the methods of data analysis

269
КЛАСИЧНИЙ ПРИВАТНИЙ УНІВЕРСИТЕТ В.Є. Бахрушин МЕТОДИ АНАЛІЗУ ДАНИХ Навчальний посібник Запоріжжя Класичний приватний університет 2011

Upload: andrey

Post on 17-Dec-2015

47 views

Category:

Documents


0 download

DESCRIPTION

metody analizy dannih

TRANSCRIPT

  • ..

    2011

  • 2

    22.172.517.8:32.973:65.05 519.2:681.3

    30

    : .. , . . .,

    ; .. , . .-. .,

    ; .. , . . .,

    .

    30

    .. : /

    .. . : , 2011. 268 . ISBN 978-966-414-103-8 , -

    . , , - , , , - , . ,

    . 519.2:681.3

    22.172.517.8:32.973:65.05

    .., 2011 ISBN 978-966-414-103-8 , 2011

  • 3

    .5

    1. . .8

    1.1. .8 1.2. ..10 1.3. ..22 1.4. .34 ..40

    2. 43 2.1. .43 2.2. 47 2.3. 52 2.4. .61 2.5. 65 2.6. 73 ..79

    3. ..81 3.1. ...81 3.2. .90 3.3. .94 3.4. ..97 ...99

    4. 101 4.1. ...102 4.2. .109 4.3. ...113 4.4. .116 4.5. 119 4.6. 123 .135

    5. ...137 5.1. .139

  • 4

    5.2. 143 5.3. .148 5.4. 150 .155

    6. 157 6.1. .158 6.2. 160 6.3. ...175 6.4. ..182 .191

    7. .193

    7.1. ...193 7.2. ..198 7.3. .205 7.4. ..209 7.5. 211 7.6. ..217 7.7. ...218 7.8. MS Excel.221 7.9. SPSS...224 7.10. MathCad..230 7.11. MS Excel.238 7.12. SPSS241 .247

    249

    ..257

    261

    266

  • 5

    - , , -, , . - , - .

    - . - ( , ), ( , , ), ( ); - ( -, , - ), ( ), - ( , ), - ( ), ( , , ), ( , ), ( , ). , XIX . - .

    .. , .. , . , . , .. , .. , . , .. , . , .. , .. , . , .. , . , . , .. , .. , .. , .. , .. , .. , .. , . , .. , . -, .. , . , . , . , . , . , . -, .. , .. .

    - , (data mining), , , - .

    . , -

  • 6

    MS Excel, SPSS, STATISTICA, MatLab, MathCad . - - , - , . .

    - , , -, . - , , , -, .

    , - , , , , , -.

    , ; ; - ; - ; - ; - . .

    , - , :

    1) http://datan.ucoz.ru ( , - , -);

    2) http://www.basegroup.ru ( BaseGroup Labs - );

    3) http://www.statsoft.ru/home/textbook/default.htm ( - StatSoft );

    4) http://orlovs.pp.ru ( .. );

    5) http://www.aup.ru/books/m163/ ( .. );

  • 7

    6) http://www.ami.nstu.ru/~headrd ( .. );

    7) http://uk.wikipedia.org, http://ru.wikipedia.org, http://www.wikipedia. org (, -, , , -; );

    8) http://www.biometrica.tomsk.ru ( - ; );

    9) http://dvo.sut.ru/libr/opds/i130hodo_part1/index.htm; 10) http://www.dvo.sut.ru/libr/opds/i130hod2/index.htm ( -

    .. ); 11) http://lib.socio.msu.ru/l/library?e=d-000-00---001ucheb--00-0-0-

    0prompt-10---4------0-1l--1-ru-50---20-help---00031-001-1-0windowsZz-1251-10&a=d&c=01 ucheb &cl=CL1&d=HASHe10c3b36c7d751dd18704b (- SPSS);

    12) http://www.gmdh.net/gmdh.htm ( , .. );

    13) http://www.machinelearning.ru (, - , -);

    14) http://riskcontrol.ru ( - );

    15) http://attestatsoft.narod.ru/index.htm ( - AtteStatSoft);

    16) http://www.medstatistica.com ( -- ).

    - .-. .. .. -, .. , .. , .. -, .. , .. , .. , .. , .. -, .. , .. , .. , .. -, .. , .. .

  • 8

    1. .

    - . -, , - .

    1.1.

    - . . .

    ( , - ) , (-, ). - , : . , - , . - : 0, 1, 2, - , .

    ( , - ) , . - : , , . , , . - , - , .

    (, ) , (, , ) . , , .

    , - [44], . 1.1.

    , , . , , , . . , -

  • 9

    . , , . .

    1.1

    - ij

    -

    ,

    (, )

    ij Ri

    - -,

    , , - -

    - = +y ax b , a > 0, b R

    ij , Ri - ( )

    -

    , , - - , -

    = +y x nb ,

    b = const, n = 0, 1, 2,

    ij , Ri - ( )

    -

    , , - - -,

    =y ax , 0>a

    - -

    , , - - -, , - - , -

    ( )

    , - - , -

    - -

    , .

  • 10

    - . , . . , - -. -. -, .

    1.2.

    - . , , , , . . -, , - , - . , , . : , , , , [44]. . , - . - -. .

    -, - , . ( ). , . . - , , .

    (), - ( ) - . -

  • 11

    : , , .

    , - . , , .

    , , .

    , , .

    , , . - ( ), .

    - :

    ( )+

    = X xf x dx , (1.1) f (x) .

    ,

    ( ) ( )2 2= +af x

    a x ( = const), , -

    , (1.1) . , f (x) , 21/ x .

    , -, ( ), :

    0

    = = i i

    ix p , (1.2)

    , , ( ); + , . -

    :

    1

    1 , =

    = =n i xi

    x x sn n

    , (1.3)

  • 12

    ( ) 1,2,...,=ix i n , n -, .

    , :

    1

    1=

    = k i ii

    x bn

    , (1.4)

    ( ) 1,2,...,=ib i k , i , k - .

    - , , . - , , , - . - , , . , - - , .

    30n , - [44]. , - , -. , , - .

    :

    :

    1

    1=

    =ni i

    nh

    x

    ; (1.5)

    ( ):

    1 1= =

    = = n n nn i ii i

    g x x ; (1.6)

  • 13

    :

    1

    1 , 0=

    = >n ii

    xn

    ; (1.7)

    :

    1

    1

    , 0

    =

    =

    = >

    n

    i ii

    n

    ii

    w x

    w, (1.8)

    ( ) 1,2,...,=iw i n ; - .

    h g x ( , > 1).

    , - . 1.2.

    1.2

    9 12 7 5 6 8 11 9 1 12 7 20 2 6 4 1 8 13 15 3

    (1.3, 1.51.7), : x = 7,95;

    h = 4,144417; g = 6,188113; - w2 = 9,270922; w3 = 10,35166.

    - , , - - .

    - . - -

    ( )2

    1=

    =n ii

    x x

    n, -

    . 2 2 21 2 2...= + + + = na x x x n ,

    . , -

    , , ,

  • 14

    , n . - , , . - , , , , . .

    , - , . - , , . n :

    1

    11

    =

    = =

    Rn

    i i

    hRn

    R

    n -

    :

    1

    11

    =

    = =

    Cn

    i i

    hCn

    C

    .

    - :

    1, 1,;1 1 +

    x xn n

    s sx t x t

    n n, (1.9)

    , 1, nt t-. 30

  • 15

    - , .

    - m, :

    1

    0 0

    1 1; 2 2

    = = m mi i

    i ip p . (1.11)

    :

    ( ) 12

    =nF x , (1.12) Fn (x) .

    2= mes n .

    12+n n ,

    . n - , :

    ( )

    ( ) ( )1

    , 2 1;

    1 , 22

    = += + =

    m

    x

    m m

    X n kme

    X X n k, (1.13)

    ( )mX , n . , n , -

    . xm -

    . .

    . 1.2 7,5, 1, 7, 9 12 (- ).

    -. - , - . , , - , (-). , , .

  • 16

    , - . . , MS Excel , , 9, - .

    , . , <

  • 17

    ( )2212 =x b a , 2 3 = b a . -

    , 1,8 . , , , 3, , .

    - . , , .

    . , - , :

    ( )2 2 2+

    = x f x dx ; (1.14) 2 2 2

    0

    = = i i

    ix p . (1.15)

    , :

    ( )221

    1=

    = n ii

    xn

    . (1.16)

    , - :

    ( ) ( )2

    2

    2 1 12

    1

    11 1

    = ==

    = =

    n n

    i ini i

    ii

    x n xx x

    n n n. (1.17)

    ( ) -

    : 2 22

    = s n . ,

    :

    2 21

    =

    = n ii

    . ,

    , :

    2 2 21 2 1 22 = + + , .

  • 18

    . -, x

    31/ x . . , , - . - .

    () ():

    ( )21

    11 =

    = = n

    ii

    s x xn

    , (1.18)

    , :

    ( )21

    1=

    = n ii

    s xn

    . (1.19)

    -

    : 2=ss n .

    , - :

    2

    2 2

    1 1

    1 11 = =

    = k ki i i ii i

    b bn n

    , (1.20)

    ( ) 1, 2,...,=ib i k ; i ; k - . - . - :

    2

    2 2'12

    = ds , (1.21) d , . .

    [12] , (1.20) . - , (1.17) (1.20), - . , , -

  • 19

    1000 . - , - .

    :

    2 2

    22 2

    1, / 2 1,1 / 2

    ;

    n nns ns , (1.22)

    2 1n 2-; . -

    :

    ( )1 = p p , (1.23) .

    , , -.

    /=vC s x . -. , 1/ 3vC , 1/ 2vC .

    : = x xzs

    . -

    , - .

    - . , . :

    1

    1=

    = n ii

    d x xn

    . (1.24)

    - (, ). :

    ( ) , 11

    1 ==

    n

    i ji ji j

    g x xn n

    . (1.25)

    .

  • 20

    , . (, , , ) -, . - .

    ( ) . - . - , - . -

    , 63

    = +Ass n . .

    () . , - , [44]. - . , - . - :

    63; 2 23

    = = = +E AsE s s n , (1.26) = r4 (). - 1/ = .

    -, , 1,52 .

    , . :

    21100%;

    2 100 = = +

    xP

    s PP s Pnx

    . (1.27)

    , 5%. - - .

  • 21

    : x ( k ); ( mk); ( bk). k,

    . , , , - .

    , - :

    ( ) ( )

    1 1 1; ; = = =

    = = = n n nk k ki i ii i i

    k k k

    x x x C xm b

    n n n. (1.28)

    b1 , 2 .

    ( )'M x , . :

    ( )' = xtxM t e . (1.29) :

    ( ) ( )2 21 2' 1 ... ... 1 ... ...2! ! 2! != + + + + + = + + + + +n n

    x n

    xt xt t tM xt b t b bn n

    , (1.30)

    , bn !

    ntn

    .

    ,

    ( )' 0= n xn nd Mb dt . (1.31)

    :

    ( ) ( )= x x txM t e . (1.32) :

    ( ) ( )' = xtx xM t e M t . (1.33)

  • 22

    = kk kr s k. 3 , 4 . - 500, - . .

    1.3.

    - .

    ( ) , - . - . - . - , , ( ).

    . (xmax) (xmin)

    max min= R x x . (, ) k.

    - . , - . -, -. , ( -, ). , [44].

    - - . - , k 1020 915. - k. -, , 10 . , , . , . , - , 2 .

  • 23

    : 1,44ln 1= +k n , (1.34) n . , -.

    .. , -, -:

    0,4 0,41,56

    += =k n An , (1.35) , , - . . (1.35) , -, , . . -. (1.35) 0,55 () 1,25 ( -), , - .

    1,52 .

    . , . . - 2 n :

    ( )0,45 2 /= k n t , (1.36) 2 4; t , - 1= p ; .

    , .

    . - . /=d R k , d - ( , , ). - 1= i i id x x , , 1 . .

  • 24

    - , ( ) ( )= F x P X x . . 1.1 .

    . 1.1. , -

    Fn (x),

    x X x :

    ( )0

    1

    0, ;/ , , 0 ;

    1, ,+

    kn x k k

    n

    x xF x n n x x x k n

    x x

    (1.37)

    nx , (, ); n . ,

    0 1, ,..., nx x x . .

    kx

    n () - , . .

    : 1 2x x< , ( ) ( )1 2F x F x ; ( ) ( )lim 0, lim 1

    x xF x F x += = .

  • 25

    , , .

    ( )S x , , , , x. : ( ) ( )1S x F x= . (1.38)

    ( ) ( )dF xf xdx

    = , . . . 1.2 - .

    . 1.2. ,

    :

    ( ) 0f x ; ( ) 1f x dx

    = ;

    ( ) ( )* *x f x dx F x

    = .

  • 26

    ( ) ( )( )x G G F x= = , x, , - , . - , .

    ( )Z , - , - . : ( ) ( )1Z G = . (1.39)

    . , :

    ( ) { }* * * *, ,F x y P x x y y= . (1.40) :

    ( ) ( )2 ,, F x yf x yx y

    = . (1.41) :

    ( ), 0f x y ; ( ), 1f x y dxdy

    = ;

    ( ) ( )*** *, ,yxF x y f x y dxdy

    = . ,

    -:

    ( ) ( ) ( ) ( ), ; , .

    = = f x f x y dy f y f x y dx (1.42) x y , :

    ( ) ( ) ( ),f x y f x f y= (1.43)

  • 27

    . 1.3 .

    0,8 0,6 0,4 0,2

    . 1.3. -

    X :

    ( ) ( ) ( )* * *1 1 ,...,= < < =

  • 28

    1/4, 1/2 3/4 ; 10%, 20%, , 90% , 1%, 2%, , 99% ().

    0,75 0,25X X . :

    0,75 0,25

    0,5

    X XX

    . 0,25 0,752

    X X+

    , - .

    d Xq/2 X1 q/2 (0 < q < 1) - 1 q = . ,

    0,95 0,975 0,025d X X= - 0,95. d0,9 , , 0,9 3,2d . [44]. . , - , - .

    d , q , , - . , . [44], -:

    max1 2

    1n n

    n + , (1.46)

    n ; n . - , , (1.46).

    :

    0,75 0,25 0,5*0,75 0,25

    2X X XAs

    X X+ = . (1.47)

  • 29

    . :

    ( )0

    r

    ii

    P X r p=

    = ; ( )

    1

    s

    ii r

    P r X s p= +

    < = ;

    01i

    ip

    == .

    :

    ( ) ( ) ( )aP X a F x f x dx

    = = ;

    ( ) ( ) ( ) ( )ba

    P a X b f x dx F b F a< = = .

    : { } ( ), ,P x y f x y dxdy

    = . (1.48)

    , . - , .

    (, ) i , - . -, , /i if n= , n . n - ().

    p - , . :

    ( )11if

    p p N nDn n = , (1.49)

    n ; N . -

    , , - .

  • 30

    - .

    1. . , - . - , , . - , - ( 100 ). - . - . - . 200 , -, . 1.4.

    . 1.4. 2. .

    , , -. , - , -. -, - .

    . 1.5 - , [3, 3]. . 1.6, , - .

  • 31

    . 1.5.

    (- ). , -, -, , 0n d ( ) i if f x d .

    . 1.6. ,

    -

    . k , . - . : 2 /md X k= ,

  • 32

    mX . min max

    2x x+ .

    max minx xd

    k= .

    ( , ).

    , .

    , , - , - ( ) - ( ). - 200 , , . 1.7.

    . 1.7.

    , . - , ( ),i ix , , ( ),i ix f . . .

    1

    i

    i jj=

    = 1

    i

    i jj

    f=

    = , . - , , , ( ),i ix ( ),i ix . -

  • 33

    . . - 200 , - , . 1.8.

    . 1.8. ( ) ,

    , , - .

    . xOy . , 'x x x= , 'y y y= . . 1.9 - .

    . y x

    y . 1 2,m m

    n , , ,

    1 2,m mn

    n. -

    , - .

    . 1.9.

  • 34

    - . - .

    . , - . - , , , , . - , , - , . , .

    :

    ( )21

    1g

    i ii

    T t t=

    = , (1.50) g ( ); ti - .

    , - -.

    : 2tN = , t t- -

    ; ; - . -, , .

    1.4.

    . 300 , - : m = 20, = 3; [ ]0; 5 . - , , .

    MS Excel, - (/ / )

  • 35

    . . 1.10 , .

    - :

    300

    1

    1 22,77671300 ii

    x x=

    = = . :

    . 1.10.

    300

    1

    300 21,793871

    i i

    h

    x=

    = =

    .

    :

    300

    300

    1

    22,29728ii

    g x=

    = = . :

    h g x . , .

    , MS Excel /, , :

    150 151 23,03882

    x xm += = . MS Excel

    , (), (),

  • 36

    (), (), (). () , , .

    :

    ( )300 22i 1

    1 20,82036300 1 =

    = = ix x . :

    ( )300 21

    1 4,5629300 1 ii

    s x x=

    = = = . :

    300

    1

    1 3,8021300 ii

    d x x=

    = = MS Excel ,

    , - (), (), (), (), ().

    , , -:

    ( )300 3

    13 0,09246300

    ii

    x xAs

    s=

    = =

    ; ( )300 4

    14 3 0,76648300

    ii

    x xE

    s=

    = =

    .

    , , , 3- 4- - .

    MS Excel , () ().

    , MS Excel . , , - . 1.3.

    1.3 ,

    MS Excel 22,77671 0,263441 23,0388 19,92967

  • 37

    . 1.3 4,562934 20,82036 0,74392 0,09339 21,78896 11,7057 33,49466 6833,012 300 (1) 33,49466 (1) 11,7057 (95,0%) 0,518433

    SPSS

    Analyze/Descriptive Statistics/Frequencies. , -, , . , , . 1.4.

    1.4 , SPSS

    Valid 300 N Missing 0 Mean 22,7767 Std. Error of Mean ,26344 Median 23,0388 Mode 19,93 Std. Deviation 4,56293 Variance 20,82036 Skewness ,093 Std. Error of Skewness ,141 Kurtosis ,744 Std. Error of Kurtosis ,281 Range 21,79 Minimum 11,71 Maximum 33,49 Sum 6833,01

    25 19,3176 50 23,0388 Percentiles 75 26,4383

    . : 1,44ln 300 1 9k = + .

  • 38

    , max minx xdk=

    . MS Excel (. 1.11).

    . 1.11. SPSS -

    Graphs/Interactive/Histogram (. 1.12). , , ( ); - Y (count) (ercent) -. Histogram (. 1.13) . , - SPSS, . 1.14.

    . 1.12. SPSS

  • 39

    . 1.13.

    15,00 20,00 25,00 30,00

    var00001

    0%

    5%

    10%

    15%

    20%

    Perc

    ent

    . 1.14. , SPSS -

    MS Excel , . , , Oy , -. . 1.15.

  • 40

    . 1.15.

    1. , - ? .

    2. ? . 3. ? 4. ? . 5. ? 6. ? 7.

    ? 8.

    ? 9. ()? 10. ? 11. ? 12. ? 13. ? 14. ? 15. ? 16. ? 17. ? 18. ? 19.

    ? 20. , , -

    ? .

  • 41

    21. ? ?

    22. ? 23. ? -

    ? 24. , -

    ? . 25.

    ? 26.

    ? 27. -

    ? . 28. ? -

    ? 29. ? 30. ?

    . 31. ?

    ? 32. ? -

    . 33. ?

    . 34. ?

    ? ?

    35. ? ? ?

    36. ? - ? - ?

    37. ? - ?

    38. ? - ?

    39. ? ?

    40. ? 41. ? 42. ?

  • 42

    43. ? 44. ? 45. ? 46.

    ? 47. ? 48. ,

    ? ? . 49. ? -

    ? . 50. ?

    ? 51. ? ?

    . 52. ?

    ? . 53. ? -

    ? 54. ? -

    ? 55. ? -

    ? . 56. ?

    ? . 57. ? -

    ? . 58. ?

    ? . 59. -

    ? 60. ?

    ? . 61. ? 62. ? -

    ? . 63. ? ?

    . 64. ? -

    ? . 65. ?

    ? . 66. ?

  • 43

    2.

    2.1.

    - . - :

    ; ; ; .

    . - .

    , , (0). - : ; ; - . , - , , - (1). : ; - ; - . .

    . -, . ( - ).

    - , . . - , 2-, - . , , - , .

    -, : (w) (W w). - , . ( - ) , -

  • 44

    . - .

    (, ) (. 2.1, 2.2). .

    . 2.1.

    . 2.2.

  • 45

    , - 0, , , - 0 ( ) . ( )0| H = P x w , (2.1)

    1p = .

    , , . - : , - .

    , :

    -, ;

    . -

    , , .

    . - 1 , - , , : { }1| H 1 = P x w . (2.2)

    , . , - . , - , - , .

    , , . :

    [ ][ ]

    0

    1

    / H ;

    / H .

    = = P Z w

    P Z W (2.3)

    . , , - .

  • 46

    -, . - 0,01; 0,05 0,1. -, , - , . , - , - .

    . , . , , . .

    - . , , - . , , - . , - , .

    , - . :

    ; , ; , . -

    , - . , - , , , . . . , - . - . - , -.

  • 47

    . , . :

    ( -);

    , - ( );

    ( - ).

    , -, . :

    ;

    , - - ;

    -.

    2.2.

    , , - : . - , - . - . - - . , , .

    , -. , - , - , .

    , - :

    1 22 21 2

    1 2

    x xZ

    n n

    = +, (2.4)

    n1, n2 . - .

  • 48

    Z- , - .

    1 2x x , : ( ) ( ) ( ). .0 1 / 2 P Z z z< < = = , (2.5) (z) ( ), F (z) ( ) ( ) 1/ 2= z F z . . . z z= .

    , , , , : 1 184x = , 2 181x = , 21 121 = , 22 107 = , 1 2 40n n= = . , , . :

    184 181 1,26121 10740 40

    Z = +

    .

    0,05 (5%), - :

    ( ) ( ). 1 / 2 0,475 z = = . . z

    MS Excel, - (0,5 + 0,475). : . z = 1,96.

    . Z z< , 0,05. MS Excel,

    . . z = 1,26 0,209 . , , 21%. - . , - ( ) . .

    : 1 2x x> , : ( ) ( )1 2 / 2z = , (2.6) , Z z< .

  • 49

    : 1 2x x< , z' - (2.6), , ' z z= . -, Z z> .

    Z- - ( 1,2 30n ), , - , - .

    t- . 1908 . - , - .

    -, , .

    :

    2 2

    A B

    A B

    A B

    x xt

    n n

    = +, (2.7)

    2 2, A B ; nA nB . m t- ( )1m n .

    , , , - , :

    ( ) ( )2 21 1 2 221 2

    1 12

    s n s ns

    n n + = + ; (2.8)

    , :

    2 2

    2 1 1 2 2

    1 2 2s n s nsn n

    += + , (2.9) . :

    1 2

    1 2

    1 1

    x xt

    sn n

    =+

    . (2.10)

  • 50

    k = 1 2 2n n+ - .

    (2.10) .

    . -: ( )/ 2,< t t k 1 2x x ;

    ( ). , t t k> 1 2x x> ; ( ). ,< t t k 1 2x x< .

    , , . - . - . :

    12

    2

    1 1

    1

    n

    ii

    n n

    i ii i

    t

    n

    n

    =

    = =

    =

    , (2.11)

    n ; i i ix y = , -.

    -. 1n .

    - , - , - . - ( ), . 1947 . :

    1 2

    2 21 2

    1 2

    x xd

    s sn n

    =+

    , (2.12)

    2 21 2, s s .

  • 51

    , - :

    22 21 2

    1 22 22 2

    1 2

    1 2

    1 21 1

    s sn n

    s sn n

    n n

    + = +

    . (2.13)

    (2.7) , .

    F- - 1920 . . :

    2 21 2/F s s= , (2.14) 2 21 2, s s , . -

    1 1n 2 1n . , - . , 2 21 2s s> , , - . 2 21 2s s , - , / 2.

    - , :

    ( ) 22 21n s = . (2.15) , 2 20 > ,

    2 , 1k n= . , ( )2 2 , 1 < n .

    2 20 < , - 2 , - 1 1k n= . -, ( )2 2 1 , 1 > n .

  • 52

    2 20 > , :

    ( )( )( )( )

    2 2.

    2 2.

    / 2, 1 / 2;

    / 2, 1 / 2.

    < = > =

    P n

    P n (2.16)

    , :

    ( ) ( )2 2 2. ./ 2, 1 / 2, 1 < < n n . , :

    ( ) ( )2 2 2 2. .1 1 / 2 P P < = > = . (2.17) 2

    .. ( 1928 .):

    2

    2kR

    k = . (2.18)

    3R 2 , .

    -, . , - . - , .

    2.3.

    . -. - , .

    [45] - ( ) .

    - ( ) - - ( - ). 19281930 .

  • 53

    , .

    :

    ( ) ( ) ( )22 * *nF x F x dF x

    = , (2.19)

    Fn (x), F*(x) , .

    1951 . - 1952 . - . - . [45] , - .

    i, j . ri, sj . :

    ( ) ( ) ( ) ( )222 1 11 4 16m n

    i ji j

    mnA m m r i n s jmn m n m n= =

    = = + + + , (2.20) m, n . , - .

    1939 . - . - -. :

    ( ) ( ), supm n m nx

    D F x G x= , (2.21) Fm(x), Gn(x) x.

    :

    ( ) ( )' ', 1 1 1max maxm n m r n sr n s mr sD F y G xn m+ = = ; ( ) ( )' ', 1 11max maxm n m r n sr n s mr sD F y G xn m = = ; (2.22) { }, , ,max ;m n m n m nD D D+ = , ' ',s rx y .

  • 54

    , .

    - . . 1920 . .

    - , . - . ( ), 1, 2,...,=i ix y i n , n . :

    ( )1

    1, 2,..., 2=

    = =n nj ji j ji

    s a x y j , (2.23)

    ( ) 1,...,2 ; i 1, ...,= =njia j n , . 2n n . - +1 1, 12 j . n = 3 :

    1 1 11 1 11 1 11 1 11 1 11 1 11 1 11 1 1

    A

    + + + + + + + + = + + + +

    2

    1

    n

    jj

    S s=

    = . -:

    ( )( )

    2 j

    1 j

    0 s ;,

    1, s .

    n

    j jj

    SN n n

    S=

    p*, 1 p*. -

  • 55

    5 6 0,01 0,05, . , , 7 8. .

    - - . : ( )1, 2,...,=i xx i n ( ) 1, 2,...,=j yy j n , nx, ny . . :

    1 1

    min ;= =

    = yx nn

    i ji j

    S x y . (2.25)

    :

    ( )( )1 j

    0 ;2 ,

    1 s ,

    mnC j

    j jj

    s SN n n

    S=

    . -, . - , .

    W- ( ) 1945 . . , -. , . , - .

  • 56

    , , , .

    . , - . - . , , . , - . , . - :

    1 2

    1 1min ,

    n n

    i ii i

    W R S= =

    = , (2.27) Ri , , Si , . ( 25 ) W' -, , -, [25]. -, : ( ). 1 2' / 2, ,< W w n n ( ). 1 2' / 2, ,> W w n n ( ) ( )1 2F x F x ; ( ). 1 2' , ,< W w n n

    ( ) ( )1 2F x F x> ; ( ). 1 2' , ,> W w n n ( ) ( )1 2F x F x< . * W

    W

    WW = , ( )1 1

    2Wn N + = -

    , ( )1 22 112

    + =W n n N , 1 2N n n= + , N - . ( 25 ) - , * 1 / 2W z > . 0,02, , W + 0,5.

    W- , [45] . , , .

    , - . , , - , -

  • 57

    . - . - .

    U- 1947 . - .. .. . - - , -, . . t- - . , t-.

    :

    ( )( )

    { }1 1 2 1 1 1

    2 1 2 2 2 2

    1 2

    1 / 2 ;

    1 / 2 ;

    max , ,

    U n n n n R

    U n n n n R

    U U U

    = + + = + + =

    (2.28)

    1 2, R R ; 1 2, n n . 1 2, 20>n n , U- . 1 2,U U :

    1 2 1 2U U n n+ = . (2.29) U

    U

    U ,

    1 2

    2Un n = -

    , ( )1 22 112U

    n n N + = , 1 2N n n= + , - . -, W- . - .

    - (, ) . 1945 . - . t- . - . W- , . , , . , (W+) (W) , * min( , )W W W += . -.

  • 58

    -:

    ( )12

    N NW W+

    ++ = . (2.30)

    *

    *

    *W

    W

    W ,

    ( )*

    14W

    N N + = ,

    ( )( )*

    2 1 2 124W

    N N N+ + = , N , - .

    , - [23]. , - . W- - :

    ( )2 1 2 112 1Wn n TN

    N N = +

    , (2.31)

    , - 1, 1 2N n n= + . U- - . - - :

    ( )( )*2 2 1 2 148WN N N T+ + = , (2.32)

    N . -

    , - . - . . .

    2 (-) 1900 . - , . - . - . , . -

  • 59

    . , - 47, 2040.

    , :

    ( )2

    2

    1

    Ni i

    i i i

    f gf g=

    = + , (2.33) ( ), = 1, 2,...,i if g i N ; N .

    - :

    ( )2

    2 12

    11 2

    1 N i ii i i

    n f n gn n f g=

    = + , (2.34) 1 2,n n .

    2 . , . , - , , . - , - . :

    ( )22

    1 1

    r cij ij

    i j ij

    a ee= =

    = , (2.35) ( ) 1, 2,..., ; 1, 2,...,= =ija i r j c ; r (); (); ije , ija .

    - - j- -,

    1 1

    r c

    iji j

    a= = . -

    - 2 ( )( )1 1r c . 1940 . -

    . , -

  • 60

    n1 n2 .

    , - , , 0 1. .

    - - . , 00101111011 : 00, 1, 0, 1111, 0, 11. , N , . ( )1 2, 20>n n - :

    ( )( ) ( )

    1 2

    1 2

    1 2 1 2 1 22

    1 2 1 2

    2 112

    2 21

    n nNn n

    Zn n n n n nn n n n

    + + = + +

    , (2.36)

    . . . -

    . y . -, i ix y -. , , . , . ( +) i ix y : 1/ 2; p m= , m , .

    0H : 1/ 2=p . - : ( )11H : 1/ 2>p ; ( )21H : 1/ 2

  • 61

    ( )21H :

    0

    12

    mrim

    iC

    =

    , (2.38) ( )31H :

    0

    12 2

    mrim

    iC

    =

    ; (2.39)

    12 2

    mmim

    i rC

    =

    . (2.40)

    :

    0

    1 / 22 / 4

    mrim

    i

    r mCm= , m > 50; (2.41)

    0

    1 / 2 0,52 / 4

    mrim

    i

    r mCm=

    + , 50m , (2.42) ( ) x .

    2.4.

    - . - . , A - k , , - k = A , k < A . kA , k .

    , - .

    : 2, , 2, , .

    2 ( ) 19281930 . . . . -, -

  • 62

    . - :

    ( ) 221

    1 2 112 2

    n

    ii

    in F xn n=

    = + , (2.43) F (x) = , n .

    40n > . 2.1 [37]. , .

    2.1 2

    0,900 0,950 0,990 0,995 0,999 n2() 0,3473 0,4614 0,7435 0,8694 1,1679

    (2.21) , . , - ( - ), :

    { }

    ( ) ( )(1) (2)

    1

    (1) (2)

    1 1

    max , ;

    1max ; max ,

    n n nm n

    n m n mm n m n

    D D D

    m mD F x D F xn n

    = = =

    (2.44)

    (1)n nD D= . Dn

    , nK D n= n - , . - - ( ).

    : ; ( )200n > ; , ,

    ( ) .

    35n > , - , , - :

    ln

    22

    K

    . (2.45)

  • 63

    - ( )1 2, 40>n n [19] :

    0,05 = 1 21 2

    1,36cn nD

    n n= + ; (2.46)

    0,10 = 1 21 2

    1,22cn nD

    n n= + . (2.47)

    , . , , . , , . - .

    2 - . , . . , 47, 20200.

    :

    ( )2

    2

    1

    ''

    ki i

    i i

    npnp=

    = , (2.48) k ; 'i - ( - ); n ( - d. 1k r , r . , - 2k 3k .

    2 . - . r , . , -

  • 64

    'i. 2 .

    - . 350 W- . - 1965 . - . . :

    ( ) ( )22 2 2 1 11 1

    / ; ; ,n k

    i n i n i ii i

    W b S S x x b a x x + += =

    = = = (2.49) ( ) =1, 2,...,ix i n ; n , k - n / 2 ( )1 / 2n n,

    ( )1 1, 2,..., ; 3, 4,..., 50 + = =n ia i k n . , .

    - . -, :

    2,5% 2 ; 16% ; 50% ; 84% + ; 97,5% 2 + .

    . , , , 0,1A E < , - , , 0,5A E > .

    - , . SPSS, Statistica - . . 2.3, 2.4 -, [3, 3] .

    . 2.3 , - , . 2.4 - .

  • 65

    Normal P-P Plot of VAR00001

    Observed Cum Prob

    1,0,8,5,30,0

    Expe

    cted

    Cum

    Pro

    b1,0

    ,8

    ,5

    ,3

    0,0

    Normal P-P Plot of VAR00002

    Observed Cum Prob

    1,0,8,5,30,0

    Expe

    cted

    Cum

    Pro

    b

    1,0

    ,8

    ,5

    ,3

    0,0

    . 2.3. - ,

    Uniform P-P Plot of VAR00001

    Observed Cum Prob

    1,0,8,5,30,0

    Expe

    cted

    Cum

    Pro

    b

    1,0

    ,8

    ,5

    ,3

    0,0

    Uniform P-P Plot of VAR00002

    Observed Cum Prob

    1,0,8,5,30,0

    Expe

    cted

    Cum

    Pro

    b

    1,0

    ,8

    ,5

    ,3

    0,0

    . 2.4. - ,

    2.5.

    . .

    1. - (SPSS, Statistica ) .

    2. - - MS Excel, .

  • 66

    3. , - ( -), 2 ( ).

    4. - [13].

    SPSS (. 2.5) , - . Graphs / P-P Plots. (. 2.6).

    . 2.5. SPSS , - -

    , , . - : , 2, , , -, , , , , , , , .

    . 2.6. -

  • 67

    . (, - , ). 2, , , , (. 2.72.12) .

    Chi-square P-P Plot of VAR00001

    Observed Cum Prob

    1,0,8,5,30,0

    Expe

    cted

    Cum

    Pro

    b

    1,0

    ,8

    ,5

    ,3

    0,0

    Exponential P-P Plot of VAR00001

    Observed Cum Prob

    1,0,8,5,30,0

    Expe

    cted

    Cum

    Pro

    b

    1,0

    ,8

    ,5

    ,3

    0,0

    . 2.7. - 2

    . 2.8. -

    Half-Normal P-P Plot of VAR00001

    Observed Cum Prob

    1,0,8,5,30,0

    Expe

    cted

    Cum

    Pro

    b

    1,0

    ,8

    ,5

    ,3

    0,0

    Pareto P-P Plot of VAR00001

    Observed Cum Prob

    1,0,8,5,30,0

    Expe

    cted

    Cum

    Pro

    b

    1,0

    ,8

    ,5

    ,3

    0,0

    . 2.9. -

    . 2.10. -

  • 68

    Student t P-P Plot of VAR00001

    Observed Cum Prob

    1,0,8,5,30,0

    Expe

    cted

    Cum

    Pro

    b1,0

    ,8

    ,5

    ,3

    0,0

    Uniform P-P Plot of VAR00001

    Observed Cum Prob

    1,0,8,5,30,0

    Expe

    cted

    Cum

    Pro

    b

    1,0

    ,8

    ,5

    ,3

    0,0

    . 2.11. -

    . 2.12. -

    276,9 -

    122,4 (. 2.13), (. 2.14), 2,26 0,0749 (. 2.15), 2,257 0,0627 (. 2.16), (. 2.17) 2,324 19,08 (. 2.18). .

    Gamma P-P Plot of VAR00001

    Observed Cum Prob

    1,0,8,5,30,0

    Expe

    cted

    Cum

    Pro

    b

    1,0

    ,8

    ,5

    ,3

    0,0

    Laplace P-P Plot of VAR00001

    Observed Cum Prob

    1,0,8,5,30,0

    Expe

    cted

    Cum

    Pro

    b

    1,0

    ,8

    ,5

    ,3

    0,0

    . 2.13. -

    . 2.14. -

  • 69

    Logistic P-P Plot of VAR00001

    Observed Cum Prob

    1,0,8,5,30,0

    Expe

    cted

    Cum

    Pro

    b1,0

    ,8

    ,5

    ,3

    0,0

    Lognormal P-P Plot of VAR00001

    Observed Cum Prob

    1,0,8,5,30,0

    Expe

    cted

    Cum

    Pro

    b

    1,0

    ,8

    ,5

    ,3

    0,0

    . 2.15. -

    . 2.16. -

    Normal P-P Plot of VAR00001

    Observed Cum Prob

    1,0,8,5,30,0

    Expe

    cted

    Cum

    Pro

    b

    1,0

    ,8

    ,5

    ,3

    0,0

    Weibull P-P Plot of VAR00001

    Observed Cum Prob

    1,0,8,5,30,0

    Expe

    cted

    Cum

    Pro

    b

    1,0

    ,8

    ,5

    ,3

    0,0

    . 2.17. -

    . 2.18. -

    - ,

    . ,

    , MS Excel. - , - . . - . (. 2.19).

  • 70

    . 2.19. -

    n / N, n , N . f (xi), .

    - . - , : =(1EXP ( (A4/$N$20;$O$20))), (2.50) $N$20, $O$20 , - . , , - SPSS. . . - . - . (. 2.20).

    . 2.20.

  • 71

    , , , , . . , - (. 2.21).

    . 2.21. , , : ; ; ; ; ; ; . , -

    . -

    100 (, ). - - . . , -, . -, , - . , , .

    2,319 20,67. - , SPSS.

  • 72

    - , , - : 2,321 18,51. , - .

    , 0,49. -, , [21] 0,895 0,05.

    -. - - : = (A6;$M$3;$M$7; ), (2.51) $M$3, $M$7 , . = (A1: A33) = (A1: A33), A1: A33 , .

    - 0,73, , , , .

    . 2.22 , . , - , - .

    . 2.22.

  • 73

    2.6.

    - - - . - .

    , () 2008 . [14]. . 2.23, 2.24 . - . - .

    . 2.23. -2008

    . 2.24. -2008

  • 74

    -:

    ( )=M i i ii

    F N ,s , (2.52)

    , 1ii = ,

    , si .

    MS Excel. - . , , - - . - - 2, , . , -. - . :

    ( ) ( )

    ( )0,204 3,49;1,63 0,507 10,60; 3,82

    0,288 16,54; 5,57

    = + ++

    MF N N

    N. (2.53)

    0,03 , . (. 2.24). - (. 2.25).

    . 2.25.

  • 75

    SPSS - . - , 6.

    , , - a = 10 b = 15 20 s1,2 = 3, 100 .

    SPSS, var0001 (. 2.26). (var0002), var0001. .

    . 2.26. Analyze/Classify/K-means Cluster

    Analysis. (. 2.27).

    . 2.27.

  • 76

    , , , .

    b = 15 : 84, 116; 9,16 15,15,

    , , 8,4% 1%;

    27, 11; 19%. b = 20 : 102, 98; 10,20 20,45,

    , , 2% 2,25%;

    2, 4; 3%. , -

    , - .

    . Analyze/Descriptive Statistics/Frequencies. (. 2.28).

    Statistics (. 2.29) , . Charts (. 2.30) , - .

    . 2.28.

  • 77

    . 2.29.

    . 2.30. Charts . 2.31 -

    , . 2.32, 2.33 . , , - .

    : ( ) ( ) ( )0,51 10,2;2,86 0,49 20,45;2,93F x N N= + , (2.54) ( );N s s.

    - 1 2 1 + = .

  • 78

    . 2.31.

    VAR00006

    1310853

    VAR00006

    Freq

    uenc

    y

    16

    14

    12

    10

    8

    6

    4

    2

    0

    Std. Dev = 2,86 Mean = 10

    N = 102,00

    . 2.32.

  • 79

    VAR00005

    2724211815

    VAR00005

    Freq

    uenc

    y

    20

    10

    0

    Std. Dev = 2,93 Mean = 20

    N = 98,00

    . 2.33.

    1. ?

    2. ? -. - ?

    3. ? . 4. ? -

    ? 5. ? 6. ?

    ? 7. -

    ? ? 8. ?

    ? 9. ? 10. ? 11. ?

    . 12. ? -

    ?

  • 80

    13. Z-? ?

    14. t- -? ?

    15. ? ?

    16. F- ? ?

    17. - ? ?

    18. W- -? ?

    19. U- ? ?

    20. - -? ?

    21. 2? ?

    22. ? ?

    23. ? ?

    24. ? .

    25. 2 -? ?

    26. -? ?

    27. 2 ? - ?

    28. W- ? ?

  • 81

    3.

    , - - , , . - ANOVA ( Analysis of Variations). . 1925 .

    , - . , , , . - . .

    - . , . , . , - . - 1. .

    - . :

    ; ; , . ,

    , . 3.1.

    - . , . - - (), - , -, .

  • 82

    , - . , , - . , , (, ), , .

    , , - (. 3.1). - . -, - , . - , .

    3.1

    1 2 k 1 x11 x12 x1k 2 x21 x22 x2k ni 11nx 12nx 1n kx

    , -

    - ( ) :

    ( ) ( ) ( )2 221 1 1 1 1

    j jn nk k k

    ij j j ij jj i j j i

    x x n x x x x= = = = =

    = + , (3.1)

    1 1

    1 jnkij

    j ix x

    N = == ;

    1

    1 1, ...,=

    = =jnj ijj i

    x x j kn

    ;

    1

    k

    jj

    N n=

    = ; k ; nj (j = 1, 2, , k) j- ; jx j- .

    (3.1) (, )

  • 83

    . , , . (, ) - . , - .

    ,

    ( )2211 1

    1 jnkij j

    j ix x

    N k = = = (3.2)

    ( )2221

    11

    k

    j jj

    n x xk =

    = (3.3) 2 . ,

    2 21 . -

    . 2 22 , 22 ,

    . :

    ( ) ( )( ) ( )

    2

    1

    2

    1 11

    j

    k

    j jj

    nk

    ij jj i

    N k n x xF

    k x x

    =

    = =

    =

    . (3.4)

    F- 1k N k. - , ( )*P F F , F* , (3.3) .

    . - 1952 . - -, . . , k

    1 2, , ..., kn n n .

  • 84

    U- -, 2k > .

    , , - - , .

    . 3.1 rij, - xij. . 3.2.

    3.2

    1 2 k

    1 r11 r12 r1k 2 r21 r22 r2k ni 11nr 12nr 1n kr

    , , -

    1=

    =jnj iji

    R r 1

    1 jnj ij

    j iR r

    n == .

    :

    ( )1

    12

    k

    ii

    N NR

    =

    += , (3.5)

    1

    k

    ii

    N n=

    = . ,

    , , ( )1 / 2N + . ( )1 / 2jR N + , .

    :

    ( ) ( )2

    1

    12H 3 11 =

    = ++ k

    j

    j j

    RN

    N N n, (3.6)

    ( )2

    1

    12 1H1 2=

    + = + k

    j jj

    Nn RN N

    . (3.7)

  • 85

    5in 4k 2- k 1. - , 21H > , 21 1 2 k 1 . k = 2 - W .

    , - . , . - , , , . , - :

    31

    HH '

    1=

    = g

    j

    j

    TN N

    , (3.8)

    g , ; ( )3j j jT t t= ; tj , j- .

    ( ) - .. 1952 . .. 1954 . - , , - , . , - . , - , , - . - , -, .

    u, v ( )1 u v k < , k , : ( ),

    1,...,1,...,

    ,uv

    u v iu jvi nj n

    U x y==

    = , (3.9)

    ( )( )( )( )

    1 ;

    , 1/ 2 ;

    0 .

    i j

    i j i j

    i j

    x y

    x y x y

    x y

    (3.10)

  • 86

    :

    ,1

    u vu v k

    J U

    = . (3.11) J .

    :

    ( ) ( )2 2 2 21 1

    1 1; 2 3 2 34 72

    k k

    j j jj j

    MJ N n DJ N N n n= =

    = = + + . (3.12) , -

    , -

    J MJDJ .

    - 1937 . - - , , ( -). : / ,B V C= (3.13)

    ( )

    2 2

    1

    1

    ln ln ;

    1 1 11 ,3 1

    i ii

    i i

    V k s k s

    Ck k

    =

    =

    = = +

    A

    A

    A

    2

    2 1i i

    ik s

    sk

    ==A

    -

    ; 1

    ii

    k k=

    =A ; ki i- ; ; 2is - . nj - 2- 1.

    G- () 1941 .

  • 87

    k ( )2k - . :

    2

    1

    2

    1

    max jj kk

    jj

    G

    =

    =

    , (3.14)

    2j j- . - . .

    , - 1960 . , , - . :

    ( ) ( )

    ( ) ( )2*

    1

    2

    1 11

    j

    k

    j jjnk

    jj ijj i

    N k n Z ZW

    k n Z Z

    =

    = =

    =

    , (3.15)

    jij ijZ x x= ; xij i- j- ; jx - , j- ; Z - Z ; jZ - Z , j- . F- (k 1) (N k).

    1974 . . . ( ), , jij ijZ x x= , jx - , j- .

    , - , , - .

    , , : ( ) 1, ..., ; 1, ..., ,= + = =ij j ijx a j k i n (3.16)

  • 88

    aj , - ; ij , - , .

    (3.16) : ( ) 1, ..., ; 1, ..., ,= + + = =ij j ijx j k i n (3.17)

    1

    1 kj

    ja

    k = = ;

    j ja = j- .

    (- k ), - k,

    1

    0k

    jj=

    = . ,

    . :

    { } ( ) 1, ..., ; 1, ..., .= = =ij ui vj i jz med x x u n v n (3.18) : ij jiz z= . zij

    i j . -: ij ik kjz z z= + . ( ):

    ij i jW = , (3.19)

    ( )1 1, ...,= = =k

    u iuu

    i

    n zi k

    N (3.20)

    - , - 1, ..., kn n . - ij ik kjW W W= + . : .

  • 89

    , - , . .

    - k - :

    1

    k

    j jj

    L c m=

    = , (3.21) ,

    10

    k

    ii

    c=

    = ; mj j- , - .

    :

    2

    2 21

    1

    kj

    Lj j

    cs

    n== , (3.22)

    21 (3.2). :

    ( ) ( )11 1; LL s k F k N k . (3.23) i jm m ,

    : = 1, j = 1, cu = 0 ,u i j . , , , i jm m= - . , .

    , , - , - (), -. L = L0 - :

    0

    12

    1

    k

    i ii

    ki

    i i

    c x Lt

    cMn

    =

    =

    =

    , (3.24)

    N ; ni - ; ix - ;

  • 90

    ( )21 1

    1 inkij i

    i jM x x

    N k = == . -

    .

    3.2.

    - . . 3.3, , , - , . n k , n k , .

    3.3

    1 2 k 1 2 n

    x11 x21 xn1

    x12 x22 xn2

    x1k x2k xnk

    , . - , , - ( ), - .

    . 3.3 -, , bi tj, ij: ij i j ijx b t= + + . (3.25)

    (3.24) : ij i j ijx = + + + , (3.26)

    1

    1 kij

    jx

    kn = = ;

    j , , -.

    , ij - i, j 2 ( ).

  • 91

    01 1 2H : ... 0 = = = =k ,

    02 1 2H : ... 0 = = = =n , - , .

    . 01 :

    ( )( ) ( )221 1 111 1n k

    ij i ji j

    x x x xn k = =

    = + , (3.27)

    1 1

    1 n kij

    i jx x

    nk = == ;

    1

    1 ki ij

    jx x

    k == - ;

    1

    1 nj ij

    ix x

    n == j- . 21 -

    . :

    ( )22211

    k

    jj

    n x xk =

    = . (3.28) .

    , -, (3.28).

    01 :

    ( )( ) ( )

    ( ) ( )2

    212

    2 21

    1 1

    1 1

    1

    k

    jj

    n k

    ij i ji j

    n n k x xF

    k x x x x

    =

    = =

    = = +

    . (3.29)

    F- (k 1) ( )( )1 1n k . ,

    1F F < , 1F - F- .

  • 92

    02 - (3.28), n k, - j.

    , - , , (, ), - 1930 . . -, ij , - .

    01 1 2H : ... 0 = = = =k , n - , k . () . . - - . , xij , k - rij. , .

    :

    ( ) ( )2

    1 1

    12 3 11

    k n

    ijj i

    S r n knk k = =

    = + + . (3.30)

    02 1 2H : ... 0 = = = =n , - n k .

    n S- - 2 k 1 , ,

    ( )21 1S k< . (L-), -

    .. 1963 ., - 01 1 2H : ... 0 = = = =k 02 1 2H : ... 0 = = = =n , - 1 2 ... k , , 1 2 ... n ,

  • 93

    . . :

    11

    k

    jj

    L jr=

    = ; 21

    n

    ii

    L ir=

    = , (3.31)

    1

    n

    j iji

    r r=

    = , 1

    k

    i ijj

    r r=

    = . :

    ( )( ) ( )( )

    ( ) ( )2 2

    * *1 22 23 3

    1 / 4 1 / 4;

    /144 1 /144 1

    L nk k L nk nL L

    n k k k k n n n

    + += =

    , (3.32)

    - .

    , , - . , .

    Q- . 1937 . - , -, , - (0) - (1). .

    :

    ( )2

    2

    1 1

    2

    1 1

    1c c

    j jj j

    r r

    i ii i

    c c T T

    Qc T T

    = =

    = =

    =

    , (3.33)

    ( )1

    1, 2,...,=

    = =rj iji

    T x j c ; ( )1

    1, 2,...,=

    = =ci ijj

    T x i r

    ; (); r (). 2 , 1.

    - , , - .

  • 94

    - . :

    ( )

    2

    1

    2

    1

    1

    r

    i ii

    r

    ii

    c xt

    r Sc

    c

    =

    =

    =

    , (3.34)

    ( ) 1, 2, ...,=ic i r ;

    22

    1 1

    r c

    iji j

    TS xrc= =

    = ;

    1 1

    r c

    iji j

    T x= =

    = ; (); r (). - (r 1) (r 1)(c 1) - ( )1c (r 1)(c 1) .

    3.3.

    MS Excel - 200 : 1 150; 5x s= = ; 2 249; 5= =x s ;

    3 351; 6x s= = ; 4 449,5; 5,5x s= = .

    . , , , . .

    (3.4) : n1 = n2 = n3 = n4 = 200; N = 800; k = 4; F = 1,544. k 1 = 3; N k = 796. =F (0,05;3;796), - MS Excel, - 0,05 F = 2,62. , -, . = F (F7;3;796) , - F* = 0,202. ,

  • 95

    . .

    MS Excel - . . 3.1 - , .

    . 3.1. MS Excel , -

    , - (MS) (SS), -, (3.13.3), .

    - . - , . MS Excel . (3.14). 0,293G = .

    0,05 . , - 0,05cG < ( 0,0495cG , 120), , . - , .

    SPSS - . Analyze/Compare means/One way ANOVA. -

  • 96

    , VAR00001. VAR00002 , VAR00001. ; ( ); , ( ), . , , Options - , Post Hoc - , , . 3.2.

    . 3.2. , SPSS

  • 97

    , - , MS Excel, - - . , , , .

    3.4.

    , MS Excel 100 20x = , 3s = 100 , , : [17; 22], [18; 22], [18; 22] [17; 23]. MS Excel -. . - -. (). - . 3.3.

    . 3.3. () -

    . - , ( ). : 0 , . (3.6) (3.7) . - 7,22. 2, = 2 (0,05;3) = 7,82. (0,05) ( 3). , , . - .

  • 98

    SPSS - , , - .

    Analyze/Nonparametric Tests/K Independent Samples . - . . 3.43.6. , , , , 0,05. 0,05.

    . 3.4.

    . 3.5.

  • 99

    . 3.6.

    1. ? 2. ?

    . 3. ? . 4.

    ? 5. -

    ? 6. -

    ? 7. . 8.

    ? 9. -

    ? 10. ,

    ? 11. -

    ? 12.

    ? 13.

    ? 14. ?

    ?

  • 100

    15. ? ?

    16. G- ? ?

    17. ?

    18. ? - ?

    19. ? .

    20. ? 21. -

    ? 22. -

    ? ? 23. -

    ? ? 24. -

    ? ? 25. Q- -

    ? ?

  • 101

    4.

    ( ) - () . , . - . , . - - . , - . -, . - , . .

    1963 . [58]:

    , , , ( );

    ( );

    . .

    , , .

    -. r 1, 2, r, s 1, 2, s. , j , j, :

    ( ) ( ) ( ),i j i jP A B P A P B= . (4.1) : , -

    - :

    ( ) ( ) ( )/ , ,= j i j i jP B A P B A B . (4.2)

  • 102

    [4]. - . - . , . - , .

    : ; - , , - . -, .

    -. , 1 +1 0 1. , , - . - , ( ), . : ( ) ( ).

    4.1.

    , 1888 .

    - . - y ( ) ( ) ( )( )1 2, ,...,=X px x x :

    ( ) 22; 1dy

    sK ys= X , (4.3)

    ( )221

    1 ny k

    ks y y

    n == , (4.4)

  • 103

    n , - :

    ( )( )221

    1 ?n

    i ii

    s y fn =

    = X , (4.5) ( )? if X f (X) , :

    ( )22 *1 1

    1 1 jmij j

    jj is y y

    m

    = == , (4.6)

    j , j- ; yji - , j- ;

    1*

    j

    jii

    jj

    yy

    ==

    ,

    j- ; m .

    (4.5) , - , ( ) 2|D const = =X , - . (4.6) , -, , - . . ( ). . - , ( )j , - Y y *jy - (4.3, 4.4, 4.6).

    - -, f (X). - - , - . , - , . .

    , - .

  • 104

    . - : - .

    , .

    . - - . . , , , .

    . ( - , , - , ) - . . 1896 . , - . , 1846 . , - ( Bravais, - ). :

    ( )( )

    ( ) ( )1

    2 2

    1 1

    n

    i ii

    n n

    i ii i

    x x y yr

    x x y y

    =

    = =

    =

    . (4.7)

    y y , - y ax b= + , a b , :

    ( )21

    1 /y yr

    =+

    . (4.8)

    ( )30N - :

    21

    rrN = . (4.9)

  • 105

    0,01 , / 2,6rr .

    , . . , - .

    1 +1. - 1 +1 , , . y const= , , , . 1 +1, - . - , - .

    . 4.1 , .

    x

    y

    12

    . 4.1.

    . , , 1 0,995r = 2 0,006r = . - , -. , 0,98 1,00.

    , - - .

  • 106

    , - . , , ( ),x y -, 0r = x y.

    . , MS Excel, -. , , - , , .

    , , - . , . - - :

    ( ) ( )1 12 2tanh ; tanh3 3

    p pN Nr z r z r

    n n

    + + + , (4.10)

    n ; 1

    2pN + ;

    ; z (r) z- ( ) r.

    - . - - , :

    ( ) 12 21 2 /r n t > + , (4.11) t t- ( )2n .

    1n r r- :

    ( ) ( ) ( ) ( )42 21

    1 2 1 1 12

    2

    n

    r n

    n

    r r rn

    = <

  • 107

    1n r .

    , , , . . , - - - . - :

    ( )2 2 2/yx yy xs s = , (4.13)

    ( ) ( )22 *1

    1 sj jy x

    js y y

    n == ;

    ( )221 1

    1 jsy ji

    j is y y

    n

    = == ;

    *1

    1 sj j

    jy y

    n == ;

    *1

    /j

    ij jji

    y y

    =

    = ,

    n ; s ; j , j- . , , .

    . 1yx = , , , 1yx = .

    0yx = , , 0yx = , , - *jy y= , *jy .

    , : yx xy . , -, , . -

  • 108

    , , . , . 4.1, - 0,98 - . 0,63yx 0,72xy .

    , , . . - . :

    ( )( )( )( )

    2 22

    22 1yx

    yx

    n k rv

    k

    = , (4.14)

    n ; k . - F- s 2 n s. (4.13) 2v ( )2, F s n s , . -, - , , .

    :

    2 2 1FC H C n CrC H n n = = = + , (4.15)

    ; , . - 1860 .

    1 +1. , : , . - , - - . , . 4.1 - , ,

    1 0,941Fr = 2 0,010Fr = . , .

  • 109

    , , , - .

    . - :

    ( ) ( )( )1

    1,1

    n

    i ii

    Cov X Y x x y yn =

    = . (4.16) , -

    , . - . ( ) - . - . - , -. - , - , . , .

    . -

    , ( ),X Y

    Cov X Yr = ,

    2 2, X Y . -

    :

    11 12 1

    21 22 2

    1 2

    ...

    ...... ... ... ...

    ...

    n

    n

    n n nn

    c c cc c c

    C

    c c c

    = , (4.17)

    ( )cov ,=ij i jc x x . (4.17) ( )2ii ic x= . -

    , ij jic c= . 4.2.

    - . . 4.1, xik - k- .

  • 110

    4.1

    0 1 2 k p

    1 x10 x11 x12 x1k x1p 2 x20 x21 x22 x2k x2p i xi0 xi1 xi2 xik xip

    n xn0 xn1 xn2 xnk xnp

    : -

    ; ; ( ).

    k- - n ( ) ( ) ( ) ( )( )1 2, , ..., ,k kk knx x x=X 0, 1, ..., k p= n- . .

    1. - . - - .

    2. () , , . .

    3. , . , , , , .

    . .

    , . - . - , .

    ( - , )

  • 111

    1904 . , , . , , , . . , , - . , - , ri si. ,

    1 2, , ..., nr r r 1 2, , ..., ns s s . :

    ( )21

    n

    i ii

    S r s=

    = . (4.18)

    , ri, (4.18) - :

    ( )21

    n

    kk

    S k s=

    = . (4.19) S S = 0

    , . -

    ( )313S n n = , - , - i, j i jr r> - i js s< , { }1, 2, ..., ir n= { }, 1, ..., 1is n n= . S - , n.

    , , :

    ( )

    3

    61 x ys

    S B Bn n

    + + = , (4.20) , , - :

    ( )21

    1 112

    m

    i i ii

    B n n=

    = , (4.21) m ; ni - .

  • 112

    1 +1, 1 , +1 .

    - . :

    2

    21

    sp

    s

    t n = . (4.22)

    (n > 50) ( )2n . - 1 sn - .

    , - . , , . , , n = 4, r , { }4, 3, 1, 2is = . - : 4 3; 4 1; 4 2; 3 1; 3 2> > > > > . 5K = . - = 0 -

    , ( )12

    n nK

    = . ,

    . ( , ). - 1938 . - :

    ( ) ( )21

    1 12 2x y

    Kn n n n

    B B

    =

    , (4.23)

    , j ir s ; n . , , :

    ( )1

    1 12

    m

    i i ii

    B n n=

    = , (4.24) m ; ni - .

  • 113

    - :

    ( )( )9 12 2 5

    n nn + (4.25)

    , . -

    , . -, 1 +1, 1 , +1 - . , , , - . [23]:

    , - ;

    ; .

    4.3. , -

    , , - , , , , , .

    (. 4.2). - , , .

    fij , , i, j; mj -, ni . . 4.2 , (4.1):

    4.2

    2 1 1 2 r

    1 f11 f12 f1r n1 2 f21 f22 f2r n2 fc1 fc2 fcr nc

    m1 m2 mr S

  • 114

    ( ) ( )

    ( )1

    1

    ; ;

    .

    =

    =

    = = = = =

    = = =

    rij i

    ij i j i i ijj

    cj

    j j iji

    f np P A B p P A pS S

    mp P B p

    S

    (4.26)

    : /ij i jf n m S . (4.27)

    /ij i jn m S = . , , , . - :

    ( )2 22

    1 1 1 11

    c r c rij ij ij

    ij i ji j i j

    f fS

    n m= = = =

    = = , (4.28)

    2 ( )( )1 1r c . - , fij . - fij .

    - , - 2 2 / S = , { }min 1, 1 r c .

    , , -, .

    .. - 1946 . :

    ( ) ( )

    1/ 22

    1/ 221 1

    1

    min 1, 1 min 1, 1= =

    = =

    c r iji ji j

    fn m

    Cc r c r

    . (4.29)

    . = 0 , - = 1

  • 115

    . :

    ( )21

    min 1, 1 C n c r . (4.30)

    : [ ]1 1; + C CC u C u , (4.31) uq q- .

    r c . .. 1926 . - :

    ( )( )2

    1 1

    1 ; 1 1

    c rij

    i j i j

    fJT Jn mr c = =

    = = . (4.32) ,

    , -, . 2 2 : 11 12 21 22, , , a f b f c f d f= = = = .

    ( ) , 1901 . , :

    aJa b c

    = + + . (4.33)

    . (

    ) . 1958 . :

    a d a dJn a b c d+ += = + + + . (4.34)

    , - .

    1940 . - . - . . :

    a aJn a b c d

    = = + + + . (4.35)

  • 116

    . ( -

    ) .. 1923 . :

    ( )( )( )( )ad bcC

    a b a c d b d c= + + + + . (4.36)

    1 +1. , , .

    , - 22.

    - 1900 . :

    ad bcQad bc

    = + . (4.37) ,

    .. 1912 ., :

    ad bcYad bc

    = + . (4.38) .

    1 +1. ( ) H a d= + -

    . , , - - (- n). 1950 .

    4.4.

    1971 . -, . - :

    ( )11

    , 1, ..., ; 1, ...,=

    =

    = = =

    p

    ijkk

    ij p

    ijkk

    Ss i n j n

    W, (4.39)

    ( ) , 1, ..., ; 1, ...,= =ijkS i j n k p ;

  • 117

    ijkW ; , ; n .

    - . - , , . :

    1 ik jkijkk

    x xS

    R= , (4.40)

    ,ik jkx x k- j; Rk k- , .

    . . 2n , - , q . .

    :

    ( )1 1

    bx k

    x x nr

    ns z

    = , (4.41)

    1x ; x ; sx ; n1 ; n ; zk k, k : ( ) 11 /F k n n = . (4.42)

    1 +1. :

    1b

    br

    rmn

    = . (4.43)

    t- ( )2n .

  • 118

    - . (Louis L. Thurstone) 1928 . :

    1 2bx

    x x pqr

    s

    = , (4.44)

    1 /p n n= , p q> ; q ; , . :

    2b

    r

    pq rm

    n

    = . (4.45) -

    :

    22

    1

    2

    1

    1

    11

    qyi

    ii i y

    qi

    ii i

    nn

    r

    nn

    =

    =

    = +

    , (4.46)

    n ; ni - ; mi/si , - ; my/sy , - .

    , , , - -, :

    p ppbx q

    x x nr

    s n

    = , (4.47)

    px , - () ; x ;

  • 119

    sx ; np ( 1) ; nq ( 2) .

    , : 1 ( ) 0 ( ). - - .

    - , :

    22

    1pb pb

    nr tr , (4.48)

    t t- ( )2n . 4.5.

    , - , .

    , , . - , - .

    -, . .. 1896 ., . -.

    - , j :

    ( ), = i j ijijXii jj

    Rr

    R R, (4.49)

    Rkl rkl . . 1897 .

    :

    ( )( )01 02 1201(2) 2 202 121 1r r rr

    r r

    =

    . (4.50)

  • 120

    k, , - k , - k 1, :

    ( )( ) ( ) ( )

    ( )( ) ( )( )101 2, ..., 0k+1 2, ..., k+1 2, ...,

    01 2, 3, ..., 12 2

    0k+1 2, ..., 1k+1 2, ...,1 1+

    =

    k k kk

    k k

    r r rr

    r r. (4.51)

    - . , .

    - :

    ( )( )

    2

    12

    1

    n

    iin

    ii

    Y YR

    y y

    =

    =

    =

    , (4.52)

    Yi , ; yi , .

    , , y 1, 2, , n y - 1, , n. , - .

    , 1935 . . , . - :

    200

    1yXR

    RR

    = , (4.53)

    R . :

    ( ) ( )( ) ( )( ) ( )( )2 2 2 2 201 02 1 03 12 0 1, 2, ..., 11 1 1 1 ... 1 = yX n nR r r r r . (4.54) z

    (x, y) :

    2 2

    / 2

    21

    zx zy xy zx zyz z xy

    xy

    r r r r rR R

    r+ = = .

  • 121

    - - , - . (4.52), .

    :

    ( ) 2,d yXK y X R= . (4.55) ,

    . () . p q , , , - . ( , q) , - , . :

    11 1221 22

    R RR

    R R =

    , (4.56)

    R11 p p ; R22 q q q ; R12 p q .

    :

    112 11 12 22 = TR R R v R v , (4.57)

    q. -

    . n ( )1p + -

    , :

    pFRpF

    + , (4.58)

    F F- ( )1 ( )1n p .

    , , . -

  • 122

    () :

    ( )

    2

    12

    1 1

    1

    1

    ;

    ; ,

    n

    in ni

    W i ii i

    n

    i ki

    i ijj

    SS S S S

    n

    SS S R

    n

    == =

    ==

    = =

    = =

    (4.59)

    Rij - j- . (W- ) -

    :

    ( )2 312=

    WSWk n n

    . (4.60)

    . 1939 . - , - , -. , k 3 - .

    - :

    11s

    kWk

    = . (4.61)

    ( )11

    WkW

    F- - ( )1n ( )( )( )1 1 2n k . F- - .

    n > 7 ( )1k n W , 2 ( 1)n . : ( ) ( )21 1k n W n > , (4.62) .

  • 123

    4.6. . -

    2 0,05. : 2i i iy x= + , i - MS Excel , [ ]0,5; 0,5 .

    - SPSS (Analyze/Correlate/Bivariate). : , -; , ; - ; , , - . . 4.2 , - SPSS, . 4.3 , - .

    . 4.2. , SPSS,

  • 124

    , , , - .

    MS Excel . () - , / . , , - /.

    . 4.3. ,

    , .

    , , . - (), , - .

    , , 0,991.

    . : ( )22i i iy x= + , i - MS Excel - , [ ]0,5; 0,5 .

    . 4.4 , , , SPSS, . 4.5.

  • 125

    . 4.4.

    . 4.5. , SPSS,

  • 126

    , , , - SPSS, . - .

    , SPSS MS Excel - . MS Excel, - . y

    ( ) ( ) ( )( )1 2, , ...,=X px x x (4.3; 4.4; 4.6). -

    0,946, .

    MS Excel , . .

    . - MS Excel , - (. 4.6).

    . 4.6.

  • 127

    - 100 , [5; 5]. - , - . - (. 4.7).

    . 4.7. : ( , -

    ); ( ); ; , , .

    , : =2*A2+3+C3, 2 , - , 3 , [b; b].

    , - . : = (A2;$A$2:$A$101;1), 2 , , ; $A$2:$A$101 , ; 1 , .

  • 128

    , - . , : =16*H102/(K1^3-K1), 102 , , 1 , - . . 4.8, 4.9 - b, - , . 4.10 b.

    . 4.8. b = 1

    , SPSS. , -.

    (. 4.11). Analyze Correlate/ Bivariate Cor-relations. (. 4.12). , , , ( ) .

  • 129

    . 4.9. b = 15

    . 4.10. b

  • 130

    . 4.11. SPSS

    . 4.12. Options (. 4.13) , -

    , . . 4.14. , ,

    . , .

    . 4.13.

  • 131

    . 4.14. . -

    , . , : =2*A2*A2+3+C3, 2 , - , 3 , [b; b].

    . 4.15, 4.16 - b, - . -

  • 132

    : S - ; S 0x < , S+ 0x > .

    . 4.15. b = 1

    SPSS - . -, - . - .

    . 4.16. b = 20

  • 133

    - SPSS. Analyze Regression/Curve Estimation. - (. 4.17).

    . 4.17. , ,

    ANOVA, , - . - b . 4.184.21.

    X

    531-1-3-5

    Y 60

    50

    40

    30

    20

    10

    0

    . 4.18. b = 1

  • 134

    MODEL: MOD_1. Dependent variable.. VAR00003 Method.. QUADRATI Listwise Deletion of Missing Data Multiple R ,99933 R Square ,99867 Adjusted R Square ,99864 Standard Error ,57182 Analysis of Variance: DF Sum of Squares Mean Square Regression 2 23761,560 11880,77995 Residuals 97 31,717 ,32698 F = 36334,75101 Signif F = ,0000 -------------------- Variables in the Equation ------------------- Variable B SE B Beta T Sig T VAR00001 4,24885409E-05 ,018585 8,475E-06 ,002 ,9982 VAR00001**2 1,995714 ,007403 ,999333 269,570 ,0000 (Constant) 3,016919 ,090626 33,290 ,0000

    . 4.19. b = 1

    X

    531-1-3-5

    Y 80

    60

    40

    20

    0

    -20

    . 4.20. b = 20

  • 135

    MODEL: MOD_2. Dependent variable.. VAR00009 Method.. QUADRATI Listwise Deletion of Missing Data Multiple R ,79548 R Square ,63278 Adjusted R Square ,62521 Standard Error 11,43645 Analysis of Variance: DF Sum of Squares Mean Square Regression 2 21861,932 10930,966 Residuals 97 12686,870 130,792 F = 83,57488 Signif F = ,0000 -------------------- Variables in the Equation ------------------- Variable B SE B Beta T Sig T VAR00008 ,000850 ,371697 ,000141 ,002 ,9982 VAR00008**2 1,914277 ,148066 ,795477 12,928 ,0000 (Constant) 3,338370 1,812522 1,842 ,0686

    . 4.21. b = 20

    , -

    , , . - , , - , .

    1. ? 2. ? 3.

    ? 4. -

    ? 5. -

    ? 6.

    ?

  • 136

    7. ? 8.

    . 9. -

    ? 10. ? 11. -

    .

    12. -? ?

    13. ? 14. -

    . 15. ? -

    ? 16. -

    ? ? 17. ? 18.

    ? 19.

    ? 20.

    ? 21.

    .

    22. - ? ?

    23. 2, - .

    24. , ? -?

    25. ? ?

  • 137

    5.

    - , (). , . , . - , , , . - , . . - , - , , - .

    . XIX . . , . , . , . , . .

    -. - :

    1

    2 , 1, 2, ..., ,...

    = =

    i

    ii

    ip

    xx

    X i n

    x

    (5.1)

    n (, ); p , .

    :

    1

    2

    '

    , = 1, ...,...

    i

    ii

    ip

    zz

    Z i n

    z

    =

    , (5.2)

    , p' , . Z ' . , : ' (0,1...0,25)p p= ' 1...3p = .

    (), -

  • 138

    . - , . .

    , , , . - . , . .

    : , -

    ;

    ;

    , (), - .

    R- Q- . . - (), . - . Q- . 19351936 . .. 1946 . . - . - (. 5.1), .

    5.1

    () () 1 2 ... p

    1 x11 x12 x1p 2 x21 x22 x2p ... n xn1 xn2 xnp

    , P-, -

    , - , -, S- -, - . 1940 . 50% , - , R-.

  • 139

    -, , . , -. - , .

    - ( ). - -. , n - p'- . - . , - .

    , -, . , . . - .

    - . , - , , - . - , . .

    : ; ,

    ; ; .

    5.1.

    , . 1901 ., ( ) . - 1933 . , - .

  • 140

    . - , . , , , . - .

    , - , - , , - .

    :

    iZ LX= , (5.3) X - ( )1, ..., pa a a=G ( )ij = , i, j = 1, , p;

    11 1

    '1 '

    ...

    ... ... ......

    p

    p p p

    L =

    A A

    A A (5.4)

    , .

    :

    ( ) 1 '1

    '

    ...

    ...p

    p

    z zp

    x x

    D DI Z

    D D

    + += + + , (5.5)

    D . :

    i( ) ( ) ( )' 'maxp pZ X FI Z I Z= , (5.6) F(X) .

    i ( )1Z X ( )1, ...,= TpX x x - , - 1, , .

    K- i ( )kZ X - ( )1, ...,= TpX x x - -

  • 141

    , k 1 - - k 1 1, , .

    :

    j j j j ji i ix x x x a= = , , 1, ...,=i j p . (5.7) :

    *ivi

    vii

    xx =

    , ( )( )

    1 ; , 1, ..., ; 1, ...,=

    = = =n k k j jv vv

    kj

    x x x xj k p v n

    n. (5.8)

    , : 0I = , (5.9) .

    p p 1, ..., p , . , i1 1z

    D = , 1 max jj = . p p :

    * *11

    TR X Xp

    = . (5.10) R ,

    . :

    ( )1 1 0TI =A , (5.11) 1. .

    , - :

    1 ''1

    ...,

    ...p

    pp

    I + + = + + (5.12)

    1,..., p , . -

    ,

  • 142

    , - , . , - , , . , - , . , .

    -, .

    , , , , , , . , -, . - . - .

    ( ) , - , . . - , , - . . -, , , .

    , , , -, .

    , - , . , , , . - , , 100% . 100%, , , - , - . . . - , .

  • 143

    5.2.

    . , , - , . -, .

    , , , . -, , - .

    -, , -, - .

    :

    *X MF= . (5.13) X* -

    , n p . , -

    X* m - .

    , - . - , . , - , .

    , . 1900 . . 1920 . - , , , . - . .

    M : M A D= + , (5.14) D , - , F.

  • 144

    A ( ) - :

    11 12 1

    21 22 2

    1 2

    ... 0 0 ... 0

    ... 0 0 ... 0... ... ... ... ... ... ... ...

    ... 0 0 ... 0

    m

    m

    p p pm

    a a aa a a

    A

    a a a

    =

    . (5.15)

    n m -. . (5.13), A - .

    1

    2

    0 0 ... 0 0 ... 00 0 ... 0 0 ... 0... ... ... ... ... ... ... ...0 0 ... 0 0 0 ... p

    dd

    D

    d

    =

    (5.16)

    . - .

    F ( ) . :

    11 12 1

    21 22 2

    1 2

    11 12 1

    21 22 2

    1 2

    ...

    ...... ... ... ...

    ...

    ...

    ...... ... ... ...

    ...

    n

    n

    m m mn

    n

    n

    p p pn

    f f ff f f

    f f fF

    =

    . (5.17)

    , - . , j- :

    2 2 21j j js d h= = + , (5.18)

    2 21

    m

    j jrr

    h a=

    = , m - ;

  • 145

    2jd , - j *jx . , :

    2 2 2j j jd b c= + , (5.19) 2jb , ; 2jc . :

    2 2 2 21j j j jr h b c= + = , (5.20) , .

    :

    0 1

    m

    rrVk

    p p=

    = =

    . (5.21)

    X* R:

    1R X Xn

    = . (5.22) (5.9), :

    2T T T hR MM AA DD R D= = + = + . (5.23) R . -

    , . - R.

    Rh () . , ,

    2 ThR R D ACA= = , (5.24) 1 TC FF

    n= .

    . - ,

    ThR AA= .

    . (5.24) , 2 1

  • 146

    , - , . -: m, - , Rh m.

    - j- , . : 2 2 2j j jR h r . (5.25)

    - . . , , - .

    . ,

    (5.25) . :

    2 11j jjh r , (5.26)

    jjr j- R1. ,

    ( ) - , . -, , 20 , .

    -, () :

    21

    11

    p

    j jkkk j

    h rp =

    = . (5.27) , ( ) j- (-

    ) ( ) jkr jlr ( ), k l j . - :

    2 jk jljkl

    r rh

    r= . (5.28)

  • 147

    R, . Rh - .

    , , 1 , : 21 1

    1max

    p

    jj

    a=

    = . (5.29) :

    ( )1

    , 1, ...,=

    = =mjk jr krr

    r a a j k p . (5.30)

    - , :

    1 1 11

    0p

    jk k jk

    r a a=

    = , (5.31) 21 1

    1

    p

    jj

    a=

    = . , 2jj jr h= , :

    ( )( )

    ( )

    21 11 12 21 1 1

    221 11 2 21 2 1

    21 11 2 21 1

    ... 0;

    0;

    ................................................

    ... .

    p p

    p p

    p p p p

    h a r a r a

    r a h a r a

    r a r a h a

    + + + = + + = + + +

    (5.32)

    (5.32):

    21 12 1

    221 2 2

    21 2

    ...

    ...0

    ... ... ... ......

    p

    p

    p p n

    h r rr h r

    r r h

    =

    . (5.33)

    (5.33) (5.32), p- . , (5.33) .

  • 148

    1 (5.33) (5.32). ( )11 21 1, , ..., pa a a . - :

    11 1 2 2 211 21 1...

    j j

    p

    a aa a a

    = + + + . (5.34)

    k- -, k- - Rh, , . , Rh.

    - . , m - -, . :

    ( )2 1 22 5 ln6 3

    TAAn p m

    R = + . (5.35)

    , - ( )20,5 p m p m = .

    5.3.

    , . , - . . - , , - . , - , . , , -. . - - .

    . , ,

  • 149

    1930 ., - . -. , . - . - . - , .

    , ( - ). . - R - ( ). ( ) :

    2

    12

    1 1

    p

    jkk

    j p p

    klk l

    rh

    r

    =

    = =

    =

    . (5.36)

    , , .

    , - . , - ( ; , , ; , , ).

    . , , n :

    2 1 8 1

    2p p

    n+ += . (5.37)

    :

    ( )2p n p n+ < . (5.38)

    . , - , . -, , , , , . , , - . -

  • 150

    1/4 1/3 . , - [29] - 2 / N = , (5.39) 2c -, N . c < , -. , . .

    , , . , :

    . . , - ;

    . ; - , .

    . 1965 .; . ; , .

    - .

    5.4.

    . , 100 x1, , x6. - MS Excel [0; 10] . , : 4 1 2 42x x x= + + ; 5 1 2 3 53x x x x= + + ; 6 2 3 62x x x= + , - 0 5, MS Excel.

    SPSS x1, , x6 . , Analyze/Data Reduction/ Factor, . x1, , x6, . -

  • 151

    Descriptives , . , . - Exstruction (Principle Components), . -, , . , -. , . Rotation , (Varimax) - . Scores -, . Options . , , . 1719.

    . 17.

    . 18.

  • 152

    . 19. , . 17 , . 18

    . - , , - . 1 3, - 0,013 0,451 , - 0,854 2 4, 0,000 . 2 4, 5 6, 5 6, . .

    . 19 , - . , , , 70% , 90%. - .

    . 20 - .

    . 20.

  • 153

    , . -, , - .

    . 21 . - .

    . 21. , -

    , -. . .

    MS Excel , .

    , , MathCad.

    : : 0,98.I =

    . -, .

  • 154

    :

    -

    :

    , -

    - ( - ):

  • 155

    :

    1. ? 2. ? 3. ? 4. -

    ? 5. ? -

    ? 6. ? 7. ? 8. ? 9. ? 10. ? 11. ? 12.

    ? 13. ? 14.

    ? 15. -

    ? 16. k- ? 17. -

    ?

  • 156

    18. -?

    19. ? 20. ? 21. ? 22.

    ? 23. ? 24.

    ? ? 25. ? 26. ? 27. ? 28. ? 29. -

    ? ? 30. ?

    ?

  • 157

    6.

    ( ) - () . : , . ( ), . - , -, .

    - . - ( )|c j i , - - j- [4]. i = j ( )| 0c j i = , i j ( )| 0c j i > . ( )|m j i , :

    ( ) ( )1 1

    | |k k

    ni j

    C c j i m j i= =

    = , (6.1) n ; k .

    Cn n. ( ) n . : ( ) ( ) ( ) ( )

    1 1 1lim / | |

    k k ki

    n i in i j iC C n c j i P j i C = = == = = , (6.2)

    ( ) - , ( )|P j i - j- , () - .

    - j, : ( ) ( )0| i jc j i c const= = . (6.3)

    , ( )1

    |k

    ii

    P i i= . , -

  • 158

    - :

    ( )0 1

    1 |k

    ii

    C P i ic =

    = . (6.4) . -

    [39; 45]. 1. , .

    , - , .

    2. , . , - .

    3. > 0, xi, - xj dij < , - xk, - , dij < .

    4. - R x , - R x , .

    , - . , - . , , - - . - -.

    6.1.

    (). , -.

    1, 2, , n, - ( ),j jf X 1, ...,=j k .

  • 159

    f(X) , , :

    ( ) ( )( )1

    ,k

    j jj

    f X f X j=

    = (6.5)

    ( ) ( )( ) ( ),f X f X d= . (6.6) . -

    () k, ( ) j ( ),j jf X - 1 2, , ..., nX X X .

    - , - . , ( ),j jf X , - j. , , . , - - , . - - . , . .

    - EM (Expectation Maximization) , - 1977 . , . , . . (Expectation) - , - . (Maximization) , . - . (

  • 160

    ). , - . - EM : -, (SEM), (CEM), (GEM), .

    . 6.1 - 2008 . http://www.ege.ru. - , : ( ) ( ) ( )( ) 0,061 11, 9; 3, 6 0,278 24, 2; 6, 9 0,661 39, 3;10, 0= + +f n N N N , ( ),N m m .

    . 6.1. 2008 .

    6.2.

    ( ),j jf X . : , - . - , , , .

  • 161

    , - . - . -, .

    - . - (. 6.2). (. 6.3), - - ( ).

    . 6.2. ,

    -

    , - , , , . , -.

    , . - (, - ).

  • 162

    . 6.3. . . (http://uk.wikipedia.org/wiki/ : H-R_diagram.svg)

    (). (, ) , , , - , . , , . , , , f(X) , , . - , .

    - , :

    () ( - , - );