñoù vôùi söï taäp trung chuù

yù seõ khoâng coøn coù choã cho khaùi nieäm, coâng thöùc hay kyù

öùc. Ñieàu naøy thaät söï quan troïng ñeå ghi nhôù bôûi vì chuùng ta

ñang ñi vaøo moät ñieàu gì ñoù maø chuùng ta caàn nghieân cöùu

moät caùch tæ mæ.

Chæ coù caùi taâm nhìn moät caùi caây, nhöõng vì sao hay

doøng nöôùc loùng laùnh cuûa moät con soâng vôùi söï ñoaïn dieät

ngaõ töôùng thì môùi bieát ñöôïc caùi ñeïp laø gì, vaø khi ñoù chuùng

ta thaät söï thaáy, chuùng ta môùi ôû trong traïng thaùi cuûa tình

yeâu. Noùi chung chuùng ta bieát ñöôïc caùi ñeïp baèng söï so

saùnh hay qua söï thoaû thuaän cuûa con ngöôøi, chuùng ta aùp ñaët

cho caùi ñeïp treân moät soá ñoái töôïng. Toâi thaáy nhöõng gì toâi

cho laø ñeïp laø moät toaø nhaø ñeïp vaø toâi chaáp nhaän caùi ñeïp ñoù

do kieán thöùc cuûa toâi veà kieán truùc vaø baèng caùch so saùnh noù


vôùi nhöõng toaø nhaø khaùc. Nhöng baây giôø toâi töï hoûi mình

raèng: ‘Coù caùi ñeïp beân ngoaøi ñoái töôïng hay khoâng? Khi coù

ngöôøi quan saùt, laø ngöôøi kieåm duyeät, ngöôøi caûm nhaän,

ngöôøi suy nghó thì seõ khoâng coù caùi ñeïp bôûi vì caùi ñeïp laø

caùi gì thuoäc beân ngoaøi, caùi gì maø ngöôøi quan saùt nhìn vaø

ñaùnh giaù, chæ khi naøo khoâng coøn ngöôøi quan saùt – vaø ñieàu

naøy ñoøi hoûi nhieàu cuûa thieàn ñònh – khi aáy coù caùi ñeïp

khoâng thuoäc ñoái töôïng.

Caùi ñeïïp hoaøn toaøn thoaùt khoûi yù töôûng ngöôøi quan

saùt vaø ñoái töôïng quan saùt vaø coù theå laø söï töø boû ngaõ töôùng

chæ khi coù söï khoå haïnh – khoâng phaûi laø khoå haïnh cuûa moät

tu só vôùi söï khaéc nghieät, nhöõng quy luaät vaø söï tuaân thuû –

khoâng khaéc khoå trong caùch aên maëc, tö töôûng, hay thoùi

quen – nhöng söï khaéc khoå naøy thaät ñôn giaûn thaät khieâm

toán. Khi aáy khoâng coù söï thaønh ñaït, khoâng coù naác thang

naøo ñeå leo; chæ coù böôùc ñi ñaàu tieân vaø böôùc ñi ñaàu tieân laø

böôùc ñi vónh cöõu.

Noùi laø baïn ñang ñi moät mình hay vôùi moät ngöôøi

naøo ñoù vaø baïn ngöøng noùi chuyeän. Chung quanh baïn laø

thieân nhieân, khoâng coù tieáng choù suûa, khoâng coù tieáng oàn


cuûa ñoäng cô, cuûa moät chieán xe hôi baêng ngang, thaäm chí

khoâng coù moät tieáng chim hoùt. Baïn thaät söï hoaøn toaøn im

laëng vaø thieân nhieân chung quanh baïn cuõng hoaøn toaøn

vaéng laëng. Trong traïng thaùi cuaû söï im laëng aáy cuûa caû hai

ngöôøi quaùn saùt vaø ñoái töôïng quaùn saùt – khi ngöôøi quan saùt

khoâng noùi ra nhöõng gì khôûi leân trong tö töôûng – trong söï

im laëng aáy coù moät khaùc bieät veà chaát lieäu caùi ñeïp – hoaëc

laø töø thieân nhieân hoaëc laø ôû nôi ngöôøi quan saùt. Ñoù laø traïng

thaùi hoaøn toaøn coâ ñoäc cuaû taâm; chæ moät mình – khoâng taùch

bieät – coâ ñoäc trong söï yeân tónh vaø söï yeân tónh ñoù laø caùi

ñeïp. Khi baïn yeâu, coù phaûi coù moät ngöôøi quan saùt khoâng?

Coù moät ngöôøi quan saùt chæ khi tình yeâu laø moät söï ñam meâ.

Tình yeâu seõ maõnh lieät khi khoâng coù maët ham muoán vaø söï

ñam meâ. Gioáng nhö caùi ñeïp laø moät caùi gì ñoù luoân luoân ñoåi

môùi moãi ngaøy. Nhö toâi ñaõ noùi tình yeâu khoâng coù töông lai

cuõng khoâng coù quaù khöù.

Chæ khi chuùng ta thaáy maø khoâng heà coù maët ñònh

kieán, hay baát cöù yù nieäm naøo thì chuùng ta coù theå ñoái dieän

tröïc tieáp vôùi baát cöù ñieàu gì trong cuoäc soáng. Taát caû nhöõng

moái quan heä cuûa chuùng ta thaät ra chæ laø nhöõng yù nieäm –


ñöôïc hình thaønh do bôûi tö duy. Neáu toâi khôûi leân moät yù

töôûng veà baïn vaø baïn khôûi leân yù nghó veà toâi, thaät söï thì

chuùng ta khoâng heà thaáy nhau nhö nhöõng gì chuùng ta laø.

Nhöõng gì maø chuùng ta thaáy chæ laø nhöng khaùi nieäm maø

chuùng ta taïo neân cho nhau nhöõng thöù naøy ñaõ ngaên caùch

chuùng ta, vaø ñoù laø lyù do taïi sao moái quan heä cuûa chuùng ta

hoaøn toaøn sai leäch.

Khi toâi noùi toâi bieát baïn, coù nghóa laø toâi ñaõ bieát baïn

hoâm qua. Thaät ra toâi khoâng bieát baïn ngay baây giôø. Taát caû

nhöõng gì toâi bieát laø nhöõng khaùi nieäm veà baïn. YÙù töôûng ñoù

ñöôïc hình thaønh do nhöõng ñieàu baïn ca ngôïi hay sæ vaû toâi,

nhöõng gì maø baïn ñaõ laøm cho toâi – taát caû ñöôïc hình thaønh

do nhöõng kyû nieäm toâi coù veà baïn – vaø hình thaønh cuûa baïn

trong toâi ñeàu gioáng nhau, ñoù laø nhöõng yù nieäm veà nhöõng

quan heä vaø ñieàu naøy ñaõ ngaên caùch söï quan heä cuûa chuùng

ta.

Hai ngöôøi chung soáng vôùi nhau trong moät thôøi gian

daøi khôûi leân moät yù töôûng laøm ngaên caùch moái quan heä.

Neáu chuùng ta hieåu roõ moái quan heä chuùng ta seõ hôïp taùc

nhöng söï hôïp taùc khoâng theå chæ hieän höõu trong yù töôûng,


qua nhöõng bieåu hieän, qua nhöõng khaùi nieäm cuûa yù thöùc.

Chæ khi naøo chuùng ta hieåu roõ moái quan heä thaät söï giöõa

chuùng ta thì khi aáy môùi coù ñöôïc tình yeâu, vaø tình yeâu bò töø

choái khi chuùng ta khôûi leân nhöõng yù nieäm. Do ñoù hieåu raát

quan troïng nhöng khoâng phaûi baèng tri thöùc, maø baèng

nhöõng sinh hoaït thöïc teá trong cuoäc soáng haèng ngaøy, taïi

sao baïn taïo leân nhöõng yù nieäm veà vôï baïn, choàng baïn, con

caùi baïn, quoác gia baïn, toân giaùo baïn – baïn chaúng coù gì

ngoaøi nhöõng khaùi nieäm.

Nhöõng yù nieäm naøy taïo ra khoaûng caùch giöõa baïn vaø

nhöõng gì baïn thaáy vaø khoaûng caùch ñoù laø söï xung ñoät, vì

theá nhöõng gì chuùng ta muoán khaùm phaù laø coù theå thoaùt ra

khoûi nhöõng khoaûng caùch maø chuùng ta ñaõ taïo ra, khoâng

nhöõng chung quanh chuùng ta maø coøn caû beân trong chuùng

ta, khoaûng caùch ñoù ñaõ chia caùch moái quan heä cuûa con

ngöôøi.

Chính söï taäp trung vaøo moät vaán ñeà laø naêng löôïng

ñeå giaûi quyeát vaán ñeà. Khi baïn hoaøn toaøn taäp trung – nghóa

laø taäp trung taát caû nhöõng gì trong baïn – khoâng heà coù ngöôøi

quaùn saùt. Chæ coù traïng thaùi hoaøn toaøn taäp trung vôùi toaøn


boä naêng löôïng, söï noå löïc ñoù chính laø hình thöùc cao nhaát

cuûa trí tueä. Thaät ra tình traïng cuûa taâm phaûi thaät söï yeân

laëng vaø söï yeân laëng ñoù chæ ñeán khi coù söï taäp trung khoâng

phaûi laø moät söï yeân tónh vôùi kyû cöông. Söï hoaøn toaøn yeân

tónh ñoù khoâng coù ngöôøi quaùn saùt cuõng khoâng coù ñoái töôïng,

ñaây laø traïng thaùi cao nhaát cuûa taâm. Nhöng nhöõng gì xaõy ra

trong taâm ngoân ngöõ khoâng theå dieãn ñaït ñöôïc bôûi vì nhöõng

gì maø ngoân ngöõ dieãn ñaït thì giaû taïo, khoâng thaät. Baïn

muoán tìm ra chính mình thì phaûi thoaùt ra khoûi ñieàu naøy.

Taát caû nhöõng trôû ngaïi khoù khaên ñeàu lieân quan vôùi

nhau ñeán noåi baïn coù theå giaûi quyeát hoaøn toaøn moät vaán ñeà

– khoâng quan taâm noù laø gì – baïn seõ thaáy raèng baïn coù theå

gaëp baát cöù trôû ngaïi naøo vaø baïn ñeàu coù theå giaûi quyeát

chuùng. Taát nhieân, chuùng ta ñang noùi veà nhöõng trôû ngaïi veà

taâm lyù. Chuùng ta ñaõ thaáy moät trôû ngaïi xuaát hieän khi chuùng

ta gaëp moät vaán ñeà khoâng ñöôïc hoaøn toaøn. Khoâng nhöõng

chuùng ta phaûi bieát veà nguoàn goác, caáu truùc cuûa moät khoù

khaên vaø thaáy chuùng moät caùch hoaøn toaøn maø coøn phaûiñoái

dieän noù khi noù phaùt sanh vaø giaûi quyeát noù ngay laäp töùc ñeå

noù khoâng coù thôøi gian baùm reã trong taâm. Neáu moät ngöôøi


ñeå cho moät vaán ñeà keùo daøi trong moät thaùng hay moät ngaøy

hay thaäm chí trong moät vaøi phuùt, noù seõ laøm cho taâm bò

quaáy nhieãu. Vì theá chuùng ta phaûi ñoái dieän vôùi trôû ngaïi

ngay laäp töùc maø khoâng coù söï boùp meùo xuyeân taïc naøo caû,

hoaøn toaøn thoaùt ra khoûi noù vaø khoâng ñeå noù laïi trong kyù öùc.

Nhöõng kyù öùc naøy laø nhöõng yù nieäm maø chuùng ta ñang

mang theo vôùi chuùng ta vaø chính nhöõng yù nieäm naøy chuùng

ta chaáp nhaän moät ñieàu voâ cuøng troïng ñaïi ñöôïc goïi laø cuoäc

soáng vaø do ñoù coù söï traùi ngöôïc vaø ñoù laø xung ñoät. Cuoäc

soáng raát thaät – cuoäc soáng khoâng phaûi tröøu töôïng – vaø khi

baïn chaáp nhaän noù nhö nhöõng khaùi nieäm thì ñoù laø nhöõng

trôû ngaïi.

Coù theå ñoái dieän taát caû nhöõng vaán ñeà maø khoâng coù

söï can thieäp cuûa thôøi gian vaø khoâng gian, khoâng coù

khoaûng caùch giöõa ta vaø nhöõng ñieàu lo sôï chæ coù theå khi

ngöôøi quan saùt khoâng coù söï tieáp dieãn, ngöôøi quan saùt laø

ngöôøi taïo neân nhöõng yù nieäm, laø ngöôøi thu thaäp nhöõng kyù

öùc vaø tö duy, vaø nhöõng tröøu töôïng.

Khi baïn nhìn nhöõng vì sao chæ coù baïn ñang ngaém

nhìn caùc vì sao treân baàu trôøi; baàu trôøi vôøi nhieàu ngoâi sao


saùng, khoâng khí maùt meû, coù baïn, ngöôøi quan saùt, ngöôøi

suy nghó, baïn vôùi caên bònh ñau tim, baïn nôi trung taâm taïo

ra khoâng gian. Baïn seõ khoâng bao giôø hieåu ñöôïc khoâng

gian giöõa baïn vaø nhöõng vì sao, baïn vaø vôï baïn, hay baïn beø

bôûi vì baïn chaúng bao giôø nhìn maø khoâng coù maët khaùi

nieäm, vaø ñoù laø lyù do taïi sao baïn khoâng bieát ñöôïc caùi ñeïp

laø gì hay tình yeâu laø gì. Baïn noùi veà tình yeâu, vieát veà tình

yeâu nhöng baïn chaúng bao giôø bieát veà noù coù leõ tröø khi

nhöõng luùc hoaøn toaøn meâ maõi. Khi coù moät trung taâm taïo

neân khoaûng khoâng gian chung quanh noù thì seõ khoâng coù

tình yeâu cuõng khoâng coù caùi ñeïp. Khi khoâng coøn coù ñieåm

trung taâm khoâng coøn coù hình troøn khi aáy tình yeâu coù maët.

Vaø khi baïn yeâu baïn seõ trôû neân ñeïp.

Khi baïn nhìn göông maët cuûa moät ngöôøi ñoái dieän,

baïn nhìn töø chính giöõa vaø töø giöõa taïo neân khoaûng caùch

giöõa ngöôøi vaø ngöôøi, vaø ñoù laø lyù do taïi sao cuoäc soáng cuûa

chuùng ta quaù troáng roãng vaø chai saïn. Baïn khoâng theå nuoâi

döôõng tình yeâu hay caùi ñeïp cuõng khoâng phaùt minh ra chaân

lyù, nhöng neáu baïn luoân tænh thöùc veà nhöõng gì baïn ñang

laøm, baïn coù theå tích luyõ ñöôïc kieán thöùc vaø thoaùt khoûi kieán


thöùc baïn seõ baét ñaàu thaáy ñöôïc baûn chaát cuûa nhöõng öôùc

muoán, söï ñam meâ vaø ñau khoå vaø noãi coâ ñoäc vaø söï buoàn teå

cuûa kieáp ngöôøi, vaø khi baïn baét ñaàu thaáy ñöôïc ñieàu maø

ngöôøi ta goïi laø ‘khoâng gian’.

Khi coù khoaûng khoâng gian giöõa baïn vaø ñoái töôïng

maø baïn ñang quan saùt baïn bieát laø khoâng coù tình yeâu, vaø

khoâng coù tình yeâu thì duø raèng baïn coù coá gaéng caûi toå theá

giôùi naøy hay mang laïi moät traät töï môùi cho xaõ hoäi hay cho

duø baïn noùi nhieàu veà söï caûi toå, thì baïn cuõng taïo neânkhoå

ñau. Vì theá taát caû phuï thuoäc vaøo baïn. Khoâng coù ngöôøi

höôùng daãn, khoâng coù thaày giaùo, khoâng coù ai noùi vôùi baïn

phaûi laøm gì. Baïn hoaøn toaøn coâ ñoäc trong caùi theá giôùi ñieân

loaïn naøy.


XII

Ngöôøi quan saùt vaø ñoái töôïng quan saùt

Xin haõy tieáp tuïc vôùi toâi theâm moät tí nöõa. Coù leõ hôi

phöùc taïp, hôi teá nhò moät chuùt nhöng haõy tieáp tuïc.

Baây giôø, neáu baïn taïo neân moät hình töôïng veà baïn

hay veà baát cöù ñieàu gì. Toâi coù theå quan saùt hình töôïng aáy,

vì theá coù hình töôïng vaø ngöôøi quan saùt hình töôïng. Toâi

thaáy moät ngöôøi naøo ñoù maëc moät chieác aùo maøu ñoû vaø ngay

laäp töùc toâi coù haønh ñoäng laø toâi thích noù hay toâi khoâng

thích noù. thích hay khoâng thích laø keát quaû cuûa tö duy

cuûatoâi, söï huaân taäp, ñònh kieán cuûa toâi vaø nhöõng tính caùch

di truyeàn. Töø ñoái töôïng toâi quan saùt vaø coù nhöõng bình

phaåm, vaø nhö theá ngöôøi quan saùt taùch rôøi thöù maø anh ta

quan saùt.

Nhöng ngöôøi quan saùt nhaän thöùc ñöôïc raát nhieàu;

anh ta taïo ra haøng ngaøn yù töôûng. Nhöng ngöôøi quan saùt

khaùc vôùi nhöõng yù nieäm? Coù phaûi anh ta chæ laø moät yù nieäm

khaùc? Anh ta luoân theâm bôùt vaøo söï thaät; anh ta luoân soáng

vôùi söï ño löôøng, so saùnh, bình phaåm vaø thay ñoåi do nhöõng

taùc ñoäng töø beân ngoaøi vaø beân trong – soáng vôùi nhöõng kieán


thöùc maø anh ta tích luyõ ñöôïc, nhöõng taùc ñoäng vaø suy

löôøng. Cuøng luùc aáy chuùng ta nhìn ngöôøi quan saùt, nhìn vaøo

chính mình, baïn seõ thaáy raèng anh ta ñaõ saép xeáp nhöõng kyû

nieäm, kinh nghieäm, nhöõng taùc ñoäng, truyeàn thoáng vaø

nhieàu noãi khoå ñau, taát caû ñeàu thuoäc veà quaù khöù. Vì theá

ngöôøi quan saùt laø goàm caû hai quaù khöù vaø hieän taïi, vaø ngaøy

mai ñang chôø ñôïi vaø ñoù laø moät phaàn cuûa anh ta. Anh ta

soáng moät nöõa vaø cheát moät nöõa vaø anh ta ñang ngaém nhìn

caùi cheát vaø cuoäc soáng, caùi cheát vaø söï soáng cuûa moät chieác

laù. Vaø trong traïng thaùi naøy cuûa taâm thöùc khoâng coù taùc

ñoäng cuûa thôøi gian, baïn (ngöôøi quan saùt) nhìn thaúng vaøo

sôï haõi, ghen tî, cuoäc chieán, gia ñình vaø coá gaéng giaûi quyeát

nhöõng trôû ngaïi cuûa nhöõng ñoái töôïng ñang thaùch thöùc baïn;

baïn luoân dieãn dòch nhöõng caùi môùi baèng phöông phaùp cuû

vaø do ñoù xung ñoät maõi keùo daøi.

Moät yù nieäm, nhö ngöôøi quan saùt khôûi leân raát nhieàu

yù nieäm khaùc trong anh ta vaø anh ta noùi raèng: ‘Toâi thích yù

nieäm naøy, toâi seõ giöõ noù’ hay ‘Toâi khoâng thích yù nieäm kia

cho neân toâi seõ loaïi boû noù’ nhöng chính ngöôøi quan saùt ñaõ

ñaët ra voâ vaøn yù nieäm naøy ñeán yù nieäm khaùc. Cho neân


chuùng ta coù theå noùi raèng: ‘ngöôøi quan saùt cuõng laø moät yù

nieäm khi anh ta taùch bieät khoûi chính mình vaø söï quan saùt’

ngöôøi quan saùt naøy hieän höõu qua nhieàu tö duy khaùc nhau

nghó raèng anh ta laø thöôøng haèng vaø giöõa anh ta vaø caùc yù

nieäm khôûi leân trong anh ta coù söï khaùc bieät vaø coù khoaûng

thôøi gian. Ñieàu naøy taïo neân nhöõng xung ñoät giöõa chính

anh ta vaø nhöõng yù nieäm maø anh ta tin raèng laø nguyeân

nhaân cuûa nhöõng vaán ñeà. Vì theá anh ta noùi raèng: ‘Toâi phaûi

loaïi boû xung ñoät naøy’, nhöng chính söï ham muoán loaïi boû

xung ñoät taïo neân moät yù nieäm khaùc.

Hieåu ñöôïc taát caû nhöõng ñieàu naøy ñoù laø thieàn seõ

phaùt hieän ñöôïc laø coù moät yù nieäm chính taïo neân nhöõng yù

nieäm khaùc, vaø ñaây laø yù nieäm chính, ngöôøi quan saùt, laø

nhaân vaät kieåm chöùng, ngöôøi caûm nhaän, ñaùnh giaù, pheâ bình

laø ngöôøi muoán chinh phuïc nhöõng yù nieäm khaùc hay muoán

tieâu dieät chuùng. Taát caû nhöõng yù nieäm laø keát quaû cuûa

nhöõng bình phaåm, yù kieán, keát luaän cuûa ngöôøi quan saùt, vaø

ñoái töôïng quan saùt laø keát quaû cuûa taát caû nhöõng yù nieäm –

do ñoù ngöôøi quan saùt cuõng laø ñoái töôïng quan saùt.


Vì theá nhaän thöùc phaùt hieän ñöôïc söï khaùc bieät cuûa

taâm, cuûa yù nieäm vaø söï khaùc bieät giöõa caùc yù nieäm, keát quaû

cuûa nhöõng xung ñoät vaø ñau khoå, vaø bieát ñöôïc raèng khoâng

theå laøm ñieàu gì vôùi chuùng vaø nhieàu noå löïc ñeå thoaùt ra khoûi

chuùng. Taát caû ñöôïc bieát qua söï nhaän thöùc kyû löôõng, vaø

bieát ñöôïc ngöôøi quan saùt laø ñoái töôïng quan saùt. Noù khoâng

phaûi laø moät thöïc taïi sieâu vieät, cuõng khoâng phaûi laø moät caùi

ngaõ (thöc taïi sieâu vieät, caùi ngaõ cao quyù chæ laø nhöõng phaùt

minh nhöõng yù nieäm khoâng hôn); chæ coù trí tueä môùi thaáy

ñöôïc ngöôøi quan saùt cuõng laø ñoái töôïng quan saùt.

Neáu baïn töï hoûi ai laø ngöôøi seõ nhaän ñöôïc caâu traû

lôøi? Vaø ai laø ngöôøi seõ yeâu caàu? Neáu thöïc taïi laø moät phaàn

cuûa yù thöùc, moät phaàn cuûa tö duy, thì noù seõ khoâng coù khaû

naêng tìm ra ñöôïc. Nhöõng gì noù coù theå tìm ra ñöôïc laø moät

traïng thaùi cuûa tri thöùc. Nhöng neáu trong traïng thaùi aáy cuûa

tri thöùc vaãn coù moät thöïc theå tuyeân boá raèng: ‘Toâi phaûi bieát,

toâi phaûi thöïc taäp tri thöùc’ ñoù laø söï laäp laïi cuûa yù nieäm.

Ñaây laø caùi bieát raèng ngöôøi quan saùt laø ñoái töôïng

khoâng phaûi laø moät tieán trình phaân tích ñoái töôïng. Phaân

bieät chuùng ta vôùi moät ai ñoù thì raát deã daøng. Haàu heát chuùng


ta phaân bieät chuùng ta vôùi moät caùi gì ñoù – vôùi gia ñình, vôï

choàng, vôùi quoác gia – vaø ñieàu naøy daãn ñeán ñau khoå vaø

chieán tranh. Chuùng ta xem moïi thöù hoaøn toaøn khaùc bieät

vôùi mình vaø chuùng ta phaûi hieåu ñieàu naøy khoâng nhöõng

baèng ngoân ngöõ vaø caû noäi taâm, chính ñaây laø coäi reã cuûa hieän

höõu. Vaøo thôøi Trung Quoác coå ñaïi tröôùc ñaây coù moät ngöôøi

hoaï só anh ta baét ñaàu veû – ví duï veû moät caùi caây, anh ta

ngoài tröôùc böùc tranh nhieàu ngaøy, nhieàu naêm thaùng, ñieàu

naøy khoâng quan troïng cho ñeán khi anh aáy chính laø caùi caây.

Anh ta khoâng phaân bieät giöõa mình vaø caây. Ñieàu naøy coù

nghóa laø khoâng coù khoaûng caùch giöõa anh ta vaø caây, khoâng

coù khoaûng caùch giöõa ngöôøi quan saùt vaø ñoái töôïng, khoâng

coù ngöôøi ñang caûm nhaän caùi ñeïp, nhöõng chuyeån ñoäng,

boùng naéng, hình töôïng cuûa chieác laù, maøu saéc. Anh ta laø

caây vaø trong traïng thaùi aáy anh ta môùi coù theå veû.

Neáu nhö anh ta khoâng nhaän ra raèng ngöôøi quan saùt

laø ñoái töôïng, baát cöù nhöõng hoaït ñoäng cuûa ngöôøi quan saùt

chæ taïo neân haøng loaït nhöõng yù nieäm vaø anh ta seõ biï maéc

keït trong ñoù. Nhöng nhöõng gì seõ xaõy ra khi ngöôøi quan saùt

nhaän ra ñöôïc ngöôøi quan saùt laø ñoái töôïng? Haõy ñi thaät


chaäm raõi, chaäm raõi bôûi vì ñaây laø ñieàu heát söùc phöùc taïp.

Ñieàu gì seõ xaõy ra? Ngöôøi quan saùt khoâng heà coù phaûn öùng.

Ngöôøi quan saùt luoân noùi raèng: ‘Toâi phaûi laøm moät ñieàu gì

ñoù vôùi nhöõng yù nieäm, toâi phaûi ngaên chaën chuùng hay thay

ñoåi chuùng baèng hình thöùc khaùc; anh ta luoân chuû ñoäng lieân

quan ñeán ñoái töôïng, haønh ñoäng moät caùch caån troïng vaø

nhieät tình, vaø haønh ñoäng thích hay khoâng thích chæ laø moät

phaàn goïi laø haønh ñoäng tích cöïc – ‘Toâi thích cho neân phaûi

naém giöõ. Toâi khoâng thích, do ñoù toâi phaûi loaïi boû noù’

nhöng khi ngöôøi quan saùt nhaän ra raêng ñieàu maø anh ta

ñang laøm chính laø anh ta thì seõ khoâng coøn coù xung ñoät

giöõa anh ta vaø yù nieäm. Anh ta vaø yù nieäm khoâng taùch rôøi

khoûi noù. Khi anh ta taùch rôøi, laøm hay coá gaéng laøm moät caùi

gì ñoùvaø khi anh ta nhaän ra raèng anh ta chính laø noù khi aáy

seõ khoâng khôûi leân yù töôûng thích hay khoâng thích vaø xung

ñoät seõ khoâng coøn.

Anh ta laøm vì ñieàu gì? Neáu caùi gì ñoù laø baïn baïn coù

theå laøm gì? Baïn khoâng theå choáng laïi hay chaïy troán khoûi yù

nieäm hay thaäm chí chaáp nhaän noù, noù coù maët. Vì theá taát caû


nhöõng haønh ñoäng laø keát quaû söï phaûn hoài, thích hay khoâng

thích ñeàu phaûi chaám döùt.

Khi baïn nhaän ra raèng coù moät tri thöùc trôû neân thaät

soáng ñoäng. Noù khoâng troùi buoäc baát cöù vaán ñeà gì hay baát

cöù yù nieäm naøo. – vaø töø ñoù söï xuùc caûm cuûa nhaän thöùc xuaát

hieän khaû naêng taäp trung khaùc nhau cuûa taâm – bôûi vì taâm

laø söï nhaän thöùc naøy seõ trôû neân voâ cuøng nhaïy caûm vaø

thoâng minh hôn.


XIII

Tö töôûng laø gì? – YÙ töôûng vaø haønh ñoäng – Thaùch thöùc

– Vaán ñeà – Söï baét ñaàu cuûa tö duy

Baây giôø chuùng ta seõ ñi ñeán caâu hoûi tö töôûng laø gì,

yù nghóa cuûa tö duy ñoù phaûi ñöôïc vaän duïng moät caùch caån

thaän, logic vaø saùng suoát (ñoái vôùi coâng vieäc haøng ngaøy cuûa

chuùng ta) vaø nhöõng ñieàu naøy khoâng heà coù yù nghóa chuùt

naøo caû. Tröø phi chuùng ta bieát ñöôïc hai thöù, chuùng ta khoâng

theå naøo hieåu ñöôïc moät ñieàu gì ñoù moät caùch saâu xa ñieàu

maø tö duy khoâng theå tieáp caän. Vì theá chuùng ta haõy coá

gaéng hieåu toaøn boä caáu truùc phöùc taïp cuûa tö töôûng laø gì, kyù

öùc laø gì, taïi sao tö duy phaùt khôûi, taïi sao tö duy taùc ñoäng

ñeán taát caû haønh ñoäng cuûa chuùng ta; vaø khi hieåu ñöôïc taát

caû nhöõng ñieàu naøy chuùng ta coù leõ seõ tình côø baét gaëp caùi gì

ñoù maø tö duy khoâng bao giôø phaùt hieän, ñieàu maø tö duy

khoâng theå môû ñöôïc caùnh cöûa ñi vaøo.

Taïi sao tö duy trôû neân quaù quan troïng trong ñôøi

soáng cuûa chuùng ta – tö duy laø yù töôûng, coù chöùc naêng tích

luyõ caùc söï kieän trong caùc teá baøo naõo? Coù leõ nhieàu ngöôøi

trong chuùng ta thaäm chí chaúng bao giôø hoûi moät caâu hoûi


nhö theá, hoaëc neáu baïn coù hoûi chaêng thì cuõng seõ noùi raèng:

‘Noù cuõng coù moät chuùt ít quan troïng – caùi gì quan troïng laø

xuùc caûm’. Nhöng toâi khoâng nghó taïi sao baïn laïi coù theå

chia ra laøm hai. Neáu tö duy khoâng lieân tuïc truyeàn ñeán

caûm xuùc, caûm xuùc seõ cheát raát nhanh. Vì theá taïi sao trong

cuoäc soáng haøng ngaøy cuûa chuùng ta, trong cuoäc soáng ngheøo

naøn, chaùn naûn, cuoäc soáng ñaày daãy sôï haõi, tö duy laïi ñoùng

moät vò trí quan troïng nhö theá? Baïn töï hoûi cuõng nhö toâi

ñang töï hoûi chính mình – taïi sao ngöôøi ta quaù leä thuoäc vaøo

tö töôûng – thoâng minh, xaûo quyeät laø nhöõng ñieàu tö töôûng

coù theå thieát laäp, baét ñaàu cho moïi thöù, hö caáu neân taát caû,

daãn ñeán chieán tranh, taïo neân nhöõng moái lo aâu, sôï haõi vaø

nhöõng ñieàu naøy hình thaønh neân nhöõng yù nieäm vaø chuùng

theo ta nhö boùng theo hình – baïn thaáy haïnh phuùc vôùi ngaøy

hoâm qua vaø keùo daøi cho ñeán hoâm nay cuõng nhö ngaøy mai

– tö töôûng luoân naêng ñoäng, hình thaønh, laáy ñi, theâm vaøo…

YÙ töôûng caøng trôû neân quan troïng ñoái vôùi chuùng ta

hôn laø haønh ñoäng – yù töôûng ñöôïc dieãn ñaït moät caùch roõ

raøng trong saùch vôû vôûi söï thoâng minh cuûa noù trong moïi

laõnh vöïc. Nhöõng yù töôûng caøng thoâng minh, khoân kheùo,


tinh xaûo thì chuùng ta caøng toân troïng noù vaø saùch vôû caøng

ghi cheùp nhieàu hôn. Chuùng ta laø nhöõng cuoán saùch naøy,

chuùng ta laø nhöõng yù töôûng, chuùng ta bò chuùng taùc ñoäng

quaù nhieàu. Chuùng ta maõi noùi veà yù töôûng vaø lyù töôûng vaø

ñöa ra nhieàu yù kieán. Taát caû toân giaùo ñeàu coù giaùo ñieàu,

phöông phaùp ñeå ñaït ñeán cöùu caùnh, vaø khi tìm hieåu veà söï

baét ñaàu cuûa tö töôûng chuùng ta muoán bieát toaøn boä tö töôûng.

Chuùng ta taùch rôøi yù thöùc vaø haønh ñoäng bôûi vì yù töôûng luoân

thuoäc veà quaù khöù vaø haønh ñoäng thì ôû hieän taïi – cuoäc soáng

thì luoân luoân ôû hieän taïi. Chuùng ta sôï haõi cuoäc soáng vaø do

ñoù quùa khöù cuõng nhö yù töôûng trôû neân quaù quan troïng ñoái

vôùi chuùng ta.

Thaät laø thuù vò khi quan saùt tieán trình tö duy cuûa

moät ngöôøi, chæ quan saùt anh ta suy nghó nhö theá naøo,

nhöõng ñieàu maø chuùng ta goïi laø haønh ñoäng xuaát phaùt töø

ñaâu. Roõ raøng laø töø kyù öùc. Coù söï baét ñaàu cuûa tö töôûng

khoâng? Neáu coù, chuùng ta coù theå thaáy ñöôïc söï baét ñaàu cuûa

noù khoâng – ñoù laø söï baét ñaàu cuûa kyù öùc, bôûi vì neáu chuùng

ta khoâng coù kyù öùc chuùng ta seõ khoâng coù tö töôûng?


Chuùng ta thaáy ñöôïc laøm theá naøo maø yù töôûng duy trì

ñöôïc nhöõng caûm gíac haïnh phuùc cuûa ngaøy hoâm qua vaø

laøm sao tö töôûng löu giöõ nhöõng haïnh phuùc, vui buoàn, khoå

ñau, nhöõng kinh nghieäm vaø ai laø ngöôøi tö duy, laø haïnh

phuùc, laø khoå ñau vaø cuõng nhö taát caû ai laø ngöôøi nuoâi

döôõng. YÙ töôûng phaân bieät haïnh phuùc vaø khoå ñau. Con

ngöôøi khoâng thaáy ñöôïc raèng chính ngay söï ñoøi hoûi haïnh

phuùc ñoàng nghóa vôùi vieäc ñoùn nhaän ñau khoå vaø sôï haõi. Tö

duy con ngöôøi luoân ñoøi hoûi haïnh phuùc ñöôïc söû duïng baèng

nhieàu töø ngöõ nhö trung thaønh, giuùp ñôõ, söï cho ñi, baûo veä

vaø hy sinh.

Toâi töï hoûi taïi sao chuùng ta muoán hy sinh? Taát caû

nhöõng töø ngöõ naøy coù nghóa gì? Chuùng dieãn taû caùi gì? Coù

phaûi moät boâng hoa ñeïp, deã thöông noùi ‘Toâi seõ cho baïn

giuùp ñôõ vaø hy sinh? Coù phaûi theá khoâng! Vaø bôûi vì ñoaù hoa

khoâng coá gaéng laøm baát cöù ñieàu gì, noù seõ bao phuû caû maët

ñaát.

Tö töôûng quaù thoâng minh, xaûo quyeât ñeán noåi noù

boùp meùo taát caû söï vieäc ñeå ñöôïc nhöõng thuaän lôïi cho chính

noù. Tö töôûng luoân ñoøi hoûi haïnh phuùc seõ mang laïi nhieàu boù


buoäc cho chính noù. Chính tö töôûng laø ngöôøi taïo ra söï phaân

bieät vôùi taát caû nhöõng quan heä: trong chuùng ta coù baïo löïc

nhöõng thöù naøy laøm cho chuùng ta haïnh phuùc nhöng chuùng

ta cuõng coù nhöõng khaùt voïng hoaø bình, ham muoán nhöõng

ñieàu toát laønh, löông thieän. Ñaây laø taát caû nhöõng gì luoân xaõy

ra trong ñôøi soáng cuûa chuùng ta. Tö töôûng khoâng nhöõng taïo

ra söï phaân bieät nhò nguyeân, söï traùi ngöôïc maø coøn tích luyõ

voâ soá haït gioáng vui buoàn, maø chuùng ta ñaõ traõi qua, vaø töø

nhöõng chuûng töû naøy noù phaùt trieån theâm leân. Vì theá tö

töôûng laø quaù khöù, laø giaø nua nhö chuùng ta ñaõ noùi.

Taát caû nhöõng thöû thaùch chuùng ta gaëp trong quaù khöù

– moät thöû thaùch thì luoân luoân môùi – nhöõng thöû thaùch

chuùng ta gaëp seõ luoân luoân gioáng nhau, traùi ngöôïc, xung

ñoät vaø taát caû nhöõng khoå ñau maø chuùng ta keá thöøa. Boä naõo

nhoû beù cuûa chuùng ta luoân traùi ngöôïc vôùi nhöõng gì chuùng

vaän haønh. Duø laø nhöõng tham voïng, söï laëp laïi kieàm cheá söï

thaêng hoa- baát cöù nhöõng gì maø naõo boä ñieàu khieån, ñoù laø

traïng thaùi cuûa nhöõng xung ñoät vaø seõ saûn sanh theâm nhöõng

xung ñoät.


Nhöõng ai nghó ra moät caùch giaûi quyeát raát duy vaät

bôûi vì tö duy laø vaät chaát. Tö duy laø vaät chaát nhö nhöõng thöù

nhö saøn nhaø, böùc töôøng, ñieän thoaïi cuõng laø vaät chaát. Chöùc

naêng hoaït ñoäng trong khuoân khoå trôû thaønh vaät chaát. Coù

naêng löôïng töùc coù vaät chaát. Ñoù laø taát caû cuoäc soáng. Coù leõ

chuùng ta nghó tö duy khoâng phaûi laø vaát chaát nhöng khoâng

phaûi. Tö duy laø vaät chaát cuõng nhö yù thöùc heä. Ôû ñaâu coù

naêng löôïng thì bieán thaønh vaät chaát. Vaät chaát vaø naêng

löông quan heä qua laïi vôùi nhau. Moät ngöôøi khoâng theå hieän

höõu maø khoâng coù ngöôøi khaùc, vaø caøng coù söï haøi hoaø giöõa

hai ngöôøi thì caøng coù söï caân ñoái, naõo boä caøng naêng ñoäng

tö töôûng hình thaønh neân söï vui buoàn. Sôï haõi, vaø noù ñaõ

ñöôïc hình thaønh caû haøng ngaøn naêm vaø chuùng ta khoâng theå

phaù vôõ nhöng khuoân maãu maø noù ñaõ tích taäp taïo neân.

Tö duy khoâng theå thaáy ñöôïc söï thaät môùi meû. Tö

duy coù theå hieåu ñöôïc sau ñoù, noùi caùch khaùc, hieåu ñöôïc söï

thaät moät caùch khoâng chính xaùc. Tö töôûng khoâng bao giôø

giaûi quyeát ñöôïc vaán ñeà taâm lyù. Duø coù thoâng minh, xaûo

quyeät, uyeân baùc, hay baát cöù hình thöùc naøo ñöôïc tö töôûng

taïo neân qua khoa hoïc, baèng naõo boä, baét buoäc hay nhu caàu,


tö töôûng khoâng bao giôø môùi caû vaø do ñoù noù chaúng bao giôø

traû lôøi ñöôïc caâu hoûi to taùt caû. Boä naõo giaø nua khoâng theå

giaûi quyeát ñöôïc nhöõng vaán ñeà troïng ñaïi cuûa cuoäc soáng.

Tö duy bò boùp meùo vaø noù khoâng theå taïo neân vaø

thaáy ñöôïc moïi thöù maø khoâng coù trong tö töôûng. Noù chæ

hình thaønh ñöôïc nhöõng thoùi quen, vaø do ñoù noù khoâng theå

ñoäc laäp. Nhöng neáu baïn hieåu ñöôïc taïi sao baïn tö duy,

nhöõng töø maø baïn söû duïng, phong caùch öùng xöû cuûa baïn

trong cuoäc soáng, noùi naêng vôùi moïi ngöôøi, ñoái xöû vôùi moïi

ngöôøi, caùch baïn aên, caùch baïn ñi ñöùng – neáu baïn bieát ñöôïc

taát caû nhöõng ñieàu naøy khi aáy taâm seõ khoâng löøa doái ñöôïc

baïn. Khi aáy seõ khoâng coøn sai khieán baïn, noù seõ trôû neân voâ

cuøng yeân tónh, deã sai khieán, thoâng caûm, ñôn ñoäc, vaø trong

traïng thaùi ñoù seõ khoâng heà coù söï löøa doái.

Baïn coù töøng bao giôø chuù yù khi baïn ôû trong traïng

thaùi hoaøn toaøn taäp trung, ngöôøi quan saùt, ngöôøi tö duy, caùi

toâi taát caû ñeàu chaám döùt chöa? Trong traïng thaùi cuûa söï taäp

trung tö töôûng baét ñaàu taøn luïi.

Neáu ngöôøi ta muoán thaáy söï vaät roõ raøng, thì taâm cuûa

hoï phaûi thaät söï yeân tónh, khoâng coøn coù ñoái thoaïi, bình


phaåm, khoâng coù yù nieäm – taát caû ñeàu phaûi ñeå sang moät

beân. Vaø chæ coù söï yeân laëng baïn môùi thaáy ñöôïc söï khôûi

ñieåm cuûa tö duy – maø khoâng phaûi khi baïn tìm kieám, hay

ñaët nhöõng caâu hoûi, vaø chôø ñôïi nhöõng caâu traû lôøi. Vì theá chæ

khi baïn thaät yeân tónh, ngay khi baïn hieän höõu ñaët ra caâu

hoûi ‘söï baét ñaàu cuûa tö duy laø gì?’. Baïn seõ baét ñaàu thaáy,

khoâng coù söï yeân tónh laøm sao tö duy coù theå hình thaønh.

Neáu coù moät nhaän thöùc tö duy baét ñaàu nhö theá naøo

khi aáy khoâng caàn phaûi coù söï kieåm soaùt tö duy. Chuùng ta

ñaõ traõi qua moät thôøi gian vaø phí ñi raát nhieàu naêng löôïng

trong cuoäc ñôøi, khoâng chæ ôû tröôøng hoïc, coá gaéng kieåm soaùt

tö duy – ‘Ñaây laø tö duy toát, toâi phaûi tö duy veà noù nhieàu

hôn. Ñaây laø tö duy xaáu, toâi phaûi loaïi boû noù’, seõ coù moät

traän chieán keùo daøi giöõa tö duy naøy vaø tö duy kia, ham

muoán naøy vôùi ham muoán khaùc. Nhöng neáu coù moät nhaän

thöùc veà söï khôûi ñaàu cuûa tö duy, thì khi aáy khoâng coøn coù

maâu thuaãn ñoái nghòch trong tö töôûng.

Baây giôø baïn laéng nghe moät caâu noùi ‘Tö töôûng luoân

luoân cuû’ hay ‘thôøi gian laø ñau khoå’, tö duy baét ñaàu suy

dieãn vaø giaûi thích noù. Nhöng nhöõng suy dieãn ñeàu döïa vaøo


kieán thöùc vaø kinh nghieäm cuûa quaù khöù, vì theá baïn seõ suy

dieãn theo quaùn tính cuûa mình. Nhöng khi baïn quaùn saùt caâu

noùi aáy vaø khoâng giaûi thích chuùng chæ hoaøn toaøn chuù yù

(khoâng taäp trung) baïn seõ thaáy raèng khoâng coù ngöôø iquan

saùt cuõng khoâng coù ñoái töôïng quaùn saùt, khoâng coù ngöôøi tö

duy cuõng khoâng coù tö töôûng, khoâng bao giôø noùi raèng ‘ Caùi

gì coù tröôùc’. Ñoù laø moät söï tranh caõi voâ voïng khoâng coù keát

thuùc. Baïn coù theå quaùn saùt chính baïn khi khoâng coù maët tö

duy – ñieàu naøy khoâng coù nghóa laø troáng roãng – khi tö duy

naøo khoâng xuaát phaùt töø kyù öùc, kinh nghieäm hay kieán thöùc,

taát caû nhöõng gì ñöôïc huaân taäp töø trong quaù khöù, thì seõ

khoâng coù ngöôøi tö duy. Ñaây khoâng phaûi laø vaán ñeà sieâu

hình hay trieát hoïc. Chuùng ta ñang ñeà caäp ñeán vaán ñeà thöïc

taïi, vaø baïn seõ thaáy neáu baïn caøng ñi xa trong laõnh vöïc naøy,

baïn seõ ñoái dieän vôùi nhöõng gì môùi, maø khoâng phaûi vôùi tri

thöùc cuû kæ, hoaøn toaøn laø söï baét ñaàu.


XIV

Nhöõng gaùnh naëng cuûa quaù khöù – Taâm an tònh – Giao tieáp –

Thaønh ñaït – Söï reøn luyeän – Yeân laëng – Chaân lyù vaø söï thaät.

Trong cuoäc soáng chuùng ta khoâng heà coâ ñoäc. thaäm

chí khi chuùng ta ôû moät mình cuõng bò taùc ñoäng nhieàu thöù,

quaù nhieàu kyû nieäm, kieán thöùc, nhieàu kinh nghieäm, nhieàu

lo laéng, ñau khoå, vaø xung ñoät vaø nhöõng thöù naøy ñaõ laøm

cho taâm trí ta trôû neân ngu xuaån hôn, vaø voâ tình hôn, vaø

laøm cho cuoäc soáng ñôn ñieäu. Chuùng ta ñaõ töøng coâ ñoäc?

hay coù phaûi chuùng ta maõi mang theo gaùnh naëng cuûa quaù

khöù?

Coù moät caâu chuyeän raát hay veà hai vò tu só ñi ñeán

moät ngoâi laøng noï vaø hoï gaêp moät coâ gaùi treû ñang ngoài khoùc

beân bôø soâng. Moät vò ñeán tröôùc maët coâ gaùi vaø hoûi: ‘Naøy

Coâ, vì sao coâ khoùc? Coâ gaùi traû lôøi: ‘Ngaøi coù thaáy ngoâi nhaø

beân kia soâng khoâng? Saùng nay toâi sang ñaây khoâng khoù

khaên gì caû nhöng baây giôø nöôùc daâng leân toâi khoâng theå trôû

veà. Khoâng coù chieác ghe naøo caû’. Vi tu só noùi: ‘OÀ! Khoâng

coù vaán ñeà gì ñaâu’ vaø oâng ta coõng coâ gaùi aáy qua soâng. Vaø

hai vò tu só cuøng tieáp tuïc ñi. Sau moät hoài laâu, vò tu só kia


noùi: ‘Naøy sö huynh! Chuùng ta khoâng ñöôïc chaïm vaøo

ngöôøi phuï nöõ, ñoù laø giôùi luaät cuûa chuùng ta. Nhöõng gì sö

huynh ñaõ laøm laø phaïm giôùi. Coù phaûi sö huynh khôûi leân

nieàm vui vaø caûm giaùc sung söôùng khi chaïm vaøo thaân theå

cuûa coâ gaùi kia khoâng? Sö huynh traû lôøi raèng: ‘Toâi ñaõ boû coâ

gaùi aáy laïi beân bôø soâng roài, taïi sao ñeä vaãn coøn mang coâ gaùi

aáy theo vaäy?

Ñoù laø nhöõng gì chuùng ta laøm. Chuùng ta luoân mang

theo gaùnh naëng; chuùng ta chaúng bao giôø lìa boû chuùng laïi.

Chæ khi naøo chuùng ta hoaøn toaøn chuù yù ñeán nhöõng trôû ngaïi

vaø giaûi quyeát chuùng ngay laäp töùc – ñöøng ñeå ñeán ngaøy mai

– nhö theá môùi laø söï coâ ñoäc thaäm chí khi chuùng ta ñang

soáng moät gia ñình ñoâng ñuùc hay khi chuùng ta treân xe buyùt,

chuùng ta vaãn ñôn ñoäc. Vaø söï ñôn ñoäc aáy bieåu hieän moät

taâm thanh tònh, trong saùng.

Ñeå ñöôïc moät söï coâ tòch beân trong laø ñieàu raát quan

troïng bôûi vì noù giuùp ta hieän höõu, vöôn leân moät caùch töï do.

Cuoái cuøng tinh hoa coù theå ñôm boâng vaø ñaïo ñöùc môùi hieän

höõu khi chuùng ta hoaøn toaøn töï do. Chuùng ta coù theå coù töï

do hình thöùc nhöng beân trong chuùng ta bò raøng buoäc.


Khoâng gian vaø yeân tónh raát caàn thieát bôûi vì chæ khi naøo

taâm trí thaät yeân tónh, khoâng bò aûnh höôûng, huaân taäp, khoâng

bò giôùi haïn trong nhöõng kinh nghieäm thì khi aáy taâm môùi coù

theå thaáy ñöôïc nhöõng ñieàu hoaøn toaøn môùi meû.

Ngöôøi ta coù theå thaáy ñöôïc ñieàu ñoù chæ khi naøo taâm

thaät söï vaéng laëng. Taát caû muïc ñích cuûa thieàn ñònh ôû Ñoâng

phöông laø ñaït ñöôïc traïng thaùi yeân tónh cuûa taâm hoàn –

baèng caùch kieåm soaùt tö duy, cuõng gioáng nhö laäp ñi laäp laïi

cuûa moät ngöôøi caàu nguyeän vôùi muïc ñích laøm trong saïch

taâm vaø khi ñaït ñöôïc traïng thaùi aáy coù theå hieåu ñöôïc moïi

vaán ñeà. Tröø khi moät ngöôøi ñaõ coù neàn taûng, ñaõ thoaùt khoûi

söï sôï haõi, buoàn raàu, lo laéng vaø taát caû caïm baãy cuûa cuoäc

ñôøi, toâi khoâng thaáy laø caùch naøo ñeå cho taâm thaät söï yeân

laëng. Ñaây laø moät vieäc khoù thöïc hieän. Giöõa chuùng ta taát

yeáu phaûi coù söï giao tieáp, phaûi khoâng, khoâng nhöõng anh

phaûi hieåu nhöõng yù töôûng ñöôïc toâi dieãn ñaït baèng ngoân ngöõ,

maø toâi cuõng phaûi vaäy, khoâng phaûi laø sau ñoù maø laø ngay

khi chuùng ta giao tieáp? Vaø söï giao tieáp nhö theá khoâng theå

khi baïn chæ giaûi thích nhöõng gì maø baïn bieát töø saùch vôû, töø


kieán thöùc cuûa baïn, hay yù kieán cuûa baïn, hay khi baïn coá

gaéng heát söùc ñeå laõnh hoäi.

Ñoái vôùi toâi ñoù laø moät trong nhöõng trôû ngaïi lôùn nhaát

trong cuoäc soáng laø söï vaät loän lieân tuïc ñeå ñaït ñöôïc nhöõng

muïc ñích. Chuùng ta ñöôïc giaùo duïc töø luùc coøn treû thô ñeå

ñöôïc thaønh ñaït trong cuoäc soáng – chính ngay yù thöùc kieán

taïo neân nhöõng khuoân maãu ñeå coù ñöôïc söï an toaøn, nhöng

söï an toaøn aáy khoâng naèm trong lónh vöïc cuûa söï thaønh ñaït.

Chuùng ta caàn söï an toaøn trong nhöõng moái quan heä, nhöõng

quan ñieåm vaø nhöõng sinh hoaït, nhöng chuùng ta thaáy

khoâng bao giôø coù ñöôïc nhöõng ñieàu nhö theá, khoâng heà coù

ñöôïc söï baûo ñaõm. Baïn haõy nhìn vaøo chính baûn thaân seõ

thaáy raèng khoâng heà coù ñöôïc söï baûo ñaõm chaéc chaén trong

nhöõng moái quan heä - phaûi thaáy ñöôïc raèng taát caû ñeàu voâ

thöôøng – cuoäc soáng ñaày nhöõng khaùc bieät. Taát nhieân coù

nhöõng baûo ñaõm ngoaïi taïi – nhaø cöûa, y phuïc, thöùc aên –

nhöng nhöõng thöù naøy bò tieâu huyû do nhöõng nhu caàu veà taâm

lyù. Khoâng gian vaø söï yeân laëng raát caàn thieát ñeå vöôït qua

nhöõng giôùi haïn cuûa yù thöùc, nhöng laøm theá naøo ñeå coù ñöôïc

moät söï yeân tónh trong moät caùi taâm quaù naêng ñoäng nhö


theá? Ngöôøi ta coù theå reøn luyeän, kieåm soaùt noù nhöng vôùi

nhöõng phöông phaùp nhö theá khoâng laøm cho taâm yeân tónh

ñöôïc; maø chæ laøm cho taâm caøng theâm ngu ñaàn. Roõ raøng

chæ coù söï mong caàu coù ñöôïc moät söï an tónh trong taâm hoàn

laø quyù giaù bôûi vì baïn caøng eùp buoäc moät caùch göôïng gaïo

thì taâm trí caøng trôû neân beù nhoû vaø muï maãm. Kieåm soaùt

vôùi baát kyø hình thöùc naøo cuõng ñeàu daãn ñeán nhöõng xung

ñoät. Vì theá kieåm soaùt, ñeø neùn khoâng phaûi laø phöông phaùp

khoâng heà coù ñöôïc moät cuoäc soáng giaù trò vaø kyû cöông.

Haàu heát cuoäc soáng cuûa chuùng ta coù ñöôïc kyû cöông

beân ngoaøi nhôø vaøo nhöõng yeâu caàu cuûa xaõ hoäi, gia ñình,

cuûa chính nhöõng khoå ñau cuûa chuùng ta, bôûi nhöõng kinh

nghieäm, caùc hình thöùc tín ngöôõng – vaø hình thöùc aáy cuûa

kyû cöông laø moät thöù meâ muoäi nhaát. Quy taéc phaûi khoâng coù

maët söï kieåm soaùt, khoâng coù söï ñeø neùn, khoâng coù maët cuûa

sôï haõi. Laøm theá naøo ñeå kyû cöông naøy coù theå thay ñoåi?

Tröôùc tieân khoâng phaûi laø kyû cöông sau ñoù môùi ñeán töï do;

töï do laø söï baét ñaàu, khoâng coù chaám döùt. Hieåu ñöôïc töï do

nhö vaäy, töï do maø khoâng heà tuaân thuû theo kyû luaät. Chính

vieäc hoïc laø kyû luaät (vaø nghóa caên baûn cuûa kyû luaät laø söï


hoïc hoûi) chính söï hoïc hoûi laøm cho taát caû saùng toû. Hieåu

ñöôïc toaøn boä baûn chaát cuûa söï kieåm soaùt, kieàm cheá vaø

nhöõng nhu caàu ham muoán.

Baïn khoâng phaûi aùp ñaët kyû luaät ñeå nghieân cöùu,

nhöng chính vieäc hoïc hoûi nghieân cöùu mang ñeán chính söï

kyû luaät vaø trong ñoù khoâng heà coù söï kieàm cheá.

Ñeå phuû nhaän quyeàn naêng (chuùng ta ñang noùi veà

nhöõng quyeàn naêng taâm linh, khoâng phaûi quy luaät) – phuû

nhaän taát caû quyeàn naêng cuûa taát caû toå chöùc toân giaùo, truyeàn

thoáng vaø kinh nghieäm, ngöôøi ta phaûi thaáy moät ngöôøi bình

thöôøng tuaân thuû – nghieân cöùu noù. Vaø nghieân cöùu noù phaûi

khoâng coù söï pheâ bình, chæ trích, yù kieán hay chaáp nhaän.

Chuùng ta khoâng theå chaáp nhaän moät quyeàn naêng naøo khi

chöa nghieân cöùu veà noù – ñieàu naøy khoâng theå xaõy ra.

Nghieân cöùu toaøn boä phaïm truø taâm linh cuûa quyeàn naêng

phaûi laø hoaøn toaøn töï do. Vaø khi chuùng ta nghieân cöùu

chuùng ta phuû nhaän, vaø khi chuùng ta phuû nhaän, chính söï

phuû nhaän ñoù laø aùnh saùng trí tueä thaät söï thoaùt ra khoûi

nhöõng quyeàn naêng. Phuû nhaän taát caû söï quan troïng, nhö

nhöõng kyû luaät ngoaïi taïi, ngöôøi laõnh ñaïo, tö töôûng luaän thì


phaûi xem xeùt chuùng; khi aáy chính haønh ñoäng nghieân cöùu

khoâng nhöõng laø kyû cöông maø laø söï phuû nhaän chuùng; vaø

chính söï phuû nhaän laø haønh ñoäng tích cöïc. Vì theá chuùng ta

ñang phuû nhaän taát caû nhöõng ñieàu naøy ñöôïc xem laø raát

quan troïng trong vieäc mang laïi söï yeân tónh cuûa taâm trí.

Nhö vaäy chuùng ta thaáy raèng söï kieåm soaùt khoâng

ñöa ñeán söï an tónh. Vaø taâm yeân tónh khoâng coù khi taâm

theo ñuoåi moät ñoái töôïng ñeán noãi bò ñoái töôïng thu huùt.

Ñieàu naøy gioáng nhö cho ñöùa beù moät moùn ñoà chôi; caäu beù

seõ yeân laëng, nhöng khi laáy ñi moùn ñoà chôi thì caäu ta seõ

khoùc theùt leân. Taát caû chuùng ta ñeàu coù nhöõng moùn ñoà chôi

maø chuùng ta say meâ vaø chuùng ta nghó chuùng ta raát yeân

tónh nhöng neáu moät ngöôøi naêng noå, coù khoa hoïc, vaên

chöông thì moùn ñoà chôi chæ thu huùt vaø ngöôøi aáy khoâng yeân

laëng.

Chuùng ta bieát chæ coù söï yeân laëng khi khoâng coøn coù

nhöõng tieáng ñoäng, söï yeân laëng khi tö duy döøng nghæ nhöng

ñoù khoâng phaûi laø söï yeân laëng. Yeân laëng laø caùi gì ñoù hoaøn

toaøn khaùc, cuõng gioáng nhö tình yeâu, gioáng nhö caùi ñeïp.

Vaø söï yeân laëng naøy khoâng phaûi laø saûn phaåm cuûa moät caùi


taâm yeân laëng, cuõng khoâng phaûi laø saûn phaåm cuûa caùc teá

baøo naõo khi nhaän thöùc ñöôïc toaøn boä söï kieän vaø noùi: ‘Vì lôïi

ích cuûa Chuùa, haõy yeân laëng’; khi aáy caùc teá baøo naõo boä taïo

neân söï yeân laëng vaø ñoù khoâng phaûi laø söï yeân laëng. Yeân

laëng cuõng khoâng phaûi laø keát quaû cuûa söï taäp trung maø

ngöôøi quan saùt laø ñoái töôïng quan saùt; khi aáy khoâng heà coù

söï thao taùc, vaø ñoù khoâng phaûi laø yeân laëng.

Baïn ñang chôø toâi mieâu taû söï yeân laëng naøy laø gì ñeå

baïn coù theå so saùnh noù, giaûi thích noù, mang noù ñi vaø choân

vuøi noù. yeân laëng khoâng theå dieãn taû. Nhöõng gì coù theå dieãn

ñaït laø söï nhaän thöùc, thoaùt ra khoûi nhaän thöùc môùi coù theå

hieän höõu bôûi vì phaûi coù söï huyû dieät cuûa nhaän thöùc trong

töøng saùt na, vôùi taát caû nhöõng yù töôûng maø baïn thöïc hieän,

vôùi nhöõng kinh nghieäm baïn coù – taát caû ñeàu phaûi cheát ñeå

chuùng ta coù ñöôïc nhöõng teá baøo naõo boä môùi ñöôïc saûn sinh

treû trung, ngaây thô. Nhöng söï ngaây thô, trong saùng ñoù,

chaát lieäu cuûa söï roäng löôïng khoan dung aáy khoâng phaûi laø

moät tình tình, noù cuõng khoâng phaûi laø chaát lieäu cuûa caùi ñeïp

hay söï yeân laëng.


Söï yeân laëng aáy khoâng phaûi laø söï yeân laëng khi tieáng

oàn chaám döùt maø chæ laø söï baét ñaàu nhoû nhoi. Gioáng nhö khi

ta ñi ngang qua moät hoá nhoû, ñeán moät ñaïi döông bao la,

ñeán moät khoâng gian voâ taän. Nhöng taát caû ñieàu naøy baïn

khoâng theå hieåu baèng ngoân ngöõ tröø phi baïn hieåu toaøn boä

caáu truùc cuûa yù thöùc vaø yù nghóa cuûa haïnh phuùc, cuûa khoå

ñau, vaø chính naõo boä trôû neân yeân laëng. Khi aáy coù leõ baïn

chôït thaáy ñöôïc ñieàu huyeàn bí maø khoâng ai coù theå thaáy vaø

khoâng coù gì coù theå tieâu huyû ñöôïc. Moät caùi taâm soáng ñoäng

laø taâm yeân tónh, laø moät caùi taâm khoâng heà coù trung taâm vaø

do ñoù khoâng heà coù khoâng gian vaø thôøi gian. Moät caùi taâm

nhö theá laø khoâng coù giôùi haïn, vaø ñoù laø söï thaät duy nhaát,

ñoù laø chaân lyù duy nhaát.


XV

Kinh nghieäm – Söï thoaû maõn – Nhò nguyeân – Thieàn ñònh

Taát caû chuùng ta ñeàu caàn moät soá kinh nghieäm –

kinh nghieäm taâm linh – kinh nghieäm toân giaùo, kinh

nghieäm tình duïc, kinh nghieäm sôû höõu tieàn baïc, quyeàn löïc,

ñòa vò, danh voïng. Khi chuùng ta giaø ñi chuùng ta coù theå

chaám döùt nhöõng ham muoán veà taâm lyù nhöng khi nhöõng

ñoøi hoûi caøng roäng caøng saâu vaø coù nhieàu kinh nghieäm vaø

chuùng ta seõ coá gaéng baèng nhieàu caùch ñeå ñaït ñöôïc chuùng –

ví duï thöùc cuûa chuùng ta khoâng heà bieát veà ngheä thuaät, hay

ñang ñeà caäp veà vaán ñeà ma tuyù. Ñaây laø moät bí quyeát cuû kyû

coù töø xa xöa – nhai moät chieác laù hay duøng moät loaïi thuoác

môùi nhaát mang ñeán caûm giaùc saûng khoaùi trong naõo, vaø

nhöõng aûo giaùc khoâng thaät. Nhöõng nhu caàu ngaøy caøng

nhieàu cho thaáy söï ngheøo naøn cuûa nhaân loaïi. Chuùng ta thaáy

raèng qua nhöõng kinh nghieäm chuùng ta coù theå troán traùnh

chính mình nhöng chuùng chæ bieåu loä roõ chuùng ta laø gì. Neáu

taâm quaù nhoû moïn, ích kyû, lo laéng, noù coù theå duøng nhöõng

chaát kích thích nhöng ñieàu naøy chæ cho thaáy maët haïn cheá

cuûa yù thöùc.


Haàu heát chuùng ta muoán thoaû maõn nhöõng nhu caàu,

nhöõng caûm giaùc thoaûi maùi keùo daøi maø khoâng heà bò tö duy

phaù huyû. Vì theá ñaèng sau nhu caàu naøy laø loøng ham muoán

thoaû maõn, vaø söï ham muoán naøy ñieàu khieån caûm giaùc, vaø

do ñoù chuùng ta khoâng nhöõng hieåu toaøn boä nhöõng thoaû maõn

maø coøn caû nhöõng caûm nhaän cuûa caûm giaùc. Ñaït ñöôïc

nhöõng thoaû maõn laø ñieàu haïnh phuùc nhaát; nhöõng caûm giaùc

caøng keùo daøi, caøng saâu thì haïnh phuùc caøng nhieàu, vì theá

haïnh phuùc khieán chuùng ta maõi tìm kieám, vaø haïnh phuùc laø

thöôùc ño maø chuùng ta ño ñöôïc baèng caûm giaùc. Baát cöù hình

thöùc ño löôøng naøo ñeàu laø giôùi haïn cuûa tö duy vaø chæ taïo

neân voâ minh. Baïn coù theå töøng coù nhöõng caûm giaùc tuyeät

vôøi vaø luùc aáy baïn hoaøn toaøn bò ñaùnh löøa. Chaéc chaén baïn

seõ thaáy ñöôïc nhöõng aûo giaùc tuyø theo baïn taùc yù; baïn seõ

thaáy ñöôïc Thieân Chuùa hay thaáy Theá Toân hay baát cöù ai, vaø

baïn seõ trôû neân moät tín ñoà thuaàn thaønh baèng nhöõng aûo giaùc

khoâng thaät coù.

Vì theá neáu baïn tìm kieám moät ñieàu gì ñoù cô baûn nhö

chaân lyù laø gì, haïnh phuùc chæ laø giôùi haïn, baïn ñaõ khôûi leân yù

nghó caûm giaùc seõ laø gì vaø do ñoù noù hoaøn toaøn khoâng thaät.


Baïn muoán noùi gì baèng caûm giaùc? Coù caùi gì môùi meû

hay caên baûn trong caûm giaùc hay khoâng? Caûm giaùc chæ laø

moät môù kyù öùc töông thích vôùi moät haønh ñoäng vaø noù coù theå

thích öùng vôùi kieán thöùc, vaø baïn caøng thoâng minh trong

vieäc giaûi thích veà nhöõng caûm giaùc thì noù caøng töông thích.

Vì theá baïn khoâng nhöõng hoûi veà nhöõng caûm giaùc cuûa ngöôøi

khaùc maø coøn muoán bieát veà nhöõng caûm giaùc cuûa chính

mình. Neáu baïn khoâng nhaän ra moät caûm giaùc thì noù khoâng

phaûi laø moät caûm giaùc. Moïi caûm giaùc luoân luoân coù ñoái

töôïng hay hoaëc laø baïn khoâng nhaän ra ñöôïc noù. baïn nhaän

ra moät caûm giaùc toát, xaáu, ñeïp, thaùnh hieän v.v… tuyø theo

tình huoáng cuûa chính baïn, vaø do ñoù söï nhaän thöùc ñöôïc moät

caûm giaùc chaéc chaén laø cuõ kyû.

Khi chuùng ta mong muoán coù ñöôïc moät kinh

nghieäm veà söï thaät – bôûi vì taát caû chuùng ta ñeàu muoán nhö

theá, phaûi khoâng? Muoán caûm nhaän veà noù chuùng ta phaûi

bieát noù vaø ngay luùc chuùng ta nhaän ra noù, chuùng ta ñaõ tö

duy veà noù do ñoù noù khoâng thaät coù vì noù vaãn coøn naèm

trong laõnh vöïc cuûa tö töôûng vaø thôøi gian. Neáu tö töôûng coù

theå tö duy veà chaân lyù thì ñieàu ñoù khoâng phaûi laø chaân lyù.


Chuùng ta khoâng theå nhaän ra moät kinh nghieäm môùi meû.

Ñieàu naøy khoâng theå. Chuùng ta chæ nhaän ra ñöôïc caùi gì ñoù

maø chuùng ta ñaõ bieát vaø do ñoù chuùng ta noùi laø chuùng ta coù

ñöôïc moät kinh nghieäm môùi thaät ra chuùng khoâng heà môùi

chuùt naøo caû. Tìm kieám nhöõng caûm giaùc baèng caùch söû duïng

nhöõng chaát kích thích ñeå coù ñöôïc nhöõng caûm giaùc laân laân

cho thaàn kinh thì khoâng thoaùt ra khoûi yù thöùc vaø vì theá

chuùng vaãn coøn bò haïn cheá.

Vì theá chuùng ta khaùm phaù ra moät söï thaät caên baûn,

ñieàu maø taâm luoân tìm kieám, ham muoán cho raèng laø caûm

giaùc saâu, maïnh thì chæ laø moät thöù nhoû nhoi laøm cho taâm

ñaàn ñoän bôûi vì taâm luoân soáng vôùi nhöõng kyû nieäm.

Baây giôø neáu chuùng ta khoâng coù baát cöù moät kinh

nghieäm naøo caû, nhöõng gì seõ xaõy ra? Chuùng ta döïa vaøo

nhöõng kinh nghieäm, nhöõng thöû thaùch ñeå giöõ cho chuùng ta

luoân tænh taùo. Neáu khoâng coù nhöõng xung ñoät trong chuùng

ta, khoâng coù nhöõng thay ñoåi, khoâng coù nhöõng trôû ngaïi,

chuùng ta seõ deã daøng rôi vaøo tình traïng thuï ñoäng. Vì theá söï

naêng ñoäng raát caàn thieát cho taát caû chuùng ta; chuùng ta nghó

raèng neáu khoâng coù chuùng taâm chuùng ta seõ trôû neân ñaàn ñoän


vaø naëng neà, vaø do ñoù chuùng ta leä thuoäc vaøo moät thöû thaùch,

moät kinh nghieäm, nhöõng thöù naøy cho chuùng ta caûm thaáy

höùng thuù hôn, höng phaán hôn vaø laøm cho taâm chuùng ta

beùn nhaïy hôn. Nhöng thaät ra ñieàu naøy phuï thuoäc vaøo

nhöõng thöù thaùch vaø nhöõng kinh nghieäm laøm cho ta tænh

taùo, chæ caøng laøm cho taâm chuùng ta trôû neân ñaàn ñoän hôn –

thaät ra noù khoâng heà giuùp cho chuùng ta tænh taùo chuùt naøo

caû. Vì theá toâi töï hoûi laø taâm ta coù theå hoaøn toaøn tænh taùo

hay khoâng, khoâng bò leä thuoäc baát cöù hoaøn caûnh naøo, maø

hoaøn toaøn thöùc tænh maø khoâng heà coù maët moät thöû thaùch

hay moät kinh nghieäm naøo caû? Ñieàu naøy cho ta moät caûm

xuùc lôùn cuûa caû taâm lyù vaø vaät lyù; coù nghóa laø toâi phaûi hoaøn

toaøn thoaùt ra khoûi nhöõng ñoøi hoûi, tham muoán, bôûi vì khi

toâi ñoøi hoûi toâi seõ caûm nhaän ñöôïc. Vaø thoaùt ra khoûi ham

muoán vaø nhöõng tham voïng cuaû chính toâi thì toâi seõ hieåu

ñöôïc toaøn boä nhöõng ham muoán cuûa mình.

Ham muoán phaùt sinh töø nhò nguyeân: ‘Toâi khoâng

haïnh phuùc vaø toâi phaûi haïnh phuùc’. Trong chính nhöõng ñoøi

hoûi ham muoán raèng toâi phaûi haïnh phuùc thì ñaõ laø khoâng

haïnh phuùc. Khi moät ngöôøi noå löïc ñeå trôû thaønh ngöôø itoát,


thì trong chín hcaùi toát kia cuõng ñaõ coù maët söï ñoái laäp laø toäi

loãi roài. Moïi thöù ñeàu coù hai maët caû, vaø nhöõng coá gaéng ñeå

vöôït qua thì cuõng ñaõ coù söï ñoái nghòch. Khi baïn coù moät söï

hieåu bieát veà söï thaät hay chaân lyù, thì chính söï mong muoán

aáy ñaõ phaùt sanh ra trong baïn söï khoâng haøi loøng vôùi ‘laø gì’,

vaø do ñoù nhöõng ham muoán taïo neân söï maâu thuaãn. Vaø

trong söï ñoái laäp naøy ñaõ coù maët ‘caùi laø gì’ roài. Vì theá ngöôøi

ta phaûi thoaùt ra khoûi nhöõng ñoøi hoûi ham muoán khoâng döøng

naøy neáu khoâng thì seõ khoâng bao giôø chaám döùt ñöôïc söï traùi

ngöôïc ñaày maâu thuaãn naøy caû. Ñieàu naøy coù nghóa laø neáu

baïn bieát roõ veà chính mình thì taâm baïn seõ khoâng coøn dong

ruoãi tìm kieám nöõa.

Moät caùi taâm nhö theá seõ khoâng ñoøi hoûi kinh

nghieäm; noù khoâng theå ñoøi hoûi moät thöû thaùch hay bieát moät

thöû thaùch; noù seõ khoâng noùi laø: ‘Toâi buoàn nguû’ hay ‘Toâi

ñang tænh taùo’. Noù chính laø noù ñang laø gì. Chæ coù moät caùi

taâm beù nhoû, noâng caïn, vaø lo laéng môùi luoân luoân mong caàu

tìm kieám. Coù theå soáng trong cuoäc ñôøi naøy maø khoâng heà coù

khôûi leân söï so saùnh hôn thua hay khoâng? Coù chaéc laø nhö


theá khoâng? Ngöôøi ta phaûi tìm ra caâu traû lôøi cho chính

mình.

Tìm ra caâu giaûi ñaùp naøy laø thieàn. Töø naøy ñöôïc caû

phöông Ñoâng vaø phöông Taây söû duïng moät caùch ñaùng tieác.

Coù nhieàu tröôøng phaùi khaùc nhau cuûa Thieàn, khaùc veà

phöông phaùp vaø heä thoáng. Coù nhieàu phaùi tuyeân boá ‘haõy

nhìn vaøo ngoùn chaân cuûa baïn, quan saùt, quan saùt noù; coù

phaùi thì khuyeân neân ngoài kieát giaø theo doõi hôi thôû vaø thöïc

haønh tænh thöùc. Taát caû nhöõng ñieàu naøy chæ laø noùi moät caùch

maùy moùc. Phöôùng phaùp khaùc thì cung caáp cho baïn vaø yeâu

caàu baïn laëp ñi laëp laïi nhieàu laàn thì baïn seõ ñaït ñöôïc nhöõng

keát quaû toái thöôïng. Ñaáy laø moät ñieàu voâ lyù. Ñaây chính laø

hình thöùc töï thoâi mieân. Baèng caùch laëp ñi laëp laïi töø Amen

hay Om hay Coca-Cola dó nhieân baïn seõ coù moät kinh

nghieäm chaéc chaén bôûi vì söï laäp ñi laäp laïi ñoù khieán taâm

cuûa baïn yeân tónh. Ñaây chính laø phöông phaùp noåi tieáng

ñöôïc ngöôøi AÁn Ñoä thöïc haønh caû haøng ngaøn naêm tröôùc –

noù cuõng ñöôïc goïi laø Mantra Yoga. Baèng caùch laäp ñi laäp

laïi baïn coù theå laøm cho baïn trôû neân nheï nhaønh nhöng noù

vaãn laø taâm bình thöôøng nhoû nhen. Cuõng nhö baïn ñuùt vaøo


loø söôûi moät thanh cuûi maø baïn ñaõ nhaët ñöôïc ôû trong vöôøn

vaø cho noù moãi ngaøy moät boâng hoa. Trong moät thôøi gian

baïn toân thôø vaø khoâng coøn taëng cho noù moät boâng hoa nöõa

thì noù seõ trôû neân toäi loãi.

Thieàn khoâng tuaân thuû theo moät heä thoáng naøo caû.

Noù khoâng phaûi laø söï laëp laïi hay baét chöôùc. Thieàn khoâng

phaûi chæ laø söï taäp trung. Noù chæ laø moät nöôùc côø nhoû maø

caùc thieàn sö muoán nhöõng hoïc troø cuûa hoï hoïc veà söï taäp

trung – ñoù laø taäp trung tö töôûng vaøo moät ñoái töôïng vaø

khoâng cho phaùt khôûi nhöõng tö duy khaùc. Ñieàu naøy thaät söï

ngôù ngaån, teä haïi maø baát cuù moät caäu hoïc troø naøo cuõng coù

theå laøm bôûi vì caäu ta bò baét buoäc. Coù nghóa laø baïn luoân

luoân coù moät traän chieán giöõa moät maët söï khaêng khaêng coá

gaéng raèng baïn phaûi taäp trung vaø maët khaùc laø taâm baïn

ñang dong ruoãi vaøo nhöõng ñoái töôïng khaùc, do ñoù baïn phaûi

chuù yù vaøo ñoái töôïng maø taâm baïn ñang dong duoãi. Khi taâm

baïn dong ruoãi coù nghóa laø baïn ñang bò thu huùt bôûi moät ñoái

töôïng khaùc.

Thieàn ñoøi hoûi moät caùi taâm thaät söï nhanh nheïn;

thieàn laø söï hieåu bieát toaøn boä cuoäc soáng maø trong ñoù taát caû


nhöõng vuïn vaët cuûa cuoäc soáng ñeàu ñöôïc ñoaïn tröø. Thieàn

khoâng phaûi laø söï kieåm soaùt tö töôûng, bôûi vì khi tö töôûng bò

kieåm soaùt noù seõ daãn ñeán söï xung ñoät trong taâm, nhöng khi

baïn hieåu ñöôïc nguoàn goác vaø hoaït ñoäng cuûa tö töôûng thì

khi aáy tö töôûng seõ khoâng coøn can thieäp. Chính söï nhaän roõ

veà tö duy naøy laø coâng thöùc chính cuûa thieàn.

Thieàn laø bieát ñöôïc taát caû tö duy vaø taát caû nhöõng

caûm xuùc, ñöøng bao giôø noùi noù ñuùng hay sai maø chæ quaùn

saùt noù vaø nhöõng dieãn bieán cuûa noù. trong söï quan saùt aáy

baïn seõ hieåu ñöôïc nhöõng hoaït ñoäng cuûa tö töôûng vaø caûm

xuùc. Vaø khi baïn thoaùt ra khoûi ñöôïc caùi bieát naøy thì ñoù laø

söï yeân laëng, yeân laëng ñi cuøng vôùi tö töôûng chæ laø söï trì treä,

laø söï cheát, nhöng yeân laëng ñeán khi tö töôûng hieåu ñöôïc söï

baét ñaàu cuûa chính noù, nguoàn goác cuûa tö töôûng, hieåu ñöôïc

taïi sao taát caû tö duy thì khoâng bao giôø töï do vaø luoân luoân

cuû kyû – söï yeân laëng naøy laø thieàn maø ngöôøi haønh thieàn

hoaøn toaøn khoâng coù maët, bôûi vì taâm hoaøn toaøn troáng vaéng

trong quùa khöù.

Neáu baïn ñoïc cuoán saùch naøy moät caùch taäp trung

trong voøng chöøng moät giôø ñoàng hoà, ñoù laø thieàn. Neáu baïn


chæ löôùt qua moät vaøi doøng vaø khôûi leân moät vaøi yù kieán sau

ñoù, thì noù khoâng phaûi laø thieàn. Thieàn laø moät traïng thaùi

hoaøn toaøn taäp trung cuûa taâm vaøo moät caùi gì ñoù, taäp trung

moät caùch troïn veïn chöù khoâng phaûi chæ moät phaàn naøo ñoù.

Vaø khoâng ai coù theå daïy baïn laøm theá naøo ñeå taäp trung, vì

khi aáy baïn taäp trung chæ laø moät phöông phaùp vaø ñoù khoâng

phaûi laø thieàn. Thieàn laø moät trong nhöõng ngheä thuaät tuyeät

vôøi cuûa cuoäc soáng – coù leõ laø tuyeät vôøi nhaát, vaø khoâng ai

coù theå hoïc ñöôïc töø baát cöù ai, ñoù laø neùt ñeïp cuûa thieàn. Noù

khoâng coù phöông phaùp vaø do ñoù khoâng coù quyeàn naêng.

Khi baïn hoïc veà chính mình, quan saùt chính mình, nhìn con

ñöôøng baïn ñang ñi, baïn aên nhö theá naøo, nhöõng ganh gheùt,

thuø haän – neáu baïn bieát ñöôïc taát caû nhöõng ñieàu naøy trong

baïn maø khoâng heà coù söï choïn löïa, thì ñoù chính laø moät phaàn

cuûa thieàn.

Vì theá thieàn coù theå ñeán khi baïn ñang ngoài treân xe

buyùt hay ñang ñi daïo trong moät caùnh röøng rôïp maùt vaø traøn

ñaày aùnh saùng, hay ñang laéng nghe tieáng chim ñang hoùt

hay ñang ngaém nhìn vaøo göông maët cuûa vôï con mình.


Hieåu ñöôïc thieàn thì tình yeâu seõ hieän höõu, vaø tình

yeâu khoâng phaûi laø saûn phaåm cuûa moät heä thoáng, nhöõng thoùi

quen, hay moät phöông phaùp naøo caû. Tình yeâu khoâng theå

tích luyõ ñöôïc baèng tö töôûng. Tình yeâu chæ coù maët khi thaät

söï coù söï yeân laëng, moät söï yeân laëng maø trong ñoù khoâng coù

maët ngöôøi haønh thieàn; vaø taâm coù theå yeân laëng chæ khi noù

hieåu ñöôïc nhöõng vaän haønh cuûa noù cuõng nhö tö töôûng vaø

nhöõng caûm xuùc. Hieåu ñöôïc taát caû nhöõng vaän haønh cuûa tö

töôûng vaø caûm xuùc thì seõ khoâng coù nhöõng bình phaåm trong

khi quan saùt noù, thaáy ñöôïc nhö theá laø quy taéc, vaø ñoù laø

quy taéc coù theå thay ñoåi vaø töï do, khoâng phaûi laø söï tuaân

thuû.


XVI

Söï thay ñoåi hoaøn toaøn ‐ Taâm toân giaùo – Noå löïc – Caûm xuùc

Nhöõng gì maø chuùng ta ñeà caäp trong cuoán saùch naøy

laø söï trôû laïi chính mình, vaø do ñoù trong cuoäc soáng cuûa

chuùng ta, cuûa söï thay ñoåi hoaøn toaøn maø khoâng coù baát cöù

ñieàu gì phaûi thöïc hieän vôùi söï keát caáu cuûa xaõ hoäi voán noù ñaõ

laø. Bôûi vì chính xaõ hoäi laø moät ñieàu gì khuûng khieáp vôùi

nhöõng cuoäc chieán tranh xaâm löôïc khoâng ngöøng, cho duø ñoù

laø keû xaâm löôïc hay ngöôøi bò xaâm löôïc. Nhöõng gì chuùng ta

caàn laø caùi gì ñoù hoaøn toaøn môùi – moät cuoäc caùch maïng,

moät söï thay ñoåi chính trong taâm hoàn. Tö töôûng thuû cöïu coù

leõ khoâng theå giaûi quyeát ñöôïc vaán ñeà quan heä cuûa nhaân

loaïi. Tö töôûng thuû cöïu ôû phöông Ñoâng, Chaâu AÂu, ngöôøi

Myõ hay ngöôøi Phi chaâu, vì theá nhöõng gì maø chuùng ta ñaët

ra laø coù theå chuùng ta thay ñoåi ñöôïc nhöõng suy nghó trong

chính nhöõng con ngöôøi naøy khoâng?

Chuùng ta haõy ñaët vaán ñeà laïi moät laàn nöõa, baây giôø

toát hôn heát laø töï hieåu veà chính mình, nhaân loaïi coù theå

soáng moät cuoäc soáng bình thöôøng trong theá giôùi ñaày daãy

nhöõng haän thuø, baïo löïc naøy khoâng – moät theá giôùi maø ngaøy


caøng trôû neân thöïc duïng, vaø caøng trôû neân taøn nhaãn hôn –

con ngöôøi coù theå thöïc hieän moät cuoäc caùch maïng khoâng

nhöõng trong moái quan heä beân trong maø caû taát caû nhöõng

vaán ñeà veà tö töôûng, caûm xuùc, vaø haønh ñoäng.

Haøng ngaøy chuùng ta nhìn thaáy hoaëc ñoïc baùo veà

nhöõng noãi kinh hoaøng xaõy ra treân khaép theá giôùi laø do keát

quaû cuûa baïo löïc cuûa con ngöôøi. Baïn coù theå tuyeân boá raèng:

‘Toâi khoâng theå laøm ñöôïc ñieàu aáy’ hay ‘laøm sao toâi coù theå

taùc ñoäng theá giôùi?’ Toâi nghó baïn coù theå taùc ñoäng raát lôùn

ñeán theá giôùi neáu nhö trong baïn khoâng heà coù baïo löïc, neáu

baïn thaät söï soáng moät cuoäc soáng hoaø bình – moät cuoäc soáng

khoâng heà coù söï caïnh tranh, nhöõng tham voïng, nhöõng ñoá

kî – moät cuoäc soáng khoâng coù keû thuø. Nhöõng ñoám löûa nhoû

coù theå trôû thaønh ngoïn löûa. Chuùng ta thay ñoåi theá giôùi,

giaûm thieåu ñi nhöõng hoån loaïn hieän nay baèng chính haønh

ñoäng cuûa chính mình, baèng söï thieân kieán, baèng söï haän thuø

baèng chuû nghóa daân toäc, vaø khi chuùng ta noùi chuùng ta

khoâng theå laøm ñöôïc ñieàu gì caû ñeå giaûi quyeát, chuùng ta

chaáp nhaän söï roái loaïn trong chính chuùng ta nhö laø nhöõng

ñieàu khoâng theå traùnh ñöôïc. Chuùng ta laøm theá giôùi vôõ tan


thaønh töøng maõnh vuïn vaø neáu chuùng ta bò tan vôõ, moái quan

heä cuûa chuùng ta vôùi theá giôùi cuõng bò vôõ tan. Nhöng neáu

khi chuùng ta haønh ñoäng, chuùng ta hoaøn toaøn haønh ñoäng,

khi aáy moái quan heä cuûa chuùng ta vôùi theá giôùi traõi qua moät

cuoäc caùch maïng lôùn lao.

Cuoái cuøng, baát cöù moät hoaït ñoäng naøo ñeàu coù giaù trò

caû, baát cöù haønh ñoäng naøo coù giaù trò ñeàu phaûi baét ñaàu töõ

moãi chuùng ta. Tröôùc nhaát toâi phaûi thay ñoåi; toâi phaûi thaáy

ñöôïc baûn chaát caû ñieàu thieát yeáu giöõa moái quan heä cuûa toâi

vaø theá giôùi – vaø chính trong söï nhaän thöùc nhö theá vaø haønh

ñoäng; do ñoù toâi laø moät thaønh vieân ñang soáng trong coäng

ñoàng, mang ñeán moät chaát lieäu khaùc, vaø chaát lieäu ñoù ñoái

vôùi toâi laø chaát lieäu cuûa moät taâm thöùc moä ñaïo.

Taâm moä ñaïo laø moät thöù khaùc vôùi taâm maø luoân tin

töôûng vaøo toân giaùo. Baïn khoâng theå laø moät tu só nhöng baïn

coù theå laø moät tín ñoà cuûa ñaïo Hindu, ñaïo Hoài, ñaïo Thieân

Chuùa, ñaïo Phaät. Moät caùi taâm moä ñaïo khoâng heà tìm kieám,

noù khoâng theå caûm nhaän ñöôïc chaân lyù. Chaân lyù khoâng phaûi

laø caùi gì coù theå ban boá haïnh phuùc hay khoå ñau ñeán baïn.


Taâm moä ñaïo laø taâm khoâng coøn sôï haõi vaø do ñoù khoâng coù

tín ngöôõng maø chæ laø moät söï thaät ‘nhö thò’.

Trong moät caùi taâm moä ñaïo seõ xuaát hieän söï yeân

laëng maø chuùng ta ñaõ töøng thöû nghieäm khoâng phaûi laø saûn

phaåm cuûa tö töôûng, maø laø keát quaû cuûa söï tænh thöùc, laø

thieàn ñònh vaø khi ngöôøi haønh thieàn khoâng coøn coù maët.

Trong söï yeân laëng aáy coù moät naêng löôïng maø khoâng heà coù

xung ñoät. Tinh taán laø haønh ñoäng vaø chuyeån ñoäng. Taát caû

moïi haønh ñoäng laø söï chuyeån ñoäng vaø taát caû haønh ñoäng laø

naêng löôïng. Taát caû ham muoán laø naêng löôïng. Taát caû caûm

giaùc laø naêng löôïng. Taát caû cuoäc soáng laø naêng löôïng. Neáu

naêng löôïng aáy ñöôïc pheùp troâi chaûy khoâng coù söï traùi

ngöôïc, khoâng coù baát cöù va chaïm, khoâng coù baát cöù xung

ñoät, khi aáy naêng löôïng aáy voâ taän, baát taän. Khi khoâng coù söï

va chaïm naøo thì seõ khoâng coù trôû ngaïi gì ñoái vôùi naêng

löôïng. Chính nhöõng va chaïm laøm cho naêng löôïng bò giôùi

haïn. Vì theá sau khi nhaän thöùc ñöôïc ñieàu naøy, taïi sao con

ngöôøi laïi taïo ra nhöõng va chaïm ñoái vôùi naêng löôïng? Taïi

sao con ngöôøi taïo ra nhöõng va chaïm trong cuoäc ñôøi naøy?

Coù phaûi naêng löôïng thuaàn tuyù, naêng löôïng khoâng giôùi haïn


naøy chæ laø moät yù nghó cuûa nhaân loaïi? Coù phaûi noù khoâng coù

thaät?

Chuùng ta caàn naêng löôïng khoâng nhöõng ñeå mang

ñeán moät cuoäc caùch maïng trong chính chuùng ta maø coøn ñeå

khaùm phaù, ñeå quan saùt vaø ñeå haønh ñoäng. Vaø khi coù baát kyø

moät va chaïm naøo trong moái quan heä cuûa chuùng ta, cho duø

giöõa vôï vôùi choàng, giöõa ngöôøi vôùi ngöôøi, giöõa taäp theå naøy

vôùi moät taäp theå khaùc, giöõa quoác gia naøy vôùi quoác gia

khaùc, giöõa yù thöùc heä naøy vôùi yù thöùc heä khaùc – neáu coù baát

cöù moät va chaïm beân trong hay beân ngoaøi naøo, baát kyø hình

thöùc naøo cho duø noù tinh teá ñeán ñaâu – ñeàu laø nhöõng naêng

löôïng thöøa thaûi. Khi coù moät khoaûng thôøi gian giöõa ngöôøi

quan saùt vaø ñoái töôïng quaùn saùt noù taïo neân moät söï va chaïm

vaø ñoù chæ laø naêng löôïng voâ ích. Naéng löôïng aáy taäp trung

cao ñoä khi ngöôøi quaùn saùt laø ñoái töôïng quaùn saùt, trong ñoù

khoâng coù thôøi gian can thieäp vaøo. Khi aáy seõ coù moät naêng

löôïng maø khoâng coù söï taùc ñoäng vaø noù seõ baét gaëp ñöôïc

taàng soá cuûa haønh ñoäng bôûi vì khi aáy ‘caùi toâi’ khoâng hieän

höõu.


Chuùng ta caàn moät soá löôïng naêng löôïng lôùn ñeå hieåu

nhöõng roái loaïn maø chuùng ta ñang soáng, vaø yù töôûng ‘Toâi

phaûi hieåu’ mang ñeán sinh khi ñeå khaùm phaù. Nhöng khaùm

phaù, tìm kieám ñoøi hoûi thôøi gian, vaø nhö chuùng ta ñaõ bieát,

daàn daàn oån ñònh taâm khoâng phaûi laø phöông phaùp. Thôøi

gian khoâng phaûi laø con ñöôøng. Duø chuùng ta gì hay tre

ûchính phuùt giaây hieän taïi laø toaøn boä phöông thöùc cuûa cuoäc

soáng coù theå mang laïi moät khoâng gian khaùc. Tìm kieám thì

traùi ngöôïc vôùi nhöõng gì chuùng ta ñang laø laø khoâng phaûi

con ñöôøng cuõng khoâng phaûi nguyeân taéc giaû taïo ñöôïc aùp

ñaët cuûa moät heä thoáng, cuûa moät vò ñaïo sö, moät trieát gia hay

moät ñaïo só – taát caû ñeàu quaù ngaây ngoâ. Khi chuùng nhaän ra

ñieàu naøy, chuùng ta töï hoûi raèng con ngöôøi coù theå thoaùt khoûi

thaân phaän naøy ñeå coù ñöôïc moät tình traïng khaùc toát hôn

khoâng – thaät töï do, ñeå taâm coù theå trong saùng, nhaïy caûm,

soáng ñoäng, tænh thöùc, nhieàu naêng löïc khoâng? Ñoù laø nhöõng

trôû ngaïi cuûa chuùng ta. Seõ khoâng coù trôû ngaïi khi taâm hoaøn

toaøn môùi, noù coù theå giaûi quyeát baát cöù vaán ñeà. Ñoù chính laø

caâu hoûi duy nhaát maø chuùng ta phaûi töï hoûi chính mình.


Nhöng chuùng ta khoâng hoûi. Chuùng ta muoán ai ñoù

chæ cho bieát. Moät trong nhöõng ñieàu hieáu kyø trong taâm trí

chuùng ta laø chuùng ta muoán ai ñoù chæ cho bieát bôûi vì chuùng

ta laø keát quaû cuûa söï tuyeân truyeàn cuûa haøng ngaøn naêm.

Chuùng ta muoán coù moät tö duy vöõng chaéc töø ngöôøi khaùc, töø

ñoù ñaët moät caâu hoûi laø hoûi veà tö duy cuûa chính baïn. Nhöõng

gì maø toâi noùi thì chaúng coù giaù trò. Sau khi gaáp cuoán saùch

laïi baïn seõ queân trong choác laùt , hoaëc baïn seõ nhôù vaø laëp laïi

nhöõng ñoaïn caàn thieát, hoaëc baïn so saùnh vôùi nhöõng gì baïn

ñaõ ñoïc ôû ñaây vôùi nhöõng cuoán saùch khaùc – nhöng baïn seõ

khoâng ñoái maët vôùi cuoäc soáng cuûa baïn. Vaø ñoù laø toaøn boä

vaán ñeà – cuoäc soáng cuûa baïn, , tính nhoû nhen, hôøi hôït, ñoäc

aùc, baïo löïc, tham lam, tham voïng, baát haïnh vaø noãi ñau

keùo daøi cuûa baïn – ñoù laø nhöõng gì baïn phaûi hieåu vaø khoâng

coù ai trong cuoäc ñôøi hay ôû caûnh giôùi thieân ñaøng naøo coù theå

cöùu baïn maø chæ coù chính mình môùi coù theå töï cöùu mình.

Thaáy ñöôïc taát caû ñieàu aáy troâi chaûy nhö cuoäc soáng

thöôøng nhaät cuûa baïn – khi baïn nhaët moät caây buùt, khi baïn

noùi chuyeän, khi baïn laùi xe ra ngoaøi hay khi baïn ñi daïo

trong röøng – baïn coù theå cuøng vôùi hôi thôû cuûa mình, vôùi


moät caùi nhìn, bieát ñöôïc mình thaät söï ñôn giaûn nhö baïn

ñang laø. Khi baïn bieát veà chính mình nhö baïn ñang laø, khi

aáy baïn hieåu ñöôïc toaøn boä nhöõng noå löïc cuûa con ngöôøi,

nhöõng khaùt voïng vaø söï ñaïo ñöùc giaû, doái traù cuûa con

ngöôøi.muoán laøm ñöôïc ñieàu naøy baïn phaûi thaät trung thöïc

vôùi chính mình, vôùi baûn chaát cuûa baïn. Khi baïn haønh ñoäng

theo nhöõng quy luaät cuûa baïn, baïn khoâng trung thöïc bôûi vì

khi baïn haønh ñoäng theo nhöõng gì baïn suy nghó thì baïn

khoâng phaûi laø baïn, khoâng phaûi laø baïn ñang laø. Ñoù laø ñieàu

taøn baïo phaùt sanh tö töôûng. Neáu baïn naõy sanh baát cöù tö

töôûng, ñöùc tin, hay nhöõng nguyeân taéc naøo baïn seõ khoâng

theå nhìn tröïc tieáp vaøo chính mình. Vì theá coù theå baïn hoaøn

toaøn phuû nhaän, hoaøn toaøn im laëng, khoâng suy nghó cuõng

khoâng sôï haõi, vaø khi aáy cuoäc soáng thaät maõnh lieät, phi

thöôøng phaûi khoâng?

Ñoù laø tình traïng cuûa taâm maø khoâng heà coù baát cöù

moät söï noå löïc naøo caû, ñaây ñuùng laø moät taâm moä ñaïo, vaø

khi aáy baïn coù theå goïi taâm aáy laø chaân lyù hay giaûi thoaùt,

Thöôïng ñeá, tuyeät myõ, hay tình yeâu. Ñieàu naøy baïn khoâng

theå van xin. Phaûi hieåu ñoù laø moät söï thaät raát bình thöôøng.


Noù khoâng theå van xin hay kieám tìm maø coù ñöôïc, bôûi vì

taâm quaù ngôù ngaån, nhoû beù maø tham voïng thì quaù xaáu xa,

cuoäc soáng cuûa baïn thì quaù boái roái bôûi söï taøn baïo, taát caû

chöùa ñöïng trong moät caên nhaø beù nhoû, moät goùc heïp cuûa

cuoäc soáng ñaõ bò daøy xeùo, chaø ñaïp. Baïn khoâng theå caàu xin.

Caàu xin noù baïn phaûi bieát noù vaø baïn khoâng theå bieát ñöôïc.

Chaúng coù vaán ñeà gì caû khi moät ai ñoù noùi raèng ‘Toâi bieát’,

ngöôøi aáy chaúng bieát tí naøo. Khi baïn noùi baïn baét gaëp noù thì

baïn chaúng thaáy gì caû. Neáu baïn noùi baïn ñaõ töøng kinh

nghieäm ñieàu naøy, thì baïn chaúng bao giôø bieát ñöôïc. Ñoù laø

nhöõng caùch ñeå khai thaùc ngöôøi khaùc – baïn cuûa baïn hay keû

thuø cuûa baïn.

Moät ngöôøi töï hoûi raèng coù theå baét gaëp ñöôïc ñieàu

naøy maø khoâng van xin, khoâng chôø ñôïi, khoâng kieám tìm –

chæ coù ñöôïc nhö khi baïn ñoùn nhaän moät laøn gioù maùt khi baïn

môû tung caùnh cöûa soå? Baïn khoâng theå môøi moïc laøn gioù ñeán

tröø khi baïn môû caùnh cöûa soå ra, khoâng coù nghóa laø baïn

ñang trong tình traïng chôø ñôïi; ñoù laø moät hình thöùc khaùc

cuûa söï giaû doái. Khoâng coù nghóa laø baïn môû loøng ra ñeå ñoùn

nhaän; ñoù cuõng laø moät hình thöùc khaùc cuûa tö töôûng.


Baïn coù töøng bao giôø töï hoûi taïi sao con ngöôøi laïi

thieáu vaéng ñieàu naøy khoâng? Hoï sanh con ñeû caùi, aâu yeám,

cuøng nhau chia seû, tình baïn nhöng nhöõng ñieàu naøy – taïi

sao hoï laïi khoâng coù ñöôïc chöù? Baïn coù töøng bao giôø laáy

laøm ngaïc nhieân khi mình ñang daïo böôùc treân moät con

ñöôøng baån thæu hay ngoài treân xe buyùt, hay ñang ñi nghæ ôû

baõi bieån hay ñang daïo böôùc trong moät caùnh röøng rôïp boùng

caây, vôùi nhieàu tieáng chim hoùt, suoái chaûy vaø nhieàu muoâng

thuù – baïn coù töøng bao giôø chôït thaáy baïn vaø hoûi taïi sao con

ngöôøi soáng caû haøng trieäu naêm, cuõng khoâng coù ñöôïc nhöõng

ñieàu naøy, khoâng coù ñöôïc moät ñoaù hoa baát töû? Taïi sao ñoù

chính laø baïn, laø moät con ngöôøi vôùi nhieàu naêng löïc, quaù

thoâng minh, xaûo quyeät, nhieàu kyû thuaät coâng nghieäp tuyeät

vôøi coù theå bay leân khoâng trung hay ñi vaøo loøng ñaïi döông

saâu thaúm vaø nhöõng phaùt minh – taïi sao baïn cuõng khoâng coù

ñöôïc? toâi khoâng bieát laø baïn coù töøng bao giôø ñoái dieän moät

caùch nghieâm tuùc vôùi vaán ñeà naøy hay khoâng laø taïi sao taâm

baïn laïi troáng roãng.

Caâu traû lôøi cuûa baïn laø gì neáu nhö baïn ñaët caâu hoûi

cho chính mình – caâu traû lôøi thaúng thaén cuûa baïn khoâng heà


laäp lôø hay xaûo traù? Caâu traû lôøi cuûa baïn seõ tuyø thuoäc vaøo

caûm xuùc vaø quan troïng cuûa caâu hoûi. Nhöng baïn thì khoâng

voäi vaû cuõng khoâng caàn thieát, ñoù laø lyù do taïi sao baïn khoâng

coù ñöôïc naêng löôïng, naêng löôïng laø caûm xuùc maïnh meõ –

vaø baïn khoâng tìm thaáy ñöôïc söï thaät maø khoâng coù moät xuùc

caûm maõnh lieät – xuùc caûm vôùi nieàm sung söôùng ñaèng sau

ñoù, xuùc caûm maø khoâng coù söï mong caàu. Xuùc caûm maõnh

lieät laø moät ñieàu khuûng khieáp bôûi vì neáu baïn coù xuùc caûm

maõnh lieät baïn khoâng bieát laø noù seõ mang baïn ñi ñaâu.

Vì theá, coù leõ noãi sôï haõi laø lyù do taïi sao baïn khoâng

coù naêng löôïng cuûa caûm xuùc ñeå phaùt hieän ñöôïc taò sao

trong baïn laïi khoâng coù ñöôïc chaát lieäu cuûa tình yeâu, taïi sao

trong tim baïn laïi khoâng coù ngoïn löûa naøy? Neáu baïn xeùt laïi

chính taâm mình thaät kyõ, baïn seõ bieát taïi sao baïn khoâng coù

noù. Neáu baïn mong muoán khaùm phaù taïi sao baïn khoâng coù

ñöôïc ñieàu aáy, baïn seõ bieát noù ñang hieän höõu ôû ñoù. Do hoaøn

toaøn khoâng hieän höõu, ñoù laø hình thöùc cao nhaát cuûa caûm

xuùc, ñoù laø tình yeâu seõ hieän höõu. Gioáng nhö söï khieâm toán

khoâng theå vun ñaép tình yeâu. Khieâm toán chæ ñeán khi loøng

kieâu ngaïo khoâng coù maët – khi aáy baïn seõ khoâng bao giôø


bieát caùi gì laø khieâm toán. Moät ngöôøi maø bieát mình khieâm

toán laø moät ngöôøi thaät töï phuï, kieâu ngaïo. Cuõng gioáng nhö

theá khi baïn trao taám loøng cuûa baïn, nhöõng boä phaän cuûa cô

theå, maét cuûa baïn, toaøn boä cuoäc soáng cuûa baïn ñeå tìm ra

phöông caùch soáng, ñeå thaáy ñöôïc nghóa nhö thò vaø vöôït ra

khoûi noù, phuû nhaän hoaøn toaøn cuoäc soáng maø baïn ñang soáng

– chính söï phuû nhaän xaáu xa, ñoäc aùc aáy khieán cho ñieàu

khaùc phaùt sanh. Vaø baïn seõ khoâng bao giôø bieát ñöôïc noù.

Moät ngöôøi bieát ñöôïc raèng anh ta im laëng, bieát ñöôïc anh ta

ñang yeâu thì khoâng bieát ñöôïc tình yeâu laø gì vaø yeân laëng laø

gì.

Linh Sôn-Ñaø laït, Xuaân Ñinh Hôïi

http://www.quangduc.com/tacgia/thichminhtam-dalat.html

thoùat kho ûi nhaän thö ùc - tuvienquangduc.com.au

Documents