Thôngtinebook

AkioMoritavàSONY-KIẾNTẠONỀNGIẢITRÍTƯƠNGLAINhàxuấtbảnTrẻThểloại:EconomicTạovàhiệuchỉnhebook:HoàngNghĩaHạnh

Ebookmiễnphítại:www.Sachvui.Com

LỜINÓIĐẦU“Khisinhra,bạnkhóccònmọingườiđềucười.Sốngsaochokhibạnquađời,mọingườiđềukhóctrongkhimỗimìnhbạncười”–cómộtcâuthànhngữmàdẫunhiềunămquarồi,nhiềungườidânNhậtvẫnthỉnhthoảngnhớlạikhinhìnthấymộtcáiti-vimangnhãnhiệuSony.Họ,nhữngconngườihếtsứcbìnhthườngấy,hầuhếtchưamộtlầngặpgỡngườichacủatậpđoànSonyAkioMorita.Nhưngvớihọ,ôngchiếmmộtvịtríquantrọng,thậtquantrọngtronglònghọ.Đơngiản,ôngđãlàmthayđổicuộcsốngcủahọ,làmthayđổimôitrườngsốngxungquanhhọbằngtàinăngxuấtchúngvàtinhthầnxãhộirộnglớncủamình.

Mộttrongnhữngngườibạncủatôi,chịMikiAmorato,đanglàmviệctạiThànhphốHồChíMinhđãkểchotôivềnhữnggiọtnướcmắtcủabànộimìnhkhinghetinAkioMoritaquađời.Mikikhôngkhóc,nhưnggiọngchịnghenghènnghẹnlúcnhớlạikhoảnhkhắcchịtheodõiđámtangcủaôngcáchđâyđãnhiềunăm...

*

**

Ngày4.10.1999,mộtngàythuảmđạmởđảoquốcmặttrờimọc,thanhâmnhữngnhạcphẩmcủa

GiacomoPuccinivangvọngkhắpnơi.NhữnggiaiđiệuoperađẫmchấtÝnàylạichínhlàgiaiđiệuđưatangmộthuyềnthoạicủanướcNhật:AkioMorita

–ngườisánglậptậpđoànSony.Đơngiản,vìđâylànhữnggiaiđiệumàôngthíchnhấtkhicònsống.Ngàyhômấy,nướcNhậtkhóckhigiãtừmộtngườicôngdântuyệtdiệucủamình.AkioMoritarađiởtuổi78saukhiđãcốnghiếnchonướcNhậtvàthếgiớinhữnggiátrịvôcùngtolớn.

Hơn3.000người,gồmnhiềuchínhkháchvànhàngoạigiao,trongđócócáccựuThủtướng,cáclãnhđạonhữngtậpđoànlớntạiNhậtBảnđãtậptrungtrướckháchsạnTokyođểtiễnđưaMoritavềnơiannghỉcuốicùng.

MọingườiđứngyênvàcúiđầutrướcchândungcủaMoritatrênmànhìnhkhổlớncao3mtrongnhạcphẩmAveMariacủanhàsoạnnhạcĐức,SchubertdodànnhạcTokyoPhilharmonicbiểudiễn.NhữngthướcphimvideophátlạihìnhảnhMoritakhicòntrẻđangbàytỏniềmmongmuốnlàmchiếccầunốigiữaNhậtBảnvàphầncònlạicủathếgiới,nhữnghìnhảnhvềchiếcti-viđầutiênxuấthiệntrênthịtrường,niềmvuicủalôhàngxuấtkhẩuđầutiên...KhichiếcxechởquantàiMoritachạyngangtrụsởcủaSony,khoảng3.000côngnhânviêncủatậpđoànđãđứngsẵnhaibênđường,kínhcẩntừbiệtngườilãnhđạo,ngườithầy,ngườibạnlớncủahọ,ngườiđãgắnbócuộcđờimìnhvớithươnghiệu

TotsukovàSonysuốthơn50năm.

50nămấy,AkioMoritađãlàmthayđổixãhộiNhậtBảnbằngnhữngýtưởngcủamình.Hơnthếnữa,ôngđãlàmthayđổicảcáchnhìncủathếgiớivềđấtnướcbịbạitrậntrongchiếntranhvớitàntíchcủahaiquảbomnguyêntử.

*

**

Tôigọiônglàmộthuyềnthoại–mộthuyềnthoạiđãdànhtrọncuộcđờimình,trọnsựnghiệpcủamìnhđểphụcvụnhânloại.

Tácgiả

PhầnIDỒNTOÀNBỘSỨCMẠNHCHOVIÊCKIẾNTẠOTƯƠNGLAI“CảnướcNhậthãynhìnvềphíatrước,dồntoànbộsứcmạnhchoviệckiếntạotươnglaivàtiếnbướctheođàtiếnchungcủathếgiới”.

Nhậthoàng–tuyênbốsauchiếntranh

Chương1NHỮNGCHIẾCMÁYTHUTHANHBỊĐẬPNÁT

Mộtxãhộibịmấtthôngtinliênlạcbởitấtcảnhữngchiếcmáythuthanhcũđãbịđậpnáttrongchiếntranhvìsợròrỉthôngtinvàhoangmangdântình.

SáchlịchsửNhậtBản

Hoạtđộngkhôngvìnhữngđộngcơthươngmại,anhđãtìmtòi,mởrộngviệcsửdụngcácmáythuthanhsóngngắnbằngcáchchuyểnđổicácmáythuthanhthôngthườnghoặcbằngviệcsửdụngmộtthiếtbịbổsung...

NhậtbáoAshahiShimbun

Ngày14.8.1945,lầnđầutiênngườidânNhậtđượcnghetiếngnóicủaNhậthoàngHirohito,khôngphảitiếngnóiphủdụhaychúcmừnghọhằngmongđợi,màlàlờituyênbốđầuhàngvôđiềukiện,saukhinhiềuthầndâncủangàihứngchịuhaiquảbomnguyêntửđầutiênthảxuốngcácthànhphốHiroshimavàNagasaki.

TrậnThếchiếnkhủngkhiếpkếtthúcvớinhữngtổnthấtkhôngkểxiết.ỞnhữngđôthịlớnnhưTokyo,Yokohama,Osaka,Nagoya...chỉnhữngkiếntrúckiêncốlàcònđứngvững,đasốnhàcửađãtrởthànhnhữngđốnggạchvụn.NhữngthướcphimtưliệuvềthờikỳnàychothấymộtnướcNhậtxơxác,hoangtàn,vớinhữngphụnữ,trẻemngơngác,đưanhữngcặpmấtthấtthầnnhìncảnhtượngngổnngangquanhhọ,cơhồnỗimấtmátlớnquá,nướcmắtkhôngcònđểchảynữa.ThủđôTokyosầmuấtlàthế,mộtthànhphố7triệungườimàchỉcònkhôngđầy50%cưdânởlại,hơnmộtnửadânsốtứtánvềnhữnglàngquêhoặcphiêudạttớicácđôthịnhỏ.NhậtHoàngHirohitotuyênbốtrênđàiphátthanhvềsựđầuhàngvôđiềukiệntrướcquânĐồngminhvànhậnđịnhrằngđiềunày“mởđườngchomộtnềnhòabìnhbềnvữngdànhchocácthếhệmaisau”.ÔngcũngđộngviênnướcNhậthãynhìnvềphíatrước,“dồntoànbộsứcmạnhchoviệckiếntạotươnglai”và“tiếnbướctheođàtiếnchungcủathếgiới”(MadeinJapan).

Bảntuyênbốđãđượcdânchúngđónnhậnvớirấtnhiềutháiđộkhácnhau.KhôngítngườiNhậtthởphàovìbiếtrằng,từnaynỗithốngkhổdochiếntranhgâyrakhôngcònnữa,nhưngđồngthờicũngýthứcđượcrằngnhữngkhókhăntrongmộtnềnhòabìnhnhennhúmgiữađốngtrotànkhôngphảilàdễvượtqua.Mộtsốkhác,nhấtlàgiớitrẻ,cảmthấytựáidântộcbịtổnthươngsâusắc,họkíchđộnggâybạoloạnđểchốnglạilệnhđầuhàng,kểcảviệcchiếmdinhthủtướngđểbiểudươnglựclượng.ThủtướngNhật,KantaroSuzukiđãmaymắnchạythoáttrongnhữnggiâyphútđầynguyhiểmđó.Mộtsốsĩquanđãmổbụngtựsát(hara-kiri)đểthểhiệnlòngtrungnghĩavớiNhậthoàngvàđấtnướcPhùtang.

NhiềubinhlínhNhậtởngoàinướckhôngcómaymắnnhưnhữngngườicònsốngtrongnước.TạiMãnChâu,500línhNhậtbịbắtlàmtùbinh,bịđàyđiSiberiavànhiềunơikhác,cónhữngngườisaumườihainămxaxứmớiđượcquayvềsumhọpvớigiađình.Cònnhiềuvấnđềxãhộikháckhiếnnhữngngườitrựctiếpchứngkiếnhaynghekểlạikhôngkhỏichạnhlòng.

Thếchiếnthứhaiđãcướpmấtsinhmạngcủa37,6triệungười,cảquânđộilẫnthườngdân,chỉriêngởtámnướcdínhlíunhiềuđếncuộcchiếnlàĐức,Ý,Nhật,BaLan,Pháp,Anh,LiênXôvàMỹ.Trongnhữngnướcnày,LiênXôthiệtmất21,3triệumạngsống,kếđếnlàĐức,hơn7triệungườitửvong.RiêngNhậtcó1,7triệubinhsĩtửtrậnvà360.000ngườidânhisinhtrongcuộcchiến.Nhữngconsốkhôkhanđólàchứngtíchcủamộttrongnhữngthảmhọaghêgớmnhấttronglịchsửloàingười.

NHỮNGNGƯỜITIÊNPHONGGIẢIBÀITOÁNNHUCẦUXÃHỘI

Chiếntranhvừakếtthúc,đờisốngcủanướcNhậtthiếuthốntrămbề,kểcảnhữngmónăntinhthầnđơngiảnnhất.Khócóthểtìmthấymộtmáythuthanhcònnguyênvẹn.Trongchiếntranh,cảnhsátNhậtbuộcthườngdângiaonộpmáythuthanhđểhọhủyđibăngsóngngắnvìsợnhữngtintứcchiếntrườngphátđitừcácđàiphươngTâylàmhoangmangdânchúng,mặtkhácbinhlínhNhậtcóthểbịđốiphươnglunglạctinhthần.

Khihòabìnhlậplạirồi,nhữnghạnchếcủathờichiếnkhôngcònlýdođểtồntạinữa,ngườidânđuanhautìmmuamáythuthanhcũ,sửachữavànângcaotínhnăngcủachúng.Cócầutấtsẽcócung,nhiềucơsởsửachữa,nângcấpmáythuthanhmọclênkhắpcácthànhphố,lôicuốnnhiềuchuyênviênkỹthuậttrẻtuổivàocuộc.

TrongsốnàycóMasaruIbuka,mộtkỹsưđiệnsinhnăm1908,tốtnghiệptrườngKhoahọckỹthuậtthuộcĐạihọcWaseda,đangđiềuhànhcôngtyTokyoTsushinKogyoK.K.(CôngtyKỹthuậtViễnthôngTokyo)chuyêncungứngdụngcụđiện,thiếtbịradarchoquânđộiNhật.

Tháng9.1945,IbukaquaylạiTokyo,bắtđầunhữngdựtínhmới,khichiếntranhkhôngcònđedọathànhphốnàynữa.AnhthuêmộtcănphòngnhỏởtầngbacủaCửahàngbáchhóaShirokiyaởNihonbashiđểlàmxưởngsảnxuất.Chiphí,lươngbổngchonhânviênđềulấytừnhữngkhoảntiềndànhdụmcủachínhngườikỹsưnhiềukhátvọngnày.SaukhinắmbắtđượcnhucầuvềthôngtincủangườidânNhật,nhấtlàsựthiếuthốncácphươngtiệnkỹthuật,Ibukaquyếtđịnhchuyểnsangcôngviệcsửachữamáythuthanhvàcungcấpchongườitiêudùngcácbộchuyểnđổi(converter)vàbộtiếphợp(adapter)cóthểgắnvàomáythuthanhđểnghetintứctừcácđàiphátthanhphátđibằngsóngngắn.ViệclàmcủaIbukacùngcácđồngnghiệpđượccôngchúngđónnhậnnồngnhiệt.Ngày6.10.1945,nhậtbáoAsahiShimbunđãdànhhẳnmục“Bútchìxanh”quenthuộcđểviếtvềcôngtycủaIbuka,trongđócóđoạn:“...AnhMasaruIbuka,nguyêngiảngviênbộmônKhoahọcvàkỹthuậttrườngĐạihọcWaseda,

vàlàconrểôngBộtrưởngGiáodụcTamonMaeda,vừakhaitrươngPhòngthínghiệmnghiêncứuViễnthôngtạitầngbacửahàngShirokiyaởNihonbashi.Hoạtđộngkhôngvìnhữngđộngcơthươngmại,anhđãtìmtòi,mởrộngviệcsửdụngcácmáythuthanhsóngngắnbằngcáchchuyểnđổicácmáythuthanhthôngthườnghoặcbằngviệcsửdụngmộtthiếtbịbổsung...”

Bàibáoấyđãtìnhcờđếntaymộtthanhniên25tuổiởKosugayathuộcquậnAichi.AnhvuimừngnhậnraIbukalàngườiquencũvàtrongđầuvụtnảyramộtýtưởngvềnhữngvấnđềtừngnungnấutrongnhiềungàyqua.

Họđãbắtđượcliênlạcvớinhausauchiếntranhmộtcáchtìnhcờvàđầybấtngờnhưvậy.

*

**

Ítlâusau,chàngthanhniênởKosugayanàygõcửacănphòngtồitàncủaIbuka.Haingườigặplạinhautrongnỗimừngrỡkhôngkểxiết.Chiếntranhvànhữnglotoancánhânđãngăncáchhọ,nhưngnayhòabìnhđãlậplại–chodùlàhòabìnhtrongcảnhđổnáthoangtàn–thìcũnglàlúcđểhọbiếnnhữnghoàibãothànhhiệnthực.Họngồihàngbuổivớinhau,trúthếtnhữnggìấpủtrongtâmtưmà

chưacódịpthổlộcùngai.

Bầunhiệthuyếtcủatuổitrẻcùngvớinhữngrungđộngsâusắcnhấttrướchìnhảnhmộtđấtnướcđangcầnsựgópsứccủatấtcảmọingườiđãkhiếnhọgắngtìmramộtkếsáchthuậnlợinhất.Vàkếsáchđóđãhìnhthànhvàongày7.5.1946vớisựrađờimộtcôngtymớilấytênlàCôngtyKỹthuậtViễnthôngTokyo,vớimộtbộmáynhânsựhơn20người.Khôngaicóthểngờrằngchỉhơnmườinămsau,côngtynàyđãtrởthànhmộttrongnhữngtậpđoànsảnxuấthàngđầucủanướcNhậtvớithươnghiệuSONY.Cònchàngthanhniên25tuổikiachínhlàmộttêntuổimànướcNhậtvàcảthếgiớisẽcònnhắcmãi:AKIOMORITA.

*

**

Vàothờiđiểmchiếntranhđangđếnhồiácliệt,MoritavàIbukacùngởtrongmộtđơnvịđặcnhiệmchuyênnghiêncứuvềhỏatiễntầmnhiệtcótênlàMarque.Lúcđó,Moritamangcấpbậctrungúy,mới24tuổi,cònIbukalàmộtkỹsưđiện37tuổi.Ibukathamgiavàođơnvịđặcnhiệmvớitưcáchmộtnhânviêndânsựhợptácvớiquânđội,khôngphảilàmộtsĩquannhưMorita.

Songsongvớicôngviệctrên,IbukađanglàgiámđốcmộtcôngtyvềdụngcụđolườngđãcungcấpvậtliệuvàvũkhíchohảiquânNhậttừnăm1940.Sựgầngũicảvềđiềukiệnsinhsốnglẫnnhữngtrăntrở,suytưcủalớpngườitrẻthờichiếnđãgắnkếtMoritavàIbukangaytừmùahènămấy.Cảhaithườngcónhiềudịpngồivớinhau,bànbạcvềnhữnghoàibãocủatuổitrẻ,vềtươnglaicủanướcNhậtthờihậuchiến.

Vớitưcáchmộtsĩquanliênlạchảiquân,MoritacódịpđếnthămcôngtycủaIbukaởquậnTsukishima,thuộcthànhphốTokyo.Thôngthường,Ibukachếtạocácdụngcụradartheohợpđồngkývớihảiquân.Tạimộtcơxưởngcủaông,MoritalạlẫmkhinhìnthấymộtcănphòngđôngđúccácnữsinhviênthuộcViệnhànlâmâmnhạcởUenođượcôngthunhậnvàolàmcôngviệccânchỉnhcácbộdaođộng.

Tháng9.1944,Tokyobịdộibomliêntục,IbukadờicôngtyvềthịtrấnnhỏSuzakathuộcquậnNagano,nằmcáchTokyo160kmvềphíatâybắc.Từđó,ôngrấtíttrởlạiZushiđểlàmcôngtácnghiêncứuchohảiquân,nhưngbùlại,MoritavẫncónhiềudịpđếnthămIbukaởSuzaka.Mỗilầngặpnhau,trongkhungcảnhbìnhlặngcủavùngthôndãNagano,haingườibạnngàycàngcónhữngmốiđồngcảmvềvậnnước.Khibànvềdiễntiếncủachiếncuộc,họcùngnhậnđịnhlàchodùchínhphủNhậtđangrasứctuyêntruyềnvềưuthếcủaNhậttrongcuộcchiếnthìsựthấttrậnlàđiềukhôngthểtránhkhỏi.Cảhaicùngpháthiệnlànhậnđịnhcủamỗingườiđềudựavàonhữngthôngtinvàbìnhluậnmàhọngheđược–mộtcáchlénlút–từcácchươngtrìnhphátthanhtrênlànsóngngắncủađàiphátthanhHoaKỳ.IbukachiasẻvớiMoritaquanđiểmvềgiátrịtáithiếtcủacôngnghệvàothờibình.Họhẹnsẽhợptácvớinhauvềmặtkinhtếsaukhichiếntranhchấmdứt.

Lầngặpgỡcuốicùngtrongnăm1945giữaMoritavàIbukadiễnravàongày27.7.1945,lúcđócảhaingồilắngnghetintứcvềbảnTuyênngônPostdamkêugọiNhậtBảnđầuhàngkhôngđiềukiện.Trongthâmtâm,IbukađãquyếtđịnhsẽquayvềTokyođểbắtđầulạimọiviệc,nhưnglạikhôngmuốnthổlộvớiMoritađiềunày.

*

**

KhiNhậthoàngHirohitođọclờituyênbốđầuhàngtrênđàiphátthanh,IbukađangngồitrongvănphòngởSuzaka.Ôngnghenhữnglờinóiđóvớimộttâmtrạngphứctạp,phalẫnnhữngbuồnđau,nhụcnhã,giậndữvàhốitiếc,trongkhicácđồngsựcủaôngđãvỡòalênniềmvuisướngkhiđónnhận

tinnày.Vớihọ,từnaysẽkhôngcònnữabóngmakhủngkhiếpcủachiếntranh,củanhữngphânly,mấtmát,củanhữngniềmhivọngcháytiêutrongbãolửa,củanhữnghoàibãolụitàncùngtuổithanhxuânvùnvụttrôi.

ĐiềuquantrọnglàIbukacùngcácđồngsựcùngchiasẻniềmđammêvềcôngnghệvàsựphátminh.Vớihọ,chodùngườiMỹlàkẻthùtrongthờichiến,là“nhữngtênmanrợmìnhđầylônglá”nhưhọvẫnthườngnghetrênhệthốngphátthanhtuyêntruyền,songtựtrongthâmtâm,họvẫnnghĩrằngcôngviệcnghiêncứucủahọphảidựavàocôngnghệcủangườiMỹ.

QuyểnsáchgốiđầugiườngcủahọlúcbấygiờlàRadioEngineering(Kỹthuậtvôtuyến)củaF.E.Turman,một“textbook”(sáchgiáokhoa)màhọphải“đánhvật”vớitiếngAnhđểcóthểnắmđượcnhữngýtưởngvàkỹthuậthiệnđại.AkiraHiguchi,mộttrongnhữngngườicộngtácvớiIbuka,từngcómặttrongbuổichiềungày15.8,đãghilạikýứcđótrongcuốnJohnNathan–Sony:ThePrivateLife:“Tráitimcủatấtcảcáckỹsưđềutrànngậpniềmvuivìchiếntranhđãkếtthúc.Chúngtôicảmthấyrốtcuộcrồichúngtôicũngcóthểlàmmộtviệcgìđóthậtsự,khôngphảilàvũkhíchoquânđội,màlànhữngvậtdụnghữuích,vàchúngtôicảmthấyrằngviệcchorađờinhữngsảnphẩmđíchthựccóthểgiúpchúngtôinắmbắtvàthậmchícóthểđitrướccôngnghệcủangườiMỹ”.

Sauchiếntranh,IbukacùngcácbạnhữuthànhlậpPhòngthínghiệmnghiêncứuViễnthôngTo-kyo.AicũngnónglòngmuốnlàmmộtcáigìđóchođơnvịmớivàgópphầntáithiếtnướcNhậtthờihậuchiến,nhưngkhôngaibiếtphảibắtđầunhưthếnào.Tìnhtrạngtàichínhlúcbấygiờrấtkhókhăn,lươngbổngtrảchocáckỹsưvànhânviênxuấtphátchủyếutừtiềntúiriêngcủaIbuka.Tìnhtrạngnàykhôngthểkéodàimãiđược.Hướngđitạmthờicủahọlàlậpphânxưởngsửachữamáythuthanh,sảnxuấtcácbộchuyểnđổirasóngngắn.

*

**

KhigặplạinhautạiTokyo,hiểuđượcnhữngkhókhănvềmặttàichínhmàIbukađangphảiđươngđầu,MoritabànbạcvớibạnvềnhữnggiảipháptạmthờiápdụngđểnuôidưỡngPhòngthínghiệmnghiêncứuViễnthôngTokyocủaIbuka,đồngthờitìmmộthướngđimớicónhiềutriểnvọnghơn.Saumộtthờigiandàinghiêncứuvàthảoluậnkỹlưỡng,cảhaiquyếtđịnhthànhlậpcôngtymớivàotháng3.1946.ĐiềukhókhănnhấtvềphíaMoritalàlàmsaothuyếtphụcđượcôngbốđồngýđểôngđiềuhànhmộtcôngtykhácngoàicôngtycủagiađình.TheotruyềnthốngcủangườiNhậtlúcbấygiờ,ngườicontraitrưởngphảilàngườikếthừacơnghiệpcủagiađìnhchứkhôngphảiaikhác.Vàngườicontraitrưởngkhôngtheonghiệpchínhcủagiađìnhsẽlàmộtvấnđềhếtsứcnghiêmtrọng.

Tháng4.1946,saukhibànbạckỹ,MoritavàIbukaquyếtđịnhthànhlậpmột“pháiđoàn”hùnghậuđểviệcthuyếtphụcôngbốđạthiệuquảmongmuốn.Thànhphần“pháiđoàn”ngoàihaiôngra,còncóbốvợIbukalàôngMaeda,cựuBộtrưởngGiáodụcNhậtBản.CảbangườilênchuyếntàuhỏađêmvềKosugayađểthựchiện“sứmạng”thuyếtphụcđầykhókhănvàtếnhị.

SựđóntiếpmàgiađìnhMoritadànhchohaingườikháchthânthiếtđãvượtquámongđợicủacảbangười.Mónbánhmìrấthiếmvàothờibuổikhókhănănvớimứt,bơvàthấmgiọngbằngnướctrà–mộtbữaănthịnhsoạn.Nhưngbấtngờvàhạnhphúcnhất,khôngchỉchoriêngMoritamàchocảIbukavàôngMaeda,làtháiđộthânthiện,cởimởcủaôngKyuzaemonMorita,bốcủaMorita,khingheđềnghịđầytính“độtphá”vềviệcchoAkioMoritađượctừbỏvaitròngườikếthừacơnghiệpcủadònghọMorita.Saumộtthoángdodự,ôngcụbàytỏsựmongmỏiMoritathayôngđểlàmchủgiađình,đồngthờinắmgiữviệckinhdoanhdoôngtraolại.RồiôngquaysangMaedavàIbuka,nóibằngmộtgiọngtừtốn:“Nhưngnếucontraitôimuốnlàmmộtviệcgìđókháchơnđểtựrènluyện,hoặcthithốkhảnăng,nócóthểlàmnhưthế”.

Cuốicùng,ôngnóivớiMorita:“Conhãylàmnhữnggìconthích”.

NhữnglờinóiđóđượccảôngMaedalẫnIbukavàMoritađónnhậnbằngtấtcảsựvuisướngphalẫnngạcnhiên.Họkhôngthểngờrằngmọiviệcđãdiễnrasuônsẻđếnnhưvậy.Vềsau,MoritađượcbiếtthêmlàquyếtđịnhcởimởcủabốôngxuấtphátmộtphầnbởiviệcemtraiônglàKazuaki,lúcđóđanglàsinhviêntrườngĐạihọcWasada,đãtìnhnguyệnnốinghiệpsảnxuấtrượusa-kêcủadònghọMorita,giảiquyếtđượcnhữngbếtắctronggiađình.

CÔNGNGHÊ–NƯỚCNHẬTCẦNCÔNGNGHÊ

Ngày7.5.1946làthờiđiểmlịchsửcủamộtthươnghiệu,củacảmộtnềnkinhtếNhậtBảnthờihậuchiến:

hơnhaimươiviênchứcquảnlývànhânviênđãthamdựlễkhaitrươngthươnghiệuTokyoTsushinKogyo(Totsuko)tứcCôngtyKỹthuậtViễnthôngTokyo.ÔngTamonMaeda,bốvợcủaIbukađượccửlàmchủtịchcôngty.

Cómộtsựcốnhỏ,đólàIbukađãcôngphuchuẩnbịmộttờquảngcáovềsựrađờicủacôngtymới,nhưngđếnhômkhaitrươngthìlạiđểquênởnhàTachikawa.Trongdiễnvănkhánhthành,ôngnói:“Chúngtaphảitránhnhữngvấnđềđangxảyravớinhữngtậpđoànlớn.Chúngtasángtạovàgiớithiệunhữngcôngnghệmàcáctậpđoànlớnkhôngthểsánhđược.ViệctáithiếtNhậtBảntùythuộcvàosựpháttriểncủanhữngcôngnghệcótínhnăngđộng...”.

CôngtymớicủaIbukavàMoritachỉcómộtsốvốnvỏnvẹn190.000yên,khôngcómáymóc,chỉcómộtsốdụngcụkhoahọc,thậmchívớisốtiềnnhưvậykhócóthểvậnhànhcôngtymộtcáchsuônsẻ.Điềuquantrọnglàtrongđầumỗithanhniênđầynhiệthuyếtấylàmộtkhátvọnglớnlao,mongmuốngópsứcvàoviệckhôiphục,táithiếtmộtNhậtBảntrênđốnghoangtàn.ChủtịchMaedacũnglặplạinhữngýchínhtrongbàiphátbiểucủaIbuka,ôngnói:“Ngàyhômnay,côngtynhỏbécủachúngtakhởisựhoạtđộng.Vớicôngnghệđỉnhcaovàmộttinhthầnđoànkếthoànhảo,côngtysẽpháttriển.Khiđó,chúngtacóthểtinchắcrằngmìnhđanggópphầnchoxãhội”.

TrongnhữngngàyđầugâydựngTotsuko,Moritagiữvaitròmộtgiámđốc,songvớitưcáchmộtđồngsánglập(cùngIbuka),ônglàngườicótráchnhiệmquantrọngtrongviệcđềrađườnglốihoạtđộng,hướngpháttriểncủacôngtytrongtươnglai.Tựtrongthâmtâm,ôngbiếtrằngđâylàbướckhởiđầuđầytháchthức,muốngópphầncôngsứcvàosựhồiphụcnềnkinhtếcủađấtnước,khôngthểchỉbằnglòngvớiquimôkhiêmtốncủaTotsuko,màphảitừngbướcgắnchặtthươnghiệumớimẻnàyvàosinhhoạtcủacộngđồng,tạonhữngmốiliênkếtvữngchắcđểcóthểpháttriểnởmộtquimôngàycànglớnhơn.Moritatựnhủ,đâychínhlàlúcôngcầnphảivậndụngnhữngquanđiểm,triếtlývềquảnlýtiếpthutừngườibốnghiêmkhắcnhưngrộnglượng,từnhữngsáchbáođãđọcđểđưaTotsukođạtnhữngthànhquảlớnnhất.

Ngaysaungàykhaitrương,mọingườitrongcôngtylaovàolàmviệc,bấtkểgiờgiấc,vớimộttinhthầntựgiáccaođộ.Banđêm,khicửahàngbáchhóa,nơihọthuêmướnlàmtrụsởcôngty,đãđóngcửa,họtiếptụccôngviệcbêntrong.Cửahàngđóngkíncửaravàovàobanđêm,họphảisửdụngcổngthoáthiểmtrongnhữngbuổilàmđêmvàcólúc“chạmtrán”vớinhữngbáccảnhsáttuầntramẫncáncứtưởnghọlàlũtrộmđụctườngkhoétváchnhàai.

Chương2.RÉTQUÁ–HÃYLÀMGỐISƯỞIẤM

Chỉcósựđồngcảmsâusắcnhấtvớidânnghèo,họmớicóthểsángchếrachiếcgốicókhảnăngtỏahơiấm.Tôinghĩ,côngtrìnhnàythậtsựvĩđại.

Báođịaphương

SaukhiNhậtBảnđầuhànglàbắtđầungaythờikỳquânMỹđồntrúkhắpNhậtBản.NgườiMỹ,màcụthểlàdướisựchỉđạocủatướngMacArthurđãtriểnkhainhiềuchínhsáchmớivềchínhtrịvàkinhtếtrênđấtnướcmặttrờimọc.Năm1947,mộtbướcngoặtquantrọngtrongđờisốngchínhtrịcủaNhậtBảndongườiMỹtạora,đólàsựrađờicủabảnHiếnphápthờihậuchiến,tácgiảcủanólàtướngMacArthur.Theovănkiệnnày,Nhậthoàngmấttoànbộquyềnlựcchínhtrịvàquânsự,chỉcònlàbiểutượngcủađấtnước.Mộtđiểmquantrọngnữa,đólàNhậtBảnkhôngđượcthamgiavàobấtcứcuộcchiếnnàovàkhôngđượccóquânđộiriêng.Vềmặtkinhtế,MacArthurphávỡtìnhtrạngtậptrungquyềnlựcbằngcáchgiảithểcáczaibatsu(cácgiađìnhsởhữuvàkiểmsoátphầnlớnnềncôngnghiệpởNhật)cùngcácđạicôngtykhác.Trongsuốtnửađầucủathờigianchiếmđóng,quânđộiMỹkiểmduyệtgắtgaonhữnglờituyênbốchốngMỹhaynhữngbàibáocótínhkíchđộng.

DướisựchiếmđóngcủaMỹ,ThầnđạokhôngcònđượccoilàquốcgiáocủaNhậtBảnnữa,mặtkhác,ThiênChúagiáolầnđầutiênxuấthiệncôngkhaisaunhiềuthậpkỷvắngbóng.PhụnữNhậtđượccôngnhậnquyềnbầucửvàtháng4.1946,14triệucửtriNhậtđãđibầuThủtướngđầutiêntrongthờikỳđổimớilàôngYoshidaShigeru.

Chiếntranhkếtthúc,trongnhữngchitiêuchínhcủachínhphủlúcbấygiờcóviệctrợcấpchocácbinhsĩhồigia,bồithườngchocáccơsởcôngnghiệpquânsựdochấmdứthợpđồngtrướcthờihạnvàthanhtoáncácchiphíchoBộtưlệnhcáclựclượngđồngminh(GHQ)hoạtđộngtrênđấtNhật.ChínhnhữngchitiêuphisảnxuấtđóđènặnglênđờisốngkinhtếcủatoànnướcNhậtvàtrởthànhnguyênnhânchínhcủatìnhtrạnglạmphátnămsaucaohơnnămtrước.

Tháng2.1946,chínhquyềndướisựkiểmsoátcủaquânMỹchiếmđóngcôngbốNhữngbiệnphápđốiphókhẩncấpvớicuộckhủnghoảngkinhtếbaogồmviệcđảmbảocungcấpthựcphẩm,giatăngsảnxuấtvàkiểmsoátgiácả.Vềmặttiềntệ,biệnphápđượcchọnlựalàkìmhãmlạmphátbằngviệctạmthờiđóngbăngtiềnmặtvàtiềngửingânhàng.Đểthựchiệncóhiệuquảbiệnphápnày,chínhphủchorađời“đồngyênmới”vớinhữngquiđịnh:tạmthờikhôngchorúttiềnkýthácởngânhàng,ngoạitrừnhữngtrườnghợprúttiềnchochiphíđờisốngtốithiểu,khôngcholưuhànhnhữnggiấybạctrịgiá5yêntrởlên...CácbiệnphápkiểmsoátgiácảcũngđượcnộicácNhậtthựchiệntriệtđểnhằmkìmhãmđàlạmphát.Vớiquyếtđịnhgiảithểcáczaibatsu,

cụthểlàcácđạidoanhnghiệpMitsui,Mitsubishi,SumitomovàYasuda,đãgâyramộtsựxáotrộnlớntrongnềnkinhtế.Điềunàyđãbịngườibảnxứphảnứngquyếtliệt,chorằngcầnphảicónhữngzaibatsuđểduytrìtínhcạnhtranhquốctế.

Dùmuốndùkhông,cácbiệnphápkinhtếdoMỹápđặtảnhhưởngrấtnhiềuđếnnhữngdoanhnghiệpcònnontrẻnhưcôngtyTotsukocủaIbukavàMorita,buộcbanđiềuhànhphảicónhữngsángkiếnphùhợpđểđốiphóvớitìnhhìnhkhókhăn,từngbướcđưadoanhnghiệpvượtquathửthách.

NGƯỜIDÂNCẦNCÁIĐÓ,IBUKA

Thànhlậpcôngtygiữalúcnềnkinhtếđầykhókhănvàhaichàngtraihầunhưkhôngcóđồngvốnđángkểđểvậnhànhcôngtymộtcáchsuônsẻngaytừnhữngngàyđầu.Saukhithànhlậpkhôngbaolâu,côngtyTotsukođãđốimặtvớinhữngkhókhănvềtrụsởlàmviệc.Tháng8.1946,cửahàngbáchhóaShirokiya,nơicómộtphòngchocôngtyTotsukothuê,phảitạmđóngcửađểnângcấp.IbukavàMoritadờitrụsởvềkhuphốKichijojicũngởTokyo,nhưngđượcmộtthờigianngắnlạiphảichuyển

đếnGotenyama,mộtkhuphốởphíanamthànhphốTokyo.

Sựtồitàncủamộtcôngtymớithànhlậpkhôngítkhiđãlàmchạnhlòngnhữngngườiquenbiết,nhấtlàbốmẹcủaMorita,nhữngngườikỳvọngnhiềuvàosựthànhcôngcủaMoritahơnlànhìnthấycontraihọphảilàmviệctrongmộtngôinhàthuêmướndộtnát,cólúcphảilấydùđểchenhữnggiọtnướcmưanhỏtítáchtrênchiếcbànviếtọpẹp.

Song,haichàngtraitrẻ,MoritavàIbuka,dườngnhưkhôngmấybậntâmđếnđiềuđó.Điềumàhaingườiđangtrăntrởlàkhởiđầuhoạtđộngcủacôngtynhưthếnào,chếtạonhữngsảnphẩmnàođểtranhthủthịtrườngcònkhábấpbênhcủathờihậuchiến.

Thoạttiên,IbukanghĩđếnmộtsảnphẩmhầunhưkhôngdínhdánggìđếnnhữngdựđịnhbanđầucủaôngvàMorita.Đólànhữngchiếcgốiđiện,dùngđiệnnăngtạorasứcnóngđểngườitiêudùngsửdụngtrongmùađôngrétlạnh.Đểkhônglàm“mấtmặt”thươnghiệuTotsukovớinhữngdựánnhiềuthamvọnghơnmàhọđãhoạchđịnhtrongtươnglai,họbángốiđiệndướithươnghiệuGinzaNessuruShokai(CôngtysưởiấmGinza).Gốiđiệnlàmrađượcbánchạynhưtômtươi,giúpIbuka,Moritavàanhemcôngnhânviênphầnnàovượtquanhữngkhókhănbanđầu.Tuynhiên,vớikỹthuậtchưađượchoànthiện,khôngbaolâugốiđiệncủahọđểlộranhữngkhuyếtđiểmchếtngười.

MộtnhânviênđượcIbukatặngchochiếcgối,lấylàmthíchlắm,ômấpsuốtnămđầu,lòngvuisướngvớisảnphẩmdomìnhgópsứclàmra.Quanămsau,sợidâytruyềnnhiệtbằngnichromebỗngnhiêntừgiữalòngchiếcgốichạyranằmsátmépgối,phóngtialửađiệnlàmcháyxémchiếcquần“vía”củachàngcôngnhân.Maymàtialửađiệnchưaxâmphạmvàochỗkhác,nếukhôngthìsựviệcsẽtrởnênvôcùngnghiêmtrọng.

Vượtquanhữngkhókhănbanđầuvềmặttàichính,điềuquantrọnglàphảitrởvề“chủđề”chínhcủanhữngdựándàihơi,đólàcácsảnphẩmcógiátrịthuộclĩnhvựcđiệntử.Nhưngmuốnlạcnghiệpthìphảiancư,màcáivănphòngtồitànởShirokiyathìkhôngthểgọilàmộtchỗancưdàilâuđược.Cólần,côngnhâncủaTotsukođangdọndẹpchỗlàmđểcholựclượngchiếmđóngtổchứcmộtbuổikhiêuvũthìbỗngnhiêncácváchngănđổsập.Trờilạiđổmưa,nhữngngườiđứngbênngoàicódịpnhìnthấycôngnhâncủaTotsukotrầnmìnhlaođộngdướimưa,ướtnhưchuộtlột.TrongsốngườichứngkiếncảnhtrạngnàycóôngHisaoYuda,chúcủaKazuoIwama,vốnlàemrểcủaMorita,mộtnhàvậtlýtừnglàmviệctạiViệnnghiêncứuđịachấnthuộctrườngĐạihọcTokyotrướckhivềvớiTotsuko.Chạnhlòngtrướcnhữngkhókhăncủahaichàngtraitrẻ,ôngngỏlờichohọmượnmộtngôinhàcủaông.

ThếlàIbukavàMoritaphấnkhởidọncôngtyvềngôinhàTokuyacủaôngYuda,gầnđịađiểmngàynaylàkháchsạnMitsui.Ngôinhàkhônglớnlắm,chỉđộvàimươimétvuông,nhưngcũngđủchohoạtđộngbanđầucủaTotsuko.

TronglúcIbukavàMoritađangphânvângiữaviệcsảnxuấtmáythuthanhvớicácthiếtbịdùngchomáythuthanh,chủyếulàbộchuyểnđổisóngngắn,họbỗngnhiênbịthuhútbởimộtloạisảnphẩmkhámớimẻthờibấygiờ.Đólàmáyghiâmbằngdâykimloạicótừtính.CảhaiđãcódịpxemđếnchiếcmáyloạinàydongườiĐứclàmravàđangđượccácnhàkhoahọcthuộctrườngĐạihọcTohokuởphíabắcNhậtBảnnghiêncứuchếtạo.

Đốivớimáyghiâmvàothờikỳnày,hầuhếtnỗlựcvềmặtkỹthuậtđềutậptrungvàochấtliệucủadâykimloạighiâm.Lúcđó,côngtySumitomoMetalsCorporationđãsảnxuấtđượcdâykimloạidùngchomáyghiâm,songchấtlượngcủaloạidâynàycònlàmộtvấnđềđauđầucủacácnhàkỹthuật.Mặtkhác,quimôquánhỏcủamộtcôngtyvừamớithànhlậpnhưTotsukođãkhiếnchoSumitomo“quaylưngngoảnhmặt”.Songnhờsựthấtbạinhấtthờiđó,MoritavàIbukamớicódịptiếpcậnvớiđàiphátthanhNHK,cơquanphátthanhchínhthứccủaNhậtBảndoquânchiếmđóngMỹquảnlý.Thămdòbiếtđượccơsởnàyđangcầncácthiếtbịtrộnsóngvànhiềuloạithiếtbịphátthanhkhác,TotsukođềnghịvớiNHKđượccungcấpchohọcácthiếtbịtrộnsóngcỡlớnvàviệcnày

đãđểlạichoMoritamộtkỷniệmkhóquên.

NhậnđượcvănbảncủaTotsuko,NHKcửmộtviênThiếutướngđếncơxưởngcủacôngtyđểxemxétcơngơivàkhảnăngsảnxuất.Đếnnơinhìnthấy“cơxưởng”nhỏbé,bụibặm,viêntướngkhôngtinởmắtmìnhnữa.Ôngtaquàyquảravề,đểlạiphíasauhainhàsánglậpIbukavàMoritalặnglẽnhìnnhaungaongán.Nhưngtrongcáirủilạicócáimay.TạiđàiNHK,IbukacómộtngườibạnlàShigeoShimavàanhnàynhậnlờithuyếtphụcviêntướngMỹkhótính.

ÔngtamiễncưỡngkýhợpđồngđặthàngthiếtbịtrộnsóngvớiTotsuko,trongthâmtâmtinrằngmốiquanhệgiữahaibênkhôngthểkéodàilâu.

Tuynhiên,khinhữngmặthàngđầutiênđượcngườicủaMoritagiaođến,lầnnàylạichínhviêntướngkiatrònxoemắtngạcnhiên.Cảmộtsựtươngphảnthúvịgiữacáicơxưởngtồitànmàviêntướngđãcódịpxemquavàchấtlượngcủanhữngthiếtbịtrộnsóngđangnằmngạonghễdướimắtôngta.Lầnđầutiên,sựthànhcôngcủamộthợpđồngsảnxuấtchophépmọingườicóthểkỳvọngvàotươnglai.Cũnglầnđầutiên,MoritavàIbukaýthứcmộtcáchđủđầyvềvịngọtcủatinhthầntráchnhiệmvàchấtlượngsảnphẩmdomìnhlàmra.

ChínhnhờsựhanhthôngbanđầutrongquanhệkinhtếvớiNHKmàMoritavàIbukatrútbỏđượcnhữngcăngthẳng,lolắngđãdằnvặtcảhaitrongmộtthờigiandài.TrongmộtdịpliênhệvớiđàiNHK,Ibukatìnhcờnhìnthấylầnđầutiênmộtchiếcmáyghiâmchạybằngbăngtừ.Niềmđammêcũtrỗidậy,nhấtlàkhiôngbiếtrằngdạngsảnphẩmnàychoranhữngâmthanhtrungthựchơnrấtnhiềusovớimáyghiâmsửdụngbăngkimloại.NhờcósẵnsựtínnhiệmđãgâydựngđượcvớiNHK,MoritavàIbukamượnđượcchiếcmáyghiâmnàyvềcôngtyTotsukođểmọingườicùngquansát,tìmhiểucáchvậnhành.Rõràngmọikhókhănvềmặtkỹthuậtđềutậptrungởbăngtừ,chấtliệulưutrữvàphátraâmthanhtrongmáyghiâm.

VấnđềmàMoritavàcácđồngnghiệpphảigiảiquyếtlàtìmchấtliệunàođểlàmnềnchobăngtừ.Lúcđầuhọsửdụngthửthứđangcósẵnlàcello-phane,đượctránglêntrênmộtlớphóachấtgồmnhiềuhợpchấtkhácnhau.Nhưngchẳngbaolâusau,loạichấtliệunàyđểlộramộtnhượcđiểmkhócứuvãn:chỉcầnchạyqualạiđầuthuphátcủamáyghiâmvàilầnlàbăngtừbằngcellophanebịdãnra,âmthanhtrởnênméomó,khónghengay.Cuốicùng,saukhithửquavàibaphươngcáchkhác,họcũngtìmđượcmộtloạichấtdẻotránglêntrênbằnghaikimloạilàferricoxidemàunâuvàfer-roustetraoxidemàuđencóthểtạmsửdụngchocácmáyghiâmcònkhámớimẻđốivớinềncôngnghệthínhthịởNhậtBảnlúcbấygiờ.

ĐÁPỨNGNHỮNGNHUCẦUTIỀMẨN

Năm1949,khiởTrungQuốc,mộtcuộcđổithaylớnlaođãdiễnravớisựthắnglợitrọnvẹncủaĐảngCộngsảnTrungQuốc,thìởNhậtBản,côngtyTotsukocũngghidấuấnquantrọngcủamìnhtronglịchsửcôngnghệcủanướcnày.Đólàviệcchorađờichiếcmáyghiâmđầutiên.Sovớingàynay,loạiphươngtiệngiảitrínàythôkệchvànặngnềmộtcách...đángsợvớitrọnglượng35kg,còngiábánthìcaongấtngưởng,170.000yên,bằng17thánglươngcủamộtcôngchứcvừatốtnghiệpđạihọc.Tuynhiên,sựrađờicủachiếcmáyghiâmdoTotsukochếtạolàmộtbướcngoặtquantrọngcủanềncôngnghiệpđiệntửNhậtBản.Nólàsựkhởiđầucủanhữngsángkiếnmởrộngnềncôngnghiệptiêudùngvàtừđó,đặtnềntảngchomộtnềncôngnghiệpđiệntửrộnglớncủacảnướcNhật.

Tuyvậy,50chiếcmáyghiâmrađờinằmyêntrongkhochờngườitiêuthụ,màtuyệtnhiênkhôngvịthượngđếnàođoáihoàiđến.Lúcnàycácnhàsángchếmớivỡlẽ,đasốngườidânNhậtchưabiếthếttínhnăngcủachúng.Điềunàyđòihỏimộtchiếnlượctiếpthịkhoahọcvàhữuhiệuđểngườitiêuthụhiểurõnhữnglợiíchcủamáyghiâmvàtừđóchấpnhậnchúng.TrongquyểntựtruyệnMadeinJapan,MoritathúnhậnlàcảônglẫnIbukachưacónhữnghiểubiếttốithiểuvềthịtrườngtiêuthụ,thậmchícònhiểumộtcáchđơngiảnrằngcứchorađờinhữngsảnphẩmcóchấtlượngcaolàcóthểbánrathịtrường...Chínhmộtdịptìnhcờcộngvớisựnhạybéncủamộttàinăngchưacódịpbộclộđã

giúpMoritatìmralốithoátchomộtvấnđềnangiải.

Mộthôm,ôngchứngkiếncảnhmộtkháchhàngcủamộttiệmbánđồcổsẵnsàngchiramộtkhoảntiềnthậtlớn,caohơnnhiềusovớitrịgiácủachiếcmáyghiâm,đểđượcsởhữumộtchiếcbìnhcổmàcólẽkhôngmấyngườithấyđượcgiátrịcủanó.Chiếcbìnhcổđượcbàytrongphòngkháchnóilênsựgiàusangcủachủnhân,vàmaiđâycóthểmanglạichoôngtamộtkhoảnchênhlệchgiá,songxétvềmặtíchdụngthìchiếcmáyghiâmcủaTotsukovượtxa.Từkinhnghiệmvềchiếcbìnhcổđó,Moritanhậnthứcđượcrằngkhắcphụcnhữngkhuyếtđiểmtronglĩnhvựckỹthuậtđểchorađờimộtsảnphẩmtươngđốihoànchỉnhlàmộtcôngviệckhó,songđểcácsảnphẩmđóthâmnhậpvàođờisốngcộngđồnglạicàngkhóhơngấpbội.

BàihọckinhnghiệmđókhiếnMoritanhớmãitrongcuộcđờimộtdoanhnhânthànhđạtsaunày.

NgaytrongthờiđiểmchậpchữngnhữngbướcđibanđầuđãchothấymộtMoritakhôngchỉcónăngkhiếutronglĩnhvựckỹthuậtmàtrongquátrìnhxâydựngcôngty,sựnhạybéncủamộtnhàkinhdoanhtừngbướcđượchélộ.Ôngnhậnrarằngkhôngphảichỉsảnxuấtranhữngsảnphẩmtốtnhất,độcđáonhấtlàcóthểdễdàngtiêuthụđược.Bàihọcvề50chiếcmáyghiâmxếpkhođãthúcđẩyôngthựchiệnphươngántiếpthịđầutiêncủamình.Muốntiếpthịcóhiệuquảthìphảinắmbắtđượcchínhxácnhucầucủakháchhàng,kểcảcácnhucầutiềmẩnvàthuyếtphụchọvềsựcầnthiếtcùnglợiíchcủasảnphẩmdomìnhcungcấp.MoritalânlatìmhiểunhiềunơivàsựchúýcủaôngdừnglạiởTòaántốicaoNhậtBản.

Lúcbấygiờ,ngànhtòaánrấtcầnnhânviêntốckýđểghichéplờikhaitrongnhữngcuộcthẩmvấn,tranhluậntạiphiêntòa.Khókhănmàngànhnàygặpphảilàcuộcchiếnvừaquađãlàmtiêutánmộtnguồnnhânlựccótaynghềquantrọng,trongđócónghềtốcký.Nắmbắtđượctìnhhìnhnày,vớisựgiớithiệucủaôngcựuBộtrưởngMaeda,MoritatiếpcậnđượcvớimộtvàinhânvậttạitòaántốicaovàchỉsaumộthailầnchohọnghevàsửdụngthửchiếcmáyghiâmcủaTotsuko,ôngđãnhậnđượcthỏathuậnmua20chiếc.NiềmvuisướngcủaIbuka,MoritavàtấtcảthànhviêncủacôngtyTotsukonhưđượcvỡòara.Saubaonhiêutrăntrở,nhữngâulokhắckhoải,đếnnay,họmớicảmnhậnđượchạnhphúccủathànhcôngđầutiên.

Sautòaán,Moritalạipháthiệnramộtmôitrườngkháccũngcầncómáyghiâmmàsốlượngcóthểnhiềuhơncảngànhtưpháp,đólàngànhgiáodụcvớinhữngtrườnghọctrảirộngkhắpcảnước,đanglàmquenvớimôhìnhthínhthịtronggiảngdạyvàhọctập.Việctrangbịmộtmáyghiâmđểphátnhữngcuộnbăngthusẵnvềgiảngdạyngoạingữhaynhữngvấnđềkhoahọcthườngthứccóthểgiúpcácgiáoviêntiếtkiệmđượcthờigianvàhọcsinhdễtiếpthubàihọchơn.VấnđềlàcôngtyTotsukophảithunhỏhơnnữakíchthướcmáyghiâmchogọnnhẹ

hơn,mặtkhácgiáthànhcũngtừđómàhạgiảm,phùhợpvớikhảnăngchitrảcủacáctrườnghọcnhỏ.VàđâysẽlàmộttháchthứcrấtlớnđốivớimộtcôngtynhưTotsukothờiđó.

Saurấtnhiềunỗlực,cuốicùngcáckỹthuậtviêncủacôngtycũngchếtạođượcmộtloạimáyghiâmđạtđượcnhữngyêucầuđóvớimộttốcđộchạybăngduynhấtlà7,5inch,tươngđươnghơn18cm/giây.Đâycóthểxemnhưmộtchiếnthắngtuyệtvờikhinhữngnỗlựccủacôngtynhằmsảnxuấtracácsảnphẩmđápứngđượcnhucầucủaxãhội.

*

**

KhimáyghiâmđãbắtđầuquenthuộcvớingườitiêuthụtạiKyushu,hainhàsánglậpTotsukonhậnđịnh:nếulệthuộchẳnvàomộtđịaphươngduynhấtthìkhinhucầuởđâyđidầnđếnmứcbãohòa,hoặcchỉquamộttrậnđộngđấtlàhoạtđộngcủaTotsukosẽlâmvàokhủnghoảngngay.Vìthế,điềuquantrọnglàtrongkhikhaithácthịtrườngKyushu,cầnphảithămdònhiềuthịtrườngkháctrong

nước.Thậmchí,nếucóđiềukiện,cũngphảitìmhiểuthịtrườngngoàinướcđểcảitiếnvàpháttriểnsảnxuất,tạođiềukiệnhìnhthànhmộtcơsởsảnxuấttầmcỡ.Trongsảnxuất-kinhdoanh,cónhữngcơhộichỉđếnvớichúngtamộtlần,nếukhôngđủsựchuẩnbịđểnắmbắtchúng,cơhộisẽvĩnhviễntừbỏchúngta.

Nhữngýtưởngđóđãhìnhthànhtrongtâmtrí

MoritasaunhữngđêmsuynghĩvềtươnglaicủacôngtyTotsukomàlúcấyvẫncònquánhỏbétrênthươngtrường.Vànótrởthànhbàihọcđầutiênmàôngvàcácđồngsựnhớmãitrongsựnghiệpcủamình.

MộttrongnhữngchìakhóamởrasựthànhcôngcủamáyghiâmdoTotsukosảnxuấtlàbằngsángchếvềkỹthuậtACBiasRecordingđãgiúphọgiữđộcquyềntrênthịtrường.Tuynhiên,bằngsángchếnàyrồicũnghếtthờihiệuvàđâylàmộttrongnhữngtrăntrởcủaMorita.KhithờiđiểmnàyđếngầnthìcótincôngtyMatsushitaElectricIndustrialCo.sắptungrathịtrườngloạimáyghiâmcủariênghọ.TinnàytừnggâylolắngchocôngtyTotsukokhihọcómộtđốithủcạnhtranhtrênthươngtrường.Nhưngmộtđiềukỳdiệuđãxảyra:lúcMatsushitaphátđộngchiếndịchbánmáyghiâmcũnglàlúcmànhucầutiêuthụmáyghiâmcủaTotsukotăngvọt!HiệntượngnàylàmchocảMoritavàcácđồngnghiệpphảingạcnhiên.Khoảngmộtnămsauđó,khisựcạnhtranhdiễnrangàycànggaygắtthìsảnphẩmcủaTotsukocàngđượctiêuthụnhiềuhơn.DùMoritakhôngphântíchnguyênnhâncủa“hiệntượng”thúvịnày,songtrongconmắtcủacácnhàphântíchkinhtế,cólẽkhiđó,cómộtcáchbiệtkhálớnvềmặtchấtlượngcủasảnphẩmdohaicôngtylàmranênngàycàngđôngngườitiêudùngnghiêngvềsảnphẩmcủaTotsuko.

DùvậyhiệntượngnàycũngkhôngchophépIbuka,MoritavàcôngtyTotsuko“ngủquêntrênchiếnthắng”.Chínhđiềutrênđãchohainhàsánglậpmộtbàihọcquantrọng:“Mộtcôngtykhôngthểgiữđộcquyềntrênmộtthịtrường,chodùlàởmộtđấtnướcnhỏbénhưNhậtBản”.ThịtrườngluônđượckíchthíchbởisựhiệndiệncủanhiềucôngtycạnhtranhvớinhauvàTotsukoýthứcđượcrằngviệckíchthíchsựpháttriểncủamộtthịtrườnglàchưađủ,cầnphảitựmìnhtạoranhữngthịtrườngmới.

*

**

MộttrongnhữngngườiđónggópnhiềucôngsứctronggiaiđoạnthửnghiệmvàsảnxuấtbanđầulàNobutoshiKihara(naylàChủtịchphòngthínghiệmSony-Kihara).AnhtừnglàsinhviênhọcvớiIbukatạikhoaKỹthuậtcơkhítrườngĐạihọcWaseda,trongmộtcuộcphỏngvấnđểtuyểndụngvàoTotsuko,Kiharachobiếtanhcókhảnăngđặcbiệtvềđiệnvàcóthểchếtạomáythuthanhsóngngắn,máythuthanhnămđènsiêuthaphách(superheretodyne)vàmáytăngâmđộtrungthựccao(hi-fiamplifier).ChínhngườiphụtráchcuộcphỏngvấnlúcđólàHiguchiđãnóivớiKihara:“Anhcóthểlàmvềđiện,anhlạichuyênvềkỹthuậtcơkhí.Anhquảlàmộtconngườithúvị”.Higuchinhậnxétkhôngsai:Kiharađãđónggópnhiềuvàoquátrìnhsảnxuấtmáyghiâm,nhấtlàchếtạomộtloạibăngtừbềnchắc,vớilớpphủkimloạicóđộnhạycao,phátranhữngâmthanhgầnđếnmứctrungthực.

Nguyênmẫuchiếcmáyđầutiênrađờinăm1949

códạngđứng,theokiểuchiếcmáyghiâmhiệuMagnecorderđangsửdụngtạiMỹ.Sangtháng1vàtháng2.1950,TotsukochorađờicáckiểuGvàA.KiểuGsửdụngchotrườnghọcvớithờigianghiâmmộttiếngđồnghồ;kiểuAsửdụngtronggiađìnhvớithờigianghiâm30phút.

Khibánrathịtrường,kiểuGđượcmangnhãnhiệuTapecorder.Đồngthời,TotsukocũngbánbăngtừtínhrathịtrườngvớinhãnhiệuSONI-TAPE.

Ngày15.3.1950,tờtạpchíMainichiGraphđăngmộtbàiviếtkèmtheoảnhchiếcmáyghiâmTapecordercủaTotsuko,trongđócóđoạn:“ĐâylàmộtmáyghiâmdùngbăngvừađượcsảnxuấtồạttạiNhậtBản.Nócóthểđượcgọilà“giấynói”...Theolờinhàsảnxuất,nósẽtrởnêngọnnhẹđểcóthểđượcsửdụngbấtcứnơiđâu,và“tạpchínói”,“nhậtbáonói”sẽtrởthànhmộtthựctếtrongtươnglai”.

NhưvậylàđãmộtnămquađikểtừngàyIbukavàMoritanghĩđếnviệcchorađờichiếcmáyghiâmđầutiên.Nhữngthànhquảbanđầuchưalớnlắm,nhưngđủtạođàchonhữngdựđịnhđầymớimẻtrongtươnglai.

*

**

Tháng11.1950,từchứcdanhGiámđốcđiềuhành(ManagingDirector)đượcđềcửvàotháng5.1947,MoritatrởthànhGiámđốcđiềuhànhcaocấp(SeniorManagingDirector)củaTotsuko.Ởvịtrínày,ôngcónhiềuquyềnhạnhơntrongviệcđiềuhànhcôngty,bớtđinhiềuviệcchovịchủtịchlàTamonMaeda.Tuynhiên,mộttrongnhữngnỗilolớnlúcbấygiờlàđồngvốnđểpháttriểnsảnphẩm,vìsảnphẩmbánra,baogiờviệcthuhồivốncũngchậm.MongmuốncủaMoritavàcácđồngnghiệplàlàmsaonângđượcđồngvốntừ3,6triệuyênlên10triệuyên.Conđườnggầnnhấtđểthựchiệnýđịnhnàylàbáncổphiếurathịtrường.

Mộtngàynọ,ngườibạnthâncủaôngMaedalàMichiharuTajimangồinóichuyệnvớiMasaoKurahashi,mộtviênchứccủacôngtyYagumoSangyo,đangquảnlýtàisảnchogiađìnhOwariTokugawa,hậuduệcủaTướngquânTokugawa.Trongcâuchuyện,TajimađãnóivềcôngtyTotsuko:“Tôibiếtcómộtcôngtyđộcnhấtởđónhiềungườitrẻcótàiđanglàmviệc.Họđangsảnxuấtmộtchiếcmáyhấpdẫncóthểghiâmtiếngnóicủamộtngườivàpháttrởlạingaysauđó.Côngtynàynhỏvàchưađượcaibiếtđến,songtôitinlànósẽcómộttươnglaixánlạn...”.TinvàosựthuyếtphụccủaTajima,Kurahashiquyếtđịnhđầutư500.000yênđểmua10.000cổphiếuvớiđơngiá50yên.Sauđó,ôngđếnthămIbukavàMoritatạiphânxưởngnghèonàncủahọ,tạiđây,ôngđượctậnmắtnhìnthấynhữngchiếcmáyghiâmkiểuGvàcácsảnphẩmkháccủaTotsuka.Xemxong,Kurahashidườngnhưđãbịchiếcmáyghiâmchinhphục.Trênđườngtrởvềvănphòng,ôngmiênmannghĩngợi:“LàmthếnàođểcôngtyYagumoSangyocóthểbánnhữngsảnphẩmnày?”.

Nhữngngàysau,KurahashiđếnthămIbukavàMoritathêmmấylầnnữavàcuốicùngngỏýmuốnđượcquyềnbánmáyghiâmcủacôngtyTotsuko.Đâylàdịptốtđểcóthêmvốnhoạtđộng,nhưnghainhàsánglậpcòntrùtrừ,khôngbiếtcónêntinvàokhảnăngtiêuthụsảnphẩmcủacôngtyYagumoSangyokhông?Đoánđượcýhaingười,KurahashitiếtlộlàgiađìnhTokugawaởOwariđangsởhữumộtbảotàngnghệthuậtởNagoya,vớinhiềubộsưutậpcủanhiềuthếhệkhácnhau,nếucầmcố,ôngtasẽcóngaytrongtay100hay200triệuyên.Trênthựctế,Kurahashikhôngthậttâmmuốnlàmviệccầmcốnày,songôngmuốnđánhtannỗinghingờcủahainhàlãnhđạocôngtyTotsukođểthươnglượngchoxongviệcnhượngquyềnbánmáyghiâm.Cuốicùngthìôngcũngmuađược50chiếcmáyghiâmvớigiámỗichiếc120.000yên,vịchilà6triệuyên.Ôngkýngaymộtchiphiếu6triệuyênvàlậptứcchongườichở50chiếcmáyvềnhàkhocủagiađìnhTokugawaởMejiro.Lòngkhấpkhởimừng,ngàyhômsau,KurahashisoạnmộtthưchàohàngkýtênHầutướcTokugawagửiđếnnhữngkháchhàngquenthuộcvàchàogiámỗichiếcmáyghiâm168.000yên,caohơngiámua48.000yên.Lạmộtđiềulàkhôngaichêsảnphẩmđắtquá,lạicòntrầmtrồrằngđâylàmộtchiếcmáythúvịmàtrướcđâyhọchưatừngthấybaogiờ.Tuynóithếnhưngrốtcụcchẳngaibỏtiềnrađểmuahếtvà50chiếcmáyghiâmvẫnánbinhbấtđộngtrongkhochứa.

*

**

KhimáyghiâmcủaTotsukođãkháquenthuộcvớicưdânNhật,nóxuấthiệnởnhiềunơivàđếnvới

nhiềungười.MộttrongnhữngngườiđólàNoriaOhga,sinhviênkhoaâmnhạc(naylàChủtịchHộiđồngquảntrịtậpđoànSony).Anhthườngnóivớinhiềungườilàmáyghiâmcầnđượcsửdụngtrongtrườngdạynhạc.Cácnhạcsĩcóthểdùngnóđểtựrènluyện.Cólẽcũngvìnghĩthếmàchodùgiácảsảnphẩmvượtrangoàikhảnăngmuasắmcủanhiềungười,chúngvẫnđượcmộtsốtrườngđạihọcquantâm.Tuynhiên,vớiOhga,sảnphẩmvẫncònnhiềuthiếusót,nóchỉcóthểsửdụngđểghicácbàidiễnvăn,cáccâuchuyệntraođổithôngthường.Cầnphảicảitiếnchấtlượngmáyghiâmđểcóthểsửdụngchoviệcghivàphátlạiâmnhạclàmộtloạihìnhnghệthuậttinhtế,trongđóchấtlượngâmthanhlàmộtyếutốvôcùngquantrọng.

Saumộtthờigiansuynghĩ,OhgasoạnmộtbảnghiđặcđiểmkỹthuậtghiâmvànhờKurahashimangđếncôngtyTotsuka.Anhghicácchitiếtvềtầnsốâmthanhvàlưuýlànếuhiệntượngméotiếngkhôngđượchạnchếdướimộtmứcnàođóthìmáyghiâmsẽkhôngcógiátrịvềmặtchấtlượng.Sauđó,OhgađếncôngtyTotsuka,thảoluậntrựctiếpvớiIbukavềnhữngyêucầucầnthỏamãnđểcóđượcnhữngchiếcmáyghiâmcóthểthuphátâmnhạc.

Lúcđầu,IbukanhìnOhganhưmộtsinhviêntrườngnhạc,đưayếutốkỹthuậtrađểgâyhoangmangchocôngty,nhưngsauđó,ôngbịthuyếtphụcvànhờOhgathườngxuyênđếncôngtyTotsukođểtưvấnchomình.

PhầnII.TÌMĐƯỜNGTOÀNCẦUHÓA

Chương1TÌMĐƯỜNGVƯỢTĐẢO

Tấtnhiênlàphảixuấtkhẩumớibiếtsứccạnhtranhcủasảnphẩmmìnhlàmranằmđâutrênbảnđồcôngnghệtoàncầu.Thếlànhữngchàngtraitrẻbướclênmáybayvớihànhtranglớnnhấtlàkhátkhaohọchỏi.KhôngbiếttiếngAnh,nhưnghọtinrằngmìnhsẽsớmhiểuvàlàmchủthịtrườngthếgiới.

T.V.Nguyên

Vàonhữngnămđầuthậpniên1950,chínhphủNhậtBảnkhuyếnkhíchviệcxuấtdươngduhọcđểmangnhữngkiếnthứcthuthậpđượctừnướcngoàivềphụcvụđấtnước.ĐâylàmộttrongnhữngchủtrươngrấtquantrọnggópphầngiúpNhậtBảnvựcdậynềnkinhtếsauchiếntranh.

IbukavàMoritacũngsớmnhậnrarằngtrongxuthếmớicủamộtnướcNhậtbắtđầuvươnlên,khôngnhanhchónghọchỏinhữngcáihay,cáimớicủathếgiớicũngnhưkhôngvươncánhtayrathịtrườngnướcngoàithìsẽkhómàpháttriểncơnghiệpmộtcáchlớnmạnhvàbềnvững.Khátvọngcủahọlàtrởthànhmộttậpđoànhùngmạnhvàcácmặthàngcủahọcómặtởkhắpmọinơitrênthếgiới.Mộthoàibãolớnvàconđườngphíatrướchọvẫncònrấtmịtmờ.

IBUKAMỘTMÌNHĐẾNMỸ

Họquyếtđịnhthaynhauđirangoàiđểthựchiệnnhữngdựđịnhấpủtừlâu,trongđócóviệctìmhiểuvềmộtphátminhcủaPhòngthínghiệmBellmàcảhaiđãđượcđọctrongmộtquyểnsáchvàonăm1948vànhiềubàibáotrongnhữngnămsauđó.

ChuyếnđiMỹcủaIbukadựkiếnkéodàitrongbatháng.Vàolúcnày,máyghiâmcủaTotsukobánphầnlớnchocáctrườnghọc,hainhàđồngsánglậpbắtđầumonmennghĩtớimộtthịtrườngmớingoàinướcNhật.Mỹđượccoilàđiểmđếnđầutiên,vừađểhọkhámphávừađểhọchỏi.Muốnchinhphụcthếgiới,trướctiêncầnphảichinhphụcnướcMỹ.

IbukabướclênchuyếnbayDC-6củahãngNorth-westtạisânbayHaneda(Tokyo)vàomộtngàytháng3.1952.Trướccảnhgiađình,đồngnghiệptiễnđưavànghĩtớinhữngcôngviệcđầykhókhăncủamìnhphíatrước,ôngcảmthấychộtdạ,nhấtlàkhivốnliếngtiếngAnhcủaônghầunhư...khôngcógì.KhiđápxuốngsânbayAnchorage,Ibukabịcúsốcđầutiên.ĐólàsựphânbiệtđốixửvềchủngtộcthểhiệnởtháiđộcủadânMỹđốivớingườidamàu.

NewYork,thànhphốvớinhữngtòanhàcaongất,đènđiệnsángchoangvàobanđêm,đườngsáthìxecộdậpdìu.TấtcảnhữnggìnghethấyvànhìnthấytạiNewYorkđãkhiếnmộtngườimớiđếnMỹlầnđầunhưIbukacảmthấyvừathíchthú,vừachoángngợp.Vốnlàngườithíchtìmhiểuô-tô,ôngngậpngừngđứngtrướcmộtphòngtrưngbàyô-tôđãquasửdụng,nhìnvàohàngtrămchiếcbêntrong,songdùđãquasửdụng,giácảcủachúngcũngquálớnsovớikhảnăngmuasắmcủaông.Ôngchi

tiêurấtdèsẻn,giớihạnviệctiêutiềntừ10đến20đôlamỗingày,donhữngquiđịnhngặtnghèocủachínhphủNhậttrongviệcmangngoạitệranướcngoàilúcbấygiờ.

TạiNewYork,việclàmđầutiêncủaIbukalàđếnthămchinhánhcủacôngtyNissho(naylàNisshoIwai)vàtìmgặpShidoYamadađanglàmviệctạiđây.TrướcThếchiếnthứhai,TamonMaeda(bốvợIbuka)vàMasaichiNishikawa,ChủtịchNisshođãsốngởNewYorkvàbiếtnhaunhiều.Sauchiếntranh,họcùngquayvềnướctrênmộtchuyếntàu.ChínhquasựgiớithiệucủaNishikawamàIbukamớicódịptiếpxúcvớiYamada.ViênchứcnàyrấtcóuytínởMỹ,chẳngnhữngthôngthạotiếngAnhmàcònhiểubiếtrấtrộngvềnhữngvấnđềliênquanđếnnướcMỹ.YamadađãhướngdẫnIbukamọiviệctrongsuốtthờigianởMỹ,đảmnhậncảviệclàmthôngngônchoôngtrongcáccuộcthămviếng,

tiếpxúcvớingườibảnxứ.

Mộthôm,mộtngườibạnkhácởMỹtìmgặpIbuka,thôngbáoôngviệchãngWesternElectricđangmuốnbánbằngsángchếvềtransistor.ĐâychínhlàphátminhmàIbukavàMoritađãđọcđượctừcuốithậpniên1940vàaoướcđượctìmhiểuvềnó.WesternElectricchínhlàcôngtymẹcủaPhòngthínghiệmBell,nơiphátminhratransistor,mộtloạilinhkiệnbándẫnđánhdấubướcđộtpháquantrọngtrongngànhcôngnghiệpđiệntửlúcbấygiờ.ĐiềunàyquảlàrấthấpdẫnđốivớicôngtyTotsuko,mộtđơn

vịsảnxuấtcóđếnmộtphầnbanhânviêntốtnghiệpcaođẳngvàđạihọc.Nếuứngdụngđượctransis-torvàoviệccảitiếnmáyghiâmthìtươnglaicủaTotsukosẽhứahẹnnhiềuđiềutốtđẹphơnnữa.Tuynhiên,đãbốnnămkểtừkhiPhòngthínghiệmBellphátminhratransistor,vậymàchưacócôngtynàoứngdụngnó,liệucónênthậntrọngvớithươngvụnàyhaykhông?

IbukangỏývớiYamadalàcầncónhiềuthôngtinvềlinhkiệntransistortrướckhitrởvềNhật.Yamadahếtlònghỗtrợông,tìmmọicáchđểthuxếpmộtcuộcgặpgiữaIbukavớivịtrưởngphòngcủacôngtyWesternElectricphụtráchvềlinhkiệnnày.Nhưnglúcđó,thờihạnIbukarờikhỏinướcMỹđãđếngần.

ÔngđànhphảigửigắmmọiviệclạichoYamadarồilênmáybayvềnướcvớibiếtbaotiếcrẻtronglòng.Kỷvậtôngmangvềnướctrongchuyếnđinàylàmộtdiode(đènhaicực)làmbằnggermaniumvàmộtchiếckhăntrảibànbằngnhựavinyl,haimặthàngkhôngcótạiNhậtvàothờiđiểmđó.

*

**

IbukađãthôngbáochoMoritaquyếtđịnhcủaôngvàthamkhảoýkiếnngườicộngsựgầngũinhấtvềkhảnăngsảnxuấttransistorởcôngtyTotsuko.Moritađồngtình.HọbànbạcđiềunàyvớiGiámđốcđiềuhànhKoichiKasahara(lúcnàyMoritađãlàgiámđốcđiềuhànhcaocấp),nhưngKasaharacảmthấy

bấtngờquá,xinchođượcsuynghĩquađêm.Sánghômsau,ôngtrìnhbàyquanđiểmlàtransistorquámớimẻvàcónhiềurủirođốivớimộtcôngtynhưTotsuko,chỉcóthểsửdụngtốtởmộtcôngtylớnhơn.Tuynhiêncuốicùng,Kasaharacũngđồngtìnhlànêndùngđếntransistor.

Đãcósựnhấttrítrongnộibộcôngty,IbukađíchthânđếnBộCôngthươngnghiệpQuốctế(MITI)đểxingiấyphépsảnxuấtlinhkiệntransistor.MITItừchốicấpgiấyphép,vìtheohọ,khôngdễsảnxuấttransistor,nhấtlàvớimộtcôngtynhỏbénhưTotsuko.Vớinguồnngoạitệsởhữuítỏicủađấtnước,khócóthểđểchoTotsukosửdụngmộtkhoảntiềnlớnvàoviệcnày.Dùsao,việcnàycũngchưaphảigấpgápvìhợpđồngnhượngquyềnsửdụngbằngsángchếcủacôngtyWesternElectricvẫnchưakýđược.CódịpkhảosátquathịtrườngMỹ,IbukanhậnthấylàmáyghiâmcủaTotsukokhôngthểthâmnhậpvàođâynhưởNhật.NgoạitrừNhật,hầunhưkhôngcómộtnướcnàokháctrênthếgiớisửdụngmáyghiâmphổbiếntrongtrườnghọc.Thườngthìngườisửdụngmáyghiâmnhiềunhấtởnhữngnướcnàylàgiớitốckýviênvàphóngviênbáochí.Vớihọ,sựgọnnhẹvàlinhhoạtcủathiếtbịlànhữngyếutốcầnthiết,màđiềunàymáyghiâmcủaTotsukochưađápứngđược.

KhiIbukađãvềNhật,YamadathườngxuyênthămviếngtrụsởcôngtyWesternElectricvàtiếptụcvậnđộngđểhãngnàyđồngýnhượngbằngsángchếtransistorchoTotsuko.NhiệttìnhcủaôngđốivớimộtcôngtyvôdanhnhưTotsukokhôngphảilàkhôngcólýdo.Bằngnhãnquancủamộtconngườitừngtrải,ôngnhìnthấytrướctươnglairựcrỡcủaTotsukovàđiềunàyđãđượcôngkhẳngđịnhvớivợlàbàMakie.

NhữngnỗlựccủaYamadacũngmanglạikếtquả.ĐólàmộtbứcthưcủacôngtyWesternElectricgửi

trựctiếptừMỹsangNhậtchoIbuka,trongđócóđoạnviết:“Chúngtôivuilòngnhượngbằngsángchếchocôngtycủaông...”.ThưcũngthúcgiụcIbukacửngườisangMỹđểkýhợpđồng.Vềsau,đượcbiếtrằngsaukhingheYamadagiớithiệuvềnhữnghoạtđộngcủaTotsuko,cácgiớichứclãnhđạoởWest-ernElectricrấtngạcnhiênvàkhâmphụcvềviệccôngtycủaIbukavàMoritacóthểtựmàymòsảnxuấtthànhcôngbăngtừvàmáyghiâmmàkhôngcầncómộtsựhỗtrợnàotừbênngoài.ChínhtừsựkhâmphụcđómàhọtinrằngcôngtyTotsukocóthểtậndụngmộtcáchmỹmãnsángchếcủahọ.

LỐIĐINGAYDƯỚICHÂNMÌNH

Tháng8.1953,MoritalênđườngsangMỹ.Mộtcáchchínhthức,chuyếnđicủaôngnhằmtiếpnốicôngviệcdangdởcủaIbukalàbàndứtđiểmvàkýhợpđồngsửdụngcôngnghệtransistorvớicôngtyWesternElectriccủaMỹ.Tuynhiên,chuyếnđinàycòngiúpMoritatừngbướcthựcthinhữngkhátvọngmàôngđãấpủtừthờituổitrẻ,nhấtlàtừnhữngngàyđầumớithànhlậpcôngtyTotsuko.ĐólàkhátvọngbiếnđổinềncôngnghiệpđiệntửnóiriêngvànềnkinhtếNhậtBảnnóichungvừagượngdậysaucuộcchiến.Cầnphảibướcrathếgiớiđểbiếtđượcnhữngcáitiếnbộcủangườimàtừđónhìnthấynhữngyếukémcầnphảikhắcphụccủamình.Quasáchbáo,MoritahìnhdungđượcnhữngmặtmạnhcủanềnkinhtếMỹsauThếchiếnthứhai,mộtnềnkinhtếkhôngchịunhiềuảnhhưởngcủachiếntranh,nếukhôngmuốnnóilàhưởnglợitừchiếntranh.Tuynhiên,việctậnmắtchứngkiếnnhữngtiếnbộcủađấtnướcBắcMỹnàydùsaocũngmanglạinhữngấntượngcụthểhơn.

Vaimangtúiđeovai,tayxáchmộtchiếcvalinhỏ,ôngbướclênchiếcBoeingStrattcruisercủahãnghàngkhôngMỹPanAmtạisânbayHaneda.ĐâylàchiếcoanhtạccơB-29đượccảibiếnthànhmáybayvậntảihànhkhách,mộtsảnphẩmcủathờichiếnphụcvụchothờibình.

ĐặtchânlênđấtMỹ,Moritachoángngợptrướcnhữnggìôngtậnmắtchứngkiến,vàbỗngnhiênlòngchùngxuốngtrongmộttâmtrạngmấttựtin.Quảthật,nhữnghìnhảnhvàsựkiệnôngnhìnthấyđãvượtxanhữnggìônghìnhdungquasáchbáo.ThànhphốNewYorksauThếchiếnthứhaiđượcđánhgiálà“thànhphốdẫnđầuthếgiới”.NóthừakếthànhphốParis(Pháp)vớitưcáchmộttrungtâmnghệthuậtcủathếgiớivàtrởthànhthànhphốcạnhtranhcùngLuânĐônvớitưcáchmộtthịtrườngnghệthuật.Sựphồnthịnhdẫnđếnsựbùngnổcáckiếntrúccaotầng,bắtđầutừnăm1950vàkéodàitrongkhoảng20năm.Năm1952,trụsởLiênHiệpQuốcxâyxong,biếnNewYorkthànhmộttrungtâmquốctếcủanhữngvấnđềchínhtrịquantrọngdiễnratrênthếgiớimỗingày.HồitưởnglạinhữnghìnhảnhcủamộtTokyogượngdậytừngngàysauvếtthươngchiếntranhvàchiếmđóng,chưabaogiờMoritacảmthấytựtinhưlúcđó.Baonhiêuhoàibão,ướcvọngcơhồtanbiếnnhưbongbóngxàphòngtrướccáikỳvĩcủamộtthànhphốpháttriểntộtbậcấy.

TạiNewYork,ngườiđầutiênmàôngtìmgặplàYuzuruTanigawa,mộtngườibạncũcủaIbuka,từngcóquanhệlâudàivớicôngtyTotsukovàđãđượccửđếnchinhánhNewYorkcủacôngtyYamashita&NewJapanSteamshipmộtthờigiantrướckhiMoritatớiMỹ.KhicònởNhật,TanigawađãngheIbukanóinhiềuđếntransistorvàchođólàmộtcuộccáchmạngquantrọng.Transistorsẽcómọichứcnăngcủamộtđènđiệntửchânkhông.Nórấtnhỏ,nhưngcómộtđờisốnglâudài.KhigặpMoritaởNewYork,TanigawavẫncònmườngtượngvẻmặtđầyphấnkhíchcủaIbukakhikểôngnghevềnhữnggìliênquanđếntransistor.

TrongngàyđầutiênđếnMỹ,baonhiêucâuhỏicứlởnvởntrongđầuMorita:liệucôngtyWesternElectricsẽnghĩgìkhitiếpxúcvớimộtngườiNhậtđếntừmộtcôngtyvôdanhtiểutốtnhưTotsuko?Ngàyhômsau,ôngsẽđếnthămcôngtynàynhưđãdựđịnhvàgiảithíchlàmthếnàomàTotsukocóthểtựmìnhsảnxuấtbăngtừvàchếtạomáyghiâm.NhưnglàmsaocóthểthươngthảotrêntưthếbìnhđẳngvớimộtcôngtylớnnhưWesternElectric?

Khôngthểchờlâuhơn,MoritađếnngaykháchsạnnơiTanigawađangởvàđặtrahàngchụccâuhỏi.ÔngnóivớiTanigawa:“Tôisợngàymai,họsẽkhôngxemvấnđềnàymộtcáchnghiêmtúc,vìvậy,tôicóthểbỏcuộcngaybâygiờ”.Tanigawatrònxoeđôimắt:“Anhnóigìvậy?NgườiMỹkhôngphải

thếđâu.Mộtkhihọthấymộtđiềugìđóthúvị,họsẽbáochoanh.ĐólàđiềumàngườiMỹkhácvớingườiNhật.Ngoàira,ôngYamadasẽđivớianh.Trongmọitìnhhuống,anhkhôngcógìphảimấtbìnhtĩnhcả”.RồicũngnhưvớiIbuka,YamadaluôntháptùngMoritaởbấtcứnơinàoôngđến,vìcũngnhưIbuka,MoritakhôngnóiđượctiếngAnh.NhờsựđộngviêncủaTanigawavàcảmgiácantoàndoYamadamanglại,Moritalấylạibìnhtĩnhđểthựchiệnsứmạngcủamình.

*

**

Chiềuhômấy,MoritanhưmuốnhụthơikhiquaylạikháchsạntìmTanigawa,lúcđócũngđangnónglòngchờđợikếtquảcuộcgặpgỡgiữaôngvớiđạidiệncôngtyWesternElectric.NhìngươngmặtrạngrỡcủaMorita,Tanigawabiếtlàmọiviệcđãdiễnrasuônsẻ.Thậtvậy,phíaWesternElectricđãđápứngtíchcựcnhữngyêucầudoTotsukođặtravàviệckýhợpđồngnhượngquyềnsửdụngcôngnghệtransistorchỉcònlàvấnđềthờigian.

Trongmộtlầngặpgỡgiữahaibên,mộtkỹsưcủaWesternElectricđãnóivớiMorita:“Transistorlàmộtcáigìrấthấpdẫn.Tuynhiên,vàolúcnày,nóchỉcóthểsửdụngvàomụcđíchđểnghethôi.Ôngcóthểlàmmáytrợthínhhaymộtcáigìtươngtựnhưthế.Vâng,ôngnênchếtạomáytrợthínhkhitrởvềNhậtBản”.Moritagậtđầuđồngtình,songtronglòngkhônghềnghĩvềýđịnhsảnxuấtmáytrợthínhnhờvàoquyềnsửdụngtransistor.

ThỏathuậnTotsuko-WesternElectrickhôngbaogồmphầnchuyểngiaocôngnghệ,vìthếsaukhikýthỏathuậntạmthờivớiWesternElectric,MoritaphảithuthậpnhiềutàiliệuvềtransistorđểcóthểứngdụngkhivềNhậtBản.SaukhicôngviệcởMỹđãtạmổn,ôngbayquachâuÂuvớitrạmdừngchânđầutiênlànướcĐức,đồngminhcủaNhậttrongThếchiếnthứhai.Mặcdùlàhaiquốcgiabạitrận,songnhờthừahưởngmộtdisảncôngnghệtiêntiếnmàĐứckhôngbịkiệtquệnhưNhật.VàởĐức,thayvìtìmthấyniềmanủicủacảnh“đồngbệnhtươnglân”thìMoritavẫnmangđầymặccảmnhưkhiđặtchânlênđấtMỹ.Tạiđây,ôngcódịpđithămcáchãngSiemens,Mercedes,Volkswagen...,nhữngcơsởsảnxuấtcómộtquátrìnhhoạtđộnglâudài,ảnhhưởngrộngtrênthịtrườngtrongnướcvàthếgiới.

HãngSiemensrađờinăm1847vớicáitênSiemens&HalskedokỹsưWernervonSiemensvàngườithợthủcôngJohanneHalskecùngsánglập.Năm1848,hãngthựchiệnmộtdựánquantrọngnhằmthiếtlậpđườngdâyđiệnbáodàiđầutiêncủachâuÂunốiliềnhaithànhphốBerlinvàFrankfurt.Năm1870,hãnghoàntấtđườngdâyđiệnbáodài10.560kmnốiliềnLuânĐôn(Anhquốc)vớiCalcutta(ẤnĐộ)vàbốnnămsau,thựchiệnđườngdâyđiệnbáoxuyênĐạiTâydươngđầutiênnốiliềnIre-landvàMỹ.Bêncạnhđó,Siemenscũngghidấunhữngkỷlụckhác:làmđườngtàuđiệnđầutiêntrênthếgiớinăm1879,hoànthànhđườngtàuđiệnngầmcủachâuÂunăm1896.TrongThếchiếnthứhai,hãngđóngvaitròquantrọngtrongnhữngnỗlựcchiếntranhcủaĐứcQuốcxãvàcuốicùngbịthấtbạinặngnềvềmặttàichính.Phảichờđếnthậpniên1950,Siemensmớihồiphụcdầnquaviệcsảnxuấtcácthiếtbịxửlýdữliệu.

HãngVolkswagentrẻtrunghơn,doFerdinandPorschethànhlậpnăm1930,lúcđầulàmộtdoanhnghiệpthiếtkếô-tôvớitênbanđầulàPorscheBuro.Nămsau,mộtcôngtysảnxuấtmô-tôcủaĐứclàZundappnhờPorschethiếtkếgiúphọmộtkiểuô-tôphùhợpvàPorscheđãthiếtkếkiểuô-tôhaicửanhỏgọn,tiệnlợikhidichuyểntrongnhữngthànhphốđôngđúc.

Năm1933,FerdinandPorscheđượcAdolfHitlertriệuđếnđểthảoluậnýtưởngvềkiểuxeVolkswagenchởđượcnămngười,đạttốcđộgần100km/giờ,trịgiáchỉkhoảng1.000markĐức.CơhộinàyđãgiúpPorscheđẩymạnhýtưởngchếtạonhữngkiểuxenhỏgọnnhất,phùhợpvớimọingườidânĐức.TừđókiểuxeVolkswagenhaicửatrởthànhsảnphẩmđặctrưngcủacôngtyPorsche.Năm1949,sảnlượngcủacôngtyngàymộtgiatăng.Cuốinăm1953,vàothờiđiểmMoritathămĐức,Volkswagenđãchoxuấtxưởng700chiếcVolkswagenmỗingày,mộtconsốđủkhiếnchonhàdoanh

nghiệpNhậtphảichoángváng.

TậnmắtchứngkiếnnhữngtêntuổilừngdanhtoàncầulànhữngbàihọcrấtbổíchchoMoritatrongviệcpháttriểncôngtyTotsukovàcànglàmtăngthêmniềmkhaokhátkhẳngđịnhtêntuổichocácsảnphẩmcủamìnhởkhắpcácchâulục.Đồngthời,tronglòngôngkhôngkhỏicócảmgiáchoangmangvìlúcđócáitênTotsukovẫnchưađượcthếgiớibiếtđến,vẫnchỉlàmộtcôngtybénhỏcủanướcNhậtnghèonànkiệtquệ.Từđó,ôngluônbịámảnhbởicâuhỏi:“LàmsaoTotsukocóthểpháttriểnthịtrườngrathếgiớitrongđiềukiệnphảicạnhtranhvớiMỹhayĐức?”.

Vớimộttâmtrạngbiquan,MoritalêntàuhỏasangHàLan,đấtnướcnổitiếngvớinhữngđànbòsữa,cũnglàquêhươngcủahãngđiệntửPhilipscósảnphẩmbánrakhắpthếgiới.KhitàuchạyvàolãnhđịaHàLan,ôngcảmthấynhưmìnhlạcvàomộtthếgiớikhác.Khôngcònkhungcảnhồnào,náonhiệtnhưởĐứcmàlàphongcảnhêmđềmcủamộtxứnôngnghiệp,vớinhữngchiếccốixaygiógợinhớmộtthờidĩvãngxalắc.Eindhoven,nơitọalạchãngđiệntửPhilipslừngdanh,chỉlàmộtthịtrấnnôngnghiệpnhỏ.

Năm1891,haianhemnhàPhilipslàGerardvàAntonđứngrathànhlậpcôngtyPhilips&Co.đểsảnxuấtloạibóngđèntrònđangcónhucầulớntrênthịtrường.ĐếnđầuthếkỷXX,PhilipslàmộttrongnhữngnhàsảnxuấtbóngđènlớnnhấtchâuÂu.

Năm1914,Philipsthiếtlậpmộtphòngnghiêncứuđểkhảosátcáchiệntượnghóa-lývàđưaranhữngbiệnphápcanhtântrongsảnxuất.Bốnnămsau,hãngchorađờidụngcụsửdụngtiaXtrongykhoavànăm1925,bắtđầunhữngthửnghiệmđầutiênvềvôtuyếntruyềnhình.Năm1927,hãngbắtđầusảnxuấtmáythuthanh(gọitắtlàradio)vàchỉnămnămsauđãbánđược1triệuchiếc.Năm1939,khiThếchiếnthứhaibùngnổthìPhilipsđãcó45.000côngnhântrênkhắpthếgiới.

Ngày9.5.1940,Bangiámđốchãngđượctinngàyhômsau,ĐứcQuốcxãsẽtấncôngHàLan.HọquyếtđịnhbaysangMỹ,mangtheomộtkhoảnvốnlớn.Tạiđấtnướcbìnhyênnày,họtiếptụcviệcsảnxuấttrongsuốtthờigianThếchiếntiếpdiễn.

Saukhichiếntranhchấmdứt,BangiámđốcPhilipscùngcôngnhânviêntrởvềHàLan,đặttrụsởởEindhoven.Trướcđó,baonhiêudụngcụsảnxuấtđềuđượckhóakỹvàcấtgiấucẩnthậnnênviệchồiphụcsảnxuấtdiễnranhanhchóng.

Códưluậnchorằngtrướcvàtrongchiếntranh,PhilipsđãcungứngchoquânchiếmđóngĐứcnhiềuthiếtbịđiện,đãhợptácvớiđịchnhưnhiềuhãngsảnxuấtkhác,songkhôngcóchứngcứnàovềđiềunày.Vảlại,tronggiađìnhPhilips,chỉcómộtngườiduynhấtởlạiHàLantrongthờigianĐứcchiếmđónglàFritsPhilips,thìchínhôngnàyđãcứumạngsốngcủa382ngườiDoTháibằngcáchchứngminhchoquânĐứcthấylàhọrấtcầnchoviệcsảnxuất

tạihãng.CólẽcũngchínhchitiếtnàydẫnđếnsựsuydiễnlàPhilipshợptácvớiđịch.DùthếnàothìcũngkhôngthểphủnhậndanhtiếnglẫylừngcủaradioPhilipstrongnhữngthậpniên1940-1950.NóiđếnPhilips,ngườitanghĩngayđếnnhữngchiếcradioxinhxắntrangbịtừmộtđếnbốn,nămbóngđènđiệntử.

MoritadừngchânởsângaEindhoven,nơisừngsữngphotượngtiếnsĩPhilips,ngườisánglậprathươnghiệulừnglẫynày,trongôngbỗngtrànngậpmộtniềmxúcđộnglạlùng.TừmộtmảnhđấtyênbìnhcủaHàLan,ngàiPhilipsđãghitênmìnhvàolịchsửthếgiớibởinhữngsảnphẩmchấtlượngcao.Moritamơđếnmộtngàynàođó,thươnghiệuTotsukocũngsẽlẫylừngnhưPhilips,trênđấtNhậtcũngnhưkhắpnămchâu.Trởvềchỗtrọ,ôngtứctốcviếtmộtláthưchoIbuka:“TôirấtphấnkhíchkhinhìnthấyhãngPhilipsvàhoàntoàntintưởnglàchúngtacũngsẽbánđượcsảnphẩmtrênkhắpthếgiới”.QuayvềNhậtsaubathángphiêuduvàquansát,họchỏirấtnhiềutừthếgiớibênngoài,Moritabáongaychongườibạn,ngườichỉhuytrựctiếplàIbukacuộcgặpgỡgiữaôngvớibanlãnhđạocôngtyWesternElectricvàkhẳngđịnh:“Chúngtaphảilàmmộtcáigìđóvớitransistor.Nếuchúngtasản

xuấtđượctransistor,chúngsẽmanglạichochúngtamộtcơhộilớn.HãngWesternElectricrấtmuốnchúngtachếtạomáytrợthính,anhnghĩsao?”.

Chương2.NHÌNTHẤYTRƯỚCCƠHỘIVÀDÁMTHỬSỨC

Mộtváncờquáhiểmnguykhimangcôngnghệchếtạo...máytrợthínhđểsảnxuấtradio.LạicàngmệtmỏihơnkhiđólàchuyệnchẳngmấyailàmtrongthươngmạiNhậtBản.VàhọđãxôngvàovớimộtniềmtinmãnhliệtcộngvớikhátvọngmuốnnhanhchóngtạodựngmộtnềntảngmớichongànhcôngnghiệpNhậtBảntrongcuộcđuatranhvớithếgiới.

Nếungàynay,chấtbándẫn-transistorđượcsửdụngtronghầuhếtmọimạchđiện,thiếtbịphụcvụnhucầucuộcsống,thì50nămtrướcđây,nócònlàmộtcáigìđókháxalạ.Vìthế,chuyếnđiMỹthươnglượngđểmangcôngnghệnàyvềNhậtquảthậtlàmộtsựliềulĩnhvàcóphầnxaxỉtrongmắtnhữngđồngnghiệpcủacảhai.

“CANHBẠC”TRANSISTOR

VớiIbuka,hẳnnhiênmáytrợthínhkhôngphảilàmụctiêuđểcôngtyTotsukophảibỏratới25.000đôlađểmuachođượcgiấyphépsửdụngcôngnghệtransistor.NghecâuhỏicủaMorita,ôngtrảlờinhanhgọn:

-Chúngtasảnxuấtradio.

Song,khôngphảicứmangcôngnghệtransistorvềlàlậptứcsẽlàmrađượcnhữngchiếcradionhưhọmongmuốn,màđiềuquantrọnglàphảicảitiếncôngnghệnàyđểứngdụngvàoviệcsảnxuấtmàchưatừngmộthãngnàotrênthếgiớitừnglàm.

Cóthểnói,Ibukađãđánhcượcvớitransistorbằngsốtiền25.000đôla!

Kếhoạchôngvạchralàtrướchếtsẽsảnxuấtmộtloạiradiochạybằngtransistorchodùphảivượtquanhiềukhókhăn,vìtrongthờiđiểmđó,ngaycảởMỹ,transistorcũngchỉsửdụngthuậnlợitrongviệclàmmáytrợthínhhoặccácsảnphẩmtươngtự.TuynhiênôngvàMoritacùngtấtcảchuyênviênkỹthuậtcủaTotsukochấpnhậnthửthách,hivọngcóthểcảitiếntransistorđểbiếnnótrởthànhlinhkiệnchínhtrongcácloạiradiođờimới.

Chấpnhậnthửthách,nỗlựcvượtquakhókhăn–đólàphươngchâmcủacácthànhviêncủaTotsuko.IbukađemchuyệnnàykểchongườibạnlàShigeoShima,ngườiđanglàmviệctạiđàiphátthanhNHK,cólầnđãhỗtrợcôngtyTotsukotrongviệckýhợpđồngcungcấpthiếtbịtrộnsóng.ShimatỏýnghingờvềkhảnăngthànhcôngcủadựtínhmàlãnhđạovànhânviêncôngtyTotsukođangấpủ.SongkhinghehếtnhữnglậpluậncủaIbuka,Shimacảmthấymìnhđãbịthuyếtphục.

Tuynhiên,cómộtchỗkhóbịthuyếtphụchơncảShima.ĐólàBộCôngthươngnghiệpNhậtBản(MITI),nơicóquyềnxétcấpngoạitệchoTotsukođểthanhtoánchocôngtyWesternElectricvềhợpđồngchophépsửdụngcôngnghệtransistor.LậpluậnmàcáccôngchứctạiđâynêurađểtừchốicungứngngoạitệlàTotsukođãkýhợpđồngkhôngcósựchấpthuậncủaMITI.Tronglúcchờđợikếtquảvận

độngtạiMITI,IbukavàMoritathànhlậpmộtnhómđặcnhiệmkhaitriểntransistorvớisựthamgiacủanhữngchuyênviênưutúnhấtcủaTotsuko.NgườitìnhnguyệnlãnhđạonhómnàylàKazuoIwama,từnglàtổngđiềuhànhdựánsảnxuấtmáyghiâm.Cácthànhviêntrongnhómgồmcó:hainhàvậtlýTetsuoTsukamotovàSaburoIwata,kỹsưcơkhíSukemiAkanabe,chuyênviênhóachấtAkioAmaya,kỹsưđiệnJunichiYasudavànhiềungườikhác.

Vềmặtkỹthuật,điềukiệnsảnxuấtthànhcôngmộtradiotransistorlàphảicótransistortầnsốcaochứkhôngphảitầnsốthấpnhưlúcđó.TrithứcduynhấtvềvấnđềnàylàcuốnTransistorTech-nologydoMoritamangvềtừMỹ.Chínhtừquyểnsáchđượcxemlà“kinhthánhTransistor”này,Iwamavànhómđặcnhiệmcủaôngđãbắttayvàoviệcnghiêncứu.

Cuốinăm1953,MITIcảitổnhânsựtronglĩnhvựccôngnghiệpđiệntử,mọiviệcchuyểnbiếntheochiềuhướngcólợichoTotsukovàtriểnvọngđượccungứngngoạitệsángsủahơnbaogiờhết.Đầutháng1.1954,IwamabaysangMỹđểtiếptụcnghiêncứu,họchỏivềtransistor.Sauđómộttháng,IbukacũngsangMỹgặpIwamavàcùngđithămcơsởsảnxuấttransistorcủacôngtyWesternElectric.

TạiMỹ,IwamachủtrươngmangvềNhậtcàngnhiềuthôngtincàngtốt.CôngtyWesternElectrickhôngcungcấpđặctínhkỹthuậtcủasảnphẩmdohọlàmra,songhọvuilòngđưaôngđiloanhquanhcácphânxưởngcủahọ.Trongmỗituanhưvậy,IwamadừnglạitrướctừngsảnphẩmcủaWesternElectricmàôngthấythúvịvàđưaranhữngcâuhỏibằngthứtiếngAnhkhôngmấytrơntru.Iwamaghinhớnhữngcâutrảlờiđểmiêutảlạitrongcácbáocáocôngtác,kểcảnhữngnhậnxétriêngcủaông.

DựavàoquyểnTransistorTechnologyvàbáocáocủaIwama,cácđồngnghiệpcủaôngtạiTokyomàymòchếtạomộtloạitransistorriêng.TransistorcủaPhòngthínghiệmBellchếtạotheonguyênlýđènbacực,cựcâmlàmộtthanhgermaniumcònhaicựcdươnglàhaithanhhợpkimindiumgắnhaibênthanhgermanium.Suyluậnlàcácđiệntử(electron)âmchuyểnđộngnhanhhơnđiệntửdương,cáckỹsưcủaTotsukotinlàtransistorcóthểđạtđượctầnsốcaonếuđảocáccựccủanóthànhâm-dương-âm,thayvìdương-âm-dươngnhưtransistorcủaBell.Vấnđềlàphảithayindiumvìhợpkimnàycóđiểmnóngchảythấp,khôngphùhợpvớisựvậnhànhcủatransistor.Cuốicùng,saunhữngnghiêncứuvàthửnghiệmmiệtmài,họtìmramộthợpchấtphùhợpnhất,đólàphốtpho.

SựthànhcôngcủaTotsukotrongviệcchếtạotransis-tortầnsốcaođãgâykinhngạcchocảnhữngngườikhaisinhranólàcáckỹsưcủaPhòngthínghiệmBell.MộttrongnhữngchuyênviênđãgópcôngvàosựcảitiếncôngnghệkỳdiệunàylàLeoEsaki,đếnnăm1973,đãnhậnđượcsựtưởngthưởngmàbaonhiêunhàbáchọccũngphảimơước,đólàgiảiNobel

Vậtlýnăm1973vềphátminhEsakidiode.VinhdựnàykhôngchỉthuộcvềEsaki,vềnướcNhật,màcòncủacảchâuÁ,mộtchâulụckhá“khiêmtốn”vớicácgiảiNobelkhoahọc,vốnlàthếmạnhcủacácnhàkhoahọcphươngTây.

KhiIwamatừMỹtrởvềNhậtthìđãcótinvuivềsựcảitiếnthànhcôngcôngnghệtransistor.SựcảitiếnnàykhôngchỉcóýnghĩariêngđốivớiTotsuko,màcònvớicảthếgiới.Nómởranhữngchântrờikỳdiệuchonềncôngnghiệpđiệntử,biếnnhữngchiếcradiochạybằngđènchânkhôngkềnhcàng,tỏanhiệtnóngbứcthànhnhữngmáythuthanhnhỏgọn,hầunhưkhôngphátranhiệt.Từnềntảngnày,nềncôngnghiệpđiệntửchorađờihàngloạtcácsảnphẩmphụcvụchođờisốngcủaconngườihiệnđại.

Năm1955đánhdấumộtcáimốcmớitrênchặngđườngsángtạođầygiannanvàthửtháchcủaIbuka,Moritacùngcácđồngnghiệp.Đólàsựrađờichiếcradiotransistorđầutiên,mởđầukỷnguyêncủanềncôngnghiệpđiệntửsửdụngchấtbándẫn,hiệunăngcaohơn,gọnnhẹhơnrấtnhiềuvàgiáthànhngàymộthạ.Thànhcôngcủahọđãđemlạimộtgiátrịvôcùngtolớnchonhânloại.

THÍCHỨNGVỚILUẬTCHƠITOÀNCẦU

Kinhnghiệmkinhdoanhchonhiềungườithấyrằngthươnghiệugiữmộtvaitròquantrọngtronghiệunănghoạtđộngcủamộtdoanhnghiệp.Mộttrongnhữngyếutốquantrọngmàmộtthươnghiệucầnđạttớilàsựdễđọc,tínhdễnghe,dễ“ngấm”vàolòngngườitiêuthụchỉsaumộtlầnnghenóiđến.Trongxuhướngpháttriểnkhôngngừng,hoạtđộngcủadoanhnghiệpkhôngchỉgiớihạntrongphạmvimộtđịaphươnghaymộtnước,màcònphảimởrộngrabênngoàibiêngiớiđấtnước.Vìthế,ngoàitínhnhỏgọn,dễđọc,dễnghe,thươnghiệucũngcầnđược“quốctếhóa”.

XéttheonhữngtiêuchuẩnnhưthếthìthươnghiệuTokyoTsushinKogyo(Totsuko)theocáchđọccủangườiNhậthaydịchtheotiếngAnhlàTokyoTele-communicationsEngineeringCorporation,chodù

cógọitắtlàTotsuko,cũngkhôngđạtyêucầu.Năm1946,khibànbạcvớinhauđểđặttênchothươnghiệu,IbukavàMoritađãkhôngquantâmđếnnhữngđiềuđó.Năm1953,saukhiđãchorađờinhữngchiếcmáyghiâmđầutiênvàphấnkhíchvớitriểnvọngmởrộngthịtrườngtiêuthụ,trongnhữngngàysốngtrênđấtMỹ,Moritaluôntrăntrởvớiviệcphảiđổitênthươnghiệutheonhữngtiêuchuẩnkểtrên.Ôngcònmuốnđixathêmmộtbướcnữa,đólàđồngnhấthóacảdanhhiệucôngtylẫnnhãnhiệuhànghóadocôngtysảnxuất,tănggấpđôicơhộighinhớcủangườisửdụng,vừatiếtkiệmđượcchiphíquảngbáchocảtêncôngtylẫnnhãnhiệuhànghóa.

KhitrởvềNhật,cólầnMoritađãcùngvớiIbukagiởquyểntừđiểnraxem,giốngnhưcácbậcchamẹthườnglàmkhimuốntìmchoconmìnhmộtcáitênđẹpnhất,vàtừLatinh“Sonus”cónghĩalà“âmthanh”đãlàmchohaiôngchúý,vìâmthanhchínhlàlĩnhvựcmàcôngtyTotsukođanghướngtớitrongcáckếhoạchsảnxuấtcủamình.

Trongthậpniên1950,ởNhật,dosựchiếmđóngcủaquânđội,nhiềutiếnglóngbằngAnhngữkháphổbiếntrongngônngữthườngngày,trongđócócụmtừ“sonnyboys”dùngđểchỉnhữngcậubéthôngminh,lanhlợi.TừSonnylạigầngũivớitừSonustrongtiếngLatinhvềcáchđọc.TuynhiêntrongtiếngNhật,mộttừđọcâm“sohn-nee”lạicónghĩalà“đánhmấttiền”.Khôngmộtkháchhàngnàolạimuốnmuamộtmónhàngcónhãnhiệu“Mấttiền”sảnxuấtbởimộtcôngtycũngcótênlà“Mấttiền”cả(!).Cuốicùng,saunhiềucuộctranhluận,MoritacùngcácđồngnghiệpnhấttrívớicáitênSONY,đọcthành“Xô-ni”.

Sony–mộtcáitênngắngọnvàhầunhưngườinướcnàocũngđọcvànhớnódễdàng.Khôngphảimấtcôngnghĩngợi,banlãnhđạocũnglấyngaytừSONYchânphươnglàmbiểutượngchocôngtycủamình.Dùvậy,mộtkhicôngtyTotsukođãkhá

quenthuộcvớingườitiêudùngtrongnước,việcthayđổidanhhiệunhanhchóngcũngcónhữngbấttiệnvềmặtquảngbá,tiếpthị.Vìthế,từnăm1953,MoritacùngIbukamộtmặtchoinnhãnhiệuSonylênsảnphẩm,mặtkhácvẫnduytrìthươnghiệuTotsukamộtthờigian.

Tháng6.1957,mộttấmbảnglớnmangtênSonyđượcdựnggầnsânbayHanedaởTokyo.Tháng1.1958,côngtyTotsukochínhthứctrởthànhcôngtySony.Tháng12nămđó,tênSonyđượcniêmyếttạiSởgiaodịchchứngkhoánTokyo.MộttrongnhữngviệcđầutiênmàMoritavàcácđồngnghiệpnghĩđếnlàlầnlượtđăngkýthươnghiệuSonytại170nướcvàvùnglãnhthổ,vàđăngkýnhiềungànhsảnxuấtkhácnhaungoàingànhchínhlàđiệntử.Điềuđóchothấysựnhìnxatrôngrộngcủacácnhàsánglậpvàquađócũngbộclộkhátvọngsẽchinhphụcthếgiớicủahọ.

Dùđãcósựđăngkýnhãnhiệuhếtsứccẩnthậnsonghọvẫngặpsựcố.MộtcơsởsảnxuấtbánramónsôcôlanhãnhiệuSony,thậmchíđổitêncôngtycủahọlàCôngtythựcphẩmSony.Đếnkhiđưanộivụratòa,Moritavàcácđồngnghiệpcònphảitrảiquacảnhdởkhócdởcười,khimộtnhânchứnglàngườitiêudùngđãkhaitrướctòarằnganhtưởnglàcôngtyđiệntửSonyđanglâmvàocảnhkhókhănghêgớmnênphảisảnxuấtcảsôcôlađểbán...cầmhơi.

Vụkiệnkéodàiđếngầnbốnnăm,cuốicùngSonycủaMoritađãthắngvàcũngnhờđómàthươnghiệuSonyđượcnhiềungườibiếtđếnhơnnữa.

ViệcđổitênchocôngtythànhSonythểhiệnmộtsựnhạybéncủaMoritatronglĩnhvựckinhdoanhvàtiếpthị.Theoông,mộtnhãnhiệusảnphẩmchínhlàcuộcsốngcủadoanhnghiệp.Thươnghiệukhôngchỉmangsứmạngtiếpthị,quảngbámànócònlàbiểutượngvềchấtlượngsảnphẩm,tráchnhiệmcủanhàsảnxuấttrướcngườitiêudùng.Vàngàynay,Sonyvẫnlàbiểutượngcủachấtlượng,mọisảnphẩmmangnhãnhiệunàyđềutạosựtincậyđốivớingườitiêudùngtrêntoànthếgiới.

TRIẾTLÝNGƯỜITIÊNPHONG

HainhàsánglậpSonyđềucó“gốcgác”làdânkỹthuật,rấtgiỏivớinhữngsángchế.Hơnaihết,họý

thứcđượctầmquantrọngcủaviệcluônphảitiênphongtronglĩnhvựcsángtạoranhữngsảnphẩmmới.Dướisựđiềuhànhcủahainhàsánglập,cácsảnphẩmcủaSonyluônmangtínhtiênphong.ConđườngpháttriểncủaSonylàluônluôntìmtòi,nghiêncứuđểtạoranhữngsảnphẩmmớiphụcvụđờisống.Nhờđómàcácsảnphẩmđồđiệntửtrởnênhếtsứcphongphúvàđadạng,đápứngcácnhucầucủangườitiêudùng.Khoảng6-10%doanhthuhàngnămcủaSonyđượctríchradànhchoviệcnghiêncứu.Cácsảnphẩmkhôngchỉnhắmvàocácnhucầuhiệntạimàcòndànhchocảcácnhucầuchưanảysinh.

CầnnhắclạilàsảnphẩmđầutiênđượcsảnxuấtdướithươnghiệuTotsukolàchiếcmáyghiâmdùngbăngtừtính,rađờinăm1950vàhainămsauđãquenmặtvớithịtrường.Nămnămsau,sảnphẩmthứhaicủaMoritavàcácđồngnghiệpđượcđánhgiálàmộttrongnhữngbướcđộtpháấntượngnhất,đólàchiếcradiobándẫnnhãnhiệuTR-55chạybằngtransistorđầutiêncủanướcNhật,mởđầukỷnguyênbándẫnpháttriểnrầmrộvàothậpniên1960.Hainămsau(1957)radiobándẫncủaTotsukothugọnhơnnữađểngườitiêudùngcóthểbỏtúimangđiđâyđiđó.

Từnăm1954,đểsảnphẩmcóđiềukiệnđếnsớmvớingườitiêudùng,MoritathànhlậpcácchinhánhTotsukoShoji(tiềnthâncủaSonyShojiCorpora-tionvàSonyMarketingInc.)tạiTokyovàOsaka.Trướcđó,việcbánmáyghiâmđượcTotsukoủythácchocáccôngtyMaruizumivàNipponGakki.Tuynhiên,bêncạnhsảnphẩmcủaTotsuko,cáccôngtynàycònbánhàngriêngcủamình.ChẳnghạnNipponGakkichuyênbánnhạccụchocáctrườnghọc,cònMaruizumithìbánđồđiện,vìthế,họkhôngchuyêntâmvàosảnphẩmdoTotsukoủythác.SựrađờicủaTotsukoShojiđượctínhtoánnhằmtạoranhữngđạilýchínhthứctậptrungvàosảnphẩmcủaTotsuko,tranhthủmộtthịphầnđángkểtrênthịtrườnghànggiadụng.

Trongthờigiannày,chinhánhcủaTotsukoShojitạiTokyođặtdướisựđiềuhànhcủaMasaoKurahashi,mộtngườirấtđammêmáyghiâm;cònchinhánhởOsakadoTaketoshiKodamaquảnlý.Côngviệccủanhữngchinhánhnàykhôngđơngiản,nhấtlàtừnăm1955,khiradiotransistormớirađời.Lúcđó,radiovậnhànhbằngđènđiệntửchânkhôngđangrấtphổbiến,muốnđánhđổmộtthóiquen,phảicóchiếnlượctiếpthịmạnhmẽ,vạchchongườitiêudùngthấyđượcsựtiệnlợicủaviệcsửdụngradiotransistor.

Moritanhậnthấymuốntiêuthụsảnphẩmnhanhhơnnữa,vậnhànhcácđạilýchưađủmàcầnphảibánthẳnglinhkiệntransistorchocáccôngtykhác.NếulinhkiệntransistornhãnhiệuTotsukohaySony(từ1958)xuấthiệntrongsảnphẩmcủacáccôngtylớnnhưMatsushitaElectricCorporationhaySanyoElectricCo.thìtiếngtămcủanócàngđượcnhânlên.Saukhiđãcânnhắcđiềunày,MoritacùngIbukatổchứcmộtcuộctrưngbàytransistorvàmờichuyênviênkỹthuậtcáccôngtyMatsushita,Sanyo,HayakawaElectricCorporation,ToshibaCorporation,VictorCom-panyofJapan(JVC),StandardCo...đếnthamquan.Saucuộctrưngbàyđó,ChủtịchcủacôngtyHayakawaElectricCorporationlàTokujiHayakawađãtổchứcmộtbuổigặpgỡvớihainhàdoanhnghiệplớntạikhuvựcKansailúcbấygiờlàKonosukeMatsushita–ChủtịchcôngtyMatsushita,vàToshioIue–chủtịchcôngtySanyo,tạinhàhàngNadamanởOsaka.BuổigặpnàycócảIbuka–ChủtịchTotsuko,Morita–Giámđốcđiềuhànhcaocấp,vàKodama–ngườiquảnlýchinhánhTotsukotạiOsaka.

Saucuộcgặp,ChủtịchIuevộivãgọiđiệnthoạichogiámđốcxưởngsảnxuấtSanyo,yêucầungưngngayviệcsảnxuấtradiodướihìnhthứcđanglàmvàthiếtkếmộtkiểumẫuradiochỉcònbằngmộtphầnbanhữngcáiđãchếtạo.

*

**

Tháng12.1959,MoritađượcđềcửlàmPhóChủtịchphụtráchđiềuhànhcủacôngtySonyvàkhôngđầynửanămsau,vàotháng5.1960,SonychorađờichiếcmáytruyềnhìnhtransistorđầutiênlấytênlàTV8-301.Đưatransistor(vàcácloạilinhkiệnbándẫnkhác)từlĩnhvựcâmthanhsanglĩnhvực

hìnhảnhkhôngđơngiảnnhưnhiềungườivẫnhìnhdung.Sựvậnhànhcủatransistorvàdiode(linhkiệnbándẫnhaicực)phùhợpvớiđiệnápthấpvàdòngdiệncócườngđộthấp,khôngđặtravấnđềgìđángkểkhisảnxuấtradiotransistor,nhưngviệcsảnxuấtti-viđòihỏiđiệnáprấtcao,dođóphảicómộtsựxemxétlạitoàndiệncáctransistorphụcvụsảnxuấttừtrướcđếnnay.Sovớiradio,ti-viđòihỏitầnsốtínhiệucaogấp100lần,cườngđộdòngđiệncaogấp20lần,transistorphảicóđiệnápcaogấp10lần.

MộttrongnhữngphươngáncảitiếntínhnăngcủatransistormàIbukavàMoritacùngcácchuyênviênkỹthuậtnghĩđếnlàthayđổichấtliệu,sảnxuấtlinhkiệnnàybằnghợpchấtsiliconchịuđựngđượcnhiệtđộcao,cóđộnóngchảycaohơnrấtnhiềusovớigermanium.Từtháng1.1958,IwamađãyêucầumộtchuyênviêntrongnhómlàTsukamotonghiêncứuvấnđềnàyvàmộtnămsau,họtìmracácgiảiphápkỹthuậtkhảdĩnhất.Tuynhiêncũngphảiđợiđếntháng5.1960,Sonymớichínhthứccôngbốsựrađờichiếcti-vibándẫnđầutiêncủacảthếgiới.Nóđượctrangbị23transistorbằngsiliconvàgermanium,15diodethườngvà2diodeđiệnápcao.Ngoàira,nhómcủaIwamacònchếtạobổsungchínloạitransistormớiđểsửdụnghiệuquảhơntrongviệcchếtạoti-vibándẫn.Thànhquảtrênnhậnđượcsựcôngnhậncủacảthếgiới,vinhdựkhôngchỉriêngcủaSonymàcòncủacảnềncôngnghiệpđiệntửcủaNhậtBản.

Đầunhữngnăm1960,Moritavàcácđồngnghiệpbắtđầuquantâmđếnmộtsảnphẩmkhác.ĐólàmáysửdụngbăngvideoVTR(VideoTapeRecorder)dohãngAmpexcủaMỹchếtạovàcungcấpchocácđàiphátthanh.Vìsửdụngchomụcđíchphátthanhnênmáyrấtcồngkềnh,mỗimáychiếmdiệntíchcảmộtcănphòng,còngiáthànhhơn100.000đôla/chiếcthìchỉnhữngcơquancóngânsáchdồidàomớisắmnổi.MụctiêumàIbukavàMoritanhắmđếnlànhữngchiếcmáyVTRgọnnhẹ,giácảphùhợpvớitúitiềncủađasốngườitiêudùngtrongnước.Tấtcảchuyênviên,kỹsưcủaSonytậptrungnỗlựctheohướngnày,thiếtkếvàsảnxuấtthửnhiềumẫusảnphẩmkhácnhau,mẫusaugọnnhẹ,tiệnlợihơnmẫutrước.Chiềungangbăngvideorộnghơn5cmcủahãngAmpexđãđượcthunhỏcònkhôngđến2cm.ChiếcmáyVTRnguyênmẫuđượcđặttênlàU-Matic,đãđượcsựđónnhậnkhátíchcựccủangườitiêudùng,chỉriênghãngxehơiFordđãđặtmuamộtlần5.000chiếcđểdùngtrongcôngtáchuấnluyệnnhânviên.ThànhcôngnàykhuyếnkhíchMoritavàcácchuyênviêntiếnxathêmbướcnữa,đólàtiếptụccảitiếnmáyVTR,hạgiảmgiáthànhbằngcáchdùngbăngvideonhỏhơnnữa,cóchiềurộngmặtbăngkhôngđến1,3cmvàsửdụng100%linhkiệnbándẫn.

Năm1964,mộttoánchuyênviêndoNobutoshiKiharadẫnđầuđãchếtạođượcchiếcCV-2000,máythuphátbăngvideocassette(VCR)sửdụngtronggiađìnhđầutiêncủathếgiới.Băngtừtínhghipháthìnhkhôngcònlàhaicuộnbăngnằmriêngrẽbênngoàimáyghipháthìnhnữa,màchúngđãđượclắpđặttrongmộthộpbăngduynhấtđặtbêntrongmáy,gọngàngvàdễsửdụng.GiábánmộtchiếcCV-2000chỉcònbằngkhôngtới1%giámộtchiếcmáyVTR(máyghipháthìnhdùngbăngvideocócuộnbăngbênngoàimáy:openreel)sửdụngtrongcáchệthốngphátthanh,truyềnhình,vàbằngkhôngđến10%giámộtchiếcmáysửdụngtrongngànhgiáodục.

TuymụctiêuchínhcủaviệcchếtạomáyCV-2000làsửdụngtronggiađình,songtrongthờigianđầu,chúngđượcdùngtrongcơsởcôngnghiệpvàcơquanytếnhiềuhơn.Khônglâusau,bộphậnbánhàngcủaSonychobiếtngườitiêudùngtỏraưachuộngloạimáyVCRmàuhơnlàloạichỉghipháthìnhđentrắng.

Cũngtrongthậpniên1960,khicôngnghệsảnxuấtlinhkiệnbándẫnchorađờimạchtíchhợp(integratedcircuit)cóthểchứahàngchục,thậmchíhàngtrămtransistor,diode,tụđiện,điệntrở...trênmộtmạchđiệnchỉrộngbằng1-2cm2thìnềncôngnghiệpradio,ti-vi,máyghiâm,máyghihìnhngàycàngthunhỏkíchthước,giáthànhcũngrẻhơnsovớiviệcdùngcáclinhkiệnriênglẻnhưtrướcđây.Tháng10.1968,Sonychorađờichiếcti-vimàunhỏgọnsửdụngđènhìnhtrinitron,mộtcôngnghệmớimẻgiúpđèncóhiệunăngcao.ChínhsángkiếnvềtrinitronnàyđãđượcHànlâmviệnquốcgiaMỹvềnghệthuậttruyềnhìnhvàkhoahọctặnggiảithưởngEmmychotậpđoànSonyvàonăm1972.Ngày20.7.1969,cảloàingườivuimừngtrướcmộtthànhtựurựcrỡcủakhoahọckhônggian.Tàu

Apollo11đưahaiphihànhgiaMỹđápxuốngmặttrăng,ghidấuấnđầutiêncủaconngườitrênmộtthiênthểkhác.Trongniềmvuichungcủanhânloại,MoritavàSonycủaônglạicóthêmmộtniềmtựhàobấtngờkhác.ĐólàphihànhđoànApollo11đãmangtheotrênphithuyềnmộtmáyghiâmcassettecủacôngtySonyđểchuyểnvềtráiđấtnhữngbảnnhạcphátratừthượngtầngkhônggian.ĐiềunàynóilênchấtlượngcủasảnphẩmSonyđãđápứngđượcnhữngyêucầukhótínhnhấtcủangườitiêudùng,vàcủacảmộttổchứckhoahọcnổitiếngthếgiớilàCơquanQuảntrịHàngkhôngvàKhônggianMỹ(NASA).

Khôngngừngtìmtòisángtạo,cảitiếncôngnghệđểchorađờinhữngsảnphẩmmớimangtínhđộtphávềcôngnghệvàtínhnăngsửdụngđãđemlạinhữngthànhcôngrựcrỡchoSony.LuônluônlàngườidẫnđầutronglĩnhvựccôngnghệchínhlàyếutốquantrọngnhấtgiúpSonypháttriểnnhanhchóngvàlớnmạnhnhưngàynay.

Chương3.DẤUẤNCỦA“NGƯỜIĐÀNÔNGĐIBỘ”

Moritanhậnthấygiớitrẻlúcbấygiờngàycànggầngũivớiâmnhạchơn,nhưngkhôngphảilúcnàohọcũngtiếpcậnđượcvớithứnghệthuậtđầyhấpdẫnnày.Vàôngtựnhậnvàomìnhtráchnhiệmphảigiúpđỡgiớitrẻ.

LẮNGNGHENHỮNGTHỞTHAN

MộttrongnhữngcáitênrấtdễthươngmàmọingườiđặtchoMoritađólàWalkman-san(ôngWalkman).CáitênlấytừmộtsảnphẩmvớichiếnthắnglẫylừngcủaSonytrênthươngtrường.ChínhWalkmanđãđưaSonylênmộtđỉnhcaomới.

Năm1971,MoritađượcđềcửlàmChủtịchtậpđoànSonyvàvinhdựnàyđãgiúpôngcóthêmnhữngsángkiếnđểđưatậpđoànđixahơntronglĩnhvựcsángtạocủamình,trongđócósựthànhcôngcủachiếcstereominihiệuWalkman,đượcphổbiếntrêntoànthếgiớichỉtrongmộtthờigianngắnsaukhixuấtxưởngsảnphẩmđầutiên.TrongquyểntựtruyệnMadeinJapan,MoritađãkểlạigiaithoạivềsựrađờicủamáynghenhạcWalkman.ÝtưởngđếnvớiôngrấttìnhcờkhimộtlầnIbukađivàophònglàmviệccủaôngvớimộtmáynghebăngcầmtrêntayvàbộtainghechoàngquađầu(head-set).HìnhảnhđóvàlờithanthởcủaIbukavềchiếcmáynghenhạcnặngnề,vềnhucầunghenhạcmàkhônglàmphiềnđếnđôitaingườikhácđãlàmtrỗidậytrongMoritamộtýtưởngvừamớithoángquanhưngôngchưacódịpsuynghĩcặnkẽ.Ôngnhậnthấygiớitrẻlúc

bấygiờngàycànggầngũivớiâmnhạchơnnhưngkhôngphảilúcnàohọcũngtiếpcậnđượcvớithứnghệthuậtđầyhấpdẫnnày.Muốnnghenhạc,họphảivềnhà,vàophòngđểnghehaychíítcũngtrongnhữnglúcngồivàonhữngô-tôđắttiền.Vìthế,nếutạochomỗingườimộtchiếcmáynghenhạcthườngtrựcbênmìnhthìcuộcsốngđốivớihọsẽthúvịhơngấpbội,nhấtlàhọcóthểhưởngthúnghenhạcởbấtcứnơiđâumàkhônglàmphiềnđếnngườibêncạnh.

Saunhiềutrăntrở,MoritayêucầucáckỹsưđiềuchỉnhlạimộtsốchitiếttrongchiếcmáycassetteghiâmPressmanloạinhỏ(sửdụngtronggiớibáochí)theohướng:lấyrakhỏimáyloavàmạchghiâm,lắpbổsungvàomộtmạchkhuếchđạistereo(âmthanhnổi),bổsungbộtainghegọnnhẹkèmtheomáy.

ĐiềuđángnóilàrấtítngườichiasẻýtưởngnàycủaMorita,họkhôngtinvàosựthànhcôngcủamộtloạimáychỉnghenhạcmàkhôngghiâmđược.NhưngMoritacólýriêngcủamình,dođóôngvẫnchotiếnhànhnghiêncứu,sảnxuấtvàchorađờiloạimáymớinày.TronglúcmộtmáyghiâmPressmanđượcbántrênthịtrườngvớigiá49.000yên,MoritayêucầucácbộphậnsảnxuấtvàkếtoáncủaSonyđiềuchỉnhgiáthànhđểgiábánmộtmáynghenhạcstereoWalkmankhôngvượtquá30.000yên.

CáitênWalkmansaingữpháptiếngAnhcũnglàmộtgiaithoạinhỏ.TrongthờigianMoritakhôngcómặttạicôngty,cácnhânviênđãtungsảnphẩmrathịtrườngvớitênnày,đếnkhiôngtrởvề,khôngthíchcáitênsaingữphápđóvàmuốnđổirathànhWalkingStereo(Máynghenhạcstereodiđộng),nhưngmọiviệcđãtrễ:máyđãđượcinnhãnhiệuWalkmanvàchươngtrìnhquảngcáosảnphẩmmớicũngđãinxong.Khisảnphẩmđượctungrathịtrường,mãilựccủangườitiêudùnglêncaovượtrangoàimongmỏicủacảMorita,đếnnỗikhiôngmuốnthayđổinhãnhiệuchonhữngđợtmáybánrathịtrườngchâuÂuvàchâuMỹcũngkhôngcònkịpnữa,tênWalkmanđãinđậmtrongtâmtríngườinghenhạccảthếgiớirồi!Vànếuđánhgiámộtcáchcôngbằng,cáitênWalkman“códuyên”hơnnhiềusovớiWalkingStereo.SảnphẩmWalkmanđánhđúngnhucầutiềmẩncủangườitiêudùngtrêntoànthếgiớiđãđemlạisựthànhcônglẫylừngchoSony.Sonydựkiếnbánrađợtđầu5triệumáyđểthămdòthịtrường,nhưngdonhucầutăngnhanh,côngtyđãphảisảnxuất20triệumáyvới70mẫumãkhácnhau.KháchhàngcủaSonyWalkmankhôngchỉlàđạiđasốngườitiêudùngbìnhthườngmàcònlànhữngnghệsĩ,nhữngnhàchỉhuydànnhạctàibanhưIsaacStern,HerbertvonKarajan.Họ

khôngmuamột,haichiếcmàđặtmuavớisốlượnglớnđểcungcấpchocảdànnhạc.ChiếcWalkmanngàycàngcảitiếnchấtlượngvàtínhnănghoạtđộng.Nhữngchiếcmáyđầutiênsửdụngpinsạcngheđược8tiếngđồnghồsaumỗilầnsạc.Vềsau,thờigiansửdụngmộtlầnpinsạckéodàiđến60tiếng.VớisựrađờicủađĩaCD-Rom,máyDiscman(ngheđĩaCD)thaythếdầnWalkman.DấuấnWalkmanquáđậmtrongquátrìnhpháttriểncủaSonynênngàynaytậpđoànSonythiếtlậpriêngmộtPhòngtrưngbàymáynghenhạcWalkmantrongtòanhàthuộckhuphốShinagawa,thủđôTokyo.ĐólànơiduynhấttrênthếgiớicònlưugiữđủtừngmẫumãmáyWalkmantrongsốkhoảng200mẫumãđãsảnxuấtvàbántrênthịtrường.

CóthểnóimáynghenhạcWalkmanlàmộttrongnhữngthànhcôngtolớncủaSony,mộtniềmtựhàochoriêngMorita,ngườiđãdámđứngmũichịusào,hànhđộngngượclạiýkiếncủađámđông.Bằngsựnhạybéncủamộtdoanhnhân,ôngnhìnthấyđượctriểnvọngthànhcôngcủasựcảitiếnmộtsảnphẩmvàkhôngbaolâusaukhimáyWalkmanrađời(1979),nhữngthânhữuvàngườitiêudùngtrongnướcđãgọiMoritalàWalkman-san.

ChiếcmáyWalkmannổitiếngđếnnỗiđãđivàohaibộtừđiểnnổitiếngthếgiới–từđiểnLePetitLaroussecủaPháp(năm1981)vàtừđiểnOxfordcủaAnh(năm1986).Tháng6.1989,tứcmườinămsaungàymáyWalkmanrađời,sốlượngmáyxuấtxưởngđãlên100triệuchiếc.Đếnnăm1995,đãcótrên300kiểumáykhácnhauđượctiêuthụtrênthịtrường.QuađócũngchothấymộtsựtìmtòikhôngngừngcủaSonyđểđưarathịtrườngnhữngsảnphẩmđadạng.

Cóthểnói,vàonhữngthậpniên1950-1960-1970,tậpđoànSonyđãghimộtdấuấnsâuđậmtrongđờisốngcủaNhậtBảncũngnhưhầuhếtphầncònlạicủathếgiới.Trongkhoảngthờigianđầykhókhănđó,Moritađãcónhữngđónggóptolớntrongviệcthiếtkếvàchorađờinhiềusảnphẩmmangtínhđộtphá,vừaphụcvụngườitiêudùngmộtcáchtốtnhấtvừamanglạichotậpđoànSonynhữngcơhộipháttriểnvượtbậc.CôngsứccủaôngkhôngchỉgiớihạntrongphạmvinhữngcơxưởngcủaSonytrongnướcmàcònlànhữnghoàibão,nhữngnỗlựcđầychấtsángtạotrênnhữngmiềnđấtmới.

*

**

Mọingườithườngtòmò,dođâumànhữngvĩnhâncóthểnghĩrađượcnhữngýtưởngchinhphụccảthếgiớinhưthế.Cólần,trongbuổitròchuyệnvớinhânviêncủatậpđoànmình,Moritađãthổlộbíquyết,hãylắngnghenhữngđiềumọingườiđangchánnản,nhữngthởthancầnđượcđápứng.Khibạnnghĩrằngmìnhphảiloạibỏnhữnglờithởthanấyrakhỏicuộcsốngcủamình,thìchínhlàbạnđanglàmcuộcsốngtốtđẹphơn.

NHỮNGBƯỚCĐIĐẦUTIÊNRATHẾGIỚI

ChuyếnđiMỹvàchâuÂuđầutiênvàonăm1953đãchoMoritarấtnhiềutrăntrở.KhátvọngđemcácsảnphẩmthươnghiệuSonyđichinhphụcthếgiớicàngngàycànghìnhthànhrõnéttrongông.TheoMorita,HàLangiốngvớiNhậtBảnởnhiềuđiểmvàmộtcôngtynhưPhilipsthànhcôngđượctrênthịtrườngquốctếthìkhôngcólýdonàokhiếnTotsukokhônglàmđượcnhưvậy.Từđó,ôngbắtđầuđiềuhànhTotsukotheohướngtậptrungnỗlựcvàoviệcxuấtkhẩusảnphẩmsangthịtrườngquốctế.Mụctiêubanđầucủaônglàdành50%sảnlượngchoxuấtkhẩu.MụctiêunàykhôngchỉmanglạichoSonymộtnguồntàichínhdồidàomàcòngópphầnđónggópchonướcnhàmộtnguồnngoạitệđángkể.

Đểthựchiệnchủtrươngthâmnhậpthịtrườngthếgiới,MoritathườngbaysangMỹ,tựmìnhgiớithiệunhữngchiếcradiotransistorđầutiêncủacôngtyTotsukovàtìmhiểuthịtrườngtiêuthụtạiphươngTây.NềnkinhtếMỹítbịảnhhưởngcủaChiếntranhthếgiớilầnthứhai,bằngchứnglàvàonăm1945,tronglúcdoảnhhưởngcủachiếncuộc,tổngsảnphẩmnộiđịa(GDP)củacácnướckhácchỉcòntừ29%(Đức),30%(NhậtBản)đến75%(Nga)sovớinăm1938,thìGDPcủaMỹnămnàyđãtăng

80%,bằng180%GDPcủanăm1938.MoritanhậnthứcđượctiềmnăngcủathịtrườngrộnglớnnàynênôngdànhnhiềucôngsứcchoviệctiếpthịsảnphẩmtronghệthốngbánbuôncủaMỹ.Song,vàođượcthịtrườngrộnglớnvàcũngrấtkhótínhnàylàcảmộtvấnđề,nhấtlàvớinhữngsảnphẩmđếntừmộtnướcchâuÁ.

Lúcđầu,nhữngkếtquảthămdòkhiếnôngcảmthấythấtvọng.PhầnlớnnhàcửaởMỹrộngrãi,khangtrang,ngườidânMỹsửdụngcácloạiradiolớn,nghenhạcvớiâmthanhtrungthựchơnloạiradiotransistorđangđượcMoritachàohàng.

SaunhiềusuytínhchobàitoántiếpthịtrênđấtMỹ,MoritaquyếtđịnhthuyếtphụcngườitiêudùngMỹbằngcáchkhác.ÔnglýluậnlàlúcđóchỉriêngNewYorkđãcóhơn20đàiphátthanh,nếumỗithànhviêntronggiađìnhsởhữuriêngmộtradiotransistornhỏnhắn,vớigiákhôngđầy30đôla,thìhọcóthểmangvàophòngnghetựdocácchươngtrìnhmìnhthíchmàkhôngphảilàmphiềnđếnlỗtaicủanhữngthànhviênkhác.

Lờithuyếtphụcđómanglạichoôngmộtsốđơnđặthàng,nhưngkhôngphảiđơnđặthàngnàocũnggiảiquyếtđượchết.TrongsốnhữngdoanhnghiệpcửngườiđếntiếpxúcvớiMorita,cóhãngBulova,mộtthươnghiệuradiocủaMỹrấtnổitiếnglúcbấygiờ.Sốradiotransistorhọđặtmualà100.000chiếc.Moritaxúcđộngđếnbànghoàng,ôngkhôngtinvàotaimìnhnữa.Lờiđềnghịmua100.000sảnphẩmcủaBulovavượtquámọidựkiếnvàmongmỏicủaông,vìchỉcầnlãimỗichiếctừ1đến2đôla,côngtyđãcóthểkiếmđượctừ100đến200ngànđôla.Vàothờiđó,mộtsốtiềnnhưthếkhôngnhỏchútnào.Tuynhiên,tronglúcthươngthảo,Moritađãđitừbấtngờđến...hụthẫng.PhíaBulovađưaramộtđiềukiệnchoviệcmuabán,đólàhàngphảiđềnhãnhiệuBulova,khôngđượcđềnhãnhiệunơisảnxuất.Trongthâmtâm,Moritabàibácngayyêusáchnày,vìnóđụngchạmđếntựáidântộccủamộtnhàsảnxuấtchânchínhkhôngchấpnhậnlợinhuậnvớibấtcứgiánào.Tuyvậy,ôngvẫnbìnhtĩnh,khấtvớihọvàingàyđểtrảlờisau.Ngaylậptức,ôngđiệnbáochoIbukavàcôngtychínhởTokyo,kểlạimọitìnhtiếttrongcuộcthươngthảovớiBulova.Khônglâusau,ôngnhậnđượcbứcđiệnhồiâmvớinộidung:“Hãychấpnhậnđơnđặthàng”.ĐiềunàylàmchoMoritarấtđauđầu.

Thựcrathờiđó,cáccôngtycủaNhậtđigiacônghàngchomộtsố“đạigia”nướcngoàikhôngphảilàchuyệnlạ,thậmchílàđiềuhiểnnhiênnếumuốncólợinhuậncaovànhanhchóngtrongkhi“sứclực”cóhạn.VớiMorita,đâylàđiềukhôngthểbởivìngoàitinhthầndântộcthìnóđãviphạmvàoquanđiểmkinhdoanhcủaMorita–coisựthànhcôngcủacôngtyphảigắnliềnvớicácsảnphẩmmangthươnghiệucủacôngty.

Dovậy,dùbấtđồngýkiếnvớiIbukasongôngvẫnquyếtđịnhtìmgặplạiđạidiệnhãngBulova,nhìnthẳngvàomắtôngtavàtrảlời“không”trướcyêucầumàôngcholàquáđángđó.

Lầnnày,sựbấtngờlạithuộcvềđạidiệnBulova.Ôngtakhôngthểhiểunổilýdogìđểđạidiệnmộtcôngty“vôdanhtiểutốt”củamộtđấtnướcđãbạitrậnkhônglâutrướcđódám“cảgan”từchốimộthợpđồngbéobởnhưvậy.Saukhibiếtchắcmìnhkhôngnghelầm,ôngtađãnóivớiMoritabằngmộtgiọngkẻcả:

-Têntuổicôngtychúngtôilàmộtthươnghiệunổitiếngđãhìnhthànhhơn50nămrồi.Khôngailàkhôngnghenóiđếnthươnghiệucủachúngtôi.Tạisaocácônglạikhôngmuốnhưởnglợitừviệcgiaodịchvớichúngtôi?

Moritađápvớitháiđộtừtốnvàquảquyết:

-Nămmươinămtrước,thươnghiệucủaquýôngcũngkhôngđượcaibiếtđếnnhưthươnghiệucủachúngtôibâygiờ.Tôiđếnđâyvớimộtsảnphẩmmớivàtôiđangđibướcđầutiênchonămmươinămtiếptheocủacôngtychúngtôi.Tôihứavớiôngrằng,

50nămnữa,têntuổicủachúngtôicũngsẽnổitiếngnhưtêntuổicôngtycủaquýôngngàyhômnay.

(MadeinJapan)

CâunóicủaMoritaphảnánhmộtlòngtựtrọngdântộcrấtđángkhâmphụcvàchứamộtkhátvọnglớntrênconđườngđemsảnphẩmđichinhphụcthếgiới.NósẽgắnliềnvớicuộcđờiMoritavàcôngtySonymàônglàmộtđạidiệnxứngđáng.Ngay

lúcđó,câunóinàyđượcxemnhưmộtsựngạomạncủamộtcôngty“tépriu”trướcmộtgãkhổnglồnhưBulova.Songthựctếđãchothấycâunóicònquákhiêmtốn,vìkhôngphảisaunămmươinăm,màchỉsaumườinăm,côngtyvôdanhtiểutốtngàynàođãvượtquaBulova,nhấnchìmBulovatrongcơnlốcthịtrườngđangcuốnphăngđinhữngthươnghiệukhôngtheokịpsựpháttriểncủaxãhội.

Bùvàosựmấtmátmộtmốilợilớn,nhưngbảovệđượcnhữnggiátrịtinhthầnvôgiá,Moritađã“đoáicôngchuộctội”vớibanlãnhđạoSonyởquênhàbằngmộtsốhợpđồngbánhàngtuykhônglớnnhưvớiBulova,songchúngkhônglàmtổnthươnggiátrịcủamộtthươnghiệuđangtừngbướckhẳngđịnhmình.

PhầnIII.NỐIKẾTNHỮNGGIÁTRỊChúngtôicốgắngtạoranhữngđiềukiệngiúpmọingườicóthểđếnvớinhautrongtinhthầnđồngđộivàcốnghiếnkhảnăngchuyênmôntheotiếnggọicủatráitimmình.

AkioMorita

Chương1.SAOKHÔNGDÁMKHẲNGĐỊNH?

NgàyđầutiênđếnMỹ,AkioMoritachoángngợpvìsựhoànhtrángvàkỳdiệucủađấtnướcnày.Chỉmộtthờigianrấtngắnsauđó,ôngtrởlạiđểkhẳngđịnhvịtrícủangườicóthểchiếnthắng.

SựthànhcôngbướcđầucủacôngtySonytrênmộtthịtrườngrộnglớnvàxalạmangđậmdấuấncủaMorita.Song,khôngphảitựnhiênmàsựthànhcôngtìmđếnmộtcáchdễdàng.VớimộtngườimớiđếnMỹđểbánhàngnhưMorita,việchọchỏiởnhữngngườiđitrướclàvôcùngcầnthiết.Bảntínhchânthực,vuivẻ,dễmến,ôngkhôngkhótìmnhữngcơhộitiếpxúcvàthuphụcthiệncảmcủanhiềungườivàhọsẵnlònghướngdẫntậntìnhchoông.VàhẳnnhiênnhờvàosựsaymêhọchỏivàsựchânthànhcủaMorita,nhiềuđốitáctrongkinhdoanhsaunàyđãtrởthànhnhữngngườibạnthânthiếtcủaông.

NHỮNGNGƯỜIBẠN–NGƯỜITHẦYĐẦUTIÊNTRÊNĐẤTMỸ

NgườiđầutiêntrongsốnhữngngườinàylàAdolphGross,hơnMoritakhoảng20tuổi.Ngaytừngàyđầuđượcgiớithiệuvớinhau,GrossmuốnbiếtmọithứvềMorita,từcôngtymàôngđanglàmviệcchođếntriếtlývềquảnlýcủaông.KếtquảcủasựtìmhiểunàylàGrosssẵnlònglàmđạilýbánhàngchoSony,chodùlúcđóôngđanglàmđạilýchomộtnhàsảnxuấtởMỹ.Chẳngnhữngthế,GrosscòndànhchoMoritamộtchiếcbànviếttrongvănphòngcủaôngvàchỉdẫnMoritavềtậpquánthươngmạicủaMỹ,vềnhữnggìcầnlàmkhibánhàngtrênđấtMỹ.

Mộtngàynọ,GrossmuavéxemvởnhạckịchMyFairLadyvàrủMoritacùngđi.Saukhikếtthúccôngviệctrongngàykhátrễ,cảhaiđiđếnnhàhát.MoritarấtphấnkhíchvìđượcxemnhạckịchlầnđầutiêntrênđấtMỹ,nhưngkhidànnhạcmớivừatrỗikhúcmởmàn(overture)thìôngđãngheGrossthìthàobêntai:“Chàoanh,Akio”,rồithảhồnvàogiấcđiệpchođếnhếtbuổidiễn.Véxemhátđêmđógiá100đôla,nhưngGrosschảbậntâmgìđếnđiềuđó.

Năm1958,AdolphGrossquađờiđộtngộttạiLuânĐônvìbệnhtim,đểlạitronglòngMoritanỗithươngtiếcvôhạnđốivớimộtngườibạn,mộtngườicha,mộtngườithầy.Từđó,hầunhưkhôngcóbuổilễnàocủaSonytạiMỹmàkhôngcósựthamdựcủabàquảphụGross,chothấysựgắnbómậtthiếtcủagiađìnhGrossvớicôngtySony.

Nhữngnăm1950ấy,MoritacònhọcđượcởluậtsưcủaGrosslàEdwardRosinyvềluậtthươngmạiMỹvàcáchthứcsoạnthảohợpđồngkinhtế.MoritađặttrọnsựtintưởngvàoRosiny.TrongmộtbàiviếtngắnđăngtrêntạpchítưphápJuristcónhanđềChiếnlượcpháplýtrongconmắtmộtGiámđốcđiềuhành,MoritacoiRosinylà“ngườithầyhướngdẫn”mìnhvềcácvấnđềpháplý.

Vàocuốinăm1959,khichưatungrathịtrườngsảnphẩmmáytruyềnhìnhtransistorđầutiênthìmộtnhàphânphốicủaSonylàDelmonicoInter-national(Mỹ)vộivàngcôngbốlàhọsẽphânphốiloạiti-vinàymàkhônghềthươnglượngtrướcvớiSony.Việclàmđóđãviphạmnhữngnguyêntắcthôngthườngtronggiaodịchthươngmại.SonyphảituyênbốchấmdứthợpđồngvớiDelmonico.CôngtynàyđãkiệnSonyvàđòibồithườngmộtkhoảntiềnlớn–1triệuđôla.Việcthươngthảodiễnratừngngày.Vàcứmỗingàyquađi,Delmoniconhượngbộmộtchút,đếnkhiMoritasẵnsàngthỏathuậnthìluậtsưRosinyđãngănlại,đềnghịchoôngthêmmộtngàynữa,đểônghạkhoảnbồithườngxuống

còn100.000đôla.Ngàyhômsau,vớisựtácđộngcủaRosiny,côngtyDelmonicochịuhạmứcbồithườngcòn75.000đôla.KhiMoritahỏivềchiphíthùlaochoông,vịluậtsưnàychỉđòi25.000đôla,tứckhoảntiềnmàôngtranhthủhạxuốngđượctừmức100.000đôlacóthểchấpnhận.

MốiquanhệgiữaMoritavàRosinyngàycànggắnbó,cảhaithânnhaunhưanhem,đốixửvớinhaubằngmộtthứtìnhcảmhiếmcó.Nhiềunămsau,SonykhởikiệnmộtvụviphạmbảnquyềnliênquanđếnsảnphẩmBetamaxvàcuốicùngthắngkiện.Saukhibảnántuyênxong,MoritarathămmộRosiny,đặtlênmộtờbáoTheNewYorkTimescónhữngdòngtinđăngởtrangnhấtloanbáothắnglợipháplýcủaSony.Sánghômđó,tuyếtrơitrắngxóacảbầutrời.

*

**

NgoàiGrossvàluậtsưRosiny,Moritacòncócơduyên“thụgiáo”mộtngườithứbanữa.ĐólàYoshinobu“Doc”Kagawa,mộtngườiMỹgốcNhậtsinhởHawaii,từnglàmluậtsưcholựclượngchiếmđóngMỹtạiNhật.SaukhinướcNhậtphụchồinềntựchủ,KagawatiếptụclàmchochínhphủMỹ.Vềsau,KagawatrởthànhcốvấnchocôngtySony,ôngvàMoritathườngđivớinhausangMỹ.ĐếnNewYork,Moritathườnglưutrútrongnhữngkháchsạnrẻtiềnvàdùngbữaởnhữngquánăntựphụcvụ,ănmộtmìnhvàkhôngtiếpxúcvớiai.Lýdocũngdễhiểu:vốntiếngAnhcủaôngcònítỏi,màtiềnôngcũngkhôngcónhiềuđểtiêuphamộtcáchthoảimái.

Tuynhiên,KagawabiểulộtháiđộkhôngđồngtìnhvớiMoritavềcáchsốngấy.Theoông,Moritacầncómộtnếpsốngkháhơnđểtạoramộthìnhảnhvềsựthànhđạt,vừacủngcốsựtựtintrongkhigiaodịchvớimọingười,vừabảovệthanhdanhvàuytíncủacôngtymàmìnhđạidiện.Kagawanhấnmạnh:“Thàởtrongcănphòngrẻnhấtcủakháchsạnsangnhấthơnlàởtrongcănphòngsangnhấtcủamộtkháchsạnrẻtiềnnhất”.ÔngcũnggợiýMoritanênănởnhữngnhàhàngcótiếngđểphânbiệtkhẩuvịvàcungcáchphụcvụgiữacácnhàhàngkhácnhau.Cuốicùng,MoritanghetheolờikhuyêncủaKagawa,đếnđâu,haingườicũngtìmđếnnhững

kháchsạnsangtrọngnhưngchungnhaumộtphòngtầmtầmnàođó.

CólẽđâylàmộttrongnhữngquanniệmtácđộngsâusắctớiMorita.Saunày,khiđượccoilàmộtnhàkinhdoanhlịchlãm,ôngtừngtuyênbốquanđiểmvềdùnghàngtốtkhôngphânbiệtquốcgia,lãnhthổ:Chỉkhichúngtadùngnhữnghàngtốtthìmớicóthểsảnxuấtranhữngmặthàngchấtlượngcaophụcvụxãhội.

TÔILÀAKIOMORITAĐẾNTỪNHẬTBẢN

Trongnhữngnăm1955-1960,MoritathườngxuyênthamgianhữngchuyếnbayTokyo-NewYorkvàngượclại.VớitưcáchPhóChủtịchđiềuhànhtậpđoànSony,ôngkhôngthểxaTokyolâu,nhưngôngvẫnphảitiếptụcđiềunghiênthịtrườngMỹđểgiúpSonycónhữngbướctiếnthíchhợptrênthươngtrường.

Tháng9.1957,MoritađãkývớihaicôngtyAgrodvàSuperscopehợpđồngvềviệcthuêhọlàmđạilýsảnphẩmSonytạiMỹ.Agrodbánchủyếura-diotransistorcònSupersopethìbánmáyghiâm.Vàothờiđiểmnày,cùngvớicáchãngVistavisionvàCinema-scope,hãngSuperscopeđangứngdụngkỹthuậtmànảnhrộngtrongđiệnảnh.Tronglúc

Cinema-scopesửdụngnhiềucamerađểtạorahiệuứngmànảnhrộngthìSuperscopechỉdùngtớimộtthấukínhhìnhtrụđểtănggấpđôikíchthướchìnhchiếu.NhờsựđơngiảnnàymàSuperscopetranhthủđượchợpđồngsửdụngkỹthuậttạohiệuứngmànảnhrộngvàthuđượcnhiềutiềnbảnquyền.MoritagặpgỡanhemnhàTushinsky,chủnhâncủaSuperscope,trongmộtdịphọđếnTokyođểthutiềnbảnquyền.Dùđếnvàolúcnào,họcũngsửdụngmộtphòngtrongkháchsạnNikkatsuởGinzađể

làmvănphòng.ChínhdịpnàyđãgắnkếthaibênlạivớinhauvàanhemTushinskynhậnlờilàmđạilýchoSonytạiMỹ.CácsảnphẩmmangnhãnhiệuSonyđãlặnglẽcómặttrongnhiềugiađìnhởMỹ.Tháng2.1960,nhậnthấythờicơđãchínmuồichosựhìnhthànhmộtchinhánhSonytạiMỹ,MoritaquyếtđịnhthànhlậpSonyCorporationofAmerica,gọitắtlàSONAM.Khôngphảiaicũngđồngtìnhvớiýtưởngtáobạovàmangtínhđộtphánàycủaông,kểcảnhữngngườicủaSonyđanglàmviệctạiMỹvớiông.Songôngtinrằngkếhoạchsẽthànhcông,vàvớicươngvịPhóChủtịchđiềuhànhcủatậpđoàn,ôngcóđủtưcáchgánhlấytráchnhiệmvềsựthànhbạicủadựánnày.ĐiềuđángnóilàtônchỉcủaSONAM:“HoạtđộngthươngmạivớingườiMỹnhưmộtcôngtyMỹ”.ĐiềunàychưacómộtcôngtyđiệntửnàocủaNhậtdámlàm.Nhiềungườitỏvẻnghingờlàmộtcôngtychuyênvềradiotransistorvàcácsảnphẩmđiệntửkháclạicóthểhoạtđộngthànhcôngmàkhôngcầntớimộtđạilýnào.Cảnhgiácvềnhữngnguycơcóthểxảyđến,Moritacódịptrầntìnhvớicáccộngsựrằngtrongthờigiannày,quyếtđịnhcủaôngcóthểlàhơisớm,songmộtcôngtykhôngbiếttậndụngthờicơthìkhôngcòncóthểgọilàdoanhnghiệpđượcnữa.

MộttrongnhữngmaymắnđầutiêncủaSONAMlàviệcchuyểnngân500.000đôlatừSonyởTokyosangMỹđãđượcsựchấpthuậnnhanhchóngcủaBộTàichínhNhậtBản.Tuynhiên,đóchỉlàngânkhoảnđápứngyêucầuhoạtđộngbanđầunhằmđặtnềntảngchonhữngkếhoạchpháttriểnlâudài,muốnhoạtđộnghiệuquảhơn,cầnbáncổphiếutrênthịtrườngchứngkhoánMỹ.Tháng6.1961,SONAMlàcôngtyNhậtBảnđầutiêncótêntrongdanhsáchcủathịtrườngchứngkhoánNewYork.Đểhuyđộngcổphần,phảituântheomộtsốquiđịnhcủacảNhậtBảnlẫncủanhànướcMỹ.Trướchếtphảicócôngtyđứngrabảohiểmđồngvốn.ĐiềunàyđãcóhãngSmithBarneycủaMỹvàcôngtychứngkhoánNomuracủaNhậtloliệu.

Vềmặtpháplý,đểthamgiavàoviệcbáncổphiếu,phảituânthủđúngcácnguyêntắccủaỦybanBảohiểmvàChứngkhoánMỹ.MộtnhómhànhđộngđượcthànhlậpbaogồmMorita,cácnhânviêntậpđoànSony,đạidiệnhãngSmithBarney,ôngErnestSchwartzenbachvàôngYoshioTerasawathuộccôngtychứngkhoánNomura.Saubathángtiếnhànhnhữngcôngviệccầnthiết,MoritasangMỹđểhoàn

tấtcácthủtụccuốicùngchoviệcthamgiathịtrườngchứngkhoán.SonytrởthànhcôngtyNhậtđầutiênbáncổphiếurathịtrườngMỹ.Trongphiêngiaodịchđầutiên,SONAMthuđược4triệuđôlatiềnmuacổphiếu,mộtconsốcólẽngaycảMoritacũngphảibấtngờ.

*

**

XâydựnghìnhảnhthươnghiệuluônlàmộtcôngviệcmàMoritađánhgiálàrấtquantrọngvàđòihỏimộtchiếnlượclâudài,bàibảnvànhấtquán,nhằmtạomộthìnhảnhthươnghiệuổnđịnhtrongconmắtngườitiêudùng.Năm1960,tạiquênhà,ôngvàIbukađãkhaitrươngmộtphòngtrưngbàyởquậnGinzathuộcthủđôTokyo,nơikháchhàngcóthểtựdoxemhàng,thửhàngmàkhôngbịlàmphiềnbởisựchàomờinhiệttìnhquámứccủanhữngngườibánhàng.Hainămsau,nhucầulậpmộtphòngtrưngbàytạiNewYorktrởnênbứcthiếthơnbaogiờhết,vìsảnphẩmcủaSonytuyđãthâmnhậpthịtrường,songhiểubiếtcủangườitiêudùngvềchúngcònquáítỏivàđôikhikhôngtránhkhỏisựphiếndiện.Saukhithựchiệnmộtloạtnhữngcuộckhảosát,Moritanhậnthấyđểthiếtlậpmộtphòngtrưngbày,khôngđâubằngĐạilộsố5(FifthAv-enue),mộtđườngphốlớncủakhuManhattan,nơimàgiớicótiềnthườngđếnđểmuasắmởnhữngcửahiệunổitiếngcủaTiffany,Cartier,Bergdorf-Goodman...ÔngthuêđượcmộtđịađiểmtrênĐạilộsố5.Cănphòngkhôngrộng,nhưngMoritađãtựtaybàitrí,vớisángkiếnốpkínhmộtbêntườngđãkhiếnkhônggiannhưđượcnhânlên.

Ngày1.10.1962,phòngtrưngbàycủaSONAMramắtngườitiêudùngMỹ.Tronglễkhaitrương,hơn400tânkháchđãđếndự,trongđócóTổnglãnhsựNhậttạiNewYork.Kháchđứngchậtcảgianphòngrộng170m2,phầnđônghướngsựchúýđếnchiếcti-vinhỏgọncókýhiệuTV5-303.Ngàyhômsau,khoảng7.000ngườiđãđếnshowroomđểnhìntậnmắtchiếcTV5-303,aicũngnónglòngmuốn

biếtchừngnàosảnphẩmđượcbánrộngrãi...

Bangàysaubuổikhaitrươngphòngtrưngbày,SonytungrathịtrườngMỹnhữngchiếcmáytruyềnhìnhTV5-303vàsốhàngđầutiênnhanhchóngđượcngườitiêudùngmuahếtveo.Sựnhỏgọncủanhữngchiếcti-vinàyđãkhiếnchongườidânMỹbấtngờvàthíchthú.ThànhcôngấyđãthúcđẩyguồngmáysảnxuấtcủaSonyởNhật:nhữngchiếcti-vivừalắprápxonglậptứcđượcchuyểnxuốngtàungayđểlênđườngtớiNewYork.SONAMgọichoTokyomỗingày,thúcgiụctăngcườngsảnxuấtvàlắprápđểkịpthỏamãnnhucầucủacácthượngđếtạiMỹngàymộtgiatăng.Thờicơđếntrongtay,khôngtậndụngđượclúcđó,sẽkhôngcòncódịpnữa.Quảnhiên,khôngđầy6thángsau,cáccôngtykhácđuanhaulàmtheoSony,sảnxuấtcácloạimicro-ti-vi(ti-vinhỏgọntốiđa)đểtungrathịtrường.Trongsốnày,cócôngtyHayakawaElectric,bắtđầugửimẫusangchàohàngtrênthịtrườngMỹ.

MặthàngTV5-303làmộtthànhcôngngoạnmụccủaSonytrênđấtMỹ.Khôngchỉvậnchuyểnhàngbằngđườngbiểnmàvàongày7.11.1962,mộtchiếcmáybaycủahãnghàngkhôngPanAmerican(Mỹ)đãđượcSonythuêchởsảnphẩmsangMỹ.MoritavànhữngcộngsựtạiSONAMthởphàonhẹnhõmnhờthắnglợicủađợtbánhàngđầutiênnày.Từđó,ônggiaomặthàngsinhlợinhiềunhấtlàmáyghiâmchođạilýSuperscope,sảnphẩmchínhmàSONAMbánđộclậplàradiotransistor.

*

**

Trongthờigianhoạtđộngbanđầu,mộttrongnhữngtrởngạimàMoritagặpphảilàsựbấtđồngngônngữgiữanhânviênngườiNhậtcủaSONAMvớingườibảnxứ.MộtsốngườingheđượclõmbõmtiếngAnh,nhưngnhưthếkhôngcónghĩalà“tiếngAnh”củahọđượcngườiMỹnghevàhiểu.Moritayêucầucácnhânviênrènluyệnngoạingữchothôngthạo.

SựthànhcôngvàngàycànglớnmạnhcủaSonytạiMỹđãkhiếnnăm1963MoritaquyếtđịnhđưavợvàbaconsangMỹsinhsốngđểcóthểvừađiềuhànhcôngtyvừacóđiềukiệnlochogiađình.Tuyvậy,MoritacũngkhôngthểtừbỏnhiệmvụcủamộtPhóChủtịchđiềuhànhtậpđoànSonytạiNhật.HaingườicóvịtrícaonhấtcủatậpđoànSonythỏathuậnlàcứhaithángmộtlần,MoritasẽbayvềTokyovàởđótrongmộttuầnlễđểcùngbanlãnhđạotậpđoàngiảiquyếtnhữngvấnđềcầnthiết.

MoritađãđiềuhànhSONAMsuốt30nămvàtrởthànhnhàdoanhnghiệpNhậtBảncómốiquanhệrộngrãinhấtởMỹ.ÔnglàngườiNhậtduynhấtcóchântrongHộiđồngcốvấnquốctếcủahãnghàngkhôngMỹPanAmerican,hãngmáytínhnổitiếngIBM,côngtyMorganGuarantyTrust.ÔngcómốiquanhệchặtchẽvớinhiềunhàdoanhnghiệpMỹvàquanhữngmốiquanhệnày,ôngtạochoSONAMnhữngthuậnlợitrongcácmặthoạtđộngcủacôngty.NhiềuhợpđồngliêndoanhđượcMoritaxâydựngvớicáchãngCBS(CBS/Sony),TexasInstrument(TexasInstrumentJapan),hãngBảohiểmnhânthọPrudential(Sony-PrudentialLifeInsurance).

ThắnglợitrênđấtMỹlàmộtthắnglợicựckỳquantrọng,cảvềmặtkinhtếlẫnvềmặttưtưởng.Mỹlànềnkinhtếlớnnhấtvớimộtthịtrườngtiêuthụkhổnglồ–khẳngđịnhtêntuổiởMỹlàkhẳngđịnhsựthànhcôngmangtínhquốctếcủabấtkỳthươnghiệunướcngoàinào.Đồngthời,vớisựthànhcôngnày,Moritađãxóabỏsựtựtivềmộtdoanhnghiệptừmộtnướcbạitrận,gópphầnkhẳngđịnhhìnhảnhmộtnướcNhậttrongbốicảnhmới.

THƯAQUÝVỊ,SẢNPHẨMNÀY“MADEINJAPAN”

MoritađãquyếttâmphảinóithẳngvớithếgiớivềsảnphẩmcủaNhậtBảnlàtượngtrưngcủasựsángtạo,tínhtiệndụngvàchấtlượngcao.MộtsảnphẩmcủaquốcgiachâuÁlàmranhưngnósẽthíchứngtuyệtdiệuvớitấtcảmọingườiởtấtcảmọivùngđấtkhácnhautrênquảđấtnày.

VớiđàpháttriểncủaSony,MoritaxácđịnhkhôngchỉdừnglạiởMỹ.MởrộnghoạtđộngrangoàiphạmvinướcMỹlàmộtnhucầucầnthiếtđểduytrìsựlớnmạnhvàpháttriểnhơntrongtươnglai.VànhữngtrùtínhvềviệcvươncánhtaycủaSonyrathếgiớiđượcMoritatínhtoánrấtchắcchắn,kỹcàng.

TạichâuPhi,việctiếpthịđểbánhàngđượcthựchiệnngaytừđầuthậpniên1960.Ởchâulụcnày,điệnnăngcònthiếuthốnrấtnhiều,việcsửdụngradiotransistorchạybằngpinrấtphùhợpvớiđiềukiệnsinhhoạtcủanhiềunước.Côngviệc“khaisơnpháthạch”trongkhuvựcmớimẻấyđượcMoritagiaochoUnoki,nguyênnhânviêncủacôngtyMitsui,sangđầuquânchoSonyvàđượcbốtrílàmviệctrongbộphậnquốctế.Thờiđó,nhiềunướcchâuPhicònnằmdướisựcaitrịcủaAnh,muốnxinvisaphảiliênlạcvớitòaĐạisứAnhtạiTokyovàthủtụckéodàicókhiđếnbatháng.Unokichọnconđườngngắnnhất,thôngquatòaĐạisứAiCậpvàmọiviệcổnthỏanhanhchóng.Chàngtraitrẻmớivừa30tuổiđeotrênlưngmộttúiđầynhữnghàngmẫuradiotransistor,bayquaCairo,thủđôcủaAiCập,từđó,anhđiquacácnướcSudan,Ethiopia,Kenya,Uganda,Tanzania,Rhodesia,NamPhicùngnhiềunướcTâyPhikhác.

NhiệmvụchínhcủaUnokilàtìmcácnhàphânphốicókhảnăngđảmđươngviệcbánradiotransistordoSonysảnxuất.CăncứvàotàiliệuđãnghiêncứuvềnhữngcôngtyđãcóquanhệvớiSony,anhthiếtlậpmộtdanhsáchcácđốitáccótiềmnăngrồinghiêncứusâuhơnvềhoạtđộngthươngmại,tìnhhìnhtàichínhcủahọdựavàothôngtinthuthậptừcácngânhànghoặcphòngthươngmạiđịaphương.Saukhicóthôngtintươngđốiđầyđủvềkháchhàngnào,anhliênlạcngayvớihọ,đưaranhữngđềnghịvàđiềukiệnhợptác.Sựtrảlờimàanhnhậnđượctừnhữnglờiđềnghịnàykhôngnhiều,songUnokivẫngửibáocáohàngngàyvềchoMoritavàIbuka,kểlạidiễnbiếnnhữngviệcđãlàmngàyhômtrước,nhữngkháchhàngnàocóthểquanhệlàmănđược.Saukhixemtậnmắthàngmẫuradiotransistor,cácđạilýđềuthúcgiụcanhnhanhchónggiaohàngchohọbán.MộttrongnhữngđốitáctạiNamPhiđãduytrìmốiquanhệlàmănvớiSonysuốthơn30nămtrờilàhãngTedelexđãđượcUnokitiếpxúc,thươngthảovàgâydựngmốiquanhệbằngcáchđó.

*

**

ỞthịtrườngTrungvàNamMỹ,ngườilãnhtráchnhiệmtiênphonglàTamiya,vừahoàntấtkhóahọcvềthịtrườngnộiđịaNhậtBản.AnhđượcMoritacửsangPeruvàonăm1963trongkhianhmuốnchọnLimahayBeirut.TạiPeru,tiếngAnhkhôngphảilàngônngữchínhmàTamiyalạikhôngnóiđượctiếngTâyBanNha,dođótrongnhữngngàymớisangnướcnày,anhphảilàmviệcbanngàyvàhọctiếngTâyBanNhavàobanđêm.Tinhthầnhọchỏiđóhếtsứccầnthiếtđốivớimộtdoanhnhânmuốnthâmnhậpsâuvàomộtthịtrườngcònmớilạđốivớimình.TrongsuốtnămnămsốngvàlàmviệctạiPeru,Venezu-ela,Brazil,Tamiyakhôngvềthămnhà.AnhtrởvềNhậtvàotháng10.1967.Năm1970,mộtvănphòngđạidiệncótênSonyCorporationofPanamaS.A.đượcthiếtlậptạiPanama,đảmtráchcáccôngviệccủaSonytrongtoànvùngTrungvàNamMỹ.

SáuthángsaungàytrởvềNhật,TamiyađượcMoritacửđiHawaiimởmộtchinhánhSonyhoạtđộngđộclậpvớiSONAM.Vàothờiđiểmđó,mọihoạtđộngcủaSonytạiHawaiidomộtnhàbánsỉđượcvănphòngSONAMởLosAngelesđiềuphối.Tháng

5.1968,TamiyamộtmìnhbướcxuốngsânbayHonoluluvới50.000đôlaquỹđiềuhànhmangtrongngười.Tronggầnmộtthángtrời,anhtìmthuêvănphòng,nhàkhovàtuyểndụngmộtsốtốithiểunhânviêncầnchosựkhởiđộngbộmáycủaSonytạiHawaii.

AnhđãthànhlậpSonyHawaiiInc.với50.000đôlavàsáunhânviên,trongđócóhaingườiNhật.Nhucầucủamộtcơsởthươngmạimớithànhlậprấtđadạng,dođósốtiền50.000đôla“bốchơi”khánhanh,Tamiyaphảisửdụngcảtiềnlươngcánhânđểđắpđổicáckhoảnthiếuhụt.

Tháng8.1968,sảnphẩmcủaSonybắtđầucậpcảngHawaii.Trướcđó,bằngkinhnghiệmdàydạncủaTamiya,SonyHawaiiđãkýthỏathuậnvớinhiềunhàbuônvàmộtkhihàngđượcgiaochohọ,lợitứcđãtuônvàoquỹ.SảnphẩmchủyếucủaSonylúcđólàradiotransistor.Tamiyakhôngkýđượchợpđồngbánmáyghiâmvìvàothờiđiểmnày,SonyđãcóhợpđồnggiaochocôngtySuperScopephânphốiđộcquyềnmặthàngnàytrêntoànnướcMỹ,kểcảHawaii.

Năm1969,mộtnămsaungàythànhlậpSonyHa-waii,SonyCanadagianhậpđạigiađìnhSony.TrụsởđặttạiToronto,SonyCanadanằmdướisựchỉđạocủaShigeruInagaki(Chủtịch)vàTsunoda(PhóChủtịch).SaunhữngcuộcthảoluậnkhôngmệtmỏivớiMoritavàluậtsưEdwardRosiny,vàogiữathậpniên1970,SonyCanadamởrộnghoạtđộngthôngquamốiliênkếtvớinhàbuônGendisInc.,mộtcơsởthươngmạicómộtthờigiandàibánsảnphẩmaudiogiadụngcủaSony.SonyCanadacó50%vốncủaSony,50%vốncủaGendisInc.doAlbertCohenlàmchủtịch,đếnnăm1995lạitrởthànhmộtchinhánhthuộcsởhữuhoàntoàncủaSony.

*

**

ỞbênkiabờĐạiTâydương(châuÂu),tháng

12.1960,côngtySonyOverseasS.A.(SOSA)đượcthànhlậptạiZurich(ThụySỹ),quánxuyếnmọicôngviệccủaSonytạichâuÂu.Komatsu,KoriyamavàSuzukilànhữngngườisánglậpSOSA,cònNobuyukiIdei,MasakazuNamiki,YasumasaMizushimavàSuehiroNakamurathìđặtvănphòngtạicácthànhphốlớnrảiráckhắpchâuÂuvớitưcáchlàcácđạidiệnbánhàngcủaSony.NamikiởAnh,MizushimaởĐứcvàIdeiởPháp.Cảbacùngcạnhtranhmộtcáchthânthiệntrongviệcbánradiotransistorvàti-vitrinitron.HọluônmiệnggiảithíchvớikháchhàngsởdĩgiábáncủasảnphẩmSonytươngđốicaolàdochấtlượngchúngcũngrấtcao.Sosánhgiácảvớisảnphẩmcùngloạicủacácnướckhác,hàngcủaSonycaogiáhơn,cụthểlàđắthơnhàngcùngloạicủachâuÂu10%,củaĐức20%.TrongquátrìnhhoạtđộngtạichâuÂu,cảbangườinàytìmcáchthiếtlậpcáccôngtybánhàngtrựctiếpnhằmquảngbáthươnghiệuvàmởmangmạnglướiphụcvụ.Moritavẫnthườngcăndặnhọ:“Bánhànglàmộthìnhthứcthôngtin.ĐểthuyếtphụcngườitiêuthụlàsảnphẩmcủaSonynângcaođờisốngcủahọ,chúngtaphảicócáckênhbánhàngriêngcủamình”.(SonyHistory).

*

**

Tháng6.1971,MoritatrởthànhChủtịchcủatậpđoànSony,thaythếIbukalúcnàyđãhơn60tuổi.Từấy,ôngcótoànquyềnquyếtđịnhmọiviệc,ởTokyocũngnhưNewYorkvànhiềunơikhác.Suốtthậpniên1970,ôngđikhắpnơitrênthếgiớiđểtiếpthịhìnhảnhcủaSony.Saumộtchuyếnđitrởvề,ôngngồilàmviệctạitrụsởcủaSONAMởkhuManhattanmộtcáchhăngsay.

Vàothờiđiểmđó,tronglúccácnhàlãnhđạoNhậtBảnchưanghĩđếnviệcmờigọiđầutưtừnướcngoàithìnhiềuquốcgiachâuÂuđãápdụngchínhsáchmởcửa.Anhquốclàmộttrongnhữngnướcnhưthế.Trongbấtkỳnhữngcuộchộihọp,nhữnghộinghịthượngđỉnhnào,ThủtướngAnh,bàMarga-retThatchercũngkhôngquênnhắcđếnchínhsáchthôngthoángcủaAnhdànhchocácnhàđầutưnướcngoàivàđềnghịcáccôngtynênthamgiađầutưvàonướcAnh.

Năm1970,lầnđầutiên,mộthộichợquốctếquimôvàhoànhtrángcóchủđềSựtiếnbộvàsựhàihòacủanhânloạiđượctổchứctạithànhphốOsakacủaNhậtBản.Hộichợcósựthamdựcủacácdoanhnghiệpđạidiệncho77quốcgiavàkéodàisuốt6tháng,từ15.3đến13.9.Trongthờigiannày,đãcó64.210.000lượtkháchđếnthamquanhộichợ.TươngtựThếvậnhộiTokyonăm1964,HộichợOsakalàmộtthànhcônglớncủaNhậtBản,mộtminhchứngchosựpháttriểncựckỳnhanhchóngcủanềnkinhtếĐôngÁnàyvàothậpniên1960.

MộttrongnhữngchuyệnđángnhớtạiHộichợquốctếOsakalàchuyếnthămviếngcủaTháitửCharleshayôngHoàngxứWalescủanướcAnh.GặpđạidiệnSonytạihộichợ,TháitửđưaralờiđềnghịtậpđoànmởrộngđầutưsangnướcAnhcủaông.Trướcđó,theolờiđềnghịcủaĐạisứAnhtạiTokyo,Moritađãchobốtrímộtsốti-viSonytrongphòngkháchcủaTháitửtạisứquánAnh.Trongmộtbuổichiêuđãitạisứquán,MoritacódịpdiệnkiếnTháitửCharles,đượcvịkháchcaocấpcủaHoànggiaAnhcảmơnvềviệcđãtrangbịti-vichophòngkháchcủaông,đồngthờicũngngỏýmờiSonythiếtlậpmộtnhàmáysảnxuấtởAnhquốc.Quảthật,lờiđềnghịđókhábấtngờđốivớiMorita,chodùôngđangmuốntriểnkhaihoạtđộngcủaSonytạinhiềunơitrênthếgiới.ÔngtìnhthựctrảlờivớiTháitửCharlesnhưthếvàôngHoàngxứWalesđãnởmộtnụcườitươivànói:“Tốt,nếuôngquyếtđịnhthiếtlậpmộtnhàmáytạiAnhquốc,ôngđừngquênvùngđấtcủatôi.”(MadeinJapan).

CâunóiđóđãmởđầuchomộthướngđimớicủaMoritavàtậpđoànSony.

Nhữngnămsauđó,MoritavàcácviênchứccủaSonyđãđếnnhiềunơitrênđấtAnhđểtìmmộtđịađiểmthíchhợpchosựthànhlậpmộtnhàmáysảnxuất.Cuốicùng,khôngbiếtcóchịuảnhhưởngnàotừcâunóicủaTháitửCharleskhôngmàMoritaquyếtđịnhchọnđịađiểmđầutưlàvùngBridgendthuộcxứWales.NhàmáySonytạiđịaphươngnàyđược

hoàntấtnăm1974.VàđiềumaymắnđầutiênđượcdànhchoMoritacùngbanlãnhđạotươnglaicủanhàmáylàTháitửCharlesnhậnlờiđếndựbuổilễkhánhthành.Tạibuổilễ,MoritanhắclạinhữngcâunóicủaTháitửtạiHộichợOsdakanăm1970vàbàytỏmongmuốnnhàmáysẽthỏamãnyêucầucủangườitiêudùngnướcAnhvàtrênthếgiới.Saubuổilễ,mộttấmbảngđồngđượcgắntrangtrọngtạicổngravàonhàmáy,khắcnhữngdòngchữbằngtiếngAnhvàtiếngđịaphươngxứWales,ghinhậnsựthamdựcủaTháitửtrongbuổilễkhánhthành.Ítlâusau,trongcuộctrảlờiphỏngvấndànhchophóngviênbáoTheSouthWalesEcho(TiếngvọngSouthWales),TháitửCharlesđãphátbiểuvềMoritavànhàmáytạixứWales:“Khôngaingạcnhiênhơntôi,khihainămsau,nụcườinởtrêngươngmặtcủavịChủtịchkhắckhổngườiNhậtBảnbiếnthànhmộtxưởngsảnxuấtởSouthWales”

(MadeinJapan).

HoạtđộngcủaSonytạiAnhquốccũngnhậnđượcsựquantâmcủaNữhoàngAnh.Vềsau,sảnphẩmdonhàmáyởSouthWaleschếtạođãđượcbántrêncảđạilụcchâuÂulẫnchâuPhivàchiếmđộ30%tổngsốti-vimàuxuấtkhẩutừnướcAnh.

Bảynămsau(1981)xưởngsảnxuấttạiSouthWalesđượcmởrộngđểchếtạothêmđènhìnhti-vi.TháitửCharlesbậnviệcsongôngđãnhờphunhânlàcôngnươngDianađếnthamdựlễkhánhthànhphânxưởngmớicủaSonyởSouthWales.

Ngàylễkhánhthànhnămđó,vịcôngnươngkhảáicủanướcAnhđãxuấthiệnvớivẻmặtrạngrỡ,đầuđộichiếcmũbảohộ,mắtđeokínhbảohộdoSonygửiđếnLuânĐôntrướcchobà.Saubuổilễ,lạicóthêmmộttấmbảngđồngtạicửanhàmáy,lầnnàydànhchocôngnươngDiana.

NướcAnhđãghinhậnthànhtíchcủaMoritakhidànhchoMoritanhữngvinhdựcaoquínhưhuychươngAlbertcủaHộinghệthuậtHoànggia“donhữngđónggópxuấtsắcvàoviệccanhtâncôngnghệvàquảnlýcôngnghiệp,thiếtkếcôngnghiệp,tươngquancôngnghiệpvàcáchệthốngvideo,vàvàosựpháttriểncủacácmốiquanhệmậudịchthếgiới”.

*

**

Cuộc“chinhphụcthếgiới”củatậpđoànSonymangdấuấnđậmnétcủaMorita,chothấysựnhạybénvàtàinăngcủaôngtronglĩnhvựctiếpthị.Từnhữngbướcđiđầutiên,vớitưcáchmộtngườichàohàngtrênđấtMỹ,Moritađãnhanhchóngnắmbắtvàkhaithácđượcthịhiếucủangườitiêudùng,từ

đócónhữngquyếtsáchtáobạo.Vớichínhsáchbánhàngtạibấtcứquốcgianàonhưlàmộtcôngtycủanướcsởtại,đãđemlạithànhcôngcủaSonytrênthịtrườngthếgiới.CôngtySonykhôngchỉbánhàngrathếgiớimàcònđemlạichonềnkinhtếcủacácnướcnàynhữnglợiíchthiếtthực.Đểtrởthànhngườibánhàngchothếgiới,cácnhânviêncủaSonykhiđến

mộtthịtrườngmớisẽphảitìmcáchgầngũivớingườiđịaphươngvàkhôngquákhăngkhítvớicộngđồngngườiNhậtởnướcsởtại,điềuđónhằmxóađicảmgiácvềmộtsảnphẩm,mộtcôngtymangđậmdấuấnNhậtBản.NgaykhiđặtchânđếnMỹ,chínhgiađìnhMoritacũngtìmcáchtiếpcậnvàhòađồngvớicưdânMỹ.MoritaluônluônkhẳngđịnhrằnggiađìnhôngcũngnhưSonyphảithựcsựđượcquốctếhóa.

Kinhnghiệmcủaôngtrướckhixâydựngmộtnhàmáyởmộtquốcgianàođó,phảitìmhiểuthịtrường,nắmtrongtaythịtrườngvàlòngtincủangườinướcsởtại.Việcxâydựngmộthệthốngbánhàng,cácdịchvụbảohànhchocácsảnphẩmbánralàhếtsứcquantrọngkhithâmnhậpvàomộtthịtrườngmới.Khiđãcóthểsảnxuấttạimộtthịtrườnglớnởnướcngoài,thìcôngtycóthểdễdàngthíchứngvớinhucầucủathịtrườngmới,khiếnchocôngtytrởnênnăngđộnghơn,thànhcônghơn.

Chương2.XÁCLẬPVỊTHẾTRÊNBẢNĐỒCÔNGNGHÊ

SứmạngquantrọngnhấtcủamộtnhàquảnlýNhậtBảnlàpháttriểnmốiquanhệlànhmạnhvớingườicộngsựcủamình,tạoramộtcảmgiácgiađìnhtrongnộibộcôngty,cáicảmnghĩcảngườicôngnhânlẫnnhàquảnlýcùngchiasẻvớinhaumộtvậnmệnhchung.

AkioMorita

SauThếchiếnthứhai,hànghóaNhậtbịmangtiếnglàcóchấtlượngkém.ThayđổicảmnghĩcủangườitiêuthụtrongvàngoàinướcvềsảnphẩmcủaSonylàmộttrongnhữngmốiámảnhlớnnhấtcủaMorita.Trongsảnxuấtcũngnhưkinhdoanh,ôngtốikỵkiểuănxổi,làmhàngkémchấtlượng,bángiárẻđểlôicuốnnhiềungườimua,vìnhưthếchẳngkhácnàotựđàohốchônmình.TrongquátrìnhsảnxuấtcủatậpđoànSony,ôngvẫnthườngnhắcđếnýtưởngbiếnthươnghiệuSonybiểutượng“Cadilacđiệntử”.

CONĐƯỜNGCHẲNGMẤYAIĐI

Cadilaclàloạiô-tôchấtlượngcaocủahãngGeneralMotors,nhàsảnxuấtô-tôđầutiêncủaMỹđoạtcúpDewarvềkhảnăngtiêuchuẩnhóacáccơphậnxehơi.GiảithưởngđượcThomasDewar,đạibiểuQuốchộiAnh,đặtravàonăm1904nhằmtưởngthưởngnhữngtiếnbộvượtbậctronglĩnhvựcsảnxuấtô-tô.HìnhảnhcủaCadilaclàhìnhảnhcủasựsangtrọngvàchấtlượngcaonhấtdànhchoxehơi.SosánhsảnphẩmcủaSonyvớiCadilac,Moritamuốn

biểuthịquyếttâmđưaSonythànhmộtbiểutượngcủachấtlượngtrongngànhchếtạođiệntử.

Đểphongphúhóasảnphẩm,tạođiềukiệnchosựphổbiếnrộngrãithươnghiệuSonytrênthếgiới,Moritađãchọnconđườngliêndoanhliênkếtvớicáccôngtykhác.Tháng3.1965,liêndoanhSony/Tektronixrađờivớisốvốnmỗibên50%,sảnphẩmchínhlàmáydaođộng(oscilloscope),máyphântích...mỗinămđạtdoanhsốhàngtrămtriệuđôla.

Tuynhiên,lĩnhvựcgiảitrímớichínhlàmộttrongnhữngmốiquantâmhàngđầucủaMorita.Từnăm1968,bộphậngiảitrícủaSonyvàhãngCBS,mộttậpđoàntruyềnthôngcủaMỹ,đãliêndoanhthànhtậpđoànCBS/SonyRecordsInc.Sau20nămhoạtđộng,vàotháng1.1988,tậpđoànSonymualạihãngCBSRecordsInc.vớigiá2tỉđôlavàđếntháng

11.1989,“thôntính”luônhãngColumbiaPicturesEntertainment,Inc.VớiCBSRecords,quátrìnhthươngthảokéodàihơnmộtnăm,nhưngvớiColumbiaPictures,mọiviệcdiễnratươngđốisuônsẻ.TrịgiáhợpđồngmàSonyphảithanhtoánchoColumbiaPictureslà3,4tỉđôla,mộtconsốkỷlụctrongcácthươngvụdomộtcôngtyNhậtthựchiệnlúcbấygiờ.VụmuabánnàyđãlàmchấnđộngcảnướcMỹ,bởiColumbiaPictureslàmộthãnggiảitrítămtiếngtrêntoànthếgiới.CBSRecordscómộtquátrìnhnhiềunămứngdụngcôngnghệghiâmtrênđấtMỹ,cònColumbiaPicturesthìđangnắmquyềnpháthành2.700tựaphim.

VớiMorita,việcmualạihaihãnggiảitrícủaMỹtrênlàbướcthựchiệnchiếnlượcđảmbảochấtlượngcaocủacácphầnmềmhầubổsungvàquảngbácácsảnphẩmphầncứngcủaSony.SaukhivềtaySony,CBSRecordstrởthànhSonyMusicEntertain-mentInc.(SME),cònColumbiaPicturesthìtrởthànhSonyPicturesEntertainmentInc.(SPE).VềsauSMEphânthànhbanhánhkhácnhaulà:SonyMusichoạtđộngtronglĩnhvựcghiâm,SonyMusicInternationalhoạtđộngở67quốcgia,vàSonyClassicalgồmhaibộphậnSonyClassicalFilmvàSonyClassicalVideo.HaithươngvụkhổnglồtrênlàphầnchủyếutrongchiếnlượcthươngmạitoàncầucủaSonytrongthếkỷXXI.Sonykhôngchỉlàtậpđoànsảnxuấtcác“phầncứng”(ti-vi,radio,máyghiâm...)màcònthamgiavàothịtrườngphầnmềmgiảitrínhưphimảnh,phimhoạthình...đangđượcđôngđảogiớitrẻtrênthếgiớiưachuộng.Ngaytừnăm1994,SMEđãcówebsiteâmnhạcđầutiên.Sonyvẫntiếptụcgặthái

nhữngthànhcôngrựcrỡtrêncánhđồngmớimẻnày.

*

**

TrongquyểntựtruyệnMadeinJapan,MoritadànhhẳnmộtchươngbànvềnghệthuậtquảnlýcủaSonynóiriêngvàngườiNhậtnóichung.ÔngmởđầuchươngnàybằngmộtnhậnđịnhkhásâusắcvềphongcáchquảnlýcủangườiNhật:

KhôngcóthànhtốbímậtnàohaycôngthứctiềmẩnnàotạorasựthànhcôngcủacáccôngtyhàngđầuởNhật.Khôngmộtlýthuyết,mộtkếhoạchhaymộtchínhsáchnàocủachínhphủcóthểkhiếnchomộtdoanhnghiệpđạtđượcthànhcông;thànhcôngchỉcóthểtạorabởiconngười.SứmạngquantrọngnhấtcủamộtnhàdoanhnghiệpNhậtBảnlàpháttriểnmốiquanhệlànhmạnhvớinhữngngườicộngsựcủamình,tạonêntrongnộibộtậpđoànmộtcảmgiácnhưđangởtronggiađình,nơiđó,ngườicôngnhânvànhàquảnlýcùngchiasẻvớinhaumộtvậnmệnh.

Ởmộtđoạnkhác,ôngviết:Sởdĩchúngtôicóthểduytrìquanhệtốtđẹpvớicáccôngnhânlàdohọbiếtrõnhữngcảmnghĩcủachúngtôivềhọ.TrongtrườnghợpcủaNhậtBản,côngviệckinhdoanhkhôngbắtđầutheokiểuchủnhântổchứccôngtybằngcáchsửdụngngườicôngnhânnhưmộtcôngcụ.Ôngtathiếtlậpmộtcôngtyvàthuêmướnnhâncôngđểthựchiệnýtưởngcủamình,nhưngkhithuêmướnhọ,ôngtaphảicoihọnhưnhữngđồngnghiệp,nhữngngườihỗtrợôngta,chứkhôngphảilànhữngcôngcụlàmralợinhuận.

Ngườiquảnlýphảiquantâmtớiviệchoànvốnchonhàđầutư,nhưngngườiquảnlýcũngphảiquantâmđếncôngnhâncủaôngta,haynhữngngườibạnđồnghànhcũngthế,đólànhữngngườiđãgiúpôngtaduytrìsựtồntạicủacôngtyvàôngtaphảitưởngthưởngchoviệclàmcủahọ.Nhàđầutưvà

ngườicôngnhânởcùngmộtvịthế,nhưngđôilúcngườicôngnhânquantrọnghơn,bởivìanhtasẽởlạilâudàivớicôngty,trongkhinhàđầutưthườngravàomộtcôngtynhưcơmbữanhằmtìmkiếmlợinhuận.Sứmạngcủangườicôngnhânlàđónggópvàophúclợicủacôngty,cũnglàphúclợicủachínhanhta,vàobấtcứlúcnàotrongcuộcđờilaođộngcủamình.Anhtathậtsựcầnthiếtchocôngty.

Cóthểthấy,MoritaluônnhấnmạnhđếnyếutốCONNGƯỜItrongquanhệgiữacácthànhphầncủamộtcôngty,mộttậpđoànsảnxuất.Theoông,cácdoanhnhânNhậtBảnkhôngbaogiờcoingườicôngnhânnhưmộtcôngcụlàmralợinhuậnchocôngty.Bêncạnhnhữngmụctiêuđặtracầnphảiđạtđược,trongđóhẳnnhiênkhôngthểkhôngcólợinhuận,nhàquảnlýởNhậtluônxâydựngmốiquanhệgiữahọvớingườicôngnhânnhưtươngquangiữanhữngngườitrongcùngmộtgiađình,cùngchiasẻvớinhaumộtlýtưởngchung,cùnggánhchịunhữngrủirocủacơsởvàđươngnhiên,cùngđượcthụhưởngmộtcáchxứngđángnhữngthànhquảdomìnhlàmra.MộttrongnhữngđặcđiểmdễthấynhấtởcáccôngtyNhậtBảnlàngườicôngnhângắnbólâudàivớicộngđồng,bấtkểnhữngthăngtrầmmàcôngtyđangphảitrảiqua.Họcũngkhôngdễdàngbịchonghỉviệc,chodùcôngtyđangởvàothờikỳkhủnghoảngđichăngnữa.

Trongkhiđó,ởnềnkinhtếMỹ,quanhệchủ-thợrấtrạchròi,ngườicôngnhândễdàngrờibỏcôngtykhitìmthấynhững“miềnđấthứa”khác.MoritakểlạikỷniệmvềmộtngườiMỹtừnglàmcôngviệcquảnlýthươngmạichoSonyvớinhiềutriểnvọngthăngtiếntrongnghềnghiệp.Ngàynọ,bỗngnhiênanhtađếngặpMoritavànói:“ÔngMorita,xincảmơnôngvềmọichuyện,nhưngtôisẽrađi”.Moritakhôngtinvàotaicủamìnhnữa,ôngcảmthấybốirốivàkhôngbiếtphảilàmgìchophùhợptrongmộttìnhthếbấtngờnhưvậy.Nhiềuthángsau,ôngtìnhcờgặplạingườinhânviênMỹđótrongmộtcuộctriểnlãmhàngđiệntử,nơi“kẻphảnbội”(theocáchnghĩcủaônglúcđó)đangcómặttạiquầyhàngcủamộtdoanhnghiệplàđốithủcạnhtranhvớiSony.ĐiềumàMoritatưởngtượngralàngườicộngsựcũnàysẽtìmcáchtránhmặtông.Nhưngkhông,ônglạithêmmộtlầnngạcnhiênvàbấtngờnữakhi

nhìnthấyanhtađivềphíaông,nhìnôngvà...vồnvãchàođónông,nhưkhônghềbiếtxấuhổchútnàovềnhữngviệcđãlàmvừaqua.Vềsau,MoritanhậnrarằngtháiđộcủangườinhânviênđóphảnánhphongcáchquảnlýnềnkinhtếcủangườiMỹ,ởđó,yếutốlợiíchcánhânchiphốimọimốiquanhệtrongcộngđồng.

CũngtrongmốitươngquannhưvậymàởcáccôngtyMỹ,lúcnàongườichủdoanhnghiệpcũngcóthểsathảicôngnhâncủahọkhicầnbảotoànnguồnvốnhaythayđổiphươngánkinhdoanh.Vìvậy,trongkhiởNhật,ngườicôngnhânyêntâmgắnkếtsốphậncủamìnhvớisốphậncủacôngty,thìtại

Mỹ,họphảiluônởtrongmộttìnhthếcóthểbị“lay-off”(sathải)bấtcứlúcnào.Đànhrằng,họcóthểđượctrợcấphaybồithườngtheoluậtđịnhkhibịsathải.Songđiềumàngườicôngnhâncầnkhôngchỉcóthế,màcònlàmốitươngquanthânthiếtgiữangườiquảnlývớihọ,làniềmvui,nỗibuồncủamỗicánhântrướcnhữngthăngtrầmcủatậpthểmàhọgắnbó...

ỞNhật,ngườicôngnhânđặtniềmtinvàongườiquảnlývàluônthểhiệnsựtrungthànhvớicộngđồngdoanhnghiệpmàhọlàmộtthànhviên.Họcóthểhisinhlợiíchtrướcmắtchoquyềnlợilâudàicủadoanhnghiệp.ỞMỹlạikhác,quyềnlợicủangườiquảnlý(bangiámđốc),củacộngđồngchủnhân(cổđông)vàcủangườicôngnhânđượcphânđịnhrạchròi.GiữahọcónhữnglằnranhphâncáchkhôngthểxóanhòabằngnhữngtìnhcảmthânthiệnnhưởNhật.NgườigiámđốcởMỹlàmviệctrướctiênvìlợinhuậncủacôngtyđểđảmbảosựtínnhiệmdocáccổđôngdànhchohọ.TrongMadeinJapan,Moritađãkểlạirằngkhoảngđầuthậpniên1980,trongchuyếnđithămmộtnhàmáychếtạoti-viởMidwest(Mỹ),ônggợiývớivịgiámđốcởđâylànênhiệnđạihóamáymóc,thiếtbịđểnângcaonăngsuất.Moritavôcùngngạcnhiênkhivịgiámđốcnọnóivớiôngrằng,việcđầutưdàihạnchocôngtysẽảnhhưởngđếnthunhậphiệntạicủaôngtavàchỉcólợichongườisắpsửakếnhiệmôngtamàthôi(!).

ỞMỹ,cácquyếtđịnhquantrọngcủahộiđồngquảntrịmộtcôngtythườngchịusựtácđộngtừbênngoài;điềunàychứngtỏhọthiếutựtintrongviệcđiềuhànhcôngty.ỞNhật,Hộiđồngquảntrịcôngtyđượctoànquyềnvàchịumọitráchnhiệmvềsựthànhbạicủanhữngquyếtđịnhđãđưara.ViệcôngChủtịchHộiđồngquảntrịmộthãnghàngkhôngởNhậttừchứcsaukhimộtchiếcmáybaycủahãngbịrơilàmchếthàngtrămhànhkháchlàđiềurấtbìnhthườngtrongđờisốngxãhộiNhật.Nóitheongônngữhiệnđạithìđólà“vănhóatừchức”rấtphổbiếnởNhậtmàlạirấthiếmhoiởMỹvànhiềunướckhác.

Vềmôitrườnglàmviệc,mộttrongnhữngyếutốquantrọngquyếtđịnhnăngsuấtlàmviệcvàchấtlượngsảnphẩm,cũngcónhữngkhácbiệtgiữacungcáchquảnlýcủacácnhàdoanhnghiệpNhậtvàMỹ.Códịpđếnthămmộtnhàmáysảnxuấtti-viởbangIllinois(Mỹ),Moritakhôngkhỏingạcnhiênkhinhìnthấycácvănphònglàmviệcđềuđượclắpđặtmáyđiềuhòakhôngkhí,trongkhitạicácxưởngsảnxuất,khôngkhíoibức,côngnhânlàmviệccạnhnhữngcâyquạtgióhúthơinóngtừnơinàyđểphảsangnơikhác(cólẽnhữnghìnhảnhcủathậpniên

1970-1980nàyđếnnaykhôngcònnữa).Theoông,ởNhật,ngườicôngnhânlàmviệctrongnhữngcơxưởngcónhiềutiệnnghihơnsovớinhàởcủahọ.Vàonhữngnămcuốithậpniên1950,tronglúcnhiềungườiNhậtchưađủđiềukiệnlắpđặtmáyđiềuhòakhôngkhítrongnhàthìSonyđãđặtưutiêntrangbịloạitiệnnghinàychocácnhàmáy,trướccảvănphòngcủacấplãnhđạocôngty.

KhôngchỉriêngSonymàcáccôngtyNhậtcũngđềuquảnlýnhàmáytheomộtcungcáchnhưthế.Moritakểrằngkhoảnggiữathậpniên1980,mộtcôngtycủaNhậtliêndoanhvớimộtcôngtyMỹchuyênngànhsảnxuấtthiếtbịđồhọavitínhhóatheophongcáchhiệnđại,phíaNhậtđềnghịđốitácMỹthiếtkếvàxâydựngmộtphòngtrưngbàythậtbắtmắtvớiánhsángmátdịu,nhữngchiếcghếthoảimáidànhchokháchthamquanngồinghỉchân,kèmtheolànhữngbăngvideo,nhữngsáchquảngbácholiêndoanhcùngsảnphẩmcủaliêndoanh.ChủtrươngcủacácnhàlãnhđạodoanhnghiệpNhậtlàtậptrungmọicôngsứccho“bộmặt”củaliêndoanh,cònchỗlàmviệccủabanlãnhđạovànhânviênliêndoanhthìđượcđưalêntrêngác,trongmộtcănphòngkhôngcóváchngăn,trang

thiếtbịtầmthường.NgườiđạidiệndoanhnghiệpMỹtỏýkhôngbằnglòngtheocáchsắpxếpđó,songđạidiệnphíaNhậtthuyếtphụcđượcôngtabằngluậncứchorằngtrongbướcđầuhoạtđộngmàtựtrangbịchỗlàmviệcmộtcáchxaxỉ,tốnkémsẽảnhhưởngđếnvốnđiềuhành;mặtkhác,khikháchhàngđếngiaodịch,cóthểhiểulầmvềquanđiểmlàmviệccủalãnhđạocôngty,chỉnhắmvàoviệcxahoa,lãngphímàkhôngchútâmđếnnăngsuấtlàmviệchaychấtlượngsảnphẩm.

QuanniệmvềmôitrườnglàmviệccủangườiđạidiệncôngtyNhậttrongliêndoanhcũnglàquanđiểmcủaMorita.ÔngkểlạirằngởcôngtySony,vàonhữngngàyđầuhoạtđộng,tronglúccácchinhánhđượcxâydựngtươngđốitiệnnghithìtrụsởchínhởTokyochỉlàmộtxưởngsảnxuấtđượccảitạothànhvănphòng.

Vềmặtthunhậpcũngvậy,mộtvịchủtịchcôngtyMỹ“thanphiền”vớiMoritavềviệckhôngbiếtlàmgìchohếtvớicáckhoảnthunhậpdochứcdanhvàcôngviệcmanglại.Côngtycủaôngtalàmănpháttriểnvàthunhậphàngnămcủaôngtalênđếnnhiềutriệuđôla.Concủaôngtađãlớn,ôngtavàvợđãcómộtbiệtthựdànhchocáckỳnghỉ,mộtduthuyềnvàmộtmáybayriêng,ôngtahếtcáchtiêutiềnrồi!Trongkhiđó,cácgiámđốcNhậtlàmviệctừsángđếntốiđểnângcaovịthếcôngtycủahọtrênthươngtrường.Phầnlớnthunhậpcủahọbịthuếnuốthết.Vìthế,khoảngcáchthunhậpgiữacácnhàquảnlýMỹvàNhậtlàrấtlớn.ỞNhật,chodùlàmviệccựcnhọcđếnmấyđểnângcaothunhậpthìngườiquảnlýNhậtcũngkhôngthểnàosánhđượcngườigiámđốcMỹvềmặtnày.ÔngMatsushita,ngườilãnhđạotậpđoànNational-Panasonic,cólẽlàngườigiàucónhấtnướcNhật,songkhiđiranướcngoàicùngngườithưký,ôngvẫnđitrênnhữngchuyếnbaythươngmại.Sởhữumộtmáybayriênglàđiềuhầunhưôngkhôngbaogiờnghĩtới.

TheoMorita,ởMỹ,khoảngcáchgiàu-nghèolàvôcùnglớn,nhấtlàgiữangườidatrắngvớingườidamàu(dađen,ngườiMexiconhậpcư...).Khoảng1%ngườidângiàucócủaMỹđãchiếmđến36%lợitứcquốcgia,mộtconsốnhứcnhốichocácnhàxãhộihọc.

HẳnnhiênquanđiểmtrêntrongvấnđềquảnlýdoanhnghiệpcủaMoritakhôngphảiđãnhậnđượcsựchiasẻcủamọingười.NhiềungườiMỹchorằngôngmuốnápđặttriếtlýquảntrịlỗithờicủangườiNhậtchomộtxãhộiMỹcónhữngtậpquánvàvănhóadoanhnghiệpriêng.NhưngvớiMorita,quanđiểmtrênđãtrởthànhmộtthứtriếtlýđượcôngápdụngtrongquátrìnhpháttriểncủatậpđoànSonyvàkhôngthểnóirằngsựthànhcôngcủaSonykhôngcósựđónggópnhấtđịnhcủatriếtlýnày.QuanđiểmvềquảnlýcủaMoritathểhiệntínhnhânbản,mộtdoanhnghiệplàmracácsảnphẩmphụcvụxãhội,tạocôngănviệclàmchongườidânvàdànhsựquantâmtốiđachocácthànhviêncủacôngty,chứkhôngphảiphụcvụlợiíchchomộtsốngườinắmquyềnhànhtrongcôngty.

CHỮTÍNVÀNGUYÊNTẮC“NÓIKHÔNG”TRONGHỢPTÁC

Năm1986,khiMoritaviếtquyểntựtruyệnMadeinJapan,thìởMỹđãcó500.000luậtsưvàmỗinăm,nhànướctổchứcchohơn39.000ngườithiđểgianhậpluậtsưđoàn.Trongkhiđó,cũngvàothờiđiểmtrên,Nhậtchỉcókhoảng17.000luậtsưvàmỗinămchỉcóthêm300ngườigianhậpngànhnày.Vàtrongmộtbuổithuyếttrìnhdiễnravàotháng6.1982tạimộttrườnghọcthuộcĐạihọcHarvard,MoritađãnóithẳngquanđiểmcủamìnhvềsựkiệncóquánhiềuluậtsưtrongđờisốngxãhộiMỹvàcâunóisauđâyhẳnđãgâysốcchonhiềungườiMỹlắngngheônglúcđó:

-Nếucácbạncónhiềuluậtsưnhưthế,họphảitìmviệclàm,đôikhihọphảitựtạoviệclàmchomình.Tôibiếtcónhiềuluậtsưngồiởđây.Nhưngtôinghĩrằngđólàmộtsựthật.Đôikhicónhữngvụkiệnvônghĩađượccácluậtsưdựnglên.Ởxứsởnày,mọingườikiệncáolẫnnhau.

Quanhữnglờiphátbiểutrên,MoritamuốnbàytỏquanđiểmvềnguyênnhâncósựhiệndiệnmộtđộingũluậtsưquáđôngđảotrênnướcMỹ.Đólàvìthiếusựtintưởnglẫnnhaucủacácthànhphần

trongxãhội:giữachínhphủvớicácdoanhnghiệp,giữangườidânvớidoanhnghiệpvàgiữacácdoanhnghiệpvớinhau.ỞNhậtBản,khôngphảikhôngcónhữngvụkiệncáo,songtheoMorita,giữa

chínhphủvàcácdoanhnghiệpcómộtsựsắpxếptheoluậtphápkhiếnchoquyềnlợicácbênđượchàihòa.Chínhphủthumộtmứcthuếcaotrênlợinhuậndoanhnghiệpkiếmđược,đồngthờitạonhữngđiềukiệntốtnhấtchodoanhnghiệphoạtđộng.

Trongquanhệgiữacácdoanhnghiệpcũngvậy.TrongconmắtcủacácnhàdoanhnghiệpMỹ,phápluậtlàmộtámảnhthườngtrực.Họvừakinhdoanhvừangoáinhìnlạiphíasau,xemcóaiđịnhkiệncáomìnhhaykhông.Tâmlýthủthếđókhôngmanglạiniềmtintrongquanhệthươngmại,tráilại,đôikhinólànguyênnhâncủanhữngvụkiệncáomàlẽrangườitacóthểdễdàngdànxếpvớinhau.

*

**

TrongtậptiểuluậnTheJapanthatcansayNO,MoritacókểlạibuổithuyếttrìnhcủaôngtạiChi-cagovớichủđềMườiphútvớimườinăm.Tạibuổisinhhoạtnày,ôngnhấnmạnhđếnviệcngườiNhậtlênkếhoạchvàthựchiệncácchiếnlượcthươngmạitrongvòngmườinămtới.NhưngkhiônghỏimộtngườiMỹchuyênkinhdoanhtiềntệlàôngtacólậpkếhoạchhoạtđộngmỗituầnlễhaykhông,câutrảlờiôngnhậnđượclà:“Không,không,chỉmườiphútthôi”.Thậtvậy,nhàdoanhnghiệpnàyngồi

trướcmáytínhđểthaotácnghiệpvụvàchỉsaumườiphútlàbiếtđượckếtquảthươngvụôngtavừathamgiavào.MoritacũngđãviệndẫncâunóicủamộtnhàkinhtếnổitiếnglàPeterDrucker:“NgườiMỹkhôngthểsốngtrongmộtnềnkinhtếtượngtrưng,ởđócácdoanhnhânchỉchơivớicácconsố;ngườiMỹcầnquaylạivớimộtnềnkinhtếđíchthực,ởđótiềntệchuyểnđộnghàihòavớinhữnghoạtđộngsảnxuấtđíchthực”.ĐángtiếclàởMỹ,chứngkhoánnằmtrongtaycácnhàđầutưchuyênhoạtđộngmuabánnhằmđạtlợinhuậntốiđatrongmộtthờigiantốithiểu.Khitrịgiácổphiếutăngnhẹ,họbánrađểkiếmlờivàkhilợinhuậncủacôngtygiảmxuốngdoquảnlýkém,họvộivàngbántốngbántháocổphiếuđểhạnchếthiệthại.Đốivớihọ,tấtcảhoạtđộngđềunhắmvàolợinhuậntứcthì.

NhữngdữkiệntrênchothấynềncôngnghiệpdịchvụcủaMỹsẽpháttriển,baogồmtàichínhvàdịchvụtàichính,ởđócácnhàthầu,cácnhàđầutưkhôngmuốndànhtiềnbạcchocáckếhoạchdàihạnnhưcáckếhoạchmườinămthườngthấyởNhậtBản.Dođó,theoquanđiểmcủaMorita,nềnkinhtếcủaMỹlàmộtnềnkinhtếkhôngcóthựcchấtvàđấtnướcchâuMỹnàycầnquaylạivớinềnkinhtếsảnxuấtđíchthực.

Mộtnềnkinhtếvớivòngquayvốn10phútkhôngthểchophépcáccôngtyđầutưchosựpháttriểndàihạn.CómộtsốngoạilệnhưtrườnghợpcủaIBM,AT&T,DuPont...,nhưngnhữngdoanhnghiệpđókhôngtiêubiểuchoxuthếcủanềnthươngmạiMỹhômnay.

“CáctậpđoàncủaMỹthuêmướncôngnhânkhắpnơivàxâydựngnhàmáymớiởmọinẻomộtkhithịtrườngđangtăngtrưởng,nhằmnângcaotốiđacáckhoảnlợinhuậncủahọ.Mộtkhigặpthoáitrào,họsathảicôngnhânđơngiảnchỉđểbảotồnlợinhuậncủacôngty.Nhữngngườicôngnhânbịthảihồiđókhôngbiếtlàmgìtrongnhữngđiềukiệnthịtrườngcùngcực”.

Moritachorằngconngườilaođộngkhôngchỉvìđồnglươngmàthôi.Vớihầuhếtmọingười,laođộngcòncóýnghĩasâuxahơnlàmộtcôngcụđểtồntại.ỞNhật,ngườicôngnhâncoisựlàmviệcởmộtcôngtynhưsựthựchiệnmộtsứmạngsuốtđờivàcónghĩavụđónggópvàosựpháttriểncủadoanhnghiệp.CònởMỹ,ngườicôngnhânchỉmongđượchưởngđồnglươngtươngxứngvớiviệclàmcủahọ.Chínhsựthuêmướnvàsathảiliêntụcđãchốibỏmọikhảnăngtạolậpýthứctrungthànhcủangườicôngnhânđốivớidoanhnghiệpmàhọphụcvụ.

*

**

TrongchủđềchínhcủatậptiểuluậnTheJapanthatcansayNO,MoritađãsoạnthảomộtchươngnhanđềLet’sbecomeaJapanthatcansayNO(HãytrởthànhmộtnướcNhậtcóthểnóiKHÔNG).Theoông,sauthờikỳcủachínhquyềnRonaldReagan,đếnthờikỳcủachínhquyềnGeorgeH.W.Bush,nước

Nhậtnênbắtđầucótậpquánnói“không”khiởvàomộtvịthếyếukém.NướcNhậtđãđánhmấtnhiềucơhộiđểnóilêntiếng“không”nhưthếrồi.Ôngviệndẫnnhữngtrườnghợpcủaquákhứ,khiMỹnhậpkhẩutừNhậtBảnphầnlớnnhữngsảnphẩmđòihỏiphảiứngdụngcôngnghệcaotrongquátrìnhsảnxuất,khôngítnhữngsảnphẩmloạinàyrơivàokhuvựcquânsự,nhưngngaycảlĩnhvựcdânsựcũngsửdụngsảnphẩmcôngnghệcaocủangườiNhật.NgườiNhậtcầnbiếtnói“không”đểchứngtỏvịthếcủamìnhtrênthươngtrườngvàtrongquanhệNhật-Mỹ,songtheoMorita,“không”khôngphảilàsựkhởiđầucủamộtmốibấtđồnghaymộtcuộctranhluậngaygắt.Tráilại,“không”làsựkhởiđầucủamộtsựhợptácmới,làmộtphươngtiệnđểcảithiệnmốiquanhệNhật-Mỹ.

Chương3.CHỦNGHĨAÁIQUỐCCỦADOANHNHÂNNHẬT

SựvươnlêncủanềnkinhtếNhậtBảntừđốngtrotànsauThếchiếnthứhailàmộtđiềukỳdiệuvàlàmộthiệntượngchưađượclýgiảihết.Trongnhữngnăm1950-1992,tỉlệtăngtrưởngbìnhquânmỗinămcủaNhậtBảnlà6,7%,trongkhiởnhiềunướcpháttriển,tỉlệnàykhôngvượtquá4,5%,nhưĐức4,3%,Pháp3,8%,Mỹ3,3%,Anh2,4%...Vềmặtcungứnglaođộng,NhậtBảncómộtlựclượngnhâncôngchấpnhậnlươngthấpvàcốnghiếnhếtmình.NgườiNhậtBảntỏrõtinhthầnkỷluậtvàsựtựchếtrongtiêuphađểdànhchonhữngcơhộiđầutư,gópvốnchoxãhội.

SONY–SỨCKÉOVÀSỨCĐẨYTRONGNỀNKINHTẾNHẬTBẢN

MộttrongnhữnglĩnhvựcgópphầnquantrọngvàosựpháttriểncủaNhậtBảntừnhiềunămqualànềncôngnghiệpđiệntửvớinhữngthươnghiệunổitiếngthếgiớinhưSony,Panasonic,Sanyo,Toshiba...Tỉlệtăngtrưởngcủacôngnghiệpđiệntửluônvượtmức10%tronghầuhếtthờigiankểtrên.Năm1990,tronglúctrịgiásảnphẩmlàmra

củanềncôngnghiệpđiệntửNhậtBảnđạtgần165tỉđôlathìtoànbộchâuÂuchỉcóhơn154tỉđôlavàBắcMỹhơn211tỉđôla.

Vớidoanhsốđạttừ40đến60tỉđôla/năm,vàonhữngnăm1990,tậpđoànSonyxứngđánglàđầutàucủanềncôngnghiệpđiệntửNhậtBản.ChínhtínhcáchtiênphongcủaSonytrongsảnxuấthàngtiêudùngđãquyếtđịnhvịtrícủatậpđoàntrongđờisốngkinhtếcủaxãhộiNhậtBản.Tronghầuhếtsảnphẩmlàmra,Sonyluônđiđầuvềsựđộtphá,từchiếcmáyghiâmdùngbăngtừ,radiotran-sistor,ti-vibándẫnđếnnhữngthiếtbịphụcvụnhucầugiảitrínhưWalkmanhayDiscman.CũnggiốngnhưxegắnmáyHondatrongnềncôngnghiệpxemáy,SonytrởthànhmộttrongnhữngbiểutượngcủanướcNhậttrongnềncôngnghiệphàngtiêudùngđiệntử.ĐiềunàycóđượclànhờnhữngbộócsiêuviệtnhưMorita,Ibuka,Ohga...trongbanlãnhđạotậpđoànvớinhữngchínhsáchđúngđắnvàđầytínhsángtạo.Chínhsáchnàythểhiệnquanhữngbướccụthểnhưsau:

-Mộtphươngthứcquảnlýhữuhiệu,banlãnhđạovàtậpthểcôngnhânlàmộtkhốiđoànkếtcùngmộtlòngphụcvụcholợiíchvàsựpháttriểncủatậpđoàn.ỞSony,Moritađãtạochomỗingườisựgắnbóvớitậpđoàn,sẵnsànghisinhlợiíchcánhânnhấtthờichomụctiêudàihạncủatậpthể.

-Điềunghiênrộngrãinhucầucủathịtrườngđangnhắmđến,khôngbằngcáchchạytheothịhiếuhiện

cócủangườitiêudùngmà“đónđầu”họ,đưaranhữngsángkiếnmàtậpđoàntinrằngsẽthuhútđượchọ.ChínhhoạtđộngnàyđặtnhữngdoanhnghiệpcạnhtranhvớiSonyphảiluônởtrongtưthếrượtđuổivàphảicómộtthờigianítnhấtlà6thángđểcóthểmôphỏngđượcsảnphẩmcủaSony.Chínhtrongkhoảngthờigianngắnngủinàyđãđủđểtậpđoànthuvàonhữngkhoảnlợinhuậnkhổnglồtừsángkiếncủamình

-LuôntạosựhòađồnggiữacôngnhâncủatậpđoànvớicộngđồngcưdânnơiđặtnhàmáycủaSony.ỞnhàmáycủaSonytạinướcngoài,luôncósựhòađồnggiữacôngnhânNhậtvàcôngnhânbảnxứ,chứngtỏchohọthấycảquyềnlợicủatậpđoànvàquyềnlợicủađấtnước,địaphươngnơitậpđoànhoạtđộngđềuphảiđượctôntrọngnhưnhau.CâunóicủaMorita:“SonyUKsẽlàmộtcôngtyđónggópvàosựhồiphụckinhtếcủanướcAnh”trướccáccôngnhânAnhlàmộtđiểnhìnhcủachínhsáchđúngđắnnàycủaSonytrongquátrìnhhoạtđộngnơihảingoại.

NhữngsảnphẩmchấtlượngcaocủaNhậtBản,điểnhìnhnhưnhãnhiệuSony,đãgópphầnthayđổihìnhảnhvềsảnphẩmsảnxuấttạiNhậtBản.VớinhữngnỗlựckhôngngừngđểkhẳngđịnhtêntuổichothươnghiệuđếntừNhậtBản,MadeinJapanđãtrởthànhmộtbiểutượnghàngđầuvềchấtlượngchonhữngsảnphẩmđượcbánratrêntoànthếgiới.CácsảnphẩmcủaSonylàniềmtincủahàngtỉngườitrênhànhtinhnày.ĐólàđiềuvĩđạimàcácnhàsánglậpSonyđãxâydựngnên.

Sonyđặcbiệtquantâmtớivấnđềmôitrường,bảotồnvàbảotrợ.ĐólàmộttrongnhữngphươngchâmmàMoritađặtrachotậpđoàncủamình.Sonyđãủnghộchomộtloạtsựnghiệpgiáodục,vănhóavàytế.ỞMỹ,SonygâyquỹnghiêncứubệnhungthưvàbệnhAIDS.ỞchâuÂulàviệctrùngtuchonhữngtượngđài.Tạiquêhương,SonyđãlậpmộtcôngtycùngvớitổchứcphúclợiNhậtBảncungcấpviệclàmchonhiềungườitàntật,cungcấptiềnchonhữngtrẻembịbệnhbạiliệtcộtsốngởAnh...CácnhânviêncủacôngtySonyluônđượclãnhđạokhuyếnkhíchtinhthầntráchnhiệmvớixãhội,thamgiavàonhiềuhoạtđộngxãhộiởnhiềunướckhácnhautrêntoànthếgiới.

PHỔBIẾNCÔNGNGHÊĐỂTĂNGLỰCPHÁTTRIỂN

Moritalàmộtngườicótinhthầnáiquốc,songlạilàmộtdoanhnhâncótinhthầnquốctếvàđiềuđóđãgiúpôngxâydựngđượcmộtSonymangtínhquốctếcao,trởthànhniềmtựhàokhôngchỉnướcNhậtmàđốivớibấtcứngườidânnướcnàocónhàmáySonyxâydựngởđó.ÔngđãxâydựngchoSonymộthệthốnggiátrịchungvượtquangoàimụctiêuquốcgia,phụcvụkháchhàngquốctế,nhữngcổđôngvàcôngnhânlàmviệcchotậpđoàn.

Sonygópphầnkhôngnhỏvàosựpháttriểnvượtbậccủangànhcôngnghiệpđiệntửchínhnhờquanđiểmlàmngườitiênphongtronglĩnhvựcmàhọtheođuổi.Quanđiểmcủahainhàsánglậpngaytrongthờikỳđầulàsảnxuấtranhữngsảnphẩmchưatừngcótrướcđó,làmchocácsảnphẩmđộcđáoấyđượcđạichúnghóa,gópphầnlàmchođờisốngcủahàngtỉngườidântrêntoànthếgiớithêmphầnphongphú.Cũngchínhnhờsựkhôngngừngsángtạo,tìmtòivàcốnghiếnchoxãhộihàngtrăm,hàngngànmẫusảnphẩmmới,Sonyđãkhôngngừngkhaitháckhoahọckỹthuậtđểứngdụngvàođờisống.VàđiềuđángnóilàMorita,linhhồncủaSony,đãtuyênbốrằngđểsảnphẩmtrởnênphổbiếnthìngườichủcôngnghệcầnphảitraoquyềnsảnxuấtchocáccôngtykhác,khuyếnkhíchhợptácđểtạoramộtthịtrườngpháttriển.QuanđiểmcủaMoritalàchỉkhicósựcạnhtranhthìthịtrườngmớiđượcmởrộng,chodùkhiđóthịphầncủangườitiênphongkhôngphảilà100%nữamàcókhichỉcòn30%songlúcnàythịtrườngđãphìnhtogấpnhiềulầnsovớitrước.Moritanói:“Nếukhôngcócạnhtranh,chúngtarấtkhócóđộnglựcthúcđẩycảitiếncôngnghệ”.

VớiphươngchâmnàycủaSony,rấtnhiềucôngtykhácđãđượclợitừnhữngphátminhcủaSonyvàcũngtừđómàbấtcứmộtcôngnghệmớinàodotậpđoànSonytìmtòisángtạorathìsauđósẽrấtnhanhchónglanrộngtrênphạmvitoànthếgiới.Nhưvậy,ngườiđượclợinhấtvẫnlàhàngtỉngườitiêudùngtrênhànhtinhcủachúngta.

Khôngchỉthế,Moritacómộttầmnhìnrấtxa,điềumàôngthườngchiasẻvớinhânviênvàcácđốitáckinhdoanhlàcầnphảinghiêncứu,tìmhiểuxuhướngphátriểncôngnghệtrongtươnglai,ngaythờiđiểmhiệntạicầnphảinghiêncứuvềcácsảnphẩmmớihữuíchchocuộcsốngcủaconngườitrongmườinămtới.

Chínhquanđiểmkinhdoanhđầytínhnhânbảnnàyđãgópphầnlàmchoxãhộipháttriểnngàymộtvănminh,tiếnbộhơn,cuộcsốngngàycàngphongphúvàcóthêmnhiềugiátrịvậtchấtvàtinhthầnmớimẻ.

PhầnIV.HỌCTẬPLÀNỖLỰCCỦACẢMỘTĐỜINGƯỜISựtòmòlàchìakhóacủaócsángtạo.

AkioMorita

Chương1.XÂYTÀINĂNGBẰNGNHỮNGVIÊNĐÁKINHNGHIÊM

Đừnglosợkhiphạmphảimộtsailầm.Nhưngphảitinchắclàbạnkhônglặplạisailầmđólầnthứhai.

AkioMorita

Rượusa-kêcòncótênnihonshu,làthứcuốngmangquốchồnquốctúycủangườiNhật,cũnggiốngnhưrượunếptrongđờisốngcủangườiViệtNam.Sa-kêđượcsửdụngphổbiếntrongcácnghithứctruyềnthốngcủangườiNhậtBảnnhưthờcúnghaycướihỏi.ỞNhật,vàonửađầuthếkỷXX,nhữnggiađìnhcốcựuởngôilàngKosugayakhônglạgìthươnghiệurượusa-kêNenohimatsucủamộtdònghọđãcóbềdày300nămsảnxuấtthứthứcuốngmangquốchồnquốctúynày.ĐólàdònghọMorita,tínhđếnngày26.1.1921,ngàychàođờicủaAkioMorita,đãtruyềntửlưutônđược15đời.

TRIẾTLÝQUẢNLÝĐẦUĐỜI

Khôngchỉsảnxuấtrượusa-kê,dònghọMoritacòntừngbướccảitiếncáchìnhthứckinhdoanh,sảnxuấtchophùhợpvớitràolưumới.CụtổđờithứmườimộtcủadònghọsốngdướithờiMinhTrịThiênhoàngtừngmờimộtngườiPháptớiNhậtBảnđểhướngdẫncụcáchtrồngnhovàsảnxuấtrượuvang.

Ngoàirượu,dònghọMoritacònsảnxuấtnướcchấmlàmbằngđậutương(đậunành)vàmộtloạigiavịgọilàbộtMiso.Ngàynay,đậutươngvẫnlàmộttrongnhữngnguyênliệulàmthựcphẩmchủyếucủangườiNhật.Theocácnhàdinhdưỡnghọc,chínhloạingũcốcnàyđãgópphầnlàmchotuổithọcủangườiNhậtluônxếphàngđầuthếgiới.

KhiMoritachàođời,việcđầutiênhẳnnhiênlàphảiđặtchocậubénàymộtcáitên.TheotruyềnthốngcủadònghọMorita,khingườicontraigánhtrọngtráchtrưởnghọ,anhtaphảitừbỏtênđangcóvàkhoácmộtcáitêntruyềnthốnglàKyuzaemon.NhữngngườicontraitrưởngđềumangtênđầulàTsunesukehayHikotaro.BốAkioMoritalàHikotaroMorita,khitiếpquảnvaitròtrưởnghọtừôngnộiông,đãtrởthànhKyuzaemonMorita.SongđếnkhiAkioMoritarađời,bốôngnghĩrằngcáitênđầuTsunesukeđãlạchậukhithếkỷXXđãbướcvàothờiđạicôngnghiệp,dođó,ôngcụthamkhảoýkiếnmộthọcgiảngườiNhậthiểubiếtsâuvềnềnvănhóaTrungQuốc,đểtìmchocậucontraimộttêngọiphùhợp.Vịhọcgiảtracứusáchvởvàcuốicùng“phán”mộtcáitênngắngọn:Akio.Chữnàynếuđứngriêngthìcónghĩalà“sángsuốt”hay“khácthường”,cònđichungvớitênMoritathìtrởthành“cánhđồnglúathịnhvượng”.Nhưvậy,ngườicontrưởngđờithứmườilămlàAkioMoritađãcómộtcáitênđầu“khácthường”,khôngtheotruyềnthốngcũcủadòngtộcnữa.

BốMoritalàmộtnhàdoanhnghiệpđãtiếpquảncơngơicủadònghọkhicơsởkinhdoanhđanggặpnhữngkhókhăn,domôitrườngkinhtếbịtácđộngbởinhiềuyếutốkháchquancủađấtnước.SongôngđãtừngbướctháogỡnhữngvướngmắcvàkhiMoritarađờithìgiađìnhôngđãcómộtcuộcsốngvữngvàng.MẹMoritathuộcdòngdõisamurai,lấychồngrấtsớm–từnăm17tuổi.Songbảynămsau,bàmớisinhMorita.Bàlàmộtmẫungườiphụnữquánxuyếnviệcgiađìnhvànuôidạyconcáitheonhữngchuẩnmựccủamộtxãhộihiệnđại.TrướckhiMoritarađời,bốmẹôngđãđưagiađìnhrời

ngôilàngKosuyagađếnsinhsốngtạithànhphốNagoyathuộctỉnhAichi.ĐâylàmộttrongnhữngthànhphốcôngnghiệpđầutiêncủanướcNhật,nơicónhữngđiềukiệnthuậnlợichoviệchọchànhcũngnhưkinhdoanh,sảnxuất.

Cũngnhờđómàngaytrongthờithơấu,Moritađãtiếpcậnđượcmộtmôitrườngsốngthíchhợpchosựpháttriểntrítuệ.Thậpniên1920,giađìnhMoritađãcónhữngphươngtiệnvốnchỉdànhchoxãhộithượnglưunhưô-tô,máygiặt,tủlạnh,đặcbiệtlàdànmáyhátđĩa,phươngtiệnđãkhơigợitrongđầuócnontrẻcủacậubéAkiosựhiếukỳđểtừđóphátsinhnhữngsángkiếntuyệtvờivềsau.

*

**

TuổithơcủaMoritatrôiquatronggiaiđoạnnướcNhậtgặpnhiềukhókhănnhưtrậnđộngđấtkhủngkhiếpvàonăm1923,cuộckhủnghoảngkinhtếnăm1929khiếnhànghóaxuấtkhẩucủaNhậtbịđìnhtrệ,mâuthuẫntrongnộibộcủanhàcầmquyềnlàmtìnhhìnhchínhtrịthêmrốirắm...

NhữngbiếnđộngtrênítnhiềuảnhhưởngđếnsinhhoạtcủagiađìnhMorita,vàhơnaihết,ôngKyuzaemon(bốAkioMorita)sớmnhậnthứcđượctầmquantrọngcủaviệccầnphảiđổimớicungcáchquảnlýtạicơsởsảnxuấtrượusa-kêđểthíchứngvớinhữngđòihỏicủatìnhhìnhkinhtếkhókhăn.Cũngtừnhậnthứcđó,ôngmuốnsớmbiếncậucontraitrưởnglàAkioMoritathànhmộtnhàdoanhnghiệpcóđủbảnlĩnhđểđiềuhànhvàpháttriểncơnghiệptrongtươnglai.Nhữngnăm10-11tuổi,khicònhọcởbậctiểuhọc,MoritađãđượcbốdẫnđếnvănphòngcôngtyMorita,ngồibêncạnhbốxemcáchôngđiềuhànhHộiđồngquảntrị.Khôngchỉthế,Moritacònphảixuốngphânxưởngsảnxuấtrượusa-kê,theodõitừngcôngđoạnsảnxuấtcủanhữngngườicôngnhângiàukinhnghiệm.NhữnghômcáchộiviênhộiđồngquảntrịđếnhọptạinhàôngchủtịchKyuzaemon,đươngnhiênMoritaphảitạmgáclạinhữngtròchơitrẻconđầythúvịđểlàmmột“ngườilớn”,ngồikhoanhtaylắngnghetừngcâunóicủabố,từnglờiphátbiểucủacácthànhviên.Mưadầmthấmlâu,từsựthụđộngđểlàmvuilòngbố,Moritadầndàcảmthấythíchthúvớicôngviệc“ngườilớn”làthamgiacácphiênhọpHộiđồngquảntrịcôngtyMorita.

TuyhồiấyMoritacònrấtnhỏ,nhưngôngHikotarotinrằngcậucontraitrưởngcủamìnhđãcóthểlĩnhhộiđượcnhữngnguyêntắcmàmộtnhàquảnlýtươnglaicầnphảicó.NhữnggìmàôngcụKyuzaemonmuốnMoritacầnphảitiếpthuđólàphongcáchcủamộtnhàquảnlý.Moritacònnhớlàôngcụđãnhắcnhởrằngđừngbaogiờỷlàmôngchủđểtựbanchomìnhquyềnsaibảohaycónhữnghànhđộngkhônghợplẽđốivớingườicộngsự.Ôngcụđặcbiệtnhấnmạnhđếnviệcngườiquảnlýphảichịutráchnhiệmvềnhữnggìđãchỉđạongườikháclàm,đồngthờibiếtđộngviênkịpthờicũngnhưchiasẻtừnggiâyphútkhókhănvớicáccộngsự.Vớingườiquảnlý,điềutốikỵlàtínhíchkỷvàlợidụngcôngsứccủangườikhác;phảibiếtnhẫnnại,rộnglượngvàcởimởtrướcnhữngsaisótcủangườicộngsự,độngviênhọpháthuycáitốtvàsửachữacáixấuvớimộttinhthầntựnguyện.

Trongcungcáchquảnlýởcôngtysảnxuấtrượusa-kê,ôngHikotaroluônthểhiệnđúngnhữnggìđãtruyềnđạtchocậucontrai.Khôngngồimộtchỗbanbốlệnhmộtcáchcứngnhắc,ôngcụđíchthânđixuốngxưởngsảnxuất,tựmìnhnếmrượuđểtheodõimộtcáchchínhxácquátrìnhlênmen.

Từnhữngbuổithamgiavàocôngviệcởcơsởsảnxuấtrượu,cậubéMoritađãtâmniệmđượctừngườichanhữngtriếtlýquảnlýđầuđời,đólà:

-Ngườiquảnlýphảichịutráchnhiệmhoàntoànvềnhữnggìđãchỉđạongườikháclàm.

-Biếtcoitrọngviệcđộngviênngườikhác,cùngnhauchiasẻnhữngkhókhăntrongcôngviệc.

ĐâycũnglàtriếtlýchungcủangườiNhật,nóilêntháiđộcầuthị,biếttôntrọngngườikháctrongmộtcộngđồng,nhậnthứcđượctráchnhiệmcủangườichỉhuymộttậpthểsảnxuất.Tháiđộ,phongcách

làmviệcđóđãđồnghànhcùngMoritatrongsuốtcuộcđờicủamộtdoanhnhânsaunày.

*

**

Lớnlêntrongbốicảnhđấtnướcliêntụccónhiềuthayđổi,xáotrộn,điềumaymắnvớiMoritalàôngvẫnnuôiđượcniềmđammêthuởnhỏcủamìnhvàtựtìmđiềukiệnđểnângcaokiếnthứcvànănglựctronglĩnhvựcmàôngtheođuổi.ThờiđiểmAkioMoritabướcchânvàogiảngđườngđạihọccũnglàlúcmàtìnhhìnhthếgiớivôcùngphứctạp.NướcNhậtsốngdướichếđộquânphiệt,saumộtthờigiandàichiếmđóngTriềuTiên,đãtấncôngTrungQuốc,thựchiệnnhữnghànhvihếtsứctànkhốc,màcuộcthảmsátNamKinhvớihàngtrămngànnạnnhânlàmộtvídụ.Thếchiếnthứhaibùngnổvàonăm

1939,NhậtlàmộtthànhphầnnòngcốttrongtrụcphátxítĐức-Ý-Nhật.Trongnhữngnămđầucủacuộcđạichiến,đạiquânNhậtđủmạnhđểđưachiếntranhrangoàibiêngiớiđấtnước.HọchiếmTrungQuốc,bànhtrướngxuốngphíanam(ĐôngDương),nênngoạitrừnhữngthanhniênphảiphụctùnglệnhtổngđộngviênnăm1938,phầnlớncưdânbảnxứNhậtchưathấybóngdángcủachiếntranh.Moritađãbắtđầucuộcđờisinhviêntronghoàncảnhnhưthế.

ĐiềuanủichoMoritalàtrongthờigianhọctạitrườngĐạihọcthứTám,ôngđượcngườithầycũởbậctrunghọclàgiáosưGakujunHattoritheosátđểhướngdẫn,giúpđỡ.Mộtngàynọ,giáosưHattorigợiýMoritavềviệcnênthọgiáomộttrongnhữngngườibạnhọccũmàôngrấtquímến,làngườiđangcónhữnghiểubiếtsâusắcvềbộmônvậtlýứngdụng,rấtcầnchosựtìmhọccủaMorita.ĐólàgiáosưTsunesaburoAsada,đangdạyởtrườngĐạihọcHoànggiaOsaka.Chođâylàmộtcơhộihiếmcóđểthựchiệnướcmơ,đợiđếndịpnghỉhè,MoritatứctốcđiOsakatìmgặpgiáosưAsada.Cuộcgặpgỡmanglạisựthoảimáichocảhaibên.Mộtmặt,MoritađượcquansátphòngthínghiệmcủagiáosưAsada,đượcngheôngnóivềnhữngcôngviệcôngđanglàmtronglĩnhvựckhoahọcứngdụng,lĩnhvựcphùhợpvớinhữngdựtínhhọchỏicủachàngthanhniênchưađầy20tuổi.Mặtkhác,cũngquacâuchuyệnvớinhữngcâuhỏidoôngđặtrachongườiđốithoại,giáosưAsadabiếtđượckhảnăngvànhữnghoàibãocủaMorita,ôngcóthiệncảmngayvớichàngthanhniênngồitrướcmặtmìnhvàhứasẽdànhchoanhnhữngcơhộihọctậptốtnhất.

MoritađãđếnvớitrườngĐạihọcHoànggiaOsakatrongtrườnghợpnhưthế.Vàothờiđiểmđó,trườngnàykhôngnổitiếngbằngcáctrườngĐạihọcTo-kyovàKyoto,mộtnơilàthủđô,mộtnơilàcốđôcủanướcNhật,songdomớixâydựng,nóđượctrangbịnhữngphươngtiệnnghiêncứu,thínghiệmhiệnđại,rấtthuậnlợichonhữngngườihamthíchkhoahọcứngdụngnhưMorita.Thếchiếnbùngnổ,giáosưAsadaphảidànhphầnlớncôngviệcởphòngthínghiệmđểthỏamãncácyêucầucủaHảiquânNhật.Khiấy,giáosưcũngđãtrangbịchoMoritamộtvốnkiếnthứclýthuyếtvàthựchànhkhakhá;đổilại,Moritađãhỗtrợgiáosưtrongcôngviệchàngngày,trongđócóviệcviếtthayôngmụctintứckhoahọccủamộtsốbáomàgiáosưcộngtác.CũngquaviệchỗtrợchogiáosưAsadamàMoritaquenvớimộtsốsĩquanhảiquânthuộcTrungtâmCôngnghệHàngkhôngYokosuka,gầnYokohama.SựquenbiếtnàyđãđưađẩyôngvàotrongquânchủngHảiquânvớimụcđíchlớnnhấtlàđượctiếpcậnthườngxuyênvớicácphòngthínghiệmởđây.Tuynhiên,MoritavẫnkhônggiánđoạnviệchọctạitrườngĐạihọcHoànggiaOsakavàđếntháng9.1944,ôngchínhthứctốtnghiệpngànhvậtlýcủatrườngnày.

BÀIHỌCTỪGIAĐÌNHNHỎ

Thôngthường,sựnghiệpcủangườiđànôngluônẩnhiệnđằngsaubóngdángmộtngườiphụnữ.NgườiphụnữcủaAkioMoritalàYoshikoKamei,ngườikhôngchỉgiúpôngtạodựngmộtmáiấm,nuôidưỡngnhữngđứatrẻthànhnhữngcôngdântốt,màbàcònhỗtrợchoMoritarấtnhiềutrongviệckinhdoanhbằngnhữngviệclàmtưởngchừngnhưđơngiản.

Yoshikoxuấtthântừmộtdònghọsamuraichuyêninsáchvàbánsách.Khicòntrẻ,Yoshikosốngtrongmộtgiađìnhsungtúc,đầmấm,quanhnămsuốtthángchỉbànbạcchủyếuchuyệnkinhdoanh.Khichiếntranhbùngnổ,Yoshikophảibỏhọc,làmcôngnhânsảnxuấtđồmộctrongmộtnhàmáychếtạocơphậnmáybaydùngchoviệchuấnluyệncótênlàChuồnChuồnĐỏ.Khinhàmáynàybịdộibom,bàđượcđiềuquamộtnhàmáysảnxuấtquầnáochothươngbinh,sauđólạiđượcchuyểnvềmộtnhàinđểinnhữnggiấytờdùngchomụcđíchquânsựtạinhữngvùngdoquânNhậttrấngiữ.Tronggiaiđoạncuốicùngcủacuộcchiến,đasốtrườnghọcchỉdạymỗituầnlễmộtngày,mộtsốtrườngngưnghoạtđộnghẳn.

MoritađãgặpvàquenYoshikotronghoàncảnhdầusôilửabỏngđóvàkhichiếntranhkếtthúc,họkhônggặplạinhautrongmộtthờigiandài.Vàonhữngngàycuốicùngcủacuộcchiến,tronglúcMoritatìmvềthămnhàởKosugayathìYoshikovềsốngvớichamẹởTokyo.Ngôinhàcổkínhcủagiađìnhbàbịbomdộinát,cảnhàsốngtrongmộtcănhầmvàYoshikođãnấuănbằnglửacủađốngsáchvởcháyâmỉnhiềungàyliền.

Năm1951,MoritamớicódịpgặplạiYoshikovàhọđãcướinhautrongnămnày.Cuộchônnhânnàychorađờibangườicon:haitrailàHideo(1952),Masao(1954)vàmộtgáilàNaoko(1956).TrongnhữngnămdàiMoritabônbađểgâydựngvàpháttriểncôngtyTotsuko,Yoshikoloviệcgiađìnhvànuôidạyconcái.Năm1962,cácconôngđãởđộtuổitừ6đến10tuổivàvớitưcáchkiêmnhiệmChủtịchtậpđoànSonyMỹ(SONAM),Moritaphảithườngxuyên“bámtrụ”ởNewYork,vìvậyviệchợpnhấtgiađìnhđốivớiôngtrởthànhmộtnhucầubứcthiếthơnbaogiờhết.

Tháng10.1962,nhândịpYoshikoquaNewYorkdựlễkhaitrươngphòngtrưngbàycủaSONAM,Moritađặtravớivợvấnđềôngđãsuynghĩtừlâu.

KhibàYoshikođưacácconđếnNewYork,cácđồngnghiệpcủaMoritatìmđượcchogiađìnhôngmộtcănhộnguyênlàchỗởcủanhạccôngvĩcầmnổitiếngNathanMilstein,nằmtrêntầngbangôinhàsố1010ĐạilộthứNăm,đốidiệnvớiViệnBảotàngNghệthuậtthànhphốởđườngsố82.Tiềnthuênhàkhácao,ítnhấtlàsovớitúitiềncủamộtngườiNhậtthờibấygiờ–1.200đôlamỗitháng.Nhưngcănhộnàycónhiềuthuậnlợi,giađìnhMoritakhôngphảichuyểnđồđạctừNhậtsangNewYork,sởthíchtrangtrícủachủnhânlạikháphùhợpvớivợchồngMorita...Cănhộcóđếnmườihaiphòng,mộttiệnnghicũngquálớnsovớimộtngườiNhậtsốngtrênđấtNhật.Đêmđêm,ánhsángtừViệnBảotànghắt

sangphíatrướcngôinhànơigiađìnhMoritađangcưtrúkhiếnchoôngliêntưởngđếnkinhđôánhsángParis,chodùNewYorkcũnglàmộtthànhphốrựcrỡcủanướcMỹ.

Moritadọnđếncănhộtrênvàotháng4.1962,nhưngôngphảiởmộtmìnhđếntháng6,chờchocácconkếtthúcniênhọcởquênhà.Trongthờigiannày,mỗingàyôngđếnvănphòngbằngxebuýt,hòatrongđámđôngcưdânNewYork,lắngnghehọnóichuyện,quansátcácthóiquencủahọnhưmộtnhàxãhộihọcthựcthụ.ÔngtiếptụcbánsảnphẩmSony,gọiđiệnthoạichokháchhàng,vàkhirảnhrỗi,ôngđếncáctrườnghọcởkhuManhattanđểtìmchỗtrướcchobọntrẻ.SamHartwelllàngườigiúpôngnhiềunhấttrongviệcnày.Cóconđangtheohọctạitrườnghọccủathànhphố,ôngcóthểgiúpMoritanhữngýkiếnthiếtthực,thậmchícùngđivớiôngđểtrựctiếptiếpxúcvớicácBanGiámhiệunhàtrường.Moritađãcấtcôngtiếpxúcvớikhoảng20trườnghọcđểtìmnơithuậnlợinhấtđốivớibacôngdânNhậtbétí,chưacómộtchútvốntiếngAnhnào.Ôngmuốntìmmộttrườnghọccóthểnhậnchúngítnhấthainăm,bởivìđólàkhoảngthờigianôngdựđịnhlàmviệctạiMỹ.PhầnlớntrườnghọcởNewYorkchịuảnhhưởngcủatruyềnthốnggiáodụcchâuÂu,maymắnlàôngHiệutrưởngtrườngSt.BernardtỏýthíchmởrộngtínhquốctếcủatrườngmìnhnênsẵnsàngthunhậnhaicậucontraicủaMoritavàohọc.RiêngcôcongáiNaokothìsẽhọctrườngNightingale-Bamford.

CuốicùngthìcảgiađìnhMoritacũngđãcómặtởNewYork.Cáccôcậubéchoángngợptrướcsựlộnglẫycủamộtxứsởđangthayđổitừngngày,mauchóngquênđinỗinhớnhà.Đểcáccondễdànglàmquenvớicuộcsốngmới,MoritagửihaicontraiđếntrạihèWinonaởtiểubangMaine.Theonội

quicủatrại,tronghaituầnlễđầu,phụhuynhkhôngđượcđếntrạiđểthămconem,điềunàygiúpchúngsớmrènluyệntinhthầntựlựcvàthíchnghivớicuộcsốngmới.VớiYoshiko,MoritakhuyênbàhọclấybằngláixecủaMỹ,vìtrongcuộcsốngmớiởNewYork,bàphảithườngxuyênđưađónconcáihoặcmuasắmcácthứcầndùngtronggiađình,trongkhiôngphảiđiđâyđiđóthựchiệnnhữngcôngviệcquantrọngchocôngty.

Lờikhuyênnàykhiếnbànhớlạinhữngngàymớicướinhauhồinăm1951,mộttrongnhữngđềnghịđầutiêncủaMoritađốivớibàlàhãyhọcláixe,chodùđiềunàykhôngphổbiếnđốivớiphụnữNhật.CũngnhờkinhnghiệmláixeởquênhàmàbàđãdễdànglấyđượcbằngláixetạiMỹ.Vềsau,MoritavàYoshikocàngthấylợiíchcủaviệcbàbiếtláixeởNewYork.Hồiấy,SONAMthườngxuyênđưađóncáckỹsưcùngkháchhàngtừTokyobaysangNewYorkthămviếngcôngtyvàYoshikotrởthành“tàixế”củaSONAMđểthựchiệnnhiệmvụcầnthiếtđó.

Đôilúcnhữngôngbàkháchnàođóbịtráigió,trởtrời,chưaquenvớithứcănlạ,Yoshikotrởthànhđầubếpđặcbiệtkiêmnhàtưvấnchohọ.NhờsựxốcváccủabàmàSONAMthuphụcđượcthiệncảmcủanhữngngườitìmđếncôngtyđểkhảosátcơhộilàmăn.Khôngchỉlàm“tàixế”đưađónkhách,YoshikoláixechocảMoritavàcáccộngsựtrongnhữngchuyếnđiđếnnơihộihọphayđếnphốWall–trungtâmtàichínhcủaNewYork.

Cósựhiệndiệnthườngxuyêncủangườiphụnữtronggiađình,cănhộấmcúnghẳnlên.Nơinàycũngtrởthànhmộtphòngthínghiệmđiệntử,nơicáckỹsưkhảosátvàthửnghiệmnhữngchiếcti-vicủacáchãngkhácđangcạnhtranhvớiSONAM.Cănhộvươngvãiđầynhữngdụngcụ,thiếtbịđiệntửvàngườiravàochẳngmấykhingớt.

ĐốivớiHideovàMasao,cuộcsốngởtrạihèlúcđầukhábựcbội.KhôngcómộttrẻemNhậtBảnnàođểcóthểchơiđùavớichúng.Haianhemlạibịtáchriêngtronghainhómhọcsinhkhácnhau,ngủtrongnhữngcănlềukhácnhau.NgườigiámđốctrạimuamộtquyểntừđiểnAnh-NhậtcốthọcvàitiếngNhậtquenthuộcđểnóichuyệnvớichúng,giúpchúngbớtcảmthấyđơnđộc.

Dựkiếnđượcchuyệnđó,Moritaviếtchohaicậucâu“Pleasecallmyfather”(xingọigiúpbốtôi)đểcáccậunhờtrạigiúpthôngbáochoMoritamỗikhichúnggặpkhókhănvàkhôngbiếtcáchtựxoayxở.Tuynhiên,chúngchẳngbaogiờsửdụngđếnloại

“bùa”cứuhộđó,vìthếMoritacảmthấybấtan.Ôngtựanủilàdùsaođiềunàysẽcólợichochúng,giúpchúngsớmhoànthiệntinhthầntựlập.SựnhậnthứcvềnhữngkhácbiệttrongđờisốngcủahaixãhộiNhậtvàMỹsẽtruirènchochúnglòngtựhàodântộcvàgiátrịtinhthầncủalácờTổquốc.Saunày,khixâydựngmộtngôinhàmớiởTokyo,Moritakhôngquênchodựngmộtcộtcờvàmỗibuổisángcácconôngđềuphảikéoláquốckỳlênđếnđỉnhcộtcờ.TấtcảcácxưởngsảnxuấtcủaSonycũngđềutreocờTổquốc,cờcủatậpđoànvàcờcủanướcchủnhà,nơixưởngtọalạc.TinhthầndântộcthểhiệntrongsựtrântrọngláquốckỳlàmộttrongnhữngyếutốkhôngthểthiếukhôngnhữngchonhữngcôngdântươnglainhưHideovàMasao,màchocảnhữngcôngnhânNhậtđanglaođộngtrênxứngười.Điềuđóbiểuhiệntrongtừngcửchỉ,từngngônngữmàhọsửdụngtrongcộngđồngdântộcbảnxứvàluônnhắcnhởhọgìngiữbảnsắcdântộcngaytrongtừngthaotáclàmrasảnphẩm,từnggiâyphúttiếpxúcvớikháchhàng.

RiêngNaoko,côbécònnhỏquá,khôngthểđếntrạihènhưhaingườianh.KhiđượcgửiđếntrạichămsóctrẻembanngàyBeachwoodtrongthànhphố,côđãchứngtỏmộtsựthíchnghikhánhanhchóngvớiđờisốngmới.Saunămhọclớpmột,côbécóvẻsẵnsàngthamgiatrạihè,nhấtlàkhinghehaiônganhkểlạicuộcsốngởtrạiWinona.HaituầnlễsaungàyNaokođếntrạihètrên,MoritavàYoshikođến

thămcon,côbédẫnhaingườiđếnmộtcáihồvàhãnhdiệnchèothuyềnđưabốmẹdạoquanhhồ.Vềsau,Naokothúnhậnlànhữngngàyđầumớiđếntrại,banđêm,khiđèntắthết,côbécảmthấyvôcùngđơnđộcvàcólúcđãkhóc.Đểbớtsợ,côđãbậtđènpintrongchănchođếnkhingủđượcmớithôi.

Hậuquảcủasángkiếnnàylàphầnlớnkhoảntiềnbốmẹgửichođểtiêuxài,côbésửdụnghếtvàokhoảntừgiữatrưachođếnba,bốngiờsánghômsau.Hideokhônguốngrượu,vìthếthậtlàmộtviệckhónhọckhicậuphảingồivớicácnghệsĩnhạcrock,tựmìnhuốngCoca-colavànhìnhọuốngwhisky,rượuvàolờiralailáng.

Vềsau,HideođượcđiềuvềbộphậnkếtoáncủaSony,vớicậulàmộtsựthayđổitoàndiệntừmộtlĩnhvựccótínhnghệthuậtlàcôngnghệghiâmsangmuapinđènởcửahàngcủatrại.

môtlĩnhvựckhôkhanvớinhữngcontoáncộngtrừ

Saumùahèđầutiênđầynắnggióvàkhôngkhítronglành,haicậutraitừMainetrởvềvớinhữngcâuchuyệnvuitừlớphọc,nhấtlàtìnhtrạngyếukémtiếngAnhcủacáccậu.Bằngnỗlựcriêng,mỗingườicốgắngthíchnghivớicuộcsốngmới,dùtạitrườnghọchayởgiađình.

*

**

ContraicảcủaMoritalàHideodùđãđihọcnhiềunơiởAnhvàMỹ,nhưngchỉmuốnsuốtđờilàmộtthànhviêncủaSony.Trongtậpđoàn,cậugiữphầnphụtráchmỹthuậtchocôngtyliêndoanhCBS-SonydoNorioOhga(saulàChủtịchtậpđoànSony)phụtrách.ĐiềumaymắnlàcảMoritavàHideocùngchiasẻvớinhauýnghĩlàHideokhôngnênvềlàmviệctạibộmáyđầunãocủaSony,vìnhưthếdễgâyradưluậnvềchủtrương“giađìnhtrị”.Cậulàmviệcvớicảnghệsĩnướcngoàilẫnnghệsĩđịaphương,đạtđượcthànhcôngvànổitiếngtrongngànhcôngnghiệpghiâmtạiNhậtBản.Cậulàmviệcvấtvả,

nhânchiavôhồn.Nhiềungườilongại,khôngbiếtHideocóthíchnghiđượcvớimôitrườngmớikhông,nhưngMoritatinlàđược,vìôngbiếtconôngcómộtphongcáchrấtNhậtBản,chodùcậucóhấpthunềngiáodụcphươngTâyđinữa.Vàôngđãsuynghĩđúng.Hideoquendầnvớinhữngconsốvànhữngxấpchứngtừ.Cậutìmthấyniềmvuikhinghĩđếnsựpháttriển,hướngđitrongtươnglaicủamộttrongnhữngtậpđoànlớnnhấtnướcNhật.

SaungàytốtnghiệptrườngĐạihọcGeorgetown,Masao,cậucontraithứhaicủaMoritavàolàmchohãngbảohiểmMorgantronghainămrưỡi.Chínhtrongthờigiannày,cậuđãđưaranhữngnhậnxétthúvịvềchuyệnhọphànhởNhậtvàởMỹ.TheoMasao,ởNhật,mọingườithườngxuyênhọphànhvàkéodàicuộchọprấtmấtthìgiờ;trongkhiởhãngMorgan,chẳngaichịulãngphíthờigianvàonhữngcuộchọpnhưthếcả.Hầunhưtấtcảnhữngvấnđềđềucósẵngiảipháp,mọingườichỉcầntheođómàchoýkiếnhayđặtracâuhỏimàthôi.QuanđiểmnàycũngtươngtựýkiếncủamộtnhàbáophươngTâyđếnNhậtBảnđểthựchiệnmộtloạtnhữngcuộcphỏngvấncácdoanhnhânNhậtBản,khiđếngầncuốichuyếnđiđãđếnthămMoritavàtrảlờicâuhỏicủaôngmộtcáchrấtchântìnhvềngườiNhậtrằng:

-Tôikhôngcầnlắngnghephầnđầunhữnggìhọnói.Tôichỉbắtđầuchúýkhihọnói“tuynhiên”,bởivìtừđótrởđi,họmớidiễntảhếtýnghĩcủahọ...

-TacầnphảirấtkiênnhẫnkhinóichuyệnvớingườiNhật.HầuhếtngườiNhậtthườngbuộctaphảichờrấtlâumớinóiranhữnggìthựcsựởtrongđầuhọ...

Chương2.VÌMỘTTHẾGIỚINGÀYMAI

Thếgiớisẽkhôngcócơmaytiếnbộnếuchúngtalàmrậpkhuôntheonhữnggìmàcấplãnhđạocủachúngtađãlàm.

AkioMorita

Năm1990,MoritachỉđịnhNorioOhgalàmChủtịchtậpđoànSony,cònôngchỉgiữcươngvịChủtịchHộiđồngquảntrị.Ohgachínhlàngườimàngàynào,khicònlàmộtsinhviên,đãphêphánnhữngchiếcmáyghiâmdoIbukavàMoritalàmra,vàcũngvìquítrọngtinhthầndámăn,dámnóicủachàngthanhniênnàymàhaiôngđãthunhậnOhgavàolàmchocôngtyTotsukovàtrọngdụngvềsau.Sauđó,ôngđãcùngchínhkháchShintaroIshiharachorađờitậptiểuluậngây“sốc”TheJapanthatcansayNOvớinhữngluậnđiểmmớimẻvàđầytínhphêphánđốivớicáchquảnlýnềnkinhtếcủangườiMỹlúcbấygiờ.

MỘTĐẠISỨKHÔNGHÀM

Nhữngnămđầuthậpniên1990,mặcdùđãởtuổitrêndưới70,Moritavẫndichuyểnthườngxuyên,đặcbiệtlàhaithángtrướckhibịđộtquỵ(1993),ôngđirấtnhiềunơi.TừbảndoanhSonyởTokyo,ôngbayđiNewJersey,Washington,Chicago,SanFrancisco,LosAngeles,SanAntonio,Dallas,Anhquốc,BarcelonavàParis.

Cũngchỉtrongthờigianngắnngủiđó,ôngđãđượchộikiếnvớinhữngnhânvậtdanhtiếngcủathếgiớinhưNữhoàngAnhElizabethII,ChủtịchhãngGeneralElectric,ôngJackWelch,TổngthốngPháptươnglaiJacquesChirac,nghệsĩvĩcầmIsaacSternvànhiềuchínhkháchcùngdoanhnhânkhác.Ôngcũngđãthamdựhaibuổihòatấunhạcvàmộtbuổichiếuphim,thựchiệnbốnchuyếnđitrongphạmvinướcNhật,hiệndiệntrongtámbuổitiếptân,chơichínvángôn,làkháchdanhdựcủamộtlễcưới,vàđilàmnhưthườnglệtạitrụsởSonytrong17ngày.LịchlàmviệcchủyếucủaMoritathườngđượcquyếtđịnhhơnmộtnămtrước.

Mộttrongnhữngsựkiệnquantrọngdiễnratrongnăm1993làviệcGaishiHiraiwa,ChủtịchcủaKeidanren(KeizaiDantaiRengokai),tứcHiệphộiDoanhnghiệpNhậtBản,mờiMoritathaythếôngtrongcươngvịlãnhđạocủatổchứcnày.KeidanrenlàhiệphộikinhtếcóuytínnhấtởNhậtBảnvàhầuhếtlãnhđạocácdoanhnghiệpởnướcnàyđềumơđượcngồivàochiếcghếchủtịch.Tronglĩnhvựckinhtế,ngườitacoiviệctrởthànhchủtịchKeidanrencũnggiốngnhưkếvịngaivànghoàngđếvậy.

CácchuyếnđirathếgiớicủaMorita,ôngnhưmộtđạisứchoNhậtBản,gópphầnlàmhìnhảnhđấtnướcNhậtđượctốtđẹplêntrongconmắtcủabạnbèquốctế.

Điềuoáioămlàngày30.11.1993đượcchọnlàngàycôngbốsựtiếpnhiệmchứcvịChủtịchDeikanrencủaMoritacũnglàngàyôngbịđộtquỵ.LẽrađólàmộtngàykỳdiệucủađấtnướcNhậtBản,vàothờiđểmmànềnkinhtếđangrơivàomộtcơnsuythoáikéodài.MoritatừngnuôimộngcảicáchNhậtBản,từngtổchứcnhữngnhómthảoluậntronggiớichínhkhách,doanhnhân,côngchứcnhằmtìmranhữnggiảiphápkhảthichođấtnước.NhiềungườichorằngtìnhhìnhkinhtếcủaNhậtBảnlúcbấygiờsẽkhácđirấtnhiềunếucómộtngườinhưMoritaởvàođịavịngườiphátngônnhândanhgiớidoanhnghiệpvàhoạtđộngvìsựnăngđộngcủanềnkinhtế.

TrongmộtbàiviếtdàinhanđềAkioMoritađăngtrêntậpsanProceedingsoftheAmericanPhilosophi-calSociety(số2,tháng6.2001),PetersonđãnhắclạimộtsốkỷniệmđángnhớvềMorita.Ôngkểrằngvàocáitháng11.1993đầyoannghiệtđó,ôngđãcóhaicuộcnóichuyệnthúvịvớiMorita.Trongbuổinóichuyệnthứnhất,ônggợiýMoritaviếtmộttácphẩmmớitiếptheoquyểntựtruyệnMadeinJa-pan(xuấtbảnnăm1986)rấtthànhcôngcủaông.Ôngcũngđềnghịnhanđềcủatác

phẩmnàysẽlàMusingsbyMorita(NhữngsuyngẫmcủaMorita),trongđóMoritasẽnêulênsuynghĩcủamìnhvềnhiềuvấnđềkhácnhautrongcuộcsống.Bêncạnhđó,ôngcũnggợiýngườibạnlàJasonEpsteinởnhàxuấtbảnRandomHouse,mộtnhânvậtthuộchàngquantrọngnhấttrongngànhxuấtbảnởMỹ,nhậnxuấtbảnquyểnsáchMoritasẽviết.

NgoàiviệcgợiýviếtquyểnMusingsbyMorita,PetersoncũngcócuộcđàmthoạivớiMoritavềảnhhưởngcủaInternetvàtruyềnthôngtươngtáctrongđờisống.ÔngtỏrahàohứngvớinhữngvấnđềđượcnêuravàđồngývớiPetersonrằngnướcMỹđanglàtrungtâmhoạtđộng,ôngsẽdànhnhiềuthờigianhơnnữaởMỹđểphốihợpcôngviệcvớicácdoanhnhânvàcácnhàcôngnghệhọc.Nhưngcơnđộtquỵngày30.11.1993đãgiếtchếtbaonhiêudựtínhcủaMorita,baonhiêumongmỏicủanhiềungườitrướctriểnvọngmộtsựgópsứchữuhiệucủaôngvàoviệcvựcdậynềnkinhtếNhậtBảnđang“ngáingủ”trongcơnsuythoái.Năm1994,biếtlàMoritakhôngthểhồiphụcđượcnữa,ChủtịchSonyNorioOhgaquyếtđịnhphảitìmmộtngườicókhảnăngđưaSonytiếnvàothếkỷXXIvớitấtcảsựtựtincủamộttậpđoànđiệntửbềthếtạinướcNhậtvàtrênthếgiới.Cuốicùng,vàođầunăm1995,ôngđãchọnNobuyukiIdeivàovaitròngườilãnhđạoSony.

*

**

Nhưmộtchiếnbinhphảigiãtừvũkhíkhicuộcchiếncònkhốcliệt,khimànhữngchiếnlượcmởđườngchomộtchiếnthắngmớiđãgầnkề,Moritaphảitừbỏmọidựđịnhkểtừnhữngngàycuốinăm1993.Cuộcsốngcủaôngtừđólànhữngngàyquaylạivớimộtquákhứđãtrảidàihơn70năm,trongđóthờigiancốnghiếntuổithanhxuânvàbaonhiêucôngsứcchohaithươnghiệuTotsukovàSonyđãchiếmđếngầnnửathếkỷ(1946-1994).Trêncáinềnlunglinh,mờảocủanhữngkỷniệmquákhứmộtthời,haihìnhảnhMasaruIbukavàAkioMoritaluônhòaquyện,đanxennhau.HọlàhaibạnđồngnghiệpgắnkếtcuộcđờinhauchomộtlýtưởngtốtđẹpnhấtmàcảmộtthếhệthanhniênNhậtBảnluônômấp.Đólàsớmđưađấtnướchồisinhtrênđốngtrotàntừmộtcuộcchiếnkhốcliệtvàtừngbướcvựcdậynềnkinhtếđểkịpsánhngangvớicáccườngquốcnămchâu.

Nhữngnăm1990đó,hẳnlàIbukavàMoritađãnhìnlạiquákhứcủamìnhvớimộtlòngtựhàokhinềnkinhtếNhậtBảnngàymộtkhẳngđịnhmìnhtrongcộngđồngthếgiới.Đólàniềmtựhàothuầnkhiếtcủanhữngconngườihiếnmìnhkhôngphảicholợiíchcánhânhaymộttậpthểnhỏhẹpmàlàchocảmộtđấtnước.Ngàynay,khivănphòngcủahọđãtrốngvắng,nhữngngườinữthưkýriêngcủahọtừnghỗtrợhọquahàngchụcnămtrờinayvẫncònphụcvụởSony,vẫnduytrìthóiquensắpxếpnhữngquyểnsách,nhữngdụngcụđiệntửđúngvịtríngàynàocủachúng,nhưmộtsựtưởngnhớhọ.Trongnhữnghồiứccủamình,Masao,ngườicontraithứhaicủaMorita,vẫnnhớrõlànhữngngàyanhcònnhỏ,Ibukalàngườiđammêtàuđiện,từnglàChủtịchHiệphộitàuhỏanhỏ.Moritathìthíchsưutậpđànorgancơkhí,hộpnhạc,đànpianolàmónđồchơiôngthíchnhấtlàquảkhícầubơmkhíheliumcóthểđiềukhiểntừxa.Mỗikhiđixavề,ítkhiMoritaquênmuanhữngmónđồchơihaynhữngvậtdụngcơkhí,mỗithứhaimón,mộtchoôngvàmộtIbuka.Nhữngngàycònnhỏ,mỗikhichạyvàophòngcủahaiông,Masaotưởngnhưbướcvàomộtkhođồchơidànhchotrẻnhỏ.

Khicònlàmviệcchung,trưanàoIbukavàMoritacũngngồiănvớinhau,đôilúcmờimộtngườinàođócùngngồiănchungvớihaiôngtạiphòngăncôngty.Ngườinàybiếtrõcáchsắpxếptrongvănphòngcủangườikianhưchínhvănphòngcủamình.Trongphònglàmviệccủamình,Ibukathỉnhthoảngnóivớingườithưký:“CôvàophòngôngMorita(đivắng),xemcócònbộtuốc-nơ-vitởngănkéothứbacủabànviếtcủaôngấykhông”.Cónhữnglúchaingườibạntócmuốitiêuđãthưgiãntạivănphòngbằngmộtvàivánvậttayvớinhữngtràngcườiđầysảngkhoáinhưhaichàngthanhniênmấychụcnămvềtrước.

Dùhaingườiquýtrọngnhauvàcùngmộtchíhướngtrongcôngviệclâudàinhưngchuyệnbấtđồnggiữahọcũngkhôngphảilàkhôngcó.Nhữnglúcnhưvậy,họtìmcáchgiảiquyếtriêngvớinhau,khônglàmảnhhưởngđếncôngviệccủanhữngngườikhác.Đốivớichínhsáchcủatậpđoàn,trước

mặtnhânviên,họluôncóchungmộttiếngnói,khôngaidùtronghayngoàiSonynghengườinàychỉtríchngườikia.

NóivềmốiquanhệgiữaIbukavàMorita,cảbàYoshikoMoritalẫnngườicontraiIbukalàMakotođềuthừanhậnrằngsựgắnbógiữahaingườibềnchặt,mộttìnhbạnhếtsứcđặcbiệt.Khihọcùngđauyếu,hoặckhingườinàyđếnthămngườikia,họngồivớinhautrongimlặng,taynắmchặttaynhau,nhữnggiọtnướcmắtchảydàitrênmá.Nhữnggiọtnướcmắtcủatìnhbạnyêuthương,gắnbó;củanhữngkỷniệmcảmộtthờigiankhóphấnđấubênnhau,đủlàmmềmlòngnhữngconngườisắtđánhất.Ởhọ,khôngchỉcónhữngbộócvĩđạilàmnênnhữngđiềuthầnkỳchonềnkinhtếNhậtBảnmàcòncónhữngtráitimcaocảbiếtquýtrọngmộttìnhbạnthiêngliêng,kếttinhquabaonhiêunămthángnhọcnhằn.VớingườiemtraiMoritalàKazuaki,mốiquanhệgiữahaingườiđạtđếnmức...khônghiểunổi,việchọđếnvớinhaulàmộtcơduyênkhóaitinđược.CũngcónhữnglúcIbukavàMoritabấtđồngvớinhautuykhôngcógìđángkể.ChẳnghạnnhưkhiIbukađiềuxecủatậpđoànđểđinghỉởHonoluluđãgặpphảisựthốngtráchcủaMorita,hoặcMoritanổinóngkhingườichỉhuytrựctiếpcủamìnhbảotrợchomộtngườiquenbiếtnàođó.Đôilúcbấtđồngcũngxảyratronglĩnhvựcquảnlý,nhưkhiIbukagầnnhưđưaSonyvàotìnhtrạngphásảnvàonhữngnămđầuthậpniên1960bởiviệckhôngchịutừbỏcôngnghệChromatronđầybấttrắctrongviệcsảnxuấtmáythuhìnhmàu.

Dùđứngtrướcnhữngtìnhhuốngsốngcònnhư

vậyvàphảigiảmthiểuthualỗtrongmộttìnhthếgầnnhưtuyệtvọng,vẫnkhônghềcóchuyệnMoritanảysinhraýnghĩhấtchânIbuka.MoritavẫnluônchorằngmìnhcótráchnhiệmphảibảovệIbuka,ngườimàôngvẫnmôtảnhư“mộttâmhồnthuầnkhiếtvàgiảndị”.MoritaluônbàytỏsựkhâmphụcIbuka,coiôngnhưmộttrongnhữngngườinhạybéntuyệtvờitronglĩnhvựccôngnghệ.Cómộtgiaithoạicũngđángnhớ.Đólàkhiđãbướcvàođộtuổi70(Ibukasinhnăm1908),mỗikhirờitrụsở,Ibukavẫnđimộtmình.Mộtlần,tạinhàgaxelửaTokyo,ôngđivàonhàvệsinhcôngcộngvàbịmộtngườilạmặtnhậndiệnraôngrồilêntiếngchào.ChỉcóthếnhưngkhiMoritanghetinnày,vộivàngbáođộngvàcắtcửmộtnamnhânviênluônbámsátIbukamỗikhiôngđirangoài.

Trongcuộcsốngriêng,Moritaluôncóthamvọngđạtđượcnhữngthànhtựucánhânvàđượcmọingườinhìnnhận,songtrongmốiquanhệvớiIbuka,ôngbiếtquênmình.HideoMoritanhìnthấyởchaanhlòngtậntụycủamộtđứaemdànhchongườianhlớncủamình.Anhchorằngvìbốanhlàcontrưởngtrongmộtđạigiađìnhcónếpsốngcổxưavàđượcnuôidưỡngnhưmộtônghoàng,mànhữngngườinhưthếthườngnuôitrongtiềmthứccủahọniềmkhaokhátcómộtngườianh.ChínhHideocũnglàcontrưởngnênanhchiasẻvớibốanhniềmkhaokhátđó.

***

TrongmốiquanhệgiữaMoritavớixãhộiphươngTây,mộtđiềuđãtrởthànhđươngnhiênkhiSonyhộinhậpvớithếgiớibênngoài,Moritacũngcónhữngkỷniệmsâusắc.ĐiềunàyđượcôngkểlạitrongchươngcuốicùngcủatácphẩmMadeinJapan.Năm1962,saukhicôngtySonyMỹ,tứcSONAM,vừatrònhaituổivàmặthàngti-vitransistorcủaSonyđãđượcthịtrườngchấpnhậnvớimộttriểnvọngtiêuthụngàycàngrộnglớnthìỦybanTruyềnthôngliênbangMỹ(FCC)đãcómộtquiđịnhđẩyMoritavàcácđồngnghiệpvàomộttìnhthếkhókhăn.Đólàquiđịnhtấtcảti-vibánratrênthịtrườngMỹđềuphảilắpđặtbộthutínhiệuUHF(Ultra-HighFre-quency:siêucaotần)vàVHF(Very-HighFrequency:cựccaotần),mặcdùvàothờiđiểmtrên,córấtítđàitruyềnhìnhpháttínhiệuUHF.Lúcấy,Sonyđangsảnxuấtcáckiểudángti-vithậtgọnnhẹ,trongđócónhãnhiệunổitiếngTummyti-vilàmộtloạiti-vichạypincómànhình4inch,dođóviệccàiđặtthêmbộthutínhiệuUHFlàcảmộttháchthứclớn.Mặtkhác,sốtiềnđầutưthêmchokỹthuậtnày(làmtănggiáthànhsảnphẩm)khôngđượcbùđắpmộtcáchtươngxứngbởihiệuquảcủaviệcsửdụngkênhUHF,vìnhưtrênđãnói,lúcđódạngtínhiệunàycònxuấthiệnquáthưathớttrênhệthốngtruyềnhình.

ĐiềuđángnóinữalàôngNewtonMinow,chủtịchcủaFCClúcbấygiờ,rấtquantâmđếnnềnkinhtế

NhậtBản.Trongmộthộinghị,MoritavàMinow

đượcgiớithiệuvớinhauvàMoritađã“phátpháo”

khôngkhoannhượng:

-ThưaôngMinow,tôikhôngưaông.Trướckhichúngtagặpnhau,ôngđãgâyrachotôibaonhiêuphiềnnhiễu.

CâunóinửađùanửathậtđượcôngMinowđónnhậnmộtcáchnghiêmtúc.ÔngmuốnnghethêmnhữnglờigiảithíchvàđượcMoritakểlạicâuchuyệnvềcácquiđịnhcủaFCCđanggâykhókhănchotậpđoànSony.Từđó,haingườitrởthànhmộtđôibạntốt,vàkhibaysangWashingtonđểgiớithiệusảnphẩmmớilàmáythuphátbănghình(VTR)nhãnhiệuU-Matic,MoritakhôngquênmờiMinowđếnthamdựbuổilễ.Lúcđó,MinowhỏixemôngcóthểmờithêmmộtngườiđếndựbuổilễkhôngvàsaukhicósựđồngtìnhcủaMorita,ôngđưađếnmộtngườikháchcócáitênquenthuộclàHenryKissinger,khiấyđanglàcốvấnvềchínhsáchcủaNhàTrắng.

MộttìnhbạnđằmthắmgiữaMoritavàKissingerđãnảysinhtrongmộttìnhhuốngbấtngờnhưthế.TheolờicủaMinownóivớiMoritangàyhômđó,trongtươnglai,KissingersẽtrởthànhmộtnhânvậtrấtquantrọngcủanướcMỹ.Tuynhiên,lầngặpđógiữahaingườichỉkéodàikhoảng15phút.

Hainămsau,khiHenryKissingerđãlàNgoạitrưởng,haingườigặplạinhautrongmộtbuổichiêuđãitạiTokyovàMoritacảmthấyvuikhiKissingernhậnraôngngay.Kissingervồnvãchàoôngtrước:“ChàoôngMorita”.

CâuchuyệncủahaingườixoayquanhnhữngvấnđềthươngmạitrongquanhệNhật-Mỹ.Từlâu,nhiềudưluậnkhônghayvềNhậtBảnđượcloantruyềntạiMỹdosựthiếucânđốitrongcáncânthươngmạisongphương.NhiềungườilênánNhậttuônhànghóaồạtsangMỹvàđiềunàygópphầnlàmgiatăngnạnthấtnghiệpởMỹ.MộtsốnhàsảnxuấtởMỹthanphiềnlàhọkhôngthểcạnhtranhvớihàngNhậtvàthịtrườngNhậtđóngcửavớihànghóacủahọ.Moritanhậnthấynhiềulờicáobuộckhôngcôngbằngsongcũngcónhữngsựthậttrongđó.Trongbuổichiêuđãiđó,ôngvàKissingerđãrađứngởmộtnơiriêngbiệtvànóichuyệnvớinhauhồilâu.ÔngđãnóivớiKissinger:

-ThưaôngKissinger,ôngbiếtđó,ngườiNhậtchúngtôicảmthấyrấtgầngũivớinướcMỹ.Chúngtôicảmnhậnđiềunàytrongmộtthờigiandàivàđólàlýdotạisaomộtcuộcchiếntrởthànhmộtbikịchkhủngkhiếpđãkhôngbaogiờxảyranữa.ĐiềutôiquantâmhiệnnaylàởMỹ,đôikhiquývịđánhgiásaivàđãcoibạnlàthù.Xétvềcơbản,NhậtBảnlàmộtngườibạnsonsắtcủanướcMỹtronghơnmộttrămnămqua,khôngkểmộtcuộcchiếntranhcótínhngoạilệ.Chúngtađãliênkếtvớinhautrongmộtthỏaướcphòngvệchặtchẽ.ChúngtađanglànhữngquốcgiatựdocủathếgiớivàsựhiệndiệncủamộtquốcgiaổnđịnhvềchínhtrịvàvữngmạnhvềkinhtếsẽgópphầnvàonềnanninhcủakhuvựcchâuÁ-TháiBìnhdươngvàđiềunàycótínhsốngcònđốivớinướcMỹ...(MadeinJapan)

Mấytuầnlễsaubuổigặp,MoritanhậnđượcmộtbứcthưcủaKissingerchobiếtôngcảmthấyấntượngvềcuộcnóichuyệngiữahaingười.Từđó,KissingerthườngbaysangNhật,haingườicónhiềudịpgặplạinhauvàMoritacũngthườnggiớithiệuKissinger,mộtcáchkhôngchínhthức,vớimộtsốngườicómáumặttrongchínhquyềnhaygiớidoanhnghiệpNhật.KissingerrấtquantâmđếntươnglaicủanướcNhật,năm1985,trongmộtbữatiệcbuffetnhỏtổchứctạinhà,MoritacódịpgiớithiệuvớivịNgoạitrưởngMỹthếhệthứhaicủamộtsốnhàlãnhđạodoanhnghiệpNhậtBảnđểônghiểucácnhàlãnhđạotươnglaicủanướcNhậtđangnghĩgì.

VớitưcáchmộtcôngdânNhậtBảnkếtthânvớimộtsốnhânvậttrọngyếutrongxãhộiMỹ,Moritacónhiềudịpnóilênchínhkiến,quanđiểmvềkinhtếcủatậpđoànSonynóiriêngvàngườiNhậtnóichung,giúpmanglạisựhiểubiếtchocảhaiphía.TrongthờigiansốngởMỹ,ngoàiHenryKissingerđãtrởthànhmộtngườibạn,ôngcòncódịptiếpxúcvớinhữngviênchứccaocấpkháctrênchính

trườngnhưNgoạitrưởngCyrusVance,BộtrưởngQuốcphòngHaroldBrown,GeorgeShultz,thànhviênHộiđồngquốctếMorgan,vềsaulàNgoạitrưởngtrongchínhphủRonaldReagan.

CuộcđờicủaAkioMoritakhôngcónhiềusónggió,

khôngcónhữngcuộcphiêulưu,nhữngmốidiễmtìnhéole,gaycấnnhưnhiềudanhnhânkhác.NhưngcuộcđờicủaMoritalàcảmộtchuỗiphấnđấudàichomộttrongnhữngthươnghiệulừnglẫycủacảthếgiớivàchosựphồnvinhcủamộtđấtnướcđanghồisinhtrênnhữnghoangtàn,đổnátcủachiếntranh.Bằngchínhcuộcđờimình,bằngnhữngnỗlựckhôngmệtmỏivàđầytínhsángtạo,Moritađãgửilạichothếhệhômnaynhữngbàihọcvềtìnhyêunướcđằmthắmvàsâusắc,vềmộtnhâncáchrất“Morita”,mộtnhâncáchchỉcóthểcảmnhậnbằngchínhtráitimcủanhữngconngườibiếtrungđộngtrướccáiđẹp,lẽphảivàsựcôngbằngtrongcuộcsống.QuanđiểmcủaMoritatrongvấnđềquảnlýmộtdoanhnghiệplàmộtquanđiểmmangđậmtínhnhânvăn,nóxóanhòaranhgiớigiữa“ôngchủ”vớigiớicôngnhân,trongđó,nhữngngườiởcáccươngvịkhácnhaucùngkềvaigánhvácmộttráchnhiệmchungvàcùngchiasẻmộtsốphậncủacộngđồngnơihọlànhữngthànhviênbìnhđẳng.

NHỮNGĐIỀUDÊTNÊNMỘTHUYỀNTHOẠI

ỞMorita,tanhìnthấymộttấmlòngyêunướcxuyênsuốtcuộcđờiôngthôngquanhữnghànhvitưởngchừngnhưrấtbìnhthường.

Cáchthểhiệnlòngyêunướccủaôngkhôngồnào,khôngmangtínhkhẩuhiệu,songlạirấtthiếtthực,cụthể.NgaytừnhữngdựtínhbanđầucùngMasaruIbukathànhlậpcôngtyTotsuko,tiềnthâncủatậpđoànSony,ngườitacảmnhậnđượcởôngmộtchíhướng,khôngphảitìmsựnoấmchoriêngmình,màgópphầnhàngắnnhữngvếtthươngchiếntranhtrêncơthểmộtnướcNhậtđãkhôngcònsứcđềkháng.

ÝthứcthờituổitrẻcủaMoritalàýthứccủasựdấnthânvìsựhồisinhcủađấtnước.Làcontrưởngcủamộtgiađìnhquýtộc,chỉcầntiếptụcquảnlýcơnghiệpsảnxuấtrượusa-kêcủadònghọ,mộttráchnhiệmchínhmàbấtcứngườicontrưởngnàocũngkhôngthểthoáithác,thìMoritaôngđãcóthểsốngmộtđờinoấm.Song,ôngđãtừbỏquyềnthừakế,quyếtlaotâmkhổtứvớimộtnhúmanhemcùngchíhướng,thửnghiệmtừngcáchchếtạobăngtừ,từngkiểudángmáyghiâm,tìmmộtchỗđứngvững

vàngchonhữngthươnghiệuMadeinJapantrênthươngtrườngthếgiới.KhiđặtchânlênđấtMỹlầnđầutiênnăm1953,mốibậntâmlớnnhấtcủaônglàmangcôngnghệnướcngoàivềchoxứsở.NgườitacònnhớcâuchuyệnôngđứngtrênsângaEindhoven(HàLan),tầnngầnnhìnphotượngtiếnsĩPhilips,ngườixâydựngmộtthươnghiệuradionứctiếngtoàncầu,mơướcvàtintưởngvàomộtngàynhữngthươnghiệuMadeinJapancũngđạtđượcthànhcôngnhưchínhPhilipstrênthươngtrườngthếgiới.

NhưngcólẽấntượngsâuđậmnhấtvềMoritalàviệcôngđãthẳngthắntừchốihợpđồngbéobởcungcấp100.000chiếcradiochohãngBulovaMỹkhiếnchophíađốitácphảitrốmắtngạcnhiên.Chínhlòngtựáidântộc,mộthìnhthứccủatinhthầnyêunước,đãchiphốiquyếtđịnhcủaMorita,mộtquyếtđịnhkhôngdễdànggì,nhấtlàkhibứcđiệngửiđitừTokyosangMỹđãyêucầuôngchấpthuậnnhữngđiềukiệndophíaBulovađặtra.

Trongmộthồiứccủamình,RyuKiyomiya,chủtịchhãngtinNaigaiNews,đãnhắclạinhữngcảmxúctrongngàySonyMỹ,tứcSONAM,khaitrươngphòngtrưngbàytrênĐạilộthứNămcủathànhphốNewYorkvàonăm1962.Vàothờiđiểmđángnhớđó,nhữngngườiNhậtlòngtrànngậpniềmtựhàodântộckhinhìnthấylầnđầutiênkểtừngàychấmdứtThếchiếnthứhai,lácờNhậtbayphấpphớitrênnướcMỹ.Trongniềmvuiphalẫnsựthànhkính

thiêngliêng,Moritađãnóiđinóilạivớicácđồngsự:“TôicắmlácờNhậttrênđấtNewYork”.Việclàmấycóthểsẽrấtbìnhthườngvớibấtkỳcôngtynàoởthờiđạichúngtasongvàothờiđiểmđó,khimànướcNhậtvàsảnphẩmNhậtcònkháxalạvớinhiềudântộctrênthếgiới,lácờNhậtlàbiểutượngcủatinhthầndântộcbừngdậyngaytrênđấtMỹcómộtýnghĩahếtsứcđặcbiệt.Trongđờisốngcộngđồng,MoritalàmộttrongnhữngngườiNhậtđầutiênbắccầuchomốiquanhệgiữaNhậtBảnvớicácnước,tạolậpmốiquanhệkinhtếlànhmạnhvớicáctậpđoànlớntrênthếgiới.VớitưcáchmộtnhàdoanhnghiệpNhậtBản,ôngđãthamgiavàonhữngtổchứcquốctếquantrọngnhưHộiđồngthươngmạiNhật-Mỹ,ỦyBantamphương,DiễnđànKinhtếThếgiới...

Từđầuthậpniên1960chođếnnhữngnămcuốiđời,ônglàngườiđiđầutạitậpđoànSonyvàcảnềncôngnghiệpNhậtBảntrongviệcquảngbáhìnhảnhNhậtBảntrênthươngtrườngvàtrongnhiềuhìnhthứcsinhhoạtquốctếkhác.ViệcthànhlậpcôngtySONAMtạiMỹvàsauđólànhữngcơsởsảnxuấthayđạilýcủaSonytạiNamMỹ,Phichâu,Pháp,Anhquốc...biểulộýchímạnhmẽcủamộtcôngdânýthứcđượcnhucầulàmsángdanhđấtnướcmìnhtrêntrườngquốctế.

Nhưnhậnđịnhcủanhiềunhânvậtcóuytíntrênthếgiới,MoritalàĐạisứvĩđạinhấtcủaNhậtBảntạicộngđồngthếgiới,làngườiNhậtBảnđượccáccôngdânMỹbiếtđếnnhiềunhấtchỉsauNhậthoàng.LeoEsaki,ChủtịchViệncôngnghệShibaura,ngườitừnglàcộngsựcủaMorita,đoạtgiảiNobelVậtlýnăm1973,đãviếtvềôngtrêntờYomiuriShimbunngày11.10.1999:“...ÔnglàmộtngườichâuÁđượcMỹhóamàkhôngbaogiờphainhạttìnhyêuđốivớiđấtnướcNhậtBản”.

Nhưởphầntrên,chúngtađãcódịpnóiđến,chỉtronghaithángngắnngủitrướclúclâmbạobệnh,MoritađãcónhữngchuyếnđiliêntụcđếnnhiềunơitrênđấtMỹ,TâyBanNha,Anh,Pháp,gặpgỡnhiềunhânvậtdanhtiếng,trongđócóNữhoàngAnhvàTổngthốngPháptươnglai.Nhữnghànhđộngđóchứngtỏmộttìnhyêuđốivớicuộcsống,đốivớiđấtnướcđãsinhraôngvàtạođiềukiệnchoôngcónhữngcốnghiếnrựcrỡnhất.

Moritakhôngchỉthểhiệntìnhyêuđấtnướcquanhữnghoạtđộngthuầntúykinhtế,bảovệmộtthươnghiệuMadeinJapantrongmọitìnhhuống,mọicơhộimàngaycảtronglĩnhvựcnghệthuật,ôngcũngmanglạichongườitiếpxúcvớiôngnhữngcảmnghĩtươngtự.Nóivềông,nhànghệsĩvĩcầmlừngdanhởthếkỷXXlàIsaacSternđãviết:“AkioMoritađãđểlạimộtdấuấntrênphẩmchấtcủađờisốngchẳngnhữngởNhậtBảnmàcònkhắpthếgiới.Niềmtincủaôngởâmnhạclàniềmtinvàomộtgiátrịcóthểmanglạisựkhaihóachoxãhội.ÔngvàNorioOhga(hiệnlàChủtịchdanhdựtậpđoànSony-NV)saymêâmnhạc.CảhaiđãtạochocácnghệsĩtrongdanhsáchcủaSonysựcảmnhậnvềphẩmgiákhilàmviệcvớinhaulàmộtđiềuvôcùngkỳdiệu.

PhẩmchấtcuộcsốngmàrấtnhiềungườitrẻởNhậtBảnđangcóđượclànhờvàosựnhậnthứccủaAkioMoritavềvịtrícủaNhậtBảntrênthếgiớinhưmộtthànhviênbìnhđẳngtrongcộngđồngxãhộithôngquangônngữâmnhạc.Thứâmnhạcmàôngvôcùngyêumến.Vàvìthế,chẳngnhữngNhậtBảnmàcảthếgiớiđềuphảibiếtơnông”.

Mộtnghệsĩtàibakhác,nhạctrưởngngườiẤnĐộZubinMehta,cũngviếttươngtựvềông:“Tôicócảmgiácvừamấtđimộtngườibạnvĩđại,ngườichẳngnhữngđưacôngtycủaônglênvịtríhàngđầumàcònbiếnnướcNhậtthànhmộttrongnhữngngườikhổnglồtrongnềncôngnghiệpthếgiới”(InMemoryofMrMorita).

*

**

CácphươngtiệntruyềnthôngphươngTâyđãdànhchoAkioMoritanhữngbàiviếtsâusắcphântíchcuộcđờimộtnhàdoanhnghiệptàinăngđãmanglạinhữngthànhquảtuyệtvờichonềncôngnghiệpNhậtBản,vàtrongmộtchừngmựcnàođó,chocảnềncôngnghiệpthếgiới.Đặcbiệtsaucáichếtcủaông,nhiềuhồiứcnhắclạimộtnhâncáchMoritarấtriêng,mộtnhâncáchđãgópphầnkhôngnhỏ

trongviệcmanglạichosựnghiệpcủaôngvàtậpđoànSonydoônglãnhđạonhữngdấuấnđậmnét.

NhâncáchMoritathểhiệnngaytừnụcườiđônhậumàchúngtacóthểnhìnthấytrongbấtcứhìnhảnhnàovềMorita,từánhmắtnhưnhìnxoáyvàotâmtưngườiđốidiện,mộtánhmắtnửanhưtinhnghịch,nửanhưchanchứamộttìnhcảmyêuthương,trântrọng,xuấtpháttựđáylòngông.RấtnhiềudoanhnhânvàchínhkháchphươngTâycùngnhìnnhậnrằngMoritacóbiệttàithuhútngườiđốithoạivớimìnhngaytừcáinhìnvànhữngcâunóiđầutiên.LợithếđógiúpôngđạtđượcnhữngthànhcôngrựcrỡtrongsứmạnglàngườilãnhđạocaonhấtcủatậpđoànSonytạihảingoạivàtrongsuốtcuộcđờicủamộtdoanhnhân,nógiúpôngluôntựtintrongmọilĩnhvựccủađờisống.

Tuynhiên,nóivềconngườirấtriêngcủaMoritalàphảinhắcđếntrướctiênmộttinhthầnhọchỏikhôngngừng,chodùlàtrongthờiniênthiếungồitrênghếnhàtrườnghaykhiđãlàmộtlãnhđạodoanhnghiệpthànhđạt.HỌCHỎIKHÔNGNGỪNGđãtrởthànhmộttriếtlýsốngcủaMoritavàôngđãthựchànhtriếtlýnàysuốtcảcuộcđờimình.Tacònnhớtrongnhữngngàyniênthiếu,Moritađãđammêhọchỏimônvậtlýnhưthếnào.Khôngchỉtheodõinhữngbàigiảngcủathầydạy,ôngcònmuathậtnhiềusáchbáovềđểbổsungvàokhokiếnthứccủanhàtrường.ChínhtinhthầnhamhọchỏiđãtạocơduyênchoMoritagặpgỡnhữngnhânvậtkiệtxuấttrongxãhộinhưgiáosưHattori,giáosưAsada,vàhọcđượctừnhữngngườinàynhữngkiếnthứcvàkinhnghiệmquíbáutrongcuộcsống.Khiđãtrưởngthành,bướcvàothươngtrườngvớinhữngkhókhăn,thửtháchtrướcmắt,Moritathựchiệnchuyếnxuấtngoạiđầutiêncũngnhằmmụctiêuhọchỏithếgiới.Trongnhữngchuyếnđiđó,ôngtìmcáchvàotừngcơsởsảnxuất,âmthầmtheodõitừngcôngđoạnsảnxuấtởnhữngnhàmáycủaSiemens,Volkswagen,Philips...,ghinhậncungcáchquảnlýcủanhữngngườiđitrướcmình.TậptiểuluậnôngviếtchungvớiShintaroIshiharacónhanđềTheJapanthatcansayNOlàsựkếttinhcủamộtquátrìnhnghiêncứu,họchỏivànhữngsuynghiệmđểhìnhthànhnhữngnhậnđịnhsâusắcvềcungcáchquảnlýcủanhữngnềnkinhtếkhácnhautrênthếgiới.TinhthầnhọchỏicủaMoritalàmộtbàihọclớnkhôngnhữngchogiớitrẻmàcònchonhữngnhàdoanhnghiệpmuốnngàymộthoànthiệnmình.

Khiđãlàmộtnhàdoanhnghiệpthànhđạt,ôngvẫnkhôngchểnhmảngviệchọc,đồngthờikíchthích,khêugợitinhthầnhamhọcởnhữngngườikhác.AkiraKojima,GiámđốcđiềuhànhkiêmTrưởngBanbiêntậpcủahãngNihonKeizaiShimbun(NIKKEI)cókểlạisựhìnhthànhmộttổchứcgiáodụcđộcđáogọilà“trườngMorita”vớiMoritalàm“hiệutrưởng”,“sinhviên”gồmnhiềunhânvậtcóvaivếtrongxãhộinhưKazuoNukazawa,trướclàmGiámđốcđiềuhànhcủaKeidanren,saulàmĐạisứNhậttạiLiênHiệpQuốc(1998),WataruAso,ThốngđốcFukuoka,EisukeSakakibara,nguyênThứtrưởngBộTàichính

phụtráchcácvấnđềquốctế,giáosưtrườngĐạihọcKeio...Thỉnhthoảng,“trường”nhómhọplúc8giờsáng,thườngxuyênvàonhữnglúcMoritacầncốvấnchochínhphủNhậtBảnnhữngvấnđềthuộcvềchínhsáchđặcbiệt,khicósựthươngthảovớiphíaMỹ,hoặckhi“hiệutrưởng”Moritasắpsửađọcmộtbàidiễnvănvềmộtvấnđềnàođó,theolờimờicủamộttổchức,mộtdoanhnghiệp...Vớitưcách“hiệutrưởng”,thườnglàMoritachọnđềtàithảoluận,các“sinhviên”tựdophátbiểuýkiến.BiếtrằngMoritađượccoilàmột“nhàtruyềnthôngvĩđại”,cảtronglẫnngoàinước,các“sinhviên”củatrườngMoritaluônmuốnôngthựchiệnvaitròcủamìnhmộtcáchhoànhảonhất.“TrườngMorita”trởthànhmộtkiểumẫugiáodụcdànhchongườilớn–cảvềtuổitáclẫnđịavịxãhội–ởđó,mọingườitraođổikinhnghiệm,truyềnđạtchonhaunhữngkiếnthứccầnthiếttrongcuộcsống.

*

**

Moritatrongđờithườnglàngườirấtsaymêvớicácmônthểthao.Ôngđãthamgiavàonhiềutròchơi,nhưphóngxetốcđộcaochođếnnhàolộnbằngmáybay,vớimộtsựthíchthú,háohứcthậtsự.Chínhsựcởimởnàygiúpôngđượcnhiềungườiyêumếnvàgầngũi.Vàdườngnhưvớiông,ởbấtcứtuổinàođếnvớicáctròchơiđềukhôngphảilàmuộn.Ởtuổi55,Moritabắtđầuchơitennis,ôngchơitrượt

tuyếtởtuổi60.Tuổi67,ônglạisaymê

vớitròlặnbiển.GônlàmônthểthaomàMoritayêuthích.Nhữngtròchơiđãgiúpôngduytrìmộtsứckhỏetốtvàlấylạisựcânbằngtrongcuộcsống.Moritanói:“Đốivớitôi,niềmvuicóđượctừbảntínhtòmòbẩmsinhvàtínhtháchthứccủahoạtđộng,dùđólàtrượttuyếthaymộthoạtđộnggìkhác.Trảinghiệmnhữnggìmớimẻluônlàmtinhthầntôisảngkhoáibởikhiđótôicóthểhoàntoànquênlãngcôngviệc!Ngoàira,tôicòncócơhộikiếmthêmnhữngbạnbèmới,họchỏithêmnhữngkiếnthứcmới.Doluônluônbậnrộn,tôiphảicốtựmìnhtìmkiếmrathờigianđểgiảitrí!”

Khôngnhữngthế,Moritacòntựmìnhhọcláimáybaytrựcthăngnhưmộtthúvuivàtâmniệmsẽdùngvàoviệckhicần.Làngườiluôntấtbậtvớinhữngchuyếnđi,nhữngkếhoạch,nhữngchiếnlượcmới,songMoritavẫnrấthàohứngvớinhữngkỳnghỉngắncùnggiađình,ôngcoiđólànhữnggiâyphúttuyệtvờiđểnạplạinănglượngsống.Ngaytừnhỏchođếncuốiđời,niềmsaymêâmnhạccủaMoritachưaphútnàophainhạt.Âmnhạcđãgiúpchotâmhồnôngluônbaybổngvàchínhvìthếôngđãcórấtnhiềungườibạnlàcácnghệsĩnổitiếngtrongnướcvàthếgiới.

Bánhàngchotoànthếgiới,cũngchínhvìthếMoritacómộtphongcáchcủamộtnhàngoạigiaolịchlãm.Chămsócchovẻbềngoàicũnggópphầnlàmchoôngmangtính“quốctếhóa”.Moritachọnlựakhákỹnhữngsảnphẩmdùngtrongsinhhoạthàngngày,

trangphụchaynhữngmónđồôngmangđềulànhữngthươnghiệunổitiếngthếgiới.NgườitathấymộtMoritaluôntrongtrangphụccom-lê,thắtcàvạtngayngắn.Ôngchọnchomìnhchiếcô-tônhãnhiệuMercedes,mộtmáybaytrựcthăngcủaPháp.Vợtbóng,túichơiquầnvợtmangnhãnLaCoste,túiđựnghànhlýcủahãngWilton.XàihànghiệulàphươngchâmcủaMorita,vìbảnthâncôngtyôngcũngđangsảnxuấtranhữngsảnphẩmtốtnhấtchongườitiêudùngtoànthếgiới.

Moritatựnhậnmìnhlàmộtngườiđược“Tâyhóa”ngaytừnhỏ,dođó,ởôngcómộtphongtháilịchthiệprấtphươngTâyhòaquyệnvớimộtđặctrưngchâuÁ,choôngmộtphongcáchkhómàtrộnlẫn.Tháiđộcởimở,chânthànhvàluônluônquantâm,họchỏiởngườikhácđãchoôngmộtcảmgiácthânthiệnvàdễmếnrấtđặcbiệt.

NhưngcốtlõicủanhâncáchMoritachínhlàmộtcungcáchđốinhânxửthếluônthuhútngườiđốithoạibằngchínhcáitâmtrongsáng,chânthậtvàvịthacủaông.Bêncạnhviệcquảnlýcôngtyvớimộtphongcáchthânthiện,dễgần,ôngcòncónhữngmốiquanhệđểlạitronglòngbèbạnnhữngcảmxúcmạnhmẽnhất.NghệsĩtrumpetTerumasaHinokhôngngănđượcxúcđộngmỗilầnnhắclạikỷniệmtrongbuổichiềuhòanhạcngoàitrờitạimộtcôngviênởNewYorknhânkỷniệm25nămngàyrađờicủaSONAM.Chiềuhômđó,bannhạcNewYorkcủaông,trongđócónhạcsĩlừngdanhDaveLiebman,

đangtrìnhdiễnthìtrờiđổmưato.Hầuhếtmọingườivộivãchạytìmchỗtrúmưatrongnhữngngôilềudựngrảirácquanhđó,trongkhiôngbàMoritavẫntiếptụcđứngtạichỗnghenhạctrongtưthếkhôngcódùchehayáomưagiữacơnmưangàymộtnặnghạt.Khibảnnhạckếtthúc,ôngbướcđếnchỗdànnhạc,quầnáoướtsũng,bắttay,ngỏlờingợikhencácnhạccông.Hinođãviếtcảmnghĩvềđiềuđótronghồiứccủamình:“Tôitựnhủ:mộtnhàlãnhđạochânchínhlànhưthếđó.Đólàmộtmẫungườibiếttôntrọngvàlắngnghetấtcảnhữngcộngsựcủamình.ChỉcómộtngườinhưôngMoritamớicóthểlàmmộtđiềugìnhưthế.Đốivớicánhântôi,đấylàmộtbàihọcvôgiá”.Mộtlầnkhác,HinođượcMoritamờiđiđánhgôn.CảhairờiManhattanbằngmáybaytrựcthăng,khiđếnchỗđápmáybaygầnsângônởNewJersey,đãcósẵnmộtchiếcLimousinebónglộnchờsẵnđểchởhaingườirasângôn.Tấtcảđượclậptrìnhsítsaonhưtrongtrongmộtcảnhphim.Vềsau,HinovôcùngcảmđộngkhibiếtrằngởNhật,mỗilầnđiđánhgônmộtmình,Moritachỉđitrênmộtchiếcxetảinhỏtồitàn,đếnsângôn,ôngvuinhưmộtđứatrẻ,đặtđĩaCDvàomáynghenhạc,hảhêkêulênrằng:“Karajan,thậtkhôngthểtinđược”(HerbertvonKarajanlànhạctrưởnglừngdanh,bạncủaMorita),hay“HãylắngnghePavarotti”...Dànhchokháchvàthânhữusựchămsócđầytrântrọng,đólàtínhcáchtiêubiểucủamộtMorita,nhàdoanhnghiệplớncủathếkỷXX.

Vềsau,cólầnHinođãđếnthămMoritatạingôinhàcủaôngởHawaii,chơikèntrumpettrongsânvườnchoôngnghevàMoritađãlắnghồnnghenhữngđiệujazzthathiếttrênchiếcxelăn,saukhiđãbịcơnđộtquỵquậtngãkhôngchoôngkhảnăngđứnglênđược.ĐólànhữngkỷniệmkhôngbaogiờquêncủamộtnghệsĩphươngTâyvềnhâncáchcủamộtconngườiphươngĐôngmàôngđãtìnhcờgặpgỡtrênđườngđời.KỷniệmcủaToshiakiOgasawara,ChủtịchkiêmnhàxuấtbảncủatờJapanTimes,vềMoritamangmộtsắctháikhác.Mùahènăm1989,ôngđượcvợchồngMoritamờiđếnchơigôntạikhunghỉdưỡngKaruizawacùngvớinguyênĐạisứMỹ,ôngArmacostvàôngHanabusa,TổngGiámđốcbáochívàthôngtincôngcộngthuộcBộNgoạigiaoNhậtBản.Hômđó,OgasawarađượcMoritamờiởlạiquađêmtrongngôinhàmùahèlợptranhcủachủnhân.Đánhgônxong,MoritaláichiếcxethểthaomàuđỏđưaOgasawaravềngôinhàtranhcủaông.Đếnnơi,Moritakhuyênkháchhãythưgiãnbằngcáchngâmmìnhtrongbồntắm.Sauđó,chínhchủnhânnhanhchóngcởiquầnáo,theochânOgasawaravàophòngtắm.

ỞNhật,quanhệcánhângiữahaingườiđànôngcósâuđậmhaykhôngthườngđượcđolườngbằngcáchxácđịnhxemhọcóđượcthoảimáitrongnhữngdịptắmchungvớinhauhaykhông.KhiThủtướngNhậtKishiđithămchínhthứcnướcMỹ,saukhichơigônvớiTổngthốngMỹEisenhower,cảhaicùngđi

tắmchungvớinhautạicâulạcbộ.CâuchuyệnnàyđượccácgiớitruyềnthôngNhậtloantruyềnnhưmộtdấuhiệusựtăngcườngmốiquanhệhữuhảogiữahaivịlãnhđạovàhaiđấtnướcởhaibênbờTháiBìnhdương.

Tuynhiên,tronglầntắmchungvớiOgasawara,Moritađãcómộtcửchỉnhỏkhiếnkháchđitừthắcmắcđếnbấtngờvàxúcđộngtrướctấmlòngcủachủnhân.ĐólàlúcMoritadùngtayhứnglấynướctừvòiđể“đolường”nhiệtđộcủanước.OgasawaratựhỏiphảichăngMoritakhôngbiếtsửdụngbộphậnđiềukhiểnnhiệtđộnênđãphảidùngtayđểlàmcôngviệcđơngiảnđó.Vềsau,ôngbiếtrằng,Moritalàmviệcđóvìtheoôngchỉcóbàntaymớiđolườngđượccảmgiácchínhxácvềnhiệtđộthíchhợpchomộtbuổitắm.Điềuđóbiểulộtấmlòngchítìnhcủaôngđốivớibạn,phảitinhtếlắmmớicóthểcảmnhậnđược.

*

**

Từdoanhsốbánhàng6.944đôlavàmộtcôngtyvớihơn20nhânsựvàonăm1946,sau54năm(năm2000),Sonyđãcó189.700côngnhânviên,vớidoanhsố63tỉđôla.

Nhữngsốliệuđóđãchứngtỏbướcchuyểnthầnkỳcủamộtdoanhnghiệpmangtầmcỡthếgiới.

TrongmộtbàibáodàitámtrangnhanđềMorita:Avisionaryleader(Morita:mộtnhàlãnhđạonhìnxatrôngrộng)đăngtrêntậpsanAsiaPacific:Per-spectivessố1,tháng5.2001,nhàphântíchRich-ardJ.Lambertđãviết:“SonylàcâuchuyệnthànhcôngđầutiênvềsựpháttriểnthờihậuchiếncủaNhậtBản.SonyngàynaylàdisảncủaAkioMorita,khônghơnkhôngkém.ĐiềuđókhôngcónghĩaSonylàsựđộcdiễncủamộtngười,cũngkhôngphảiđiềuđólàmgiảmđisựhỗtrợvàđónggópcủanhữngngườilàmviệcvớiMorita.NócónghĩarằngMoritalàmộttrongnhữngngườitìnhcờxuấthiệntronglịchsửvàođúngkhônggianvàthờigianđểhoànthànhmộtsứmạngvĩđại.KhôngcóMorita,tậpđoànSonynhưchúngtanhìnthấyngàynaysẽkhôngđạtđượckếtquảnhưthế...”.

Đólàmộtnhậnđịnhchânxác.TrongquátrìnhpháttriểncủaSony,từkhicònlàmộtcôngtyTotsukonhỏbé,chúngtaluônluônnhìnthấyhìnhảnhđậmnétcủaMoritatrênmỗichặngđường.Sựbiếnđổicôngnăngcủatransistor,từmộtlinhkiệnkhiêmtốnđểlàmmáytrợthínhthànhmộtchấtliệucơbảnchonềncôngnghiệpchấtbándẫn,từđóchorađờinhữngsảnphẩmcaocấpnhưradio,ti-vi,máyghiâm,máythupháthình...làmộtbướcngoặtkỳdiệucủaSonyvớisựđónggópkhôngnhỏcủaMorita.

Trongsuốtcuộcđờimình,Moritaluôncómộtcáinhìnthựctếvềcuộcsốngvànhưcóngườiđãmiêutả,cáiđầuôngởtrênmâynhưngđôichânlúcnàocũngbámchặtvàođất.Ôngluônhướngýtưởngvềnhữngchântrờixatắpcủasựsángtạonhưngkhôngbaogiờxarờithựctế.Phongcáchđómanglạithànhcôngchoôngvàgiúpôngluônkiênđịnhtrướcnhữngmụctiêuđãđềra.

Cóthểnói,tầmnhìnxalàphẩmchấtrõràngvànổibậtnhấtcủaMoritatrongvaitròmộttronghaingườiquảnlýcaonhấtcủatậpđoànSony(ngườikialàChủtịchMasaruIbuka).HaithànhtíchvĩđạinhấtcủaônglàthànhlậptậpđoànSonyMỹ(SONAM),từngbướcđưasảnphẩmSonyrakhắpthịtrườngthếgiớivàviệcchorađờisảnphẩmWalkman,đingượclạiýkiếncủahầuhếtnhữngchuyênviênkinhnghiệmnhấttrongtậpđoàn.WalkmanlàthànhtựukhôngtiềnkhoánghậucủaSonyvànếunóinólàdấuấnriêngcủachínhMoritacũngkhôngcógìlàcườngđiệu.

ChínhsựnhìnxatrôngrộngcủaMoritađãngănôngchấpnhậntinhthầnănxổitrongnhữngngàyđầucôngtycònkhókhăn,khitừchốihợpđồngbéobở100.000chiếcradiophủnhậncôngsứccủanhữngcôngnhântậntụycủaTotsuko,vàngaysauđó,nóđãđềnbùôngbằngnhữnghợpđồngmuabánsòngphẳnghơn,bảovệđượcthanhdanhcủacôngtyvàcaohơnnữalàniềmtựhàodântộcchonhữngsảnphẩmMadeinJapan.CũngchínhtháiđộkhôngchấpnhậnlềthóiănxổidokhôngítcôngtychủxướngmàMoritađãthẳngthừngbácbỏđềnghịcủamộtđạilýmuốnSonybánhàngkémchấtlượngvớigiárẻđểchiêudụngườimua.

CóthểnóitriếtlýquảnlýxuyênsuốtsựnghiệpdoanhnhâncủaMoritalàPHẢIKHÔNGNGỪNGSÁNGTẠO,KHÔNGNGỪNGĐỔIMỚI.Khisảnphẩmđangởtrongcaotràotiêuthụ,ôngđãyêucầubộphậnkỹthuậtphảinghĩngayđếnnhữngmẫumãmới.MáynghenhạcWalkmantừkhimớixuấtxưởngnhữngchiếcđầutiênđãbánchạynhưtômtươimàcuốicùngcũngphảicóđếnhơnhaitrămmẫumãkhácnhau.Tinhthần“khôngngủquêntrongthắnglợi”làmộttrongnhữngkhẩuhiệuquantrọngmàMoritaluônluôntruyềnđạtchocáccộngsựcủamình.

Đốivớingườitiêudùng,Moritaluôn“ápđặt”sángkiếnchohọchứkhôngthụđộngngồichờhọđềnghịhayyêusách.Dođó,cácsảnphẩmcủaSonythườngtạochongườitiêudùngsựbấtngờthúvị,cácđốithủcủaSonycũngkhólòngcạnhtranh,vìchỉcần6thángsau,khihọbắtkịpcáitrướclàMoritađãcóthểchorađờinhữngsảnphẩmsauhiệnđạihơn.BàihọcvềThếvậnhộiTokyo1964làbàihọcvềsựnhạybéntrongviệctiênđoánxuthếthịtrườngcủaMorita.BiếtrằngsựkiệnthểthaotrọngđạinàysẽthuhútsựquantâmcủatoànthểnướcNhật,ôngchomởrộngcơsởsảnxuất,tăngcườngviệcsảnxuấtti-vimàu,đónđầuthịtrường.Vàthựctếchothấynhữngtínhtoáncủaôngđềuchínhxác,manglạichodoanhnghiệpnhữngkhoảnlợinhuậnlớnlao,đónggópvàonhữngthànhquảchungcủanềncôngnghiệpNhậtBản.

Cuốicùng,trongcungcáchquảnlýcủaMorita,khôngthểkhôngkểđếncôngtácnghiêncứu,bởivìđóchínhlàchìakhóamởranhữngchântrờimới.Khôngcónghiêncứu,khôngcótransistorvớinhữngcảitiếnvượtbậcvềmặtkỹthuậtsovớisảnphẩmbanđầucủaBellLaboratories,khôngcónhữngsảnphẩm“lưudanhthiêncổ”Walkman,DiscmanvàbâygiờlànhữngthếhệPlayStationđầychấtsángtạothìSonyđãkhôngcònlàSony.Hàngnăm,Moritađãdànhtừ6đến10%doanhsốchocôngcuộcnghiêncứu,mộttỉlệrấtcaosovớimặtbằngchungcủacáccôngtytrêntoànnướcNhật.

NhàchínhtrịlừngdanhHenryKissingerđãgọiônglàmột“conngườiyêunướcvĩđại”,một“ngườibạnlớncủanướcMỹ”.NhưngvinhdựxứngđángnhấtmàMoritađượchưởnglàsựbìnhchọncủatạpchíTime(Mỹ)vàonăm1998,xếpôngvàohaimươinhàdoanhnghiệpcóảnhhưởnglớnnhấtcủathếkỷXX,trongđó,ônglàngườiNhậtduynhất,cũnglàngườichâuÁduynhất!Vinhquangkhôngchỉdừnglạiởđó,vàonăm1999cũngtạpchítrênxếpôngvàothànhphầnmộttrămnhânvậtcóảnhhưởnglớnnhấtcủathếkỷXX,chungvớinhữngdanhnhânnhưHồChíMinh,Roosevelt,Churchill,Gandhi...Trong100nhânvậtnày,chỉcó20nhàdoanhnghiệpvàđãcó19nhàdoanhnghiệplàngườiMỹ.

Đểkếtthúctậpsáchnày,xinmượnnhữngnhậnđịnhđầychântìnhcủaPeterG.Peterson,Chủtịchtập

đoànTheBlackstoneGroup,vềMorita:

“AkioMoritalàmộtngườibiếtnhìnxatrôngrộngtrongmọivấnđề.Ônglàngườiphátminhranhữngsảnphẩmtiêudùnglàmthayđổicảthếgiới,điềuđóhẳnnhiênrồi,nhưngôngcũngcònlàvịĐạisứ-lưuđộngvĩđạinhấtcủanướcNhật,mộtkiếntrúcsưsâusắc,mộtnhàxâydựnglinhhoạtcủanềnkinhtếtoàncầumớimẻ.Ôngkhôngchỉmơnhữnggiấcmơlớn–ôngcòncóthểbiếnchúngthànhhiệnthực.ThếgiớicủathếkỷXXInàysẽrấtnhớđếnông,vàriêngtôi,hẳnnhiênlàtôicũngnhớđếnôngnhưthế...”.

PhầnV.PHỤLỤCTừnhữngquanđiểmnày,Moritanêurabảybíquyếtdànhchocácnhàquảnlýdoanhnghiệp:

QUANĐIỂMVỀQUẢNLÝCỦAMORITA

*Mộttrongnhữngnhiệmvụhàngđầucủanhàquảnlýlàpháttriểnmốiquanhệthânthiệnvớicácđồngnghiệp,tạoracảmgiácnhưtấtcảcùngởchungtrongmộtgiađình;ởđó,nhàquảnlývàngườicôngnhâncùngchiasẻmộtvậnmệnhchung.

*Mọithànhviêntrongmộtcôngtycónghĩavụvàquyềnlợicùngđónggóptrítuệvàocôngcuộcpháttriểnchung,khôngphânbiệtlaođộngchântayhaylaođộngtríóc.

*Khuyếnkhíchócsángtạocủamỗicánhântrongcộngđồng.

*Khôngđặtnặngvấnđềthànhtíchhọctậpởnhàtrườngkhiquyếtđịnhtuyểndụngmộtnhânviên.

*Cạnhtranhlàđộnglựcđểpháttriển,songphảilàcạnhtranhlànhmạnh.

*Tiếtkiệmphảithểhiệntrênmọilĩnhvực,khôngchỉriêngtronglĩnhvựcchitiêu.Hạnchếtỉlệphếphẩmtrongsảnxuất,táisửdụngnhữngchấtthảicòníchdụngcũnglàmộthìnhthứctiếtkiệm.Nhậtlànướccótỉlệtáichếgiấyđãsửdụngcaonhấtthếgiới.Tỉlệnàylà50%,trongkhiởcácnướcphươngTây,tỉlệnàychỉtừ27%đếntốiđa46%.

1.Phảiluônbiểulộtháiđộvuive

Thậtlàkhónóichuyệncởimởvớimộtnhàdoanhnghiệpluôndọnsẵnmộtbộmặtủêtronglúcgiaotiếp.Sựvuivẻlàđiềukiệntiênquyếtgiúpsựquảnlýđạtđượchiệuquả.

2.Phảibiếtlắngnghengườikhác

Chodùtháiđộvuivẻ,hoạtbátlàquantrọng,songngườinghesẽkhóchịutrướcnhữngtràngthuyếtgiảngtrànggiangđạihải.Bêncạnhsựhoạtbát,cầnbiếtlắngnghengườiđốithoạivớimình.

3.Phảibiếtlinhhoạt

Mộtsựquảnlýcóhiệuquảđòihỏimộtđầuócbiếtsuynghĩmộtcáchlinhhoạt.Sựkhôcứng,khôngthayđổivớimộtýtưởngcósẵnsẽkhôngphảilàsựquảnlýđíchthực.Điềunàycónghĩalàphảilinhhoạtkhicầnthiếtvàkhôngcónghĩalàđánhmấtýtưởngcủamình.

4.Phảiquyếtđoán

Quyếtđoáncónghĩathựchiệnquyềnquyếtđịnhvềmộtvấnđềgìđómàcấpdướikhôngquyếtđịnhđược,đồngthờinhậnlấytráchnhiệmvềnhữngquyếtđịnhcủamình.

5.Phảicóócsángtạo

Quyếtđịnhvềcôngviệcđanglàmbằngcáchriêngcủamình,khôngtheomộtlốimònnào.

6.Biếtđốiphóvớisựkhủnghoảngmộtcáchhiệuquả

Trongtrườnghợpkhẩncấp,nhàquảnlýphảibiếthìnhdungranhữnghậuquảkhácnhauvàsuynghĩthậtnhanhtronglúcvẫngiữbìnhtĩnh.

7.Phảithànhthựctrướcnhữngsaisótcủamình

Saisótxảyra,phảidũngcảmđươngđầuvớichúngmàkhôngnạicớhaycốchegiấuchúng.

NIÊNBIỂUSỰNGHIÊPCỦAAKIOMORITA

MoritavàtậpđoànSONY

MoritavàcáctổchứcngoàiSony

Cácdanhhiệu,huychươngcủaMorita

Thang

Năm

Sưkiên

6

1993

ChủtịchHộiđồngthươngmại

Nhât–My

6

1993

ChủtịchHĐđầutưnướcngoàithuộc

TậpđoànpháttriểnNhậtBản

5

1992

PhóChủtịchHộiđồngỦyviên-HiệphộidoanhnghiêpNhâtBản(Keidanren)

6

1992

PhóChủtịchViênxahộivakinhtê

NhâtBản

5

1995

ChủtịchdanhdưHộiđồngvìquyềncôngdântốtđẹphơn

10

1991

ChủtịchTổchưchợptácđàotạoquốctêNhâtBản

6

1991

HộiviêndanhdựViênkythuậtđiênvađiêntư

5

1986

PhoChutịchKeidanren

4

1992

Chủtịch(phía)NhâtBản,Uybantamphương

MORITAĐÃNÓI

*Trongthếgiớithôngthường,mỗingàybạnđốidiệnvớimộtbàithivàcóthểbạnkhôngđạt100điểm,mà1.000điểm,hoặcchỉcó50điểmthôi.Nhưngtrongkinhdoanh,nếubạnphạmphảimộtsailầm,bạnkhôngchỉđơnthuầnnhậnmộtconsốkhông.Nếubạnphạmsailầm,bạnluônbịmấtmátmộtcáigìđó,sựtụtdốccủabạnsẽkhôngcómộtgiớihạnnàovàđiềunàysẽtrởthànhmộtnguycơchocôngty.

*Vậnmệnhcủamộtcôngtyvàsốphậncủanhữngngườicôngnhânlàmtrongđókhôngthểtáchrờinhau.

*Khôngphảinhàsảnxuấtxácđịnhchấtlượngmộtsảnphẩm,màviệcđóthuộcvềngườitiêuthụ.

*Ngườicôngnhânsẽkhôngcảmthấyđammêviệchọđanglàmnếuhọchỉđơnthuầnlàmcôngviệcmàhọđượcchỉđịnhphảilàm.

*Chỉcầnmộtconốcvítnhỏđặtsaichỗcũngđủlàmtổnhạithanhdanhcủachúngta.

*Khôngthểtiêuchuẩnhóaócsángtạo.

*Xâydựngmộtnềncôngnghiệpcầnđếnbahìnhthứcsángtạo:sángtạotrongphátminhrasảnphẩm,sángtạotrongviệcsửdụngcôngnghệmớimộtcáchrộngrãivàphùhợp,vàsángtạotrongtiếpthịsảnphẩm.

TÀILIÊUTHAMKHẢO

*AkioMorita-MadeinJapan-Collins-London

-1987

*MadeinJapan-ChếtạotạiNhậtBản-NXBTri

Thức-HàNội-2006

*JohnNathan-Sony:ThePrivateLife-Houghton

Mifflincompany-1999

*SONYHistory-www.sony.net

*InMemoryofMrMorita-SonyCorporation-2000

*TheJapanthatcansayNO-www.totse.com

*RichardJ.Lambert-Morita:Avisionaryleader

-AsiaPacific:PerspectivesN1-5.2001

*Chinaeconomy-http://www.easybizchina.com/China_Economy

*Comparisons&AnalysesofUS&GlobalEconomic

Data&TrendsSRIInternational-www.sri.com

*PeterG.Peterson-AkioMorita-ProceedingsoftheAmericanphilosophicalsociety-Vol.145-N.2

-6.2001

*www.volkswagenspares.com

*www.time.com/time/asia/asia/magazine/1999

*www.google.com

*www.yahoo.com

-vànhiềutrangwebkhác