ΕισαγωγήΕισαγωγή

στηνστην

ΙστορίαΙστορία

τουτου

ΘεάτρουΘεάτρου

ΕπικέντρωσηΕπικέντρωση στονστον 2020όό αιώνααιώναΣχέσηΣχέση θεάτρουθεάτρου μεμε άλλεςάλλες παραστατικέςπαραστατικές καικαιεικαστικέςεικαστικές τέχνεςτέχνεςΠαραστατικότηταΠαραστατικότητα vsvs αντιαντι--αναπαραστατικότητααναπαραστατικότητα

Αρχές

του

20ού

αιώνα. Προβάλλει ένα νέο αίτημα στο χώρο της θεατρικής

τέχνης, που

αφορά

την

ίδια

την

θεατρική

πράξη

και

τους

όρους

δημιουργία

της.

Δύο

είναι

οι

βασικοί

άξονες

της

μεγάλης

αλλαγής:

Η

αλλαγή

του

βλέμματος

μέσα

από

το

οποίο

γίνεται

αντιληπτό

το κείμενο

και

η

σκηνική

λειτουργία

του.

Η

αλλαγή

της

ηθικής

στάσης

που

οφείλει

να

έχει

ο

καλλιτέχνης

ως μεσολαβητής

ανάμεσα

στη

θεατρική

πράξη

και

το

κοινό.

Η

πρώτη

αλλαγή

φέρνει

στο

προσκήνιο

το

ρόλο

του

σκηνοθέτη.

Η

δεύτερη

αφορά

τον

κοινωνικό

ρόλο

του

καλλιτέχνη

και

την

ηθική

του.

Ανάπτυξη

εθνικών

κινημάτων

αλλά

και

ιμπεριαλιστικών

μέτρων.

Στην

Ευρώπη

σταδιακά

σταθεροποιούνται

η

γερμανική αυτοκρατορία, το

βασίλειο

της

Ιταλίας, η αυστρο-ουγγρική

και

η

ρωσική

αυτοκρατορία.

Αποικιακή

πολιτική: αυξανόμενη

ανάγκη

σε

πρώτες

ύλες

αλλά

και για

νέες

αγορές.

Ολοένα

αναπτυσσόμενη

βιομηχανία.

Βιομηχανία

και

εμπόριο

ενθαρρύνουν

την

τεχνολογική

πρόοδο και

η

ανάπτυξη

των

εφευρέσεων

δυναμώνει

την

πίστη

στην

επιστήμη

και

την

τεχνική, αναθέτοντας

πια

εκεί

τη

λύση

των μεγάλων

προβλημάτων

του

ανθρώπου

και

της

κοινωνίας.

Αρχή της συνειδητοποίησης της εργατικής τάξης και της διεκδίκησης

των

δικαιωμάτων

της.

ΟιΟι

απλέςαπλές

μεταρρυθμίσειςμεταρρυθμίσεις

φαίνονταιφαίνονται

πιαπια ανεπαρκείςανεπαρκείς. . ΣτηνΣτην

αναζήτησηαναζήτηση

άλλωνάλλων

λύσεωνλύσεων, , βασισμένωνβασισμένων

στηνστην

ανάλυσηανάλυση

τηςτης πραγματικότηταςπραγματικότητας, , αρχίζειαρχίζει

ηη

απόρριψηαπόρριψη

τωντων

διάφορωνδιάφορων

ιδεαλισμώνιδεαλισμών

καικαι

τωντων

ουτοπικώνουτοπικών οραματισμώνοραματισμών

πουπου

γέννησανγέννησαν

τοντον

ρομαντισμόρομαντισμό. .

ΑπόΑπό

αυτήναυτήν

τητη

νέανέα

τάσητάση

θαθα

ξεπηδήσειξεπηδήσει

έναένα νέονέο

καλλιτεχνικόκαλλιτεχνικό

κίνημακίνημα: : ΡεαλισμόςΡεαλισμός

ΘΕΤΙΚΙΣΜΟΣΘΕΤΙΚΙΣΜΟΣ ((AugusteAuguste Comte)Comte)ΜαθήματαΜαθήματα

ΘετικιστικήςΘετικιστικής

ΦιλοσοφίαςΦιλοσοφίας

ΗΗ

κοινωνιολογίακοινωνιολογία

στηνστην

ανώτερηανώτερη

σφαίρασφαίρα

τωντων επιστημώνεπιστημών

–– ηη

πιοπιο

σημαντικήσημαντική

καικαι

σύνθετησύνθετη

απόαπό

όλεςόλες

τιςτις

επιστήμεςεπιστήμες. . ΧρησιμοποιώνταςΧρησιμοποιώντας

τηντην επιστημονικήεπιστημονική

μέθοδομέθοδο

ηη

κοινωνιολογίακοινωνιολογία

θαθα

παρείχεπαρείχε

τιςτις

απαραίτητεςαπαραίτητες

γνώσειςγνώσεις

ώστεώστε

νανα προβλεφτείπροβλεφτεί

ηη

ανθρώπινηανθρώπινη

συμπεριφοράσυμπεριφορά

καικαι

νανα

ελεγχθείελεγχθεί

ηη

κοινωνίακοινωνία. . ΝέοΝέο

αίτημααίτημα

γιαγια

τηντην

καλλιτεχνικήκαλλιτεχνική

δημιουργίαδημιουργία, , τοτο

οποίοοποίο

ουσιαστικάουσιαστικά

εισήγαγεεισήγαγε

τηντην

τέχνητέχνη

στηνστην ««επιστημονικήεπιστημονική

εποχήεποχή»». .

ΠροσπάθειεςΠροσπάθειες νανα επιτευχθείεπιτευχθεί έναςένας ρεαλιστικόςρεαλιστικός τρόποςτρόποςστηνστην τέχνητέχνη εμφανίζονταιεμφανίζονται σποραδικάσποραδικά ανάανά τουςτους αιώνεςαιώνεςήδηήδη απόαπό τηντην εποχήεποχή τωντων αρχαίωναρχαίων ΕλλήνωνΕλλήνων. . ΠερίοδοςΠερίοδος τηςτης ΑναγέννησηςΑναγέννησης, , εικονιστικήεικονιστική ψευδαίσθησηψευδαίσθησηΜελόδραμαΜελόδραμα, , ρομαντισμόςρομαντισμός: : νέανέα ώθησηώθηση στοστο αίτημααίτημα τηςτηςαυθεντικότηταςαυθεντικότητας τουτου θεάματοςθεάματος αλλάαλλά καικαι τηςτης ψυχολογικήςψυχολογικήςφόρτισηςφόρτισης τουτουΌλεςΌλες όμωςόμως οιοι προσεγγίσειςπροσεγγίσεις δίνουνδίνουν έμφασηέμφαση στηνστην ωραίαωραίαφύσηφύση, , τατα γραφικάγραφικά περιβάλλονταπεριβάλλοντα, , ήή τιςτις ευχάριστεςευχάριστεςαντιθέσειςαντιθέσεις. . ΑντίθεταΑντίθετα, , οο ΡεαλισμόςΡεαλισμός υποστηρίζειυποστηρίζει τηντην απόαπό κοντάκοντάαντικειμενικήαντικειμενική παρατήρησηπαρατήρηση τηςτης ζωήςζωής, , άσχεταάσχετα αναν κάτικάτιτέτοιοτέτοιο εμφάνιζεεμφάνιζε τηντην ασχήμιαασχήμια ήή τηντην ομορφιάομορφιά..

ΤαΤα κύριακύρια χαρακτηριστικάχαρακτηριστικά τουτου κινήματοςκινήματος τουτου ΡεαλισμούΡεαλισμού((LL’’ Artiste, LeArtiste, Le FigaroFigaro, , RRééalismealisme, Le , Le PrPréésentsent))::

1.1. ΗΗ

τέχνητέχνη

πρέπειπρέπει

νανα

αποδίδειαποδίδει

μεμε

ειλικρίνειαειλικρίνεια

τοντον πραγματικόπραγματικό, , φυσικόφυσικό

κόσμοκόσμο

2.2. ΗΗ

αλήθειααλήθεια

μπορείμπορεί

νανα

προσεγγιστείπροσεγγιστεί

μόνομόνο

μέσαμέσα

απόαπό άμεσηάμεση

παρατήρησηπαρατήρηση

3.3. ΜόνοΜόνο

οιοι

σύγχρονοισύγχρονοι

τρόποιτρόποι

καικαι

ηη

σύγχρονησύγχρονη

ζωήζωή μπορούνμπορούν

νανα

γίνουνγίνουν

αντικείμενοαντικείμενο

άμεσηςάμεσης

παρατήρησηςπαρατήρησης

4.4. ΟΟ

παρατηρητήςπαρατηρητής

θαθα

πρέπειπρέπει

νανα

προσπαθείπροσπαθεί

νανα

είναιείναι

όσοόσο τοτο

δυνατόνδυνατόν

περισσότεροπερισσότερο

αντικειμενικόςαντικειμενικός

καικαι

νανα

αποφεύγειαποφεύγει

τοτο

προσωπικόπροσωπικό

κοίταγμακοίταγμα

Ρεαλισμός:

Σαν

δραματικό

είδος

αφορά

την

εμφάνιση

της

Αληθοφάνειας (verisimilitude) στα

σκηνικά, κοστούμια, στους

διαλόγους, στις

χειρονομίες. Ο

στόχος

ενός

ρεαλιστικού

έργου

ήταν

να

γίνει

μια φωτογραφική

παράσταση

ενός

κοινού, αντιληπτού

περιβάλλοντος

(στην

πράξη, αυτό

αφορούσε

στο

μεσοαστικό

οικιακό

περιβάλλον

όπου

δρούσε η μπουρζουαζία). Τελικά, η

σκηνή

δεν

έπρεπε

να

μοιάζει

με

σκηνή, αλλά

με

ένα

οποιοδήποτε

κανονικό

δωμάτιο

της

εξωσκηνικής πραγματικότητας. Και

τα

σκηνικά

αντικείμενα

(props) έπρεπε

να

χάσουν

την

θεατρική

του

υπόσταση

και

να

θεωρηθούν

σαν

αυθεντικά

αξεσουάρ της καθημερινής πράξης.

Η

αληθοφάνεια

αφορά

επομένως

την

απόλυτη

ψευδαίσθηση

του

θεάτρου ότι

δεν

υπάρχει

ψευδαίσθηση! («Δεν

υπάρχει

μεγαλύτερο

ψέμα

από

το

νατουραλισμό», Dario Fo). Η

κρίση

όμως

είναι

άδικη, γιατί

σκοπός

του ρεαλισμού

δεν

ήταν

ο

ανταγωνισμός

του

θεάτρου

με

την

πραγματικότητα

για

την

παραγωγή

του

φυσικού

χώρου, αλλά

η

διαμόρφωση

του

σωστού περιβάλλοντος

μελέτης

της

ανθρώπινης

συμπεριφοράς. Κανονικά, σε

ένα

απόλυτα

φυσικό

περιβάλλον

επικεντρωνόμαστε

στην

ανθρώπινη κατάσταση

μέσα

σε

αυτό. Είναι

μια

γυάλα

πειραματισμού.

Αν

δεν

γίνει

αυτό

κατανοητό, ο Ρεαλισμός στο θέατρο κινδυνεύει να γίνει

γραφικός

και

επιφανειακός.

ΟιΟι βασικέςβασικές αρχέςαρχές τουτου ΡομαντισμούΡομαντισμού::1.1. ΠίσωΠίσω

απόαπό

κάθεκάθε

γήινογήινο

φαινόμενοφαινόμενο

κρύβεταικρύβεται

μιαμια

αλήθειααλήθεια

βαθύτερηβαθύτερη

απόαπό

εκείνηεκείνη

πουπου

παρουσιάζεταιπαρουσιάζεται

απόαπό

τιςτις

καθημερινέςκαθημερινές

κοινωνικέςκοινωνικές

μορφέςμορφές

καικαι

τατα φυσικάφυσικά

φαινόμεναφαινόμενα..

2.2. ΟΟ, , τιδήποτετιδήποτε

υπάρχειυπάρχει

έχειέχει

δημιουργηθείδημιουργηθεί

απόαπό

μιαμια

ανώτερηανώτερη

ύπαρξηύπαρξη, , έναένα απόλυτοαπόλυτο

ΟνΟν

((ΘεόςΘεός, , ΠνεύμαΠνεύμα, , ΙδέαΙδέα, , ΕγώΕγώ). ). ΚάθεΚάθε

δημιουργίαδημιουργία

συνυπάρχεισυνυπάρχει

μεμε

τηντην

αιώνιααιώνια

αλήθειααλήθεια, , συμμετέχεισυμμετέχει

στηνστην

αιώνιααιώνια

αλήθειααλήθεια, , καικαι

τατα

πάνταπάντα είναιείναι

τμήματατμήματα

ενόςενός

ενιαίουενιαίου

ΌλουΌλου..

3.3. ΜιαΜια

βαθιάβαθιά, , προσεκτικήπροσεκτική

παρατήρησηπαρατήρηση

κάθεκάθε

μερικούμερικού

φαινομένουφαινομένου

μπορείμπορεί

νανα δώσειδώσει

στοιχείαστοιχεία

τουτου

ΌλουΌλου. . ΌσοΌσο

λιγότερολιγότερο

φθαρμένοφθαρμένο

είναιείναι

κάτικάτι

τόσοτόσο

πιοπιο

πιθανόνπιθανόν

είναιείναι

νανα

εμπεριέχειεμπεριέχει

κάποιακάποια

βασικήβασική

αλήθειααλήθεια..4.4. ΗΗ

ανθρώπινηανθρώπινη

φύσηφύση

καθορίζεταικαθορίζεται

απόαπό

έναένα

βασικόβασικό

δυϊσμόδυϊσμό: : ψυχήψυχή

καικαι

σώμασώμα, , φύσηφύση

καικαι

πνεύμαπνεύμα, , εφήμεροεφήμερο

καικαι

αιώνιοαιώνιο, , περαιωμένοπεραιωμένο

καικαι

άπειροάπειρο. . ΗΗ τέχνητέχνη

υπερβαίνειυπερβαίνει

τοντον

δυϊσμόδυϊσμό

καικαι

οδηγείταιοδηγείται

στηνστην

ολοκλήρωσηολοκλήρωση..

5.5. ΟΟ

καλλιτέχνηςκαλλιτέχνης

αποτελείαποτελεί

μιαμια

ιδανικήιδανική

ανώτερηανώτερη

ύπαρξηύπαρξη, , ικανήικανή

νανα συμβάλλεισυμβάλλει

στηνστην

καθοδήγησηκαθοδήγηση

τωντων

άλλωνάλλων

πουπου

είναιείναι

δεκτικοίδεκτικοί

σταστα

μηνύματαμηνύματα

τηςτης..

Τι

είναι

σκηνοθεσία;

Σκηνοθεσία

είναι

τέλος

και

η

προσπάθεια

να

δοθεί

στην

παράσταση και

στο

σύνολο

των

στοιχείων

της

(σκηνικό

χώρο, παίξιμο

του

ηθοποιού, κοστούμια, φωτισμούς, μουσική

κλπ…) το

ύφος

που

θα επιτρέψει

την

προσέγγιση

του

θεατή

από

μια

συγκεκριμένη, ηθελημένη

γωνία. Είναι

η

εγκαθίδρυση

σχέσης

ανάμεσα

σε

θεατρικό

έργο

και κοινό».

Πηγή: Denis Bablet, Ιστορία

σύγχρονης

σκηνοθεσίας, 1ος

τόμος, 1887- 1914, μετάφραση: Δαμιανός

Κωνσταντινίδης

Λόγοι

για

την

ανάρρηση

του

σκηνοθέτη

σε

βασικό

συντελεστή

της παράστασης:

•Ο

Ιστορισμός, η

πρόθεση

να

αποδοθούν

έργα

που

αφορούν

την ιστορία

ενός

τόπου

με

όσο

το

δυνατόν

πιστότερη

αναπαραγωγή

του

χρονικού

πλαισίου. Ο

ιστορισμός

εκτός

από

λογοτεχνική

μόδα, ακολουθεί

την

άνοδο

του

Εθνισμού, της

σύνθεσης

της

εθνικής

ταυτότητας

και

της

επιβολής

της

ως

σημείο

αναγνώρισης

των

κρατών και

ηγεμονιών.

•Η

καλλιτεχνική

ατμόσφαιρα

του

νατουραλισμού, που

αντικαθιστά

την μελέτη

των

κλασικών

έργων

με

τη

μελέτη

της

καθημερινής

ζωής.

•Η

έννοια

της

παράστασης

ως

συλλογικού

και

μοναδικού

έργου

τέχνης, παρά

τη

συνεχή

αυξανόμενη

συνθετότητα

των

συντελεστών

της.

•Η

τεχνολογία

(φωτισμός, σκηνικοί

μηχανισμοί

κ.ά) που

απαιτούσε

ένα ενορχηστρωτή.

•Η

πλήθυνση

του

κοινού

και

η

κατά

κάποιον

τρόπο

ανάρρηση

ενός αστικού

ειδικού

κοινού, εξειδικευμένου

στο

νέο, που

απαιτούσε

την

καλλιτεχνική

σφραγίδα, αλλά

και

μπορούσε

να

στηρίξει

τον

σκηνικό πειραματισμό.

Η

ηθική

αποστολή

του

καλλιτέχνη:

Καταρχάς, μια

αποστολή

σωτηρία

της

τέχνης

από

τον

εκφυλισμό

της που

την

κάνει

διασκεδαστή

των

πολλών.

«Η

θεατρική

τέχνη, η

μεγάλη

γαλλική

τέχνη

του

παρελθόντος, η τέχνη του

Κορνέιγ, του

Ρακίνα, του

Μολιέρου

και

το

Μπωμαρσαί, είναι

προορισμένη, σε

καμιά

πενηνταριά

χρόνια

το

πολύ, να

γίνει

μια χοντροκομμένη

διασκέδαση, που

δεν

θα

έχει

τίποτα

το

κοινό

με

τη

λογοτεχνία, το

ύφος, το

ωραίο

πνεύμα, και

η

θέση

της

θα

είναι

μόνο ανάμεσα

σε

ασκήσεις

για

σοφούς

σκύλους

και

μια

επίδειξη

πολυλογάδων

μαριονετών»Πηγή: Denis Bablet, Ιστορία

σύγχρονης

σκηνοθεσίας, 1ος

τόμος, 1887-1914, μετάφραση: Δαμιανός

Κωνσταντινίδης

Πολεμική

ενάντια

στο

«καλοφτιαγμένο

έργο» (Σαρντού), όπου

«το πραγματικό

ακρωτηριάζεται

και

διασώζεται

η

ηθική

του

αστού».

Σκοπός

του

μοντέρνου

είναι

να

έλθει

σε

σύγκρουση

με

το καλοβαλμένο

θεατρικό

σύστημα

και

να

προτείνει

μια

έξοδο

από

την

πολιτική

και

κοινωνική

κρίση

μέσα

από

το

θέατρο

και

τη

σκηνική πράξη. Σκοπός

του. Ο

σκοπός

του

μοντέρνου

είναι

κατά

βάση

ηθικός

γιατί

ευαγγελίζεται

μια

κοινή

ανάταση.

Η

ηθική

αποστολή

της

τέχνης

συμβαδίζει

με

εκείνη

της

επιστήμης

και

το θέατρο

μπορεί

να

ακολουθήσει

αλλά

και

να

ενσωματώσει

την

πρόοδο

της

επιστημονικής

ανθρώπινης

δραστηριότητας.

Πρόκειται

για

μια

εποχή

εξάλλου

που

γνωρίζει

βαθιές

οικονομικές, επιστημονικές

και

τεχνολογικές

αλλαγές, όπου

το

πείραμα

και

η

ανάλυση

κατέχουν

εξέχουσα

θέση, και

η

έγνοια

του

πραγματικού διεισδύει

σιγά-σιγά

σε

όλους

τους

τομείς

της

λογοτεχνίας

και

των

τεχνών.

Προσοχή

όμως! Καθώς

η

επιστημονική

έρευνα

για

την «πραγματικότητα»

κερδίζει

σε

έδαφος

και

επιδρά

στα

λογοτεχνικά

κινήματα

της

εποχής, αλλάζει

ταυτόχρονα

το

νόημα

της

έννοιας. Αντικαθίσταται

με

πιο

βαθιές

και

σύνθετες

έννοιες, της

υποκειμενικής

αλήθειας

που

κρύβεται

πίσω

από

την

πραγματικότητας

ή

της συμβολικής

αναλλοίωτης

αλήθειας, που

βρίσκεται

εκτός

αντιληπτής

πραγματικότητας. Η

σύγκρουση

αντικειμενικού

–

υποκειμενικού.

Πρόβλημα

στη

χρήση

του

Ρεαλισμού: ρεαλιστής

–

αντιρεαλιστής, παραστατικότητα

-

αντιπαραστατικότητα

Νατουραλισμός: Χρησιμοποιείται

με

διαφορετικές

έννοιες

•Σαν

σούπερ-ρεαλισμός, στην

περίπτωση

εμμονής

στη

λεπτομέρεια

•Σαν

το

φιλοσοφικό

κίνημα

του

Κοινωνικού

Δαρβινισμού: ο

άνθρωπος

είναι κατεξοχήν

αποτέλεσμα

του

κοινωνικού

του

περιβάλλοντος

και

της

κληρονομικότητας.

•Σαν

λογοτεχνικό

είδος, ο

Νατουραλισμός

αναφέρεται

σε

έργα

που δείχνουν

πρόσωπα

απόλυτα

δεμένα

στις

επιταγές

του

περιβάλλοντος.

ΤοΤο

περιβάλλονπεριβάλλον

καικαι

ηη

κληρονομικότητακληρονομικότητα

είναιείναι

οιοι

πιοπιο

καθοριστικοίκαθοριστικοί

παράγοντεςπαράγοντες

γιαγια τηντην

ανθρώπινηανθρώπινη

μοίραμοίρα. .

ΔαρβινικήΔαρβινική

θεωρίαθεωρία, , ΗΗ

καταγωγήκαταγωγή

τωντων

ΕιδώνΕιδών

(1859): 1) (1859): 1) όλεςόλες

οιοι

μορφέςμορφές

ζωήςζωής εξελίχθηκανεξελίχθηκαν

απόαπό

μιαμια

κοινήκοινή

προγονικήπρογονική

ρίζαρίζα, 2) , 2) ηη

εξέλιξηεξέλιξη

τωντων

ειδώνειδών

εξηγείταιεξηγείται

μεμε

τηντην

αρχήαρχή

τηςτης

««επιβίωσηςεπιβίωσης

τουτου

ισχυροτέρουισχυροτέρου»»..ΚανείςΚανείς, , επομένωςεπομένως, , δενδεν

μπορείμπορεί

νανα

θεωρηθείθεωρηθεί

απόλυτααπόλυτα

υπεύθυνοςυπεύθυνος

γιαγια

τιςτις

πράξειςπράξεις

τουτου. . ΈναΈνα

μέροςμέρος

τηςτης

ευθύνηςευθύνης

περνάπερνά

στηνστην

κοινωνίακοινωνία

πουπου

επιτρέπειεπιτρέπει τηντην

ύπαρξηύπαρξη

αρνητικώναρνητικών

παραγόντωνπαραγόντων

κληρονομικότηταςκληρονομικότητας

καικαι

περιβάλλοντοςπεριβάλλοντος

ΗΗ

βελτίωσηβελτίωση

καικαι

ηη

πρόοδοςπρόοδος

προςπρος

συνθετότερεςσυνθετότερες

μορφέςμορφές

ζωήςζωής

είναιείναι αναπόφευκτεςαναπόφευκτες. . ΜπορούνΜπορούν

όμωςόμως

νανα

επιταχυνθούνεπιταχυνθούν

μεμε

τηντην

επιστημονικήεπιστημονική

μέθοδομέθοδο..ΟΟ

άνθρωποςάνθρωπος

δενδεν

διαφέρειδιαφέρει

αξιωματικάαξιωματικά

απόαπό

τηντην

υπόλοιπηυπόλοιπη

φύσηφύση

καικαι

τατα

ζώαζώα..

ΤοΤο

ενδιαφέρονενδιαφέρον

γιαγια

τητη

μοίραμοίρα

τωντων

εργατικώνεργατικών

τάξεωντάξεων

καικαι

τατα

δικαιώματαδικαιώματα

τωντων απλώναπλών

ανθρώπωνανθρώπων

γίνονταιγίνονται

οο

κύριοςκύριος

άξοναςάξονας

τουτου

νατουραλιστικούνατουραλιστικού

κινήματοςκινήματος..

«Έχω

τη

βαθιά

πεποίθηση

–κι επιμένω σε αυτό το σημείο-

πως

το πειραματικό

και

επιστημονικό

πνεύμα

του

αιώνα

θα

κερδίσει

το

θέατρο

και

πως

εδώ

βρίσκεται

η

μόνη

δυνατότητα

ανανέωσης

της

σκηνής μας… Πρέπει

να

πάμε

προς

το

μέλλον, και

το

μέλλον

είναι

το

ανθρώπινο

πρόβλημα

εξετασμένο

μέσα

στο

πλαίσιο

της πραγματικότητας, είναι

η

εγκατάλειψη

όλων

των

μύθων, είναι

το

ζωντανό

δράμα

της

διπλής

ζωής

των

προσώπων

και

των

κοινωνικών κύκλων, απαλλαγμένο

από

τα

παιδικά

παραμύθια, από

τα

ιστορικά

κουρέλια, τις

μωρολογίες

και

τις

συμβατικές

μεγαλοστομίες. Ο χώρος πρέπει

να

καθαρίσει».

Emile Zola, πρόλογος

στην

Τερέζα

Ρακέν.

ΤΟ

θεατρικό

έργο

πρέπει

να

γίνει

μια

«φέτα

ζωής», μεταφερμένη

στη σκηνή. Σβήνει

κάθε

απόσταση

μεταξύ

τέχνης

και

ζωής.

Ο

λόγος

είναι

η

επιστημονική

αλήθεια.

Κινήματα

ενάντια

στο

Ρεαλισμό:

Φαντασία, μπουρλέσκ, αλληγορία, εξτραβαγκάντζα, συμβολισμός, εξπρεσιονισμός

Αρνούνται

ότι

το

θέατρο

μπορεί

να

αποδώσει

την

αλήθεια

μέσα

από

την παράσταση

της

πραγματικότητας. Η

αλήθεια

του

ανθρώπου, όπως

και

η

κοσμολογική

αλήθεια

(που

μπορεί

να

είναι

η

ίδια), αφορά

στοιχεία

της ψυχικής

και

συναισθητικής

κατάστασης, όπως

ενόραση, ψυχοτροπία,

διαίσθηση, τα

οποία

δεν

μπορούν

να

ενταχθούν

ούτε

να

γίνουν κατανοητά

μέσα

στο

Ρεαλισμό. Η

ποίηση

πρώτη

ασχολείται

και

μεταφέρει

αυτά

τα

στοιχεία

του

μαγικού

κόσμου.

Η

εισαγωγή

του

άλλου, μυστικού

στοιχείου, το

παράδοξο, το

ξένο, μέσα από

μια

θεατρική

εικόνα, μέσα

από

την

δήλωση

ενός

κοινού

συμβόλου,

μέσα

από

τον

υποκειμενισμό. (Μαίτερλινγκ, Γειτς)

Με

τον

Εξπρεσιονισμό

οδηγούμαστε

στα

άκρα

της

υποκειμενικότητας: η εξωτερική

στοιβάδα

της

πραγματικότητας

διαστρεβλώνεται

ώστε

να

φανεί

η

εσωτερική

αλήθεια

των

πραγμάτων

(Oscar Kokoschka,

Georg Kaiser).

Η

ραχοκοκαλιά

του

ρεαλιστικού

θεάτρου

•Saxe-

Meiningen: παραγωγή, αληθοφάνεια, περιοδεία, πανευρωπαϊσμός

•Γαλλία: André

Antoine: νατουραλισμός, ηθική

διάσταση, πρότυπο ελεύθερου

θεάτρου

•Γερμανία: Otto Brahm: δημοκρατική

οργάνωση

θιάσου

•Αγγλία: Independent Theatre

•Ρωσία: Θέατρο

Τέχνης

της

Μόσχας, Στανισλάφσκι: μέθοδος

ρεαλιστικής υποκριτικής

•Ίψεν, Τσέχωφ

• Μπριέ, Χάουπτμαν

Η

ραχοκοκαλιά

του

αντι-ρεαλιστικού

θεάτρου

•Βάγκνερ: θεατρικός

χώρος, ολικό

έργο

τέχνης, ηθική

διάσταση του

θεάτρου

•Αυγούστος

Στρίντμπεργκ, Μωρίς

Μαίτερλινγκ

•Adolphe

Appia

•Gordon

Craig

• Αντονίν

Αρτώ

•Εξπρεσιονιστές

•Φουτουριστές

•Κονστρουκτιβιστές

-

Bauhaus

•Σουρεαλιστές

ΟιΟι αρχέςαρχές τουτου σύγχρονουσύγχρονου θεάτρουθεάτρου 18751875--19151915ΑπόΑπό

τοτο

1875 1875 ορισμένοιορισμένοι

συγγραφείςσυγγραφείς

καικαι

σκηνοθέτεςσκηνοθέτες

έφερανέφεραν

σημαντικέςσημαντικές

τομέςτομές

δημιουργώνταςδημιουργώντας

αποστάσειςαποστάσεις

απόαπό

τοτο παρελθόνπαρελθόν. . ΤοΤο

θέατροθέατρο

μπαίνειμπαίνει

στηστη

μοντέρναμοντέρνα

εποχήεποχή..

ΡίχαρντΡίχαρντ

ΒάγκνερΒάγκνερ: : θεωρητικέςθεωρητικές

αρχέςαρχές

γιαγια

τηντην

υψηλήυψηλή

τέχνητέχνηΣαξΣαξ--ΜάϊνινγκενΜάϊνινγκεν: : ηη

αξίααξία

τουτου

πανίσχυρουπανίσχυρου

σκηνοθέτησκηνοθέτη, , πουπου

μπορείμπορεί

ελέγχονταςελέγχοντας

κάθεκάθε

ειδικόειδικό

τμήματμήμα

μιαςμιας

θεατρικήςθεατρικής παράστασηςπαράστασης

νανα

παρουσιάσειπαρουσιάσει

μιαμια

σύνθετησύνθετη

ενότηταενότητα..

ΊψενΊψεν: : φτάνειφτάνει

τατα

όριαόρια

τωντων

ρεαλιστώνρεαλιστών

σταστα

όριάόριά

τουςτους

καικαι προετοιμάζειπροετοιμάζει

τοτο

κοινόκοινό

γιαγια

μιαμια

νέανέα

εποχήεποχή

τουτου

θεάτρουθεάτρου

πουπου

πλησιάζειπλησιάζει..

ΒάγκνερΒάγκνερΟΟ

δημιουργόςδημιουργός

θαθα

πρέπειπρέπει

νανα

δημιουργείδημιουργεί

μύθουςμύθους

αντίαντί

νανα

καταγράφεικαταγράφει

οικείαοικεία

θέματαθέματα: : αντιαντι--ρεαλιστήςρεαλιστήςΤοΤο

δράμαδράμα

θαθα

πρέπειπρέπει

νανα

βαπτισθείβαπτισθεί

στηστη

««μαγικήμαγική

πηγήπηγή

τηςτης

μουσικήςμουσικής»» καικαι

νανα

συνθέσεισυνθέσει

τοτο

μεγαλείομεγαλείο

τουτου

ΜπετόβενΜπετόβεν καικαι

τουτου

ΣαίξπηρΣαίξπηρ

ΗΗ

μουσικήμουσική, , μέσωμέσω

τηςτης

μελωδίαςμελωδίας

καικαι

τουτου

ρυθμούρυθμού

επιτρέπειεπιτρέπει μεγαλύτερομεγαλύτερο

έλεγχοέλεγχο

τηςτης

παράστασηςπαράστασης

απαπ’’ όσοόσο

επιτρέπειεπιτρέπει

ηη

πρόζαπρόζα..ΗΗ

αποτελεσματικότητααποτελεσματικότητα

τουτου

μουσικούμουσικού

δράματοςδράματος

εξαρτιέταιεξαρτιέται

τόσοτόσο

απόαπό

τηντην

παράστασηπαράσταση

όσοόσο

καικαι

απόαπό

τηντην

σύνθεσησύνθεση. . ΟΟ συγγραφέαςσυγγραφέας--συνθέτηςσυνθέτης

θαθα

πρέπειπρέπει

νανα

επιβλέπειεπιβλέπει

κάθεκάθε

στοιχείοστοιχείο

τηςτης

παραγωγήςπαραγωγής

μεμε

στόχοστόχο

νανα

συνθέσεισυνθέσει

έναένα GesamtkunstwerkGesamtkunstwerk = = ΟλικόΟλικό

έργοέργο

τέχνηςτέχνης, , σύνθεσησύνθεση

τεχνώντεχνών

ΜεγάληΜεγάλη ηη συμβολήσυμβολή τουτου στηνστην θεατρικήθεατρική αρχιτεκτονικήαρχιτεκτονική. . ΘέατροΘέατρο τουτου BayreuthBayreuth..ΕγκαταλείπειΕγκαταλείπει τητη συνηθισμένησυνηθισμένη διάταξηδιάταξη τηςτης αίθουσαςαίθουσας μεμετοτο διαχωρισμόδιαχωρισμό σεσε θεωρείαθεωρεία, , πλατείαπλατεία, , κλπκλπ. . ΣχήμαΣχήμα βεντάλιαςβεντάλιαςΗΗ ορχήστραορχήστρα τοποθετήθηκετοποθετήθηκε σεσε μιαμια τάφροτάφρο στηνστηνμπροστινήμπροστινή άκρηάκρη τηςτης σκηνήςσκηνής, , αθέατηαθέατη απόαπό τοτο κοινόκοινό. . ΤοΤοστοιχείοστοιχείο αυτόαυτό δημιουργούσεδημιουργούσε έναένα ««μουσικόμουσικό ρήγμαρήγμα»»μεταξύμεταξύ τουτου πραγματικούπραγματικού κόσμουκόσμου καικαι τουτου ιδανικούιδανικούκόσμουκόσμου τηςτης σκηνήςσκηνής, , τοτο οποίοοποίο ενισχυότανενισχυόταν καικαι απόαπό τοτοσκοτάδισκοτάδι τηςτης αίθουσαςαίθουσας κατάκατά τητη διάρκειαδιάρκεια τωντωνπαραστάσεωνπαραστάσεων..ΑπόλυτηΑπόλυτη ψευδαίσθησηψευδαίσθηση. . ΙστορικήΙστορική ακρίβειαακρίβεια σεσε σκηνικάσκηνικάκαικαι κοστούμιακοστούμια, , κινούμενακινούμενα πανοράματαπανοράματα. .

Γεώργιος

ΙΙ, Δούκας

του

Σαξ-Μάινινγκεν: ένα

πρόσωπο-

εμβολή της παλιάς εποχής στη νέα.

Ο

κατάλληλος

άνθρωπος

στην

κατάλληλη

εποχή: Απόλυτος κυρίαρχος

της

θεατρικής

πράξης

Με

τη

συνεργασία

των

Ludwig Chronegk

και

της

Ellen Franz πρότεινε, με

αφορμή

μια

ουσιαστική

επανεξέταση

των

σκηνογραφικών

και

ενδυματολογικών

ζητημάτων, την

αρμονία

και στα υπόλοιπα στοιχεία της υποκριτικής και της εσωτερικής

οργάνωσης

του

θιάσου.

Καινοτομίες:

•Ιστορική

αλήθεια: βαθιά

έρευνα

στην

έννοια

του

σκηνικού

χώρου

•Ερασιτεχνικός

θίασος: αντίσταση

στο

φαινόμενο

της

«ντίβας»

•Κυκλική

εναλλαγή

των

ρόλων

•Η

πορεία

προς

την

παράσταση: Πρόβες

πολύμηνες

•Περιοδεία: 2600 παραστάσεις

41 έργων

από

1874 μέχρι

το 1890.

•Σκηνές

μαζών: διαγώνιος, οργάνωση

ομάδων, πρόβες

Ενδιαφέρουσες

παρατηρήσεις:

•

Χρήση

της

νέων

μέσων

μεταφοράς: σιδηρόδρομος

(είκοσι

βαγόνια, διακόσια

μέλη

θιάσου)

•Μια

νέα, αλλά

δυναστική

στην

ουσία

της, επιβολή

του πειραματισμού.

•Παν-ευρωπαϊσμός: η

σκηνοθεσία

είναι

μια

υπόθεση

που

αφορά

όλη την

ήπειρο.

ΊψενΊψενΑνάμεσαΑνάμεσα

στοστο

1850 1850 καικαι

τοτο

1899 1899 έγραψεέγραψε

25 25 έργαέργα. . ΤαΤα

περισσότεραπερισσότερα

είναιείναι

έμμετραέμμετρα

καικαι

αναφέρονταιαναφέρονται

σεσε

θέματαθέματα τηςτης

σκανδιναβικήςσκανδιναβικής

ιστορίαςιστορίας. . ΤαΤα

πιοπιο

σημαντικάσημαντικά

είναιείναι

οο

««ΜπραντΜπραντ»» καικαι

οο

««ΠέερΠέερ

ΓκυντΓκυντ»»ΣτηΣτη

δεκαετίαδεκαετία

τουτου

70 70 οο

ΊψενΊψεν

κάνεικάνει

μιαμια

στροφήστροφή

στηστη

δραματουργίαδραματουργία

τουτου. . ΗΗ

φήμηφήμη

τουτου

ωςως

ριζοσπαστικούριζοσπαστικού διανοητήδιανοητή

καικαι

δραματουργούδραματουργού--αμφισβητίααμφισβητία

οφείλεταιοφείλεται

σταστα

έργαέργα: : ««ΤοΤο

κουκλόσπιτοκουκλόσπιτο»» (1879), (1879), ««ΒρυκόλακεςΒρυκόλακες»» (1881) (1881) καικαι

««ΈναςΈνας

εχθρόςεχθρός

τουτου

λαούλαού»» (1882).(1882).

ΑργότεραΑργότερα

στρέφεταιστρέφεται

σεσε

νέεςνέες

κατευθύνσειςκατευθύνσεις: : ««ΑγριόπαπιαΑγριόπαπια»» (1884), (1884), ««ΡόσμερχολμΡόσμερχολμ»» (1886), (1886), ««ΑρχιτέκτωνΑρχιτέκτων

ΣόλνεςΣόλνες»»

(1892). (1892). ΧρησιμοποιείΧρησιμοποιεί

περισσότεροπερισσότερο

τοντον

συμβολισμόσυμβολισμό

καικαι θέματαθέματα

διαπροσωπικώνδιαπροσωπικών

σχέσεωνσχέσεων. .

ΤαΤα έργαέργα τουτου ΊψενΊψεν συνέβαλανσυνέβαλαν σημαντικάσημαντικά στηνστην ανάπτυξηανάπτυξη καικαι εξέλιξηεξέλιξη τουτουρεαλισμούρεαλισμού..ΚαλογραμμένοΚαλογραμμένο έργοέργο, , προσαρμοσμένοπροσαρμοσμένο στοστο ύφοςύφος τουτου ρεαλισμούρεαλισμού..ΌχιΌχι πιαπια ««κατκατ’’ ιδίανιδίαν»», , ««ΜονόλογοιΜονόλογοι»», , μημη ρεαλιστικάρεαλιστικά τεχνάσματατεχνάσματα..ΑιτιώδειςΑιτιώδεις σχέσειςσχέσεις ανάμεσαανάμεσα στιςστις σκηνέςσκηνές καικαι ηη πλοκήπλοκή οδηγείταιοδηγείται λογικάλογικά στηνστηντελικήτελική λύσηλύση..ΟιΟι διάλογοιδιάλογοι, , τατα σκηνικάσκηνικά, , τατα κοστούμιακοστούμια επιλέγονταιεπιλέγονται γιαγια τατα δυνατότητάδυνατότητά τουςτουςνανα αποκαλύπτουναποκαλύπτουν τουςτους χαρακτήρεςχαρακτήρες, , καικαι περιγράφονταιπεριγράφονται αναλυτικάαναλυτικά στιςστιςσκηνικέςσκηνικές οδηγίεςοδηγίες..ΚάθεΚάθε χαρακτήραςχαρακτήρας έχειέχει συλληφθείσυλληφθεί ωςως μιαμια προσωπικότηταπροσωπικότητα τηςτης οποίαςοποίας ηησυμπεριφοράσυμπεριφορά μπορείμπορεί νανα αναχθείαναχθεί σεσε κληρονομικούςκληρονομικούς ήή κοινωνικούςκοινωνικούς λόγουςλόγους..ΜεγαλύτερηΜεγαλύτερη έμφασηέμφαση σταστα εσωτερικάεσωτερικά ψυχολογικάψυχολογικά κίνητρακίνητρα απόαπό τιςτις εξωτερικέςεξωτερικέςλεπτομέρειεςλεπτομέρειες τηςτης όψηςόψης..

ΤέλοςΤέλος, , οο ΊψενΊψεν έδωσεέδωσε στουςστους νέουςνέους δραματουργούςδραματουργούς έναένα νέονέο όραμαόραμα τουτουρόλουρόλου πουπου πρέπειπρέπει νανα παίξουνπαίξουν στηνστην κοινωνίακοινωνία. . ΤαΤα έργαέργα τουτου συνοψίζουνσυνοψίζουν τητηδιάσπασηδιάσπαση μεμε τοτο παρελθόνπαρελθόν καικαι αποτελούναποτελούν σημείοσημείο εκκίνησηςεκκίνησης γιαγιαπαραγωγούςπαραγωγούς πουπου αναζητούναναζητούν νέουςνέους δρόμουςδρόμους στοστο θέατροθέατρο..

Φαίνεται ότι στο θέατρο η πιστή αναπαράσταση τηςπραγματικότητας ασκεί μια θεατρική γοητεία από μόνη της. Και οφυσικός χώρος δεν παύει να είναι θεατρικός και να υποδύεται τονεαυτό του με λιγότερη ή μεγαλύτερη επιτυχία.Γι’ αυτό αρχικά ο Ίψεν είχε στραφεί στο έμμετρο, ηρωικό δράμα, αντιδρώντας στην «επιφανειακότητα» του κοινωνικού ρεαλισμού.Τότε όμως του έγινε φανερό πως η επιφάνεια της ζωής μπορεί ναφανεί χρήσιμη μέσα από μια ποιητική, συμβολική της διάσταση, κατά τον ίδιο τρόπο που οι σπουδαίοι φωτογράφοι έχουν τηδυνατότητα να δείχνουν με μια φωτογραφία τα βάθη τηςπραγματικότητας. Με τον Ίψεν καταλήγουμε σε ό, τι ονομάζουμε«ψυχολογικό ρεαλισμό», όπου το εξωτερικό προφίλ της κοινωνίαςυποδεικνύει τα βαθύτερα στρώματα της ανθρώπινης ψυχής. Καιαπό εκεί κινούμαστε προς τον «φιλοσοφικό» ή «κριτικό ρεαλισμό», όπου το περιβάλλον λειτουργεί σαν βάση για την ανάδειξη τηςουσίας των πραγμάτων ή του πνεύματος της εποχής.

André Antoine, 1858-1943, και

Ελεύθερο

Θέατρο

Μορφή

αρχετυπική

για

το

ελεύθερο

θέατρο

του

μέλλοντος: το

πρότυπο

του αυτοδημιούργητου

καλλιτέχνη, του

γεμάτου

οράματα

νέου

που

προχωρά

μπροστά

κόντρα

στις

αντιξοότητες.

Η

μορφή

ενός

καλλιτέχνη

ελιτιστή, που

συγκεντρώνει

και

ενδιαφέρει

κυρίως τους

διανοούμενους. Η

τέχνη

μέσα

από

μια

πυραμιδική

διάταξη

πρόσληψης,

από

τους

διανοούμενους

στις

μάζες. Παρ’

όλο

που

τα

ίδια

τα

έργα

και

τα κινήματα

αφορούν

κυρίως

τις

δεύτερες

και

τις

συνθήκες

ζωής

τους.

Το

1887 δεν

έμοιαζε

καθόλου

με

υποκινητή

επαναστατικών

ιδεών: κλητήρας

στην

εταιρεία

φωταερίου, κομπάρσος

σε

παριζιάνικους

επαγγελματικούς

θιάσους, περιστασιακές

εμφανίσεις

με

ένα ερασιτεχνικό

θεατρικό

σχήμα.

Πολύ

σημαντική

η

πίεση

της

λογοκρισίας

και

η

πολεμική

που δημιουργεί: από

τη

μια

ανάγκη

να

ακουστούν

νέα

έργα, από

την

άλλη

συγκρότηση

ενός

κλειστού

κύκλου

διανοούμενων.Νέα

έργα: Τολστόι, «Κράτος

του

Ζόφου» - Ίψεν, «Βρικόλακες»,

«Αγριόπαπια»

Βρυκόλακες, Ίψεν, Jacques Damour του

Ζολά

Μεταξύ

1887-1914 αφιερώνεται

στη

θεατρική

παραγωγήThéâtre Libre: Οργανωμένο

με

βάση

ένα

σύστημα

συνδρομητών,

ανοικτό

μόνο

στα

μέλη

του. Αποτέλεσμα: ελεύθερο

από

λογοκρισία, κυρίως

σε

νατουραλιστικά

έργα.

Μεγάλο

μέρος

της

φήμης

πήγαζε

από

τις

comedies rosses, έργα

στα οποία

οι

συνήθεις

ηθικοί

κανόνες

αναστρέφονταν, πολλές

από

τις

οποίες

ήταν

τόσο

ακραίες

ώστε

να

προκαλούν

αντιδράσεις

ακόμα

και στο

ανεκτικό

κοινό

του

Αντουάν.

Ο

νατουραλισμός

αποκτά

τη

φήμη

έκφυλου

θεάματος. Αλλά

η αντίδραση

φέρνει

επιτυχία.

Σημαντικός

χώρος

διερεύνησης

νέων

τεχνικών

παραγωγής

του θεάματος.

Το

περιβάλλον

με

όλες

του

τις

λεπτομέρειεςΤέταρτος

τοίχος: σκηνογραφία

των

δωματίων

σαν

πραγματικά

και

στο

τέλος

ο

ένας

τοίχος

απομακρύνεταιΈπιπλα

κατά

μήκος

της

αυλαίας

και

οδηγίες

στους

ηθοποιούς

να

συμπεριφέρονται

σαν

να

μην

υπήρχε

κοινό.Πίστη

στη

σημασία

του

περιβάλλοντος, πεποίθηση

ότι

κάθε

έργο

απαιτεί

το

δικό

του

σκηνικό, εντελώς

ξεχωριστό

από

κάθε

άλλο

έργο.Ομαδικό

παίξιμο

(μετά

τον

Μάινιγκεν)

Διδασκαλία

των

ηθοποιών, φυσική

συμπεριφορά

Freie

Bühne

Otto Brahm: δραματικός

κριτικός

Μια

δημοκρατική

ένωση

Χρησιμοποίησε

επαγγελματίες

που

έπαιζαν

στις

ελεύθερες

ώρες τους. Ένα

είδος

κομμούνας

ηθοποιών.

Ζολά, Τολστόι, Χάουπτμαν, Στίντμπεργκ, Ίψεν, Σνίτσλερ.

Η

δημιουργία

ενός

ρεαλιστικού

θεάτρου

ψυχής, χαρακτηριζόμενου από

την

απόλυτη

ειλικρίνεια

και

την

έλλειψη

συμβιβασμών, δίχως

να

χάνεται

στις

άχρηστες

λεπτομέρειες.

Μακρόσυρτες

σιωπές, παύσεις, ήχοι

που

χάνονται

στο

ανέκφραστο, διακεκομμένες

φράσεις, αποσιωπήσεις, μετριασμένοι

τόνοι

και

σκοτεινές

σκηνοθεσίες.

Independent Theater

Βασισμένο

στο

πρότυπο

του

Théâtre

Libre

και

στη

Freie

Buhne.

Επικεφαλής

ο

J. T. Grein, 1861-1935.

•Ιδιωτικός

φορέας

συνδρομητών

προς

αποφυγήν

της

λογοκρισίας

•Επαγγελματίες

ηθοποιοί, σε

απογευματινές

Κυριακές

•Έργα: Ζολά, «Τερέζα

Ρακέν», Ίψεν, «Βρυκόλακες»

Ανάμεσα

στο

1891 και

το

1897 παρουσιάζει

26 έργα, κυρίως

ξένα.

ΟΟ ΜπέρναρΜπέρναρ ΣωΣω, , αντίθετααντίθετα απόαπό τηντην πλειοψηφίαπλειοψηφία τωντων νέωννέωνσυγγραφέωνσυγγραφέων πουπου έτεινεέτεινε προςπρος τηντην ζοφερότηταζοφερότητα καικαι τηντην υπερβολικήυπερβολικήσοβαρότητασοβαρότητα, , οο ΣωΣω επιλέγειεπιλέγει τητη μορφήμορφή τηςτης κωμωδίαςκωμωδίας..ΠίστηΠίστη στηνστην δυνατότηταδυνατότητα γιαγια πρόοδοπρόοδο, , στιςστις ανθρώπινεςανθρώπινες δυνάμειςδυνάμεις γιαγιατελειοποίησητελειοποίηση, , ενδιαφέρονενδιαφέρον γιαγια τηντην ««πειθώπειθώ»»: : πρόσωπαπρόσωπα σταδιακάσταδιακάεπανεξετάζουνεπανεξετάζουν τιςτις αξίεςαξίες τουςτους..

««ΆνθρωποςΆνθρωπος

καικαι

τατα

όπλαόπλα»», , ««ΤαγματάρχηςΤαγματάρχης

ΒαρβάραΒαρβάρα»»««ΆνθρωποςΆνθρωπος

καικαι

υπεράνθρωποςυπεράνθρωπος»», ,

««ΑγίαΑγία

ΙωάνναΙωάννα»»

ΡεαλισμόςΡεαλισμός

––αλλάαλλά: : οο

άνθρωποςάνθρωπος

έχειέχει

ελευθερίαελευθερία

στιςστις

επιλογέςεπιλογές

τουτου. . ΟιΟι ρόλοιρόλοι

εκφράζονταιεκφράζονται

μεμε

άνεσηάνεση, , καικαι

περισσήπερισσή

θεατρικότηταθεατρικότητα. .

ΥποκειμενικόςΥποκειμενικός

ρεαλισμόςρεαλισμός: : οιοι

χαρακτήρεςχαρακτήρες

επιλέγονταιεπιλέγονται

γιαγια

νανα υπηρετήσουνυπηρετήσουν

τητη

θέσηθέση

τουτου

συγγραφέασυγγραφέα. .

««ΘέατροΘέατρο

ΙδεώνΙδεών»» : : μέροςμέρος

τουτου

διδακτικούδιδακτικού

θεάτρουθεάτρου, , πρόσωπαπρόσωπα αντιπροσωπεύουναντιπροσωπεύουν

θέσειςθέσεις, , στόχοςστόχος

ηη

πειθώπειθώ

τουτου

κοινούκοινού

πάνωπάνω

σεσε

έναένα

ζήτημαζήτημα

Θέατρο

Τέχνης

στη

Μόσχα

–

Κωσταντίν

Στανισλάβσκι

(1863-1938)

Διαφέρει

από

τα

άλλα

ανεξάρτητα

θέατρα, στο

ότι

αποτελεί

εξαρχής

έναν επαγγελματικό

οργανισμό

και

ότι

δεν

επικεντρώνεται

στα

παραμελημένα

έργα

αλλά στη θεατρική παραγωγή.

Θέατρο

συνόλου, ακρίβεια

στην

εξωτερική

λεπτομέρεια

αλλά

και

στην

εσωτερική ζωή

των

προσώπων.

Προσαρμοσμένες

στις

απαιτήσεις

των

τσεχωφικών

έργων. Ο

Στανισλάβσκι μελετούσε

κάθε

έργο

για

αρκετό

καιρό

πριν

αρχίσουν

οι

πρόβες. Κάθε

ηθοποιός

έπρεπε

να

δίνει

προσοχή

στις

λεπτομέρειες, έπρεπε

να

αναδημιουργήσει

ένα περιβάλλον, αφού

επισκεπτόταν

την

τοποθεσία

όπου

διαδραματιζόταν

το

έργο

ή

μετά

από

εξαντλητική

έρευνα.

Μετά

το

1902 το

Θέατρο

Τέχνης

αποκτά

δικό

του

θέατρο, εργαστήρια, σκηνικό εξοπλισμό, περιστρεφόμενη

σκηνή. Η

φήμη

του

αυξάνει

και

το

1906 ο θίασος είναι

αρκετά

γνωστός

ώστε

να

επιχειρήσει

μια

περιοδεία

στο

εξωτερικό.

Μέθοδος Στανισλάβσκι

Πριν: η μέθοδος του Φρανσουά Ντελσάρτ. Η υποκριτικήμέσα από σειρά έτοιμων σταθερών σκηνικών κλισέ. Απόλυτος μανιερισμός: νους, σώμα και αίσθημαμπαίνουν σε προπαρασκευασμένες φόρμες. Χρησιμοποιήθηκε ευρέως στον βουβό κινηματογράφο.

Η ζωή μου στην Τέχνη (1924)Η

δουλειά

του

ηθοποιού

(Ένας

ηθοποιός

δημιουργείται: 1. Η δουλειά του

ηθοποιού

στη

διαδικασία

της

Βίωσης) (1936)Ένας

ηθοποιός

δημιουργείται: 2. Η

δουλειά

του

ηθοποιού

στη

διαδικασία

της

ενσάρκωσης

(1949)Πλάθοντας

ένα

ρόλο

(1961)

Σύστημα

Στανισλάβσκι:1. Το

σώμα

και

η

φωνή

του

ηθοποιού

πρέπει

να

είναι

τόσο

εξασκημένα

ώστε

να

μπορούν

να

ανταποκριθούν

αποτελεσματικά

στις

απαιτήσεις

οποιουδήποτε ρόλου

2. Ο

ηθοποιός

πρέπει

να

μαθητεύσει

στις

σκηνικές

τεχνικές

ώστε

να

είναι

σε θέση

να

προβάλλει

ένα

χαρακτήρα

στο

κοινό, με

τρόπο

που

να

μη

δίνει

την

αίσθηση

του

βεβιασμένου

και

του

τεχνάσματος3. Ο

ηθοποιός

πρέπει

να

ξέρει

να

παρατηρεί

την

πραγματικότητα, από

την

οποία

πλάθει

τους

ρόλους

του4. Ο

ηθοποιός

πρέπει

να

αναζητά

μια

εσωτερική

αξιολόγηση

για

ο, τιδήποτε

συμβαίνει

επί

σκηνής. Αυτό

επιτυγχάνεται

εν

μέρει

μέσω

του

«μαγικού

αν» (= «αν

ήμουν

αυτό

το

πρόσωπο

και

αντιμετώπιζα

τη

συγκεκριμένη

αυτή

κατάσταση, τότε

θα…» και

εν

μέρει

μέσω

της

«βιωματικής/συναισθηματικής μνήμης» (πρόκειται

για

μια

διαδικασία

μέσω

της

οποίας

ο

ηθοποιός

συσχετίζει

μια

ανοίκεια

δραματική

κατάσταση

με

μια

ανάλογη

οικεία συναισθηματική

κατάσταση, από τη δική του ζωή) – αν

και

ο

Στανισλάβσκι

μείωσε

τελικά

τη

σημασία

αυτού

του

δεύτερου

βοηθητικού

παράγοντα.

5. Αν

ο

ηθοποιός

δεν

πρόκειται

απλώς

να

υποδυθεί

τον

εαυτό

του, πρέπει

να

προχωρήσει

σε

μια

βαθειά

ανάλυση

του

κειμένου

και

να

λειτουργήσει

μέσα

στις

«δεδομένες

συνθήκες» που

θα

βρει

εκεί. Ο ηθοποιός

πρέπει

να

καθορίσει

τα

κίνητρα

συμπεριφοράς

του

χαρακτήρα

που

θα

ενσαρκώσει

σε

κάθε

σκηνή, στο σύνολο του έργου

και

σε

σχέση

με

κάθε

άλλο

ρόλο. Ο βασικός «στόχος» των

επιθυμιών

του

χαρακτήρα

πρέπει

να

αποτελέσει

«το

νήμα

που διατρέχει» το

ρόλο, τον

άξονα

γύρω

από

τον

οποίο

περιστρέφονται

όλα

τα

υπόλοιπα.6. Επί

σκηνής, ο

ηθοποιός

πρέπει

να

επικεντρώνει

την

προσοχή

του

στη

δράση, όπως

εξελίσσεται

από

στιγμή

σε

στιγμή. Η

συγκέντρωση αυτή

θα

δώσει

στον

ηθοποιό

την

«ψευδαίσθηση

της

πρώτης

φοράς»

και

θα

τον

καθοδηγήσει

να

υποτάξει

το

Εγώ

του

στις

καλλιτεχνικές απαιτήσεις

της

παραγωγής

7. Ο

ηθοποιός

πρέπει

να

συνεχίσει

να

επιδιώκει

σε

όλη

τη

ζωή

του

την τελειοποίηση

των

δυνατοτήτων

του, να

κατανοεί

τους

ρόλους

και

να

κατέχει

άριστα

την

τεχνική.

Ο

Στανισλάβσκι

άλλαξε

διαρκώς

τη

μέθοδό

του. Πρότεινε

εξάλλου

την προσαρμογή

της

στα

διάφορα

περιβάλλοντα

και

στις

εκάστοτε

καλλιτεχνικές

ανάγκες

Άντον Τσέχωφ (1860-1904)

Επιβάλλει τη δραματικότητα μέσα από μια μουσική σουρντίνα –χαμηλόφωνες, συχνά ανιαρές καταστάσεις δείχνουν τον πλούτο τηςανθρώπινης εσωτερικής ζωήςΈργα: «Γλάρος» (1896), «Θείος Βάνιας» (1899), «Τρεις αδελφές»(1901), «Βυσσινόκηπος» (1904).ΚαθέναΚαθένα απόαπό αυτάαυτά εξελίσσεταιεξελίσσεται στηστη ρωσικήρωσική επαρχίαεπαρχία καικαι καταγράφεικαταγράφειτηντην μονότονημονότονη καικαι απογοητευτικήαπογοητευτική ζωήζωή τηςτης τάξηςτάξης τωντων γαιοκτημόνωνγαιοκτημόνων. . ΌλοιΌλοι θέλουνθέλουν νανα αλλάξουναλλάξουν ζωήζωή, , αλλάαλλά……ΑμέτρητεςΑμέτρητες λεπτομέρειεςλεπτομέρειες πουπου συσχετίζονταισυσχετίζονται εσωτερικάεσωτερικάΑπουσίαΑπουσία αιφνιδιαστικώναιφνιδιαστικών κορυφώσεωνκορυφώσεων, , έντονουέντονου σασπένςσασπένς, , σαφώνσαφώνστόχωνστόχων τηςτης δράσηςδράσης

ΑναβίωσηΑναβίωση

τουτου

ΙδεαλισμούΙδεαλισμούΑνΑν καικαι τοτο γενικόγενικό πνευματικόπνευματικό κλίμακλίμα ανάμεσαανάμεσα στοστο 18501850--1900 1900 είναιείναι αντιαντι--ιδεαλιστικόιδεαλιστικό, , οιοι υπερβολικέςυπερβολικές απαιτήσειςαπαιτήσεις««γιαγια χάρηχάρη τηςτης επιστήμηςεπιστήμης»» προκαλούνπροκαλούν διαμαρτυρίεςδιαμαρτυρίες..ΟιΟι ΣυμβολιστέςΣυμβολιστές περνούνπερνούν στηνστην αντεπίθεσηαντεπίθεση, , τοτο 1885, 1885, μεμεέναένα μανιφέστομανιφέστο ((««Le Le SymbolismeSymbolisme»», , LeLe FigaroFigaro, 18 , 18 SeptSept1886, 1886, Jean Jean MoreasMoreas).).ΠοιήματαΠοιήματα καικαι ΚριτικάΚριτικά κείμενακείμενα τουτου ΜπωντλαίρΜπωντλαίρ, , μυθιστορήματαμυθιστορήματα τουτου ΝτοστογιέφσκιΝτοστογιέφσκι, , θεωρίεςθεωρίες τουτουΒάγκνερΒάγκνερ..ΗΗ υποκειμενικότηταυποκειμενικότητα, , οιοι εκφράσειςεκφράσεις τουτου ψυχισμούψυχισμού, , μυστηριώδειςμυστηριώδεις εσωτερικέςεσωτερικές καικαι εξωτερικέςεξωτερικές δυνάμειςδυνάμειςαντιπροσωπεύουναντιπροσωπεύουν μιαμια ανώτερηανώτερη μορφήμορφή αλήθειαςαλήθειας..ΗΗ αλήθειααλήθεια αυτήαυτή δενδεν μπορείμπορεί νανα παρασταθείπαρασταθεί απευθείαςαπευθείας. . ΜπορείΜπορεί νανα ανακληθείανακληθεί στηστη μνήμημνήμη μέσωμέσω συμβόλωνσυμβόλων, , θρύλωνθρύλων, , μύθωνμύθων καικαι ατμόσφαιραςατμόσφαιρας..

StephaneStephane MallarmMallarméé (1842(1842--1898): 1898): ΣτόχοςΣτόχος τουτου θεάτρουθεάτρουείναιείναι ηη ανάκλησηανάκληση τουτου μυστηρίουμυστηρίου τηςτης ύπαρξηςύπαρξης μέσωμέσω ενόςενόςποιητικούποιητικού καικαι υπαινικτικούυπαινικτικού λόγουλόγου καικαι τωντων πιοπιοαπαραίτητωναπαραίτητων ατμοσφαιρικάατμοσφαιρικά ταιριαστώνταιριαστών θεατρικώνθεατρικώνμέσωνμέσων, , ώστεώστε νανα δημιουργηθείδημιουργηθεί μιαμια εμπειρίαεμπειρίαθρησκευτικούθρησκευτικού χαρακτήραχαρακτήρα..

««ΆμλετΆμλετ»» : : ηη ιστορίαιστορία ενόςενός ήρωαήρωα πουπου έρχεταιέρχεται αντιμέτωποςαντιμέτωπος μεμεσκιέςσκιέςΠρόκειταιΠρόκειται γιαγια έναένα εσωτερικόεσωτερικό μονόλογομονόλογο, , γιαγια τηντην ενόρασηενόραση τουτουεαυτούεαυτού μαςμας, , γιαγια τηντην επικοινωνίαεπικοινωνία μεμε τοτο μεταφυσικόμεταφυσικόΣτηνΣτην πραγματικότηταπραγματικότητα ηη παράστασηπαράσταση διαστρέφειδιαστρέφει τηντην ουσίαουσία τηςτηςποίησηςποίησηςΈναΈνα θέατροθέατρο μεμε καθαρήκαθαρή μουσικήμουσική, , καθαρόκαθαρό χορόχορό, , καθαρήκαθαρή ποίησηποίηση. . ΈναΈνα θέατροθέατρο ονείρωνονείρων γιαγια ανθρώπουςανθρώπους πουπου ονειρεύονταιονειρεύονται

ΜετάθεσηΜετάθεση τηςτης πραγματικότηταςπραγματικότητας καικαι τουτου θεάτρουθεάτρου ωςωςκοσμοειδώλουκοσμοειδώλουΤαΤα σκηνικάσκηνικά πρέπειπρέπει νανα γίνειγίνει έναένα καθαρόκαθαρό όργανοόργανο τηςτηςφαντασίαςφαντασίας πουπου ολοκληρώνειολοκληρώνει τηντην ψευδαίσθησηψευδαίσθηση μέσαμέσααπόαπό αναλογίεςαναλογίες τωντων χρωμάτωνχρωμάτων καικαι γραμμώνγραμμών μεμε τοτοθεατρικόθεατρικό έργοέργο. . ΤοΤο θέατροθέατρο πρέπειπρέπει νανα γίνειγίνει αυτόαυτό πουπουοφείλειοφείλει νανα είναιείναι: : έναένα προπρο--κείμενοκείμενο γιαγια τοτο όνειροόνειρο"On the Absolute Lack of Utility of Exact Staging," Pierre "On the Absolute Lack of Utility of Exact Staging," Pierre QuillardQuillardΑξίωμαΑξίωμα τουτου ΡεαλισμούΡεαλισμού: : ««ΤοΤο θέατροθέατρο οφείλειοφείλει νανα δίνειδίνει μιαμιαπειστικήπειστική εντύπωσηεντύπωση τηςτης πραγματικότηταςπραγματικότητας»»ΔύοΔύο αντιρρήσειςαντιρρήσεις: : αα_ _ ΆρνησηΆρνηση τηςτης ματεριαλιστικήςματεριαλιστικής πραγματικότηταπραγματικότητα σανσαντηντην μόνημόνη αληθινήαληθινή πραγματικότηταπραγματικότηταββ_ _ ΈμφασηΈμφαση στηνστην ΘεατρικότηταΘεατρικότητα τουτου ΘεάτρουΘεάτρου. . ΆρνησηΆρνησητουτου μηνύματοςμηνύματος καικαι τουτου εξωτερικούεξωτερικού περιεχομένουπεριεχομένου

ΧαρακτηριστικάΧαρακτηριστικά

τουτου

ΣυμβολισμούΣυμβολισμού

στοστο

ΘέατροΘέατρο

ΆρνησηΆρνηση υπακοήςυπακοής σεσε αυστηρούςαυστηρούς κανόνεςκανόνες σύνθεσηςσύνθεσηςΕπανάληψηΕπανάληψη, , μουσικότηταμουσικότητα, , ρευστότηταρευστότηταΑπομάκρυνσηΑπομάκρυνση απόαπό τηντην ρητορείαρητορεία καικαι τοντον έντονοέντονο συναισθηματισμόσυναισθηματισμόΕπιδίωξηΕπιδίωξη μιαςμιας ειδικήςειδικής συγκινησιακήςσυγκινησιακής κατάστασηςκατάστασηςΈμφασηΈμφαση στηνστην εσωτερικήεσωτερική ζωήζωή τωντων ονείρωνονείρων καικαι τηςτης φαντασίαςφαντασίαςΑιώνιαΑιώνια καικαι όχιόχι καθημερινάκαθημερινά θέματαθέματα ήή θέματαθέματα τηςτης τρέχουσαςτρέχουσαςεπικαιρότηταςεπικαιρότητας

Théâtre d’ Art (ΠωλΠωλ

ΦορΦορ))Αντίστοιχο του Théâtre LibreLibre..ΑντιμετωπίζεταιΑντιμετωπίζεται εχθρικάεχθρικά απόαπό τουςτους κριτικούςκριτικούς, , οιοι παραγωγέςπαραγωγέςμοιάζουνμοιάζουν ακατανόητεςακατανόητες, , τοτο κοινόκοινό είναιείναι συνηθισμένοσυνηθισμένο στηνστην««ψευδαίσθησηψευδαίσθηση τηςτης πραγματικότηταςπραγματικότητας»»

Théâtre de lde l’’ OeuvreOeuvre ((ΛυνιέΛυνιέ--ΠωΠω))««ΟΟ λόγοςλόγος είναιείναι ηη σκηνογραφίασκηνογραφία»». . ΗΗ σκηνογραφίασκηνογραφία περιορίζεταιπεριορίζεται σεσεαπλέςαπλές συνθέσειςσυνθέσεις γραμμώνγραμμών καικαι χρωμάτωνχρωμάτων πουπου ζωγραφίζονταιζωγραφίζονται σεσεπαραπετάσματαπαραπετάσματα στοστο βάθοςβάθος τηςτης σκηνήςσκηνής. . ΣκηνικάΣκηνικά τωντων ToulouseToulouse--LautrecLautrec, Denis,, Denis, VuillardVuillard,, Bonnard Bonnard κκ. . άά..ΣτόχοςΣτόχος ηη ενότηταενότητα ύφουςύφους καικαι ατμόσφαιραςατμόσφαιρας, , παράπαρά έναένα ενιαίοενιαίοπεριβάλλονπεριβάλλον..««ΠελλέαςΠελλέας καικαι ΜελισσάνθηΜελισσάνθη»», , τουτου ΜέτερλινγκΜέτερλινγκ

Adolphe

Appia

(1862-1928)

•Σταθερό

ζητούμενο: η

καλλιτεχνική

ενότητα. Η αποτυχία οφείλεται

στο

ότι

η

σκηνή

περιέχει

τρία

αλληλοσυγκρουόμενα

στοιχεία: τρισδιάστατο

ηθοποιό, κάθετη

σκηνογραφία, οριζόντιο πάτωμα

σκηνής. Επομένως

τρισδιάστατες

σκηνογραφίες

(σκαλοπάτια, ράμπες, πλατφόρμες)

•Ρυθμός: σκηνικό

που

συνθέτει

και

ακολουθεί

το

τρισδιάστατο σώμα

του

ηθοποιού

(Dalcroze, ευρυθμική, Ηellerau)

•Φωτισμός: ο

ρόλος

του

στη

συνένωση

όλων

των

οπτικών στοιχείων

της

παράστασης

σε

ένα

ενιαία

όλο. Ενορχήστρωση

φωτός.

•Απαίτηση

όλα

τα

στοιχεία

της

παράσταση

να

ελέγχονται

από ένα

και

μόνο

άτομο: σκηνοθέτης

Gordon Graig (1872-1966)

•Το

θέατρο

εξελίσσεται

σε

ανεξάρτητη

και

αυτόβουλη τέχνη. Ο

πραγματικός

καλλιτέχνης

συγχωνεύει

τη

δράση,

το

λόγο, τη

γραμμή, το

χρώμα, το

ρυθμό

σε

ένα

τελικό προϊόν.

•Αρχικαλλιτέχνης

•Σκηνογραφία: δέος, μέγεθος, κινητό

«ζωντανό» σκηνικό

•Καινοτομίες

στο

φωτισμό: προβολείς

•Αρχαίο

θέατρο: σχέση

κοινού

με

θέαμα

•Άρνηση

να

ιεραρχηθούν

τα

στοιχεία

της

θεατρικής πράξης

•Ηθοποιός

: υπερ-μαριονέτα

ΔύσκολεςΔύσκολες ιδέεςιδέες, , μεμε μικρήμικρή πρακτικήπρακτική σημασίασημασίαΙδανικάΙδανικά καικαι στόχοιστόχοι πουπου οιοι πρακτικοίπρακτικοί τουτου θεάτρουθεάτρου τηςτης εποχήςεποχής δενδενμπορούσανμπορούσαν νανα παρέχουνπαρέχουνΑλλάΑλλά, , ανάγκασανανάγκασαν τουςτους συγχρόνουςσυγχρόνους τουςτους νανα αναθεωρήσουναναθεωρήσουν τητηφύσηφύση τηςτης τέχνηςτέχνης τουτου θεάτρουθεάτρου, , τοτο ρόλορόλο τουτου στηνστην κοινωνίακοινωνία, , τατασυστατικάσυστατικά τηςτης στοιχείαστοιχεία..ΤάσηΤάση γιαγια απλοποιημένοαπλοποιημένο διάκοσμοδιάκοσμο, , τρισδιάστατατρισδιάστατα σκηνικάσκηνικά, , πλαστικότηταπλαστικότητα καικαι κατευθυνόμενοκατευθυνόμενο φωτισμόφωτισμό ––γενικότεραγενικότερα τάσητάση γιαγιαυποδήλωσηυποδήλωση, , παράπαρά γιαγια ««κυριολεκτικήκυριολεκτική»» αναπαράστασηαναπαράσταση. . ΟιΟι θεωρίεςθεωρίες τουςτους θαθα υπερισχύσουνυπερισχύσουν μετάμετά τοντον ΑΑ’’ ΠαγκόσμιοΠαγκόσμιο ΠόλεμοΠόλεμο

Sigmund FreudSigmund Freud

ΕρμηνείαΕρμηνεία τωντων ΟνείρωνΟνείρων (1900)(1900)ΕπιχειρείΕπιχειρεί νανα αναλύσειαναλύσει τητη δομήδομή τουτου ανθρώπινουανθρώπινου νουνου, , νανα περιγράψειπεριγράψειτιςτις λειτουργίεςλειτουργίες τουτου, , νανα διατυπώσειδιατυπώσει προτάσειςπροτάσεις γιαγια τηντην αντιμετώπισηαντιμετώπισητηςτης ανθρώπινηςανθρώπινης συμπεριφοράςσυμπεριφοράς, , βασιζόμενοςβασιζόμενος στοστο ασυνείδητοασυνείδητο, , ταταόνειραόνειρα ωςως κλειδίκλειδί γιαγια τηντην κατανόησηκατανόηση τωντων απωθημένωναπωθημένων επιθυμιώνεπιθυμιών..ΕνδιαφέρονΕνδιαφέρον γιαγια τηντην επιθετικότηταεπιθετικότητα καικαι τιςτις σεξουαλικέςσεξουαλικές ορμέςορμές ωςωςκλειδιάκλειδιά τηςτης ανθρώπινηςανθρώπινης συμπεριφοράςσυμπεριφοράςΗμιΗμι--επιστημονικήεπιστημονική, , ημιημι--λογοτεχνικήλογοτεχνική εξήγησηεξήγηση. . ΔίνειΔίνει ερείσματαερείσματα καικαιστουςστους ρεαλιστέςρεαλιστές ((τοτο μυστήριομυστήριο μπορείμπορεί νανα δοθείδοθεί μεμε επιστημονικούςεπιστημονικούςόρουςόρους) ) καικαι στουςστους ιδεαλιστέςιδεαλιστές ((πίσωπίσω καικαι μέσαμέσα στοστο επιστημονικόεπιστημονικόκρύβεταικρύβεται τοτο μυστήριομυστήριο τουτου ανθρώπουανθρώπου). ). ΤαΤα όριαόρια ανάμεσαανάμεσα στοστο πραγματικόπραγματικό καικαι φανταστικόφανταστικό καταρρίπτονταικαταρρίπτονται, , καικαι καταρρίπτονταικαταρρίπτονται μαζίμαζί τατα όριαόρια ανάμεσαανάμεσα στοστο ρεαλιστικόρεαλιστικό καικαι μημη--ρεαλιστικόρεαλιστικό δράμαδράμα..

ΑύγουστοςΑύγουστος

ΣτρίντμπεργκΣτρίντμπεργκ

ΡεαλιστικάΡεαλιστικά

έργαέργα: : ««ΠατέραςΠατέρας»» (1887), (1887), ««ΔεσποινίςΔεσποινίς

ΤζούλιαΤζούλια»» (1888)(1888)

ΟνειρικάΟνειρικά

έργαέργα: : ««ΠροςΠρος

τητη

ΔαμασκόΔαμασκό»» (1898), (1898), ««ΟνειρόδραμαΟνειρόδραμα»» (1902)(1902)

ΒαθιάΒαθιά

συμπόνιασυμπόνια

γιαγια

τοντον

αλλοτριωμένοαλλοτριωμένο

άνθρωποάνθρωπο, , πουπου χαμένοςχαμένος

καικαι

χωρίςχωρίς

ρίζεςρίζες

αναζητάαναζητά

νόημανόημα

σεσε

έναένα

ακατανόητοακατανόητο

καικαι

βαθιάβαθιά

διαιρεμένοδιαιρεμένο

σύμπανσύμπαν..ΠηγήΠηγή

έμπνευσηςέμπνευσης

καικαι

συγκρούσεωνσυγκρούσεων..

ΧρησιμοποιείΧρησιμοποιεί

εκτενώςεκτενώς

τοτο

ασυνείδητοασυνείδητο..

ΙρλανδικόΙρλανδικό

ΘέατροΘέατρο

Abbey TheatreAbbey TheatreWilliam ButlerWilliam Butler YeatsYeatsLady GregoryLady GregoryJ. MillingtonJ. Millington SyngeSynge

ΠοιητικόΠοιητικό--μυθικόμυθικό

υπόβαθρουπόβαθροΡεαλιστικάΡεαλιστικά

–– ηθογραφικάηθογραφικά

έργαέργα

Κονστρουκτιβισμός

1915-1930: Ρωσία. Θεμελιώνεται

από

το

Βλάντιμιρ

Τάτλιν

Μέγιερχολντ

Πειραματισμός

στη

θεατρική

επικοινωνία

Θέατρο

και

ηθοποιός

δεν

είναι

τίποτα

άλλο

παρά

οι

μηχανισμοί

ενός συμπλέγματος

γραναζιών. Οι

ηθοποιοί

ως

αληθινές

μηχανές

γεννούν

αυτόματα

μια

συναισθηματική

απάντηση

και

τη

δηλώνουν

στο

κοινό σύμφωνα

με

τις

επί

σκηνής

κινήσεις

τους.

Θεωρία

των

φυσικών

και

μηχανικών

αντιδράσεων: Βιο-μηχανική

Αλεξάντρ

Ταϊρόφ

:

Ηθοποιός, σωματικά

γυμνασμένος

σαν

αθλητής

Σκηνοθέτης: χορογράφος

Κείμενο: αφορμή

για

την

παράσταση

ΔιάστημαΔιάστημα

ΜεσοπόλεμουΜεσοπόλεμου

(1915(1915--1940)1940)ΠρώτοςΠρώτος ΠαγκόσμιοςΠαγκόσμιος ΠόλεμοςΠόλεμος

ΠαραλογισμόςΠαραλογισμός, , φρίκηφρίκη: 8.300.000 : 8.300.000 νεκροίνεκροί, 337 , 337 διςδις

ζημίαζημίαΡιζικέςΡιζικές

αλλαγέςαλλαγές: : ηθικήηθική, , κώδικαςκώδικας

ντυσίματοςντυσίματος

καικαι

συμπεριφοράςσυμπεριφοράς, , δικαιώματαδικαιώματα

γυναικώνγυναικών, , εργατικάεργατικά δικαιώματαδικαιώματα, , καλλιτεχνικόςκαλλιτεχνικός

πειραματισμόςπειραματισμός

ΑκολουθείΑκολουθεί

αρχικάαρχικά

αισιοδοξίααισιοδοξία: : νέανέα

έθνηέθνη

γεννιούντιαγεννιούντια, , αντικατάστασηαντικατάσταση

μοναρχιώνμοναρχιών

μεμε

δημοκρατίεςδημοκρατίες, , ΔιεθνέςΔιεθνές

ΔικαστήριοΔικαστήριο, , ΚοινότηταΚοινότητα

τωντων

ΕθνώνΕθνώνΔεκαετίαΔεκαετία

τουτου

20 & 30: 20 & 30: ΟικονομικόΟικονομικό

ΚραχΚραχ, , ΠληθωρισμόςΠληθωρισμός, ,

ανεργίαανεργίαΆνοδοςΆνοδος

φασισμούφασισμού: : ΜουσολίνιΜουσολίνι, , ΙταλίαΙταλία, 1922, 1922

ΣτάλινΣτάλιν, , ΕΣΣΔΕΣΣΔ, 1928, 1928ΧίτλερΧίτλερ, , ΓερμανίαΓερμανία, 1933, 1933ΦράνκοΦράνκο, , ΙσπανίαΙσπανία, 1939, 1939

ΠροσωπικότητεςΠροσωπικότητες καικαι καλλιτεχνικάκαλλιτεχνικά κινήματακινήματαΓερμανίαΓερμανία

ΡάινχαρντΡάινχαρντ, , ΜπρεχτΜπρεχτ ((ΓερμανίαΓερμανία))ΕξπρεσιονισμόςΕξπρεσιονισμός, , ΕπικόΕπικό ΘέατροΘέατρο, , ΝεορεαλισμόςΝεορεαλισμός, , ΜπαουχάουζΜπαουχάουζ

ΓαλλίαΓαλλίαΜπρετόνΜπρετόν, , ΑπολλινέρΑπολλινέρ, , ΑρτώΑρτώΝταντάΝταντά, , ΥπερρεαλισμόςΥπερρεαλισμός

ΙταλίαΙταλίαΦουτουρισμόςΦουτουρισμόςΛουίτζιΛουίτζι ΠιραντέλλοΠιραντέλλο

ΡωσίαΡωσίαΜέγιερχολντΜέγιερχολντΚονστρουκτιβισμόςΚονστρουκτιβισμός

ΜαξΜαξ ΡάινχαρντΡάινχαρντ ((Max ReinhardtMax Reinhardt, 1873, 1873--19431943))

ΜεγάλοςΜεγάλος

ηθοποιόςηθοποιός

καικαι

σκηνοθέτηςσκηνοθέτηςΕκλεκτιστήςΕκλεκτιστής

καλλιτέχνηςκαλλιτέχνης: : συνδυάζεισυνδυάζει

όλαόλα

τατα

συμπεράσματασυμπεράσματα, , τιςτις

ιδέεςιδέες

καικαι

τιςτις

καινοτομίεςκαινοτομίες ρεαλιστικέςρεαλιστικές

καικαι

ιδεαλιστικέςιδεαλιστικές

πουπου

εμφανίστηκανεμφανίστηκαν

στηστη

δεκαετίαδεκαετία

18751875--19001900ΑρχικάΑρχικά: : ΚαμπαρέΚαμπαρέΔιαδέχεταιΔιαδέχεται

τοντον

ΌττοΌττο

ΜπραμΜπραμ

στηστη

θέσηθέση

τουτου

διευθυντήδιευθυντή

τουτου

DeutschesDeutsches Theater.Theater.KammerspieleKammerspiele ((““ΘέατροΘέατρο

ΔωματίουΔωματίου””, 1906, 1906): ):

ευελιξίαευελιξία

στοστο

ρεπερτόριορεπερτόριο

καικαι

στοστο

ύφοςύφος

τωντων παραστάσεωνπαραστάσεων

ΠοικιλίαΠοικιλία μορφώνμορφών στηστη σκηνήσκηνήΑντίθεσηΑντίθεση στοστο ενιαίοενιαίο ύφοςύφος γιαγια όλαόλα τατα έργαέργα. . ΠίστευεΠίστευε ότιότι κάθεκάθε έργοέργο έχειέχει έναένα δικόδικό τουτου ύφοςύφοςΚάθεΚάθε νέανέα παραγωγήπαραγωγή είναιείναι έναένα πρόβλημαπρόβλημα προςπροςλύσηλύση, , όχιόχι μέσωμέσω τηςτης εφαρμογήςεφαρμογής δοκιμασμένωνδοκιμασμένωνσυνταγώνσυνταγών αλλάαλλά μέσωμέσω τωντων ενδείξεωνενδείξεων πουπουπροσφέρειπροσφέρει τοτο ίδιοίδιο τοτο έργοέργο..ΕπίσηςΕπίσης τοτο θεατρικόθεατρικό ύφοςύφος έχειέχει νανα κάνεικάνει καικαι μεμε τητηφυσικήφυσική διευθέτησηδιευθέτηση τουτου θεάτρουθεάτρου καικαι τητη σχέσησχέσηκοινούκοινού--ηθοποιώνηθοποιών στοστο χώροχώρο..ΆλλαΆλλα έργαέργα θέλουνθέλουν μικρούςμικρούς χώρουςχώρους, , άλλαάλλαμεγάλουςμεγάλους, , άλλαάλλα θέλουνθέλουν προσκήνιοπροσκήνιο καικαι άλλαάλλαανοικτήανοικτή πλατφόρμαπλατφόρμα..««ΟιδίποδαςΟιδίποδας ΤύραννοςΤύραννος»» σεσε τσίρκοτσίρκο!!

ΒιβλίοΒιβλίο σκηνοθεσίαςσκηνοθεσίας ((RegiebuchRegiebuch))ΥφολογικήΥφολογική τελειότητατελειότηταΑμφίθυμηΑμφίθυμη σχέσησχέση μεμε ηθοποιούςηθοποιούς

ΜετάΜετά τοτο 1914 1914 οο ΡάινχαρντΡάινχαρντ μεταποιείμεταποιεί τοτοΤσίρκοΤσίρκο ΣούμανΣούμαν στοστο Grosses Grosses SchauspielhausSchauspielhaus ((3500 3500 καθίσματακαθίσματα). ). ΕκείΕκείπαρουσιάζειπαρουσιάζει μεταξύμεταξύ 1919 1919 καικαι 1922 1922 μνημειακέςμνημειακές παραστάσειςπαραστάσεις: : ΟρέστειαΟρέστεια, , ΙούλιοςΙούλιος ΚαίσαρΚαίσαρ, , ΘάνατοςΘάνατος τουτου ΔαντώνΔαντώνΣυνεχίζειΣυνεχίζει στηστη ΒιέννηΒιέννη (1922(1922--24), 24), στοστοΒερολίνοΒερολίνο (1924(1924--33) 33) καικαι μετάμετά στιςστις ΗΠΑΗΠΑ

ΕξπρεσιονισμόςΕξπρεσιονισμόςΑρχικάΑρχικά

στηστη

ΓαλλίαΓαλλία

γύρωγύρω

σταστα

1901 1901 γιαγια

νανα

διακρίνουνδιακρίνουν

τηντην

τεχνοτροπίατεχνοτροπία

τουτου

ΒανΒαν

ΓκονγκΓκονγκ

καικαι ΓκωγκένΓκωγκέν

απόαπό

εκείνηεκείνη

τωντων

ιμπρεσιονιστώνιμπρεσιονιστών..

ΟιΟι

ιμπρεσιονιστέςιμπρεσιονιστές

ήθελανήθελαν

νανα

αποδώσουναποδώσουν

μιαμια πολυπρισματικήπολυπρισματική, , ρευστήρευστή

πραγματικότηταπραγματικότητα

πουπου

διαμορφώνεταιδιαμορφώνεται

σεσε

διαλεκτικήδιαλεκτική

σχέσησχέση

μεμε

τοτο περιβάλλονπεριβάλλον

((κυρίωςκυρίως

μεμε

τοτο

φωςφως))

ΟιΟι

εξπρεσιονιστέςεξπρεσιονιστές

έβλεπανέβλεπαν

τητη

φύσηφύση

υποκειμενικάυποκειμενικά, , τατα

αντικείμενααντικείμενα

άλλαζανάλλαζαν

ανάλογαανάλογα

μεμε

τηντην

ψυχικήψυχική

κατάστασηκατάσταση

καικαι

τηντην

προβολήπροβολή

τωντων

αισθημάτωναισθημάτων πάνωπάνω

τουςτους..

ΓύρωΓύρω σταστα 1910 1910 οο εξπρεσιονισμόςεξπρεσιονισμός εισάγεταιεισάγεται στηστηΓερμανίαΓερμανία..ΓρήγοραΓρήγορα οο όροςόρος χρησιμοποιείταιχρησιμοποιείται γιαγια νανα χαρακτηρίσειχαρακτηρίσεικάθεκάθε απομάκρυνσηαπομάκρυνση απόαπό τοτο ρεαλισμόρεαλισμό. . ΧάνειΧάνει έτσιέτσι τοτονόημάνόημά τουτουΚάποιαΚάποια σταθεράσταθερά χαρακτηριστικάχαρακτηριστικά τουτου εξπρεσιονισμούεξπρεσιονισμού

ΑνθρωπομορφικήΑνθρωπομορφική αντίληψηαντίληψη, , προβολήπροβολή ανθρώπινωνανθρώπινωνσυναισθημάτωνσυναισθημάτων καικαι στάσεωνστάσεων σεσε άψυχαάψυχα αντικείμενααντικείμεναΗΗ αλήθειααλήθεια αναζητείταιαναζητείται σεσε πνευματικέςπνευματικές ποιότητεςποιότητες καικαι όχιόχι στασταεξωτερικάεξωτερικά χαρακτηριστικάχαρακτηριστικάΑντίθεσηΑντίθεση στοστο ρεαλισμόρεαλισμό καικαι νατουραλισμόνατουραλισμό: : ΑντίθεσηΑντίθεση στηστη βασικήβασικήθέσηθέση ότιότι υπάρχειυπάρχει μιαμια ανεξάρτητηανεξάρτητη, , αντικειμενικήαντικειμενική πραγματικότηταπραγματικότηταπουπου μπορείμπορεί νανα μελετηθείμελετηθεί in vitroin vitroH H εξωτερικήεξωτερική αλήθειααλήθεια δενδεν είναιείναι μίαμία καικαι δενδεν είναιείναι σταθερήσταθερή. . ΜπορείΜπορείκαικαι πρέπειπρέπει νανα αλλάξειαλλάξει ώστεώστε νανα έλθειέλθει σεσε βαθιάβαθιά αρμονίααρμονία μεμε τοτοψυχικόψυχικό σύμπανσύμπαν τουτου ανθρώπουανθρώπου. . ΕδώΕδώ, , οο εξπρεσιονισμόςεξπρεσιονισμός αποκτάαποκτάκαικαι μιαμια πολιτικήπολιτική υπόστασηυπόσταση: : σημαίνεισημαίνει στηνστην αλλαγήαλλαγή τουτουκοινωνικούκοινωνικού καθεστώτοςκαθεστώτος πουπου μηχανοποιείμηχανοποιεί καικαι διαστρέφειδιαστρέφει τοτοανθρώπινοανθρώπινο πνεύμαπνεύμα..

Αύγουστος

Στρίντμπεργκ,

Προς

Δαμασκό, Ονειρόδραμα

Μαίτερλινγκ, Βέντεκιντ, Κοκότσκα

Στροφή

στη

«μέσα

όραση»

«Ο

κόσμος

είναι

εδώ. Θα

ήταν

παράλογο

να

τον

επαναλάβουμε. Το

ύψιστο χρέος

της

τέχνης

συνίσταται

στην

ανεύρεση του ιδιαίτερου πυρήνα του κάθε

όντος

ή

πράγματος

και

στην

αναδημιουργία

του».

Καζιμίρ

Έντσμιρ

Αίσθημα

αλλοτρίωσης. Στη

σκηνή

παρουσιάζεται

η

δυσάρεστη

θέση

του σύγχρονου

ανθρώπου, του

μοναχικού

και

δίχως

αποφασιστικότητα

όντος, του

αναγκασμένου

να

ζήσει

σε

ένα

μηχανικό

κόσμο

απόλυτα

ξένο

για

τον

ίδιο.

Stationendrama, πρόσωπα-καρικατούρες, έμφαση, ουρλιαχτά, καθαρή

κίνηση. Το

λεκτικό

στοιχείο

χάνει

την

αξία

του

προς

χάριν

της

κίνησης, του

χώρου, του

φωτός

και

του

χρώματος.

Τεταμένη

υποκριτική: «Το

εργαστήρι

του

δόκτωρος

Καλιγκάρι» Ρόμπερ

Βιεν

ΓιαΓια

νανα

αποκαλυφτείαποκαλυφτεί

ηη

αλήθειααλήθεια

πίσωπίσω

απόαπό

τηντην πραγματικότηταπραγματικότητα

ΤεθλασμένεςΤεθλασμένες γραμμέςγραμμέςΕλλειπτικάΕλλειπτικά ήή υπερβάλλονταυπερβάλλοντα σχήματασχήματαΑφύσικοςΑφύσικος χρωματισμόςχρωματισμόςΜηχανικέςΜηχανικές κινήσειςκινήσειςΚοφτόςΚοφτός, , τηλεγραφικόςτηλεγραφικός λόγοςλόγοςΣυχνάΣυχνά τατα πράγματαπράγματα παρουσιάζονταιπαρουσιάζονται μέσαμέσα απόαπότατα μάτιαμάτια τουτου πρωταγωνιστήπρωταγωνιστή ((ερμηνεύονταιερμηνεύονται καικαιέχουνέχουν τηντην όψηόψη τουτου εσωτερικούεσωτερικού δράματοςδράματος))ΕπεισοδιακάΕπεισοδιακά έργαέργαΗΗ ενότηταενότητα έρχεταιέρχεται απόαπό έξωέξω, , απόαπό μιαμια κεντρικήκεντρικήιδέαιδέα. . ΣυχνάΣυχνά φέρειφέρει τηντην υπόσχεσηυπόσχεση τηςτης ΟυτοπίαςΟυτοπίας

ΑπόΑπό τηντην αρχήαρχή οο ΕξπρεσιονισμόςΕξπρεσιονισμόςσυνδέεταισυνδέεται μεμε τατα αιτήματααιτήματα κοινωνικήςκοινωνικήςαλλαγήςαλλαγής. . ΚαιΚαι ακολουθώνταςακολουθώντας τητη διάψευσήδιάψευσήτουςτους βυθίζεταιβυθίζεται ολοέναολοένα καικαι περισσότεροπερισσότεροστηνστην απαισιοδοξίααπαισιοδοξία μετάμετά τοντον ΠόλεμοΠόλεμο..ΤόλλερΤόλλερ, , ΚαίζερΚαίζερ

ΠολιτικόΠολιτικό ΘέατροΘέατροΈρβινΈρβιν

ΠισκάτορΠισκάτορ: : ΠροτελαριακόΠροτελαριακό

δράμαδράμα

ΧρήσηΧρήση

τηςτης

καθαρήςκαθαρής

φόρμαςφόρμας, , κινηματογραφικάκινηματογραφικά

ένθεταένθετα, , καρτούνςκαρτούνς, ,

αποσπασματικόαποσπασματικό

σκηνικόσκηνικό. . ΣχέσηΣχέση

τηςτης

δραματικότηταςδραματικότητας

τηςτης

σκηνήςσκηνής

μεμε

τηντην

ΙστορίαΙστορία. . ΑίτημαΑίτημα

γιαγια

κοινωνικήκοινωνική

καικαι πολιτικήπολιτική

αλλαγήαλλαγή..

ΜπέρτολτΜπέρτολτ ΜπρεχτΜπρεχτΌπεραΌπερα

τηςτης

πεντάραςπεντάρας

(1928)(1928)

ΜάναΜάνα

ΚουράγιοΚουράγιο

(1938)(1938)ΓαλιλαίοςΓαλιλαίος

(1939)(1939)

ΟΟ

ΚαυκασιανόςΚαυκασιανός

ΚύκλοςΚύκλος

μεμε

τηντην

κιμωλίακιμωλία (1944)(1944)

ΕπικόΕπικό ΘέατροΘέατρο: : χρήσηχρήση δραματικούδραματικού καικαι αφηγηματικούαφηγηματικούστοιχείουστοιχείουΑποστασιοποίησηΑποστασιοποίηση ((VerfremdungseffektVerfremdungseffekt) ) ήή παραξένισμαπαραξένισμαΦανερήΦανερή ηη τεχνικήτεχνική πλευράπλευρά τουτου θεάτρουθεάτρου, , τραγούδιατραγούδια, , πινακίδεςπινακίδες, , ένθεταένθετα αποσπάσματααποσπάσματα αφήγησηςαφήγησηςΧρήσηΧρήση τηςτης ΔιαλεκτικήςΔιαλεκτικήςΤελικάΤελικά: : έναένα κοινόκοινό σεσε εγρήγορσηεγρήγορση καικαι επαναστατικόεπαναστατικόπνεύμαπνεύμα. . ΠουΠου συνδέεισυνδέει αυτόαυτό πουπου βλέπειβλέπει μέσαμέσα στοστο θέατροθέατρομεμε αυτόαυτό πουπου ζειζει απέξωαπέξω απόαπό τοτο θέατροθέατροΑντίθεσηΑντίθεση μεμε ΑππιάΑππιά καικαι ΚραιγκΚραιγκ: : διαμελισμόςδιαμελισμός τουτου θεάτρουθεάτρουΑντίθεσηΑντίθεση μεμε ΣτανισλάφκσιΣτανισλάφκσι: : οο ηθοποιόςηθοποιός παίζειπαίζει ««σεσε τρίτοτρίτοπρόσωποπρόσωπο»»

•Μπαουχάουζ

Βάλτερ

Γκρόπιους, 1919, Βαϊμάρη

(-1933), Σχολή

Καλών Τεχνών

και

Κατασκευών

«Αρχιτέκτονες, γλύπτες, ζωγράφοι, όλοι

πρέπουν

να επιστρέψουμε

στη

χειροτεχνία! Δεν

υπάρχει

ειδολογική

διαφορά

ανάμεσα

στον

καλλιτέχνη

και

τον

τεχνίτη. Ο καλλιτέχνης

είναι

ένας

εμπνευσμένος

τεχνίτης».

Το

λειτουργικό

να

γίνει

καλλιτεχνικό

και

το

καλλιτεχνικό

να γίνει

λειτουργικό

Μια

γενική

άποψη

για

το

ζειν

Oskar Schlemmer: το

ανθρώπινο

σώμα

σαν

αρχιτεκτονικό στοιχείο

•Νεο-Ρεαλισμός

Μετά

το

1923: Δράμα-ντοκουμέντο

ΙταλίαΙταλία, , ΦουτουρισμόςΦουτουρισμός1909, 1909, FilippoFilippo TommasoTommaso MarinettiMarinetti (1876(1876--1944)1944)ΆρνησηΆρνηση

τουτου

παρελθόντοςπαρελθόντος

((όπωςόπως

οο

εξπρεσιονισμόςεξπρεσιονισμός): ): ηη

επίκλησηεπίκληση

τουτου

παρελθόντοςπαρελθόντος είναιείναι

φράγμαφράγμα

γιαγια

τηντην

πρόοδοπρόοδο. . ΑπαίτησηΑπαίτηση

νανα

καταστραφούνκαταστραφούν

τατα

μουσείαμουσεία

καικαι

τατα

μνημείαμνημεία

γιαγια

νανα απελευθερωθείαπελευθερωθεί

ηη

τέχνητέχνη

απόαπό

τηντην

καθήλωσηκαθήλωση..

ΑποθέωσηΑποθέωση

τηςτης

ενέργειαςενέργειας

καικαι

τηςτης

ταχύτηταςταχύτητας

τηςτης βιομηχανικήςβιομηχανικής

εποχήςεποχής. . ΔιάθεσηΔιάθεση

νανα

δημιουργήσουνδημιουργήσουν

μιαμια

τέχνητέχνη

πουπου

νανα

έχειέχει ενσωματώσειενσωματώσει

τηντην

ποιότηταποιότητα

τηςτης

σύγχρονηςσύγχρονης

εποχήςεποχής..

ΕικονικάΕικονικά ποιήματαποιήματαΚινητικήΚινητική γλυπτικήγλυπτικήΚολάζΚολάζΘορυβισμόςΘορυβισμός ((bruitismebruitisme) ) ήή δυναμικήδυναμική μουσικήμουσική, , πουπουβασίζεταιβασίζεται στουςστους ήχουςήχους τηςτης καθημερινήςκαθημερινής ζωήςζωήςΑπορρίπτουνΑπορρίπτουν τιςτις παλιέςπαλιές φόρμεςφόρμες τουτου θεάτρουθεάτρου: : τοτο τσίρκοτσίρκο, , τοτο μιούζικμιούζικ--χωλχωλ, , τοτο νάτικλαμπνάτικλαμπ είναιείναι καλύτερακαλύτερα μοντέλαμοντέλα γιαγιατοτο θέατροθέατρο τουτου μέλλοντοςμέλλοντοςΤοΤο δράμαδράμα τουτου παρελθόντοςπαρελθόντος είναιείναι πολύπολύ μεγάλομεγάλο, , πολύπολύαναλυτικόαναλυτικό καικαι στατικόστατικό. . ΣτηΣτη θέσηθέση τουτου, , τοτο ««συνθετικόσυνθετικόδράμαδράμα»» πουπου μπορείμπορεί νανα συμπιέσεισυμπιέσει σεσε έναένα ήή δύοδύο λεπτάλεπτάτηντην ουσίαουσία μιαςμιας δραματικήςδραματικής κατάστασηςκατάστασης..19151915--16: 76 16: 76 μικράμικρά έργαέργα

««ΈναΈνα αυτοκίνητοαυτοκίνητο... ... είναιείναι ωραιότεροωραιότερο απόαπό τητη ΝίκηΝίκη τηςτης ΣαμοθράκηςΣαμοθράκης»», , ενώενώ επιζητούσανεπιζητούσαν νανα υμνηθείυμνηθεί ηη δύναμηδύναμη, , ηη ταχύτηταταχύτητα, , οο πόλεμοςπόλεμος, , οιοιμηχανέςμηχανές καικαι τατα πολυβόλαπολυβόλα! !

««O O ΦουτουρισμόςΦουτουρισμός βασίζεταιβασίζεται στηνστην πλήρηπλήρη ανανέωσηανανέωση τηςτηςανθρώπινηςανθρώπινης ευαισθησίαςευαισθησίας, , πουπου προκαλείταιπροκαλείται απόαπό τιςτις μεγάλεςμεγάλεςεπιστημονικέςεπιστημονικές ανακαλύψειςανακαλύψεις. . OOιι άνθρωποιάνθρωποι πουπου χρησιμοποιούνχρησιμοποιούν τοντοντηλέγραφοτηλέγραφο, , τοτο τηλέφωνοτηλέφωνο, , τοτο φωνόγραφοφωνόγραφο, , τοτο ποδήλατοποδήλατο, , τητημοτοσικλέταμοτοσικλέτα, , τοτο αυτοκίνητοαυτοκίνητο, , τοτο υπερωκεάνιουπερωκεάνιο, , τοτο πηδαλιοχούμενοπηδαλιοχούμενο, , τοτο αεροπλάνοαεροπλάνο, , τοντον κινηματογράφοκινηματογράφο, , τητη μεγάλημεγάλη εφημερίδαεφημερίδα δενδεν έχουνέχουνανακαλύψειανακαλύψει ακόμηακόμη πωςπως αυτάαυτά τατα μέσαμέσα επικοινωνίαςεπικοινωνίας, , μεταφοράςμεταφοράς καικαιπληροφόρησηςπληροφόρησης ασκούνασκούν αποφασιστικήαποφασιστική επίδρασηεπίδραση στηνστην ψυχήψυχή τουςτους»»..

Filippo Tommaso Marinetti, 1909

“Manifesto dei drammaturgi futurusti” (1911)

Αγάπη

για

την

τεχνολογία, για

την

κίνηση, για

το

ρυθμό.

Άνθρωπος-μηχανή

Το θέαμα μέσα στο κοινό: καμπαρέ, βαριετέ, μουσικό

καφέ

Θέατρο

φανταστικό, κεραυνοβόλο

και

μηχανικό.. Ένα

θέατρο

ικανό

να

εξάψει

το συναίσθημα, να

προκαλέσει

το

θαυμασμό

και

την

έκπληξη, να

προκαλέσει

και

να

ξεγελάσει

τον

θεατή, να

τον

ψυχαγωγήσει

και

να

τον

συγκινήσει, απαγορεύοντάς

του να

καθίσει

ήρεμος

στην

καρέκλα

του, να

ξεσπάσει

με

σφυρίγματα

αποδοκιμασίας

και

χειροκρότημα…

«Θέλουμε

να

τραγουδήσουμε

την

αγάπη

του

κινδύνου, την

έλξη

της

ενεργητικότητας και

της

αποκοτιάς…. Το

θάρρος, η

τόλμη

και

η

ανταρσία

θα

είναι

βασικά

στοιχεία

της

ποίησής

μας…. Ομορφιά

υπάρχει

μόνο

στον

αγώνα. Κανένα

έργο

δεν

μπορεί

να

είναι αριστούργημα, αν

δεν

έχει

επιθετικό

χαρακτήρα. Η

ποίηση

πρέπει

να

είναι

μια

βίαιη

επίθεση

κατά

αγνώστων

δυνάμεων, για

να

τις

κάνει

να

λυγίσουν

μπροστά

στον άνθρωπο»

“Ίδρυση

και

Μανιφέστο

του

Φουτουρισμού”, Figaro, 20/2/1909

Φουτουριστικές

βραδιές: δεκαετία

του

‘20

Α΄Α΄ ΠαγκόσμιοςΠαγκόσμιος ΠόλεμοςΠόλεμος: : ΟΟ πόλεμοςπόλεμος είναιείναιηη αποθέωσηαποθέωση τηςτης ενέργειαςενέργειαςΦιλικοίΦιλικοί προςπρος τοτο φασισμόφασισμό. . ΜουσολίνιΜουσολίνι: : πρόγραμμαπρόγραμμα έντονηςέντονης δράσηςδράσηςΜετάΜετά τοτο 1930 1930 τοτο κίνημακίνημα εξασθενείεξασθενεί. . ΩστόσοΩστόσο επεξεργάστηκεεπεξεργάστηκε κάποιεςκάποιεςδυνατότητεςδυνατότητες πουπου θαθα γίνουνγίνουν επίκαιρεςεπίκαιρες εκεκνέουνέου μετάμετά τοτο 19601960

ΣτοιχείαΣτοιχεία

τουτου

ΦουτουρισμούΦουτουρισμούΗΗ τέχνητέχνη έξωέξω απόαπό τατα μουσείαμουσεία, , στονστον ανοικτόανοικτό καικαιδυναμικόδυναμικό χώροχώροΤοΤο θέατροθέατρο δενδεν περιορίζεταιπεριορίζεται,, αλλάαλλά διαχέεταιδιαχέεται στοστοπλήθοςπλήθος, , στοστο κοινόκοινόΧρήσηΧρήση τηςτης τεχνολογίαςτεχνολογίας γιαγια νανα γίνουνγίνουνπολυμεσικέςπολυμεσικές παραστάσειςπαραστάσεις ((multimedia multimedia perforamncesperforamnces))ΧρήσηΧρήση πολυτοπικότηταςπολυτοπικότητας καικαι πολλαπλήςπολλαπλήςεστίασηςεστίασηςΈναΈνα αντιλογοτεχνικόαντιλογοτεχνικό καικαι αλογικόαλογικό θέατροθέατροΗΗ κατάρριψηκατάρριψη τωντων ορίωνορίων μεταξύμεταξύ τωντων τεχνώντεχνών..

ΛουίτζιΛουίτζι ΠιραντέλλοΠιραντέλλοΈτσιΈτσι

είναιείναι, , αναν

έτσιέτσι

νομίζετενομίζετε

(1916)(1916)

ΈξιΈξι

πρόσωπαπρόσωπα

ζητούνζητούν

συγγραφέασυγγραφέα

(1921)(1921)EEρρίκοςρρίκος

IVIV (1922)(1922)

ΑπόψεΑπόψε

αυτοσχεδιάζουμεαυτοσχεδιάζουμε

(1930)(1930)

ΜοντερνισμόςΜοντερνισμός: : ΣχετικότηταΣχετικότητα

τηςτης

αλήθειαςαλήθειας, , κατάληξηκατάληξη

τουτου

ΔαρβινισμούΔαρβινισμού, , ΘεωρίαςΘεωρίας

τηςτης

ΣχετικότηταςΣχετικότητας, , ΦρουδισμούΦρουδισμού, , ΠαγκοσμίουΠαγκοσμίου ΠολέμουΠολέμου

ΗΗ

αλήθειααλήθεια

είναιείναι

υποκειμενικήυποκειμενική

όχιόχι

αντικειμενικήαντικειμενική υπόθεσηυπόθεση..

ΡωσίαΡωσία1917: 1917: ΟκτωβριανήΟκτωβριανή

ΕπανάστασηΕπανάσταση

ΜέγερχολντΜέγερχολντΒιομηχανικήΒιομηχανική, , ΚονστρουκτιβισμόςΚονστρουκτιβισμόςΒιομηχανικήΒιομηχανική: : μιαμια

νέανέα

προσέγγισηπροσέγγιση

στηνστην

υποκριτικήυποκριτική. . ΗΗ

μετάδοσημετάδοση

ενέργειαςενέργειας

καικαι

συναισθήματοςσυναισθήματος

στηνστην

πλατείαπλατεία

καικαι στοστο

κοινόκοινό

στηρίζεταιστηρίζεται

όχιόχι

στηνστην

εσωτερικήεσωτερική

διεργασίαδιεργασία

τουτου

ηθοποιούηθοποιού

όπωςόπως

στονστον

ΣτανισλάβσκιΣτανισλάβσκι

αλλάαλλά

στηνστην

κινητικήκινητική τουτου

δραστηριότηταδραστηριότητα. .

ΈτσιΈτσι

γιαγια

νανα

μεταδοθείμεταδοθεί

ηη

αίσθησηαίσθηση

τουτου

πανηγυριούπανηγυριού

οιοι ηθοποιοίηθοποιοί

πηδούνπηδούν

σκοινάκισκοινάκι, , κατεβαίνουνκατεβαίνουν

μιαμια

τσουλήθρατσουλήθρα, ,

αντίαντί

νανα

προβούνπροβούν

σεσε

μιαμια

συμπεριφοράσυμπεριφορά

πουπου

θεωρείταιθεωρείται ορθήορθή

απόαπό

τηντην

άποψηάποψη

τωντων

κοινωνικώνκοινωνικών

καικαι

εθνικώνεθνικών

συμπεριφορώνσυμπεριφορών. . ΗΗ

εκγύμνασηεκγύμναση

τουτου

ηθοποιούηθοποιού

περιλαμβάνειπεριλαμβάνει

μιαμια

σειράσειρά

απόαπό

ασκήσειςασκήσεις

σανσαν

προεργασίαπροεργασία

ενόςενός

αθλητήαθλητή

ήή

ακροβάτηακροβάτη τσίρκουτσίρκου..

ΚονστρουκτιβισμόςΚονστρουκτιβισμόςΑναφέρεταιΑναφέρεται

στοστο

ομώνυμοομώνυμο

εικαστικόεικαστικό

κίνημακίνημα

πουπου

αρνείταιαρνείται

απόαπό

τηντην

γλυπτικήγλυπτική

τηντην

παραστατικότηταπαραστατικότητα. . ΣτηΣτη

θέσηθέση

τηςτης παραστατικότηταςπαραστατικότητας, , σύνθεσησύνθεση

φόρμαςφόρμας

καικαι

δυναμικήδυναμική

τηςτης

μορφήςμορφήςΌμοιαΌμοια

στοστο

θέατροθέατρο: : ΜηΜη

παραστατικέςπαραστατικές

πλατφόρμεςπλατφόρμες, ,

ράμπεςράμπες, , τροχοίτροχοί, , τραπέζιατραπέζια

συνθέτουνσυνθέτουν

απόαπό

κοινούκοινού

μιαμια ««μηχανήμηχανή

θεάτρουθεάτρου»», , μιαμια

πρακτικήπρακτική

καικαι

όχιόχι

διακοσμητικήδιακοσμητική

σκηνικήσκηνική

πράξηπράξη..

ΆλλοιΆλλοι

σημαντικοίσημαντικοί

σκηνοθέτεςσκηνοθέτες: : ΤάιροφΤάιροφ,,ΒαχτάνγκωφΒαχτάνγκωφ: : συνδυασμόςσυνδυασμός

ΣτανισλάφκσιΣτανισλάφκσι

καικαι

ΜέτερλινκΜέτερλινκ

ΣυγγραφείςΣυγγραφείς: : ΓκόρκιΓκόρκι, , ΜαγιακόφσκιΜαγιακόφσκι

ΓαλλίαΓαλλίαΜιαΜια

σειράσειρά

απόαπό

κινήματακινήματα

εναντιώνονταιεναντιώνονται

στονστον

ΡεαλισμόΡεαλισμό: : φοβισμόςφοβισμός, , κυβισμόςκυβισμός, , φουτουρισμόςφουτουρισμός, , κονστρουκτιβισμόςκονστρουκτιβισμός, , νταντάνταντά, , υπερρεαλισμόςυπερρεαλισμός..

ΣτηΣτη

ΓαλλίαΓαλλία

συγκεντρώνεταισυγκεντρώνεται

τοτο

μεγαλύτερομεγαλύτερο μέροςμέρος

απόαπό

τηντην

αισθητικήαισθητική

αναζήτησηαναζήτηση

τηςτης

εποχήςεποχής

ΝταντάΝταντά

((DadaDada))ΚαλλιτεχνικόΚαλλιτεχνικό

κίνημακίνημα

πουπου

αναπτύχθηκεαναπτύχθηκε

μετάμετά

τοντον

ΠρώτοΠρώτο

ΠαγκόσμιοΠαγκόσμιο

ΠόλεμοΠόλεμο

στιςστις

εικαστικέςεικαστικές τέχνεςτέχνες

καθώςκαθώς

καικαι

στηστη

λογοτεχνίαλογοτεχνία

((κυρίωςκυρίως

στηνστην

ποίησηποίηση), ), τοτο

θέατροθέατρο

καικαι

τηντην

γραφιστικήγραφιστική. . ΜεταξύΜεταξύ

άλλωνάλλων, , τοτο

κίνημακίνημα

ήτανήταν

καικαι

μιαμια

διαμαρτυρίαδιαμαρτυρία

ενάντιαενάντια

στηστη

βαρβαρότηταβαρβαρότητα

τουτου πολέμουπολέμου

καικαι

αυτούαυτού

πουπου

οιοι

ΝτανταϊστέςΝτανταϊστές

πίστευανπίστευαν

ότιότι

ήτανήταν

μιαμια

καταπιεστικήκαταπιεστική

διανοητικήδιανοητική

αγκύλωσηαγκύλωση, , τόσοτόσο

στηνστην

τέχνητέχνη

όσοόσο

καικαι

στηνστην

καθημερινότητακαθημερινότητα. .

ΟΟ

ΝτανταϊσμόςΝτανταϊσμός

χαρακτηρίζεταιχαρακτηρίζεται

απόαπό

εσκεμμένοεσκεμμένο παραλογισμόπαραλογισμό

καικαι

απόρριψηαπόρριψη

τωντων

κυρίαρχωνκυρίαρχων

ιδανικώνιδανικών

τηςτης

τέχνηςτέχνης. .

Καταστροφή

της

τέχνης. Αντι-θέατρο

Ηθική

επανάσταση

απέναντι

στα

έθνη

που

είχαν

εκπέσει

εξαιτίας της

παραδοσιακής

ηθικής. Στάση

απόλυτης

άρνησης

και

σατιρικό,

βίαιο

πνεύμα

απέναντι

στην

κουλτούρα

της

εποχής

Επτά

μανιφέστα

(1916-1920). Κύριος

εκφραστής

ο

Τριστάν

Τζαρά

Σύντομες

θεατρικές

πράξεις

που

περιλαμβάνουν

χορευτικές κινήσεις. Ασυνήθιστα

αντικείμενα. Σχέση

με

το

κοινό. Χυδαίος

λόγος, προσωπεία

εμπνευσμένα

από

τον

αφρικανικό

πολιτισμό

ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣΟΟ υπερρεαλισμόςυπερρεαλισμός ήή σουρρεαλισμόςσουρρεαλισμός ήτανήταν έναένα κίνημακίνημα πουπουαναπτύχθηκεαναπτύχθηκε κυρίωςκυρίως στοστο χώροχώρο τηςτης λογοτεχνίαςλογοτεχνίας αλλάαλλά εξελίχθηκεεξελίχθηκε σεσεέναένα ευρύτεροευρύτερο καλλιτεχνικόκαλλιτεχνικό καικαι πολιτικόπολιτικό ρεύμαρεύμα. . ΆνθισεΆνθισε κατάκατά κύριοκύριο λόγολόγο στηστη ΓαλλίαΓαλλία τωντων αρχώναρχών τουτου 2020ουου αιώνααιώνα, , κατάκατά τηντην περίοδοπερίοδο μεταξύμεταξύ τουτου πρώτουπρώτου καικαι δεύτερουδεύτερου παγκοσμίουπαγκοσμίουπολέμουπολέμου. . ΣτηΣτη φύσηφύση τουτου επαναστατικόεπαναστατικό κίνημακίνημα, , οο υπερρεαλισμόςυπερρεαλισμός επιδίωξεεπιδίωξεπολλέςπολλές ριζοσπαστικέςριζοσπαστικές αλλαγέςαλλαγές στοστο χώροχώρο τηςτης τέχνηςτέχνης αλλάαλλά καικαι τηςτηςσκέψηςσκέψης γενικότεραγενικότερα, , ασκώνταςασκώντας επίδρασηεπίδραση σεσε μεταγενέστερεςμεταγενέστερες γενιέςγενιέςκαλλιτεχνώνκαλλιτεχνών. . ΤαΤα μέλημέλη τουτου αντέδρασαναντέδρασαν σεσε αυτόαυτό πουπου οιοι ίδιοιίδιοι ερμήνευανερμήνευαν ωςως μίαμίαβαθιάβαθιά κρίσηκρίση τουτου ΔυτικούΔυτικού πολιτισμούπολιτισμού, , προτείνονταςπροτείνοντας μίαμία ευρύτερηευρύτερηαναθεώρησηαναθεώρηση τωντων αξιώναξιών, , σεσε κάθεκάθε πτυχήπτυχή τηςτης ανθρώπινηςανθρώπινης ζωήςζωής, , στηριζόμενοιστηριζόμενοι στιςστις ψυχαναλυτικέςψυχαναλυτικές θεωρίεςθεωρίες τουτου ΦρόυντΦρόυντ καικαι στασταπολιτικάπολιτικά ιδεώδηιδεώδη τουτου ΜαρξισμούΜαρξισμού. . ΩςΩς κύριοκύριο μέσομέσο έκφρασηςέκφρασης, , τόσοτόσοστηστη λογοτεχνίαλογοτεχνία όσοόσο καικαι στιςστις εικαστικέςεικαστικές τέχνεςτέχνες, , προέβαλανπροέβαλαν τοντον««αυτοματισμόαυτοματισμό»», , επιδιώκονταςεπιδιώκοντας τητη διερεύνησηδιερεύνηση τουτου ασυνειδήτουασυνειδήτου, , τηντηναπελευθέρωσηαπελευθέρωση τηςτης φαντασίαςφαντασίας ««μεμε τηντην απουσίααπουσία κάθεκάθε ελέγχουελέγχου απόαπότητη λογικήλογική»» καικαι διακηρύττονταςδιακηρύττοντας τοντον απόλυτοαπόλυτο μημη κομφορμισμόκομφορμισμό..

ΟΟ όροςόρος σουρεαλισμόςσουρεαλισμός ήή υπερρεαλισμόςυπερρεαλισμός επινοήθηκεεπινοήθηκε τοτο 19171917 απόαπό τοτοΓάλλοΓάλλο ποιητήποιητή ΓκιγιώμΓκιγιώμ ΑπολλιναίρΑπολλιναίρ, , οο οποίοςοποίος τοντον χρησιμοποίησεχρησιμοποίησεχαρακτηρίζονταςχαρακτηρίζοντας τοτο παράδοξοπαράδοξο θεατρικόθεατρικό έργοέργο τουτου ΟιΟι ΜαστοίΜαστοί τουτουΤειρεσίαΤειρεσία ((LesLes MamellesMamelles dede TiresiasTiresias), ), ωςως ««υπερρεαλιστικόυπερρεαλιστικό δράμαδράμα»»((dramedrame surrealistesurrealiste). ). ΚατάΚατά τοντον ΑπολλιναίρΑπολλιναίρ, , οο όροςόρος αυτόςαυτός δήλωνεδήλωνε τοντον αναλογικόαναλογικό τρόποτρόπομεμε τοντον οποίοοποίο μπορείμπορεί νανα αποδοθείαποδοθεί ηη πραγματικότηταπραγματικότητα. . ΌτανΌταν λόγουλόγουχάρηχάρη οο άνθρωποςάνθρωπος θέλησεθέλησε νανα μιμηθείμιμηθεί τοτο βάδισμαβάδισμα δενδεν εφηύρεεφηύρε ταταμηχανικάμηχανικά πόδιαπόδια αλλάαλλά τοντον τροχότροχό. . ΜεΜε τοντον ίδιοίδιο τρόποτρόπο ερμήνευεερμήνευε τητησυμπεριφοράσυμπεριφορά τουτου ποιητήποιητή, , οο οποίοςοποίος προκειμένουπροκειμένου νανα μεταδώσειμεταδώσεικάποιεςκάποιες ιδέεςιδέες, , δενδεν αντιγράφειαντιγράφει τοντον κόσμοκόσμο καικαι τιςτις καταστάσειςκαταστάσεις τουτουστατικάστατικά καικαι νατουραλιστικάνατουραλιστικά, , αλλάαλλά δυναμικάδυναμικά, , μεμε τρόποτρόπο αναλογικόαναλογικό καικαιδημιουργικήδημιουργική φαντασίαφαντασία. . ««ΑυτοματισμόςΑυτοματισμός ψυχικόςψυχικός, , καθαρόςκαθαρός, , μεμε τοντον οποίοοποίο προτίθεταιπροτίθεται κανείςκανείςνανα εκφράσειεκφράσει είτεείτε προφορικάπροφορικά είτεείτε γραπτάγραπτά, , είτεείτε μεμε οποιονδήποτεοποιονδήποτεάλλοάλλο τρόποτρόπο, , τηντην πραγματικήπραγματική λειτουργίαλειτουργία τηςτης σκέψηςσκέψης. . ΥπαγόρευσηΥπαγόρευσητηςτης σκέψηςσκέψης, , μεμε τηντην απουσίααπουσία κάθεκάθε ελέγχουελέγχου απόαπό τητη λογικήλογική, , έξωέξω απόαπόκάθεκάθε προκατάληψηπροκατάληψη αισθητικήαισθητική ήή ηθικήηθική..»»

ΤοΤο υπερρεαλιστικόυπερρεαλιστικό κίνημακίνημα, , πέραπέρα απόαπό τηντην καλλιτεχνικήκαλλιτεχνικήτουτου διάστασηδιάσταση, , χαρακτηρίστηκεχαρακτηρίστηκε καικαι απόαπό έντονηέντονη πολιτικήπολιτικήδράσηδράση. . ΟιΟι υπερρεαλιστέςυπερρεαλιστές είχανείχαν δύοδύο κύριακύρια συνθήματασυνθήματα: : ""ΝαΝα αλλάξουμεαλλάξουμε τητη ζωήζωή"" ((ΡεμπώΡεμπώ) ) καικαι ""ΝαΝα αλλάξουμεαλλάξουμε τοντονκόσμοκόσμο"" ((ΚαρλΚαρλ ΜαρξΜαρξ). ). ΗΗ πολιτικήπολιτική θέσηθέση τουτου υπερρεαλισμούυπερρεαλισμού, , αναν καικαι αρχικάαρχικά είχεείχεαναρχικήαναρχική απόχρωσηαπόχρωση, , δενδεν άργησεάργησε νανα προσανατολιστείπροσανατολιστείσταστα κόμματακόμματα τηςτης άκραςάκρας αριστεράςαριστεράς διεκδικώνταςδιεκδικώνταςδεσμούςδεσμούς μεμε τοτο μαρξισμόμαρξισμό. . ΣταΣτα τέλητέλη τουτου 19291929 μάλισταμάλιστα, , προσχωρούνπροσχωρούν επίσημαεπίσημα στοστο γαλλικόγαλλικό κομμουνιστικόκομμουνιστικόκόμμακόμμα..ΘαΘα πρέπειπρέπει ωστόσοωστόσο νανα σημειωθείσημειωθεί πωςπως τοτουπερρεαλιστικόυπερρεαλιστικό κίνημακίνημα δενδεν θαθα έχειέχει ποτέποτέ κάποιοκάποιοαποτέλεσμααποτέλεσμα σεσε ότιότι αφοράαφορά τιςτις πολιτικέςπολιτικές τουτουτοποθετήσειςτοποθετήσεις καικαι προσπάθειεςπροσπάθειες. .

Υπερρεαλισμός

στο

θέατρο

1918: «Οι

μαστοί

του

Τειρεσία», Απολλινέρ

Εγκαταλείπεται

η

τάξη, η

σαφήνεια

και

η

λογική

(που αποτελούσαν

για

αιώνες

τη

βάση

για

τη

μεγάλη

τέχνη) για

την

πηγαία, αυθόρμητη

και

αναρχική

αίσθηση

του

ασύνδετου, του ονειρικού

(και

εφιαλτικού) σε

επεισόδια

που

προσπαθούν

να

συλλάβουν

ένα

διαφορετικό

είδος

αλήθειας.

Ο

στόχος

ήταν

να

πολεμήσουν

την

άποψη

που

θέλει

την

τέχνη μια

μίμηση

της

πραγματικότητας

και

να

την

αντικαταστήσουν

με

το

όραμα

και

την

δική

του

αλήθεια.

Artaud's Upset Stomach, or The Mad Mother, Vitrac's The Mysteries of Love, Aragon's At the Foot of the Wall

Antonin

Artaud

(1896-1948)

Το

θέατρο

και

το

είδωλό

του

(1938)Επαφή με το θέατρο του ΜπαλίΣύμφωνα

με

τον

Αρτώ

το

θέατρο

της

Δύσης

ουσιαστικά

περιορίζεται

σε

δύο

άξονες

της

ανθρώπινης

εμπειρίας: α) ψυχολογικά

προβλήματα

των ατόμων, και

β) κοινωνικά

προβλήματα

των

ομάδων.

Ωστόσο

τα

πιο

σημαντικά

στοιχεία

της

ύπαρξής

μας

συνδέονται

με

το υποσυνείδητο, προκαλούν

διάσταση

και

απορία, γεννούν

μίσος, βία,

ερήμωση. Το

θέατρο

ουσιαστικά

μπορεί

να

εκτονώσει

την

συμπιεσμένη πίεση

του

πολιτισμού

και

να

ελευθερώσει

από

την

καταπίεση

της

έλλογης

εξουσίας.Για

να

γίνει

αυτό

εφικτό

το

θέατρο

πρέπει

να

απευθύνεται

όχι

στο

νου

αλλά

κατευθείαν

στις

αισθήσεις. Ένα

θέατρο

που

θέτει

τον

θεατή

ενώπιον

του εαυτού

του. Θέατρο

βίαιο

όχι

σωματικά

αλλά

ηθικά

και

ψυχολογικά.

Tο θέατρο της σκληρότητας δημιουργήθηκε προκειμένου νααποκατασταθεί στο θέατρο μια εμπαθής και σπασμωδική σύλληψητης ζωής. Βασικά χαρακτηριστικά του θεάτρου της σκληρότητας είναι:Η απαισιοδοξία, αλλά ταυτόχρονα και η ελπίδα ότι το θέατρομπορεί να οδηγήσει σε αλλαγές. Η απομάκρυνση του κοινού από την καθημερινή πραγματικότητακαι η χρήση συμβόλων με σκοπό την συναισθηματική και ψυχικήσυμμετοχή του. Χρήση τεχνικών και σκληρών εκφραστικών μέσων με απώτεροστόχο την αφύπνιση του κοινού, ένα είδος ψυχοθεραπείας. Χρήση του γκροτέσκο, του άσχημου και του πόνου για τηναπεύθυνση στο κοινόΘέατρο της ανατολής: θέατρο-τελετή, ικανό να εισβάλειαποτελεσματικά στην ανθρώπινη ψυχή, χαρίζοντας στο κοινό μιαμαγική και απελευθερωτική εμπειρία.

ΚαινοτομίεςΚαινοτομίεςΑντικατάστασηΑντικατάσταση

τουτου

τυπικούτυπικού

θεατρικούθεατρικού

χώρουχώρου

μεμε

φυσικούςφυσικούς

χώρουςχώρους, ,

εργοστάσιαεργοστάσια, , αποθήκεςαποθήκες

κκ..άά..ΤοΤο

κοινόκοινό

στηστη

μέσημέση

τουτου

δρώμενουδρώμενου. . ΟιΟι

χώροιχώροι

τηςτης

««σκηνήςσκηνής»»

μεταθέτονταιμεταθέτονται

στουςστους

τοίχουςτοίχους, , στιςστις

γωνίεςγωνίες, , στοστο

ταβάνιταβάνιΦωτισμόςΦωτισμός: : οπτικήοπτική

δόνησηδόνηση, , ««φωτορυθμικάφωτορυθμικά»»

ΉχοςΉχος: : απότομεςαπότομες

εναλλαγέςεναλλαγέςΈτσιΈτσι, , τοτο

θέατροθέατρο

επιτίθεταιεπιτίθεται

καικαι

προσβάλλειπροσβάλλει

τοντον

θεατήθεατή

τουτου, , καταλύεικαταλύει

τιςτις

αντιστάσειςαντιστάσεις

τουτου, , τοντον

καθαίρεικαθαίρει

ηθικάηθικά

καικαι

πνευματικάπνευματικά..

ΟΟ

τελικόςτελικός

στόχοςστόχος

τουτου

θεάτρουθεάτρου

είναιείναι

ηη

ΣωτηρίαΣωτηρία

τηςτης ανθρωπότηταςανθρωπότητας..

ΕνώΕνώ

γιαγια

τοντον

ΑππιάΑππιά

καικαι

τοντον

ΚραιγκΚραιγκ

στόχοςστόχος

είναιείναι

μιαμια ιδεαλιστικήιδεαλιστική

πραγμάτωσηπραγμάτωση, , γιαγια

τοντον

ΑρτώΑρτώ

ηη

ζωήζωή

είναιείναι

έναένα

διαρκέςδιαρκές

μαρτύριομαρτύριο

καικαι

τοτο

θέατροθέατρο, , ηη

τέχνητέχνη

είναιείναι

ηη λύτρωσηλύτρωση

απόαπό

αυτόαυτό..

ΊψενΊψεν, , ΤοΤο ΚουκλόσπιτοΚουκλόσπιτο, , ΈνταΈντα ΓκάμπλερΓκάμπλερΤσέχωφΤσέχωφ, , ΓλάροςΓλάρος, , ΒυσσινόκηποςΒυσσινόκηποςΣτίντμπεργκΣτίντμπεργκ, , ΔιςΔις ΤζούλιαΤζούλια, , ΠατέραςΠατέραςΓουάιλντΓουάιλντ, , ΗΗ σημασίασημασία τουτου νανα είναιείναι κανείςκανείςσοβαρόςσοβαρόςΣωΣω, , ΠυγμαλίωνΠυγμαλίωνΠιραντέλλοΠιραντέλλο, , ΈξιΈξι πρόσωπαπρόσωπα ζητούνζητούν συγγραφέασυγγραφέα, , ΗΗ ηδονήηδονή τηςτης τιμιότηταςτιμιότηταςΣυνγκΣυνγκ, , ΤοΤο λεβεντόπαιδολεβεντόπαιδο τηςτης ΔύσηςΔύσηςΟΟ’’ ΝηλΝηλ, , ΠόθοςΠόθος κάτωκάτω απόαπό τιςτις λεύκεςλεύκες, , ΌλαΌλα ταταπαιδιάπαιδιά τουτου ΘεούΘεού έχουνέχουν φτεράφτεράΓουάιλντΓουάιλντ, , ΗΗ μικρήμικρή μαςμας πόληπόληΜπρεχτΜπρεχτ, , ΗΗ όπεραόπερα τηςτης πεντάραςπεντάρας