Thám tử tư

Thám tử tư (viết tắt tên quốc tế tiếng Anh là: PI-Private investigator)

là người chuyên thực hiện các hoạt động điều tra, theo dõi, giám

sát, xác minh các vụ việc một cách độc lập theo yêu cầu. Đây là một

ngành nghề với bản chất là cung cấp các dịch vụ điều tra, thu thập

các thông tin và được nhận thù lao hay phí tổn. Tại nhiều nước trên

thế giới, nghề thám tử tư là một nghề được nhà nước công nhận như bao nhiêu ngành

nghề khác. Từ điển tiếng Việt định nghĩa "thám tử" là "người làm việc dò xét".

Điều kiện hành nghề

Mỗi nước trên thế giới đều có những quy định về điều kiện hành nghề của thám tử tư,

nhằm đảm bảo các thám tử tư này hoạt động đúng khuôn khổ pháp luật, bảo đảm

quyền của công dân (đặc biệt là quyền bí mật đời tư), và nhằm đảm bảo việc quản lý

nhà nước có hiệu quả đối với dịch vụ này.

Tại Mỹ, hầu hết các bang đều có quy định về nghề thám tử tư. Ví dụ như bang Georgia

đã thành lập một bộ phận phụ trách hoạt động của thám tử tư gồm bảy thành viên do

Thống đốc bang bổ nhiệm. Mỗi năm, bộ phận này họp ít nhất là tám lần để giải quyết

các việc như cấp phép hành nghề, giải quyết khiếu nại, tố cáo liên quan đến thám tử tư,

ra quyết định kỷ luật các thám tử tư vi phạm quy chế...

Việc cấp giấy phép hành nghề thám tử tư rất chặt chẽ. Hai tiêu chuẩn được coi là quan

trọng là:

Lý lịch tốt, đáp ứng điều kiện như không có tiền án tiền sự, không gặp phải các vấn đề

tiêu cực về tài chính, tiền bạc...

Kinh nghiệm nghề nghiệp. Tùy theo từng bang, ứng viên buộc phải có quá trình hai hay

ba năm thực sự làm công tác điều tra cho một cơ quan điều tra của nhà nước hay một

công ty thám tử tư được cấp phép. Nếu không có giấy phép thì thám tử tư sẽ không

được hoạt động. Kinh nghiệm nghề nghiệp này phải do chính các thám tử tự tích lũy qua

quá trình học hỏi.

Có đạo đức nghề nghiệp. Thám tử tư là một nghề nhạy cảm bởi khi hành nghề, có được

những thông tin "thâm cung bí sử" mà nếu tiết lộ cho người khác biết, thường họ sẽ có

một khoản lợi nhuận, điều đó đòi hỏi người theo nghề không chỉ có nghiệp vụ, mà còn

phải có đạo đức, cái tâm với nghề.

Công việc chính của thám tử tư

Lĩnh vực hoạt động của thám tử tư nhìn chung có tính mở rộng, giúp giải quyết được

nhiều vấn đề đang gây bức xúc lớn cho thân chủ thuộc nhiều thành phần. Ví dụ như: các

công ty bảo hiểm cần tới thám tử tư để xác minh những trường hợp khai man, dàn dựng

tai nạn để nhận tiền bảo hiểm. Các tập đoàn kinh doanh nhờ thám tử tư phát hiện gián

điệp ăn cắp thông tin trong số hàng ngàn nhân viên của mình. Luật sư cũng nhờ thám tử

tư thu thập thêm chúng cứ, tìm kiếm nhiều nhân chứng quan trọng để tăng khả năng

thành công trong việc bào chữa cho thân chủ.

Ở một số nước phần lớn là nhu cầu tìm hiểu những vấn đề liên quan đến quan hệ gia

đình như tìm hiểu về các mối quan hệ đáng ngờ của vợ chồng, con cái, tìm kiếm người

già lạc đường, con trẻ bỏ nhà đi… đồng thời cũng xuất hiện nhiều nhu cầu như: Cung

cấp thông tin phục vụ bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, sở hữu công nghiệp, chống hàng giả,

hàng nhái, tìm hiểu về đối tác trước khi quyết định hợp tác làm ăn, tìm hiểu tài sản của

con nợ để dễ đòi, và gần đây nhất là nhu cầu của giới trẻ muốn tìm hiểu kỹ hơn về "nửa

kia" trước khi tiến tới hôn nhân.

Trong con mắt của các bà vợ hay ghen, thám tử tư là người giúp họ phát hiện "bồ nhí"

của đức ông chồng và theo dõi sát nút họ, truy tìm những cuộc ngoại tình. Đây là một

hoạt động chính và được biết đến nhiều nhất của thám tử tư tại Việt Nam. Nhiều bạn

trẻ cũng muốn tìm hiểu chân dung của người yêu trước khi kết hôn.

Thám tử tư cũng có tác dụng rất đắc lực trong việc truy tìm tung tích của những trẻ em

bỏ nhà lang thang. Trên thực tế không phải lúc nào trẻ "có vấn đề" cũng nhờ đến công

an được. Như đối với những trường hợp mới chỉ có "dấu hiệu" như phản ứng với bố mẹ,

thay đổi tích cách hoặc đứa trẻ bỏ nhà đi hôm trước hôm sau về... thì khó có thể nhờ

đến công an chính vì vậy dịch vụ thám tử tư là một lựa chọn đắc dụng. Và thực tế có

nhiều vụ việc đạt kết quả tốt nhờ dịch vụ này.

Mặc dù thám tử tư có tác dụng hỗ trợ rất lớn trong việc điều tra, phá án nhưng trong

quá trình hoạt động, cũng có những phản ánh về việc thám tư tư cố tình xâm phạm bí

mật đời tư, gây hậu quả nghiêm trọng cho người khác, hay thông qua hoạt động của họ

đã tiếp tay cho các vụ trả thù, án mạng. Hoặc lợi dụng những thông tin họ có được để

trục lợi bất chính như tống tiền hoặc đe dọa chính thân chủ của mình.

Trong văn hóa

Thám tử tư được biết đến nhiều trong các phim ảnh, tiểu thuyết, truyện tranh... Trong

đó, nhà thám tử tư nổi tiếng nhất thế giới và sống mãi qua mọi thời đại là Sherlock

Homes, nhân vật trong bốn quyển tiểu thuyết và 59 truyện ngắn của nhà văn người Anh

Arthur Conan Doyle.

Thám tử tư tại Việt Nam

Tại Việt Nam, một số ý kiến cho rằng nhu cầu sử dụng dịch vụ thám tử tư trong xã hội

càng ngày càng nhiều. Nếu như trước đây chỉ những người có điều kiện kinh tế khá mới

dám nhờ thám tử thì hiện nay ở một số thành phố lớn, nhất là Hà Nội và thành phố Hồ

Chí Minh.

Pháp luật Việt Nam hiện hành qui

định điều tra là thẩm quyền của

cơ quan Nhà nước. Theo Luật Đầu

tư và Nghị định số 108/2006/NĐ-

CP và Nghị định số 52/2008/NĐ-CP được Chính phủ ban hành có quy định các doanh

nghiệp kinh doanh dịch vụ bảo vệ thuộc mọi thành phần kinh tế không được tiến hành

điều tra, hoạt động thám tử tư dưới mọi hình thức, trực tiếp hoặc thông qua người khác

xâm hại quyền tự do cá nhân của tổ chức, cá nhân… tuy nhiên do xuất phát từ nhu cầu

xã hội, những văn phòng thám tử vẫn mọc lên như nấm sau mưa.

Trong những năm gần đây, dịch vụ, công ty thám tử tư phát triển rất mạnh mẽ và

thường xuất hiện dưới dạng dịch vụ cung cấp thông tin. Phí thuê thám tử khoảng một

triệu đồng một ngày. Với những vụ theo dõi ngoại tình, tìm con cái... mất nhiều ngày thì

khách phải trả vài chục triệu đồng cho một hợp đồng. Ngoài ra thì một số nhà cung cấp

dịch vụ Internet cũng có những động thái cho thấy họ đã tham gia vào dịch vụ này.

Nhìn chung, ở Việt Nam, cần có một hành lang pháp lý rõ ràng cho nghề thám tử tư,

thực tế có nhiều trường hợp thám tử tư hoạt động chui vì vậy nhiều ý kiến cho rằng cần

phải có một quy định cho họ hoạt động.

Bài viết này được đăng tại website http://thamtunhattin.com. Vui lòng để nguồn bài viết khi trích dẫn