theophylacti simocattae historiae () || praefatio

PRAEFATIO.

Theophylacti Simocattae Quaestionibus physicis Bois-sonadias, Epistolis post Boissonadium Hercherus moltum doetrinae et operao impenderant, nemo elaboravit in libris VIII, quibas de Imperio Mauricii (a. 582—602) ille agit, Historiarum. Quos quidem qui adhuc odiderant, lac. Pon-tanas (Ingolstadii 1604), Fabrottus (Parisiis 1648), Bek-keras (Bonnae 1834) id quod praestandum erat, minime praestiterunt. Ac Pontanus quidem nititur codice Monac. graec. 48 rocentioris aovi, neglegenter scripto. In qao cnm vitia contineantur innamora, non paaca Pontanus temere addidit. Velati lacunae (Lib. I, 11 ,13 ; III, 5, 14; 13, 21; IV, 16, 18; V, 3, 4; VII, 4, 4; VIII, 5, 9 alias) ipse effecit, mire nonnullis locis textum Qraecum falso, recto Latinum repraesentavit, secundam manum ita non distinxit, ut quod Lib. V, 8, 1 pro κιρβής (legendum Ναρβης) inepte correctum est 'Ιωάννης temere textui in-seroret. Gravina etiam, quod multos locos, non solum corraptos, sed sanissimos coniectura emendare conatus est, cam matationem factam esse nullo verbo monuerit. Voluti Lib. VII, 7 , 1 0 cum in codice integrum enuntiatam desit, tacite inserit vocabalam παραγίνονται, fere ubique pro ino πρώτην, δεντέραν, τρίτην ίω irtb πρώτην &ραν cet. vel πρώτγι &ρα τής Ιμέρας substituit.

Hanc Pontani editionem Fabrottus non modo non corroxit, sed multa menda typothetas adderò passas est.

Nec melius rom gossit Bekkerus, id quod ipse profi-totur, cum dicit 'Ipse quia ot codicibus carebam manu-scripts et parum assueram generi illi dicendi, quo piane

Brought to you by | New York University Bobst Library Technical ServicesAuthenticated

Download Date | 12/8/14 7:36 AM

VI PRAEFATIO.

mirifico utitur scriptor ad exemplar antiquitatis ineptis-sime expressus, satis habui, si universa scribendi et inter-pungendi ratione ad sanitatem propius revocata, manifestos dumtaxat scribarum typothetarumque errores corrigerem.' Illum ne tantum quidem profecisse, quantum- commode potuisset, cum Bernhardyo (Jahrb. f. wiss. Kritik 1836, col. 441 sqq.) consentio.

Quae cum ita essent, cum plane novum fundamentum struendum esset, et codices circumspexi quam optimos, quam plurimos, et aliunde quae ad textum Theophylacti recto constituendum valerent conquisivi.

Atque codices in notitiam meam venerunt hi: Vaticanus Graec. 977 saec. XI—XII. Marcianus 397 Zan. saec. XV (cf. Morellius I, 263). Laurentianus Plut. LXIX, 38 saec. XV —XVI (cf.

Bandinius II, 652). Monacensis Graec. 48 saec. XVI (cf. Hardtius I, 235). Scorialensis Φ — I—12 saec. XVI (cf. Millerus p. 150). Praeter Scorialensem ipse omnes contuli. Vaticanus, quo etiam ad Nicephori textum consti-

tuendum usus sum, non solum aetate ceteris antecellit, sed etiam innúmeros locos integriores exhibet, quam Uli. Continet in fol. 1 —184 Theophylacti Historias, in fol. 185 sqq. Nicephori Patriarchae Breviarium, diversis prope eiusdem aetatis manibus scriptum. Sub Historiarum clausu-lam librarius eadem verba addidit, quae e codice Vatic. Graec. 152 fol. 141r Dindorfius protulit (cf. Zonaras ed. Dind. vol. Il l p. 292 not., Alemanni notae in Procop. Hist, arcan, ed. Bonn. vol. Il l p. 368), ubi tarnen desunt initium "Οτι εΰρον εις βιβλίον τον òolov ΊβαχΙον τον Ίον-etινιανόν ξηΰαντα %tr¡ Cj' όλίγψ πλείω. ί'χει γαρ οϋτως et clausula r¡ γαρ ζωή ΘίοδοβΙου iyéveto iviavτ&ν ν'.

Fol. 94r haec leguntur 'Λρβένιος ΙλαΙω (sic) θεοΰ ικΐϋχοπος Σάμου και 'Ικαρίας εύίργιτω την όελτον ταύτη ν τω ινλαβεΰτάτω χωρεκιΰχόπω Νεραντξίας *«J βακελαρίψ χνρω Γεωργία 'ε'τονς Ινδ'. ια (== a. Chr. 1417/18).



PRAEFATIO. VII

Borghesianae gentis insigne cum in codicis tegumento impressùm inveniatur sub illias gentis papa conglutinatum illum fuisse appare! Praeterea eum a Napoleone Parisios in Bibliothecam Imperialem translatum fuisse scimus.

In fol. l r hic illic oblito et perforato inscriptum est Ta τοϋ διαλόγου πρόοαma φιλοαοφία και [διορία. προλογίζει r¡ φιλοαοφία. Historiae et Philosophiae dialogum in folio 2V

sequuntur verba . . . . ραφέως οίχονμε || νίκης ιστορίας βιβλίον a'. Ante vocabulum ραφεως paene duae lineae radendo deletae sunt, quas tamen restituere possumus ex Constantini Porphyrogenneti Excerptis de legationibus, e Photio, aliunde. Ilia autem cum inscribantur ix της ίατορίας θεοφνλάχτον ànò ¿πάρχων xaì αντιγραφέας eademque digni-tatum nomina Theophylacto indantur a Photio, aliis (cf. Boissonadius ad Quaest. phys. p. 1. Etymol. Gud. v. ΒλαχΙρναι) confidenter Θεοφνλάχτον ànò ¡πάρχων xal άντι-γραφεως loco ilio mutilo restituimus.

Sequitur capitum conspectus, qualem in editione ex-bibui. In hoc unusquisque liber οίχονμενιχής ίατορίας βιβλίον β , ft cet. inscribitur. In fol. l l r incipit proœ-mium, Οικουμενικής ίατορίας βιβλίον α' inscriptum. Se-quentes libri praeter septimum in margine tantum notati sunt, liber septimus, ubi incipiat, omnino non significatur in codice. Est autem simpliciter vocabulum Ίατορία (falso semel ίατορίας) cum numero ordinali coniunctum; in libris 2 et 3 οίχουμενιχης ίατορίας βιβλίον β' (y') secunda manus correxit. Id mirandum quod, cum in capitum conspectu confirmante Photio octo libri distinguantur, in margine (lib. VIII cap. 12) ίατορία &' significatur. Quod num recte factum sit, dubito, cum liber VIII nimis breviaretur. Praeterea in margine notae adscriptae sunt non paucae, partim ab ipso librario ad textum corrigendum vel supplen-dum, partim diversis manibus ad argumentum explicandum, quae tamen sunt nullius momenti. Prospere cecidit, quod huic libro aliquantum confidi licet. Est autem diligentis-sime scriptus paucis compendiis, facilis ad legendum.



Vili PBAEFATIO.

Baro in littoria a et ω, τ et et atque in litterarum β, μ, ν formis quales in vetustioribus codicibus exetant, dubitatio accidit. Minas bene res se habet in accentibus et spiritibus. Qui quidam cum saepe tum litterae t initio vocaboli positae fere semper desunt, ac saepissime inter se commutantur; quo factum est, ut saepe vocabula falso distinguerentur aut copularentur. Secunda manus addidit multos accentus et spiritus, qui tarnen non facile distin-guuntur.

Yenio iam ad codices deteriores. Ex his quod Scoria-lensem non contuli, nihil attinet, cum e locis gravissimis, quos Gustavus Loewe amicus, quem praematura morte ereptum philologia luget, inspexit mecumque libéralissime communicavit, e Marciano descriptum eum esse mani-festum sit. Eeliquos, in quibus multi loci iisdem vitiis vel lacunis laborent, ex eodem fonte fluxisse efficitur. Laurentianus et Monacensis cum multas corruptelas ha-beant, quibus Marcianus caret, hoc deteriorum codicum stemma delineare poterimus.

Fluxisse autem omnium archetypum e codice Vaticano cum aliis rebus apparet, tum inde, quod quae in ilio falso secunda manus correxit, ipsi quoque repraesentant.

Imprimis autem memorabilis est locus lib. Vili, 6, 5., ubi in Vaticano legitur a δε Εφηΰε ταντα ¿xeívá leuv, όόξαι nett ovaç βαΰιλικάς ¿πιπεμφ&ηναι αντω, τήν δε της

Χ

Marcianus Υ

Scorialensis Laurent. Monac.



PBAEFATIO. IX

imaxotli)s προγραφή ν ίχειν ini λέξεως οΰτως' 6 κύριος ήμ&ν Ίηύοϋς δ Χριβτόζ . . . h τ&ν ίχχληβι&ν προεβτως χά Ελλεί-ποντα άνακίηροΐ εις xò «Set ανμφίρον xaì προΐβτηβιν iià χοϋ «αρόνχος χόνδε rijs νέας δεβπόχην. Secunda manas initio Tocabulam αυίλαβάς margini adsciipsit (e § 3 asci-tum), post ηροεβτως καΐ inserait, pro άναηΐηροϊ άνακλη-ρ&ν substituit, xal ante ηροΐατηβι delevit. Eadem iisdem verbis quae prima manus exhibet narrantur in codice Marciano cl. VII, 12 (XC, 5) Cedroni (post p. 705, 18 ed. Bonn, addita), praeterquam quod ουλίαβάς post ini-πεμφ&ήναι aixà insertom est. Sine dubio vocabulum illud, quo ad intellegendum locum carero non possumas, ibi casa quodam exciderat in Vaticano codice. Eodem, quo in Vati-cano, modo correcta verba répétant libri recentiores, praeter-quam quod vocabulum βασάιχάς omittunt, cum ΰυλίαβας non additum sed pro βασιλιχάς correctum esse, librarius qui archetypum scripsit falso putavisset.

Similiter res se habet lib. I, 14, 8 άνεατηαε δε xal χοϋχο ix βά9ρων δ βάρβαρος, ubi inepte secunda manus àviasust correxit (cf. 1, 4, 5 τον οίκον ονχ άναατηβαι φαοίν), Π, 8, 10 τον παραβραβενονχα φάραγγα, ubi την παραβραβεύονδαν φάραγγα substituit (cf. Suidas ν. ηαρα-βραβενοντα et ν. φάραγξ qui codici Vaticano adstipulatur. Est autem Constantini Excerpta secutus), IV, 16, 3 ubi post verba nal μόνον interpolavi όιήχουααν, VIII , 10 , 9 , ubi pro βαβίίειαν ßaaikuseav mutavit, quamquam Theophylactus semper forma ßualktut praeter unum locum, ubi βαβιλίς scribit, utitur. Ubique recentiores libri texfcum correctum exhibent; ßaalhaav pro ßaalXtaeav substitutum nihil attinet.

Adiungo locos, quibus sententia mea de ratione, quae inter codices intercedat, confirmetur, hos. VU, 7, 14 cwr praepositio, VII, 11, 1 verba Ιγχαλεΐς βιαξόμενος quae librarius Vaticani oblitus fuerat suppleveratque in margine, in recentioribus libris omnino desunt. Ill, 15, 12 Ταμχοβρω δ' oç, cum in Vaticano accentus et spiritus supra ος casu quodam ita coaluissent, ut a forma litterae υ propius



χ PBAEFATIO.

abessent, codices recentiores exhibent Ταμχοβρώδονς. Libra-rius Vaticani cum saepe scribat t pro τξ, ν pro itidem res se habet in recentioribus libris; nonnullis locis falso emendatur, veluti Ονγχινηαάντων pro ανγκννηβάντων (= δνγ-κνρηΰάντων).

Nobis denique nisi qui de codicum necessitudine con-senserit, non intelleget, cur in codice Marciano, in capitum summario libri I I I et initio librorum I et II, auctor mire Procopius appelletur. Reliqui codices quamquam Theo-phylactum nominare soient, Monacensis in capitum sum-mario libri Π Ι ipse quoque Procopii nomen exhibet. Sine dubio in codice, ex quo recentiores omnes fluxerunt, Pro-copius nominatus fuerat, quod in codice, unde Monacensis et Laurentianus duxerunt originem, lector quidam doctus correxit. Simile quid accidit in Scorialensi, cui, ubicumque Marcianum secutus Procopii nomen exhibet, a lectore in margine adscriptum est: Σιμοχάτου. Apparet autem in codice omnium recentiorum archetypo nomen Theophylacti, cum in Vaticano propter mutilam inscriptionem non inven-tum esset, defuisse, post ab homine quodam imperito Pro-copii nomen suffectum esse. Etenim cum saepissime a vaxiis scriptoribus loci Historiarum citentur sub nomine Theophylacti, de scriptore fuisse aliquando dubitatum no-menve eius in exemplaribus ullis defuisse vix crediderim.

Meliores recentiorum lectiones paucae adeo nihil valent, u t sententiam meam confirment. Continentur autem in libro primo praeter vocales et accentus hae: cp. 10, 3 &ρη-ΰκεύονβι pro &ρεΰ%ενουβι. Vaticani, cp. 11, 1 φαιδροτεροις pro ΰφαιδροτέροις cp. 11, 12 ηρεββντιδα pro πρεΰβνβτιδα cp. 1 1 , 13 βλνξει pro βρνξπ. Quod initio dialogi pro θκνεΓν recte legitur μα&εϊν, e facili coniectura ortum esse mecum credetur.

Videor mihi demonstrasse, ad crisim nihil redundare e libris recentioribus. E Vaticano eos fluxisse si qui non consenserit, neglectas nullius momenti lectiones eorum non desiderabit.



PRAEFATIO. XI

Unus liber cum praesto sit, praeter hunc quae ad tec-tum constituendum valeant, eo diligentius considerandum est. Oportet autem attendi Excerpta e Theophylacto, quae in Constantini Porphyrogenneti Collectaneis περί πρέοβεων et ntçl γνωμών inveniuntur, duos locos Cedreni codicibus ali-quot insertos, Photii summaria, scriptores, unde hausit Theophylactus, qui ex eodem fonte hauserunt, qui eum secuti sunt, similitudinem denique sermonis. Atque Excerpta de legationibus iam Bekkerus adhibuit ille quidem, sed non satis in rem suam convertit. Praeter editionem Kime-doncii (a. 1598), qui ea ex codicibus Schotti (asservantur hi codices nunc in Bibliotheca Bruxellensi) publici iuris fecerat, codices Monacenses 185 et 267 contuli. Dolendum quod in meliore textu Kimedoncii loci lib. I, 3, 6 sqq. et I, 6, 5 sqq. desunt. Apparatili eas tantum lectiones, quae et in codicibus Monacensibus et apud Kimedoncium inveniuntur, insérai.

Excerpta de sententiis continentur tribus codicis pa-limpsesto Vaticani foliis (p. 179—80, 329—30, 159—60). Quae cum p. 179 sic incipiant χάρις &τε νηΰος άπείρψος ¿ΰτε· φάνωται (Dial. § 15) pauca antea deesse appare! Primae 22 lineae paginae 160, e pp. 177,23 — 284,17 excerptae, legi nequeunt. Codicem, unde Excerpta Constantiniana fluxerunt, cum Vaticano multo meliorem fuisse bonis lectionibus non paucis appareat, tarnen cautio adhibenda est, quia multos locos homines illi docti qui excerpta collegerunt non verbuni e verbo transscripserunt, multos suo arbitratu correxerunt.

Eandem ob causam qui a Suida citati sunt loci, quamquam ex eodem bono fonte, voluminibus aliquot magnae Constantini Imperatorie collectionis historicae, fluxerunt, caute ad crisim adhibendi sunt.

Citatur Theophylactus cum hic illic a scholiastis et lexicographis, tum bis apud Cedrenum (cf. Tom. 1 p. 696, 9 ss. ed. Bonn, et supra p. IXj. Unus locus cum in solo codice Marciano inveniatur, alter in aliis codicibus alio insertus sit, a lectore quodam eos adscriptos fuisse, post in textum



XII PRAEFATIO.

irrepsisse certum est, praesertim cum praeter eos Theo-phylactus a Cedreno non commemoretur. In rem meam converti etiam Bibliothecam Photii, qui Historias excerpsit (cod. 66). Becepit autem capitum summaria eadem, quae in codice Vaticano existant, paene yerbum e verbo, ita tarnen, ut, si quid gravius videbatur, plura e tertu ex-cerperet. Summaria non e Photio excerpta esse, id, quod fuerunt qui crederent, inde apparet, quod ad textum Theo-phylacti propius accedunt quam ad Photium. Veluti lib. I, cap. 2 in summario legitur κερί της γενομένης 9είας ομφης Τιβερίω ta αντοκράτορι, apud Photium ώς ηρίν 9¡ τελεντηΰαι αυτόν (Τιβέριον) εϊδεν οψιν λίγονΰαν αντω χ.τ.λ., in textu λόγος όε xal &είαν ¿μφην πρό τίνος βραχέος της νόΰου καιρόν χατηχη&ηναι Τιβερίω. Sequitur summarium confectum esse e textu, non· e Photio. Anteposui igiturillud textui, id quod etiam in codice Vaticano factum est. Epitomen Photii in codice Marciano 450, neque id sine fructu contuli.

Scriptorum, ex quibus hausit Theophylactus, praeter-quam quod, quae Diodorus Siculus I, 36 sqq. de Nili in-cremento annuo large exponit, paene verbum e verbo trans-scripsit, solum superest fragmentum Eustathii Epiphaniensis libri eius, quo regis Chosrois II fuga et reditus narrantur (Fragmm. hist. Graec. ed. Mueller IV, 273, Hist. Graeci min. ed. Dind. I, 375).

Ex eodem fonte unde Theophylactus cum Euagrius in historia ecclesiastica hauserit, tamen propter compen-diosam huius narrationem ad Theophylactum emendandum nihil fere inde redunda! De epistolis quae feruntur regis Chosrois cf. quae exposui Zeitschrift f. Kirchengeschichte V, 315 sqq.

Scriptores Byzantini posterions aetatis Theophylactum neglexerunt praeter Theophanem et Nicephorum Callistum. At ille ut solet breviter excerpere, rarissime ipsa Theo-phylacti verba exprimit; Nicephorus, quamquam plerumque non breviat, tamen saepe alia verba protulit, ut ipse aliquid profecisse videretur, quod tamen minime profecit.



PRAEFATIO. XIII

Accedit, quod impresso textui huius nequaqaam confiderà licet, quo factum est, at ad Theophylacti crisim rarius eum adhibuerim.

£ similitudine sermonis, in quo me diligenter versa-tum esse notae criticae docebunt, cante concludendum est. Quamquam enim Theophylactus nonnullis imaginibus et similitadinibue etiam atque etiam utitur, tamen orationem variare et easdem res diversis verbis exprimera studet. Cumque verba effingat nova et insneta ac prisca sectetur, tolerari oportet, quae apud alium scriptorem corrupta iudi-centur, multa. Idcirco Bernhardyi coniecturas (cf. Jahr-bücher f. wise. Kritik 1836 col. 441 sqq.) multas quidem recepì, haud paucas neglexL

Aequabili tas igitur sermonis cum desideretur, ubi textus interpolatus iudicandus sit, minus certum. Locos tamen non paucos cum aliis de causis tum propter nimiam sermonis abundantiam suspectos habemus. Voluti I, 15, 11 ini τοις ρήμαΰιν τοΰ βαρβάρου τον Πίρβου verba τον Πέρΰου ut minime necessaria, cum praesertim Theophylactus βαρβάρονς saepissime Persas intellegat, vocabulum Πίραης nusquam addat, interpolata crediderim. Accedit quod haec verba etiam in Excerptie de legationibus desunt. Addu-cor igitur etiam II, 7, 11 αλλψ Πέραης ίππος vocabulum Πίρβης suspectum habere. Adstipulatur Suidas, testis sane quidem non ita locuples.

Loco IY, 16, 19 Ίηαονς 6 Χριύτός δ παλαιός ήμιρών xal πρεσβύτερος, cum sine dubio spectetur locus prophetae Daniel VII, 9 verba xal πρεσβύτερος suspicionem movent. Similiter IY, 12, 6 verba παλαιός Mal πρεαβύτης νόμος nimia videntur, cf. III, 1, 8; 18, 7 ubi sola verba πρεα-βντης νόμος exstant. Loco I, 1, 5 at τελενταΐαι των φροντί-δων ώδΐνες — τών Ιν&ένδε χονς λόγους της βιοτής παρα-&éa&ai τω δημιουργώ χατεπείγονααι, non solum genitivo τής βιοτής minime opus est ad explicanda verba τών iv-&ένδε, sed etiam vocabulo βιοτή Theophylactus praeter hunc locum non utitur. Verba igitur illa delenda viden-



XIV PEAEFATIO.

tur. VII, 5, 2 ¿ Οτρατηγος χατεπείγει τα πλήθη μη άνα-χερμάτιβτον ανμφωνον ποιήααΰ&αί τήν διάβαΰιν margini adscriptum fuisse ανμφωνον, ut rarius vocabulum μη àva-χερμάτιΰτον explicaretur, post in textum irrepsisse apparet. Aeque VI, 2¡ 3 πλήττεται το μέγιΰτον τ&ν άγελαξομενων ελάφων additum est έλάφων, ut vocabulum άγελαξομίνων intellegeretur. In locum V, 11, 8 verbum ¿ξήτει falso pervenit, quod verisimiliter V, 11, 9 margini adscriptum fuerat, ut vocabulum Ιόεΐτο explicaretur.

Restant loci aliquot, qui aliis de causis suspecti esse videantur. Atque ΠΙ, 9,1 ίπαναζενξωμεν [τήι/ άφήγηαιν] ¿ni την Ίονΰτίνον βαΰιλείαν, V, 15, 12 προς τα τη Ευρώπη πραχ&ίντα χωρείτω δ κάλαμος [tàç βίβλους] ναυτιλλόμενος μέλανι, verba Ιπαναξενγνύναι et ναυτίλλεα&αι transitive usur-pata miror. Suspicionem movent I , 6, 2 verba είρχτή ξύλων cum ποδοχάχη coniuncta, II, 13, 12 Ιπί&ετος cum αύμμαχος, ΠΙ, 9, 7 τότε cum νϋν πρώτον, V, 5, 10 ΰτε-φάνοις cum τοις αν&εΰι,ν.

Praepositiones in verbis compositis num quae inter-polatae sint non facile dignoscitur, cum eiusmodi verba nova audacter Theophylactus fingat. In his tamen nonnulla adeo non solum a sermonis legibus sed ab omni ratione abhorrent, ut interpolata esse credamus, veluti V, 15, 9 μετάχλητον τούτον εις ποιηαάμενος, VI, 11, 12 β ν ΰτρί-φεα&αι (Excerpta de legationibus exhibent ατρέφεαδαί) VI, 11, 9 προβεχή προς άχρόαβιν ίνεποίει τον βάρβαρον. V, 8, 5 πρώτη παραφνλακη alia eiusmodi.

Reliquum est, ut de partitione Historiarum pauca dicamus. Atque in codicibus libri tantum distinguuntur. In his quae capita effecit Pontanus, quamquam hic illic ineptius, tamen propter diuturnam consuetudinem non reliqui, quae tamen enuntiata prave ille in dividendo discerpserat, rursus conglutinavi. Paullulum igitur mutata nonnumquam capitum initia exhibentur. Propter ambitum capitum ni-mium minoribus numeris paragraphes distinsi, ut tandem aliquando editionum paginas citare supersedeamus.



theophylacti simocattae historiae () || praefatio

Documents