tez yÖnetİcİsİ doç. dr. mehmet...

1

ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

TARİH ANABİLİM DALI

İbrahim Etem ÇAKIR

10 NUMARALI MÜHİMME DEFTERİ' NİN (s.179–356)

TRANSKRİPSİYON ve DEĞERLENDİRİLMESİ

YÜKSEK LİSANS TEZ ÇALIŞMASI

TEZ YÖNETİCİSİ

Doç. Dr. Mehmet İNBAŞI

ERZURUM - 2006

This document was created by the trial version of Print2PDF. !

Once Print2PDF is registered, this message will disappear.!

Purchase Print2PDF at http://www.software602.com

http://www.software602.com

I

İÇİNDEKİLER

ÖZET…………………………………………………………………….….III

ABSTRACT…………………………………………………………...........IV

ÖNSÖZ…………………………………………………….………………..VI

KISALTMALAR……………………………………..………….…………VI

GİRİŞ…………………………………………………………………..………....1

BİRİNCİ BÖLÜM……………………………………………………………….6

1. II. SELİM DÖNEMİ (1566–1574) ………………………………….…...6

İKİNCİ BÖLÜM………………………………………………………………..12

2. 10 NUMARALI DEFTERİN ÖZELLİKLERİ………………………...12

2.1. Defterin Fiziki Durumu……...…………………………………….12

2.2. Diplomatik ve Teknik Özellikler…………………………………..13

2.3. Dil Özellikleri……………………………………………………….17

2.4. Tarihler……………………………………………………………...18

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM……………………………………………………………..20

3. DEFTERİN MUHTEVASI……………………………………………...20

3.1. Muhteva Özellikleri…………………………….…………..............20

3.2. Kıbrıs ile İlgili Hükümler………………………………………….20

3.3. İnebahtı Savaşı………………………………………………...........22

3.4. Yeni Donanma İnşası………………………………………...….....23

3.5. Eşkıyalık Faaliyetleri………………………………………...….....31

3.6. Suçluların Cezalandırılması……………………...……………......34

3.7. Muhtelif Konular ……………………………….……………….....36

3.8. Hükümlerin Muhatap Makamları……………………….….........39

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM………………………………………………….……...42

4. DEFTERİN TRANSKRİPSİYONU VE ÖZETİ……………………….42

4.1. Metnin Transkripsiyonu...................................................................42





II

4.2. Hükümlerin Özeti………………………………………………....197

4.3. Tamamı Arapça Olan Hükümlerin Tercüme Kayıtları..............248

BEŞİNCİ BÖLÜM………………………………………….............................251

5. METNİN TIPKIBASIMI…………………………………………........251

SONUÇ...............................................................................................................429

KAYNAKLAR...................................................................................................430

EK.......................................................................................................................434

INDEXS………………………………………………………………………..439

ÖZGEÇMİŞ…………………………………………………………………...444





III

ÖZET

YÜKSEK LİSANS TEZİ

10 NUMARALI MÜHİMME DEFTERİ'NİN (sayfa 179-356)

TRANSKRİPSİYON ve DEĞERLENDİRİLMESİ

İbrahim Etem ÇAKIR

Danışman : Doç Dr. Mehmet İNBAŞI

2006 – Sayfa : 444

Jüri Danışman: Doç. Dr. Mehmet İNBAŞI

Yrd. Doç. Dr. Bilgehan PAMUK

Yrd. Doç. Dr. Ersin GÜLSOY

Mühimme Defterleri, Osmanlı Devlet'inde üst düzey karar organı olan

Divân-ı Hümâyûn'a ait fermân sûretlerinin bir araya getirilmesiyle oluşmuştur.

Divân'a intikal eden siyasî, idarî, iktisadî ve kültürel olaylara ışık tutacak

nitelikte pek çok bilgiyi bu defterlerde bulmak mümkündür. Transkripsiyon ve

değerlendirmesini yaptığımız 10 numaralı Mühimme Defteri, II. Selim döneminin

1571–1572 yıllarındaki olaylarını ihtiva etmektedir. Defterin ağırlıklı konularını

donanma ve eşkıyalık faaliyetleri oluşturmaktadır. Çalışmamızda; Mühimme

Defterleri hakkında genel bilgilerin yanında, incelediğimiz defterin şekil

özellikleri, transkripsiyon ve değerlendirmesine de yer verilmiştir. Çalışmanın

sonunda indeks ve 10 numaralı Mühimme Defteri'nin fotokopisi yer almaktadır.

Anahtar kelimeler: Mühimme, Mühimme Defterleri, Divân-ı Hümâyûn,

Bürokrasi, Donanma, Eşkıyalık





IV

ABSTRACT

MASTER THESIS

THE TRANSCRIPTION and EVALUATION OF MUHIMME

REGISTER NO 10 (page 179 – 356)

Ibrahim Etem ÇAKIR

Supervisor: Assoc. Prof. Dr. Mehmet İNBAŞI

2006 – Page : 444

Jury Supervisor: Assoc. Prof. Dr. Mehmet İNBAŞI

Assist. Prof. Dr. Dr. Bilgehan PAMUK

Assist. Prof. Dr. Dr. Ersin GÜLSOY

Mühimme Registers compile the copies of the orders of the Ottoman Divan

which was a supreme court in the Ottoman Empire. It is possible to find a very

wide range of issues which cast light on political, administrative, economic and

cultural events discussed at the Divan in these registers. Mühimme register

number 10 which has been transcribed and evaluated includes the events of the

years 1571-1572 in the time of II. Selim. Emphasized issues of the register are

navy and banditry activities. In the study, the form, transcription and the

evaluation of the register we have examined are included as well as the general

knowledge of Mühimme Registers. Appendix and the copy of the Mühimme

Register number 10 are illustrated at the end of the study.

Keywords: Mühimme, Mühimme Registers, Counsil of State, Bureaucracy,

Navy, Banditry.





V

ÖNSÖZ

Mühimme Defterleri, Osmanlı Devleti'nde bürokrasi tarafından

düzenlenen defter serileri içerisinde ilk sırada yer almaktadır. Üst düzey karar

organı olan Divân-ı Hümâyûn'a ait fermân sûretlerini ihtiva eden bu defterler,

dönemin siyasî, idarî, iktisadî ve sosyal olaylarını aydınlatacak özelliğe sahiptir.

Bu yönüyle Mühimme Defterleri, pek çok araştırmacı tarafından sürekli olarak

kullanılmış ve bu defterlere dayalı birçok araştırma ortaya konulmuştur.

Bu çalışmaya konu olan 10 numaralı Mühimme Defteri, II. Selim (1566-

1574) döneminin yaklaşık bir yıllık (978-979/1571-1572) olaylarını

kapsamaktadır. XVI. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı Devleti'nin içinde

bulunduğu koşulları öğrenmek bakımından önemli bir yer tutmaktadır. Bilhassa,

İnebahtı Savaşı sonrası donanmanın yeniden oluşturulma çalışmaları, sonraki

dönemler için büyük sorunlara yol açacak eşkıyalık faaliyetleri hakkında önemli

bilgilere ulaşmak mümkündür.

Çalışmada, defterin 179–356 sayfalarının transkripsiyonu ve

değerlendirmesi yer almaktadır. Giriş bölümünde Mühimme Defterleri'nin genel

özellikleri hakkında bilgilere yer verilmiştir. Beş bölümden oluşan çalışmanın

birinci bölümünde, II. Selim dönemi siyasî olaylarına genel olarak yer verilmiş,

ikinci bölümde10 numaralı defterin şekil ve diplomatik özellikleri

değerlendirilmiştir. Üçüncü bölümde defterin muhteva özellikleri içerisinde

önemli konular incelenmiştir. Dördüncü bölümde metnin transkripsiyonu ve özeti,

beşinci bölümde ise metnin tıpkıbasımı yer almaktadır. Çalışmanın sonunda

kaynaklar ve metnin indeksi bulunmaktadır.

Bu çalışmaya teşvik eden, bunun yanında çok kıymetli zamanlarını

ayırarak çalışmamızı baştan sona kadar yönlendiren ve her konuda yardımlarını

gördüğüm hocam Doç. Dr. Mehmet İNBAŞI' ya minnettarlığımı ve şükranlarımı

arzederim. Yine çalışmalarımızda destek olan Yrd. Doç. Dr. Bilgehan PAMUK ve

Yrd. Doç. Dr. Ersin GÜLSOY hocalarıma saygılarımı sunarım. Ayrıca yazım

sırasında yardımlarını esirgemeyen eşim V. Aynur ÇAKIR'a, yüksek lisans

çalışmamız boyunca sürekli desteğini gördüğüm arkadaşım Zülfiye

KAYGUSUZ'a teşekkür ederim.





VI

KISALTMALAR

bkz. Bakınız

BOA. Başbakanlık Osmanlı Arşivi

c. Cilt

çev. Çeviren

DİA. Diyanet İslam Ansiklopedisi

EI. The Encyclopedia of Islam

H. Hicrî

haz. Hazırlayan

hkm. Hüküm

İA. İslam Ansiklopedisi

M. Miladî

MD. Mühimme Defteri

yy. Yüzyıl

s. Sayfa





1

GİRİŞ

Mühimme Defterleri, Osmanlı arşivlerinin en önemli defter serilerini

oluşturmaktadır. Divân-ı Hümâyûn'da alınan kararların kayıtlarını ihtiva eden bu

tür defterler, Divan-ı Hümâyûn'un çalışma tarzı ve fonksiyonunu aydınlatmaya

yardımcı olan en önemli kaynaklardır.

Osmanlı Devleti’nde Divân-ı Hümâyûn, bütün devlet işlerinde birinci

derecede mes‘ul mercidir.1 Eski Türk an‘anesinde basit şekillerde görülen sistem,

bilhassa İslam devletlerinde oldukça gelişmiş ve Osmanlı Devleti'ne intikal etmiş

ve en mükemmel şekline ulaşmıştır. Divan tabiri, Osmanlılardan önceki

devletlerde diğer devlet daireleri içinde kullanılırken Osmanlı Devleti'nde bu

durum sınırlandırılmıştır.2

Devletin siyasî, idarî, askerî ve malî işlerinin yanında, halkın şikâyet ve

davalarına da bakan en üst yönetim organı en yüksek mahkeme özelliği taşıyan bu

kurum, Orhan Bey zamanından itibaren mevcut olup, özellikle II. Mehmed

zamanında teşrifat kaidelerinin tespitiyle müesseseleşmiş, XVI. yüzyıldan itibaren

klasik yapısına kavuşmuştur. II. Mehmed'e kadar Divân'ın başkanlığını padişahlar

yürütürken, bu durum değişikliğe uğramış vezir-i âzam bu işi bizzat yürütmüştür.

XVIII. yüzyılda devlet işlerinin Divân-ı Hümâyûn'dan Paşa Kapısı'na

kaydığı, Bâb-ı Âlî'nin, yönetimde ağırlığının hissedilmeğe başladığı dönemlerde,

yavaş yavaş padişah fermânlarının yerini, sadrazam buyrulduları almaya başlamış

ve bu buyruldular için "Ayniyat Defteri" adı altında yeni bir defter türü tutulmaya

başlanmıştır. Bununla birlikte, mühimme kayıtlarını tutan Divân kalemleri az

sayıdaki kâtip kadrosu ile Sadaret teşkilatı içinde yer alarak, Osmanlı Devleti'nin

son dönemlerine kadar eski görevini sürdürmüştür.3

1 İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Devletinin Merkez ve Bahriye Teşkilatı, Ankara 1988, s.1, Ziya Kazıcı, İslam Müesseseleri Tarihi, İstanbul 1996, s.105, Tevfik Temelkuran, "Divan-ı Hümâyûn Mühimme Kalemi", Tarih Enstitüsü Dergisi, sayı 6, İstanbul 1975, s. 130, Ahmet Mumcu Hukuksal ve Siyasal Karar Organı Olarak Divân-ı Hümâyûn, Ankara 1976, s.3, Dündar Ali Kılıç, Osmanlı’da Devlet Protokolü ve Törenler İmparatorluk Seremonisi, İstanbul 2004,s.64-69 2 90 Numaralı Mühimme Defteri, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul 1993, Giriş Mehmet Zeki Pakalın, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, c.I, İstanbul 1993,s.462, Recep Ahıshalı, "Divan-ı Hümâyûn Teşkilatı", Osmanlılar, c. 6, Ankara 1999, s. 253 3 Numaralı Mühimme Defteri, Başbakanlık Devlet Arşivlere Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Ankara 1993, s.XXIII





2

Divân-ı Hümâyûn toplantılarında müzâkere edilen dahilî ve haricî

meselelere ait siyasî, askerî, içtimaî, iktisadî ve örfî kararların kaydedildiği

defterlere "Mühimme Defterleri" adı verilmiştir. Osmanlı padişahlarının "Divân-ı

Hümâyûn" aracılığıyla ülkenin dört bir yanına gönderdikleri çeşitli hükümleri

içeren Mühimme Defterleri'nin hangi tarihten itibaren tutuldukları kesin olarak

bilinmemektedir. XVI. yüzyılın ortalarından XX. yüzyılın ilk yıllarına kadar

ulaşan bir zaman dilimi içinde, aradaki kısmî kesintiler dikkate alınmazsa yaklaşık

350 yıllık bir dönemin kayıtlarını havidir.4 Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nde

"Mühimme Defterleri" adıyla kayıtlı defter serisi, buranın ilk tasnif edilen

belgeleri olma özelliği taşımaktadır. H. 961–1323/M.1553–1905 tarihleri arasında

tutulmuş Mühimme Defterleri mevcuttur. Bu başlık altında tasnife açık defter

sayısı, son yıllarda bulunanlarla birlikte toplam 267 adettir.5

Divân'da müzakere edilen herhangi bir meseleye ait kararlar, divân kâtipleri

tarafından zabt edilir, resiü'l-küttâb tarafından gözden geçirildikten sonra yazılan

hüküm veya fermân, tuğra çekilerek ilgili yere gönderilirdi. Bu türden kayıtlar ve

defterler, XVI. ve XVII. yüzyıllarda daha çok "ahkâm", "ahkâm-ı mîrî", "defter-i

ahkâm-ı mîrî" gibi tabirlerle anılmıştır. Mühimme ismi daha sonraları

kullanılmıştır.6

XVII. yüzyılın ortalarından itibaren Mühimme Defterleri'nde yer alan

konular ayrılarak başka defterlere kaydedilmeye başlanmıştır. Adlî ve idarî

konular birbirinden ayrıldığı, şikâyetlerle ile ilgili olarak yeni bir defter türü ihdas

edildiği bilinmektedir. Bugün Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nin tasnif serilerinden

birini oluşturan şikâyet defterleri kısmının ilk defter kaydının tarihiyle alakalı

kesin bir şey söylemek mümkün değildir. Bu defterlerin ortaya çıkması,

Mühimme Defterleri'nin muhtevasında belirgin bir zayıflığa neden olmuştur.

4 Suraiya Faroqhi, "Mühimme Defterleri", The Encyclopaedia of İslam, New Edition, 1993, c.VII, s.470, İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Merkez ve Bahriye,s.79, Temelkuran, "Divan-ı Hümâyûn", s. 155, 5 Feridun Emecen," Osmanlı Divanının Ana Defter Serileri: Ahkam-ı Mirî, Ahkam-ı Kuyûd-ı Mühimme ve Ahkâm-ı Şikayet", Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, c.3, sayı 5, İstanbul 2005, s. 108, Defterlerin kronolojik listesi için ayrıca bakınız, Mithat Sertoğlu, Muhteva Bakımından Baş Başvekâlet Arşivi, Ankara 1955, s.16-22, Geza David, "The Mühimme Defteri as a Source for Ottoman-Habsburg Rivalry in Sixteenth Century", Archivum Ottomanicum, sayı 20, 2002 s.206-207 6 3 NumaralıMühimme, s.XXI, Emecen, "Ana Defter Serileri", s. 107-138, İlhan Şahin, Feridun Emecen, II.Bayezid Dönemine Ait 906 / 1501 Tarihli Ahkâm Defteri, İstanbul 1994, s. XIII-XVI





3

şikâyet türünün yanı sıra, 1699 yılında nâme-i hümâyûnlar, 1707'de Mısır

Eyaleti'ne gönderilen fermânlar, 1747'de kalebend hükümleri, 1787'de gizli

emirler, 1863'te mülkî tevcihat, 1869'da makine, fabrika imtiyazı ve kilise

kayıtları, Mühimme Defterleri'nden ayrılarak başka defterlere kaydolunmuştur.7

Mühimme Defterleri'nin tertibinde şekil ve muhtevâ yönünden de bir

tekâmül göze çarpmaktadır. Klasik döneme ait (1553-1642) ilk defterler, başlık

taşımazlar. Yazıları daha karmaşıktır. İlk sayfalarda başlık yerine sadece kayıt

tarihini belirten Arapça toplantı günü ve onun hemen altında ay ve yıl yazılıdır.

Mühimme Defterleri'ndeki hüküm tarihlerinin yazılışı, ilk dönemlerde, "başlık

tarih" atmak suretiyle olmuştur. Daha sonraları bu usulden vazgeçilerek günler;

evâil, evâsıt ve evâhir tabirleriyle onar günlük dilimler hâlinde ifade olunmaya

başlanmıştır. Bu durum son senelere kadar devam etmiştir.8

Defterlerdeki kayıtlar, asıl fermânların sûretleri niteliğindedir. Bu sûretlerin

diğer kayıtlarını veya asıllarını ilgili devlet, beylerbeyilik ve şer‘î sicil arşivlerinde

bulmak mümkündür. Divan toplantılarında alınan kararlar, padişahın onayından

geçtikten sonra defterlere kaydedilmektedir. Defterlerdeki bir kaydın iptali veya

tashih edilmesi, ancak padişahın iznine bağlıdır. Nişancının, yani ilk

dönemlerdeki Divân kalemleri şefinin defterler üzerinde tashih yapabilmesi,

padişahın "Kendi kalemiyle düzeltme yapabilir" müsâdesini taşıyan fermânıyla

mümkündür. Mühimme veya diğer ahkâm defterlerindeki bir hüküm kaydının

geçersizliği, yani "terkîn" edilmesi veya kaydedilen bir fermânın kaydedilmeden

önce "şakk", yani iptal edilerek yırtılması, emr-i âlî, yahut hatt-ı hümayûn ısdârı

ile yerine getirilirdi. Bu durum, defter kayıtları üzerine yatık çizgi ile çekilen

terkîn çizgilerinin uç tarafında yazılı "ber-mûceb-i hatt-ı hümayûn" ifadesinden

veya hükmün baş tarafındaki "terkîni bâbında fermân-ı âlî mûcebince kayd-ı

terkîn..." şerhlerinden anlaşılmaktadır.9

7 44 Numaralı Mühimme Defteri, Haz. M.Ali Ünal, İzmir 1995,s.VI, Emecen, "Divanın Ana Defter Serileri, s.124, 3 Numaralı Mühimme, s.XXII, Sertoğlu, Başvekalet Arşivi, s.14-25, Faroqhi, "Mühimme Defterleri", s.4708 MD 3, 1/12, MD 10, 179/266, Uzunçarşılı, Merkez ve Bahriye, s. 81-82, Mübahat S. Kütükoğlu, "Mühimme Defterlerindeki Muâmele Kayıdları Üzerine", Tarih Boyunca Paleografya ve Diplomatik Semineri 30 Nisan-2 Mayıs 1986, İstanbul 1988, s. 98-99 3 Numaralı Mühimme, s.XXI-XXII9 3Numaralı Mühimme, s.XX





4

Mühimme Defterleri; hükümlerin sâdır oldukları divânlar bakımından dört

ayrı grupta değerlendirebilir:10

1-Padişahın payitahtta bulunduğu sırada, sadrazam başkanlığındaki divân

toplantısından çıkan emirlerin kaydolunduğu Mühimme Defterleri.

2-Rikâb Mühimmesi: Sadrazamın sefer veya başka bir sebeple payitahttan

ayrılırken yerine vekil olarak bıraktığı rikâb kaymakamı veya sadaret kaymakamı

denilen görevli başkanlığında toplanan divân'da alınan kararların yazıldığı

defterler.

3-Ordu Mühimmesi: Sefer zamanında lazım olan defterler vezir-i azam ve serdar-ı

ekrem ile beraber sefere gönderildiğinden, sadrazamın sefer sırasında akdettiği

divân toplantılarında alınan kararların yazıldığı defterler.

4-Kaymakamlık Mühimmesi: Padişah ve sadrazamın aynı anda dersaadetten

ayrıldığında, devlet işlerini tedvir etmek üzere tayin edilen Sadaret kaymakamının

müstakil olarak akdettiği divânlarda alınan önemli kararların yazıldığı defterler.

Mühimme Defterleri'nin muhteva bakımından özellikleri şu şekilde

sıralanabilir:11

1-Mühimme Defterleri, Osmanlı Devleti'nin merkez ve taşra teşkilatındaki idarî

ve askerî organların yapısı, karşılıklı münasebetleri, çalışma tarzları, fonksiyonları

hakkında önemli kaynaktır.

2-Komşu ülkeler ile Avrupa, Kuzey Afrika, Orta Doğu, Arabistan Yarımadası,

Kafkaslar ve Rusya tarihleri açısından önemli bilgiler ihtiva ederler.

3-Osmanlı Devleti'nin, gayr-i müslim tebaası ile olan münasebetleri, azınlıklar

hukuku, halkın sosyal ve ekonomik ihtiyaçlarının temini hususlarındaki yönetim

politikası, ibadet ve âyin serbestiyeti, mâbedlerin inşası gibi konular Mühimme

Defterleri'nde çokça görülür.

4-Hac organizesi, surre alayları ve mukaddes beldelere götürülen hizmetler, konu

olarak ayrı bir yer tutar.

10 Uzunçarşılı, Merkez ve Bahriye, s. 82, Başbakanlık Arşiv Rehberi, TC Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, İstanbul 2000, s. 911 3 Numaralı Mühimme, s.XXIII





5

5-Osmanlı kültür ve sanat faaliyetleri cümlesinden, imar ve iskân siyaseti, çevre

ve belediye hizmetleri, sağlık ve eğitim işleri, geniş vakıf idarelerinin problemleri

ve teftişleri bakımından da zengin malzeme ihtiva ederler.

6-Sayıları hayli fazla olan ve ordu divânınca tutulan Mühimme Defterleri, askerî

tarih, harp tarihi ve lojistik hizmetler tarihi yönünden de birinci elden

kaynaktırlar.

İncelediğimiz defter, Türkiye Cumhuriyeti Devlet Arşivleri Genel

Müdürlüğü Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Mühimme serisi içinde 10 numaralı

defterdir. Çalışmada defterin 179–356 sayfaları yer almaktadır.

Çalışmada defterin transkripsiyonu kurallara uygun olarak verilmiş olup,

sayfa düzeni içinde, üst köşede sıra takib eden rakamlardan ilk sırada gelen

hükmün sayfa numarası, diğer numara ise hüküm numarasıdır. Bu numaralar

defterin aslında, üst kısımda görülmektedir.

Metnin transkripsiyonunda, genel kabul gören mutedil bir usul

gözetilmiştir. Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nin yayınlamış olduğu defterlerdeki

düzen örnek alınmıştır. Bu çerçevede, kelime ortasında ve sonlarında yer alan

ayın harfi ( ‘ ), hemze ise ( ’ ) işareti ile gösterilmiştir. Çeşitli sebeplerde dolayı

okunamayan kelimeler ( … ) şeklinde belirtilmiş olup, okunuşunda tereddüt

edilen kelimelerden sonra ( ? ) işareti konulmuştur. İptal edilen, mükerrer olan

hükümler ilgili kısımda belirtilmiştir.

Defterde yer alan tamamı Arapça yazılmış hükümler, tercüme edilerek

verilmiştir. Arapça tercümeler ayrıca defterin muhteva özellikleri başlığı altında

verilmiştir. Üzeri çizili olan hükümler de metinde yer almış olup, bu durum

belirtilmiştir.

Metnin transkripsiyonundan sonra metinden istifadeyi kolaylaştırmak

maksadıyla, hüküm numaralarını esas alan indeks yer almıştır. İncelediğimiz

kısmın özetleri bütün halinde muhteva özellikleri başlığı altında yer almaktadır.





6

BİRİNCİ BÖLÜM

1. II. SELİM DÖNEMİ (1566–1574)

Kanunî Sultan Süleyman'ın Hürrem Sultan'dan doğan ikinci oğlu olup

Mayıs, 1524'te dünyaya gelmiştir.12 Konya ve Manisa sancakbeyliği görevlerinde

bulunduktan sonra, 1566'da tahta çıktı.13 Cülus bahşişi çeşitli sorunları

beraberinde getirmiş, padişahın yeniçeriler karşısında geri adım atmasına neden

olmuştur. Yıllardır devlet otoritesine karşı tavır alamayan yeniçeriler, bundan

sonra isyankâr tavırlarını sergilemek üzere fırsat kollayacaktır. 14

Saltanatı karışıklık içinde başlayan ve kapıkulları üzerinde nüfûz tesis

edemeyen II. Selim, devlet idaresini başta Sokullu Mehmed Paşa, Şeyhüislam

Ebüssuûd ve Nişancı Celâl-zade Musdâfa olmak üzere, babasında kalan devlet

adamlarına emanet ederek saraya çekilmiştir.15

II. Selim zamanında bazı yerler ele geçirilmesine karşılık, iktisadî

sıkıntıların arttığı ve önceki dönemde zuhur eden şehzade ayaklanmalarından

dolayı asayişin iyice bozulduğu Anadolu'da yer yer hadiseler vuku bulduğu gibi,

Arabistan yarımadasında da isyanlar baş göstermiştir. İncelenen defterde "ehl-i

fesâd, suhte" diye nitelendirilen, eşkıyalık yapan, fesâd çıkaran kimselerle ilgili

çok sayıda hükmün yer alması, bu dönemin özelliğini yansıtması bakımından

önemlidir. Bu dönemde gerçekleşen siyasi hadiseler kısaca şu şekilde

sıralanabilir.

1- Sakız Adası'nın ele geçirilmesi

2- Yemen Beylerbeyliği'nin kurulması

3- Don-Volga nehirlerinin birleştirilmesi teşebbüsü

4- Sumatra Seferi

5- Süveyş Kanalı Projesi

6- Fransa ile ilişkiler ve kapitülasyon

7- Kıbrıs'ın Fethi

8- İnebahtı mağlubiyeti

12 İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, c.III 1.Kısım, Ankara 2003, s.40, Mücteba İlgürel, "Zirveden Dönüş: II.Selim'den III.Mehmed’e", Türkler, c. XI, s. 64313 Şerafettin Turan, "Selim II. Sarı Selim (1566-1574)", İA, c.X, s. 43514 İlgürel, "Zirveden Dönüş, s. 64415 Şerafettin Turan, "Selim II, s. 436





7

9- Tunus'un Fethi

Sakız adasının fethi Kanunî döneminde gündeme geldiyse de faaliyete

geçilemedi. Ada, II. Selim zamanında 1566'da Osmanlı Devleti'ne teslim oldu.

Böylece ada Cenevizli korsanlardan kurtarılarak, Batı Anadolu kıyıları güvenlik

altına alınmıştır.16

Yemen'de Osmanlı egemenliği Yavuz (I.Selim) döneminde başlamış,

Kanunî zamanında da bu durum devam etmiştir. Osmanlı Devleti'nin Yemen'i

almak istemesindeki sebepler kısaca; Portekiz'in bölgedeki faaliyetlerini özellikle

müslümanlara ve Hicaz bölgesine saldırılarını engellemek, Kızıldeniz'deki ticareti

kontrol altına almaktır.17 Yavuz ve Kanuni dönemlerinde bölgede Osmanlı

hâkimiyeti bir türlü tesis edilememiştir. II. Selim zamanında bölgede Mutahhar'ın

direnişi devam etmekteydi. Bunun üzerine Mısır Beylerbeyi Koca Sinan Paşa

komutasındaki kuvvetler Mutahhar'ı itaate mecbur bıraktı18. Yemen büyük

uğraşlar sonucunda ikinci defa Osmanlı hâkimiyetine alınmıştır. En önemlisi

Yemen Beylerbeyliği kurularak huzurun temine yönelik düzenlemeler

yapılmıştır.19

Don-Volga nehirlerinin birleştirilmesi teşebbüsü Sadrazam Sokullu

Mehmed'in projelerinden biridir. Buna göre; Don-Volga nehirleri birleştirilerek,

Hazar Denizi'ne ulaşılacak, giderek güç kazanan Moskova knezliği engellenecek,

Orta Asya Türk dünyası ile irtibat kurulacaktı. Ancak bu proje kağıd üzerinde

kalmıştır.20

Sumatra Seferi (1568), Hint bölgesinde Portekizlilerin faaliyetlerini

engellemek amacıyla düzenlenmiştir. Bölgeye gönderilen kuvvetler ile beraber

Açe Sultanı'na hitaben yazılmış bir fermân ve orada okunacak hutbe sûreti de yer

16 J. H. Mordtmann, "Sakız", İA, c. 10, s. 95, İlgürel, "Zirveden Dönüş", s. 64417 İhsan Süreyya Sırma, "Yemen’in Jeo-politik Durumu ve Osmanlı Devletine Katılması", Tarih Enstitüsü Dergisi, sayı 12, s.438, 18 Mutahhar’ın itaat ettiğine dair hüküm için bakınız. MD 10, 461 numaralı hüküm, Hulusi Yavuz, "XVI. Asırda Osmanlı Vilayeti", Yeni Türkiye, sayı 44, Mart-Nisan 2002, s.12819 Turan, "Selim II", s. 436, Cengiz Orhonlu, Osmanlı İmparatorluğu’nun Güney Siyaseti Habeş Eyaleti, 1996 Ankara, s. 54, İlgürel, "Zirveden Dönüş", s. 645,20 Halil İnalcık, "Osmanlı-Rus Rekabetinin Menşei ve Don-Volga Kanalı Teşebbüsü", Belleten, C.XII, sayı 46, s.349-398, Feridun Emecen, "Kuruluştan Küçük Kaynarcaya", Osmanlı Devleti Tarihi (Editör Ekmeleddin İhsanoğlu, c.1, s.41,





8

almıştır. Bu durum Açe Sultanlığı'nın Osmanlı Devleti'ne tabiiyetini ifade

ediyordu.21

Süveyş Kanalı Projesi, Sokullu Mehmed Paşa'nın oldukça parlak ancak

kâğıd üzerinde kalan projelerinden biridir. Bu projeye göre Süveyş Kanalı

açılarak; donanmanın icâbında Kızıldeniz'e nakli sağlanacak, Portekizlilerin

Hindistan'dan geri atılmaları sağlanacak, Yemen, Habeş bölgesinin kontrolü

kolaylaşacaktı. Bu vesileyle 1568 Mısır Beylerbeyine gönderilen fermânda,

Süveyş'ten Akdeniz'e bir kanal açılmasının mümkün olup olmadığının

araştırılması bildirilmiştir. Ancak Akdeniz ticaretine Hint ticaret yoluna önemli

katkıları olacak bu teşebbüs bir niyet olarak kalmıştır.22

Fransa-Osmanlı ilişkileri II. Selim döneminde yapılan kapitülasyon

antlaşması damgasını vurmuştur. 1569'da verilen ahidnâme ile Fransa'ya birtakım

ayrıcalıklar sunulmuştur. Böylece Osmanlı Devleti, Venedik'in elinde bulunan

Kıbrıs'ı ele geçirmek için düzenleyeceği harekât öncesinde, Fransa ile iyi

münasebet ilişkileri tesis edilmiş oldu. Bu imtiyaz anlaşması, ilk gerçek Osmanlı

kapitülasyonu olma özelliği gösterir.23

Kıbrıs'ın Fethi II. Selim dönemindeki en mühim hadislerden biridir. Kıbrıs,

Akdeniz'de önemli bir stratejik yer olması dolayısıyla Osmanlı Devleti için büyük

önem arz etmekteydi. Akdeniz coğrafî konumuna binaen gerek Anadolu'nun

güneyi, Mısır ve gerekse Suriye sahillerini kontrol edebilecek konumdaydı.

Kıbrıs Osmanlı Devleti için sadece Mısır ve Suriye ile İstanbul arasındaki

ulaşım veya Doğu Akdeniz kıyılarına yöneltilecek tehdit açısından değil,

dünyanın belli başlı ticaret yollarını kontrol edebilir bir konumda bulunması

bakımından da önemliydi. Bundan dolayı başta Venedik korsanları olmak üzere

Malta, Girit, Sicilya korsanları da Kıbrıs'ta üstleniyor ve büyük kısmı

müslümanlara ait olan ticaret gemilerine saldırıyorlardı. Antlaşmalarla bu tür

saldırıların önünü almanın her zaman mümkün olamayacağı fikri de adanın fethini

kaçınılmaz hale getirmiştir.24

21 Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, s.31-32, İlgürel, "Zirveden Dönüş", s. 645-64622 Emecen, "Kuruluştan Küçük Kaynarcaya, s.41, Turan, "Selim II", s. 438, İlgürel, "Zirveden Dönüş", s. 64823 Halil İnalcık, "Osmanlı Dönemi Kapitülasyonların Karakter ve Mahiyeti", DİA, c.22, s.24624 Recep Dündar, "Kıbrıs’ın Fethi", Türkler, c. IX, s. 667





9

Kıbrıs'ın fethedilmesine karşı Sadrazam Sokullu Mehmed Paşa'nın

çekinceleri vardı. Sokullu Avrupa'da yeni bir Haçlı ittifakının zuhur edeceğini

düşünüyordu. Öte yandan Avusturya ve Macaristan sınırlarındaki anlaşmazlıklar

ile, Yemen'deki meseleler bir çözüme kavuşturulmadan yapılacak seferin, devletin

başına büyük gaileler açma ihtimali vardı. Tüm bunlara karşılık Osmanlı

başkentinde fetih şartları oluşmuştu. Şeyhü'l-İslâm Ebussuud Efendi'nin fetvası

üzerine Kıbrıs'a sefere karar verildi. 25

Osmanlı Devleti'nin sefer girişimine karşılık Papa'nın önderliğinde

İspanya, Venedik ve Malta birlikte hareket etme kararı aldı. Osmanlı Devleti zorlu

bir mücadelenin ardından önce Lefkoşa'yı ardından Magosa'yı ele geçirdi. (1570–

1571). Kıbrıs Beylerbeyliği oluşturuldu. Kıbrıs Beylerbeyliği'ne Lefkoşa, Baf,

Girne, Magosa, Alaiye, Tarsus, İçel, Zülkadriye, Sis, sancakları bağlanmıştır.26

Adanın tahriri yapıldıkdan sonra buraya Konya, Karaman, Niğde, Kayseri vs.

yerlerden Türk nüfus nakledildi.27 Kıbrıs'a gönderilecek kimselere çeşitli

kolaylıkların sağlanacağına dair teminat verilmiştir. Bununla ilgili olarak

incelediğimiz defterde bu tür hükümlere rastlanmaktadır. Niğde, Konya, Larende,

Kayseri, Niğde kâdîlarına yazılan hükümde bölgeye gönderilecekler için, "üç yıla

değin hukuk ve rüsûmlari alunmayub ve mahlûl vakı‘ olan gedikler harb ve harbe

kadir olanlarına tevcîh olunmak buyurulmuşdur"28 Bu durum ilerleyen zamanlarda

da devam etmiştir. 1572'de kimi Anadolu vilayetlerindeki her on aileden birinin

Kıbrıs'a gönderilmesi kararlaştırılmıştır. Kıbrıs'ın imar ve inşası için gelenlerin iki

yıl vergilerden muaf tutulacaklarına dair özendirici faaliyetler sürdürülmüştür.29

İnebahtı (Lepanto, Epakto), Yunanistan'da Korint körfezinin kuzey

sahilinde bir yerdir.30 Mora yarımadasındaki Patras (Balyabadra) şehrinin

karşısındadır.31 İnebahtı Savaşı (Sıngın Donanma Savaşı) Akdeniz tarihinin

önemli olaylarından birisi olmakla birlikte Osmanlı deniz tarihinde yenilgiyle

25 Besim Darkot, "Kıbrıs", İA, c. VI, s. 674, Recep Dündar, "Kıbrıs", s. 66826 Ali Efdal Özkul, "Doğu Akdeniz’in Anahtarı Kıbrıs Adası", Doğu Batı, sayı 34, s.9727 Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, s.14-15, Osman Gümüşcü, XVI. Yüzyıl Larende (Karaman) Kazasında Yerleşme ve Nüfus, 2001, Ankara, 189, Ömer Lütfi Barkan, Osmanlı İmparatorluğunda Bir İskan ve Kolonizasyon Metodu Olarak Sürgünler, İFM, c. XI, s, 549-56128 MD 10, Hüküm 37929 Hüseyin Arslan, 16.yy.Osmanlı ToplumundaYönetim, Nüfus, İskân, Göç ve Sürgün, İstanbul 2001, s.265, Ali Efdal Özkul, "Doğu Akdeniz", s.9530 M.Cavit Baysun, "Lepanto", İA, c.VII, s.32,31 Machiel Kiel, "İnebahtı", DİA, c.XXII, s.285





10

sonuçlanan ve donanma kaybedilen ilk büyük savaş olarak kabul edilmektedir.32

Kıbrıs'ın tamamıyla Osmanlı hâkimiyetine girmesi başta Venedik olmak üzere

bütün Avrupa'da büyük şaşkınlık ile heyecan meydana getirmişti. Papa V.Pius bir

yıl önce teşebbüs ettiği kutsal ittifakı kurmayı başarmış ve Osmanlı'ya saldırmak

için hazırlıkları tamamlamaya koyulmuştu. Bu arada kutsal ittifak dolayısıyla

Venedik ve Papalığa gözdağı vermek maksadıyla Adriyatik kıyılarına açılan ve bu

kıyılarda önemli bazı kaleleri33 zabt eden Türk donanması Venedik'te yeniden

büyük bir panik meydana getirmiştir. Ancak sefer mevsiminin geçmesi sebebiyle

Türk donanması, Adriyatik kıyılarında kuzeye doğru ilerleyişini durdurarak geri

dönmek mecburiyetinde kalmıştır.34

Uzun süren bir seferin sonunda, Osmanlı donanması İnebahtı'ya gelmişti.

Denizde uzun süre seyredilmiş olması donanma efradı üzerinde moral ve sıhhî

bakımdan kaçınılmaz menfî tesirler yapmıştı. İnebahtı'da bulunan Osmanlı

donanması 7 Ekim 1571'de kutsal ittifak donanmasının taarruzuna uğramış ve

büyük bir mağlubiyet almıştır. Savaşta her iki taraftan da önemli kayıplar

verilmiştir. Osmanlı donanmasının sağ cenahına komuta eden Uluç Ali Paşa,

karşısında ki Malta şövalyeleri gemisini ele geçirmiş diğer gemilere de büyük

zararlar verdirmiş, kendisine ait filoyu o bölgeden çıkarmıştır. Bu başarısından

dolayı Uluç Ali Paşa Kaptan-ı Deryâ tayin edilmiştir.35

İnebahtı Deniz Savaşı Akdeniz'de büyük donanmaların karşılaştığı son

deniz meydan savaşı görünümündedir.36 Hristiyan dünyasının son büyük zaferidir,

kalıcı sonuçları olmayan geçici bir zafer niteliği taşımaktadır. Venedik,

müttefiklerinden ayrılıp Osmanlı Devleti ile ahidnâme imzalamıştır. (1573) Ertesi

yıl daha güçlü bir Osmanlı donanmasının Akdeniz'e çıkıp müttefikleri, Modon ve

Navarın sularından geri çekilmeye zorlaması, hristiyan dünyasında özellikle

32 İdris Bostan, "İnebahtı Deniz Savaşı", DİA, c.XXII, s.287 33 Bu kaleler Sopot, Ülkün, Bar bugünkü Arnavutluk ve Yunanistan sahillerindedir. S.Sousek, "İnebahtı Savaşı(1571) Hakkında Bazı Mülahazalar", Tarih Enstitüsü Dergisi, sayı 4-5, 1974, s. 36, Nicolae Jorga, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, c.III, İstanbul 2005, s. 136 34 Sousek, "İnebahtı Savaşı", s. 35, Recep Dündar, "Kıbrıs", s. 675, Bostan, "İnebahtı Deniz Savaşı", s.28735 Sousek, "İnebahtı Savaşı", s. 36-37, Bostan, "İnebahtı Deniz Savaşı", s.288, Dündar, "Kıbrıs", s. 675, İlgürel, "Zirveden Dönüş, s. 64736 İdris Bostan, Beylikten İmparatorluğa Osmanlı Denizciliği, İstanbul 2006, s. 112





11

İspanyollar'da büyük bir ümitsizliğe yol açtı. Bu ümitsizlik 1574'te Tunus'un

Osmanlılar tarafından fethi ile daha da artmıştır.37

İnebahtı hezimeti, 1538'den bu yana süren Osmanlı deniz gücünün

üstünlüğünün sarsılmasına yol açmış, XV. yüzyıldan beri hristiyan Avrupa'da var

olan Türklerin yenilmezliği efsanesi yıkılmıştır.

İnebahtı mağlubiyetinin ardından Osmanlı Devleti'nde yeni donanma

oluşturulması için yoğun bir çabanın içine girilmiştir. Başta Sokullu Mehmed

Paşa olmak üzere Kaptan-ı Derya Kılıç Ali Paşa'nın ve bütün memleketin büyük

gayret ve himmetleri sonucu çok kısa bir zamanda yeni bir donanma

oluşturulmuştur. İncelediğimiz 10 numaralı defterde bu çalışmalarla ilgili

hükümlere yer verilmiştir. Vize beğine gönderilen hükümde: "fermân olunan beş

kıta kadırga ve bir kıta baştardenin muaccelen itmâmıi mühim olmağın ve ihzârı

fermân olunan on pare gemi kerestesi dahi muaccelen gönderilmek lâzim olmağın

buyurdum ki"38 bildirilmektedir. Buna benzer hükümleri defterde görmek

mümkündür.

Tunus'un yeniden fethi II. Selim Dönemi'nin Osmanlı Devletine prestij

kazandıran hadiselerinden biri olmuştur. Daha önce Kanunî döneminde 1534 ele

geçirilen ancak daha sonra İspanyolların saldırıları sonucunda elden çıkan Tunus,

İnebahtı yenilgisinin ardından oluşturulan yeni donanmanın ilk hedefi olmuştur.

Osmanlı-İspanyol rekabetinin Akdeniz'de tırmanması üzerine II. Selim Tunus

meselesinin bir an evvel çözülmesini fermân etmiş, bunun üzerine harekete geçen

Osmanlı kuvvetleri Tunus'u yeniden fethetmeyi başarmıştır (1574). Bu sayede

Osmanlı Devleti Kuzey Afrika'da kalıcı yeni bir eyalet kazanmış, bundan öte

itibar kazanmıştır.39

37 Fernand Braudel, (çev. Mehmet Ali Kılıçbay), Akdeniz ve Akdeniz Dünyası, 1990 İstanbul, c.II, s. 300–329, Emecen, "Kuruluştan Küçük Kaynarcaya", s.42, Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, s.24-25, Bostan, "İnebahtı Deniz Savaşı", s.288-28938 Hüküm 48439 Jorga, Osmanlı Tarihi, c.III, s. 142, Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, s.29–30





12

İKİNCİ BÖLÜM

2. 10 NUMARALI DEFTERİN ÖZELLİKLERİ

2.1. Defterinin Fizikî Durumu

Başbakanlık Osmanlı Arşivi, A.DVN.MHM.d.010 şeklinde kayıtlı bulunan

10 numaralı defterin evsaf ve eşkâli şöyledir: Çalışmamızda defterin 179–356

sayfaları incelenmiştir.

1- Defterin ölçüsü 23 cm x 16.5 cm ebadındadır. Kalınlığı ise 3

santimetredir.

2- Defter 356 sahifedir. Varak adedi 179 dur.

3- Defterin kağıdı sarımtırak beyaz, kalınca ve mukavemetlice ve

aharlanmıştır. Nev‘i malum olmayıp, filigranı yoktur.

4- Genel itibariyle bir sayfada 16 satır bulunmaktadır.40 Bazı sayfalarda

satır sıklığının41 yanı sıra, sayfalarda boş yer bırakmamak için birbirine

girdirilmiş, ters yazılmış42 hükümler de bulunmaktadır. Yazı şekli

olarak umumiyetle Divânî ve Talik karışık bir kırmadır. Yazı stili

defterin tamamında pek farklılık arz etmemektedir. Yazı okunabilir bir

özellikte olmasına karşılık, bazı bölümler farklı kâtipler tarafından

yazıldığından okumakta biraz güçleşmektedir. Diğer bir husus

sayfaların boş kısımlarına bazı ilaveler yapıldığından yazılar birbirine

karışmıştır. Sayfalarda yazıların her bir yanında bir miktar boşluk

bırakılmıştır.43 Bu boşluk bazı sayfalarda beş santimetreden de fazla

olabilmektedir.44 89, 167, 170, 171, 179, 180, 181, 182, 183, 184

numaralı sayfalarda tamamı Arapça yazılmış hükümler yer almaktadır.

İncelediğimiz kısımda ki hükümler için bakınız45

5- Defter yanlış ciltlendiğinden dolayı tarihler karışıktır. İlk ve son

hükümler şu şekilde başlamaktadır: Çirmen kazasında zuhur iden

güherçile hizmetine mâmûr olan Südde-i Sa‘âdetim çavuşlarından

40 Hüküm 183, 195, 197 41 Hüküm 187, 188, 189, 199, 42 Hüküm 482, 484, 43 Hüküm 179,180,181 ve devam eden hükümler.44 Hüküm 180, 182, 185, 186, 188, 192, 194, 200, 204, 208, 210, 212, 213, 233, 234, 235, 252, 255, 264, 270, 285,287, 310, 312, 313, 314, 339, 342, 344, 346, 348, 351, 352, 353,45 Hüküm 266, 268, 269





13

Musdafa Çavuş'a hüküm ki46 - Kangırı beğine Çerkeş ve Kangırı

kadîsına hüküm ki47

6- Metinde çizilmiş48, mükerrer olarak yazılmış49, tamamlanmamış50

hükümlere de rastlanmaktadır.

2.2. Diplomatik ve Teknik Özellikler

Mühimme Defterleri’ndeki kayıtlar, asıl fermânların sûretleri

niteliğindedir. Bu sûretlerin diğer kayıtlarını veya asıllarını ilgili devlet,

beylerbeyilik ve şer‘î sicil arşivlerinde bulmak mümkündür. Defterde ki

hükümlerde, hükmün asıllarında bulunan diplomatik özellikleri bütünüyle bulmak

mümkün değildir. Buna mukabil padişaha ait belgelerde yer alan rükün ve şartları

genel anlamda ihtiva etmektedir. Padişaha ait belgeler içerisinde yer alan

fermânlardaki rükün ve şartlar şunlardır.51

1- Davet

2- Tuğra

3- Elkab

4- Dua

5- Nakil-İblağ

6- Emir-Hüküm

7- Te‘kid-Tehdid

8- Tarih

9- Mahal-i Tahrir

Defterde yer alan hükümler de çoğunlukla bir hitap kısmı vardır. Bu

kısımda hüküm kime yazılmışsa bulunduğu yeri, görevi bazen eski görevi

zikredilirdi. "Malatya kâdîsına hüküm ki"52, "Ağriboz beğine hüküm ki"53,

şeklinde bir görevliye yazılan hükümler olduğu gibi, birkaç görevliye ve bölgeye

yazılan hitap kısmı da söz konusudur. "Bosna ve İzvornik ve Semendre beğlerine 46 Hüküm 147 Hüküm 57548 Hüküm 185, 232, 272, 322, 339, 441, 455, 477, 51449 Hüküm 272, 455, 50 Hüküm 272, 455, 514, 51 Mübahat S. Kütükoğlu, Osmanlı Belgelerinin Dili (Diplomatik), İstanbul 1998, s. 100–116, M. Tayyib Gökbilgin, Osmanlı Paleografya ve Diplomatik İlmi, İstanbul 1992, s. 53–79,52 Hüküm 273 53 Hüküm 274





14

ve kadılarına ve eminlere hüküm ki"54, "Mora beğine ve Mizistre beğine hüküm

ki."55 Genellikle "hüküm ki" ifadesi en çok tekrarlanan ifade olmasına karşılık

hitap kısmı bazen farklı şekilde de olabilmekteydi. "Bir sûreti kapudâne yazıldı

ki".56 Hükümlerin hitap kısmında bazı durumlarda yer adları sayılmak yerine;

"Gümilcineden Yeniada'ya varınca yol üzerinde olan kadılara hüküm ki"57,

"Vilâyet-i Buğdan'a varınca yol üzerinde vakı‘ olan kadılara hüküm ki"58 şeklinde

hükümlere de rastlanmaktadır. Vezirlere yazılan bazı hükümler de yer ismi

belirtilmeden sadece isimleri belirtilmiştir. "Vezir Sinan Paşa'ya hüküm ki"59,

"Vezir Ahmed Paşa Hazretlerine hüküm ki"60. Eski göreve yönelik hitaplarda;

"Sâbıkâ Vezir olan Pertev Paşa'ya hüküm ki"61

Hitap kısmından sonra hükmün yazılmasına sebep olan olayın anlatıldığı

nakil-iblağ rüknü gelmektedir. Burada genellikle Dîvân-ı Hümâyûn'a sunulan arz,

arz-ı hâl, mektup ile yapılan ve bizzat şahısların Divân'a gelerek yaptıkları

şikayetleri bulunmaktadır. "Südde-i Sa‘âdetüm'e mektûb gönderüb"62, "Görice

dizdârı mektûb gönderüb"63, "Süleyman Paşa Medresesi müderisi olan mevlana

İshak Dergâh-ı Mu‘allâ'ma mektûb gönderüb"64, "Dergâh-ı Mu‘allâma arz-ı hâl

eylediler ki"65şeklinde ibareler kullanılmıştır. Bu kısımda bazı hükümlerde adı

geçen şahıslar için duâ formülüne de yer verilmiştir. "Sâbıkâ Diyarbekir'de hâzine

defterdarı Musdafa dâme ulüvvûhû Südde-i Sa‘âdetüm'e mektûb gönderüb"66.

Hükmün yazılmasına sebep olan özetlendikten sonra bu konuda verilen

emrin anlatıldığı emir-hüküm rüknü gelmektedir. Bu rükün "buyurdum ki"

ibaresiyle başlamaktadır. Nakil-iblağ bölümünde anlatılan olay genellikle burada

tekrar edilmekte veya özet olarak verilmektedir. "Buyurdum ki vusûl buldukda

tersane-i amiremde işlenen ehl-i sınây‘i ahşama dek işledüb olageldiği üzre

54 Hüküm 30255 Hüküm 32156 Hüküm 31757 Hüküm 323 58 Hüküm 46059 Hüküm 54960 Hüküm 53061 Hüküm 34962 Hüküm 27063 Hüküm 53064 Hüküm 49765 Hüküm 26766 Hüküm 458





15

nafakaların viresin."67 "Buyurdum ki; göresiz mezbûr vech-i meşrûh üzre Budun'a

sürülmüşken bila-emir geri gelüb fesâd ü şenâ‘at üzre ise mezbûru sûret-i siciller

ile yarar âdemlere koşub Dergâh-ı Mu‘allâ'ma gönderesiz."68

Hükümler bazen te‘kid-tehdid rüknüyle sona ermektedir. "Şöyle ki",

"şöyle bilesin", "ihmâl u müsâhele itmeyesiz", ibaresiyle daha önce verilen emrin

yerine getirilmesi hususunda sert ifadeler yer almaktadır. Ayrıca emre uygun

hareket edilmemesi durumunda olacaklarla ilgili tehditlere yer verilmiştir. "Şöyle

ki emr olunan ekserleri bi'l-mu‘accel bî-kusûr erişdirmeyesin özrün makbûl olmaz

başın gitmek mukarrerdir ana göre tedârik eyleyesin"69, "Şöyle ki su-i tedbir ve

âdem ihtimâmından bir nesne zuhûr ide sonra özrünüz makbûl olmayub muâteb

olmanuz mukarrerdir"70, "beyan olunan özrün makbûl olmak ihtimali olmayub

enva-i itâb ve ikâba müstehâk olursun"71, "ihmâl ü müsâheleden ziyâde ihzâr

idesin"72, "şöyle ki bu def‘a dahi te’hîr itdüğün i‘lam oluna azille konulmayub

mu‘âteb olmak mukarrerdir başın gereği ile ana göre mukayyed olasın."73

Mühimme Defterleri'nin tertîbinde şekil ve muhtevâ yönünden bir tekâmül

göze çarpmaktadır. Klasik döneme ait (1553–1642) ilk defterler başlık taşımazlar.

Bazı hükümlerin ilk sayfalarında başlık yerine sadece kayıt tarihini belirten

Arapça toplantı günü ve onun hemen altında ay ve yıl yazılıdır.74 "Yevmü's-sebt.

Fî 15 Zilhicce sene 979"75. Defterlerin ilk sayfalarında hükümlerin hangi

sadrazam zamanında çıktığı ve hangi resiü'l-küttâbın başkanlığında kaleme

alındığı gösteren kısımlar, daha sonraki yıllara ait defterlerde yer aldığından, bu

defterde görülmemektedir.76

Hükümlerin bazılarında üst kısımda "bu dahi" ibaresi yer almaktadır. Bu

ifade söz konusu emrin bir üstekiyle ilişkisini hatıra getirir ve önceki hükmün

67 Hüküm 34868 Hüküm 34369 Hüküm 48270 Hüküm 32071 Hüküm 50672 Hüküm 43573 Hüküm 40774 3 Numaralı Mühimme, s.XXI75 Hüküm 282 76 Kütükoğlu, "Muâmele Kayıdları ", s. 96, H. Muharrem Bostancı, 19 Numaralı Mühimme Defteri, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2002 s.6





16

teslim edildiği şahsa bunun da verildiği anlamına gelir.77 Genel olarak

muhtevasının ortak ve Divan'dan çıkış tarihleri aynı olan hükümlerin ilkinin tarihi

yazılmış, müteakip olanlara ise "bu dahi" ibaresi konulmuştur.78 Mesela 328

numaralı hüküm barut tedâriki ile alakalıdır.79 Aynı konu hakkında yazılmış

müteakip hükümde tarih bulunmayıp "bu dahi" kaydı yazılmıştır.80

Mühimme Defterleri'nde bazılarında hükmün sağ üst tarafında "yazıldı",

"görüldü", kelimeleri ile kâtib rumuzları ve hükümlerin nakl edildiklerini gösteren

"nukilet" kelimesi yer almaktadır.81 Defterde, bahsedilen ibarelerden "yazıldı"

ibaresini birçok hükmün baş kısmında görmek mümkündür.82 Bu ibare söz konusu

metnin fermân/emir formunda hazırlanıp ilgili muhataba gönderildiği anlamına

gelir.83

Defterde gönderme kayıdları da yer almaktadır. XVI. yüzyıla ait

hükümlerin büyük kısmında hükmün gideceği yere ulaştırılmak üzere kime ve

hangi tarihte verildiğine işaret olunmuştur.84 "Süleyman Çavuş'a virildi"85.

Defterde gönderme kayıdları farklılık göstermektedir. "Kethüdasına virildi86,

"şikâyete gelen Göncipazar ahâlisinden Hâcı oğli Koca Memi'ye virildi"87,

"müşârün-ileyh hazretlerine virildi."88, "Arzı getüren kimesneye virildi."89

"Ahmed Çavuş'a teslîm olmağçün sâhib-i sa‘âdete irsâl olundi ahşam

vaktinde."90 Bu kayıd bazen de, hüküm birisine teslim edilmişken aynı bölgeye iki

şahıs göndermemek için, ilk teslim edilenden alınarak diğerine verildiğini

göstermektedir.91 Mesela 538 numaralı hüküm de; "Beğin sancağı kethüdâsı Hâcı

77 Emecen, "Divanın Ana Defter Serileri", s. 12678 Sıtkı Çelik, 21 Numaralı Mühimme Defteri, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1997, s. VIII, 79 Hüküm 32880 Hüküm 32981 Kütükoğlu, "Mühimme Muamele Kayıtları", s.108-109 82 Hüküm 297, 298, 299.83 Emecen, "Divanın Ana Defter Serileri", s. 12684 Kütükoğlu, "Mühimme Muamele Kayıtları", s.107 85 Hüküm 32286 Hüküm 33087 Hüküm 27688 Hüküm 28289 Hüküm 49590 Hüküm 41091 Kütükoğlu, "Mühimme Muamele Kayıtları, s.108





17

Süleyman kethüdâya virildi", ibaresi varken devamında; "Andan alınub Musdafa

nâm kimesneye virildi" kaydının düşüldüğü görülmektedir.92

Defterde bazı hükümlerin altlarında ilgili hükmün kimlere veya hangi

mahallere gönderildiklerini belirten sûret kayıtları da mevcuttur. "Bir sûreti

Karlıili beğine, Mehmed Çavuş'a virildi. Bir sûreti İnebahtı beğine, mezbûr

çavuşa virildi."93, "Bir sûreti Alî çavuşa virildi Karaman kadılarına"94 şeklinde

ifadelerden anlaşıldığı üzere bu hükmün, ilk kısımda yazılan muhatabdan başka

nerelere ve kimlere gönderileceğini belirtmektedir.

Mükerrer hükümler, daha önce sâdır olmuş bir hükmün tekrarı

niteliğindeki hükümlerdir. Bu nevîden hükümlerin başlarında genellikle mükerrer

oldukları açıklanırdı. "Mükerrerdir, Haleb defderdarına hüküm ki Südde-i

Sa‘âdetüm'e mektûb gönderüb" 95 şeklinde yazılmıştır.

Mühimme defterlerinde hükümlerin iptal edilmesi durumuna da

rastlanmaktadır. Yazılan bir hükmün iptal edilmesi "şakk", yada kaydın silinmesi,

geçersiz olması "terkin"96, iptal edilen hükümlerin üzerine çizgi çekilerek

gerçekleştirilmiştir.97

2.3. Dil Özellikleri

Mühimme Defteri'nin dil özellikleri ayrıca bir inceleme konusudur. Bu

sebeple incelediğimiz defterin dil hususiyetleri hakkında kısaca bilgi vereceğiz.

Defterin dili; sade ve anlaşılır bir Türkçe olmakla birlikte, günümüzde pek

kullanılmayan kelimelere de rastlanılmaktadır. Defterde tamamı Arapça yazılmış

hükümler de yer almaktadır. 89, 167, 170, 171, 179, 180, 181, 182, 183, 184

numaralı sayfalarda yer alan bu hükümlerin yazısı okunaklı olmasına mukabil ağır

bir dil kullanılmıştır.98 Tarihlerin yazılmasında yine Arapça ifadelere yer

verilmiştir. Türkçe kısımlar da ağdalı ve sanatlı bir dile rastlanılmaması

92 Hüküm 53893 Hüküm 389 94 Hüküm 35795 MD 10, s.338, numarasız hüküm.96 Kütükoğlu, Belgelerin Dili, s.144, Bostancı, 19 Numaralı Mühimme, s.7 97 Hüküm 372, 439, 50598 Hüküm 139, 253, 256, 266, 268, 269. İncelediğimiz kısımdaki Arapça yazılmış hükümler için bkz. 266, 268, 269





18

hükümlerin çeşitli seviyelerden kimselere gönderilmiş olmasından kaynaklanmış

olabilir. Hükümlerde Arapça, Farsça tamlama ve ifadelere rastlanılmaktadır.

2.4. Tarihler

Mühimme Defterleri'nde tarihlerin atılış şekli, birkaç istisna dışında XVII.

yüzyıl ortalarına kadar ayın tarihi ile birlikte haftanın günü de gösterilmek üzere

başlık gibi üste yazılmıştır.99 "Yevmü'l-Hamîs, fî 2 Ramazâni'l mubârek, sene

979"100 gibi. Tarihin altına genellikle "Kostantiniyye" , "der Edirne", "Edirne" gibi

divanın akd edildiği yerin adı da kaydedilmesine karşılık incelediğimiz defterde

bu duruma çok az yer verilmiştir.101

Tarihlerde gün ve yıl rakamla, ay ve gün adı ise Arapça yazılmıştır.

Defterde tarihlerin yazılış biçimi çok farklı özellikler göstermektedir. "Yevmü's-

sebt Fî 13 Ramazâni'l-mubârek sene 979 der Edirne"102 şeklinde defterin üst

kısmında başlık gibi tam tarih verilmiştir. Tarihlerin bazılarında gün ve ay

"Yevmü'l-Cum‘a, fî 29 Şevvâl"103 şeklinde yazılmıştır.

Hükümlerin gönderme kayıtlarının tarihlerinin yazılış biçimi farklı

şekillerde yer almaktadır. "Musdafa Çavuş'a virildi. Fî 13 Şa‘bân 979"104 şeklinde

gün, ay, yıl bir arada verildiği gibi, bazı hükümlerde ise gün ve ay yazılmışken yıl

yazılmamıştır. "Çavuş kâtibine virildi. Fî 8 Receb."105 Ayın ilk günü için "Fî

gurre-i Şa‘bân sene 979,"106 "Fî gurre-i Safer sene 979,"107 son günü için "Fî selh-ı

Zi'l-ka‘de sene 979"108 ifadesi de yazıldığı durumlarda yer almaktadır. Bazen de

aynı tarihi yazmak yerine daha önceki hükmün gönderme tarihi "Fî târîh-i

mezbûr"109 ibaresi ile verilmektedir. Ay isimleri bazen rumuz olarak verilmiştir.

Mesela 390 numaralı hükümde "Fî 22 ه" (Ramazan)110

99 Kütükoğlu, "Mühimme Muamele Kayıtları", s.98, Tarih yazımı ile ilgili değerlendirme için bkz: Emecen, "Divanın Ana Defter Serileri", s. 122–124,100 Hüküm 201 101 Hüküm 328, 368, 370, 391102 Hüküm 370103 Hüküm 266104 Hüküm 312105 Hüküm 452106 Hüküm 399107 Hüküm 560108 Hüküm 287109 Hüküm 333110 Hüküm 390





19

Defterde yer alan hükümlerin tamamında tarih bulunmamaktadır. Defter

yanlış ciltlendiğinden dolayı tarihler karışıktır. Diğer taraftan hükümlerin başında

yer alan başlık tarihleri ile gönderiliş tarihleri arasında uyumsuzluk görülmektedir.

Başlık tarihi gönderiliş tarihi ile aynı yada gönderiliş tarihinden önce olması

gerekirken bu uyumun olmadığı tarihlendirmelere de rastlanmaktadır. Örneğin

266 numaralı hükümde başlık tarih: "Yevmü'l-Cum‘â, fî 29 Şevvâl" iken,

gönderme tarihi olarak "fî 29 Şevvâl" tarihi verilerek bir uyum sözkonusu

olmaktadır.111 Ancak 391 numaralı hükümde başlık tarih; "Yevmü'l-Hamîs. Fî 20

Recebi'l-mürecceb sene 979 Edirne", gönderme tarihi olarak; "Fî 19 Receb sene

979" tarihi yazılmıştır.112 Aynı durum 450 numaralı hükümde de görülmektedir.

Başlık tarih; "Yevmü'l-isneyn, fî 28 Receb sene 979" iken gönderilme tarihi daha

önceki zamana ait bir tarihtir. "Fî 11 Receb."113

111 Hüküm 266112 Hüküm 391113 Hüküm 450





20

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

3. DEFTERİN MUHTEVASI

3.1. Muhteva Özellikleri

İncelediğimiz defter II. Selim döneminin yaklaşık bir yılını kapsamaktadır.

Tarihler karışık olduğundan dolayı hükümler kronolojiye uygun devam

etmemiştir. Buna karşılık incelediğimiz bölümde H. 7 Zilhicce 978114 den (miladî

2 Mayıs 1571 ), H.15 Zilhicce 979115 (miladî 29 Nisan 1572) kadar devam eden

dönemin hükümleri yer almıştır.

Defterde incelediğimiz kısımda yer alan konular genel olarak şu hususlar

yer almıştır.

1. Kıbrıs ile İlgili Hükümler

2. İnebahtı Savaşı

3. Yeni Donanma İnşası

4. Eşkiyalık Faaliyetleri

5. Suçluların Cezalandırılması

6. Kürek Cezası ile İlgili Hükümler

7. Muhtelif Konular

8. Hükümlerin Muhatap Makamları

3.2. Kıbrıs İle İlgili Hükümler

Kıbrıs'ın Osmanlı Devleti tarafından fethedilmesi süreci 1570 başlamış

1571'de tamamlanmıştır. İncelediğimiz defterde Kıbrıs ile ilgili olarak iskân

politikası çerçevesinde çeşitli yerlerden kimselerin Kıbrıs'a göç ettirilmesi,

suçluların sürgün edilmesi, kürek cezası için suçluların Kıbrıs'a gönderilmesi ile

ilgili hükümlere rastlanmaktadır.

Osmanlı Devleti'nde fethedilen bölgelerin şenlendirilmesi, tarımsal

faaliyetlerin gelişebilmesi için çeşitli kimselerin bu yerlere gönderilmesi ilk

zamanlardan itibaren süregelen bir uygulamadır. Bu doğrultuda incelediğimiz

defterde Kıbrıs'a birtakım kimselerin gelmesi istenmekte, gelecek kimselere bazı

kolaylıklar sunulmaktadır. Niğde Beğine, Konya, Larende, Kayseri ve Niğde 114 Hüküm 504115 Hüküm 282





21

kâdîlarına gönderilen hükümde bu durum açıkca görülmektedir. "Niğde beğine

Konya ve Larende Kayseri Niğde kadîlarına hüküm ki bundan akdem gönderilen

emr-i şerîfim mûcebince kazânuzda tenbîh ve nida itdürülüb ihbâr ile cezîre-i

Kıbrıs'a sâkin olmağa kimesne murâd idmez deyu bildirmişsin imdi vilâyet-i

mezkûranın âb u havâsı kemâl-i i‘tidâl üzre olduği meşhûr olmağın me‘mur u

âbadân olması aksay-ı murâd-ı şerîfimdir ol cânibe geçüb varub temekkün

itdüklerin üç yıla değin hukûk u rüsûmlari alunmayub ve mahlûl vakı‘ olan

gedikler harb ve harbe kadir olanlarına tevcîh olunmak buyurulmuşdur."116

Çeşitli suçları işleyen kimselerin Kıbrıs'a sürgün gönderilmesi ile ilgili

olarak Erzurum beylerbeyine yazılan hükümde; "Ergani Kal‘ası dizdârı Hamza

içün ehl-i heva olub şehirde ve bağçesinde olub kalada kal‘a katibinin evi açılub

küllî eşya sirka olunub dizdârın oğulları at besleyüb Hazreti Zülküf Nebî alehi's-

selâm vâkıf karyelerine çıkub arpa ve saman ve sâyir mâkûlatların---alub hisâr-

erenlerinin ulûfelerin kabz olub ne kadar mâl taleb eylediklerin aşikar idüb şirret

ve şekâvetden hâlî olmayub her vechile ref‘i belki sülbi vâsıldır deyu bildirmeğin

dizdârlığı alınub buyurdum ki vusûl buldukda bu husûsı toprak kadîsı mütfî ile

hak üzre göresin fi'l-vakı‘ kal‘a hidmetinde olmayub kendü havalisinden olub

vech-ü meşrûh üzre oğulları vâkıf kurâya zulm ve te‘addî eyleyüb ve hisâr-

erlerinin mevâcibi alub aşikâr idüb şirret ve şekâvet üzre olduği vakı‘ ise hisâr-

erenlerinin sâbit olan hukûkun bî-kusûr eshâbın alıvirüb dahi ol yerden alakasın

kat‘ itdürüb cümle ta‘allukatı ile Kıbrıs'a sürgün idüb Trablus beği olan Muzaffer

dâme izzühûya ulaşdurasın ki"117 bildirilmektedir.

Kürek cezası çeşitli suçlara mahkûm olmuş kimselerin gemilerde kürek

çekerek cezalarını ifa etmeleridir. XVI. asır ortalarından itibaren gittikçe artan bu

uygulama sonraki devirlerde devam etmiştir.118 Diyarbekir beylerbeyine

gönderilen hükümde: "Diyarbekir beğlerbeğine hüküm ki bundan akdem hükm-i

şerîfe gönderilüb beğlerbeğilükde tecessüsüsü şer‘ salb u siyâsete müstehak

olanları ve fesâd ü şenâ‘at in sâbit ve zâhir olan mücrimleri ve şirret ve şakavet ile

mahtur olub şer‘ ile tedib lâzim olanları Kıbrıs'da olan gemilere küreğe

116 Hüküm 379117 Hüküm 307118 Mehmet İpşirli, "XVI. Asrın İkinci Yarısında Kürek Cezası İle İlgili Hükümler", Tarih Enstitüsü Dergisi, sayı 12, 1982, İstanbul 1982, s.206-207





22

gönderesin deyu emrim olmişdi ol emr-i şerifim kemâ-kân mukarrerdir"119 diye

belirtilmektedir. Başka bir hükümde yine aynı durum görülmektedir: "Tarsus'da

sâkin olan Kıl Musdafa nâm kimesne telbîs ve tezvîrden hâlî olmayub

müslimânlara zararı olub nice def‘a tenbîh olunub aslâ fitne olmayub şer‘-ı şerîfe

itâ‘at olmaduğundan mâ‘adâ odun? nâyibinin mührin kazdurub telbîs eyledüğün

bildirmişsin imdi buyurdum ki vusûl buldukda bu bâbda bi'z-zât mukayyed olub

fi'l-vakı‘ mezkûr ehl-i tezvîr ü telbîs olub mezbûr mühür kazdurduği sâbit olursa

ele getürüb Kıbrıs'a küreğe gönderüb dahi üzerinde sâbit olan fesâdlerinin sûret-i

sicillerinin bir sûretin Kıbrıs beğlerbeğine ve bir sûretin Südde-i Sa‘âdet'üme

gönderesin ki yolda olan harâmîler defterine işaret oluna."120

3.3. İnebahtı Savaşı

İnebahtı Deniz Savaşı, Sıngın Donanma Savaşı olarak da bilinir. Osmanlı

deniz tarihinde yenilgiyle sonuçlanan ve donanma kaybedilen ilk büyük

savaştır.(H.17 Cemâziyel-evvel 979, M. 7 Ekim 1571).121 Kıbrıs'ın Osmanlı

Devleti tarafından fethi üzerine Venedik ve İspanya'nın öncülüğünde oluşturulan

Haçlı ittifakı, Kıbrıs'ı geri almak üzere harekete geçmiş bunun üzerine Osmanlı

Devleti'de harekete geçmiştir. İncelediğimiz defterde bu hususla ilgili hükümlere

yer verilmiştir. Varna ve Ahyoli kâdîlarına yazılan hükümde: "emr-i şerîfim üzre

muaccelen taht-ı kazânuzdan kürekci ihrâc idüb kifâyet mikdârı nefer bulunmaz

ise kefere ve levend tâyifesinden tekmil idüb gemileri donadub ber-vech-i isti‘cal

mahal-i ma'mura irsâl eyleyesin ki donanma-i hümâyûnum arefe güni Tersâne-i

Âmire'mden deryâya çıkub sefer-i hümâyûna tevcîh eylemişdir"122

bildirilmektedir.

İnehatı Savaşı H.17 Cemâziyelevvel 979'de Osmanlı donanmasının

mağlubiyetiyle sonuçlanmıştır. Bunun üzerine yeni bir donanma inşası için

ülkenin dört bir yanına hükümler gönderilmiş, bu hususta yoğun bir çaba

gösterilmesi istenmiştir. 417 numaralı hükümde bu durum bildirilmektedir:

"Akdeniz Rûmili cânibinde olan yalı beğler ve kâdîlara hüküm hala ba‘zı gönüllü

119 Hüküm 479120 Hüküm 380121 Bostan, "İnebahtı Deniz Savaşı", s. 287122 Hüküm 500





23

reisleri yigirmi beş oturak gemi binâ idüb inşallahu taala hucest-âsârda fî

sebilillah gaza ve cihad içün donanma-i hümâyûnumla bile varmak murâdları

olduği i‘lam olundi imdi bundan akdem size bu bâbda hüküm gönderilüb gönüllü

reislerine on sekiz ve yigirmi oturak gemiler binâsıa ruhsat virüb kerestelerine ve

levazımlarına dahi mukayyed olub gazayı ve gemi binâsı gereği gibi terğîb idesin

deyu emr-i şerîfim gönderilmiş idi ol emr-i şerifim kemâ-kân mukarrerdir."123

3.4. Yeni Donanma İnşası

İnebahtı mağlubiyeti Akdeniz'de birçok ada ve sahillere malik olan

Osmanlı Devleti'nin donanmasını adeta mahvetmişti. Donanmasının önemli bir

kısmını kaybeden Osmanlılar savaşı takib eden kış mevsimini bütün

tersanelerinde gemi inşa faaliyetleriyle geçirmek zorunda kalmıştır. Başta

İstanbul, Gelibolu, İzmit ve Sinop tersaneleri olmak Varna, Silistre, Semendire,

Burgaz, İğneada, Vize, Ahyolu, Süzebolu, Midye, Kefken, Bartın, Samsun, Biga,

Gemlik, Rodos, Alanya, Antalya ve Sakarya üzerinde gemi inşasına başlanmıştır.

Cemâziyelâhir 979'da (Kasım 1571) ellisi Rumeli ve ellisi Anadolu kıyılarında

olmak üzere 100 geminin inşası kararlaştırılmıştır. Nihayet İstanbul tersanesinde

inşa edilen gemilerle birlikte toplam 134 gemi beş altı ay içinde vücuda

getirildi.Aynı zamanda levent reisleri de gemilerini inşa ve tamir etmek sûretiyle

gelecek yıl için hazırlanmışlardır. Bütün gemilerin tamamlanmasından sonra

tersanede toplanan 250 kadırga ve 300 civarında gönüllü reisin çektirilerinden

oluşan Osmanlı donanması, 1 Safer 980'de (13 Haziran 1572) Kılıç Ali Paşa'nın

kaptan-ı deryâlığı altında denize açılmıştır.124

Yeni donanma inşa edilmesi için yapılan çalışmalar incelediğimiz defterde

çok önemli bir yer tutmaktadır. Bu hükümler; gemi binası ile ilgili hükümler125,

gemi inşası, techizi ve harb malzemelerinin temini ile ilgili hükümler126, gemi

123 Hüküm 417124 Uzunçarşılı, OsmanlıTarih, s. 21-24, Bostan, "İnebahtı Deniz Savaşı",s. 288125 Hüküm 310, 313, 315,356, 369, 374, 392, 393, 405, 406, 410, 413, 417, 426, 438, 453, 484, 126 Hüküm 305, 322, 323, 324, 328, 329, 330, 331, 332, 333, 344, 352, 353, 354, 372, 373, 377, 382, 387, 390, 396, 403, 404, 405, 410, 411, 413, 414, 417, 418, 421, 422, 424, 425, 429, 430, 434, 435, 438, 441, 442, 443, 446, 453, 468, 481, 482, 483, 484, 486, 532, 533,





24

inşası için sanatkârlarla ilgili hükümler127, gemi hizmetlileri ile ilgili hükümler128

şeklinde tasnif edilebilir.

Osmanlı Devleti donanmasında çeşitli özelliklerde gemiler yer almaktadır.

Kürekli gemiler, (büyük donanma gemileri, ince donanma gemileri ve kayıklar),

yelkenli gemiler olarak değerlendirebilir.129 İnebahtı muharebesinden sonra inşa

edilmesi istenilen gemilerle ilgili olarak gönderilen hükümlerde sadece gemi

yapımı değil aynı zamanda gemilerin çok acele bitirilmesinin gerekliliği özellikle

dikkat çekmektedir. Sinob kadısına gönderilen hüküm de: "Sinob kadîsına hüküm

ki mektûb gönderüb on dokuz kadırga ve üç baştarda görilüb ve sâbıkâ naks olan

at gemisi dahi binâya mübâşeret olmağın ve Süleymân Re’îs dahi beş kıt‘a

kadırga binâ idüb Bafra ve Sinob re‘âyâsın istihdâm olunub kürekçileri avf

olunmak husûsı bildirmişsin imdi re‘âyâ bu def‘a hesab olunub himâyet olunmak

mümkün değildir inşâ‘a'llâhü'l-e‘azz bir vakt himâyet oluna buyurdum ki vusûl

buldukda gemileri erişdirmek ardınca olub bab-ı ikdâmda dakîka fevt

eylemeyesin"130 şeklinde ifade edildiği üzere kadırga131, baştarda132 ve at

gemisi133 inşası istenilmektedir. Aynı şekilde 7 Şaban 979'da Vize Beyi'ne

gönderilen hükümde şöyle denilmektedir: "Vize Beğine hüküm ki sana defaatle

ahkâm gönderilüb Vize kâdîsına mübaşeretinle fermân olunan beş kıta kadırga ve

bir kıta baştardanın muaccelen itmâmı mühim olmağın ve ihzârı fermân olunan on

pare gemi kerestesi dahi muaccelen gönderilmek lâzim olmağın..."134

127 Hüküm 339, 348, 362, 410, 425, 429, 471, 472, 485, 532, 554 128 Hüküm 357, 365, 366, 367, 368, 376, 398, 129 İdris Bostan, Osmanlı Bahriye Teşkilâtı: XVII. Yüzyılda Tersâne-i Âmire, Ankara 1992, s.130 Hüküm 310131 Kadırga: Kuruluş devrinden XVII. yüzyılın sonlarına kadar Osmanlı donanmasındaki harb gemileri içinde en çok kullanılan ve vurucu gücü teşkil eden kürekli büyük donanma gemilerdendir. III.Ahmet devrinden itibaren sayıları azaltılmıştır. Daha geniş bilgi için bakınız, Bostan, Bahriye Teşkilatı, s.85-86, Uzunçarşılı, Merkez ve Bahriye, s.461-463132 Baştarda: Yirmi altı ile otuz altı oturaklı, kadırgaların büyük tiplerinden, kürekli büyük donanma gemilerdendir. Büyüklükleri itibariyle orta, paşa ve hünkâr baştardası şeklinde üçe ayrılır. Daha geniş bilgi için bakınız, Bostan, Bahriye Teşkilatı, s.86-87, Uzunçarşılı, Merkez ve Bahriye,s. 463-465133 At gemisi: Hayvanların düşmemesi için baş ve kıç taraflarında çıtalı rampaları olan ve nakliyede kullanılmıştır. Kürekli ince donanma gemilerindendir. Daha geniş bilgi için bakınız, Bostan, Bahriye Teşkilatı, s.87134 Hüküm 484





25

Semendire beyine ve kadısına gönderilen hükümde şayka135 yapılması

emredilmektedir. "Semendire beğine ve kadîsına hüküm ki bundan akdem Malya

cânibinden size fermân-ı şerîfim irsâl olunub taht-ı yolunda iki yüz kıt‘a gemi

binâ olunmak emrim olmişdi ol emr-i şerîfim mukarrerdir andan gayri ba‘zı umûr-

ı mühimmede istihdâm içün şaykalardan binâ olunmak mühim olmuşdur

buyurdum ki vusûl buldukda gemiler binâsı babında sâdır olan fermân-ı şerîfim

size ne gün vâsıl olnuşdur ve ne gün mübâşeret idüb bu emr-i şerîfim varduği

güne değin yine müneccir olmuşdur mufassal ü meşrûh bâb-ı sa‘adetmâya arz

idesin dahi eğer gemiler ve eğer şaykalar itmâmıi bâbında kemâl-i ikdâmın

vücûda getürüb avk ve te’hîrden hazer idüb ahvâline yine müneccir olmuş ise arz

idesin."136

410 numaralı Yeniçeri Ağası'na gönderilen hükümde mavna137 yapılması

emredilmektedir."Vusûl buldukda bitevakkuf ol emr-i şerifime kazana îsâl itdürüb

Yalak-âbâd'da binâ olunacak gemilere kesdirilmesi emr olunan gemi kerestesine

muavenet itdürüb ol gemiler muaccelen itmâma erişmekden dakîka fevt itmeyüb

ve arz eyledüğün emr olunan mavnaları tersane-i amiremde yeni müslüman

mimarlığ ile binâ itdürüb inşallah gemiler kemaliyle itmâm erişdikde ri‘âyet

olunacak tenbih idüb ve ve müstevfi neccâr aşurub tersane-i amiremde ziyâde

gemi binâ itdürmekden dakîka fevt itmeyüb---ziyâde mecd ü sa‘y olasın." 138

Kocaili beyine gönderilen 406 numaralı hükümde kalyata139 yapılması

emredilmektedir. "Kocaili beği Arab Ahmed'e hüküm ki mektûb gönderüb ba‘zı

levend re‘îsleri kendüler cânibinden yigirmişer oturak kalyatalar binâ itdürmeğe

icâzet talebi ederler deyu bildirmişsin Anatoli ve Rûmili ve Karadeniz yalılarında

binâ itmek isteyenlere icâzet virilmişdir buyurdum ki vardukda ana göre

mukayyed olub anun gibi Anatoli ve Rûmili ve Karadeniz yalılarında binâ itmek

isteyenlerden kimesneye dahl itdürmezler heman emrim üzre binâ itdürmeğe 135 Şayka: Altı düz ve enli bilhassa Özi, Dinyeper ve Tuna nehirleriyle Karadeniz’de Osmanlılar ve Kazaklar tarafından kullanılmış bir çeşit kürekli ince donanma harb gemisidir. Daha geniş bilgi için bakınız, Bostan, Bahriye Teşkilatı, s.88136 Hüküm 356137 Mavna: XV. yüzyıldan itibaren Osmanlı donanmasında kullanılmıştır. Baştardanın daha geniş ve yüksek bir harb gemisidir. 138 Hüküm 410139 Kalyata,: Kalite diye de isimlendirilmektedir. 42-48 zirâ uzunluğunda, 19-24 oturaklı bir gemidir.Bilhassa takib hizmetinde kullanılan kalyatalarda iki yüz yirmi kadar cenkci bulunurdu. Daha geniş bilgi için bakınız, Bostan, Bahriye Teşkilatı, s.84, Uzunçarşılı, Merkez ve Bahriye, s. 460





26

ra‘iyyet eyleyesin."140 Muhtelif hükümlerde yine gemi binası hakkında hükümlere

yer verilmektedir.

Gemi inşası, techizi ve harb malzemelerinin temini ile ilgili hükümler son

derece fazladır. Bu durum yeni donanma inşası işinde gayret ve ciddiyetin

boyutunu ortaya koymaktadır. Genel olarak donanmada kullanılan malzemeler;

kereste, sütun ve seren, funda, işlenmemiş demir, çivi, kurşun, katran, zift, yağ,

boya, reçine, balmumu, kendir, resen, ispavlu, üstüpü vs. şeklindedir.141

İncelediğimiz defterde bunların bir kısmı yer almaktadır.

2 Ramazân 979'da Topçubaşı'ya gönderilen hükümde gemi harb

malzemesi olan topların acele dökülmesi emredilmiştir. "Buyurdum ki: vardukda

bir ân ve bir sâ‘at te’hîr ve aram itmeyüb giceyi ve gündüze katub dökülmesi

fermân olunan topları ma‘lum u ittimam erişdirmek bâbında ziyâde ikdam ve

hemen ihtimâm üzre olasın."142

Kereste gemi inşasında ana malzemedir. Mühimmat ihtiyacı bakımından ilk

sırada yer almıştır. 387 numaralı hükümde reâyâ ve çeşitli kesimlere yüklenen

ödevler arasında yer alan kereste temini ve buna karşı bazı kesimlerden yükselen

duyulan itiraz yer almaktadır."Bergos kadîsına hüküm ki Vize'de binâ olunan

gemiler mühimmi içün taht-ı kazânızda ağaç ve kereste kesdürüb ihzâr eyleyüb

gemiler binâ olunduği mahalle irsâl eylemek emrim olmiş idi ol emr-i şerîfim alî-

mâkân mukarrer olub re‘âyâ nın ba‘zı yörük ve doğancı olmağla te‘allül

eyledikleri i‘lâm olunmağın buyurdum ki vusûl buldukda te’hîr eylemeyüb lâzim

olan keresteyi ve sâyir ağaci eğer re‘âyâdır ve eğer yörük ve doğancıdır ve eğer

gayridir aslâ te‘allül itdürmeyüb vâfir ü müstevfî ağaci ve kereste kesdürüb

mahal-i ma‘mûre irsâl ve îsâl eylemek bâbında sa‘y ve ikdâmın zuhûra getüresin

kereste ve ağacı husûsı ziyâde mühimmândandır ihmâl eylemeyüb eğer doğancı

ve yörük ve eğer müslim ve gayridir lâzim olan ağac ve kereste ihzârında istihdâm

itdüresin inâd ve muhâlif iderlerse yazub bildüresin."143 Bu gibi durumlarda bazı

zümrelerin bu gibi görevlerden muaf olduklarını ileri sürerek, kereste kesim işine

katılmaktan kaçındıkları, ancak bundan muaf tutulmayacakları bildirilmektedir.

140 Hüküm 406141 Bostan, Bahriye Teşkilatı, s.101142 Hüküm 354143 Hüküm 387





27

Gemi inşasında kullanılan demir, büyük ölçüde Bulgaristan'daki demir

sanâyinin merkezi sayılabilecek olan Samakov'dan temin edilmekteydi. 435

numaralı hükümde bu durum açıkça görülmektedir. Çeşitli demir aletin işlenmesi

için Koyun Çavuş'a emir gönderilmiş, hazırlanan malzemenin nakliyatı için

yapılması gereken bildirilmiştir. "Dergâh-ı Mu‘allâm çavuşlarından Samakov'da

demür hizmetinde olan Koyun çavuşa hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb

gönderüb Tersâne-i Âmire mühimatıçün fermân olunan iki yüz kantar broşnak

demüri ve üç yüz kıta bilekü demüri ve üç yüz kıta lenger ve ba‘zı kaynak

demürleri işledükden sonra beş yüz kıta lenger ve yüz kadırgaya kifâyet ider

birkaç nevî ekseri işlettirilmek içün filori irsâl olunub işlediği gönderilse deyu emr

olunub lâkin arabacılar ihtiyar ile yola koşub birbirine ulaşdurulmak içün kâdîlara

hükm-i şerîfe lazımdır deyu arz itmeğin kadılıkdan kadılığa araba ve kızak ihrâc

idüb zikr olunan mühimmat mu‘accelen gelüb ulaşdırmak lâzim olunur buyurdum

ki vardukda emrim mûcebince te’hîr ve aram itmeyüb zikr olunan mühimmat

irsâli içün kadîlıkdan kadîlığa araba ve kızak ihrâc itdürüb hazır olan demürleriyle

mümkün idüb mu‘accelen irsâl eylemekde ziyâde ikdam ve hüsni ihtimâm üzre

olub bab-ı tedarikde dakîka fevt itmeyüb ihmâl ü müsâheleden ziyâde ihzâr

idesin."144

404 numaralı hüküm zift145 ve üstübi146 temini hakkındadır. "Sinob'da binâ

olunan gemilere üstübi ve zift lâzim olduğun bildirmeğin buyurdum ki: vardukda

te’hîr ü terâhî itmeyüb akçe ile mümkün olduği kadar zift ve üstübi tedarik

eyleyüb bir mikdârın anda olan gemiler içün alıkoyub maadasın muaccelen

Sinob'a gönderesin bir vechile tedarik eyleyesin ki iki taraf bile hakdan olmak

lâzim gelmeye."147

Kendir148 temini Tersâne-i Âmire için çok önemli işlerin başında

gelmektedir. Bu konuda çeşitli hükümlere rastlamaktayız. Örneğin 414 numaralı 144 Hüküm 435145 Zift: Koyu siyah renkde, yapışkan olan ve kalafattan sonra tahtayı rutubete karşı korumak için kullanılan bir maddedir. Bostan, Bahriye Teşkilatı, s.130146 Üstübi: Kete, kenevir veya bozuk halat parçalarından elde edilerek , ziftlenecek veya boyanacak tahtaların, kayık ve gemi teknelerinin aralıklarının su geçirmemesi için doldurularak kullanılırdı.Bostan, Bahriye Teşkilatı s.146 147 Hüküm 404148 Kendir: Kenevir sapından çıkarılan lif demek olan kendir, gemilerin gerek inşası gerekse donatılmasında kullanılacak halat ve bezlerin hammaddesi olması bakımından önemlidir. Kendir bilhassa Karadeniz bölgesindeki istihsal yerlerinden, Ege ve Trakya bölgelerinden sağlanıyordu. Bostan, Bahriye Teşkilatı, s.130





28

hüküm bunun önemi ve temini hususundadır:"Vilâyet-i Aydın'da Donanma-i

Hümâyûn'um içün kendir fermân olunan yerlerin kâdîlarına hüküm ki kendir

hususi ehem-i umûrdan ekin cem‘ ve tahsilinden ihmale ve müsâhelenüz arz

olundi imdi ziyâde itaba müstehak olmişsizdir buyurdum ki vardukda bir ân te’hîr

ü terâhî itmeyüb her her biriniz evâmîr-i alîye-i sâbıkâ mûcebince fermân olunan

mikdâri kendiri ber-vech-i isti‘câl tedarik eyleyüb Tersâne-i Âmire'me irsâl

eyleyesin şöyle ki ihmâliniz sebebi ile vaktin ile gelüb erişmeye azille

konulmayub eşedd-i ikâb ile muâkıb olmak mukarrerdir ana göre mukayyed olub

bâb-ı ikdâm ve ihtimâmda dakîka fevt eylemeyesin ve Donanma-i Hümâyûn'a

kifâyet idecek mikdâr kendir cem‘ ve irsâl olunmayınca aharden kimesneye

kendir virdürmekden ziyâde hazer."149

Yağ (revgân), mürettebatın yemeklerinden başka, gemilerin yağlanması ve

aydınlatılması işinde olmak üzere gemilerde çeşitli yağlar kullanılmaktaydı.

Bunlar zeytin, bezir, don ve neft yağlarıydı. İncelediğimiz defterde don yağı

temini ile ilgili hükümler yer almaktadır. Don yağına (revgan-ı pîh), bazı yerlerde

iç yağı denilmektedir. Hayvanların iç organlarındaki yağların eritilip

dondurulmasıyla elde edilirdi. Mum ve sabun yapımında kullanıldığı gibi, esas

olarak gemilerin yağlanmasında kullanılıyordu.150 481 numaralı hükümde

"…emrim üzre beş yüz kantar don yağın Ruscuk İskelesi'ne irsâl eyledüğün

bildirmeğin buyurdum ki vusûl buldukda tevakkuf itmeyüb zikr olunan beş yüz

kantar don yağın mu‘accel Varna kâdîsına irsâl ve îsâl ve müşarün ileyh

voyvodadan kendir dahi gelmek üzredir vâsıl oldukda anı dahi Varna kâdîsına

irsâl ve îsâl idüb ne mikdârına kabz idüb ve girü teslîm itdüğün temessükleri alub

Dergâh-ı Mu‘allâma gönderesin." 151 don yağının temini hususuna yer verilmiştir.

Çivi temini hakkında Gelibolu emînine yazılan hükümde inşa edilecek

gemilerin çivi ihtiyacına binaen çivi (mismar) taleb edilmektedir. "…binâsı

fermân olunan gemilerin ağacın Kemer'den getürmek içün top gemisin ve ba'zı ve

mesamir taleb itdüğün bildirdiler imdi bundan akdem yeniden fermân olunan on

pare gemi Kemer'de binâ oluna deyu emrim olub Biga beği Ahmed Beğ mübâşir

ta‘yîn olub ve sâbıkâ emr olunan beş pare geminin dahi dört kıtasının ağacı

149 Hüküm 414150 Bostan, Bahriye Teşkilatı, s.132151 Hüküm 481





29

Kemer'de mevcud olmağın rencber gemileriyle Geliboli'ya gelecek kâbilse anda

değilse olduği Kemer'de binâ oluna deyu emrim olmişdi ol emrim kemâ-kân

mukarrer olub bu bâbda bir mikdâr mesamir ve sâyir levazımdan gönderesin deyu

müşarün ileyhaya hüküm gönderilmişdir buyurdum ki vardukda emr-i sâbıkâ

mûcebince sâbıkâ fermân olunan gemi ağaçlar berü yakaya geçürmek kabilse berü

yakalara değilse yine Kemer'de binâ itdürüb ve mesamire dahi ihtiyaç olmağın

mahmiyye-i mezbûrede bulunan huddat tâyifesine mümkün olduği kadar mesamir

eriştürüb sarf eyleyesin ve sâyir anda tedariki mümekkin olan alat ve eşyayi anda

tedarik eyleyesin."152

Gemi mürettebat ve hizmetlilerin yiyeceklerinin temini ile ilgili olarak

farklı bölgelere gönderilmiş hükümlere de rastlamaktayız. Gemilerde vazifeli

gemici ve kürekçilere devletin verdiği yiyecekler, esas olarak peksimedden

ibaretti ve gemilerde ayrıca su bulunuyordu.153 373 numaralı hüküm peksimed

tedariki ile ilgilidir. "Tukat ve Kosun kâdîlarına hüküm ki hala bu def‘a deryâya

çıkmak emrim olan donanma-i hümâyûnum mühimmi içün peksimed tedarik

lâzim ve mühim olmağın taht-ı kazânuzda olan haslarım terekesinden peksimed

tedarik içün Malatya cânibinden ahkâm-ı şerîfe yazılub irsâl olmuşdur buyurdum

ki: vusûl buldukda tehir eylemeyüb bu def‘a deryâya çıkacak gemiler mühimmi

içün Malatya tarafından gönderilen ahkâm-ı şerîfeden ne mikdâr peksimed tedarik

itmek emrim olmuş ise ol emr-i şerif mûcebince taht-ı kazânuzda olan haslarım

terekesinden ol mikdâr peksimedleri pişürdüb vaktin ile erişdirmek bâbında

envâ‘-ı sa‘y ve ikdamın zuhûra getüresin hususi ziyâde mühimmandandır

ihmalden hazer idüb bab-ı ikdamda dakîka fevt eylemeyesin."154

Gemi inşâsı için sanatkâr temini vs. hakkında hükümlerde yer almaktadır.

Neccâr, kalafatçı, burguci vs gemi yapar ustaların temin edilmesi büyük önem

arzetmektedir. Zaman zaman bu konuda sıkıntı yaşandığı görülmektedir. Yeniçeri

Ağa'sına yazılan hükümde, neccar ve kalafatçıların Biga beyine teslim edilmesi

istenilmektedir. Aynı zamanda bu konuda sıkıntı çekildiğide görülmektedir.

"Yeniçeri Ağa'sına hüküm ki Biga beği olan Ahmed mektûb gönderüb kendü

mübaşeretiyle Kemer'de binâ olunacak kadırgaların kerestesi ihzârına ta‘yîn

152 Hüküm 453 153 Bostan, Bahriye Teşkilatı, s.244154 Hüküm 373





30

olunan on iki kadılık kifâyet itmeyüb İvrindi ve Bergama kâdîları dahi---olunmak

lazımdır ve neccâra ziyâde muzâyaka vardır Molova ve Midüllü ve Sakız

kadılarından neccâr ve kalafatçı getürdmek lazımdır deyu arz itmeğin bu bâbda

zikr olunan kâdîlara ahkâm-ı şerîfe yazılub sana gönderildi buyurdum ki vûsul

buldukda bitevakkuf bir fırkata donadub çavuş namıyla i‘timâd eyledüğün bir

mukaddem ve müstakim kimesneyi ahkâm ile gönderüb zikr olunan kazalardan

neccâr ve kalafatçılari ihrâc itdürüb mu‘accelen Biga beğine teslîm itdüresin ve

gönderilecek kimesneye muhkem tenbih eyleyesin ki bu bahane re‘âyâ dan celb ü

ahz itmeyüb ziyâde neccâr ihrâcına ihtimâm eyleye."155

Gemi hizmetlileri ile ilgili hükümlerde önemli yer tutmaktadır. Gemilerin

hareket ettirilmesi ile görevli olan mürettebatı gemi hizmetlileri olarak

adlandırmak mümkündür. Gemilerin kürekle hareket ettiği dönemlerde bu grubu

esas itibariyle kürekçi ve alatçılar teşkil etmekteydi. Yelkenli döneme geçinceye

kadar, Osmanlı donanmasını oluşturan gemilerin kürekle hareket ettiği

düşünülecek olursa, sefer senelerinde veya kıyıların muhafazası maksadıyla

denize çıklıdığında çok fazla sayıda kürekçiye ihtiyaç duyulmaktadır. 1574

Halku'l-vâd seferinde 48000 kürekçi toplanmıştır.156 Osmanlı Devleti'nde genel

olarak kürekçi temini farklı yollardan yapılmıştır. Reâyâdan avarızları

mukabilinde, esnaftan alınan kürekçiler, kendi isteğiyle kürekçi olanlar, mîrî

esirlerden temîn, satın alınan esirler, kürek cezasına çarptırılan mücrîmler

şeklindedir.157 İncelediğimiz defterde bu temîn yollarından bir kısmına örnek

oluşturacak hükümler yer almaktadır.

Kürekçi ihracı için çeşitli yerlerin kadîlarına hükümler yazılmış,

hükümlerin bir kısmında kürekçilerin nevruzdan önce gönderilmesi özellikle

vurgulanmıştır. Kürekçilerin temini, İstanbul'a getirilmesi kadıların sorumluluğu

altındaydı. Bu yüzden kürekçileri vaktinde getirmeyen kadıların çok ağır

cezalandırılacağı hükümlerde bildirilmektedir. 357 numaralı hükümde bu duruma

yer verilmiştir. "Belgrad'a varınca kürekci salınan yerlerin kâdîlarına ve kürekci

mübâşirlerine hüküm ki ol câniblerin kürekcileri nevrûz-ı mübâreke değin emr

olunan kulların erişdirilmek emrim olmişdi imdi ol emr-i şerîfim mukarrer

155 Hüküm 426156 Bostan, Bahriye Teşkilatı, s.187157 Bostan, Bahriye Teşkilatı, s.187, Bostan, Osmanlı Denizciliği, s. 67





31

olmağın buyurdum ki vûsul buldukda siz ki kadîlarsız ve kürekci ihrâcına

gönderilen kullarımsın kürekci ihrâcı ve nevrûzdan mukaddem mahal-i ma‘mure

irsâl ve îsâlin sâyir umura münasib itmeyüb nevrûzdan mukaddem fermân olunan

kürekcileri ihrâc idüb mahmiyye-i İstanbul'a getüresin bu hususun musaratında

dakîka fevt itmeyesin şöyle ki mücerred kendü ayineyi güzden ötri kürekçi gemi

ve eksik gele ihmaliniz sebebiyle avk oluna aslâ ve kat‘a özrünüz makbûl

olmayub siz ki kadılarsız azl idi ile azl olunub ve siz ki mübâşirlersiz beytü'l-

mâldan mutasarrıf olduğunuz ulûfenüz kat‘a olunduğundan gayri envâ‘-ı ikabla

mu‘âteb ü mu‘âkab olmak mukarrerdir ona göre mukayyed olub kürekcileri

nevrûzdan mukaddem İstanbul'a erişdirmekden dakîka fevt itmeyesin mühimmat

din-ü devlete tamâm nihahı musara‘at üzre olasın. Bir sûreti Alî Çavuş'a virildi

Karaman kâdîlarına 9 Ramazan"158

Kürek cezası; çeşitli suçlara mahkûm olmuş mücrîmlerin gemilerde kürek

çekerek cezalarını ifa etmeleridir.159 Bu konuda pek çok hükme yer verilmiştir.

477 numaralı hükümde suçluların küreğe konulacak kimselerin İstanbul'a

gönderilmesi istenmekte, ayrıca ilgili yerde kendi halinde olanlara ilişilmemesi

yer almaktadır. "Karasu Yenicesi kâdîsına hüküm ki Dergâh-ı Mu‘allâ'ma mektûb

gönderüb Mehmedlü nâm karye halkının hususunda Kozluca ve Malferid nâm

karyeler ahâlisi ile mülaki olan da‘vâları içün emr-i şerif mûcebince meclis-i şer‘a

davet olundıklarınca itâ‘at şer‘-ı şerîfe itdüklerin bildirmişsin imdi buyurdum ki

vusûl buldukda ol vechile emr-i şerifim mûcebince meclis-i şer‘a gelmeyüb inâd

ve muhâlefet üzre olanları nâhiye subaşısı ile söyleşüb her ne vechile mümkünse

hemen tedbir ile ele getürüb cürm ü cinayetlerinin sûret-i sicilleriyle Dergâh-ı

Mu‘allâ'ma kayd ü bendle gönderesin ki küreğe koşub sâyirlere mucib ibret ola

ammâ hak üzre olub kendü halinde ve şer‘-ı şerîfe itâ'at u inkıyadında olanlara

dahl ve taarruz eylemeyesin hakkı sarihce tâbi‘ olasın."160

3.5. Eşkiyalık Faaliyetleri

Eşkiyalık, Osmanlılar'ında dâhil bulunduğu Akdeniz dünyasında özellikle

XVI. yüzyıldan itibaren etkisini hissettirmeye başladı. Eşkıyalık olayları Akdeniz

158 Hüküm 357159 İpşirli, "Kürek Cezası", s.206160 Hüküm 477





32

dünyasında bir durumdu. XVI. yüzyılda giderek tırmanma eğilimi gösterdi, XVII.

yüzyılda ise büyük bir problem haline geldi. Bu eğilimin tırmanmasında, Akdeniz

havzasında görülen nüfus artışı, iktisadî zorluk, halkın fakirleşmesi, siyasî

iktidarların zayıflaması önemli rol oynadı.161

XVII. yüzyılda etkisini daha belirgin olarak gösterecek eşkıyalık

olaylarının temelinde, XVI. yüzyılın ortalarında Kanunî döneminde özellikle

şehzade Mustafa ile Selim arasındaki mücadele önemli bir yer tutmaktadır.

Anadolu, bu mücadele sırasında, büyük bir şiddet boşalımına sahne olmaya

başlamıştı. İşi gücü olmayan binlerce Anadolu köylüsü paralı asker olarak rakip

şehzadelerin bayrağı altında toplanıyor; kendi tarafı kazandığı takdirde askerî

sınıfa yükselmeyi umuyordu. Huzursuzluğun başlıca kaynaklarında biri de

tımarlarını yitiren, ya da tımarları değer kaybına uğrayan, tımarlı sipahilerdir.

Buna ek olarak, genç köylülerden binlercesi de gelecekte dinî zümrelerin

ayrıcalılarından yararlanmak umuduyla Anadolu kentlerindeki medreselere

doluşurken, enerjilerinin büyük bölümünü gerek kentleri, gerekse kentlerdeki

kırsal alanları yağmalamaya hasrediyorlardı.162 XVI. yüzyılın ikinci yarısında

devlet kayıtlarında, "levent" ya da "gurbet taifesi" diye bilinen topraksız ve işsiz

gençlerden sıkça söz edilmiştir.163 Bütün bunlara ilave olarak nüfus artışı da

düşünülürse XVI. yüzyılın ikinci yarısından itibaren görülen çeşitli eşkıyalık

olayları daha iyi anlaşılmış olur.

İncelenen defterde çok sayıda eşkıyalık ile ilgili hükme rastlanmaktadır.

Defterdeki kayıtlarda "sûhte, harâmî, harâm-zâde, haydûd" kelimeleri eşkıya

karşılığı olarak kullanılmıştır. Bunun yanında zararlı ve yasak işleri yapan

kimselere de "ehl-i fesâd" denilmiştir. Akşehir ve Yalvaç kadîlarına yazılan

hükümde, bazı kimselerin, Hacı isimli şahsın evini basıb kızını kaçırdıklarından

bahsedilmekte bu konunun araştırılması ve gerekenin yapılması

emredilmektedir.164 Kastamoni beyine yazılan hükümde ise Hacı Nasrullah isimli

şahsın zaviye ihdas ettiği, harâmî ve sûhte tâifesinin burayı mesken tuttuğu

161 Braudel, Akdeniz, s. c. I, 63-72, Mücteba İlgürel, "Osmanlılarda Eşkiyalık Hareketleri", DİA, c. XI, s. 467162 Halil İnalcık, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, c.1, İstanbul 2000, s.58163 Halil İnalcık, Osmanlı İmparatorluğu: Klâsik Çağ (1300-1600), İstanbul 2003,s.52164 Hüküm 487





33

bildirilmektedir.165 Hüdâvendigar, Kütahya, Atranos, Eğrigöz, Domaniç

kâdîlarına gönderilen hükümde, Abdullah ve Bedirşah adlı harâmîbaşıların,

beylerbeyi ve sancak beylerinin seferde olmalarından istifade ederek yol kesip,

evler bastıkları, müslümanların mallarını yağmaladıkları, bazı kimseleri

katlettikleri bildirilmektedir.166

XVI. yüzyılın ikinci yarısı kayıtlarında "gurbet taifesi", "levend" diye tabir

edilen işsiz gençlerden sıkça söz edilmiştir. Geçmişte uc bölgeleri, savaşçılığa

özenen delikanlıların gönüllü yazılıp cesaret ve kahramanlıklarını ispatlamalarına

olanak tanınırken, Anadolu nüfusunun önemli bir bölümü Balkanlara akabilmişti.

Ne var ki XVI. yüzyılın ikinci yarısında Avrupa'daki Osmanlı yayılması durmuştu

ve bu uclardaki akıncı örgütlenmesinin de çökmesi anlamına geliyordu. Oysa bu

sırada Osmanlı coğrafyasında nüfus baskısı kendini göstermiştir.167 Bu dönemle

ilgili Mühimme kayıtlarında birtakım eşkıya gruplarının neden olduğu; yol kesme,

ev basıp adam kaçırma ve sair olaylara rastlanmaktadır.168 İlerleyen yıllarda

Anadolu kasıp kavuracak olan daha geniş çaplı isyanların ayak sesleri

bahsettiğimiz dönemde duyulacaktır. Edirne ve Çorli kâdîsına yazılan hükümde,

hırsız ve gurbet taifesi diye adlandırılan kimselerin yaptıkları işler ve buna

karşılık ilgili kimselerin kürek cezası ile cezalandırılmaları yer almaktadır.

"Mevlâna Edirne kâdîsına Çorli kâdîsına hüküm ki ev açub fesâd idenlerden

semerci Karagöz ve burguci Hacı ve Kara Torlak nâm yedi nefer hırsuz mahrûse-i

Edirne'de tutulub habs olunub ve beş nefer gurbet tâyifesi dahi nefs-i Çorli'da

habs olduği istimâ‘ olunmağın zikr olunan hırsuzlar kayd ü bend ile Südde-i

Sa‘âdet'üme gönderilmesin emr idüb buyurdum ki vardukda mezbûrları muhkem

kayd ü bend idüb yarar âdemlere koşub Südde-i Sa‘âdet'üme gönderesin küreğe

165 Hüküm 290166 Hüküm 538167 Halil İnalcık, Ekonomik ve Sosyal Tarih, s.58168 Hikmet Ülker, Sultanın Emir Defteri (51 Numaralı Mühimme Defteri), Tarih ve Tabiat Vakfı, İstanbul 2003, s. XXI, Sıtkı Çelik, 21 Numaralı Mühimme Defteri (Tahlil-Metin), Basılmamış Yüksek Lisans Tezi İstanbul Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1997, s. XX- XXIII, H. Muharrem Bostancı, 19 Numaralı Mühimme Defteri, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2002 s. 15–16, Cevat Yıldız, 60 Numaralı Mühimme Defteri, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1998, s. XX-XXI, M.Ali Atıcı, 61 Numaralı Mühimme Defteri, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1998, s.,45





34

konula ammâ koşulub gönderildüğün âdemlere muhkem tenbîh eyleyesin ki yolda

ve izde gaflet itdürmekden ziyâde hazer eyleyesin"169

Eşkıyalık faaliyetlerinin güçlenmesinde tüfek kullanımının

yaygınlaşmasının da tesiri vardır. Devlet bu durumun farkında olduğu için

kayıtlardan da anlaşıldığı üzere bazı görevlilerin elinde bulunan silahlar hariç

olmak üzere bunların toplatılması yoluna gidilecektir. Hüdâvendigar sancağı

beyine gönderilen hükümde, reayadan bazılarında tüfek bulunması fesada sebep

olduğundan, bunların toplatılması bildirilmektedir.170

Osmanlı Devleti eşkıyalık faaliyetlerine girişenlere karşı sıkı tedbirler

alma yoluna gitmiş, ilgili yerlerdeki yöneticilerin dikkatli davranarak bu tür

durumların önlenmesine azami gayret göstermeleri sürekli vurgulanmıştır. İl-eri,

hisar-eri vasıtasıyla bu gibi durumların önlenmesine çalışılmıştır. Aydın

sancağındaki kadîlara gönderilen hükümde, "sûhte" diye adlandırılan ve birtakım

suçlara karışanların il eri ve hisar erlerinin de desteğiyle üzerlerine gidilmesi

bildirilmektedir.171

3.6. Suçluların Cezalandırılması

Suçların cezalandırılması; asayişin, güvenliğin, huzurun temini için çok

gereklidir. Cezadan maksat; cezanın diğerlerine ibret olmasıdır. Bu çerçevede

çeşitli suçları işleyen mücrîmlerin cezalandırılması önem arz etmiştir. Bazı

durumlarda da cezalandırılanların küreğe mahkûm edildiği, onlardan yararlanma

yoluna gidildiği de görülmektedir. Bazı suçların kürekle tecziyesi, donanmanın

zarûrî ihtiyacı olan kürekçi teminine, yeni bir kaynak bulmak endişesinden

doğmuştur.172 Suçluların cezalandırılmasında duruma göre; suçluların habs

edilmesi, küreğe konulması, sürgün edilmesi, görevden azl etme şeklinde cezalar

verildiği görülmektedir.

Lala'ya gönderilen hükümde, bazı mülazımların halka zulm ettiklerinden,

böyle bir şeye fırsat verilmemesi, suçu açıkça görülenlerin, diğerlerine ibret olsun

diye haklarından gelinmesi bildirilmektedir.173 Kefe beyine gönderilen hükümde,

169 Hüküm 519170 Hüküm 540171 Hüküm 501172 Çelik, 21 Numaralı Mühimme, s.XXIII, Bostan, Bahriye Teşkilatı, s.213173 Hüküm 475





35

fesâd ve şenâ‘atları sâbit olan mücrimlerin orada yapılan gemilere küreğe

konulması ve sûret-i sicillerinin Südde-i Sa‘âdet'e gönderilmesi bildirilmektedir.

"Kefe beğine hüküm ki hala ol cânibde fesâd ü şenâ‘atlari sâbit olan mücrîmleri

ele getürüb anda binâ olmak emrim olan gemilere küreğe komak emr idüb

buyurdum ki vusûl buldukda ol cânibe cerimeleri ve sâyir fesâd ü şenâ‘atleri sâbit

olan mücrîmlerden eğer mahbûs olanlardır ve eğer gayridir üzerlerinde sübut

cerimeleri ne ise sicil itdürüb dahi sûret-i sicillerin Südde-i Sa‘âdet'üme gönderüb

ve ne mikdâr mücrim küreğe konulursa yazub defter eyleyüb defterin bile

gönderesin böyle bilesin."174

Suçluların cezalandırılmasında birtakım hususlara dikkat edilmiştir. Olayın

detaylı bir şekilde araştırılması, suçun sabit ve zahir olması bu konuda önem arz

etmektedir. Hersek beyine gönderilen hükümde, bölge halkından bir kısmının

düşman gemilerine kılavuzluk yaptıkları bu veçhile fesâd üzere oldukları

bildirilmiş ve bu konuda yapılması gerekenler hakkında şöyle denilmiştir: "…zikr

olunan toprakların kâdîları ile bu husûsı hak üzre teftîş idüb göresin fî'l-vakı‘

kazaya arz eyledüğün gibi zikr olunan zımmîler küffâr kalyatalarına kılağuzluk

idüb ol vechile fesâd itdükleri sâbit olursa bu vechile fesâdleri sicile kayd

olundukdan sonra üzerlerine sâbit olanların siyâset idüb şer‘ ile sâbit olmayub

sâbıkâsı olanları sâbıkda olan töhmetlerinin sûret-i sicilleriyle Dergâh-ı

Mu‘allâ'ma gönderesin ki küreğe konulalar." 175

Bazı hükümlerde çeşitli devlet görevlilerinin görevi kötüye kullanmak,

birtakım kabahatler işlemekten dolayı cezalandırıldığı görülmektedir. Erzurum

beylerbeyine gönderilen hükümde, Ergani kalesi dizdarının şirret ve şekâvet üzere

olduğundan, dizdarlığının elinden alınması, cümle ta‘allukâtı ile Kıbrıs'a sürgün

edilmesi bildirilmektedir.176

Kürek cezası, çeşitli suçlara mahkûm olmuş kimselerin (mücrîmlerin)

gemilerde kürek çekerek cezalarını ifa etmeleridir. Suçluların Osmanlı

donanmasında hangi tarihten itibaren kürekçi olarak istihdam edildikleri kesin

olarak bilinmemekle beraber, XVI. asrın ortalarından itibaren bazı hükümlerde

kürek cezasına tesadüf edilmesi bu tarihlerde ihdas edilmiş olduğunu






36

düşündürmektedir. Donanmanın zaruri ihtiyacı olan kürekçi teminine yeni bir

kaynak sağlamak endişesinden doğmuştur. Bahsedilen dönemde Venedik kürekçi

temini krizini, suçluların kürekçi yapılmak suretiyle aşmıştır. Kürek cezasının

hangi suçlara verildiği hususu fermânlarda açıkça belirtilmiş, bu bahane ile kendi

halinde olanlara zarar verilmemesi istenmiştir. Mücrîmler, bazı hukuki hukukî

yollardan geçmekte, suçu sabit olanlar hakkında sicil sûreti tutularak ve suçlunun

teslim edildiğine dair temessük alınarak bu muamele tamamlanmakta ve suçlu

küreğe konulmaktaydı.177

Kürek cezası ile ilgili hükümler178 o dönemde donanmanın kürekçi

ihtiyacını karşılamak için nasıl hareket edildiğine ışık tutmaktadır. Zira

incelediğimiz dönem İnebahtı mağlubiyetini de içine aldığı için, yeni donanma

inşası ve bu donanmanın kürekçi ihtiyacı daha da bir önem arz etmektedir. 478

numaralı hükümde, müslümanların ev ve dükkanlarına girip eşyalarını alan

kimsenin önce habs edildiği daha sonra küreğe gönderildiği bildirilmektedir.

"Çorli kâdîsına ve Çorli subaşısına hüküm ki Çorli'dan kasab Veli oğli Osmân

gice ile müslimânların evlerini ve dükkânlarıni açub evlerine ve dükkânlarına

girüb eşyaların sirka idüb ve dâyimâ âlet-i harble gezüb fesâd ü şenâ‘at üzre olub

ve nice müslimânlar meclis-i şer‘a varub yaramazlıklarına şehâdet idüb ve

mezbûrlar bi'l-fî’l mahbûs olduği i‘lam olunmağın buyurdum ki vusûl buldukda

tevakkuf itmeyüb fesâd ü şenâ‘atden üzerlerine sâbit olan mevâddın sûret-i

sicilleriyle mezbûrları mu‘accelen kapudânım Kılıç Alî dâme ikbâlühû küreğe

konulmak içün teslîm idüb teslîm itdüğün ve müşârun-ileyhden temessük alub

Dergâh-ı Mu‘allâ'ma getüresin."179 Bazı hükümlerde kürek cezası verilen

mücrimlerin İstanbul'a getirilirken kaçma eğilimi gösterebilecekleri, buna binaen

çok dikkatli davranılması bildirilmektedir.180

3.7. Muhtelif Konular

İncelediğimiz defterde daha evvel bahsedilen konuların dışında müteferrik

konularla ilgili hükümler yer almıştır.

177 Bostan, Bahriye Teşkilatı, s.213-220, İpşirli, "Kürek Cezası", s.206-210178 Hüküm 297, 303, 320, 363, 365, 366, 380, 386, 390, 398, 456, 473, 477, 478, 491, 508,512, 516,517, 519, 542, 551, 553179 Hüküm 478180 Hüküm 519





37

266 numaralı tamamı Arapça yazılmış hükümde; Cezayir beylerbeyliğinin

Ahmed Paşa'ya tevcih edildiği, bu vesileyle halkın emniyet ve huzurunun temin

edilmesi bildirilmektedir.181 Benzer hükme başka bir kısımda yine

rastlanmaktadır.182 29 Şevvâl 979 tarihli hükümde; Tunus'ta babalarından ve

atalarından kendilerine intikal etmiş olan birtakım kimselerin, ellerindeki ve

tasarruflarındaki zaviyelere hiç kimsenin müdahale etmemesi, daha önce nasıl

tasarruf sahibi oldularsa, bundan sonra da öylece tasarruf sahibi olacakları

bildirilmektedir.183

275 numaralı hüküm Keşan'ın Çiftlik köyünden olup İstanbul'da mahbus

iken kurtulan Sefer'in kefaletle ile bırakılması hakkındadır.184

Halkın zaman zaman çeşitli yöneticilerden memnuniyetsizliklerinin dile

getiren hükümlerede rastlanmaktadır. Hırsova ve Tekfurköyü kadîlarına yazılan

hükümde; Tekfurköyü ahalisinin naiblerinden şikâyetçi oldukları, durumun teftiş

edilerek icabının yapılması bildirilmektedir.185

Devlet çeşitli zümrelerin takib edilmesi, durumlarının araştırılması

konusunda da hassas davranmıştır. Koyulhisâr kadîsına yazılan hüküm Kızılbaşlık

ile ilgilidir. Bir kısım kimselerin Kızılbaş oldukları, çeşitli merasimler

yaptıklarından durumlarının araştırılması bildirilmektedir.186

Osmanlı Devleti'nde çeşitli tarihi binaların korunması hususunda çok

hassas davranılmıştır. Bu konuda İstanbul kadîsına yazılan hükümde Ayasofya

Camisi'nin duvar ve kemerleri arasında birtakım yapılar ihdas olduğundan\ bu

durumun derhal ortadan kaldırılması bildirilmektedir.187

Bazı kimselerin çeşitli devletlere bilgi sızdıran birtakım kimselerin bu tür

faaliyetlerinin engellenmesi konusunda hassas davranıldığı görülmektedir. Selanik

beğine yazılan hükümde; Eflak'ta tutulup İstanbul'a gönderilen bazı keşişlerin

ifadelerine göre Selanik kilisesinde patrik olan Yasef'in cemaati toplayarak Leh ve

181 Hüküm 266182 Hüküm 269183 Hüküm 268184 Hüküm 275185 Hüküm 276186 Hüküm 279187 Hüküm 291





38

Moskov taraflarına bazı kağıtlar yazdığından, mezkurun tutularak İstanbul'a

gönderilmesi bildirilmektedir.188

Hac yolunun güvenliğinin temin edilmesi, Mekke ve çevresinde hacılara

huzur ve güven ortamının sağlanması önem arz eden konulardan birisidir. Şâm

beğlerbeğine ve defderdârına ve Şâm emîrine yazılan hükümde bu durum açıkca

görülmektedir.189 Arafat suyolu mühimmâtı ve Kâ‘be'nin tamiri için ne

gerekiyorsa bunun sağlanması ile ilgili hükümlerede rastlanmaktadır. Vezir Sinan

Paşa' yazılan hükümde bu durum açıkça görülmektedir.190

Osmanlı Devleti'nin doğuda İran taraflarından bilgi almak için casuslar

görevlendirmiştir. Osmanlı-Safevî ilişkileri çatışmalara sahne olduğundan,

Osmanlı Devleti İran tarafından bilgi toplamaya önem vermiştir.Erzurum ve Van

beylerbeyine yazılan çeşitli bazı hükümlerde bu duruma yer verilmiştir. "Van

beğlerbeğine hüküm ki Dergâh-ı Mu‘allâ'ma mektûb gönderüb yukaru cânibe

müte‘allik ahbârdan her ne i‘lâm etmiş isen mufassal ma‘lum şerîfim olmuşdur

buyurdum ki min-ba‘d dahi yukaru cânibden yarar casuslarun eksik itmeyüb vâkıf

olduğun ahbâr-ı sahîhayı i‘lâm ve işardan hâlî olmayasın şöyle bilesin."191

Erzurum beylerbeyine yazılan hükümde de bu duruma dikkat

çekilmektedir…vusûl buldukda yukaru cânibe dâyimâ yarar casuslar gönderüb

ahvâl ve edvarin tenbîh ve tecessüs eyleyüb vâkıf olduğun ahbâr-ı sahîhayı ve

ale't-tevali i‘lâmdan hâlî olmayub ve serhad ahvâlin vechile tedârük eyleyüb…192

İstanbul'un kasap ihtiyacıda önemli konulardandır. Bergos kadîsına yazılan

hüküm de bazı şahısların evi ve barkı ile İstanbul'da kasap olmaları için

gönderilmesi bildirilmektedir.193

İstanbul'un zahîre ihtiyacı ve bunun karşılanması hususu önemli

meselelerdendir. Kefe beyine yazılan hükümde bu duruma dikkat, çekilmiş

gereken zahîrenin temin edilerek gönderilmesi bildirilmektedir: "İstanbul'un

zahîreye muzâyaka olmağın yağ ve arpa buğdaydan ve sâyir makulât kısmın eğer

madrabazlardandır eğer gayridendir gemilere tahmîl idüb mûmâ-ileyh kal‘a -i

188 Hüküm 326189 Hüküm 345190 Hüküm 549191 Hüküm 346192 Hüküm 493193 Hüküm 385





39

mezbûreye göndermek emr idüb anun gibi makulât kadîmden her kimde müstevfî

nesne varsa sahiblerinin yarar kefîllerin alub dahi gemiler tahmîl idüb sahibleriyle

bile mashruse-i İstanbul'a gönderesin"194

Müslümanların içki satmaması, mescitlerin yakınlarında meyhâne

yaptırılmaması hususunda Musul beyi ve kadîsına hüküm gönderilmiş ve bu

durum şu şekilde ifade edilmiştir:"…min-ba‘d mesâcid kurbünde meyhâne

itdürmeyüb ve müslimânlara aslâ ve kat’a hamr bey‘ itdürmeyüb…"195

Vergi ödeme ile ilgili olarak 566 numaralı hükümde; halkın mahsul fazla

olmasına rağmen az ödeme yaptıkları belirtilmekte, bundan dolayı durumun teftiş

edilerek bildirilmesi istenmektedir.196

3.8. Hükümlerin Muhatap Makamları

Hükümlerin

Muhatap

Makamları

Hüküm No

Vezir 277, 278, 349, 360, 437, 461, 476, 496, 515, 525, 530,

549, 557, 558

Kapudan 297, 304, 312, 317, 319, 338, 339, 347, 348, 352, 359,

364, 365, 376, 386, 392, 415, 431

Yeniçeri Ağası 355, 362, 381, 384, 409, 410, 425, 441, 445, 446, 486

Beylerbeyi 281, 282, 296, 307, 308, 330, 336, 337, 343, 345, 346,

370, 378, 399, 401, 402, 403, 422, 428, 440, 442, 444,

447, 449, 454, 455, 458, 465, 466, 469, 470, 479, 493,

494, 502, 504, 510, 513, 524, 528, 529, 534, 539, 547,

550, 555, 562, 563, 570

Sancakbeyi

Sancakbeyi

267, 274, 275, 282, 284, 285, 286, 287, 288, 289, 290,

292, 293, 294, 295, 300, 301, 302, 303, 309, 313, 315,






40

316, 320, 321, 322, 326, 328, 331, 332, 337, 340, 351,

350, 356, 358, 361, 363, 379, 380, 382, 383, 388, 389,

390, 391, 393, 395, 404, 406, 407, 412, 417, 420, 424,

427, 436 450, 451, 457, 464, 467, 473, 480, 484, 492,

498, 499, 509, 512, 517, 532, 538, 540, 564, 565, 567,

569, 571, 572, 575

Kadî 270, 272, 271, 273, 276, 277, 279, 280, 283, 291, 298,

299, 300, 305, 306, 310, 323, 324, 325, 328, 329, 331,

333, 335, 343, 344, 356, 357, 366, 368, 369, 371, 372,

373, 374, 375, 377, 379, 380, 385, 387, 388, 397, 398,

405, 408, 414, 416, 417, 418, 420, 423, 424, 426, 429

430, 434, 438, 442, 443, 448, 456, 460, 463, 468, 471,

472, 474, 477, 478, 481, 483, 485, 487, 488, 489, 490,

491, 495, 497, 498, 500, 501, 503, 505, 508, 511, 512,

517, 519, 520, 522, 523, 524, 527, 531, 532, 535, 536,

537, 538, 540, 541, 542, 543, 544, 551, 552, 553, 554,

559, 560, 561, 566, 572, 573, 574, 575,

Defterdâr (Eyalet) 278, 345, 421, 465, 510, 526, 546, 562, 563, 568

Lala 280, 341, 342, 475

Subaşı 283, 478

Bostan Çavuş 311

Hâssa Harc Emîni 314, 411

Çavuş 324, 334, 367, 394, 404, 429, 468, 533, 566

Topçubaşı 318, 353, 354, 419

Mübaşir 357





41

Nâzır 369, 448

Şehremîni 396

Voyvoda 400, 452, 481, 516, 521,

Re’is 432, 433

Koyun Çavuş 435, 482

Bölük Ağası 439, 462

Dizdâr 443, 520

Emîn 426, 453,

Mirâlem 506, 514

Müsellem Beyi 507

Şehzâde 518

Divân Katibi 548, 556

Tahrîr Görevlisi 556





42

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

4. DEFTERİN TRANSKRİPSİYONU VE ÖZETİ

4.1. Metnin Transkripsiyonu

179 / 266

Yevmü'l-Cum‘â, fî 29 Şevvâl

Arab Ahmed'in kethüdâsına verildi, fî 29 Şevvâl.

Hazâ mersûmuna’ş-şerîf el-âlî es-sultânî ve emrüna’s-sâmî el-hakānî, lâ-

zâle nâfizen fi’l-meşârık ve’l-meğârib, erselnâhu ile’l-ulemâi ve’ş-şürefâ ve’s-

sulehâ ve’l-meşâyih ve a‘yâni’n-nâs, ‘abre tîhi’l-Cezâyir, ve cemî‘i’r-reâyâ ve

kâffeti’l-berâyâ semmete, yetedammenu i‘lâmuhum enne medînete’l-Cezâyir ve

mâ tâbeahâ, min cümleti memâlikina’l-mahrûsa ve hullasi hulâsati bilâdina’l-

mahmiyye, nazaruna’s-sa‘îd es-sultânî ve iltifâtuna’l-verîfe ebeden dâimen ilâ-

intizâmihâ ve savni ahâlîhâ, ve aksâ murâdi hazretina’l-celîle ve ğâyetu

irâdetina’s-seniyye en-yekûne re‘âyânâ hünâlike fî-eyyâmi devletina’l-âdile

emînîne mutmainnîne münşerihîne ferihîne, âminîne ‘alâ-enfüsihim, mazbûtîne fî-

cemî‘i ahvâlihim, süğûruhum mesdûdetun bi-seddin sedîdin, ve kılâ‘uhum

masûnetun bi’l-emni ve’l-emâni, ve ef’idetuhum ve elsinetuhum ratbetun bi’d-

duâi’s-sâlih li-devâmi devletina’l-fâika medde’d-dühûr ve’l-ezmân, ve ‘an-

zâlike’ş-şân kallednâ umûre tilke’l-memâliki’l-mahmiyye ve ulâike’l-ekālîmi’l-

mahrûsa, kallednâ umûre tilke’l-memâliki’l-mahrûsa memlûke hazretine’l-‘aliyye,

emîre’l-ümerâi’l-kirâm Ahmed, dâme ikbâluhu, li-faratı şehâmetihi ve salâbetihi

ve kemâli azmihi ve şecâatihi ve hüsni tedbîrihi ve kiyâsetihi, fevvadnâ ileyhi

zabta tilke’l-ekālîm ve savnehâ ve’l-ihtimâme bihâ ve hıfze’l-bilâd ve savne’l-

‘ibâd ve def‘e’l-mihen ve’r-rezâyâ ‘an-cemî‘i’r-reâyâ, ve ihyâi şerâ‘ii’d-dîni’l-

metîn ve icrâi kavânîni Seyyidi’l-Mürselîn li-yekûne ahâlî’l-islâm ve ümmetü

hayri’l-enâm, fî-tilke’l-arâzi’l-mübâreke fî-zıllin zalîlin ve ‘adlin cemîlin tahte

kenefi himâyeti saltanatina’s-seniyye ve fî-zemeni hilâfetina’l-fâika ‘an-

eymânihim ve ‘an-şemâilihim mahfûfîne bi-ekmeli’r-râhati müreffehîne ve

ecmeli’l-istirâhati müna‘amîne, âminîne mutmainnîne bi-haysü lâ-havfün

‘aleyhim ve lâ-hüm yahzenûne.





43

180 / 267

Yazıldı.

Şikâyete gelenlerden Mevlâna Mûsa'ya virildi. Fî gurre-i Zi'l-ka‘de sene

979

Amasya beğine hüküm ki hâliyâ kazâ-i Gümüş ülema ve süleha ve ayanı

Dergâh-ı Mu‘allâ'ma arz-ı hâl eylediler ki kazâ-i mezbûrede sâkin olub envâ‘-ı

fesâd ile mevsûf olan Âmil'in ve oğli Mirzâ'nın müslimânlara zulm ve ülemâya

emâneti ve şer‘-ı şerîfe muhâlif ve ta‘arruz fi‘lin îcâb ider ahvâlleri olduğun i‘lâm

idüb ve her vechile vâsıl olub katilleri lâzim olduğuna ellerinde şer‘ fetvâları olub

zulmleri def‘ olunmak bâbında hükm-i şerîf taleb itdükleri ecilden mezkûrlar her

kanda ise ele getirülüb yarar âdemlere koşulub kayd ü bend ile Südde-i

Sa‘âdet'ime gönderilmesin emr idüb buyurdum ki aslâ te’hîr itmeyüb tamâm

mukayyed olub mezkûrları her kangı cânibde bulunursa hüsn-i tedârik ele getürüb

muhkem kayd ü bend idüb mukayyed ve mahbûs yarar âdemler koşub mu‘accelen

irsâl eyleyesin ammâ gönderdüğün kimesnelere tenbîh idesin ki gaybet

itdürmekden ihzâr ideler.

181/268

Yevmü's-sebt , fî 29 Şevvâl sene 979

Dîvândan Cafer Çavuş ile Kapudân Paşa'ya gönderildi. Fî ğurre-i Zi'l-

ka‘de sene 979.

Hazâ mersûmuna’ş-şerîf el-âlî es-sultânî ve misâlüna’l-münîf es-sâmî el-

hakānî, lâ-zâle nâfizen mutâ‘an bi’l-avni’r-rabbânî, kad erselnâhu iftihâre’l-emâsil

ve’l-a‘yân Ramazân zîde mecdühû, el-kāid Tunus, el-kāim makāmı emîri’l-

umerâi’l-kirâm Kapudân Ali Paşa, dâme ikbâluhu, ve ilâ-küllî men yekûnu kāiden

ba‘dehu semmete, yünhâ ileyhi ennehu kad sadaret merâhimuna’l-celîle es-

sultâniyye ve zaharet ‘avâtifuna’l-cemîle el-hakāniyye, fî-mefâhiru’s-sulehâi’s-

sâlikîn merâci‘i’l-fudalâi’s-sâlihîn eş-Şeyh Umûr bin Abdilkadîr es-Sosivî ve eş-

Şeyh Muhammed el-Gırbânî ve eş-Şeyh Muhammed el-Fâsî, el-mutavattinîne

semmete, fe-emernâ bi-en lâ-yedhule ahadun mine’l-vülâti ve’l-hükkâm ve’l-

kavâidi ve’l-ümerâi’l-kirâm ve gayrihim mimmen fî-yedihi hükûmetun ‘ala’l-

enâm fi’z-zevâya’l-kâineti bi-eydîhim ve tahte tasarrufihimi’l-müstakılleti ileyhim





44

min-âbâihim ve ecdâdihim fe yetasarrafûne fîhâ kemâ tesarrafû min kablu, ve

lem-yete‘arrad lehum ahadun fî-zâlike’l-bâb, ve yekûnu küllün minhum fî-eyyâmi

saltanatina’s-seniyye mahmiyyen, masûnen, müreffehen, mutmainnen tahte

hükûmetinâ ve zılli adâletina’l-behiyye, fe yed‘ûnâ bi’l-hayr fî-ebreki’l-emkineti

ve’l-aktâr ve eşrefi’l-ezmineti ve’l-a‘sâr bi’l-‘aşiyyi ve’l-ebkâr ve’l-leyâlî ve’l-

eshâr, ve’s-selâm, ve’l-hamdü li’llâhi vahdeh ve’s-selâmu ‘alâ men lâ-nebiyye

ba‘adeh.

Bu dahî

Bir sûreti Kayrevân kāidine

eş-Şeyh Seyyidî Ahmed el-Bîrûdî deyû yazıla.

Bu dahî

Bir sûreti Cezâyir Beylerbeyine

Fi’l-eşrâf ve’s-sâdâti’l-‘aliyye el-muvattınîne bi-beldeti Rîka el-mahmiyye

min-a‘mâli vilâyeti Cezâyiri’l-garb sâneha’llahu ‘an-âfâtin atrab fe-emmenehâ bi-

en yekûne küllün minhum mu‘âfen müsellemen (‘an) et-tekâlifi’ş-şâkka.

Bu dahî

Bir sûreti dahî müşârun ileyh kāid Ramazân eş-Şeyh Seyyidî Muhammed

el-Gırbânî el-mutavattin fî beldeti Kayrevân

Bu dahî

Bir sûreti dahî müşârun ileyh kāid Ramazân eş-Şeyh el-Fâsî el-mutavattin

fî beldeti Kayrevân.

183/269

Bu dahî

Hazâ mersûmuna’ş-şerîf el-âlî es-sultânî ve emrüna’l-munîf es-sâmî el-

hakānî, lâ-zâle nâfizen bşi’l-avni’r-rabbânî, kad erselnâhu ile’l-emîrî ekberiyyi’l-

ekremî el-‘aliyyî, Ebi’n-Nadîrî, el-muhtass bi-mezîdi ‘inâyeti’l-Meliki’s-Samed,

el-Emîr Ahmed el-hâkim yevmeizin bi-vilâyetihi, dâme sa‘duhu, yünhâ ileyhi

ennehu kad esdarnâ ‘avâtıfena’l-celîle es-sultâniyye ve azharnâ ‘avârifena’l-

cemîle el-hakāniyye, fî-hakkı memlûki hazretina’l-‘aliyye ve hulâsati huddâmi

süddetina’s-seniyye, emîri’l-ümerâi’l-kirâm Ahmed, dâme ikbâluhu ve kallednâ

vilâyete’l-Cezâyiri’l-garbiyye ve mâ tâbeahâ iyyâhu ve fevvadnâ ileyhi cemî‘a mâ





45

yeta‘allaku bi-velâyeti vilâyeti’l-mahmiyye, li-kemâli’l-i‘tinâi li-dînihi ve

diyânetihi ve farati şecâatihi ve şehâmetihi ve hüsni tedbîrihi bi’r-re’yi’s-sâib ve

tedârikihi’s-sâkib ve emernâhu bi-icrâi mâ ıktedâhu’ş-şer‘u’l-mübînu ve ihyâi

merâsimi’d-dîni’l-metîni, ve zabti’r-re‘âyâ ve’l-memâlik ve hıfzi’l-bilâdi ve’l-

mesâlik, ve en yekûne ma‘aküm alâ-ekmeli’l-ittifâkı ve’l-ittihâd ve ecmeli’l-

mu‘âşereti ve ahlasi’l-vidâd, haysü yekûnu lisânuküm vâhiden ve hayâtüküm

müttehiden fî-mâ yeta‘allaku bi-sıyâneti’l-ırzı ve’d-dîn, ve ikāmeti feyzi’ş-şer‘i’l-

mübîn ve yazharu min hüsni ittihâdiküm el-mürûetu, ve yahsulü min sa‘yikümü’l-

meşkûr el-emnü ve’lüemânü fi’l-bilâd, ve’r-refâhiyyetü ve’l-itmi’nânu fî-kulûbi’l-

ibâd, alâ-enne nazarana’ş-şerîfe’l-âlî es-sultânî lâ-yahlufu min-en yeta‘allaka bi-

mehâsini’l-işfâk, ve en yetellefe bi-mekârimi’l-ahlâk, ilâ-tilke’l-arz bi’t-t-ûli ve’l-

‘arz, ve ilâ-ahâlîhâ ve sulehâihâ ve mevâlîhâ ve esâlifihâ ve a‘âlîhâ, iz aksâ

murâdi hazretina’l-‘aliyye en tekûne tilke’l-vilâyetu’l-mahmiyye ve ahâlîha

mutmainîne, müreffehîne, masûnîne, min-ta‘addi’l-a‘dâi’l-li’âm fî zılli ‘adâletinâ

mâ dâre’l-leyâlî ve’l-eyyâm, ve elsinetühüm ratbatün bi’l-ed‘iyeti’s-sâliha li-

devâmi devletinâ, ve kıyâmi haşmetina’n-sâmiye, ilâ-kıyâmi’s-sâ‘a ve sâ‘ati’l-

kıyâm, ve’l-hamdü li’llâhi vahdeh, ve’s-salâtu ‘alâ men lâ-nebiyye ba‘adeh.

184/270

---mütevellîsi Hâcı Hasan'a virildi. Fî gurre-i Zi'l-ka‘de sene 979

Tire kadîsına hüküm ki Südde-i Sa'âdetüm'e mektûb gönderüb nefs-i Tire

üzerine vakı‘ olan Kestane Dağı dimekle ma‘rûf dağın kestaneliği Dâru'l-kur‘â

evkâfına müte‘allik olduğundan ma‘adâ akdemü eyyâmdan koruni gelmiş

kestanelikdir deyü hakkında cem---zarar virüb ve ehl-i vukûf bigarez

müslimânlardan hakkında hâlî ta‘arruz olundukda---deyû şehâdet itdüklerin

bildürüb zikr olunan kestanelikden kimesne ağaç ve odun kesmeyüb kemâ-kân

korunmak bâbında hüküm taleb itmişsin imdi buyurdum ki vardukda göresin arz

olunduği gibi olursa fi'l-vakı‘ zikr olunan dağın kestaneliği ağac makûlesinden

olmayub kadîmden korunu gelmiş kestanelik ise kemâ-kân korunursa defterde

vakfı Mehmed nâm kimesneye odun ve ağaç kesdürmeyesin ammâ bu bahâne ile

mubâh olan ormanlardan men‘ olunmağla kimesneye mutazarrır itdürmeyesün.





46

184/271

Lofça kadîsına hüküm ki Pertev Paşa'ya dâmet me‘âlîhiyehin taht-ı

kazâsında vakı‘ olan hâslarından 979 senesinde düşen öşrün seniyyeyi re‘âyâsın

ihtiyar ile altı ay ile her müdresin onar akçeye kabûl eyleyüb ikrâr-ı arz mûcebince

hüccet olunub hâliyâ hâsları tebdîl olmağla re‘âyâsın her müdresi onar akçeye

kabûl eylemezüz deyû te‘allül ider imiş imdi buyurdum ki hükm- şerîfimle

müşârun-ileyhin âdemin vardukda hak üzre teftîş idüb göresin şöyle ki

mukaddemâ rızâlarıyla onar akçeye üzerlerine alub kabûl idüb hüccet olunmuş ise

hâliyâ hüccete mugâyir ol vechile te‘allül iderler ise men idüb ahidlerine aldıkları

akçeyi muktezâyı şer‘-ı şerîf üzere tahsîl idüb âdemine zabt itdürüb hılâf-ı şer‘-ı

şerîf kimesneye iş itdürmeyesün.

185/272

Niğbolu ve İvraca ve Lofça kadîlarına hüküm ki İvraca kazâsına tâbi‘

dokuz bin akçe yazar Arboniç nâm ve Lofça kazâsına tâbi‘ beş bin dört yüz kırk

yedi akçe yazar Sarime nâm-ı diğer Bavlesgan dimekle karyelerin cem‘an on dört

bin dört yüz kırk yedi bedel on dört bin dört yüz seksen dört akçe olur ve Niğboli

kazâsına tâbi‘ otuz üç bin akçe yazar Erkine nâm karye nâm-ı diğer Çarukladiç ki

cümle kırk yedi bin dört yüz altmış dört akçe olub iş bu sene seb‘a ve seb‘in tis‘a

mie Şa‘bân'ın on ikinci gününden---Pertev Paşa dâmet me‘âlîyehû ber-vech-i

tekâ‘ud tevcîh olunub buyurdum ki âdemi vardukda zikr olunan karyeleri târîh-i

mezbûrun berüde olan cüz’î ve küllî ebvâb mahsûlatın zabt u tasarruf itdürüb

hâricden kimesneye dahl itdürmeyesin ve ila târîh-i mezbûrdan müşârun-ileyhe

âyid olandan kimesne nesnesin almış ise ba‘de's-sübût bî-kusûr âdemine alıviresin

ve tekâ‘ud iden vüzera hâsları serbest olmak kânûn olmağın rüsûm-ı

serbestiyesine hâricden kimesneye dahl itdürmeyüb mûmâ-ileyhin varan âdemine

zabt u tasarruf itdürüb şer‘ ve kânûna mugâyir iş itdürmeyesin.

185/273

Malatya beğinin kethudâsı Mahmûd'a virildi. Fî 8 Zi'l-ka‘de

Malatya kadîsına hüküm ki nefs-i Malatya'da sâkin olan şehirlünün

davarları var iken ulak bargiri lâzim oldukda Malatya'da vakı‘ olan handa konan





47

yolciların davarlarına dahl olunduği Südde-i Sa‘âdet'imde istimâ‘ olmağın

buyurdum ki madam ki şehirde sâkin olan şehirlünün ulağa yarar davarları olan

handa konan yolciların davarlarına kimesneyi dahl ve ta‘arruz itdürmeyesin.

186/274

Mezbûrun kapucibaşı Ramazân 'a virildi. Fî 5 Zi'l-ka‘de sene 979

Ağriboz beğine hüküm ki mektûb gönderüb hâlâ İskatos ve Para ve Nakşe

ve Andre karyeleri re‘âyâ sından Girit kalyatalarına ve kayıklarına girüb yola ubûr

olub cezîresinde Mandurda nâhiyesi Evruz nâm köhne kal‘a yıkulub re‘âyâ ile on

gün mikdârı leyl ü nehar işret idüb Ağriboz Kal‘ası'na yirmi pâre kadırga dört bin

cebelü kâfir çıkub birden peksimed ve zahîre isterler virmemeğe kâdir değilüz

deyû haber gönderüb Atanas nâm manastırda birer emin klaguz alub Aspos nâm

kal‘aya gelüb re‘âyâ zahîre tedârük idüb mevcûd olan mikdârı ve peksimedleri

kalyatalarına tahmîl idüb Girit cânibine gitmek üzere iken âdemlelerin gönderüb

mükâtele idüb bi-ınâyeti'llâhi te‘âlâ münhezim oldukların bildirmişsin bu bâbda

her ne demiş isen ma‘lûm oldi imdi küffâr-ı hâksâr bu mikdâr zamâna sancağına

gelüb oturub nâşâyeste hareketler eyledüğü sen haber almayub gaflet üzere olmak

nice muhâfazadır livâ-i mezbûrda seni vali nasb eylemekden murâd-ı hümâyûnum

ol cevânibe evkât-ı vechile hıfz u hırâset eyleyüb a‘da tarafından bir mahale zarar

u güzend erişdirmemekdir sebeb nedir ki ol vechile gaflet üzre olasın eyle olsa

muhâfazayı memleketde ziyâde mühimmâtdandır buyurdum ki vusûl buldukda

gaflet eylemeyüb kemâl-i teyakkuz ve ittibâh üzre olub etrâf ve cevânibe göz

kulak tutub anun gibi küffâr tarafından bir mahale zarar kasdına gemi geldikde

hazır bulunub mazarratları def‘ınde mecd ü merdâne olub sancağın gereği gibi

hıfz u hırâset eylemekden dakîka fevt eylemeyesin.

187/275

Kırkkilise beğine hüküm ki mektûb gönderüb Kırkkilise kazâsına tâbi‘

Çiftlik nâm karyede mümekkin olan Gani oğli Sefer nâm kimesnenin mukaddemâ

---sâdır olub İstanbul'da habs olunub bir tarîkle halâs olduğu i‘lâm olundukda

mezbûru her kanda ise ele getüresin deyû hükm-i şerîf vârid olmağın karye-i

mezbûreye irsâl olunub mezbûr Sefer ele girmeyüb babası Gani ile diğer oğli





48

Süleyman ele getürilüb oğlun Sefer kandadır deyû su’âl olundukda bilmezim deyû

haber virmeğin hâlâ mezbûr Gani ve Süleyman'ın habs olunduğun bildirmişsin

buyurdum ki vusûl buldukda mezbûr Sefer'in babası Gani'nin yarar kefîlin olub

ahere ıtlâk idesin ki varub oğlun bulub getürmeyüb yarar âdemlerin ile Südde-i

Sa‘âdet'üme gönderesin ve sende tüfengin mazarratı vardır nice olmişdir---

mu‘accelen mühürleyüb yarar âdemlerinle gönderesin ve bundan akdem---olan

yarar---tuvana tüfengin etraz ve oda yay isti‘mâlete kâdir gönüllü yigitlerin yazub

gönderesin---bu zamâna değin gelmemeğe bâ‘is nedir şimdiye değin niçün

gönderilmesin sebeb-i te’hîr nedir i‘lâm idüb ve sen dahi---ne mikdâr gönüllü

yazduğun ise mu‘accelen bu cânibe getüresin avk ve te’hîrden ziyâde hazer idecek

kimesneye i‘timâd itmeyüb gönüllüyi bi'z-zât kendin getüresin ve re‘âyâdan

alınmış tüfenk varsa anları dahi gönüllü tâyifesiyle Dergâh-ı Mu‘allâ'ma bile

gönderesin.

187/276

Yazıldı.

Şikâyete gelen Göncipazar ahâlisinden Hazı oğli Koca Memi’ye virildi.Fî

29 Zi'l-ka‘de sene 979

Hırsova ve Tekfurköyü kadîlarına hüküm ki Tekfurköyi kazâsı ahâlisi

Dergâh-ı Mu‘allâ'ma âdem gönderüb bi'l-fi‘l nâyibleri olan Hüseyin nâm

kimesneye yerlü eski nâyib olmağla fukarâya ziyâde zulm ve hayf idüb gitmeğin--

-şer‘-ı şerîfe bî-nihâye akçesin alub---hilâf-ı şer‘-ı hâle ahkâm idüb envâ‘-ı zulm

ve te‘addîdisine nihâyet yokdur deyû---eyledükleri ecilden sordum ki bu bâbda

tamâm mukayyed eyleyüb bu husûsları evkât-ı vechile şer‘le teftîş ve arz idüb

gönderesin fi'l-vakı‘ kasabalarda olsa ve eyle ise nâyib mezkûrun ol makûle

te‘addîsi zâhir olursa yerlü nâyib mu‘temedin olunmak memnû‘dur muhkem

tenbîh idesin ki min-ba‘d---ba‘de'l-berîyye girü virmeğe muhâlif re‘âyâ ya zulmi

istimâ‘ oluna---olunmağın ikaba müstehak olmak mukarrerdir ana göre mukayyed

ola bu bâbda İsmayil Çâvuş mübâşir.





49

188/277

Mısır'da yayaya hidmetde olan Hacı Ahmed'e virildi. Fî 7 Zi'l-ka‘de

Vezir Sinan Paşa'ya ve Mısır kadîsına hüküm ki Dârende Hâcı Ahmed

gelib Mısır dîvânında yaya hidmetinde olan yayalardan Mümin Yusuf nâm

kimesneler Dîvân-ı Mısır'a gelüb arz-ı hâl iden fukarâyı rencîde idüb şirret ve

fesâdı nice def‘a zuhûr idüb Dîvân-ı Mısır'da harb olunub bundan akdem mezkûr

yayalık hidmetinden ref‘ olunmak içün Şeyh Nureddin---nâm---emr-i şerîf vârid

olub def‘ olunub ve cami‘-i Tolûn mahallesi---ve Kubâd teftîş olub sicil olunub

müslimânlar dîvâna vardukda mezkûrun zulm ve te‘addîsinden halâs olmuşlar

iken hâliyâ girü dîvân kapusuna durub girü müslimânlar elinden aciz ve ferevan

kaldukların bildirdi buyurdum ki göresin mezbûrun husûsunda arz olunan ahvâli

vakı‘ ise bir def‘a ol hidmetin ref‘ olması zulm ve te‘addî varsa şer‘le görüb

muhâlif def‘ u ref‘ idüb nice def‘a dahi Südde-i Sa‘âdet'üme şikâyet itdürmeyesin.

188/278

Bu dahi

Mısır'da Sinan Paşa'ya ve defterdârına hüküm ki hâliyâ Dîvân-ı Mısır'da

evlâd-ı Ömerî'den muhtârul---olan Ahmed'in karındaşı olub Mehmed nâm

kimesne mukaddemâ dîvânda muhtar iken Mısır'da---emiretü'l-‘alem nâm

iltizâmları ve tarihde tasarruf-ı mîrî galât iltizâm idüb uhdesinde olub mâl-ı mîrîyi

virmedin vefât idüb mezkûrun karındaşı olan mezbûr Ahmed cümle mâl ve

gallâtın ve atlarına ve develerine ve kul ve cariye kabz idüb bu kadar mâl-ı mîrî

evlerin iken girü muhtârlık üzre olmağın zikr olunan mâl-ı mîrî taleb olunmayub

kalmışdır deyû Südde-i Sa‘âdet'imde i‘lâm olmağın buyurdum ki göresin fi'l-vakı‘

mezbûrun karındaşı mezbûr Mehmed zikr olunan iltizâmı tutub üzerinde mâl-ı

mîrî var iken vefât itdükde karındaşı olub cümle mâlı virirmiş ve kul cariyesi ve

deve ve atların alub kabz idüb almışmıdır nicedir tamâm asıl vazife üzre yazub

bildiresin.





50

189/279

Mehmed'e yazıldı.

Koyulhisâr kadîsına hüküm ki sen ki kadîsın Südde-i Sa'âdet'üme mektûb

gönderüb bin dokuz yüz akçe tîmâr Ebi Cafer nâm karye sipâhisin olan Bayram

bin Berzekha ve karye-i mezkûrede ba‘zı kimesneler içün Kızılbaşlardır ve

cemâ‘atiyiz Eşref halife dimekle ma‘rûf kimesnenin önünde cıhâryaresin

eylemişlerdir ve Şâh Mehmed'in şemâ‘atinde su içmişlerdir ve üzerlerinin gümüş

yüzüklerin bilüzüklerin surhserlere berz gönderilmişlerdir deyû Südde-i

Sa'âdet'üme emr-i şerîf irâd olub mezkûrlar sâbıkâ Malya kadîsı huzurunda teftîş

olunub ale's-sûal mezbûrlar inkıyad ile haber bile virmeyüb mezkûrların ahvâlleri

udûlü'l müsliminin şehâdetleriyle üzerlerine sâbit olub sicîl-i mahfûza kayd

olunmuşdur deyû arz eyledeğün ecilden buyurdum ki Behlül'ün oğlu Mehmed

Çavuş münâsib olub ihbâr idüb gayb iderlerse buldurması lâzim olanları

buldurdub getürdüb göresin arz olunduği gibi vakı‘ olan sicîllatları ise kayd u

bend ise gönderesin asıtâneye yeni gönderilmesi idesin hıfz idesin.

189/280

Bu dahi.

Lalaya ve Alaşehir kadîsına hüküm ki Kütahya kadîsı Mevlâna

Muslihiddin mektûb gönderüb Alaşehir kazâsına tâbi‘ Küçükşeyhlü nâm karyede

sâkin Ece oğli İlyâs bin Musdafa nâm kimensne ile kavga idüb şer‘a da‘vet

itdüğüçün ağzına ve avraduna hâşâ şerî‘at ve şerî‘atı ihdâs idenin ağzına ve

avradına ve dinine---idüb---benim deyû---itdüğü şer'le sâbit olub müfti inâm

mezbûrun hakkında ale'l-fevzül katli lâzımdır deyû fetvâ virdüğün bildürüb

kadıaskerim arz eyleyüb fetvây-ı şerîfimle amel olunmasın emr idüb buyurdum ki

vardukda ihzâr idüb gaybet iderlerse şer‘le buldurması lâzim olanlara buldurub

getürdüb ol bâbda muktezây-ı fetvây-ı şerîfimle amel idüb emr-i şer‘ ne ise edâ

eyleyesin murâdım her ne varduğun yazub dildüresin.





51

190/281

Yazıldı

Bozcaadanın hisâr-erenlerine virildi. 27 Zi'l-ka‘de 979

Cezayir beğlerbeğine hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'imde istimâ‘ olunduki

kal‘a -i Bozcaada da hisâr gedikleri yarar beğler var iken sübyan ve mîr-î tuvan ve

ma‘lul ve eli ve ayağı amel mande kimesnelere virülüb mutasarrıflarmış imdi

kal‘anın hıfz u hırâseti mühimmândandır mustahfızları yarar olması lâzim

olmağın buyurdum ki vardukda göresin husûs-ı mezbûr istimâ‘ olunduğu gibi ise

kal‘a -i mezbûrede olan hisâr gediklerin yararına tevcîh idüb anun gibi---ve

sonradan her ne bevvân olan ve ma‘lule tevcîh olunmuş gedik var ise elinden alub

yararlara tevzî‘ idesin.

190/282

Yevmüs'-sebt, fî 15 Zı'l-hıcce sene 979.

Müşarünileyh hazretlerine virildi.

Erzurum beğlerbeğine ve Malazgird kadîsına hüküm ki hâlâ vezirim

Musdafa Paşa edâma'llahü te‘âlâ iclâlehü tarafından Asitâne-i Sa‘âdet'üme şöyle

arz olundi ki müşârun-ileyh kendü cânibinden hasbina'llahu te‘âlâ binâ eyledüği

köprüden sancakbeğline bac-ı ubûr hâsıl yazılmış değil iken köprüden ubûr iden

ulus tâyifesinden her hâneden altışar akçe---mezbûru birer koyun kuzusuyla

aldırıb te‘addî idermiş buyurdum ki vardukda bu husûsı göresin fi'l-vakı‘

müşârun-ileyh zikr olunan köprüden defter-i cedîdde bac-ı ubûr yazılmış değil

iken deftere ve kânûna muhâlif bac-ı ubûr deyû ulus tâyifesinden ol mikdâr

nesnelerin alub te‘addî iderse men u def‘ idüb min-ba‘d kânûn-u kavanine muhâlif

kimesneden nesne aldırmağın zulm ve te‘addî itdürmeyesin eslemeyeni seğidüb

temerrüd ve inâd idenleri yazub bildiresin.

191/283

Edirne kadîsına ve subaşısına hüküm ki hâlâ at pazarunda uğurluk at

satarken ba‘zı tatarları sen ki subaşımsın ele getürdüğün i‘lâm olmağın zikr

olunan tatarları ali teaccib mukayyed ve mahbûs Südde-i Sa‘âdet'üme göndermek





52

emr idüb buyurdum ki vardukda at pazarın uğurluk at satarken tutulan tatarları

emrim üzre yarar âdemler koşub kayd ü bend ile Südde-i Sa‘âdet'üme gönderesin.

191/284

Ağriboz beği Karaca Ali'ye hüküm ki yigirmi kıt‘a kadırga cem‘

levâzımatı ile tertîb ve tekmîl olunub Canâb-ı Hak'kın inâyetiyle serveri kainat

aleyh's-salâtü ve's-selâmın mucizatı---istinâd olunub sana irsâl olundi buyurdum

ki vardukda gönderilen yigirmi kıt‘a kadırgaları dahi alub Donanma-i

Hümâyûn'um sana---adaların hıfz u hırâseti lâzim olan yerlerin gereği gibi hıfz u

hırâsetine mukayyed olub---bezl eyleyesin yanında olan gemilere mahalle küffâr-ı

hâksâr tarafından zarar u güzend erişdirilmek bâbında envâ‘-ı mesâ‘î-i cemîlen

vücûda getüresin ve küffârdan vâkıf olduğun ahbâr-ı sahîhanın i‘lâmından hâlî

olmayasın ve sancağın zabtı içün ubûr din ve i‘timâd eyledüğün yarar âdemlerünü

gönderüb sen muhâfaza hidmetinden hâlî olmayasın.

191/285

Mehmed Çavuş'a virildi.7 Zı'l-hıcce sene 979

Avlonya ve İlbasan beğlerine hüküm ki hâlâ İlbasan beği mektûb

gönderüb hâlâ gönüllü re’îslerden Dârende Murâd zîde kadruhû sâbıkâ Venedik

gemilerinden bir gemiyi tereke ile mûmlu Venedik'e gider iken ele getürüb ve

minvali Südde-i Sa‘âdet'ümden getürüb hidmetinde olduğundan gayri kendü

halinde yarar kimesne olub kendüye ve kimesneye terk eylemelü dahl olmamak

bâbında inâyet ricasına arz eylemiş idi madam ki istikâmet ile hidmet idüb kendü

halinde olan emr-i şerîfime muhâlif deryâya tereke virmeyüb ve re‘âyâ te‘addîsi

olmaya mezbûr kimesneye hilâf-ı şer‘ ve kânûna dahl itdürmeyüb kimesneye zabt

itdürmesin

192/286

Bosnalu Ahmed Çâvuş'a virildi.4 Zi'l-ka‘de sene 979

Silistre beğine hüküm ki bundan akdem sancağına müte‘allik sipâhileriyle

hazır olub düşmen yerağıyla hazır olub bir münâsib mahalde cem‘iyet iken emrim

olmuş idi ol emrim kemâ-kân mukarrer olmağın buyurdum ki vardukda te’hîr





53

eylemeyüb Silistre sancağına müte‘allik olub alay beyi ve zü‘amâ ve erbâb-ı

tîmârı ile caba ve cevşen cebelüler ile düşmen yerağıyla sen dahi cebe ve

cevşenlerinle hazır ve amade olub sancağın emin mahalde cem‘iyet idüb etrâf ve

cevânibe göz kulak tutub ne cânibe hidmetde düşerse varub iktiza itdüğüne göre

yürüyüb vech-ü münâsib görüldüği üzere hidmetde bulunasın bu bâbda Vidin alay

beğine dahi hükm-i hümâyûnum yazılub sancağı beği erişince sipâhileriyle

cem‘iyet üzre olub anun gibi hidmet düşerse yanına varub hidmetde bulunmak

emrim olmuşdur lâzim oldukda müşârun-ileyh Vidin sancağı sipâhileriyle yanın

alub iktiza itüğüne göre adanın def‘ u ref‘ine bezl-i makdûr eyleyesin.Bosnalu

Ahmed çavuşa bir sûreti Vidin alay beğine yazılmışdır.

192/287

Ahmed Çavuş'a virildi. Fî selh-ı Zi'l-ka‘de sene 979

Semendre beğine hüküm ki bundan akdem Semendre alay beğine bir

mikdâr sipâhileriyle Klis'e göndermek emrim olmuşdur idi ol emri şerîfim

mûcebince irsâl olmuşmdir ne zamânda irsâl olundi ne vechile tedârük üzeredir

Südde-i Sa‘âdet'imde ma‘lûm olmak lâzim olub buyurdum ki vardukda mezkûr

alay beği fermân olunan sipâhilerile emr-i şerîfim üzerine irsâl olunmişmidir

nicedir irsâl olunduği takdîrce ne zamândan irsâl olunursa aslı ile ne gün çıkub

gediklerin yazub bildüresin.

193/288

Bosnalu Ahmed çavuşa 2 Zi'l-ka‘de sene 979

Vılçıtrın beğine hüküm ki hâlâ sancağına müte‘allik alay beği ve zü‘amâ

ve erbâb-ı tîmârıyla âlet-i harb ve kıtal edevat-ı ceng ü cidâl ile hâzır u müheyyâ

itdürüb bir münâsib mahalde cem‘iyet eylemek emr idüb buyurdum ki vardukda

emrim üzere sancağa müte‘allik alay beği ve zü‘amâ ve erbâb-ı tîmârın

kânûnname-i hümâyûnum mûcebince cebe ve cevşen ve cebelüleri ve âlet-i harb

ve kıtâl ceng ü cidâl veyâ tahmîl ve düşmen yerağıyla hâzır u müheyyâ itdürüb ve

sen dahi cebe ve cevşenlülerinle hazır ve amâde olub bir münâsib mahalde

cem‘iyet ile oturub etrâf ve cevânibe göz kulak tutub anun gibi ada bir tarafdan

hareket idüb mu‘âvenet lâzim olursa iktizâ itdüğüne göre te’hîr eylemeyüb varub





54

ve cebe ve münâsib görüldüği üzre a‘danın def‘ u ref‘ine envâ‘-ı sa‘y ve ikdâmın

zuhûra getüresin.

193/289

Bu dahi.

Alacahisâr beğine hüküm ki bundan akdem sana hükm-i hümâyûnum

yazulub sancağa müte‘allik olan zü‘amâ ve yaya sipâhileriyle ale't-te‘accîb

Növe'ye varub Hersek beği cebe gördüği üzre muhâfazada olmak emrim olmuş idi

ol emrim alî-mâkân mukarrer olunub hâlâ küffârın ol cânibe kasdı olduği i‘lâm

olunmağın mu‘accelen sipâhileriyle varub erişmek mühimmâtdan olmağın

buyurdum ki vardukda te’hîr eylemeyüb sâbıkâ götürülebilen evamir-i şerîfim

üzerine sancağına müte‘allik olan alay beği ve zü‘amâ ve erbâb-ı tîmârıyla

düşmen yerağıyla müretteb ve mükemmel alitteaccüb yürüyüb Növe'ye varub

müşârun-ileyh ile yekdil olub cebe ve cevşen ve münâsib görüldüği üzerine yaya

muhâfazadan dakîka fevt eylemeyesin.

193/290

Kastamoni beğine ve kadîsına hüküm ki Kastamoni kadîsına tâbi‘

Ortaperamlu nâm karyede Hacı Nasrullah nâm kimesne zâviye ihdâs eyleyüb

hırsûz harâmî ve sûhte tâyifesi gelüb yatak eyleyüb fesâd ü şenâ‘at eyledikden

hâlî olduği i‘lâm olunub buyurdumki vardukda bu husûsda bi'z-zât getüresin fi'l-

vakı‘ zaviye-i mezbûr sonradan ihdâs olunub hırsuz ve harâmî olunub mezbûr ve

harâmî ve ehl-i fesâd sûhte yataği olduği sahîhmidir nicedir başka hilâf-ı vâkı‘

olmuşmidir tamâm-ı ma‘lûm itdürüb ve kânûn üzre bildiresin.

194/291

İstanbul kadîsına hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme sûret-i sicil gönderüp hâlâ

Ayasofya câmi‘nin mimarı olan Ahmed meclisi şer‘-ı şerîfe gelen ba‘zı

kimesneler câmi‘-ı şerîfin duvarlarına ve damına dahl eylediklerin bildirmeğin

nâyibin Mevlâna Abdurrahman ile Südde-i Sa‘âdet'im çâvuşlarından Mehmed

Çâvuş ve imam ve sâyir müslimânlardan fî arz ve ehl-i vukûf kimesneler

gönderüb varub gördüklerin İbrahim nâm kimesne câmi‘nin zemininde bir kuyi





55

kazub ve duvarlarına muttasıl bir fevkâni hela ve duvarıni örüb içinde birini hela--

-ihdâs idüb ve bir kemer ayağı içinde bir hâlâ dahi ihdâs idüb ihdâs idüb ve iki

kemer ayağı içinde dolub bir muhannic? ve bir ehka? fevkânî ve tahtânî evler binâ

idüb ve zikr olunan fevkânî helalar olduğundan ma‘adâ caminin duvarlarından ----

--idüb hasırları nihak olub üzerinde namâz mümkün olmayub cemaat bihuzûr

oldukların Dâri hoca nâm kimesne dahi câmi‘-ı şerîfin kapusi duvarına muttasıl

bir hela ihdâs eyledüğün gelüb zarar virdüklerin bu zikr olunan---men u def‘

olmak lâzim itdüğün bildirmişsin imdi buyurdumki vardukda bi'z-zât üzerine

varub eğer sûret-i sicilde mesdur olandır ve eğer bunlardan gayri cami şerîfe şeran

zararları olanlardır---itdürüb şer‘-ı şerîfe muhâlif kimesneye işler itdürmeyesin

eylemeyüb inâd idenleri yazub bildiresin.

195/292

İsa çavuşa virildi.26 Zi'l-ka‘de 979

Mora beğine hüküm ki mektûb gönderüb küffâr-ı hâksârın tedârük fitnede

olub fikr-i kadları Mora'ya gelmek üzre oldukların esîrlikden halâs olan Kapuci

Paşa haber virdüğün ve Mora sipâhileri Mizistre'de muhâfazada olub Tırhala beği

henüz gelmeyüb askere muzâyaka var itdüğün bildirmişsin imdi Tırhala beğine

tekrâr hüküm yazulub ale't-te‘accib sipâhilerünle---varub Mora'ya erişiniz deyû

emrim olmuşdur buyurdum ki vusûl buldukda dâyimâ basîret üzere olub etrâfa ve

cevânibe göz kulak tutub anun gibi küffârın gemileri bir mahale düşer ise fesâd ve

nusretleri def‘ınde tecessüs alamakan sa‘y ve ihtimâm eyleyüb bab-ı muhâfazada

dakîka fevt eylemeyesin ve sâbıkâ küfara tereke viren ahvâl-i fukarâyi ele getürüb

hakkından gelmek içün hüküm irsâl olunmuş idi ol emr-i şerîfim alimakan

mükerrer olub hâlâ Mora nâzırı Mehmed Çâvuş'un yanında olduğu istimâ‘ olunur

mezbûrdan taleb idüb dahi mahal virmeyüb emr-i sâbıkım mûcebince hakkından

gelüb emr-i şerîfim vardukda yazub bildüresin.

195/293

Bu dahi

Tırhala beğine hüküm ki bundan akdem sancağın askeriyle alitteaccüb

Mora muhâfazasına varub Mora beği ile vech-i münâsib olduğu üzere Mora'da





56

muhâfaza hizmetinde olmak emrim olmuş idi henüz varub erişmedüğün i‘lâm

olundi idi küffâr-ı hâksârın tekneleri ol cânibe düşmek ihtimâli olub Mora'da

asker küllî muzâyaka olmağın aliteaccüb sancağın sipâhileriyle baş ve yerağınız

ile varub erişmek emr idüb buyurum ki vusûl buldukda te’hîr eylemeyüb sâbıkâ

gönderilen hüküm mûcebince altmış nefer sipâhi eyleye çeri başın ol cânibde

muhâfazadaysa lâzim olan mahalde koyub sen sancağa müte‘allik sipâhiler ile

alitteaccüb düşmen yerağı ile müretteb ve mükemmel varub erişüb hidmet-i

muhâfazada müşârun-ileyh ile vech-ü münâsib görüldüği üzre hüsn-i ittifâk ve

ittihâd ile ihtimâm üzre olasın.

196/294

Ağriboz beğine hüküm ki hâlâ sana Vidin sancağım inâyet olunub ol

bâbda sana müstakil hüküm irsâl olunur buyurdum ki vusûl buldukda te’hîr

eylemeyüb sancağına varub alay beği Vidin sancağın sipâhileriyle cem‘iyet üzere

olmak emrim olmuşdur sen dahi mu‘accelen erişüb anun gibi Buğdan tarafına bir

hareket olub mu‘âvenet lâzim olursa Silistre beyi olan Hamza dâme izzühû ile

Hasan ittifâk u ittihâd ile yekdîl ve yekcîhet olub mahal iktiza itdüğüne göre

hidmette bulunasın.

196/295

Ohri beğine hüküm ki mektûb gönderüb livâ-i mezbûrede aşağı Herberi(?)

nâhiyesinde Lora ve Berhe ve Ulaşah ve Goz nâm karyeler kadîmden isyân üzere

olub ve harâc ve adet-i ağnâmların ve sâyir rüsûm-ı örfilerin virmeyüb nice

âdemler fitne idüb ve mala ve---davarlarına gâret idüb re‘âyâya---virüb ve karye

halkının evlerini ve yaylakların basub koyunların ve bağ ve atlların üzerine alub

te‘addîden hâlî olmayub itâ‘at-ı şer‘-ı şerîf eylemedüklerin bildirmişsin imdi

buyurdum ki vusûl buldukda zikr olunan karyeler halkına Hasan istimâlet virüb

lâzim olan harâc ve adet-i ağnâm ve sâyir rüsûm-u örfiyyelerin edâ idüb kendü

hâllerinde olalar şöyleki inâd ve muhâlefet eyleyüb şer‘-ı şerîfe itâ‘at eylemeyüb

isyânları mükerrer olursa baş başa ehl-i fesâdın ele getürüb hakkından gelesin ele

gelmek mümkün olmayub tamâm isyân üzere olursa isyânları sâbit sicil oldukdan

sonra hüsn-i tedârikle urub haklarından gelmek bâbında sa‘y ve ikdâm eyleyesin





57

ammâ bu bahâne ile mecd u celb u ahz içün kendü hâllerinde olanları dahl olunub

ehl-i fesâda himâyet oldukdan ziyâde hazer hazer eyleyesin itâ‘at-ı şer’a itmeyüb

zimmetlerine lâzim olan rüsûmât-ı şer‘ıyyeyi vermeğe inâd üzre olub dâyimâ

fesâd üzre iseler aslâ mecâl virmeyüb haklarından geldiresin ammâ içlerinden

ba‘zısı itâ‘at üzere olub ba‘zı olmayub itâ‘at üzere olanlar ile olmayanlar

denilmek münâsib değildir ol bâbda tamâm basîret üzre dikkat idüb mazlumaya

vech-i dahl olunmaya ve mukaddemâ dahi himâyet olunmaya.

197/296

Anatoli beğlerbeğine hüküm ki bundan akdem Donanma-i Hümâyûn'um

muhârebesinden sonra İnebahtı'ya ve Edirne'ye gelüb yoklanan sipâhilerin defteri

sana irsâl olundi buyurdum ki varub vusûl deftere müracaat eyleyüb mestûr

olanlardan ma‘ada sana gelenlerin her birine---gemi ne mahalde görüb ve ne

mahalde çıkub nice olduğun teftîş eyleyüb dahi şunların deryâda bile olub

muhârebede bulundukları sana alem hâsıl olub ve yahud sancağın beğlerinden ve

alay beğlerinden mühürlü arzlar evvel ol asılların tîmârlarına berâtların mûcebince

başka deftere kayd itdürüb mahal şehir olanları dahi başka tîmârları ve başka

karyeleri ve pazarları ile başka defter eyleyüb defterlerin Südde-i Sa‘âdet'üme

gönderesin ol bâbda sonra emr-i şerîfim ne vechile sâdır olursa mucîbi ile amel

eyleyesin.

Bir sûreti Rûm beğlerbeğine sipâhilerden Emir ve sipâh Musdafa nâm

sipâhilere virildi.

198/297

Yazıldı.

Kapudâna hüküm ki Delvine Beyi mektûb gönderüb Vulistin kazâsında

Oğlatis nâm karyeler etrâfında beş pâre karyeler isyân eyleyüb peksimed içün

buğdayları olmayub ve kürekçilerin virmediklerin bildürüb zikr olunan karyeleri

defter eyleyüb irsâl eylemeğin defterin sûreti ayni ile ihraç olunub sana gönderildi

buyurdum ki vusûl buldukda Donanma-i Hümâyûn'umla ol cânibe varmak

müyesser oldukda zikr olunan defterde mestur olan karyelerin ahvâlin teftîş





58

eyleyüb dahi fi'l-vakı‘ isyân tuğyanları mükerrer ise baş ehl-i fesâdın hüsn-i tedbir

ve tedârikle ele getürüb haklarından gelüb bir ehi fesâdı tutub küreğe koşasın.

198/298

Yazıldı.

Sinan Paşa'nın kâtibi Şa‘bân'a virildi. Fî 19 Zi'l-ka‘de sene 979

Anatoli kadîsına hüküm ki hâlâ mahrûse-i Mısır'da vezirim Sinan Paşa

edâma'llâhü te’âlâ iclâlehü âdemleri Südde-i Sa‘âdet'üme gelüb girü ve ol cânibe

irsâl olmağın buyurdumki Anatoli'ya vardukda te’hîr itdürmeyüb bir kalyata ile

mahrûse-i Mısır'a irsâl eyleyesin.

198/299

Yazıldı.

Âdemî Evla'ya virildi. Fî 27 Zi'l-ka‘de sene 979

Ağriboz kadîsına hüküm ki hâlâ Ağriboz beyi mektûb gönderüb Handuda

nâhiyesinde Nikola nâm manastır rahibleri küffâr ile muameleleri olub bu cânibin

ahvâli i‘lâm eyleyüb fesâd eylemekden hâlî olmayub bir vechile ref‘i lâzim

itdüğün bildirmeğin sen dahi bu bâbda anlar hakkında neye vâkıf olmuş isen arz

olunmak lâzim olmayub buyurdum ki vusûl bukdukda bu bâbda bi'z-zât

mukayyed olub fi'l-vakı‘ zikr olunan manastırın rahibleri küffâr ile muameleleri

olub bu cânibden olan ahvâli i‘lâm idüb men‘ fesâd oldukları ve isyânları

vakı‘midir nicedir ehl-i fesâd melcani olub manastırlarının metaneti bâ‘is midir

içinde yerağı ve âlet-i harbî varmıdır ve bi'l-cümle müşârun-ileyh arz eyledüği

üzre ref‘ı lâzim yazub Südde-i Sa‘âdet'üme bildüresin ve bu bâbda bir vechile

mukayyed olasın mezbûr rahibler kendü hâllerinden olub memlekete zararları

olmayub mufassal arz ile iş eylemekden ve yahud arz olunduği gibi olub himâyet

olunmakdan hazer üzre olasın.





59

199/300

Yazıldı.

Osmân Ağa'nın âdemine virildi.Fî 29 Zi'l-ka‘de sene 979

Bosna beğine ve Kamangrad kadîsına hüküm ki Osmân Ağa gelüb on bin

akçe tîmâr hüküm virülüb ba‘zı hâric ez-defter ve gayri kendüye bir teabin

tarîkiyle tevcîh olunub ma‘den olunagelen haberi olmağla livâ-i mezbûre tâbi‘

Gologoviç nâm karye kurbünde tob yuvarlağı ve darbzen kundağı hâsıl olur

ma‘den bulub ihya idüb mamul olmayasın uhdesine alub işlettüği takdîrce nice

kalama ve mâl-ı mîrîye küllî nef olduğun bildürüb ma‘den-i mezbûre işlemez ise

içün havâss-ı hümâyûnumdan Tirebova'ya tâbi‘ Tasiye ve Ezmiyan'a tâbi‘ Terik

ve Banyaluka'ya tâbi‘ Kuruta ve Kalçuk'a ve Lofça'ya tâbi‘ Korkuca ve Ezmiyan'a

tâbi‘ Gulaş ve Oş ve Kamangrad ve Ezmiyan'a tâbi‘ Kuruca ve Dubrovine ve

Obroliç ve Lofça'ya tâbi‘ Baka ve Yakoviçe ve Ezmiyana tâbi‘ Hamlana ve

Bervana ve Dukaviçe ve Bamçe ve Lofça'ya tâbi‘ Merikoça ve Ezmiyana tâbi‘

Esîrcik ve yine buna tâbi‘ Bocavine ve Rayen Potgradiye ve Larcedek ve İskata ve

İşrajniçe ve Selona ve Lofça'ya tâbi‘ Dizağadi ve Lukoviçe Alemhanis nâm

karyeler ve sancak haslarından Novasine tâbi‘ Omanke ve Ostroviçe ve

Gorgoloviçe ve Radik ve Istıraluka Kenzerustav ve Çeranik ve Potgorin ve

Magaruna ve Logovik ve Kamangrad'a tâbi‘ Kelibad ve Koprana ve Drağadna ve

İvaniska nâm kurâ ahâliler ta'yîn olunmasın murâd eyledüğün buyurdum ki vusûl

buldukda zikr olunan ma‘den ihyâ ve abâdân olub uhdesinde olduği üzre işledüb

tob yuvarlağı ve darbzen kundağı ve sâyir demür alât hâsıl olmağın zikr olunan

kurâ ahâlilerin ma‘den-i mezbûre istihdâm etmeleri ol vaktde havâss-ı

hümâyûnum eminlerinden ve sancakbeği âdemlerinden ve gayriden kimesneye

dahl ve ta‘arruz itdürmeyesin ki ma‘den-i mezbûrumdan olmak lâzim gelmeye

anun gibi zaruret ve muzâyaka lâzim gelenlere ihtiyac olursa imece tarîkiyle

görüb itmâma maslahat itmek bâbında envâ‘-ı ikdâm ve ihtimâm eyleyesin ve

bulasın.





60

200/301

Yazıldı.Bu dahi

Bosna beğine hüküm ki hâliyâ sancağına müte‘allık Kamangrad kurbunde

Gologoviç nâm mahalde top yuvarlağı ve darbzen kundağı hâsıl olacak ma‘de-

cedîdin hizmetine ta’yîn olunan kurâ halkından ihmâl ü müsâhele üzre olanların

haklarından gelmek mümkün olduği kadar mu‘avenet itmek emr idüb buyurdum

ki vusûl buldukda anun gibi ma‘den-i mezbûraya hidmeti içün ta’yîn olunan kurâ

ahâlisinden ihmâl ü müsâhele itdürmeyüb emr olundukları hidmetlere mu‘âşeret

itdürüb ve sen dahi âsân ve müyesser olduği üzre gereği gibi mu‘âvenet ve

müsâderet eyleyüb ihyâ ve abâdan olmasına mesa‘ı eyleyesin şöyle bilesin.

200/302

Yazıldı.Bu dahi.

Bosna ve İzvornik ve Semendre beğlerine ve kadîlarına ve emînlere

hüküm ki za‘îm Osmân gelüb Bosna'nın Kamangrad kurbünde yeniden olan

demür ma‘denin ihyâsı içün demürcilerden olan ma‘den-i mezbûre her kim

giderse kimesne mâni‘ olmamak bâbında hüküm taleb itmeğin buyurdumki vusûl

buldukda anun gibi ------- olan madenlerün madencilerinden ve Serberince'den ve

Kazanova Kabzon nâm ma‘denlerün ma‘dencilerinden her kim ma‘dene varmak

istedüklerinde kimesneye mâni‘ ve dafi‘ olmaya şöyle bilesin.

201/303

Yevmü'l-Hamîs, fî 2 Ramazâni'l-mübârek sene 979, Edirne

Koçaniye muhafazında olan Musdafa kethudâya virildi. Fî 3 Ramazân

Alacahisâr beğine Bane ve Prekin kadîlarına hüküm ki Koçaniye dağları

muhâfazası hidmetinde olub ol taraflardan olan martaloslara serdar olan dârende

za‘îm Musdafa gelüb kadîmden derbend karyeler dahi mu‘âvenet iden gelüb ve ol

husûs içün dahi hüküm virülüb yine mukayyed olmadıkların ve martalozlar

hidmet-i muhâfazaya gelmeyüb inâd ve muhâlif itdükleri bildirmeğin anun gibi

hidmete gelmeyen martalozları ele getürüb küreğe konulmak kadîmden mu‘âvenet

idegelen derbend karyeleri mu‘âvenet itmek emr idüb buyurdum ki vardukda bu

bâbda mukayyed olub anun gibi kadîmden muhâfazada bile olmak adetleri olub





61

hâlâ inâd ve muhâlefet eyleyen martalosları ele getürüb mukayyed ve mahbûs

Südde-i Sa‘âdet'üme gönderesin ki küreğe konulmak ve kadîmden mu‘âvenet

idegelen derbend karyeleri ber karar sâbık mu‘âvenet itdürüb olunagelen muhâlif

te‘allül itdürmeyesin anun gibi te‘allül ve inâd iden derbend karyelerin yazub

Südde-i Sa’âdet'üme bildüresin.

201/304

Hisâr-erlerinden Ahmed'e virildi.4 Ramazân

Kapudâne hüküm ki Boğazhisârlarında girift olunan arpa ve buğday tahmîl

olunmuş iki kıt‘a geminin fürûht olunmasın emr idüb buyurdum ki vardukda emr-

i şerîfim mûcebince Boğazhisârlarında girift olunan iki kıt‘a gemileri bey‘ ettirip

akçasını mîrî için zapt etdüresin.

201/305

Musdafa Çavuş'a virildi. Fî 2 Ramazân.

Kite kadîsına hüküm ki Tophâne-i Âmire'm mühimmi içün çam oduni

lâzim ve mühim olmağın taht-ı kazânuzda beş bin çeki çam oduni tedârük ve irsâl

olunmasın emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda te’hîr ü tevakkuf itmeyüb taht-u

kazânuzda olan re‘âyâ ya ber-vech-i isti‘câl beş bin çeki çam oduni kesdürüb

rençber gemileriyle mu‘accelen Tophâne-i Âmire'me gönderüb odun sahiblerine

teslîm itdüresin bahâsıçün lâzim olan akçe şimdiye dek virilügeldüği yerlerden

olageldüği üzre virdüresin.

202/306

Yazıldı.

Balıkcı Sinan Çavuş'a virildi. Fî 28 Şa‘bân

Mora müfettişi ve Mevlâna Balyebadra kadîsı Muhyiddine hüküm ki

Dergâh-ı Mu‘allâm çavuşlarından Mora nâzırı Mehmed çavuşa hüküm ki hâlâ

Muton’da olan at gemileri meremmete muhtâc ise meremmet olmasın emr idüb

buyurdum ki vusûl buldukda te’hîr eylemeyüb Muton'da olan at gemilerin görüb

anun gibi meremmete muhtâc ise aslâ te’hîr eylemeyüb meremmet ve kalafat





62

itdürüb hâzır u müheyyâ itdüresin ve ne vechile tedârük eylediğin yazub

bildiresin.

202/307

Yazıldı.

Erzurum beğlerbeğine hüküm ki Ergani beği Mahmûd dâme izzühû

Südde-i Sa’âdet'üme mektûb gönderüb Ergani Kal‘ası dizdârı Hamza içün ehl-i

heva olub şehirde ve bağçesinde olub kalada kal‘a kâtibinin evi açılub küllî esbâb

sirka olunub dizdârın oğulları at besleyüb Hazreti Zülküf Nebî alehi's-selâm vâkıf

karyelerine çıkub arpa ve saman ve sâyir mâkûlatların---alub hisâr-erenlerinin

ulûfelerin kabz olub ne kadar mâl taleb eylediklerin aşikar idüb şirret ve

şekâvetden hâlî olmayub her vechile ref‘i belki sülbi vâsıldır deyû bildirmeğin

dizdârlığı alınub buyurdum ki vusûl buldukda bu husûsı toprak kadîsı mütfî ile

hak üzre göresin fi'l-vakı‘ kal‘a hidmetinde olmayub kendü havalisinden olub

vech-ü meşrûh üzre oğulları vâkıf kurâya zulm ve te‘addî eyleyüb ve hisâr-

erlerinin mevâcibi alub aşikâr idüb şirret ve şekâvet üzre olduği vakı‘ ise hisâr-

erenlerinin sâbit olan hukûkun bî-kusûr eshâbın alıvirüb dahi ol yerden alakasın

kat‘ itdürüb cümle ta‘allukatı ile Kıbrıs'a sürgün idüb Trablus beği olan Muzaffer

dâme izzühûya ulaşdurasın ki Trablus'dan Kıbrıs'a gönderilüb teslîm olunduğuna

tenbîh eyleyesin ki temessük alub Südde-i Sa‘âdet'üme göndere ammâ tamâm hak

üzre olub arz ve tenbîh olmakdan ve ehl-i fesâda himâyet eylemekden ihtiyâd

eyleyesin.

203/308

Alî Çavuş'a virildi. Fî 5 Ramazân sene 979

Kıbrıs beğlerbeğine hüküm ki Baf gönüllüler ağası Mehmed zîde mecdühû

sana gönderdüği mektûbi Südde-i Sa‘âdet'üme gönderüb Propavlova nâm

kâfirlerin ve ba‘zı sana tâbi‘ kefere fesâd ü şenâ‘at üzre olub bir fitneye bâ‘is

olmak üzre oldukların ve kapudân kalyo dahi gezen frenklerin zararı olmak

mukarrer olub Propavlova'nun kâtibin ve birkaç zarar gelecek kâfirler ele

getürülüb habs olunmak husûsı bildürüb ol bâbda her ne demiş ise mufassal

ma‘lûm şerîfm olmuşdur imdi mezbûr Propavlova'nın henüz Venediklü ile





63

hissiyet mu‘âmelesi olub bir fesâd eylemek ihtimâli varsa mecâl virmeyüb siyâset

eylemek emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda bu bâbda mukayyed olub mezbûr

kâfirin ahvâlin hissine beliğ eyleyüb anun gibi Venediklü ile hissiet muamelesi

olub tevâbî‘ ile bir fesâd eylemek ihtimâli varsa hüsn-i tedârikle ele getürüb

kendüye ve sâyir fesâd ü şenâ‘at eylemek ihtimâli olan tevabi ile bir vechile

siyâset eyleyesin ki bir fıtrat ve fesâda bâ‘is olmalu olmayub bu bahâne ile kendü

halinde kâr u kisblerinde olanlara dahl olunmakdan ziyâde ihtiyâd üzre olasın ve

bi'l-cümle cezîrenin ihyâ ve abâdan olmasına ve re‘âyâ ve berâyâ huzûr hal ile

kâr u kisblerinde olmak bâbında ve sâyir asılca müte‘allik olan umûrda bezl-i

makdûr eyleyüb envâ‘-ı mesâ‘î-i cemîlen vücûda getüresin ve ne vechile tedârük

eylediğin yazub bildiresin.

203 /309

Balıkcı Sinan Çavuş'a virildi.28 Şa‘bân

Delvine beğine hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb Yolca

Kal‘ası'nın üç cânibinin dizdârı olmayub Arnavud kâfirleri havfından iki kıt‘a

darbzen konulub adveye dayanur kal‘a olmayub beş on yük akçe ile yeniden kal‘a

binâ olunmak lâzımdır deyû bildirmişsin ol bâbda her ne demiş isen ma‘lûm oldi

imdi darbzenleri alub aher kal‘aya itmek emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda

darbzenleri alub aher kal‘aya koyasın ammâ Semud Kal‘ası gibi olmakdan ziyâde

hazer eyleyesin.

204/310

Mehmed Çavuş'a virildi. Fi 28 Şa‘bân

Sinob kadîsına hüküm ki mektûb gönderüb on dokuz kadırga ve üç

baştarda görilüb ve sâbıkâ naks olan at gemisi dahi binâya mübâşeret olmağın ve

Süleymân Re’îs dahi beş kıt‘a kadırga binâ idüb Bafra ve Sinob re‘âyâsın

istihdâm olunub kürekçileri avf olunmak husûsı bildirmişsin imdi re‘âyâ bu def‘a

hesab olunub himâyet olunmak mümkün değildir inşâ’a'llâhü'l-e‘azz bir vakt

himâyet oluna buyurdum ki vusûl buldukda gemileri erişdirmek ardınca olub bab-

ı ikdâmda dakîka fevt eylemeyesin.





64

204/311

Bostan çavuşun âdemi Ahmed'e virildi. Fî 4 Ramazân

Bostan Çavuş'a hüküm ki hak te‘âla’nın ulu inâyetine tevekkül olunub

evvel bahar-ı huceste- âsârda inşâa'llâhu te‘âla gazâ ve cihâd içün deryâ azim

Donanma-i Hümâyûn'um göndermek tazmimi sâbit olmuşdur asker İslam'a envâ‘-

ı teveccühât cemîl ile nusret ileyha müyesser olmuş evvela öyle olsa Kaz Dağı'nda

ve Karaburun'da ve Balcılar'da harbe kâdir ve ok ve yay ve tüfenk isti‘maletde

mahir yarar yiğitler olmağın gemiler cenkcileri içün mezbûrlardan yarar yiğitler

tedârük ve irsâl olunmasın emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda te’hîr ü

tevakkuf itmeyüb Kaz Dağı ve Karaburun ve Balcılar nevâhîsinde bu husûsı nida

idüb dahi ol yerlerin ok ve yay ve tüfenk isti‘maletine kâdir ve cenk urmada yarar

tuvânâ yedi sekiz yüz mümkün ise dahi ziyâde yarar yiğitler yazub tüfenkleri ve

ok ve yayları ile ve sâyir düşmen yerağı ile yazub her on nefere bir bölükbaşı ve

cümlesine bir serdar ta‘yîn idüb nevrûz mübârekden sonra Dergâh-ı Mu‘allâ'ma

gönderesin ki murâdı olanlar harb yazılub ve murâd idenler cenkci yazılub

fisebili'llahi te‘âlâ gazâ ve cihâd içün Donanam-i Hümâyûn'umla irsâl olunalar

inşâa'llâhu te‘âlâ hidmetde ve yoldaşlıkda bulunanların hâllerine göredir ekseri

inâyet olunmak mukarrerdir ana göre tenbîh ve nidâ idüb ziyâde yarar yiğitler

cem‘ itmede dakîka fevt itmeyesin ve ne vechile mübâşeret ve tedârük itdüğün arz

eyleyesin.

205 /312

Musdafa Çavuş'a virildi. Fî 13 Şa‘bân 979

Kapudâne hüküm ki Akgirman'da olan üç pare kalyatanın ikisin baş ve

yeraklarıyla Südde-i Sa‘âdet'üme gönderülüb biri anda kalmak içün sâbıkâ hükm-i

hümâyûnum gönderilmiş idi hâlâ ol cânibde dahi küffâr-ı hâksârın harâmîleri

şayka ve kayıkları ile dâyimâ fesâddan hâlî olmadıkları ve kalyataları ol

mahâllerden isti‘mal olunmayub zayıf olub hurda kayıklar binâ olmak lâzim

itdüğü istimâ‘ olmağın buyurdum ki vusûl buldukda hâssa re’îslerden re’îs Saru

Alî ve yahud ve bir ehl-i vukûfi gönderüb tenbîh eyleyesin ki zikr olunan

kalyataların küçükleri ol mahâllerde isti‘male kâbil ikisin alıkoyub büyüklerin

götüre değilse cümlesin gönderüb ve birkaç hurda kayıklar binâ itdürüb ol cânibe





65

hıfz u hırâset eyleyüb gaflet ile bir mahale küffârdan zarar u güzend

erişdirmekden ziyâde hazer eyleyesin.

205/313

Akgirman beğine hüküm ki Akgirman'da olan üç pare kalyatanın ikisi baş

ve yeraklarıyla Südde-i Sa‘âdet'üme gönderilüb biri anda kalmak içün sâbıkâ

hükm-i hümâyûnum gönderilmiş idi hâlâ ol cânibde dahi küffâr-ı hâksârın

hareketleri şayka ve kayıklar ile dâyimâ fesâddan hâlî olmadıkları ve kalyatalar ol

mahâllerde isti‘mal olunmayub men‘ olub hurda kayıklar binâ olmak lâzim itdüğü

istimâ‘ olmağın zikr olunan kalyataların küçüklerin ol mahâllerde isti‘male kâbil

ise ikisin alıkoyub büyüklerin göndere değilse cümlesin gönderüb anda birkaç

hurda kayıklar binâ olub andan muhâfaza hidmetden olmak içün bir re’îs ta‘yîn

olunub irsâl olunmuşdur buyurdum ki vusûl buldukda zikr olunan kalyatalar anda

isti‘male kâbil ise ikisini alıkoyub büyüklerin gönderesin değil ise cümlesin

gönderüb anda emrim üzre isti‘male kâbil mezbûre re’îsin birkaç bab hurda

kalyatalar binâ eylemeye mu‘âvenet idüb ol cevânibi hıfz itdüresin.

206/314

Musdafa Çavuş'a virildi. Fî 13 Şa‘bân

İstanbul Hâssa Harc Emîni Alî'ye hüküm Selanik kadîsı mektûb gönderüb

Ohri câniblerinde işlenen kükürdü geldikde ale't-te‘accib göndermek göndermek

emrim olub Ohri cânibden kükürd gelmeyüb Selanik İskelesi'ne vakı‘ olan

mücrîmleri yoklatdıkda dört yüz altmış dört kantar ve dokuz lodre kükürt bulunub

ba‘de'l-vezn taraflara konulub her kantar yedişer akçe navlun kal idüb navlununsa

virmek üzre İstanbul zahîresi içün gelen Karadenizlü Ahmed oğli Hıdır nâm re’îs

gemisine tahmîl idüb hisâr-erleri ile gönderdüğün bildirmeğin buyurdum ki vusûl

buldukda zikr olunan kükürdi alub kabz eyleyesin ve lâzim navlunı viresin.

206/315


Mora beğine hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb küffâr-ı

hâksârın Körfüs'da olan donanmasından ma‘adâ kırk pâre kadırgaya dahi bir beğ





66

kapudân nasb idüb ve cebe ve cevşen ve yerak ile memlukimi Manya asilerine

teslîm idüb Manya Kal‘ası'n binâ itmek üzre olub ol taraflarda asker şedit ihtiyaç

olduğun bildirmişsin ol bâbda her ne demiş isen ma‘lûm oldi imdi bundan akdem

ol cevânibin muhâfazasıçün iki yüz nefer yeniçeri ile üç yüz ulûfeci kethudâ ile

göndermek emrim olmuş idi zikr olunan yeniçeri ve ulûfeciler varmışlar mıdır

nice olmuşdur yoklayub görmek emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda te’hîr

eylemeyüb sâbıkâ ol tarafın muhâfazasıçün ta‘yîn olunan yeniçeri yeniçeri ve

ulûfeci kullarım varmışlar mıdır nice olmuşdur her kal‘ada ne mikdâr yeniçeri

vardır ve Mora'da olan kullarımın neferleri yerlü yerindemidir nicedir ve bi'l-

cümle eğer yeniçeri ve eğer ulûfecidir her kal‘ada ne mikdâr kimesne olub bi'l-fi‘l

ol cevânibde ne mikdâr kimesne vücûd olduğun mufassal ü meşrûh yazub defter

eyleyüb defterin Südde-i Sa‘âdet'üme gönderüb sancağın askeri ile ve il-eri

cem‘iyet in ile dâyimâ düşmen yeraği ile hazır ve amade olub etrâf ve cevânibe

göz kulak tutub anun gibi küffâr-ı hâksârın sana gemileri ol cânibden birin

düşmek ihtimâli olursa Tırhala beği Bayezid dâme izzühûya hüküm yazılub

sancağın askeri ile hazırolub senün tarafsa nâzır olub anun gibi mu‘âvenet lâzim

olursa varub erişmeğin emrim olmağın müşârun-ileyhe haberleşüb dahi lâzim

oldukda yanına götürdüb vech-ü münâsib görüldüği üzre hüsn-i ittifâk ittihâd ile

küffâr-ı hâksârın mazarrat ve fesâdın def’ü ref’ eylemekden envâ‘-ı ikdâm ve

ihtimâmın vücûda getüresin muhâfaza husûsi mühimmân umûrdandır gaflet

eylemeyüb küffâr-ı hâksârın edvar ve evsağın ve fikr-ü tedâriklerin tenbîh eyleyüb

ana göre tedârük üzre olub gaflet ile bir mahale zarar erişdirmekden hazer

eyleyesin ve vâkıf olduğun ahbâr-ı sahîhayı alittevali i‘lâmdan hâli olmayasın.

207/316


Mora beğine hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb Mora'ya

tâbi‘ Muton Kal‘ası'nda vakı‘ olan topların semereleri mürûr zamân ile köhne ve

harab olub tahrib muhtâc olmağın bin aded mertek bin aded tahta ve mîrî

mahzenlerin sakafları dahi harâbe gark olub tecdîdi lâzim olduği ecilden beş yüz

aded çubuk ve beş yüz aded verge(?) ve zikr olunan çubukdan yapan ağaci iki yüz

kıt‘a ve kal‘a mezbûrda olan toplar içün elli hesab tob arabası tekerlekleri ve hâlâ





67

irsâl olan sekiz kıt‘a top çapları ki her bir çapa göre üç yüz demürlü ağları ve

kal‘ada asıl fitil oti olmayub on varil fitil oti ve bir çift büyük demürci küreği

ziyâde lâzımdır deyû dizdârı ve topçibaşı ve sâyir ahâliyi kal‘a i‘lâm eylemişsin

imdi bundan akdem at gemiler ile ne kadar esbâb virilmişdir ol esbâb nice oldi

varub vâsıl oldimi hâlâ dahi lâzim olan esbâbıtedârük içün kapudâne ve

gönderilen çapa göre yuvarlak gönderilmek içün topçibaşına ahkâm-ı şerîfe

yazılub gönderilmişdir inşâ’a'llâhü'l-e‘azz an karib varub vâsıl olmak üzredir

buyurdum ki vusûl buldukda sâbıkâ gönderilen esbâb varub vâsıl olmişmidir

nicedir ol kifâyet eylemezmi kifâyet eyledüği takdirde bu def‘a arz eyledüğün

üzre lâzim olan esbâb ve çaplara göre yuvarlak ve fitil oti göndermek içün

kapudâne ve topçibaşıya gönderilen evamir-i şerîfim mûcebince an-karib varub

erişmek üzredir cem‘an ol cevâbın muhâfazasında mecid ve merdane olub

kalaların ta‘mîri ve termîme mutac olan yerlerin ve baş ve yerakların mümkün

olduği üzre ihzâr ve tedârük idüb bab-ı muhâfazada dakîka fevt eylemeyesin

inşâ’a'llâhü'l-e‘azz taleb olunan esbâb vardukda vech-ü münâsib görüldüği tecdîdi

lâzim olanların tecdîd ve meremmete muhtâc olanları müretteb hazır ve amade

eyleyesin ve ne vechile tedârük idüb taleb olunan esbâb ne zamân varub vâsıl

olduğun yazub bildiresin.

208/317

Muton Kal‘ası'nın kethudâsı Hamza'ya virildi. Fî 5 Ramazân

Bir sûreti kapudâne yazıldı ki Mora beği mektûb gönderüb arz eylemiş

imdi bundan akdem at gemileri ile ne kadar esbâb virilmişdir nice olmuşdur

gitmekle gönderilmişdir henüz gönderilmedi aslı nedir buyurdum ki vusûl

buldukda te’hîr eylemeyüb zikr olunan esbâbısâbıkâ at gemileri ile irsâl olmak

emrim olmiş iken gönderilmemesine bâ’is ne olmişdir aslı nedir yoğsa

gönderilmemiş midir gemiler ile gönderilmişdir ma’lum idünüb dahi şöyle ki

gönderilmeyüb emr-i sabıkım mûcebince mûcebince fermân olunan esbâbıtedârük

idüb irsâl eyleyüb ve hâlâ lâzim olanları dahi tedârük idüb ol cânibe göndermeniz

ile ale't-te‘accib göndermek bâbında envâ‘-ı sa‘y cemili vücûda getürüb ve ne

vechile tedârük idüb ne zamân gönderildüği ve ne kadar sana irsâl olunduğun

yazub bildiresin.





68

209/318

Bu dahi.

Bir sûreti Topçibaşıya yazıldı.

Mora beği Mehmed dâme izzühû Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb

arz eylemiş imdi lâzim top yuvarlakların ve fitil oti ve sâyir sana mute‘allik olan

levâzımı ale't-te‘accib irsâl itmek emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda aslâ

te’hîr eylemeyüb taleb olunan eğer yuvarlakdır eğer fitil otidir ve eğer gayridir

gönderilen çapa göre yuvarlakların ve sâyir levâzımı tedârük idüb dahi kapudân

dâme ikbâlühû ile müşâvere idüb dahi sâyir lâzim olan kereste ol cânibe gemi ile

göndermelü oldukda sen yuvarlakları ve sâyir sana müte‘allık olan taleb olunan

levâzımı bile irsâl eyleyesin.

210/319

Pehlevan Hasan Çavuş'a virildi. Fî 4 Ramazân

Kapudâne hüküm ki Südde-i Sa’âdet'üme mektûb gönderüb emr-i şerîfim

mûcebince re’îs ve azab ve yelkenciyi görüb bi'l-fi‘l hâssa hâricden ulûfe tasarruf

ider üç yüzden ziyâde re’îs oub iki bin üç yüz seksen beş nefer azab olub lâkin üç

yüz seksen beş neferi ekabir hidmetde ve yüz elli neferi Rodos gemilerinde ve on

beş neferi Kavala'da ve kırk neferi Sanacık'da ve Sakız'da olan gemilerde ve

altmış neferi tersâne nöbeti hidmetinde ve on iki neferi gömiler olub ve beş neferi

mütekâ‘id id ve on beş neferi müteferrika olub ve otuz neferi mahzen ve akçe

hidmetde oldukların vechile yedi yüz nefer olub yedi bin altı yüz yetmiş sekiz

nefer olur iki yüz kıt‘a gemiye on ikişer nefer azabdan iki bin dört yüz nefer olur

nefer takdîrce yedi yüz yigirmi nefer âdem lâzim değildir Donanma-i Hümâyûn

gidecek tersanede nöbet beklemeğe ve tob gemilerine ve sâyir hidmete küllî âdem

olub reyisler kifâyet eyledüğün bildirmişsin imdi bir bölük re’îs ile on olmak üzre

ta’yîn eyleyüb yelkenci iken terfi ile re’îs olanları emr-i sâbıkım mûcebince girü

yelkenci eyleyüb ekâbir yanında olan azebi cümle getürdüb istihdâm eylemek emr

idüb buyurdum ki vusûl buldukda emrim mûcebince her bölüğe re’îs ile amel

olmak üzre ta‘yîn eyleyüb ve kadîmden yelkenci olub terfiyle re’îs olanları girü ve

emr-i sabık muktezâsınca ulûfe ile yelkenci eyleyüb ekabir yanında olan eğer

müteferrikadır ve eğer azeb ve eğer gayrıdır cümlesin getürdüb gelmeyüb

hidmetlerinde ihmâli olanların gediklerin aher hidmete yarar kimesnelere tevcîh





69

eyleyesin ve bi'l-cümle Tersâne-i Âmirem hidmetkârlarından eğer azab ve eğer

gayrıdır yanında kimesne olduğuna aslâ rızâ-yı şerîfüm şerîfim yokdur aslâ ve

kat’a bir ferdi yanında komayub cümlesin getürdüb istihdâm eyleyesin

gelmeyenlerin gediklerin aher yararlara viresin.

211/320

Hasan Çavuş'a virildi. Fî 10 Şa‘bân

Mora beğine hüküm ki hâlâ sancağda ba‘zı re’âyâ küffâr-ı hâksâr ile

yekdil olub ittifâk fesâd ü şenâ’at üzre olmak kasd eyledikleri i‘lâm olundi idi

memlekette anun gibi fesâd ü şenâ’at üzre olan müfsid ve âsîlerin kılıç ile olmak

mühimmândandır buyurdum ki vusûl buldukda gicede ve gündüzde gaflet üzre

olmayub sancağın ve sancağında olan kal‘anın hıfz u hırâsetde dakîka fevt

itmeyüb sancağında anun gibi re’âyâ ü berâyâdan küffârla muamele idüb ittifâk

fesâd üzre kimesneler varsa aslâ ve kat’a eman virmeyüb ele getürüb hakkından

gelesin ve töhmet ve isyânları şâyî olanları hüsn-i tedbir ve tedârük ile ele getürüb

Anatoli’da olan hâssa gemilerime küreğe teslîm idüb kaç kimesne teslîm itdüğün

arz idüb sancağın hıfz u hırâset aslâ ve kat’a dakîka fevt itmeyesin ve sancağında

bu makûle kimesneler varmıdır olduği takdîrce emrim üzre ne vechile haklarından

geldüğün arz eyleyesin ve bi'l-cümle bu bâbda kemâl basîret üzre olub eğer sâbıkâ

fesâda mübâşeret idenlerdir ve eğer re‘âyâ yı ihtilal iden ehl-i fesâd başubuğ

olmak ihtimâli olanları hüsn-i tedârük ile ele getürüb bir bahâne ile habs idüb

ahvâllerin bildirüb bir vechile tedârük eyleyesin bir fitne zuhûri ihmâli olmaya

şöyle ki su-i tedbir ve âdem ihtimâmından bir nesne zuhûr ide sonra özrünüz

makbûl olmayub mu‘âteb olmanuz mukarrerdir ana göre hıfz u hırâset memleket

ve zabt ve siyanet ve raiyyet bâbında envâ‘-ı ikdâm ve ihtimâm üzre olub dâyimâ

eğer eğer a‘da etrâfın eğer re’âyâ ahvâlin tecessüsden hâlî olmayub vâkıf olduğun

ahbâri i‘lâm idesin.

212/321

Mora beğine ve Mizistre beğine hüküm ki Mizistre beği mektûb gönderüb

Mizistre sancağına tâbi‘ Kalamata nâm kasaba abı deryâda ve Manya ve Ransor

nâhiyelerin karyeleri kurbünde vakı‘ olub Mizistre ve Mora sancaklarının benderi





70

olub Manya asîlerin sâbıkâ vilâyete gâret itdüklerinden kasaba-i mezbûrede

makulât ve meşrubâtların197

213/322

Süleyman Çavuş'a virildi. Fî 4 Ramazân

Mehmed'e yazıldı.

Kefe beğine hüküm ki bundan akdem emr-i şerîfim gönderülüb taht-ı

yolunda yigirmi kıt‘a kadırga kerestesin kesilüb ihzâr olunmak fermân olunmuşdi

ol emr-i şerîfim kemâ-kân henüzdür buyurdum ki vardukda bu bâbda kema-i

ikdâm ve ihtimâm üzre olub ağcele yormazdan mukeddem emr olunan yigirmi

kıt‘a kadırganın kerestesin kesdürüb hâzır u müheyyâ eyleyüb husûs-i mezbûr

emrim umûrdandır ihmâl ü müsâhele olunmayub zikr olunan mikdârı kadırga

kerestesin bî-kusûr hazır eyleyesin ki lâzim geldikde bir nesneye muzâyaka

çekilmelü olmaya ve zikr olunan keresteden şimdiye değin nesne hazır olmişmidir

ne mikdâr kadırga kerestesi hazır olmişdir yazub mu‘accelen bildiresin ve

İstanbul'un zahîreye muzâyaka olmağın yağ ve arpa buğdaydan ve sâyir makulât

kısmın eğer madrabazlardandır eğer gayridendir gemilere tahmîl idüb mûmâ-ileyh

kal‘a -i mezbûreye göndermek emr idüb anun gibi makulât kadîmden her kimde

müstevfî nesne varsa sahiblerinin yarar kefîllerin alub dahi gemiler tahmîl idüb

sahibleriyle bile mashruse-i İstanbul'a gönderesin ve her birinin ne mikdâr nesnesi

varsa yazub defter idüb mühürleyüb sahib olivirüb bize gönderesin ki gelürken

aherin bey‘ itmek ihtimâli olmaya ammâ bu bahâne ile kudreti olmayanlara

tekellif olunmakdan ve kudreti olanlar himâyet olunmakdan ihzâr eyleyesin.

214/323


Gümilcine'den Yeniada'ya varınca yol üzerinde olan kadîlara hüküm ki

hâlâ Gümilcine'de ihzâr-ı fermân olunan urganlar Yeniada'da binâ olunan

gemilere lâzim olmağın zikr olunan urganları üstübiye sarub arabalardan

urganlarıma zarar kârib olmaya hüsnü tedârikle arabalara tahmîl idüb size

göndermek emrim olub size dahi kifâyet mikdârı çift tedârük zikr olunan arabalari

197 Hüküm tamam değildir.





71

mahal-i ma‘mûre varınca bir günde ulşadurmak emr idüb buyurdum ki emrim

üzre zikr olunan urganlar arabalar şle kangınızın taht-ı kazâsına gelürse aslâ bir ân

ve bir sâ‘at te’hîr ü terâhî eylemeyüb kifâyet mikdârı hüsn-i tedârük eyleyüb zikr

olunan arabaları mahal-i ma‘mûre varınca her bir günde ulaşdurub avk ve

te’hîrden ziyâde hazer eyleyesin ve zikr olunan urganlar arabalar ile her bir

yeküne ne günde vâsıl olub ve size ne günde irsâl eylediğin yazub bildiresin ve

boş arabaları kadîlıklardan kadîlıklara ulaşdurub Gümilcine kadîsına irsâl

itdüresin.

214/324

Bu dahi mezbûre virildi.

Gümilcine kadîsına ve Sinan Çavuş’a hüküm ki bundan akdem

Gümilcine’'e bükülmesi fermân olunan urganları gemi ile Südde-i Sa'âdetüm'e

göndermek emrim olmuş idi hâlâ Yeniada’da binâ olunan gemilere urgan lâzim

olduği i‘lâm olunmağın zikr olunan urganlari eğer bî-kusûr gemilere tahmîl

olunmayub anda ise kifâyet mikdârı arabalar tedârük idüb urganları hüsn-i

tedârikle üstübi ile sarub zarar müretteb olmamak üzre arabalara tahmîl idüb

götürmek emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda zikr olunan urganlar anda ise

emrim üzre sarub arabalardan zarar müretteb olmayacağın hüsn-i tedârük ile

arabalara tahmîl itdürüb yanınızda kadıya îsâl eyleyesin ki ol dahi vech-i meşrûh

üzre çift tedârük idüb zikr olunan urganları hüsn-i tedârikle bâbında olan kadıya

îsâl eyleyüb ne tarîk ile Yeniada'ya varub vâsıl ola bu bâbda yol üzerinde olan

kadîlara dahi hükm-i hümâyûnum gönderilmişdir te’hîr eylemeyüb urganları

arabalara tahmîl idüb göndermek arzınca olasın ve ne gün tahmîl idüb irsâl

eylediğin yazub bildiresin.

215/325

Ahmed Çavuş'a virildi. Fî 3 Ramazân

Kili kadîsına hüküm ki hâliyâ ba’zı keşişler mektûblar ile dutulub Südde-i

Sa’âdet'üme gönderilmeniz dahi ber nice kimesneler tebdîl sûret idüb darü'l-harbe

ba’zı mekâtib alub gelmek üzre oldukları i‘lâm olunmağın min-ba‘d eğer Eflâk ve

Buğdan ve Leh taraflarına bir ferdi geçirmek üzre fermân kazâ ceryanım sâdır





72

olmuşdur buyurdum ki vusûl buldukda bu bâbda dakîka ve ihtimâm ile ol taraflari

eğer iskelelelerdir ve eğer nehir nöbetinin ubûri kâbil mevazidir gereği gibi

bekledüb zinhar berü cânibden kimesne öteye geçürmeyüb gitmek isteyenleri

alıkayasın ve ne makûle kimesneler ol cânibe gitmek üzre oldukların ma’lum

idünüb yarar kefîllere virdikden sonra isimleri ve resimleriyle Südde-i

Sa’âdet'üme arz iyleyesin ve mahrûse-i İstandul'da tereke bâbında nevan

muzâyaka vakı‘ olmağın taht-ı kazânuzda gemileriyle vâfir ü müstevfî zımmîye

göndermek bâbında envâ‘-ı sa‘y ve ihtimâm eyleyesin husûsı mezkûr dahi dahi

umûr-ı mühimmedendir evkât-ı vechile mukayyed olub ne vechile tedârük idüb ne

mikdâr dahi irsâl olunub gitmeğin gemi bile gönderüldüğün defter idüb defterin

mühürleyüb bile irsâl eyleyesin.

Bir sûreti Hasan Çavuş'a Ruscuk Kadîsı

Bir sûreti Givan Çavuş'a İsakçı Kadîsı'na

Bir sûreti Mehmed Çavuş'a Beranik

216/326

Mehmed Çavuş'a virildi.

Selanik beğine kadîsına hüküm ki vilâyeti Eflâk'da nâm keşişler dutulub

Südde-i Sa’âdet'üme getürülüb ahvâlleri su’âl olundukda bundan akdem Selanik

Kilisesi'nde patrik olan Yasef nâm mel‘ûn kilise-i mezkûrda rûz-î Kasım'da

cem‘iyet eyleyüb Leh ve Moskov câniblerine ba’zı kağıtlar îsâl itmek husûsun

müşâvere idüb ol kâğıdları bizüm alınmış virüb ol cevânibe eyletmek teklif

eyledükde biz alub gitmek ihbar itmemeğin zikr olunan kağıdları ol müşaverede

bile olanlardan Melahurlu papa Gregoryu ve Moralu Medrepilid ve Temurhisârı

medrepildi Brosta ve Nikodimo ve Tatarpapaz dimekle ma’rûf zımmîler ellerinde

kalmışdır deyû cevâb eyledükleri ecilden zikr olunan zımmîler ol kadırgalarıyla

ele getürilüb Südde-i Sa‘âdet'üme irsâl olunmasın emr idüb buyurdum ki

vardukda tehit itmeyüb eğer ellerinde kağıd kalan zımmîlerdir ve eğer müşaverede

bile olanlardır beher takdîr cümlesin farkında ise ele getürüb dahi kayd ve tenbîh

ile ve bulunan kağıdların mühürleyüb yarar âdemleriyle Asitâne-i Sa‘âdet'üme

gönderesin bu husûs mühimdir evkât-ı vechile mukayyed olub zikr olunan





73

zımmîleri ele getürmeyince olmayasın ve koşub gönderülen âdemlere muhkem

tenbîh eleyesin ki yollarda evkât-ı hıfz idüb gaybet itdürmekden ihzâr üzre olasın.

216/327

Piri Çavuş'a virildi. Fî 5 Ramazân

Silistre beğine hüküm ki sancağın zü‘amâ ve sipâhileriyle hâzır u müheyyâ

bulunmağın lâzim olmuşdur buyurdum ki vusûl buldukda sancağın zü‘amâ ve

sipâhileriyle evkât-ı vechile tenbîh ü te’kîd idüb her biri düşmen yerağıyla hâzır u

müheyyâ ola bir cânibe gitmek emrim oldukda bir ân ve bir sâ’at te’hîr ve arâm

eylemelü olmayub emrim üzre lâzim olan mahale tevcîh idesin.

217/328

Yevmü'l-Ahad, fî 5 Ramazâni'l-mübârek, sene 979, Edirne

Budun beğlerbeyinin kethudâsına virildi. Fî 4 Ramazân

Çırnovi kadîsına hüküm ki Temaşvar'da Balçık İskelesi'ne gelecek barut

bi-tavakkuf Ruscuk İskelesi'ne gönderülüb sana teslîm olunmağiçün Semendire

beğine ve kadîsına emr-i şerîfim gönderilmiştir buyurdum ki vusûl sen dahi

mahall-i mezbûre nazar olub zikr olunan barut geldikde temessükleri ile baruta

kabz idüb arabalar ile Varna kadîsına irsâl ve îsâl eyleyesin ve bu bâbda Varna

kadîsına yazılan hüküm sana gönderildi sen dahi barut ile Varna kadîsına

ulaşdurub baruti ateşden gereği gibi hıfz itdüresin barut ile gelen gemiler ile ve

neferât ile baruti yukaru Varna'ya göndermek mümkün ise gönderesin mümkün

olmazsa arabalarla Varna kadîsına irsâl ve îsâl eyleyesin ve ne mikdâr barut teslîm

itdüğüne temessük alasın.

217/329

Bu dahi.

Varna kadîsına hüküm ki Temaşvar cânibinde Ruscuk İskelesi'ne gelecek

barut sana irsâl ve îsâl olunmak emrim olmuşdur buyurdum ki zikr olunan yazub

sana vâsıl oldukda temessük kabz idüb anda binâ olunan gemiler anda iken

gelürse gemilere koyub gemiler anda ikisin yetmez ise rencber gemilerine koyub

anbarların mühürleyüb ateş ve mûm yağidur menbağı muhkem tenbîh idüb ve





74

i’timâd itdüğün âdemin bile koşub İstanbul'a gönderesin şöyle ki gemi

bulunmazsa baruti anda der-mahzen idüb arz eyleyesin ki müstakil gemi

gönderülüb getürüle.

218/330

Kethudâsına virildi. Fî 4 Ramazân

Temaşvar beğlerbeğine hüküm ki anda işlenüb hazır olan baruti Pançoya

İskelesi'ne göndermişsin emr idüb buyurum ki vusûl buldukda emrim üzre hazır

olan baruti hüsn-i tedârikle Pançova İskelesi'ne gönderüb ateşden muhkem

sakınalar deyû tenbîh idüb iğtimad olunur âdemlar koşasın Semendire beğine ve

kadîsına bu bâbda hüküm gönderilüb zikr olunan baruti Ruscuk kadîsına mu‘accel

îsâl ideler deyû te’kîd ve tenbîh olunmuşdur ana göre sen dahi bitevakkuf hazır

olan baruti mahal mezbûre îsâl idüb ne mikdâr yazub gönderüldüğün arz idesin ve

gice ve gündüz de ihtimâm idüb anda ziyâde barut tedârikinde var kuvvet bazuka

getüresin barut ehem-i mühimmândandır.

218/331

Budun beğlerbeğin kethudâsına virildi. Fî 4 Ramazân

Semendire beğine ve kadîsına hüküm ki Temaşvar câniblerinden anda bir

mikdâr ıslanmış barut gelüb zikr olunan barut anda olan topçilara kurutturulub

ıslâh itdürülüb hıfz olunmasın emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda zikr olunan

barut emrim üzere anda olan topçilara gereği gibi kurutdurub ıslâh idüb ateşten

emin ve mahfuz mahalde hıfz idesin ve Temaşvar'da Pançova İskelesi'ne barut

göndermek emrim olmuşdur ol cânibe nâzır olub ol barut mahal mezbûre geldikde

anda olan mîrî gemilere koyub kifâyet mikdârı hisâr-erlerin koşub kimesne ateş ve

mûm paklamak içün i’timâd itdüğün âdemin bile koşub zikr olunan baruti Ruscuk

İskelesi'ne gönderüb Çırnovi kadîsına teslîm itdüresin ne mikdâr barut teslîm

itdüğün temessük alasın kazb itmek içün Çırnovi kadîsına hükm-i şerîfüm

gönderilmişdir sen dahi ihtimâm idüb eğlettürmekden hazer idesin.





75

219/332

Mehmed Çavuş'a virildi.Fî 4 Ramazân

Midillü ve Sakız beğlerine hüküm ki bundan akdem İzmir'de kürekde olan

Dubrovnik barçasına mîrî bezi tahmîl idüb Südde-i Sa’âdet'üme getürmek emrim

olmuş idi ol emr-i şerîfim alimakan mukarrer olub halatın da bükdürülmesi

fermân olunan urganlardan bir mikdâri erişüb gemilere tahmîl olunub göndermek

lâzim olmağın zikr olunan barçaya hazır olan urganları dahi tahmîl itdürüb nefer

ile getürmek emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda emrim üzre mukaddemâ girift

olub İzmir'de olan mîrî bezi tahmîl idüb getürmek emrim olan Dubrovnik barçasın

ihzâr olunan urganları bile tahmîl itdürüb bile olub Südde-i Sa’âdet'üme getürmek

bâbında envâ‘-ı sa‘y ve ikdâm idesin ammâ yolda getürürken gaflet eylemeyüb

küffâr gemilerinden bir zarar erişdirmek ihtimâli olmaya.

219/333

Mehmed Çavuş'a virldi. Fî't- târîhı'l-mezbûr

Tire kadîsına hüküm ki Südde-i Sa’âdet'üme mektûb gönderüb emr-i şerîf

sabıkım mûcebince ihzâr-ı fermân olunan urganlardan bir mikdâri erişüb

kadırgalar gelüb tahmîl olunmasın bildirmişsin ol bâbda he ne demiş isen ma’lum

oldi imdi bundan akdem İzmir’de bir Dubrovnik barçası tereke ile girift olmağın

İzmir’de olan mîrî bezi tahmîl itdürüb Südde-i Sa’âdet'üme getürmek içün

Midüllü ve Sakız beğlerine ahkâm-ı şerîfe yazılub gönderilmiş idi anun gibi zikr

olunan barçaya emrim üzere mîrî bezi tahmîl eyleyüb gelmelü oldukda Tire'de

emrim mûcebince ihzâr olunan urganları dahi tahmîl idüb bile getürmek içün

müşârun-ileyha hükmü hümâyûnum yazulub irsâl olunmuşdur buyurdum ki vusûl

buldukda anun gibi zikr olunan barça ol câniblerde mîrî bezi tahmîl idüb

getürmelü olduklarından ihzâr olunan urganları dahi tahmîl itdürüb müşârun-

ileyha ile bile gönderesin ve ne vechile tedârük idüb ne mikdâr ve ne makûle

urgan tahmîl idüb gönderdüğün yazub bildiresin.





76

220/334

Alî Çavuş'a virildi. Fî 5 Ramazân

Mehmed Çavuş'a hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb bundan

akdem Cezîre-i Kıbrıs'a terike göndermek emrim olmağın iki karamürsel tereke

gönderüb mukaddemâ Donanma-i Hümâyûn'um mühimmi içün ihzâr olunan on

bin kantar peksimedin iki bin kantarı Donanma-i Hümâyûn'a virülüb dört bin

kantarı der-mahzen kalduğun bildirmişsin imdi zikr olunan peksimedleri te’hîr

eylemeyüb Kıbrıs'a göndermek emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda te’hîr

eylemeyüb zikr olunan peksimedi Kıbrıs'a gönderüb teslîm olduğuna temessük

getürdüb dahi anda binâ olmak emrim olan gemilere taze peksimed bişürüb ihzâr

eyleyesin ve ne vechile cemil tedârük eylediğin yazub bildiresin.

220/335

Musdafa Çavuş'a virildi. Fî 4 Ramazân

Uzuncaova Hasköy kadîsına hüküm ki sâbıkâ Mat Kadîsı olub bi'l-fi‘l

Uzuncaova’da sâkin olan mevlâna Şa‘bân’ın huzûru lâzim olmağın buyurdum ki

vusûl buldukda mezbûru mezkûr çavuşuma Südde-i Sa‘âdet'e irsâl eyleyesin.

221/336

Musdafa Çavuş'a virildi.Fî 10 Ramazân

Şâm beğlerbeğine hüküm ki hâliyâ Şâm Hazinesi'nin ahvâl-i muhtel olub

mukâta‘alar ba‘zı kuvvetlüsün düşüb defterdâr mâl tahsîline kâdir olmayub

beğlerbeğine alıvirmek teklif olundukda hâzine bizden su’âl olunmaz deyû ihmâl

itmekle mâlın tahsîli asir olub ve ba‘zı mikdârlarda küllî mâl olub tahsîl mümkün

olduği istimâ‘ olunmağınseni mâl nâzırı ta‘yîn eyleyüb buyurdum ki vusûl

buldukda min-ba‘d mâla nâzır olub dahi emvâl-ı mîrîden ne mikdâr bakâyâ kalmış

ise her kimlerde mecâl virmeyüb tahsîl itdürüb ve tahsîl asir olan bin mukâta‘adır

virmeyüb ve mukeddemlerden dahi vakı‘ olan bakâyâsın tedârük ile tahsîl idüb

tazyik eylemeyesin ve ne vechile tedârük eyleyüb ve bakâyâdan ne mikdâr mâlı

cem‘ u tahsîl olunduğun yazub bildüresin





77

221/337

İbrahim Çavuş'a virildi. Fî 6 Ramazân

Niğboli beğine ve Tırnova ve Lofça kadîlarına hüküm ki hâlâ Tırnova

kadîsına tâbi‘ Küçükçadırlı ve Küçükhisâr beğleri ve Derelü nâm karyelerden ve

Lofça kazâsından Dubrovan nâm karyede on beş haen karacı konub kışda ve

yazda yollar kesüb harâmîlik idüb memleket koyunların ve sığırların alub katl

idüb ve yarar atlara binüb ve Huber ve Doş nâm karyede sâkin olan Mahmûd nâm

kimesne yatakları olduği i‘lâm olunmağın mezkûrların ahvâl-i şer‘le getürilüb

teftîş olunmak emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda mezkuları ihzâr idüb fi'l-

vakı‘ fesâd ü şenâ‘at üzre olub hırsuzluk ve harâmîlik eyledükleri şer‘le sâbit ü

zâhir olursa ve mezkûr Mahmûd yatak ve durakları olduği tecessüs şer‘ sâbit

olursa mecâl virmeyüb mezbûrları habs idüb üzerlerine sübût ve zühur olan fesâd

ü şenâ‘at leri ve sâyir cerîmelerin ne ise yazub sûret-i sicillerin gönderesin bu

bâbda tamâm hak üzre olub bu bahâne ile kendü hâllerinde olanlara dahl ve

tecâvüz üzre olan fesâda mücerred celb ü ahz içün himâyet olunmakdan ve bi'l-

cümle şer‘-ı şerîfe muhâlif kimesneye iş olmakdan hazer idesin.

222/338


Kapudân Alî Paşa'ya hüküm ki Cezayir-i Garb beğlerbeği Hasan Südde-i

Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb vilâyeti Cezâyir’e gitmek otuz kıt‘a kadırga

gerekdir olmayınca gitmek mümkün değildir deyû arz eylmiş şimdi otuz pâre

gemi virmek çokdur ne kadar harc ziyâde olursa ol kadar muzâyaka virmek

mukarrerdir heman müşârun-ileyhin mümkün olduği kadar tedârük ve mesâlihi

görülüb beğlerbeğliğine irsâli husûsı umûr-ı mühimmedendir buyurdum ki

vardukda te’hîr itmeyüb müşârun-ileyhin mesalihin görüb emrim mûcebince

beğlerbeğliğine irsâli ve îsâli bâbında envâ‘-ı ikdâm ve ihtimâmın vücûda

getüresin ve Girine beği Musdafa dâme izzühûya mezîd-i inâyet padişahımından

Trablusgarb Beğlerbeğliği sadaka olunmuşdur Cezîre-i Kıbrıs'a alub gitmek emr

olunan gemileri emr-i sâbık üzre Sığla beği Receb dâme izzühû ile irsâl eyleyesin.





78

222/339

Pehlevan Hasan Çavuş'a virildi. Fî 4 Ramazân

Kapudân’a hüküm ki mîrî esîrlerden ehl-i sınâyi‘ olanlardan dülger ve

kalafatçı ve urgan bükücü ve sâyir gemilere müte‘allik sena‘at bilenlerin yanlarına

sena‘at bilmeyen esîrlerden birer ikişer esîri şakird nami ile ta‘yîn idüb sanaat

talim itdürmek emr idüb buyurdum ki vusûl budukda bu bâbda mukayyed olub

mîrî esîrlerdem zikr olunan sınâyi‘ bilen esîrlerin yanlarına sâyir esîrlerden birer

ikişer esîr ta‘yîn eyleyüb sanata talim itdürmek ardınca olasın husûsı mezbûr

mühimdir emrim üzre sena‘at bilmeyen esîrleri ehl-i sınâyi‘ yanlarına koşub

Tersâne-i Âmire'me lâzim olan sena‘atları ta‘lim itdürmeyince olmayasın.

223/340

Mehmed Çavuş'a virildi. Fî 7 Ramazân

Midillü ve Sakız beğlerine hüküm ki bundan akdem tereke ile küffâra

giderken girift olan gemilerin re’îslerin teftîş eyleyüb ki gemilerden alub gemiler

ne tahmîl eylemişlerdir ma‘lûm edinüb vukû‘ı üzre arz eylemek içün bir iki def‘a

ahkâm-ı şerîfe yazulub gönderilmiş idi henüz cevâbı gelmeyüb te’hîr olmağa bâ‘is

nedir buyurdum ki vusûl buldukda te’hîr eylemeyüb zikr olunan re’îslerden su’âl

eyleyüb terike gemilerden almışlardır kimin ma‘rifeti ile bey‘ olunmuşdur yerlü

yerinden görüb vukû‘ı üzre yazub bildüresin.

İzmir kadısına hüküm ki bundan akdem198

223/341

Şehzade kethudâsına virildi.

Lala'ya hüküm ki hâlâ Dubrovnik gemilerinden İzmir'de penbe ve sahtiyan

ve balmûmi mûmlu bir gemi girift oldukda ahid-nâme-i hümâyûn virilmişdir bu

makûle metâ‘ı alub gitmek memnû‘ değildir deyû Dubrovniklü cânibinden cevâb

virüldüği i‘lâm olundi imdi penbe ve sahtiyan ve balmûmi metâ‘ı alub gitmek

emrim yokdur zikr olunan gemiye girift eyleyüb penbesin ve sahtiyan ve bal

mûmun alub der mahzen idüb dahi sâbıkâ cem‘ olunub Südde-i Sa’âdet'üme

198 Hüküm çizilmiş olup, tamam değildir.





79

göndermek emrim olan mîrî bezi ve kendir kenevir irsâl olunmayub anda ise zikr

olunan gemiye tahmîl olunmak münâsib ise tahmîl itdürüb kifâyet mikdâri hisâr-

erin koşub Midüllü beğine göndermek emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda

emrim üzre zikr olunan gemide bulunan eğer penbe ve sahtiyan ve eğer balmûmi

ve gayri metâ‘ıdır gemiden ihrâc eyleyüb der mahzen idüb dahi sâbıkâ cem‘

olunub gönderilmesi emrim olan mîrî bezi ve kendiri henüz irsâl olunmayub

kalmış ise mezkûr gemiye i’timâd olunub tahmîl olunmak münâsib ise tahmîl

itdürüb ve içinde kifâyet mikdârı hisâr-erin koşub Midüllü beğine teslîm idüb

içerüye gönderesin.

224/342

Şehzade kapucilarından Mehmed'e virildi. Fî 14 Receb sene 979

Lala'ya hüküm ki mektûb gönderüb İzmir İskelesi'nde ba’zı kumaş ile bir

Frenk barçası gelüb Dubrovniklünün olduğun bildürüb ammâ Dubrovniklünün

itdüğün i’timâd olmağın anda girift oduğun bildirmişsin vâkı‘â küffâr-ı hâksâr

Dubrovniklü Francalu namına hile ile tecessüsden hâlî değildir buyurdum ki vusûl

buldukda zikr olunan barçayı saluvirmeyüb Menemen Tarhanyat câniblerinde

olan mîrî bezleri hazırlanmış olub gönderilmiş ise mezkûr barçaya kodurub ve

içine müstevfî yeraklu hisâr muhafızlarından koyub Sakız ve Midüllü beğleri ol

etrâfn muhâfazasına birkaç gemi ile varmak üzredir varduklarında mezkûran ile

haberleşüb dahi zikr olunan barçayı anlara koşub boğaz hisârlarından içerüye

koymağa tenbîh eyleyesin bu bâbda ihtimâm idüb gemiyi salıvirmeyüb ve min-

ba‘d Venedüklü ve Francalu namıyla ol yalılara varan gemileri tecessüs idüb

şehirlü olanları bilaemr salıvirmeyüb ammâ ihtimâm idüb koşduğun hisâr-erleri

gemiden çıkub dahi barça ale't-tefa‘ul dârül-harbe gitmelü olmağa tamâm i‘timâd

eyledüğün üzre tedârük eyleyesin.

224/343

Müsellemlerden Ali'ye virildi.Fî 10 Ramazân

Rûm beğlerbeği ve Sivas kadîsına hüküm ki, Sivas sancağında Yörük

tâyifesinden Sâbit nâm kimesne ehl-i fesâd olmağın mukeddemâ Budun'a

sürülmüşken yine gelüb fesâd üzre olduğu arz olunmağın buyurdum ki göresiz





80

mezbûr vech-i meşrûh üzre Budun'a sürülmüşken bilâ-emîr geri gelüb fesâd ü

şenâ‘at üzre ise mezbûru sûret-i siciller ile yarar âdemlere koşub Dergâh-ı

Mu‘allâ'ma gönderesiz.

225/344

Mehmed Çavuş'a virildi. Fî 7 Ramazân

İzmir kadîsına hüküm ki bundan akdem nice def‘a ahkâm-ı şerîfe yazılub

mîrîye müte‘allik kendür ve urgan ağaç erişmedin rencber ve gayrı kendir ve

urgan aldırmayasın deyû murâd tenbîh ü te’kîd olunmuş iken evâmîr-i şerîfeye

muhâlif ba‘zı rencber gemilerin anda urgan bey‘ olunub berüye gelüb su’âl

olundukda İzmir'de alındı deyû cevâb virdüklerin i‘lâm olundi imdi emrim üzre

mîrî urgan tamâm olundi rencber ve gayrı urgan virmeğe sebeb nedir mîrî urgan

mühim olub defe‘ât ile tenbîh olunmuş iken emr-i şerîfe muhâlif haraci urgan

virüldüğün rızâ-yı şerîfüm şerîfim yokdur bu bâbda mesul olmuşsundur buyurdum

ki vusûl buldukda bu bâbda mukayyed olub mîrî urgan itmâma erişmedin eğer

rencber gemilere ve eğer gayri ve bi'l-cümle haraci urgan ve kendir bey‘ itdürüb

ol emr-i sabıkım mûcebince mîrîye müte‘allik urganları itmâma erişdürüb ber-

vech-i isti‘câl irsâl eylemek arzınca olasın.

225/345


Şâm beğlerbeğine ve defderdârına ve Şâm Emiri Haccın'a hüküm ki hâlâ

Südde-i Sa‘âdet'üme arz-ı hâl sunulub ve Mekke-i Mükerreme yolunda ve Arafat

ve Müzdelife ve Mekke Mükereme’de şer‘-ı şerîfe ve kadîmden ola gelene

muhâlif ba‘zı evzâ‘ ve ef‘âl hâdis olub huccâc-ı güzin ileyhâyı te‘addî ve hacılara

muzâyaka virüldüğü i‘lâm olunmağın sunulan arz-ı hâlin sûret-i aynı ile ihrâc

olunub sana gönderilmişdir imdi bazu husûs içün sâbıkâ dahi ahkâm yazulub

gönderilmiş idi ol o emr-i şerîf alî-mâkân mukarrerdir buyurdum ki vusûl

buldukda sûreti arz-ı halde mestûr olan husûsları görüb dahi şer‘-ı şerîfe ve

kadîmden olagelene muhâlif hâdis olub hucaca ve bi'l-cümle zarar ve te‘addî

olanları def‘ ü ref‘ eyleyüb eğer Şâm-ı şerîfde ve eğer yolda ve eğer Mekke-i

mükerreme'de hacının huzûr haline müte‘allık olan umûrda sa‘y ve ihtimâm





81

eyleyüb sâbıkâ gönderilen ahkâm-ı şerîfe mûcebince ref’i lâzim olan husûsları

ref’eyleyesin.

226/346

Yazıldı.

Kethudâsına verildi. Fî 15 Ramazân

Van beğlerbeğine hüküm ki Dergâh-ı Mu‘allâ'ma mektûb gönderüb yukaru

cânibe müte‘allik ahbârdan her ne i‘lâm etmiş isen mufassal ma‘lûm şerîfim

olmuşdur buyurdum ki min-ba‘d dahi yukaru cânibden yarar casuslarun eksik

itmeyüb vâkıf olduğun ahbâr-ı sahîhayı i‘lâm ve işardan hâlî olmayasın şöyle

bilesin.

226/347

Hacı Murâd’a virildi. Fî 8 Ramazân

Kapudâna hüküm ki Dergâh-ı Mu‘allâ'ma mektûb arz eyledüğün üzre

Arnavud Memi re’îs yevmi seksen akçe ve Murâd Re’îs yetmiş akçe ve Kara

Hasan ve Alî re’îs ellişer akçe ve İsa ve diğer Hasan ve Mûsa re’îs kırk beşer akçe

ulûfe ta'yîn olunmuşdur ve rü’esa ve ve azeban husûsı emr-i sâbıkım üzre henüz

teftîş olunmaduğun bildirmişsin imdi rü’esa ahvâli görmek mühimmândandır

buyurdum ki vusûl buldukda vechi görüldüğü zamânda ol husûs tamâm teftîş idüb

cenk yüzünden yelken açub kenara kaçanlari hüsn-i tedârikle ele getürüb habs

idüb ve tob darbzen gemileri deryâya gark olan rüesayı başka başka defter idüb

isim ve resimleriyle yazub bildüresin beğlerbeğliğe müte‘allik olan name-i

hümâyûna hazır olmak içün ahkâm-ı şerîfeye muvâfık mekâtib yazılub çavuşlarla

gönderilüb tenbîh olunduğun ve her takaya ikisin tüfenklü ve biri oklu olmak

münâsib olub ve ziyâde harbe götürmek lâzim olub iki yüz pare kadırganın her

neferine yüz ellişer neferhaya üzre otuz bin yarar cenkci lâzımdır ve tûvâna

yiğitler lâzim olduğun bildirmişsin imdi peksimedi varuli virmek üzre dörder akçe

ile gönüllü peksimedlerin yararların yazasın ve taşrada konulan kadırgalar dahi

içerüye gelüb kürekcileri yazılsa münâsib oldi deyû bildirmişsin anlar içerüye

gelmek hakdan münâsib değildir ammâ evkât-ı tenbîh idesin ki teknelerin





82

takaların ber-vech-i le tedârük olanlararına soyukdan zarar gelmeye ve takaların

eksük eylemeyüb aç ve zelil dutmayalar.

227/348

Kalafatcılardan İbrahim'e virildi. Fî 8 Ramazân

Kapudâna hüküm ki hâlâ Tersâne-i Âmire'mde ehl-i sına‘yiden varub iş

işleyenler sabâhdan övleye değin işledikkleri i‘lâmolunmağın tâyife-i mezbûrda

ahşâma değin işlemek emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda Tersâne-i

Âmire'mde işlenen ehl-i sına‘yi’ ahşâma dek işledüb olageldiği üzre nafakaların

viresin.

227/349

Sâhib-i Sa‘adete gönderildi. Mehmed kapuci ile gönderildi. Fî 8 Ramazân

Sâbıkâ vezir olan Pertev Paşa'ya hüküm ki deryâda bu def’a vakı‘ olan

muharebede kapudânım Alî dâme ikbâlühû esîr itdüğü bir kâfir kapudânın

müşârun-ileyhden alub ve mukeddema Kaya dâme izzühû olduği geminin

kapudânın dahi alub hıfz itdüğün i‘lâm olundi imdi zikr olunan kâfir kapudânları

müşârun-ileyh kapudânım Alî dâme ikbâlühûya virilmesin emr idüb buyurdum ki

vusûl buldukda zikr olunan iki bin nefer kapudânım her kanda bitevakkuf

getürdüb müşârun-ileyh kapudânım dâme ikbâlühûya teslîm eyleyesin ki mîrî içün

zabt eyleye ve Ağriboz dizdârı dahi mektûb gönderüb donanma ile Ağriboz'a

varıldıkda hisâr üzerinde gezer bir Venedüklü kâfire rast gelüb haber sordukda

Görfuz'da esîr olmuşdum baham virüb halâs olmak üzre didüğün bildirmişsin

mezbûr kâfir dahi bir gemide ise bitevakkuf zuhûra getürüb müşârun-ileyh

kapudânıma teslîm eyleyesin bir dürlü halâs eylemeyesin.

228/350

Yevmü'l-Erbi‘â, fî 7 Ramazân

Kethudâsı Nasuh’a virildi. Fî9Ramazân 979

Yanya beğine hüküm ki Karlıeli beği mektûb gönderüb Karlıeli sancağına

tâbi‘ Anyonad nâm karyede keferesi küffâr-ı hâksâr ile ittifâk ve ittihâd idüb isyân

ve tuğyân üzre oldukların arz itmeğin karye-i mezbûre keferesinin haklarından





83

gelmeğin emrim olub bu bâbda müşârun-ileyh mıntıkada hükm-i hümâyûnum

gönderilmişdir buyurdum ki vusûl buldukda karye-i mezbûrede müfsidlerin

asîlerin haklarından gelmek içün kifâyet mikdârı âdem ile seni davet iderse

bitevakkuf kifâyet âdem ile varub hüsn-i ittifâk ile zikr olunan asilerin gereği gibi

haklarından gelmek tamâm dikkat ü ihtimâm idüb ırz ve namusa muhâlif vaz‘

sudûrundan hazer idesin.

228/351

Bu dahi.

Karlıili beğine hüküm ki Dergâh-ı Mu‘allâ'ma mektûb gönderüb livâ-i

mezbûreye tâbi‘ Anyonad nâm karye keferesi küffâr-ı hâksâr ile ittihâd idüb isyân

ve tuğyan üzre olub sâyir karyelerden il-eri ihrâc olunub mezkûr karyeye dahi

yedi nefer âdem ile Hasan nâm voyvodan gönderildikde mezbûr karye halkı

cümlesin ittifâk idüb varan âdemlerin cümlesin fitne idüb ve sâyir karyelerin

re‘âyâ sın dahi muttasıl ihtilal idüb mezbûrların haklarından gelesin sâyirleri dahi

isyân itmek mukarrerdir deyû bildirdüğün ecilden zikr olunan İnaslar karyesinin

ahâlisinden fesâd üzre olanları urulub haklarından gelmesin emr idüb buyurdum

ki vusûl buldukda arz eyledüğün gibi mezbûr karye keferesinin isyân ve tuğyânı

vakı‘ ise ve gereği gibi sen haklarından gelmeğe kâdir isen erbâb-ı tîmârdan

âdemlerinden kifâyet mikdârları âdem ile mezbûr karyenin üzerine varub ehl-i

fesâd ü şenâ’at ele getürüb sâyirlerine mûcib-i ibret olmak içün gereği gibi

haklarından gelesin bu bada Yanya beğine dahi hükm-i şerîfüm yazılub lâzim

olursa sana mu‘âvenet itmek emrim olub hükmi sana gönderilmişdir ana göre

basîret üzre olub ırz ve namusa muhâlif vaz‘ sudûrundan bed ve bir küllî fitne ve

fesâd zuhûrundan hazer idesin ve haklarından ne vechile geldüğün arz idesin.

229/352

Alî Çavuş'a virildi.5 Ramazân 979

Kapudâna hüküm ki bundan akdem Topçibaşına hükm-i hümâyûnum

yazulub gemiler erişince lâzim olan topları alet't-te‘accib döküb erişdirmek emrim

olmuş iken mezbûr topçibaşıya kuşluk zamânında karhâneye gelüb övle vaktinde

koyub kidüb ihmâl üzre olduği i‘lâm olunmağın tekrâr mü’ekked hükm-i





84

hümâyûnum yazılub tenbîh ü te’kîd olmuşdur buyurdum ki vusûl buldukda bu

bâbda siz dahi bi'z-zât mukayyed olub tophâneye varub gelmekden hâlî olmayub

topçibaşın ve topçiların ikdâm ve ihtimâm eyleyesin ki toplari alet't-te‘accib

döküb erişdirmek arzınca olalar şöyle ki toplar zamânı ile eritmeyüb ihmale sebeb

ile avf oluna siz dahi mes’ul olursuz ana göre sa‘y ve ikdâm eylemekden hâlî

olmayub Tophâne-i Âmire'me varub gelmekden hâlî olmayasın.

229/353

Mezbûr Alî Çavuş'a virildi. Fî't-târîhı'l-mezbûr

Topçibaşıya hüküm ki bundan akdem sana hükm-i hümâyûnum yazulub

Donanma-i Hümâyûn'um gemileri erişince sen dahi lâzim olan tobları erişdirmek

emrim olmuş idi ol emr-i şerîfim alimakan mukarrer olub toplar mu‘accelen

dökülüb vaktin ile erişmek ziyâde mühim ve lâzim olmağın buyurdum ki vusûl

buldukda bu bâbda bi'z-zât mukayyed olub fermân olunan toplari emr-i şerîf

sâbıkım mûcebince alet't-te‘accib erişdürüb avk ve te’hîrden ziyâde hazer

eyleyesin karhânaye kuşluk vaktin varub övle zamânında koyub gitmekle

maslahat ihtimâma erişmez gâfil olmayub giceyi gönderüb katub iki ocak olmak

mı mümkündür üç ocak olmak mı mümkündür ne kadar ocak olmak kâbil ise leyl

ü nehâr sa‘y ve ikdâm eyleyüb fermân olunan toplari erişdirmek arzınca olasın ve

aher ve mestuğ çıra tedârük eyleyüb irsâl eylemek içün Kite kadîsına hüküm

yazılub sana irsâl olunmişdi ol çıra erişince mu‘accelen rencberlerden alub ihzâr

idüb toplari avk ve te’hîr eyleyesin şöyle ki bir def‘a dahi ihmâlin arz oluna su’âl

olursuz.

230/354

Musdafa Çavuş'a virildi. Fî 2 Ramazân 979

Topçibaşıya hüküm ki gönderüb Tophâne-i Âmire'm hizmetine ta‘yîn

olunan Saruhan piyâdeleri husûsun bildirmişsin imdi bundan akdem zikr olunan

piyâde nevrûza değin tophâne hizmetinde olmak emrim olmişdi ol emrim kemâ-

kân mukarrer olmağın tekrâr hüküm virilmişdir ammâ işlenen tobları husûsun

ziyâde ikdâm ve ihtimâm olunmayub ihmâl ve nekasin üzre olunduği istimâ‘

olundi imdi inayet hazreti hak celle ve alâ ile gemiler itmâma erişmesin kârib





85

olmuşdur kemâl ikdâm ve ihtimâm üzre dökülüb itmâm erişmek lâzim olmağın

buyurdum ki vardukda bir ân ve bir sâ‘at te’hîr ve arâm itmeyüb giceyi ve

gündüze katub dökülmesi fermân olunan tobları ma‘lûm u ittimam erişdirmek

bâbında ziyâde ikdâm ve hüsn-i ihtimâm üzre olasın.

230/355

Mehmed Kapuci ile sâhib-i sa‘adete gönderildi. Fî 8 Ramazân 979

Yeniçeri Ağası'na hüküm ki bundan akdem sana hüküm irsâl olunub beş

yüz nefer yeniçeri ile hasekiyi hazır idüb emrim olunduği gibi mahall-i me’mûra

gönderesin deyû emrim olmişdi imdi hasekin zikr olunan mikdâri yoldaşlar ile

Silistre câniblerine varmak emrim olmuşdur buyurdum ki vusûl buldukda aslâ

te’hîr ve arâm eylemeyüb emrim üzre hasekiyi yoldaşlarla çıkarub doğri

Silistre'ye varmak tenbîh eyleyesin ve bu bâbda ne cümle tedârük idüb ne gün

gönderdüğün bab-ı saadetime arz eyleyesin.

231/356

Sâhib-i Sa‘adete irsâl olundi. Fî 10 Ramazân

Semendire beğine ve kadîsına hüküm ki bundan akdem Malya cânibinden

size fermân-ı şerîfim irsâl olunub taht-ı yolunda iki yüz kıt‘a gemi binâ olunmak

emrim olmişdi ol emr-i şerîfim mukarrerdir andan gayri ba‘zı umûr-ı mühimmede

istihdâm içün şaykalardan binâ olunmak mühim olmuşdur buyurdum ki vusûl

buldukda gemiler binâsı babında sâdır olan fermân-ı şerîfim size ne gün vâsıl

olnuşdur ve ne gün mübâşeret idüb bu emr-i şerîfim varduği güne değin yine

müneccir olmuşdur mufassal ü meşrûh bâb-ı sa‘adetmâya arz idesin dahi eğer

gemiler ve eğer şaykalar itmâmıi bâbında kemâl-i ikdâmın vücûda getürüb avk ve

te’hîrden hazer idüb ahvâline yine müneccir olmuş ise arz idesin.

231/357

Ahmed Çavuş'a virildi. Fî 9 Ramazân

Belgrad'a varınca kürekci salınan yerlerin kadîlarına ve kürekci

mübâşirlerine hüküm ki ol câniblerin kürekcileri nevrûz-ı mübâreke değin emr

olunan kulların erişdirilmek emrim olmişdi imdi ol emr-i şerîfim mukarrer





86

olmağın buyurdum ki vusûl buldukda siz ki kadîlarsız ve kürekci ihrâcına

gönderilen kullarımsın kürekci ihrâcı ve nevrûzdan mukaddem mahal-i ma‘mûre

irsâl ve îsâlin sâyir umûra münâsib itmeyüb nevrûzdan mukaddem fermân olunan

kürekcileri ihrâc idüb mahmiyye-i İstanbul’a getüresin bu husûsun musaratında

dakîka fevt itmeyesin şöyle ki mücerred kendü ayineyi güzden ötri kürekçi gemi

ve eksik gele ihmâliniz sebebiyle avk oluna aslâ ve kat’a özrünüz makbûl

olmayub siz ki kadîlarsız azl idi ile azl olunub ve siz ki mübâşirlersiz

beytülmaldan mutasarrıf olduğunuz ulûfenüz kat’a olunduğundan gayri envâ‘-ı

ikâbla mu‘âteb ü mu‘âkab olmak mukarrerdir ona göre mukayyed olub kürekcileri

nevrûzdan mukaddem İstanbul’a erişdirmekden dakîka fevt itmeyesin mühimmât

din-ü devlete tamâm nihahı musara‘at üzre olasın.

Bir sûreti Alî Çavuş'a virildi Karaman kadîlarına 9 Ramazân

232 /358


İçelili beği Abdülğafur'a hüküm ki Kıbrıs mühimmâtı içün vilâyetinde

ihrâc olunan zahîre ve nüzulun teslîmatı muhasebeleri ve terekeleri mühürlenüb

Südde-i Sa‘âdet'üme gelmek emrim olmuşdur buyurdum ki vusûl buldukda ibtida-

i mübâşeret den inhasına gelince kazânızdan ne mikdârın nüzul ve zahîre teslîm

ve kabz olunduğuna ve ne asl kîle alunduğun ve öte bakâyâ ne asl kîle ile ve

gemilere teslîm olunduğun ve ne mikdâr dahi mühürledüğün hesab idüb ve teslîm

olduğuna alduğunuz temessükleri dai aynı ile der kîle idüb mühürleyüb Südde-i

Sa‘âdet'üme gönderesin ve salınan nüzuldan ve zahîreden kimesneden bakâyâ

kalmış zahîre var ise ve öte bakâyâ gönderilmiş olub der-mahzen varsa sen dahi

yazub kânûn üzre muhâsebe yazub temessükat ile Südde-i Sa‘âdet'üme gönderesin

bu babda zinhar te’hîr eylemeyüb emrim varduği gibi muhasebesi yarar su’âl ve

cevâba kâdir âdemin ile gönderesin.





87

232/359

Bu dahi.

Bir sûreti Monla Ağa Hâcı Murâd'a virildi. Fî 8 Ramazân

Bu hüküm gönderilmişdi tekrâr yazılub gönderildi.

Mükerrerdir.

Kapudâna hüküm ki mukeddema Körfüs'da esîr olan Karabüyük Ulucun'ın

forsalu mülk gemisi olub ıtlâkı içün sâbıkâ bir Karabüyük mîrî esîrlerden bir

kapudân alub Karabüyük şehid olmağla müyesser olmayub mezbûr Ulucun gemisi

İnebahtı’ya geldikde bir şahıs mezbûr olanı içün karındaşımdır deyû veraset

da‘vâsın itdükde Ulucun gemisiyle kâfirleri mezbûre virülüb ba‘zı mezbûr şahsı

veraset isbat itmekle kâdir olmayub kâfirleri alub mîrî gemilere konulduği istimâ‘

olunmağın buyurdum ki bu bâbda mukayyed olub göresin mezbûr kimesne

merkûm Ulucun karındaşı itdüğüne gitmek muvâcehesinde sâbit itmişdir Ulucun

gemisi ile kâfirlerin mirü içün zabt idesin ve merkûm Ulucun halâs içün mîrî

esîrlerden virilen kapudâna nice olmuşdur ol vechile da‘vâ iden şahısdan ve lâzim

gelenlerden evkat ihtimat ile ta‘yîn idüb zuhûra getürmeğe sa‘y eyleyesin ve

Ağriboz dizdâri dahi mektûb gönderüb Donanma-i Hümâyûn Ağriboz'a

uğradukda kal‘a ovasında gezer bir kâfire rast kılunub Venedüklü keferesinden

olub Körfüsda alınmış idim bahâ virüb halâs olmak üzeresin didiğin bildirmişsin

imdi ol kâfir dahi zuhûra getürmek lâzim olmişdir ihtimâm idüb mezbûr kâfir dahi

her kanda ise buldurub dahi Yenihisâra gönderüb gereği gibi hıfz itdüresin ve

Dergâh-ı Mu‘allâm çavuşlarından Ferhâd Çavuş'a varub sen alduğun esîrlerden

bir kapudân alub ve Körfus kurbünde Kaya dâme izzühû alduği gemide olan

kapudân dahi alınmış ve bir iki kapudâni sâbıkâ vezirim olan Pertev Paşa dahi

alduği i‘lâm olundi bu husûslari dahi sâye-’i münâsib itmeyüb müşârun-ileyhde

olan kapudânlari taleb idüb alub ve senden Kaya dâme ilmühû alduği gemiden

alınan kapudânlari her kimde ise bitevakkuf alub hıfz idesin bu bâbda ihtimâm

idüb cevaz göstermeyesin.

234/360

Hâcı Murâd'a virildi. Fî 8 Ramazân





88

Vezaretden mütekâ‘id Pertev Paşaya hüküm ki bundan akdem Aydın alay

beğine ba‘zı sipâhileri yokladub defter itdürdüğün i‘lâm olundi zikr olunan

yoklama defterleri donanmasundan vakı‘ olan ruus kazâyâ ve kuyud eczâsın bile

gönderilmek emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda te’hîr eylemeyüb zikr olunan

alay beğine yokladub defter itdürdüğün yoklama defterlerin donanma hümâyûn

seferinde vakı‘ olan ru‘ûs kazâyâ ve kuyûd eczâsın ale't-te‘accib bir kîseye koyub

mühürleyüb Südde-i Sa‘âdet'üme gönderüb ru‘ûs ve kuyûd eczâsın beyaz

olunmişdi deyû avk olunurmiş beyaz olmişdi ise dahi bulunan eczâsı bir kîseye

koyub mühürleyüb gönderesin.

234/361


Akgirman beğine hüküm ki bundan akdem Dergâh-ı Mu‘allâm

çavuşlarından Turğud Çavuş ile Leh Kralı'na nâme-i hümâyûn irsâl olunmuş idi ol

cânibe gün varub ve ne gün krala tevcîh eyleyüb ne zamân vâsıl olduği Südde-i

Sa‘âdetimde ma’lum olmak lâzim olmağın buyurdum ki vusûl buldukda mezbûr

çavuşum sana ne gün vâsıl oldu ve Akgirman'dan krala ne gün tevcîh eyledüğün

tevcîh ol cânibe henüz varılmışmıdır nicedir ve ol taraflardan ne haber vardır fikr-

ü tedârikleri nedir ma‘lûm idünüb ale't-te‘accib Südde-i Sa‘âdet'üme bildürüb

dahi mezkûr çavuşum henüz varmamış ise yarar âdemler koşub ber vech-i isti‘câl

irsâl ve îsâl eylemek arzınca olasın.

235/362

Mazhara virildi. Fî 4 Ramazân

Yeniçeri Ağası'na hüküm ki Tersâne-i Âmire'mde binâ olmak fermân

olunan gemileri ale't-te‘accib erişmek mühimmândan olmağın acemî-oğlanların

arasından ne kadar dülgerlik ve kalafatçılık sena‘atın bilür ve sâyir tersâneye

müte‘allik sena‘at bilür oğlan var ise Tersâne-i Âmire'ye gönderüb işletmek emr

idüb buyurdum ki vusûl te’hîr eylemeyüb emrim üzre acemî-oğlanların arasında

eğer dülgerlik ve eğer kalafatçılık ve eğer sâyir tersaneye müte'allik sena‘at bilür

ne kadar acemî-oğlani var ise Tersâne-i Âmire'me gönderesen ki varub anda

işleyüb gemileri mu‘accelen erişdirmek bâbında sa‘y ve ihtimâm oluna ve ne





89

kadar acemî-oğlan gönderilürse alilasami defter eyleyüb Südde-i Sa'âdetüm'e

gönderesin ki maslahat itmâma erişdükde hâllü hâllarına göre ri‘âyet oluna.

235/363


Niğde beğine hüküm ki bundan akdem sana hüküm gönderilüb Konya

muhâfazasında olasın deyû emri olmişdi imdi ol emr-i şerîfim mukarrerdir

buyurdum ki vusûl buldukda emrim üzre Konya'ya varub vilâyeti mezbûrenin

muhâfazasına envâ‘-ı ikdâm ve ihtimâmın vücûda getüresin ve ehl-i fesâd ü

şenâ‘atden ele getürdüğün üşera dahi sûret-i sicilleri ile bitevakkuf Kıbrıs'a

gönderesin ki anda olan gemilere küreğe konula ve o ne makûlelerin üzerine sâbit

olan mevâddın bir sûret-i sicilin Kıbrıs beğlerbeğine bile gönderüb ve bir sûreti

Dergâh-ı Mu‘allâ'ma gönderüb ehli fesâddan kaç nefer kimesne gönderdiğün arz

idesin.

236/364

Kapuci ile sâhib-i sa‘âdete gönderildi. Fî 9 Ramazân

Kapudâna hüküm ki bundan akdem Donanma-i Hümâyûn'umla Körfus’a

varuldukda Karabübüyük'ün bir uluci küffâra esîr olmağla mezbûr Ulucan itkafi

içün Karabüyük mîrî esîrlerden bir kapudân alub ba‘de Karabüyük muharebede

şehid olub ve tutsak olan mezbûr Ulucun bir forsa gemisi kalub Donanma-i

Hümâyûn'a muharebeden bir cenkci İnebahtı'ya geldikde bir şahıs mezbûr Uluci

karındaşımdır deyû veraset da‘vâsın idüb isbata kâdir olmayub Ulucan'ın gemisi

İnebahtı’da alıkonulub forsası mîrî içün alunub gemilere konulduği istimâ‘

olunmağın buyurdum ki vusûl buldukda bu bâbda mukayyed olub göresin istimâ‘

olunduği gibi ise merkûm Ulucun forsasın mîrî içün zabt idüb ve mîrî esîrlerden

merkûm Ulucan'ın istihlası içün Karabüyük alduği kapudân nice olmuşdur

ihtimâm ile teftîş idüb zuhûra getürmeğe sa‘y ve ihtimâm idesin ve bu def‘a

Donanma-i Hümâyûn Ağriboz'a uğradukda kal'a önünde gezen bir kâfire rast

gelinüb Venediklünün Körfus'da esîr olub hâlâ baham virüb halâs olmak üzeresin

didükde Ağriboz dizdârı i‘lâm eyledi imdi bu bâbda dahi ihtimâm idüb mezbûr

kâfiri dahi gitmek ise zuhûra getüresin ve dergahı muallam çavuşlarından Kaya





90

varub sen olduğun esîrlerden bir kapudân alub Kaya dâme izzühû dahi Körfuz

kurbunda olduği gemiden çıkarduği kapudâni sâbıkâ vezirim olan Pertev Paşa'ya

virdüğü i‘lâm olundi bu husûslari dahi sâyir umûra münâsib itmeyüb alınan

kapudânlar ne kadar ise ve her kimde ise zuhûra getürüb alub gereği gibi hıfz

idesin ihmâle ve ikbâle cevaz göstermeyesin.

237/365

Bu dahi mezbûr kapuciya virildi.

Kapudâna hüküm ki İstanbul'da ve Galata ve Haslar kazâlarında tutulan

mücrîmlerden şimdiye değin Tersâne-i Âmire'ye ne kadar mücrîmler teslîm

olmuşdur ma‘lûm olmak lâzim olmağın buyurdum ki vusûl buldukda zikr olunan

kazâlardan şimdiye değin tersâneye ne mikdâr mücrîm teslîm olmuşdur arz

eyleyesin ve sûret- sicillerin hıfz eyleyesin ve min-ba‘d dahi İstanbul ve Galata ve

Haslar kazâlarında tutulan mücrîmlerden kadîlar ma‘rifeti ile alub küreğe koşasın

ve arz eylediğin üzre Mısır'da olan vezirim Sinan Paşa'ya mukaddemâ hüküm

gönderilüb ol cânibde ele getürilen mücrîmler İskenderiye'de olan gemilere

küreğe koşulmak fermân olunmuşdur ve İstanbul kadîsına dahi bu def‘a hüküm

gönderilüb mücrîm ele giren ve ehl-i fesâddan subaşına ve gayri akçe

aldurulmayub üzerlerine sâbit olan töhmetlerinin sûret-i sicilleriyle sana teslîm

olunmak fermân olmuşdur sen dahi ana göre mukayyed olub anun gibi küreğe

koşasın.

237/366

Bu dahi.

İstanbul kadîsına hüküm ki mahrûse-i mezbûrede mahbûs olan mücrîmler

ıtlâk olunmayub Tersâne-i Âmire'me küreğe teslîm olunmasın emr idüb buyurdum

ki vusûl buldukda bi'l-fi‘l mahbûslardan olan mücrîmlere husûs içün habs

olunmuşlarsa defter idüb dahi sicillerin esamileri nahş nakl idüb dahi emrim üzre

Tersâne-i Âmire'mde olan gemilere küreğe teslîm idesin ve şimdilerin Tersâne-i

Âmire'me ne mikdâr mücrîm teslîm olunduğun yazb bildüresin ve min-ba‘d dahi

vakı‘ olan mücrîmleri fermân muktezâsınca Tersâne-i Âmire'me teslîm itdüresin

anun gibilerden subaşıya cerîme deyû bir akçe vermeye aldırmayub anun gibi





91

mücrîmlerün üzerlerine sâbit olan cerîmen sûret-i sicilleriyle kapudâna teslîm

itdüresin.

238/367


Kara Alî oğli Mehmed çavuşa hüküm ki vilâyet-i Karaman’da ihrâc-i

fermân kürekçiler nevrûz-ı mübârekden mukaddem İstanbul’a gelmek lüzum

olmağın kadîlara bu bâbda tekrâr hüküm yazılub sana irsâl olundi buyurdum ki

vusûl ol emr-i şerîfim nefs-i vilâyeti mezbûre kadîlarına alittaaccib götürüb

kadîların ve kürekçi ihrâcına emirle varan kullarımın üzerine durub tamâm dikkat

ü ihtimâm idüb kürekçi nevrûz mübârekde mukaddem İstanbul’a yetişdirmekden

envâ‘-ı ikdâm ve ihtimâmın vücûda getüresin.

238/368

Yevmü'-sebt, 10 Ramazâni'l-mübârek 979 Edirne

İbrahim çavuşa virildi . Fî 9 Ramazân

Edirne kadîsına hüküm ki hâliyâ mahmiyye-i Burusa’dan ihrâci fermân

olunan kürekciyi mu‘accel ihrâc idüb sana emr olunan mahalle gönderilmesin emr

idüb buyurdum ki emrim tevcîhi mahrusa-i mezbûreden ihrâcı fermân olunan

kürekcileri ale't-te‘accib bî-kusûr ihrâc idüb dahi mahall-i ma‘mûre getürüb teslîm

eyleyesin husûsu mezbûr mühimmât umûrdandır sâyir zamânda münâsib

olunmayub zikr olunan kürekcileri ihrâc olunmadın bu cânibe avdet eylemeyesin.

238/369

Mehmed Çavuş'a virildi. Fî Şa‘bân

Erim kadîsına ve nâzır Mümin'e hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb

gönderüb Samsun'da binâ olunmak emrim olan gemilerin cümlesin an-kârib

erişmek üzre ve güherçile mâdem işlenmek arzınca olduğunuz bildirmişsin imdi

gemiler mu‘accelen erişüb vâfir ü müstevfî güherçile işletmek mühimmâtdan

olmağın buyurdum ki vusûl buldukda gereği gibi mukayyed olub binâsı fermân





92

olunan kadırgaları ale't-te‘accib erişdürüb güherçilenin tevfîr ü teksîri dahi sa‘y ve

ihtimâm eyleyüb fermân olunan peksimedleri rencber199

239/370

Yevmü's-sebt, fî 13 Ramazâni'l-mubâreke, sene 979, der Edirne

Mezkûr za‘im Mehmed'e virildi. Fî 18 Ramazân sene 979

Yazıldı.

Karaman beğlerbeğine hüküm ki bundan akdem cezîre-i Kıbrıs'dan ihrâc

olunan esîrlerin pençiklerin otuz bin altuna iltizam idüb vazifesin Karaman

zü‘amâsından olan Dârende Mehmed gelüb Cezîre-i mezbûreden mukaddemâ

pençik emânetin bu yigirmi beş bin altuna iltizâm ittikde aher kathüda nâm zaim

dahi kendüsi müteferrika olmak üzre elli bin altun dahi ziyâdesiyle idüb bile şerîk

olub ol zamândan ne zamâna pençik cem‘ idesin hâlâ mezkûrun müteferrikalığı

ma‘lul olunmağın ol ziyâde itdüği aher bin altuni dahi---idecek olub şimdiye

değin kabz eyledüği mâl pençik mezkûrun ellettürmeyesin ve Beyşehri beği olan

Güllüzade Mehmed'in dahi bî-nihâye esîr çıkarub pençiklerin virmeyüb ve ba’zı

esîr çıkarmaların dahi pençiklerin alınmışdır deyû ellerine mühürlü temessük

virüb---pençik resmin zâyi‘ olmasına sebeb olmuşdur bu hükm-i şerîfüm taleb

itmeğin buyurdumki Dergâh-ı Mu‘allâm çavuşlarından Mehemmed Çavuş

vardukda mezkûr---ele getürdüb bununla yarar idüb şimdiye değin ne mikdâr

pençik cem‘ itmişse yerlü yerinden muarredan defterleri mûcebince teftîş ve

tefahhus eyleyüb her ne denlü pençik resmi cem‘ ve kabz itmişse aslâ te‘allül ve

inâd ittürmeyüb bî-kusûr alivirüb üzerinde bir akçe bâkîsi komayub müşârun-

ileyh sancağın dahi bunun pençik resmin alub temessük virdüğü ne mikdâr esîr

ihrâc itmiş ise tecessüs ve şer‘-ı şerîfe sâbit ü zâhir olan aslâ te‘allül itdürmeyüb

pençikleri bî-kusûr hüküm idüb alıvirüb üzerinde bir akçe bâkî komayub hakların

bî-kusûr tahsîl eyleyüb şer‘-ı şerîfe mugâyir kimesnelerin aldırmasın husûsı

mezbûr mühimdir memâlik-i tahsîl bâbında bî-kusûr dakîka fevt itmeyesin

ba‘de't-tevessül bununla şeraitimi elinde ibka idesin şöyle bilesin.

199 Hüküm tamam değildir. Hükmün devamı defterde 243. sayfada yer almaktadır.





93

240/371

Yazıldı.

Bu dahi,za‘im mezbûre virildi. Fî't-târîhi'l-mezbûr.

Vilâyet-i Anatoli'da vakı‘ olan kadîlara hüküm ki bundan akdem cezîre-i

Kıbrıs'dan ihrâc olunan esîrlerin pençikleri otuz bir bin altı yüze iltizam idüb

vilâyet-i Karaman zü‘amâsından Dârende---Mehmed zîde kadruhû gelüb cezîre-i

mezbûrede ba‘zı beğlerbeğler ve sancakbeğler ve alay beğleri ve zü‘amâ ve erbâb-

ı tîmârdan ve gayriden nice kimesneler pençiğin virmedi bî-nihâyet esîr geçürüb

iltizama hakk-ı noksân müretteb olmuş deyû ol makûle pençikleri alıvırilmek

bâbında hükm-i hümâyûnum taleb idüb Dergâh-ı Mu‘allâm çavuşlarından

Mehmed Çavuş'a zîde kadruhû mübâşir olmasın nida itmeğin buyurdum ki hükm-i

şerîfümle vusûl buldukda bu bâbda gereği gibi mukayyed olub müşarün ile

çavuşum ma‘rifeti ile birbirünüz taht-ı kazânuzda evkât-ı vechile hak üzre şer‘le

teftîş ve arz eyleyüb göresin fi'l-vakı‘ eğer beğlerbeğiler ve eğer sancakbeğlerinde

ve eğer alay beğiler ve eğer zü‘amâ ve erbâb-ı tîmârdan ve ayan vileyetin ve

gayride bi'l-cümle her kimin pençik eminlerinin tezkeresüz ne mikdâr esîr zâhir

olursa aslâ te‘allül itdürmeyüb inâd ve kânûn üzre pençiklerin bî-kusûr hüküm

idüb alıvirüb kimesne üzerinde bir akçe bâkîsin komayub emr-i şerîfime mugâyir

bir ferde dahl ve tecâvüz itdürmeyesin husûs-i mezbûru tamâm mukayyed olub

kalanın zâyi‘ ve telef olmasından ihtiyâd idesin.

Yazıldı. Bu dahi bir sûreti vech-i meşrûh üzre Karaman beğlerbeğliğinde

vakı‘ olan kadîlara hükm-i şerîf yazılmışdır

Yazıldı. Bu dahi. Kıbrıs cezîresinde vakı‘ olan kadîlara mufassal mezbûr

üzre yazılmışdır.

Bir sûreti Rodos cezîresinde vakı‘ olan kadîlara yazılmışdır

Yazıldı.Bu dahi.Bir sûreti Vilâyet-i Rûm'da vakı‘ olan kadîlara

yazılmışdır.

Yazıldı.Bu dahi.Bir sûreti Erzurum'da vakı‘ olan kadîlara yazılmışdır.

Yazıldı.Bu dahi.Bir sûreti Vialyet-i Şâm'da olan kadîlara yazılmışdır.

Yazıldı.Bu dahi.Bir sûreti Vilâyet-i Haleb'de olan kadîlara yazılmışdır.

Yazıldı.Bu dahi.Bir sûreti Dulkadir vilâyetinde olan kadîlara yazılmışdır.

Yazıldı.Bu dahi.Bir sûreti Diyârbekir'de olan kadîlara yazıldı.





94

Yazıldı. Bu dahi.Bir sûreti Van'da olan kadîlara yazıldı.

Gemileriyle irsâl idüb kadırgaları güherçileye zamânı ile erişdirmek

bâbında envâ‘-ı ikdâm ve ihtimâm eyleyesin.200

243/372

Tukat ve Kosun kadîlarına hüküm ki hâlâ bu def‘a deryâya çıkmak emrim

olan Donanma-i Hümâyûn'um mühimmi içün peksimed tedâriki lâzim ve mühim

olmağın taht-ı kazânuzda olan hâslarım terekesinden peksimed tedârük içün201

243/373

Mehmed Çavuş'a virildi. Fî 28 Şa‘bân

Tukat ve Kosun kadîlarına hüküm ki hâlâ bu def‘a deryâya çıkmak emrim

olan Donanma-i Hümâyûn'um mühimmi içün peksimed tedârük lâzim ve mühim

olmağın taht-ı kazânuzda olan haslarım terekesinden peksimed tedârük içün

Malatya cânibinden ahkâm-ı şerîfe yazılub irsâl olmuşdur buyurdum ki vusûl

buldukda te’hir eylemeyüb bu def‘a deryâya çıkacak gemiler mühimmi içün

Malatya tarafından gönderilen ahkâm-ı şerîfeden ne mikdâr peksimed tedârük

itmek emrim olmuş ise ol emr-i şerîf mûcebince taht-ı kazânuzda olan haslarım

terekesinden ol mikdâr peksimedleri pişürdüb vaktin ile erişdirmek bâbında

envâ‘-ı sa‘y ve ikdâmın zuhûra getüresin husûsı ziyâde mühimmândandır

ihmâlden hazer idüb bab-ı ikdâmda dakîka fevt eylemeyesin.

243/374

Sinob kadîsına hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb Sofi

Musdafa nâm re’îs hayli zamândan berü barça re’îs olub deryâ ilminden haberdar

olmak binâ olunacak gemilerin birine re’îs olmasın yigirmi beş kıt‘a emr olunub

sonradan yigirmi emr olunub ammâ yigirmi beş pâre gemi tedârikinde olduğun

bildirmişsin binâ olunmak emr olunan gemilerin birine itmâm erişdürüb Südde-i

Sa‘âdet'üme gelmek emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda mezkûra tenbîh

200 Bu kısım 369 numaralı hükmün devamıdır. 201 Hüküm tamam olmayıp, çizilmiştir.





95

eyleyesin binâ olmak emr olunan gemilerin yerine binâ idüb itmâm erişdürüb

Asitâne-i Sa‘âdet'üme hüküm ki haline göre ri‘âyet oluna.

244/375

Alî çavuşa virildi. Fî 5 Ramazân

Haleb kadîsına hüküm ki mektûb gönderüb hükm-i hümâyûna vârid olub

Venedik'de olan bu cânib tâcirleri esbâb ve emvalleriyle sahîh ve salim

Dubrovniğ'e vâsıl oldukları haberi ma‘lûm oldukdan sonra anda olan Venedik

tâcirlerin salıviresin deyû emr olunub mukaddemâ hükm-i şerîf gönderildükde

Haleb'de olanların isimleri ve esbâblarıdefter olunub Trablus'da olanlardan fark ile

nefer getürdilen lâkin ikinci def‘a gönderilen emr-i şerîf mûcebince kâr u

kisblerinde olmağa icâzet virüldükden sonra ba‘zı tebdîl-i sûretle gezdükleri

istimâ‘ olundukda muhafaza olan defter görülüb üç neferi gitmiş bulunduğundan

ma‘adâ Trablus'dan getürdilen kırk elli neferden ve dört beş nefer âdem ancak

kalub mezkûrların hıfz u hırâsetin lâzim ise bir mahfuz yerde hıfz olunmasın kâr u

kisb bahânesiyle taşrada olmağın cümlesi tebdîl sûretiyle gitmek ihtimâldır deyû

arz eylemişsin imdi zikr olunan Venedik tâcir kesble virilmiştir idi gaybet idenler

kefîllerin buldurulmasın emr idüb buyurdum ki vardukda evkât-ı vechile

mukayyed arz olunduği üzre Venedik tâyifesinden tebdîl sûret ile yazub bildiresin

kefîlleri olmayub gaybet idenleri dahi buldurması lâzim olanları buldurmakda

envâ‘-ı ikdâm ve hüsn-i ihtimâm üzre olasın tâyife-i mezkûrdan evkât-ı vechile

kefîl virlmeyüb ve yahud hıfzları husûsı mukayyed olunmamağa sebeb nedir ne

vechile tedârük idüb ne mikdâr bulunduğun yazub bildüresin bu husûsı emrim

mühimmândır eğer hazır olanlardır ve eğer tagayyür idüb kefîllerin buldurması

lâzim olanlardır buldurub dahi vukû‘ı üzre arz idesin.

245/376

Arzı getüren Hüseyin ve Şahin ağaya virildi. Fî 26 Şa‘bân

Kapudân'a hüküm ki hâlâ Filek sancak beği Mahmûd dâme ızzühû

serhadden on nefer esîr gönderüp anda kadinaya konmak için sana irsâl

olunmuşdur buyurdum ki vusûl buldukda zikrolunan on nefer esîri alup olageldüği

üzere kadinaya koşup istihdâm eyleyesin ve teslîm olunduğuna temessük viresin.





96

245/377


Livâ-i Silistre kadîlarına hüküm ki Varna kadîsı mektûb gönderüb Varna

İskelesi'nde binâ olunan on beş kıt‘a kadırga kerestesin livâ-i Silistre kadîları

mu‘âvenet itmek içün emr-i şerîf vârid olub emr üzre zikr olunan kazâların

ahâlisine akçe ile araba ve kenevir ve kereste tekellüf olundukda halkının ekseri

biz akıncılarız ve bazıları yağcı ve küreci ve eşkünci yamaklarıyuz deyû te‘allül

idüb fi'l-vakı‘ livâ-i Silistre halkının ekseri böyledir hâne-i avârızından olanlar

nefer olmuşdur ve akıncıları dahi böyle hidmete razı olub ammâ uzak sefere

hidmetleri olmağın işlerine meşgul oldukları nice topcilar gelüb hidmete vardır

deyû teklif itmekle atların ve sipâhilerin almakdan hâlî değildir deyû arz

eylemişsin bu def‘a zamâna münâsib câyiz değildir ekser yağcı ve küreci ekser ve

sâyir çift çubuği ve kudreti olanlardır akçe ile gemi kerestesine ve kendire ve sâyir

levâzımına mu‘âvenet lâzim ve mühim olmuşdur buyurdum ki vardukda siz ki

kadîlarsız taht-ı kazânuzda olan yağcı ve kürecidir ve ekser eşkünci yamağıdır ve

sâyirlerinden çift ve çubukları ve kudretleri olanlardır cümlesine tenbîh eyleyesin

ki sâyir zamâna münâsib itmeyüb bu def‘a iskele-i mezbûr cânib-i Karaman

fermân olunan gemilerin kerestesine ve kendirine ve sâyir levâzımına mu‘âvenet

idüb akçe ile taleb olunan nesneyi ihzâr idüb sâyir re’âyâ ile mahal-i mezbûre

teslîm ideler bu bâbda aslâ bir ferde te‘allül ve niza itdürmeyesin eslemeyenleri

isim ve resimleriyle yazub bildüresin ki kazâlarında emr-i şerîfim ne vechile sâdır

olursa mucibi ile amel oluna ve mâdem ki size emr-i şerîfim gönderilüb ve sa‘y ve

hidmete akınci varmağa emrim olmaya topcilara mücerred celb ü ahz içün

akıncilar bila emr hidmetde teklif itdürmeyesin ve hidmete emr olundukda

akıncilardan topcilara bir akçe ve bir cebe aldırmayub kendülerin hidmete

gönderesin.

246/378


Kıbrıs beğlerbeğine hüküm ki cezîre-i mezkûranın âb u havâsı kemâl-i

i‘tidâlde olduği meşhûr olmağın me‘mur u âbadân olması aksây-ı murâd-ı şerîfim





97

olmağın Konya Larende Kayseri Niğde kazâlarından ol cânibe temekkün itmek

içün âdem göndermek emrim olub kadîlara hüküm gönderilmişdir anun gibi taht-ı

kazâlarından âdem irsâl eyledüklerinden temekkün itdürmek ve umûma tekalîfden

biri olub üç yıla hareket hukûk u rüsûm olunmayub harb ve harbe kâdir olanlar

yine mahlûl olan gedikler tevcîh olunmak emr idüb buyurdum ki vardukda anun

gibi zikr olunan kazâlardan âdem geldükde münâsib olduği üzre temekkün itdürüb

ol diyârı me‘mur u âbadân itmek bâbında hüsn-i tedârük eyleyüb ol makûle

kimesneler emrim mûcebince umûm tekaliîfden biri olub üç yıla değin hukûk u

rüsûm taleb olunmamak üzre mu‘âf olub içlerinden harb ve harbe kâdir olanlara

mahlûl olan gediklerden gedik tevcîh eyleyüb Südde-i Sa‘âdet'üme arz eyleyesin.

246/379

Mezbûr Alî Çavuş'a virildi. Fî't-târîhi'l-mezbûr.

Niğde beğine Konya ve Larende Kayseri Niğde kadîlarına hüküm ki

bundan akdem gönderilen emr-i şerîfim mûcebince kazânuzda tenbîh ve nida

itdürülüb ihbâr ile cezîre-i Kıbrıs'a sâkin olmağa kimesne murâd idmez deyû

bildirmişsin imdi vilâyet-i mezkûranın âb u havâsı kemâl-i i‘tidâl üzre olduği

meşhûr olmağın me‘mur u âbadân olması aksay-ı murâd-ı şerîfimdir ol cânibe

geçüb varub temekkün itdüklerin üç yıla değin hukûk u rüsûmlari alunmayub ve

mahlûl vakı‘ olan gedikler harb ve harbe kâdir olanlarına tevcîh olunmak

buyurulmuşdur ana göre tenbîh ve nida itdürmek emr idüb buyurdum ki vardukda

her biriniz taht-ı kazânızda vech-i meşrûh üzre sâdır olan emr-i şerîfim tenbîh ve

nida itdürüb dahi ehl-i sınâyi‘den yerlü ve yurtlu olmayub çetedan alakaları

olmayanlardan cezîre-i mezkûreye âdem geçirüb irsâl eyleyesin ki varub anda

sâkin olub umûm tekalîfden mu‘âf olduklarından mâ‘adâ üç yıla değin hukûk u

rüsûm taleb olunmayub içlerinden harb ve harbe kâdir yarar yiğitlere mahlûl olan

gedikleri tevcîh idesin deyû beğlerbeğine hüküm irsâl olunmuşdur siz dahi emrim

mûcebince zikr olunduği üzre ol cânibe müstevfî âdem göndermek bâbında ikdâm

ve ihtimâm eyleyesin ne mikdâr kimesne gönderilürse isimleriyle defter idüb

defterin Südde-i Sa‘âdet'üme gönderesin.





98

247/380

Kethudâsıa virildi. Fî 5 Ramazân

Tarsus beği Ahmed Beğe ve Kosun ve Tarsus kadîlarına hüküm ki sen ki

sancakbeğisin Kosun kadîsı ile Südde-i Sa’âdet'üme mektûb gönderüb ve

Tarsus'da sâkin olan Kıl Musdaf'a nâm kimesne telbîs ve tezvîrden hâlî olmayub

müslimânlara zararı olub nice def‘a tenbîh olunub aslâ fitne olmayub şer‘-ı şerîfe

itâ‘at olmaduğundan mâ‘adâ odun? nâyibinin mührin kazdurub telbîs eyledüğün

bildirmişsin imdi buyurdum ki vusûl buldukda bu bâbda bi'z-zât mukayyed olub

fi'l-vakı‘ mezkûr ehl-i tezvîr ü telbîs olub mezbûr mühür kazdurduği sâbit olursa

ele getürüb Kıbrıs'a küreğe gönderüb dahi üzerinde sâbit olan fesâdlerinin sûret-i

sicillerinin bir sûretin Kıbrıs beğlerbeğine ve bir sûretin Südde-i Sa’âdet'üme

gönderesin ki yolda olan harâmîler defterine işâret oluna.

248/381

Tersâne-i Âmirem şakirdlerinden Kara Muhittin'e virildi.Fî 11 Ramazân

Yeniçeri Ağası'na hüküm ki Molova kadîsı Südde-i Sa’âdet'üme mektûb

gönderüb Molova Kal‘ası'nın küffâr-ı hâksârdan bir haber erişdirmek ihtimâli

olub âdeme şiddet ihtiyaçlari olub nöbetci gönderilmek lâzim itdüğün bildirmeğin

buyurdum ki vusûl buldukda te’hîr eylemeyüb kal‘a -i mezbûre muhâfazasınca bir

mikdâr nöbetçi ta’yîn eyleyüb ber-vech-i isti’câl irsâl eylemek arzınca olasın.

248/382

Selman çavuşa virildi. Fî 4 Ramazân

Kefe beğine hüküm ki bundan akdem Ejderhan seferine gönderilen toplar

ve ve darbzen yuvarlak ve kundak ve kefçe ve barut ve sâyir baş ve yerakdan

Azak'da kalanları topçilarım başı defter eyleyüb ne makûle ve ne mikdârın olduği

ma‘lûm un olub Azak'da hıfz itdürmek içün defterin sûreti ihrâcı olunub sana

gönderildi buyurdum ki vusûl buldukda bu bâbda mukayyed olub defterde mestur

olan toplar bil-fi’l Azak'da ne kadar top olub ve ne makul toplar ve darbzenler

olduği ve ne mikdâr mevcûd barutun vardır tamâm ma’lum idünüb mufassal ü





99

meşrûh yazub arz eyleyesin dahi zikr olunan toplari ve sâyir bab yerağı ve baruti

evkât-ı hıfz itdüresin.

248/383

Dubrovnik beğlerine hüküm ki Asitâne-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb

ba’zı haberler bildirmişsiz her ne i‘lâm olunmuş ise mufassal ma‘lûm -u şerîfim

olmuşdur buyurdum ki vardukda yüce Asitâne-i Sa‘âdet'üme olan ubudiyetiniz

muktezâsınca haberiniz eksük etmeyüb vâkıf olduğunuz ahbâr-ı sahîhayı i‘lâm

itmekden hâlî olmayasız.

249/384

Tersâne-i Âmirem şakirdlerinden Mecene virildi. Fî 11 Ramazân

Yeniçeri Ağası'na hüküm ki mektûb gönderüb Sakız'da olan nöbetci yaya

başı küffâr-ı hâksârın iki kıt‘a kalyatası Midüllü etrâfında gezerken rüzgar

muhâlefeti ile karaya urub mülaki olduği ve ol cânibler adet üzre olub levend

gemileri adalar arasında gezerler deyû haber virdüğün arz eylemiş her ne arz

eylemiş isen ma’lum oldi Sakız'a dahi ziyâde yeniçeri gönderilmek emr

olunmuşdi ne maslahat içün gelmişlerdir ol cânibde dahi yeniçeri varmıdır nicedir

Südde-i Sa’âdet'üme i’lam olunmak lâzim olmağın buyurdum ki vardukda Sakız

cânibine gönderilen yeniçerilerden bil-fi’l anda ne mikdâr âdem vardır ve gelüb

kendilerine maslahata gelmişlerdir sahîh haber alub aslı ile Südde-i Sa’âdet'üme

arz ve i‘lâm eyleyesin.

249/385

Evren Çavuş'a virildi. Fî 8 Ramazân

Bergos kadîsına hüküm ki Bergos kadîsına tâbi‘ Sayık nâm karyede sâkin

Mürdüm oğli Alî nâm Münim ve Kemol kimesne evi ve barğı ile İstanbul'a kassab

olmağçün İstanbul'a geçürmek emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda te’hîr

eylemeyüb mezbûrun zikr olunan karyeden alakasın kat’a idüb evi ve barğı ile

mahrûse-i İstanbul'a gönderüb kassablığa yazdurasın.





100

249/386


Kapudâne hüküm ki bundan akdem nefsi Çorli'da kassab Veli ve oğli Alî

ehl-i fesâd ü şenâ’at olmağın Çorli kadîsının sûret-i sicilleri ile emr-i şerîfimle

küreğe konulmak içün Çorli subaşısı tecessüs ile irsâl olunmuş idi mezkûr Südde-i

Sa’âdet'üme gelmek lâzim olmağın buyurdum ki vardukda mezkûr kürekden alub

mukayyed ve mahbûs mezkûr çavuşuma teslîm eyleyesin ki Asıtane-i Sa’âdet'üme

getüre.

250/387

Dîvânda Nişancı Beğ hazretlerine virildi.

Bergos kadîsına hüküm ki Vize'de binâ olunan gemiler mühimmi içün

taht-ı kazânızda ağaç ve kereste kesdürüb ihzâr eyleyüb gemiler binâ olunduği

mahalle irsâl eylemek emrim olmiş idi ol emr-i şerîfim alî-mâkân mukarrer olub

re‘âyâ nın ba‘zı yörük ve doğancı olmağla te‘allül eyledikleri i‘lâm olunmağın

buyurdum ki vusûl buldukda te’hîr eylemeyüb lâzim olan keresteyi ve sâyir ağaci

eğer re‘âyâdır ve eğer yörük ve doğancıdır ve eğer gayridir aslâ te‘allül

itdürmeyüb vâfir ü müstevfî ağaci ve kereste kesdürüb mahal-i ma‘mûre irsâl ve

îsâl eylemek bâbında sa‘y ve ikdâmın zuhûra getüresin kereste ve ağacı husûsı

ziyâde mühimmândandır ihmâl eylemeyüb eğer doğancı ve yörük ve eğer müslim

ve gayridir lâzim olan ağac ve kereste ihzârında istihdâm itdüresin inâd ve

muhâlif iderlerse yazub bildüresin.

251/388

Alî Çavuş'a virildi.Fî 17 Ramazân

Musul beğine ve kadîsına hüküm ki kasaba-i Musul’da sâkin olan Dârende

Mehmed ve yoldaşları yay yeraklar ile münâz‘a-ı kesîrleri vakı‘ olmağla haşa siz

cihâr-ı yâr güzîn rıdvâna'llahu te‘âlâ cem‘iyet iderler deyû isnad eyledikleri

ecilden---olunmak emrim olmuş idi hâlâ vilâyet-i mezbûre ahâlisinden nice

müslimânlar mezkûrelere isnad olunan husûsun hilâf-ı vâkı‘ olub sen hüsn-i

mütedeyyîn kimesnelerdir deyû şehâdet eyledikleri i‘lâm olunmağın girü





101

sâkinlerin mukarrer olmak emr idüb buyurdum ki vardukda mezkûrlara ol vechile

kimesneye dahl ve ta‘arruz itdürmeyüb içinden rencîde ü remîde itdürmeyesin.

251/389

Mehmed Çavuş'a virildi. 20 Ramazân sene 979

Ağriboz beğine hüküm ki bundan akdem defe‘ât ile ahkâm yazılub eğer

Ağriboz Kal‘ası'dır ve eğer gayri sancağına tâbi‘ olan kal‘ayi ta‘mîr ve termîm

eyleyüb ve neferlerin evkât-ı zabt eyleyüb hâric pirlere salıvirmeyüb gereği gibi

hıfz u hırâset olmak emrim olmuş idi ol evamir-i şerîfe alî-mâkân mukarrer iken

ol cânibden gelenler kal‘aların ahvâli muhtel olub baş ve yeraklari kusûr ve

noksân üzre olub ve top yerleri islamayub ve kal‘alar meremmete muhtâc olub

belki ba‘zı harâbe müşerref itdüğün heber virdükleri ecilden bu bâbda vakı‘ olan

ihmâlin sebebi ile itâba müstehâk olmişsin imdi kalalar gereği gibi istihkâm üzre

olub meremmete muhtâc olan yerleri ta‘mîr ve termîm eyleyüb ve top yerleri

açılub sandıkları tezhir olunmak ehemmi mühimmândan olmağın buyurdum ki

vusûl buldukda bu bâbda bi'z-zât mukayyed olub sancağına tâbi‘ olub mahuf ve

muhâtara yerlerde olan kılâ‘ ta‘mîr ve termîme muhtâc olan kal‘aları metânet ve

hasânet üzre ta‘mîr ve termîm itdürüb ve top yerlerin açub ve sandıkların tezhîr

idüb ve hisâr-erlerin salıvirmeyüb evkât-ı vechile zabt idüb dahi sancağın tâbi‘

olan alay beği ve mîrî başıları ve zü‘amâ ve erbâb-ı tîmârı ile ma‘mûre name-i

hümâyûnum mûcebince cebe ve cevşen ve cebelülerünüzle ve baş ve

yeraklarunuzla ve bi'l-cümle düşmen yerağı ile müretteb ve mükemmel hâzır ve

âmâde olub etrâf ve cevânibe göz kulak tutub a‘dayı bedrâ taşra çıkmağa

muhtemel olan yerleri görüb gözedüb anun gibi ibâdu'llahu te‘âlâ bir mahale zarar

kasdına çıkdıklarında sancağına tâbi‘ olan cümle sipâhiler ile ve il-eri cem‘iyyet

ile hâzır bulunub mazarat u fesâdlari def’ü ref’ine bezl-i makdûr eyleyüb envâ‘-ı

ikdâm ve ihtimâmın vücûda getüresin kal‘aların ta‘mîri ve sancağın muhâfazası

mühimmândır ihmâl eylemeyüb kemâl-i teyakkuz ve ittibâh üzre olub bâb-ı

ihtimâmda dakîka fevt eylemeyesin ve yüz nefer hisâr-eri müceddedâ

olunageldüği üzre yazub defter eyleyüb zabtı lâzim olub mahûf olan kal‘aya vech-

ü münâsib görüldüği üzre tevzî‘ eyleyesin ve bunlardan mâ‘adâ mahûf olmayan





102

kal‘adan lâzim olduği kadar hisâr-erin alub mahûf olan kal‘aya tevzî‘ eyleyesin ve

ne vechile tedârük eylediğin yazub bildiresin.

Bir sûreti Karlıili beğine. Mehmed Çavuş'a virildi. Fî't-târîhi'l-mezbûr.

Bir sûreti İnebahtı beğine. Mezbûr Çavuş'a virildi. Fî't-târîhi'l-mezbûr.

252/390

Kethudâsına virildi. Fî 22 Ramazân

Kefe beğine hüküm ki hâlâ ol cânibde fesâd ü şenâ‘atlari sâbit olan

mücrîmleri ele getürüb anda binâ olmak emrim olan gemilere küreğe komak emr

idüb buyurdum ki vusûl buldukda ol cânibe cerîmeleri ve sâyir fesâd ü şenâ‘atleri

sâbit olan mücrîmlerden eğer mahbûs olanlardır ve eğer gayridir üzerlerinde sübût

cerîmeleri ne ise sicil itdürüb dahi sûret-i sicillerin Südde-i Sa’âdetüm'e gönderüb

ve ne mikdâr mücrîm küreğe konulursa yazub defter eyleyüb defterin bile

gönderesin böyle bilesin.

253/391

Yevmü'l-Hamîs, fî 20 Recebi'l-mürecceb, sene 979, Edirne

Mürdüm oğli Ahmed Çavuş'a virildi. Fî 19 Receb sene 979

Vezir Sinan Paşa'ya hüküm ki Dergâh-ı Mu‘allâ'ma mektûb vârid olub

Mekke-i mükerreme hizmetinde harâbe müteveccih olan sokakların ta‘mîrine bu

cânibden gönderilmesi lâzim olan tahtalar ve kurşun ve teksîri ve ihşân olunub

nakd kırk elli bin altun dahi lâzim olduğun bildirmişsin dahi her ne demiş isen

mufassal ma’lum şerîfim olmuşdur imdi haram-ı muharremin ta‘mîrin sâbıkâ üç

vech üzre tahmîn ve arz itdükde ba’zı kereste Rûm'dan varmak üzre kırk bin filori

ile vaz‘ kadîm üzre ta‘mîri mümkündür deyû arz itdüğün ecilden vaz‘ kadîm üzre

ta‘mîrine mübâşeret idesin deyû emrim olmişdi lâkin Rûm’dan gönderilecek

ahşab ve levâzım Tersâne-i Âmire'den varmak lâzim olub ve bu def‘a Tersâne-i

Âmire'mde inşâa'llâhu te‘âlâ evvel bahar-ı huceste-âsârda gazâ ve cihâd içün

gönderilmek tazmîmi niyet olunan gemiler binâsına mübâşeret olunub mevcûd

olan kereste ana sarf olunmağla bu def‘a ol cânibe kereste göderilmek mümkün

olmayub haram-ı muharremin ta‘mîri dahi te’hîr olunmak münâsib görülmeyüb

tahmîn-i evvel ki ol diyarda olan taş ve kireç ile alınacak yüz bin filori olur deyû





103

arz eyledüğün ol fehm olunmağın buyurdum ki vusûl buldukda tahmîn-i evvel ki

yüz bin filoriyle ve ol diyarda taş ve kireç ile olmak müyesser ise bitevakkuf

ta‘mîrine mübâşeret idüb ve Mısır beğlerinden vech-ü münâsib gördüğün

mu‘temedün-aliyh mütedeyyin müstakim bir sancak beğin husûs-i emin nasb idüb

veyâ su yoli emini münâsib ile anı ta‘yîn heman mübâşeret itdüresin ve kubbeler

ne mikdâr kurşun lâzim ise arz eyleyesin ki irsâl olunaleyli mübârek murâd üzre

cari olub şerhi hubûbât ve makulat her ne idüb vilâyet-i Mısır nizam yüz dutub bu

senenin Şa‘bân-ı evahirinde Mısır Hazinesi'ne gönderilmek üzre olduğun

bildirmişsin Hâzine-i Mısır günden güne gönderilü gelmeğin hâzineyi yine ol

eyyâmda gönderesin ve meşâyihden Bağdâd oğlunun Salsun ve Ömer oğlunun

zimmetlerinde küllî mâl olduğun ve üçi dahi malun olmayub re‘âyâ dan aldukların

dahi telef idüb dükkânlarında olan mâl u iyâl mevcûdlarından alınacak olursa öşri

dahi hâsıl olmaz ve müstehâklarından ibkâ olunursa min-ba‘d alacakları mâl ve

gılâlın telef olmuş mukarrer olduğun bildirmişsin imdi zikr olunan meşayihden

dahi enfa‘ şeyhler varmıdır eğer meşayihleri yararlarına virmeğin der ve eğer

aher tarîkiyle zabt olunmakdır ve eğer üzerlerine kabz-ı mâl içün vech-ü münâsib

görülen kimesneler konulmakdır bi'l-cümle ne vechile evlâ ve enfa‘ vech-ü

münâsib görülürse anunla amel olub beytü'l-mâldan kimesneler üzerinde kalmak

ve telef olmağın münâsib görülmeyüb ve zikr olunan meşâyıhın fitne ve fesâdları

zuhûr idecek vazı‘ dahi almayub bu bâbda tedbir ve tedârük idüb mukâta‘âtı

yararlara zabt itdürüb beytü'l-mâldan nesne zâyi‘ itdürmeyesin deyû husûslardan

ne vechile tedârük itdüğün yazub arz eyleyesin.

254/392

Rıdvan Çavuş'a virildi. Fî 18 Receb sene 979

Kapudâne hüküm ki Livâdya'da olan mîrî yelken bezi gemiler ile

İstanbul'a getürülmesin emr idüb buyurdum ki vardukda emrim üzre zikr olunan

yelken bezin gemilere alub mahrûse-i İstanbul'a getüresin ve İnebahtı kurbünde

gemi binâ olunmak mümkünmidür İstanbul'a varıldukda arz olunub vech

görüldüğü üzre tedârük oluna arz olunmişdi Rûmili yalılarında her ne yerde gemi

binâ olunmak mümkün ise onda icâzet verilmişdir eğer mîrî eğer mîrî cânibinden

ve eğer ve eğer korsan taraflarından İnebahtı'da binâ itmek icâzet taleb idenler





104

terğîb idüb icâzet virüb yapdırdasın kaç ve kaç oturak yaptırmak vechi görülürse

ana göre tenbîh idüb anun yapalar.

255/393

Kocaili beğine hüküm ki ve Sa‘îd kethudâya hüküm ki bundan akdem

Sinob'da üç kıt‘a at gemisi içün kereste hazırlanmışdı ol kereste ile üç kıt‘a ve

Tersâne-i Âmire'mde bir iki kıt‘a mavna binâ olunmak lâzim olmuşdur imdi eğer

Sinop'da ve eğer tersanede binâ olunacak mavnalar kürek ile çekilüb ve hem

kıçından ve önünden ve yanlardan toplatmağa kâbil olmasına emr edüp

buyurdum ki var202

255 /394

Mürdüm oğli Ahmed çavuşa virildi. Fî 21 Receb sene 979

Dergâh-ı Mu‘allâm çavuşlarından Kara Alî oğli Mehmed çavuşa hüküm ki

Sığla terekesi Kıbrıs'a geçürmek içün bundan akdem sana ve İçel beği emr-i

şerîfim gönderilüb tenbîh olunmişdi zikr olunan tereke henüz cezîre-i mezbûraya

geçirilmiş değil ise ikâba müstehâk olmişsiz buyurdum ki vusûl buldukda zikr

olunan Sığla terekesi henüz cezîre-i mezbûraya geçürülmüş değil ise bir ân ve bir

sâ’at te’hîr ü tevakkuf itdürmeyüb ber-vech-i isti’câl Sığla terekesin kaldurub

cezîre-i mezbûraya geçürüb ne mikdâr tereke geçürdüğün Kıbrıs beğlerbeğinden

mu‘accelen temessük alub Dergâh-ı Mu‘allâ'ma gönderesin şöyle ki bu def‘a dahi

te’hîrin istimâ‘ oluna mu‘âteb ve mu‘âkıb olmak mukarrerdir ana göre mukayyed

olasın ve ne zamânda geçürdüğün arz cezîre-i mezbûre zahîresi tedârikin sâyir

umûra münâsib itmeyesin.

256/395

Musdafa Çavuş'a virildi. Fî 12 Receb 979

İnebahtı beğine hüküm ki küffâr-ı hâksâr hüdalehüm inşâa'llâhu te‘âlâ âlî

yevmü'l-karar ol câniblerde fesâda ve muhâsaraya kasd eyledüği istimâ‘ olunur

imdi eğer sancağın zü‘amâ ve sipâhileri ve eğer il-erleridir alub harbe u kıtâle ile

dâyimâ cem‘iyet üzre hâzır u müheyyâ idüb küffâr-ı hâksâr çıkacak mahâllere

202 Hüküm tamam değildir.





105

nâzır olub gereği gibi muhâfazada itmek emr idüb buyurdum i vardukda aslâ

te’hîr ü arâm itmeyüb sancağa müte‘allik olan kal‘a ve memâlikden gereği gibi

hıfz u hırâset olub a‘da tarafından gaflet ile bir mahale zarar erişdirmeyesin şöyle

ki sancağa müte‘allik olan kal‘a ve memâlikden bir mahale küffâr-ı hâksâr

erişdiresin ihmâl gaflet üzre olasın aslâ beyân itdüğün özr ve bahânenin ber-

vechile makbûl olmayub sancağın alınmağla konulmayub hakkından gelmek

mukadderdir ana göre basîret ve ittibâh üzre olub gaflet üzre olmayasın ve

a‘dadan ve ittifâk olduğun ahbâr-ı sahîhayı i‘lâmdan hâlî olmayasın.

Bu dahi bir sûreti Karlıili beğine yazıldı.

256/396

Gazi Çavuş'a virildi.18 Receb sene 979

İstanbul'da Şehremîni'ne hüküm ki mektûb gönderüb mahzen amiremde

bin altı yüz kantar siyah barut ve bin üç yüz yetmiş kantar güherçile mevcûd olub

ve Kağıdhâne kârhânesinde emin üç yüz kantar barut ve şehir karhânesinden emin

yüz elli kantar barut siyah çıkar ve dâyimâ itmâm olunur ve Tersâne-i Âmire her

gün varılub hidmetde hizmetde makdûr olunur deyû arz eylemişsin ve dahi her ne

i‘lâm olunmuş ise ma‘lûm oldi kemâ-kân hedemat-ı hümâyûnum sarf-ı kudret emr

idüb buyurdum ki vardukda emrim üzre tersanede ve sâyir hedemât-ı hümâyûnum

ikdâm ihtimâm üzre olub vilâyet-i Karaman güherçile gelüb teslîm olunmişmidir

yazub bildiresin bâkî kalmış varsa yazub bildüresin mektûb gönderüb getürmeğe

sa‘y idesin.

257/397

Sercilerden Alî'ye virildi. Fî 15 Receb sene 979

Yanboli kadîsına hüküm ki mektûb gönderüb taht-ı kazânızda Tavuslu

nâm karye kurbünde mîrî çayırsaz ile mahlûl olub kadîmden katırlar otlayugelmiş

vilâyet kâtibin bin akçe resm bağlayub karye-i mezbûre mahsûluna halâs itmiş

kadîmden katırlar otlayugelmişdir deyû arz eylemişsin imdi çayı mezkûr mîrî

çayır olmayub kemâ-kân mîrî içün zabt olasın emrim olub buyurdum ki vardukda

emrim üzre çayır mezkûri mîrî tarafından zabt itdürüb oraya dahl itdürmeyesin

emre mugâyir iş olmakdan hazer eyleyesin.





106

257/398

Gazi Çavuş'a virildi.18 Receb 979

Rûmili'nde olan Akdeniz yalılarının kadîlarına hüküm ki taht-ı

hükûmetinizde fesâd ü şenâ‘at zuhûr olub haklarından gelmek lâzim olan

mücrîmleri anda siyâset olunmayub muhkem kayd ü bend ile küreğe konulmak

sûret-i sicilleriyle Cezâyir Beğlerbeğisi Kılıç Alî dâme ikbâlühûya veyâ Dergâh-ı

Mu‘allâ'ma gönderesin emr idüb buyurdum ki vardukda anun gibi mücrîmlerden

mahbûslarda varsa emrim üzre kayd ü bend müşârun-ileyhaya veyâ Dergâh-ı

Mu‘allâ'ma gönderesin ve min-ba‘d dahi fesâd ve şeneatlerin sâbit ü zâhir

olanların anda haklarından gelinmeyüb sûret-i sicileriyle Dergâh-ı Mu‘allâ'ma

gönderüb ve zımmîlerin arz idesin küreğe konula.

257/399

Mezbûrun ulûfeci başı Geyvan’a virildi. Fî gurre-i Şa‘bân sene 979

Kıbrıs beğlerbeğine hüküm ki beğlerbeğliğe ilhâk olunan Alaiye sancağı

beği cezîre-i mezbûreye geçüb hidmette bulunmak içün bi'l-defe‘ât mezbûre

ahkâm-ı şerîfe gönderilmişdir hâlâ geçüb anda varduği istimâ‘ olundi imdi

müşârun-ileyh Alaiye sancağı beği henüz anda varmamış ise sancağı alunub anda

Kıbrıs cezîresi mezbûre ağalarından vech-ü münâsib görülen gönüllü ağasının

birine birine tevcîh olasın emr idüb buyurdum ki vardukda müşârun-ileyh emrim

üzre henüz anda varmamış ise sancağa anda ağalarından sancak zabtına kâdir ve

istihdâma kâbil vilâyette gönüllü ağanın birine tevcîh ve arz eyleyesin ve livâ-i

mezbûr sipâhilerin dahi dîvâna istihdâm itdüresin.

258/400

Ahmed Çavuş'a virildi. Fî 17 Şa‘bân

Erdel voyvodasına hüküm ki Temaşvar beğlerbeği mektûb gönderüb Halil

Beğ ve Muharrem tahrîr eyledükleri defter-i hâkânîde mukayyed olan Zaden ve

Güle ve Yanova Lipva sancakları serhadlerinde Erdel'e tâbi‘ olan palangaların---

ve sâyir yamakları tekrâr rüsûm taleb eyledüklerinden memâlik-i mahrûse

re‘âyâsıyuz iki cânibe rüsûm virmek kudretimiz yokdur deyû cevâb virmeğin

gemi ile çete gönderüb ol karyelerden âdem ve esbâb alub gezen sabâha değin





107

palangalarına varub re‘âyâ bu makûle zulm ve te‘addîye muhtemel olmayub

perâkende olmaları muhakkakdır deyû sancakbeğleri i‘lâm eylediklerinde

donanmayla mektublar ve çavuşlar gönderilüb İstefan Kral tasarruf eyledüği üslub

üzre tasarruf itmeğe hükm-i şerîfe virilmişdir deyû cavâb virüb lâkin bu cânibe

yazılmış olan re‘âyâya İstefan Kral dahl itmezdi Eğri ve Sakmar ve sâyir harbi

kıl‘adan gelen haydudlar mezkûr palangalara uğradıklarında---olub memâlik-i

mahrûse neferâtı kasabana geldiklerince---haydudlar palangalara kaçub sığunub

necât bulurlar hayin ve ehl-i munad olduklarından gayri palangaların haydudlara

sığınacak yer yer olub fesâddan hâlî değildir deyû i‘lâm eylemiş imdi bundan

akdem hükm-i şerîfe gönderilüb Halil Beğ ve kulum Muharrem tahrîr eyledükleri

vilâyet ve memlekete dahl olunmayub henüz kârib olan palangalara---olunub

gereği gibi tedârük kılunub dahi asıtane-i hümâyûn beyân i‘lâm olunmak emrim

olub müşârun-ileyh Temaşvar beğlerbeğine hükm-i hümâyûnum gönderilüb

defterde mukayyed ve mestur olmayan karyelere berü cânibden dahl ve ta‘arruz

itdükleri haber alınmışdır ol emr-i şerîfime mugâyir ve muhâlif iş olmak ihtimâli

yokdur buyurdum ki vardukda sen dahi evkât-ı vechile mukayyed olub emr-i şerîf

sabıkım muktezâsınca müşârun-ileyha tahrîr eyledükleri vilâyetlerün cânibinden

bir ferdi dahl ve tecâvüz itdürmeyüb karib olan palangalara yarar âdemler bulub

fermân-ı celil üzerime mugâyir kimesneye iş itdürmek bâbında asitânede olan

ubûdiyet ve ihlâsın mûcebince envâ‘-ı mesa‘ı cemîl zuhûra getürile.

258/401

Bu dahi.

Temaşvar beğlerbeğine hüküm ki mektûb gönderüb arz eyledüğün ecilden

Halil Beğ'e Muharrem tahrîr eyledikleri vilâyetin ve memalikine dahl olunmayub

ve sınura zeyl eyledikleri olan palangalar yarar âdemler koyub min-ba‘d

gönderilen hükm-i şerîfe mûcebince amel idesin deyû vilâyet-i Erdel Voyvodasına

mü’ekked hükm-i hümâyûnum gönderilmişdir buyurdum ki vardukda sen dahi

evkât-ı vechile mukayyed olub müşârun-ileyhaya tahrîr itdükleri defter hakanide

mukayyed ü mestûr olan karyelere birer cânibden kimesneye dahl ve tecâvüz

itdürmeyüb hilâf-ı emre iş olmakdan ihzâr idesin.





108

259/402

Ahmed Çavuş'a virildi. Fî 19 Receb sene 979

Erzurum beğlerbeğine hüküm ki Erciyes'de işlenen güherçile Trabzon'a

andan Cebehâne-i Âmire'me gönderilmek emrim olub ol bâbda Trabzon beğine

hükm-i şerîfem gönderilmişdir buyurdum ki vardukda göresin anun gibi

Erciyes'den gelen güherçile Trabzon'dan irsâl olunmak lâzim geldükde mu‘âvenet

itmek bâbında dakîka fevt itmeyesin bu husûs mühimdir ana göre tedârük

eyleyesin.

259/403

Temaşvar çavuşlarından Bâlî Çavuş'a virildi. Fî 18 Receb 979

Temaşvar beğlerbeğine hüküm ki mektûb gönderüb ol diyârda keten

olmağla üstübinin husûlî mümkün olmayub kendir ve don yaği ele girmeyüb

umûma karar ahâlîsine hâneden hâneye bir vakı‘ye kendir ve üç hâneden bir

vakı‘ye yağ tevzî‘ olunub yedi yüz kantardan ziyâde kendir iki yüz kantar yağ

tahsîl olunub Temaşvar Kal‘ası'ndadır der-mahzen termîm olmuşdur rencber

gemilerine tahmîl olunub gönderilürse küllî navlun lâzim gelür Belgrad olan mîrî

gemiler termîm olunmasın ve kalayı ahvâlin bildirmişsin ve dahi her ne demiş

isen mufassal ma‘lûm oldi eyle olsa kalay husûsundan ferâgat olunub ammâ don

yağıyla kendiri Balçova İskelesi'ne gönderüb der-mahzen olunmasın emr idüb

tahmîl içün kifâyet mikdâri gemi gönderesin deyû Semendre beğine hükm-i şerîfe

gönderilmişdir buyurdum ki vardukda kalay tedârikinden ferâgat idüb lâkin don

yağıyla kendiri emrim üzre Balçova İskelesi'ne indürüb der-mahzen itdürüb hâzır

u müheyyâ eyleyesin ki getüreler bu husûs ziyâde mühimdir ihmâle ve müsâhele

câyiz değildir ana göre sa‘y ve ikdâmda kusûr komayub envâ‘-ı ikdâm ve hüsn-i

ihtimâm üzre olasın bu vechile tedârük idüb ne mikdâr nesnedir mahzen itdüğün

ve gemiler ne zamândan gelüb erişdüğün yazub bildiresin ve Erdel voyvodası dahi

mektûb gönderüb bir mikdâr kendir tedârük üzre olduğun bildirmişsin ol cânibden

kalayı dahi Balçova İskelesi'ne ale't-tevâlî göndermekden hâlî olmayasın.





109

260/404

Cizyebaşı Mehmed'e virildi . Fî 21 Receb sene 979

Kastamoni beğine ve Mehmed Çavuş'a hüküm ki Sinob kadîsı Südde-i

Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb Sinob'da binâ olunan gemilere üstübi ve zift lâzim

olduğun bildirmeğin buyurdum ki vardukda te’hîr ü terâhî itmeyüb akçe ile

mümkün olduği kadar zift ve üstübi tedârük eyleyüb bir mikdârın anda olan

gemiler içün alıkoyub ma‘adâsın mu‘accelen Sinob'a gönderesin bir vechile

tedârük eyleyesin ki iki taraf bile hakdan olmak lâzim gelmeye.

260/405

Bu dahi.

Sinob kadîsına hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb Sinob'da

binâsı fermân olunan kadırgalar içün mâh-ı Cemâziye'l-âhir'in on sekizinci

gününde Mehmed Çavuş ahkâm-ı şerîfe ile gelüb on dokuzunci gün ulağla neccâr

ve kalafat ve sâyir levâzım içün Trabzon tarafına gidüb henüz dahi gelüb mezbûr

çavuş gitdüği gün at gemilerine mübâşir olan Hasan Çavuş heman ol gün

mübâşeret idüb iş bu mâh-ı Receb'in sekizinci gününe gelince ki yigirmi gün olur

on beş pâre kadırganın bodostamaları kaldırılub üç aded kadırgaya kuşak örülmek

üzre olub altı kadırganın dahi eygüleri çatılmak üzre olub ve bâkî kalan on bir

kıt‘anın dahi bodostamaları ve okurğaları ve eygü ve döşek ve sâyir hurda

keresteleri ihzâr olunub anlar dahi kurulmak üzre iken Samsun'da beş aded

kadırga yapılmak fermân olunduği istimâ‘ olundi Sinob ile Samsun birbirine kârib

olub küllîyen gemi yapar üstâd ve kalafat ve sâyir levâzım Samsun'dan Trabzon'a

varınca mâ-beynde olub Samsun'da anun gibi gemi binâ olunmak fermân olunmiş

ise Samsun'a gelen üstâdlar gelüb kalyonlar dahi bahâne ile kurtulub niye ol

tarafdan kimesne gelmeyüb şart itdüğümüz gemiler bedas olmak lâzim gelüb ve

Kefe cânibine fermân olunan hükm-i şerîfe deryâ ol virmeğin ile haksuz

gönderilmeyüb ve Amasra'da dahi gemiler binâ olunmak ol tarafdan üstâda mecâl

olmayub ve Samsun'da yapılmak ile Trabzon tarafi mesned olub Sinob'da ancak

neccâr ve kalafatçı cümlesi otuz nefer mikdâri kimesne olub bu kadar kimesne ile

bu mikdâr gemi erişmek baid olub Samsun'da binâ olunacak gemiler Sinob'da

fermân olunan yigirmi beş kıt‘adan ise bunda yigirmi beş kıtanın esbâbıihzâr





110

olunub ihsânı vechile zamân-ı ma‘mûre değin biavnillah erişmek muhakkakdır

ammâ bunda binâ olunandan gayrisi iki tarafa bile bedel olmak mukarrer olub ve

Samsun'da gemiler yapılduği takdîrce deryâ ağveri hazerden olub mukaddem

itdürmek müşkül olub ol zamâna değin te’hîr olunursa Sinob gemilerinin

ittihâzından sonra el bir idüb ol gemileri dahi erişdirmek inşa idüb deyû

bildirmişsin imdi Samsun'a kereste kârib olmağın ana binayı fermân olunmuşdur

binâ olunacak beş bab kadırga Sinob'da binâ olandan gayridir anun dahi yapılması

lâzim olmağın buyurdum ki vardukda te’hîr ü terâhî itmeyüb size ta‘yîn olunan

neccârı siz alub anlara münâsib olanı anda istihdâm idüb gayret ve hamiyyet

muktezâsınca Sinob'da binâsı fermân olunan kadırgalari ol vechile te‘allül ve

bahâne itmeyüb zamân-ı ma‘mûre değin erişdirmeğe sa‘y ve ikdâm eyleyesin ve

Trabzon’dan ve Kefe'den neccâr ısmarlanmışdır ol hükm-i şerîfe muvâfık rüzgarla

Kefe cânibine gönderüb neccâr getürdüb istihdâm eyleyesin ve on kıt‘a gemi dahi

yapmağ içün Süleyman Re’îs gönderilmişdir ana dahi lâzim olan husûslarda

mu‘âvenet eyleyesin ve Sinob'da binâ olunan gemilere zift ve üstübi gönderesin

deyû anda gemiler binâsıda olan Kastamoni beğine ve Mehmed Çavuş'a hüküm

gönderilmişdir taleb eyleyüb getürdesin bu husûs ehemm-i umûrdandır sâyire

münâsib itmeyüb bab ikdâm ve ihtimâmda dakîka fevt itmeyesin.

261/406

Gazi Çavuş’a viridi. Fî 18 Receb sene 979

Kocaili beği Arab Ahmed’e hüküm ki mektûb gönderüb ba‘zı levend

re’îsleri kendüler cânibinden yigirmişer oturak kalyatalar binâ itdürmeğe icâzet

talebi ederler deyû bildirmişsin Anatoli ve Rûmili ve Karadeniz yalılarında binâ

itmek isteyenlere icâzet virilmişdir buyurdum ki vardukda ana göre mukayyed

olub anun gibi Anatoli ve Rûmili ve Karadeniz yalılarında binâ itmek

isteyenlerden kimesneye dahl itdürmezler heman emrim üzre binâ itdürmeğe

raiyyet eyleyesin.





111

262/407

Mürdüm oğli Ahmed Çavuş'a virildi. Fî 19 Recep sene 979

Tarsus beğine hüküm ki sancağın Kıbrıs Beğlerbeğliğine ilhâk olanların

berü defe‘âtle sana ahkâm-ı şerîfe gönderilüb Kıbrıs'a geçsin deyû emrim olmiş

iken henüz varduğun i‘lâm olundi imdi sen dahi cezîrede iken sancağın Kıbrıs

beğlerbeğliğine ilhâk olunduği haber virülüb berü yakaya geçmemeğin tenbîh

olunmuş iken berü yakaya geçmeğe sebeb nedir bu bâbda envâ‘-ı itâb u ikâba

müstehâk olmuşsun buyurdum ki bu def‘a Dergâh-ı Mu‘allâm çvuşlarından

Ahmed Çavuş vusûl buldukda bir ân tevakkuf itmeyüb sancağın alay beği ve

zü‘amâsıyla ve sipâhileriyle ve cebe ve cevşen ve sâyir âlet-i harbe ve kitale ve

edavat ceng ü cidâl ile mu‘accelen cezîre-i mezbûreye geçüb Kıbrıs beğlerbeğine

vech görüldüği üzre hizmetde bulunasın kendü ve atların ve sipâhilerin atların

heman geçüresin eğer sen ki ve eğer sancağın sipâhilerinin kânûn üzre cebe ve

cevşenleri anda yoklamak olunmuşdur ana göre sipâhilerine tenbîh idüb cezîre-i

mezbûreye müretteb ve mükemmel geçesin şöyle ki bu def‘a dahi te’hîr itdüğün

i‘lâm oluna azille konulmayub mu‘âteb olmak mukarrerdir başın gereği ile ana

göre mukayyed olasın.

Bu dahi.Bir sûreti Sis beğine

262/408

Musdafa Paşa mütevellîsi Geyvan'ın âdemi Kubata virildi. Fî 21 Receb

sene 979

İstanbul kadîsına hüküm ki Dârende Geyvan Dergâh-ı Mu‘allâ'ma gelüb

müteveffâ Musdafa Paşa'nın evkâf-ı mütevellîsi olub sâbıkâ müteveffâyı mûmâ-

ileyh hâlâ fevt olan Saruca Paşa'nın berâtın müteveffâ Mahmûd Paşa'dan satun

alub vakf itmiş iken hâliyâ müşârun-ileyh Saruca Paşa tarafına müteveffâ mûmâ-

ileyhindir deyû isbat olub ol cânibe hüküm olunduğun bildirdin imdi müşârun-

ileyh Mahmûd Paşa'nın bu vechile mülki olub ve ne tarîkile Musdafa Paşa'ya bey‘

olunub ve tekrârıncadır mütevellîsi getürdüb evkâf-ı vechile teftîş idüb göresin

ber-vechile satun almışsa bu binâ temessükâtı mühürleyüb gönderesin.





112

263/409

Yevmü'l-isneyn, fî 22 Receb sene 979

İsa Çavuş’a virildi. sâhibi sa‘âdete îsâl içün ahşâm vaktinde

Yeniçeri Ağası'na hüküm ki mukeddemâ sana hükm-i şerîfem gönderilüb

ferdâ olan nöbetcilerden mâ‘adâ Sakız’a iki yüz nefer yeniçeri gönderesin deyû

emrim olmişdi ol emrim mukarrer buyurdum ki vusûl buldukda bitevakkuf kal‘a -

i mezbûre bir mikdâr zahîreleriyle iki yüz nefer yeniçeri gönderüb ve yigirmi

nefer yarar topçi dahi gönderüb içlerinden topçuluk ilminden mahir yüz bölük

başların yigirmi nefere başbuğ ta‘yîn idüb ve elli kantar barut gönderüb ve

Cebehâne-i Âmire'mden bir mikdâr ok dahi gönderüb topçilara baş olacak bölük

başlarına tenbîh eyleyesin ki Sakız’da olan topçilari imtihan idüb anun gibi

topçuluk ilminden mahir olmayanların gedüklerin yarar müstehâk sancağı beğine

arz itdüresin.

263/410

Ahmed Çavuş'a teslîm olmağçün sâhib-i sa‘âdete irsâl olundi ahşâm

vaktinde.

Yeniçeri Ağası'na hüküm ki mektûb gönderüb binâsı fermân olunan

mavnalara Tersâne-i Âmiremde mübâşeret olunmak üzre olub Kıbrıs esîrlerinden

İslam’a gelmiş bir esîr ol bâbda ehil olmağla Kocaili beği dâme izzühû mezbûre

yapdırmak üzre olub ve mezbûr ol mukayileed riyaset ve ad olunub ve tersanede

mavnalara münâsib eski toplar bulunub ve topçibaşıyla varılub yedi mavnaya

kifâyet idecek toplar bulunduği ve Yalak-âbâd’da binâ olunacak gemilere

mu‘âvenet bir kaç kadîlara dahi emrim lâzim olduği bildirdüğün ecilden zikr

olunan gemilerin kerestesine mu‘âvenet içün İznik ve Yenişehir ve Kite kadîlarına

hükm-i hümâyûnum irsâl olundi buyurdum ki vusûl buldukda bitevakkuf ol emr-i

şerîfime kazâna îsâl itdürüb Yalak-âbâd’da binâ olunacak gemilere kesdirilmesi

emr olunan gemi kerestesine mu‘âvenet itdürüb ol gemiler mu‘accelen itmâma

erişmekden dakîka fevt itmeyüb ve arz eyledüğün emr olunan mavnaları Tersâne-i

Âmire'mde yeni müslimân mimarlığ ile binâ itdürüb inşâ’a'llâh gemiler kemâliyle

itmâm erişdikde ri‘âyet olunacak tenbîh idüb ve müstevfî neccâr aşurub Tersâne-i





113

Âmire'mde ziyâde gemi binâ itdürmekden dakîka fevt itmeyüb---ziyâde mecd ü

sa‘y olasın.

264/411

Mahzar'a virildi. Fî 22 Receb sene 979

İstanbul’da Hâssa Harc Emîni’ne hüküm ki Sakız’da barut ile ok ihtiyaç

olmağın elli kantar barut ile on bin ok gönderilmesin emr idüb buyurdum ki

vardukda te’hîr itmeyüb emrim üzre elli kantar barut ve on bin ok ol cânibe

mu‘accel giden gemilere koyub irsâl itmekden ikdâm ve ihtimâm eyleyesin ne

vechile tedârük idüb ne zamândan gönderdüğün yazub bildüresin.

264/412

Mürdüm oğli Ahmed Çavuş'a virildi. Fî 21 Receb sene 979

Trablus beği Muzaffer Paşa'ya hüküm ki bundan akdem sana müte‘addîd

ahkâm-ı şerîfe irsâl olunub cezîre-i Kıbrıs'a irsâl olunan zahîre ol cânibe

geçürmek buyrulmişdi emrim üzre zikr olunan zahîre cezîre-i mezkûraya

geçürdüğün nice oldi ma’lum olmak lâzim ve mühim olmağın buyurdum ki

vardukda zikr olunan zahîre ahvâli nice oldi ta’yîn olunan tamâm ol cânibe

geçürilüb teslîm olunduği eğer dahi tamâm geçürildi ise mu‘accel geçürmek

bâbında envâ‘-ı ikdâm ve hüsn-i ihtimâmın zuhûra getüresin ve sancağın

sipâhilerin alay beğine koşub cezîre-i mezkûre göndermek emrim olmişdi ol

husûs-ı mühimmân umûrdandır mu‘accelen irsâl olunmak gerek idi henüz irsâl

itmedik ise mu‘accelen göndermek arzınca olasın ihmâl ü müsâhele zamânı

değildir eğer zahîre ahvâlidir ve eğer sipâhiler irsâli husûsidir evkât-ı vechile

mukayyed olub ne mikdâr zahîre geçirüb ve alay beği sipâhileri ne günde

gönderdüğün yazub Südde-i Sa’âdet'üme arz eyleyesin bu husûslarda ihmâli ve

tekasiri zâhir olanların aslâ beyân idecek özürleri makbûl olmaz ana göre tedârük

eyleyesin.





114

265/413

Gazi Çavuş’a virildi. Fî 18 Receb sene 979

Ferhâd Paşaya hüküm ki Südde-i Sa’âdet'üme mektûb gönderüb Aydın

sancağında kendir cemi içün irsâl olunan Alî’den mâh-ı Receb’in on ikinci güni

gelüb ba’zı kudat ve nâzırın kendir hidmetinde ihmâlleri olduğun bildirmeğin

kadîlara tenbîh olunmak lâzim olduğun ve Yalak-âbâd kadîsı mektûbuna amel

itmeyüb sa‘y lâzımdır deyû arz eyledüğünüz ecilden Yalak-âbâd kadîsı azl olunub

ve kendir emr olunan yerlerin kadîlarına müekked hüküm yazılub Malatya

tarafından dahi mufassal ahkâm yazulub size irsâl olunmişdir buyurdum ki

vardukda te’hîr itmeyüb irsâl olunan ahkâm-ı şerîfeye kadîlara müekked

mektûbunuz ile irsâl eyleyüb tedârük ve ihzârında sa‘y ve ihtimâm eyleyesin ve

Yalak-âbâd câniblerinde binâ olunacak gemiler içün Nuh Çavuş’a İskender

Çavuş'dan alub kendüki iki yüz bin akçemidir yoğsa ma‘adâ dahi akçe irsâl

olunmişmidir ve bi'l-cümle ol câniblerde binası fermân olunan gemilerin mu‘accel

itmâma erişdirilmesinde envâ‘-ı sa‘y ve ikdâm eyleyesin.

265/414

Bu dahi mezbûre virildi. Fî't-târîhi'l-mezbûr.

Vilâyet-i Aydın’da Donanma-i Hümâyûn'um içün kendir fermân olunan

yerlerin kadîlarına hüküm ki kendir husûsı ehem-i umûrdan ekin cem‘ ve

tahsîlinden ihmâle ve müsâhelenüz arz olundi imdi ziyâde itâba müstehâk

olmişsizdir buyurdum ki vardukda bir ân te’hîr ü terâhî itmeyüb her biriniz

evâmîr-i aliye-i sâbıkâ mûcebince fermân olunan mikdâri kendiri ber-vech-i

isti’câl tedârük eyleyüb Tersâne-i Âmire'me irsâl eyleyesin şöyle ki ihmâliniz

sebebi ile vaktin ile gelüb erişmeye azille konulmayub eşedd-i ikâbla mu‘âkıb

olmak mukarrerdir ana göre mukayyed olub bâb-ı ikdâm ve ihtimâmda dakîka

fevt eylemeyesin ve Donanma-i Hümâyûn'a kifâyet idecek mikdârı kendir cem‘ ve

irsâl olunmayınca aherden kimesneye kendir virdürmekden ziyâde hazer eyleyesin

ve siz ki müfettiş ve nâzırlarsız Malya cânibinden irsâl olunan evamir-i

hümâyûnum üzre kendir mühimmâtına akçe virmekde nev‘an ihmâl idüb ol

bahâne ile maslahat avk ve te’hîr oluna ve yalnız---eşedd-i ikâb ile akubet

olunursunuz ve sen ki kendir akçesin bu hükm-i hümâyûnum ol cânibe ne gün





115

vusûl bulursa lâzim olan kazâna gönderüb dahi sicillatlarına kayd itdürüb ne gün

kayd olunduğun temessük alub Südde-i Sa’âdet'üme ma‘ân getüresin.

266/415

Sakız’dan haber ile gelen hisâr-erine virildi. Fî 22 Receb sene 979

Kapudân Alî Paşa’ya hüküm ki hâliyâ Sakız kadîsı Dergâh-ı Mu‘allâ'ma

mektûb göderüb Sakız etrâfında fesâd üzre olan küffâr kalyatalarından tereke ve

bu kerece mûmlu bir sandal giderken rast gelinüb sandal bırakdırulub alınub

içinde bulunan zımmîlerden haber sorduklarından küffâr gemisi bizi deryda bulub

aldı dilediklerinden sandalda bulunan terekeleri Sakız'da girift olunduğun bildürüb

mezbûr sandalın re’îsin Dergâh-ı Mu‘allâ'ma gönderilüb tereke-i mezbûrlara

virdüği gemi ve virdüği su’âl olundukda mezbûr sandal Betnos keferesinin olub

terekeyi İzmir İskelesi'nde alduğun haber virdi imdi terekeyi mezbûrlara her kim

virmiş ise ele getürilüb habs olunmasın emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda

zikr olunan sandala terekeyi İzmir Emîni virmişdir aher kimesnemi virmişdir

tamâm ihtimâm ile teftîş idüb virin her kim ise sâbit ü zâhir oldukdan sonra

muhkem habs idüb emrim yerine varduğun ve ol vechile emre muhalafet iden kim

itdüğün arz eyleyesin ve hâlâ Sakız’da azeb ağası gitmişdir zikr olunan kâfir

kalyatasınin müslimânların haberin alub mezbûr azeb ağasına varub bir fırkatalar

donanub küffâr gemisini ele getürelüm deyû ihtimâm itdüklerinden anda azeb

ağasına olan kimesne ihmâl idüb mukayyed olmaduği i‘lâm olundi bu husûsa dahi

ihtimâm ile teftîş idüb mezbûr azeb ağasından bu vechile ihmâl olunduği vakı‘ ise

mezbûri habs idüb ağalık vechi gördüğün kimineye tevcîh idüb dahi ol tarafda ne

mikdâr fırkatalar var ise donatdutub ol cevânibi gereği gibi hıfz u hırâset itdüresin

ve hâlâ Sığacık beği olan Murâd dâme izzühû Kıbrıs'a gidecek gemiler ile sana

vâsıl oldukda ol gemilerle lâzim olduği mahalle değin sana varub dahi andan

sonra avdet idüb gelüb sancağın ve ol etrâfın hıfz u hırâset ola deyû emrim

olmişdi imdi ol bâbda dahi mukayyed olub ol câniblerin muhâfazasına konulacak

gemilere Rodos beği Kaya dâme izzühû veyâ aher vech-ü münâsib gördüğün

kimesneyi ol câniblerin muhâfazasına konulacak gemilere serdar nasb idüb adalar

arasının hıfz u hırâseti husûsunda tedârük itdükden sonra kaç gemi konulduği ve

gemiye serdar ta’yîn eyledüğün ve bâkî kalan gemilerle gemilerle ne zamânda





116

içerüye gelmek münâsib gördüğün yazub arz idesin ki ol bâbda sonra emrim ne

vechile sâdır olursa mucibi ile amel idesin ve muhâfaza içün gemilere konulacak

Aydın beğine muhkem tenbîh idesin ki sipâhileri gemilerden çıkarmayub

müretteb ve mükemmel olan harb u kıtal ile gemilere koyub hidmeti muhâfaza da

olan nihâyet evvel baharda anlara hidmette teklif olunmayub muhâfazada kalmak

oluna.

267/416


Drama kadîsına hüküm ki Sakız kadîsı Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb

gönderüb hâlâ Sakız Kal‘ası halkının terekesi muzâyakaları olub Seyfi nâm re’îs

emin ve mu‘temedün-aleyh olduğun bildirmeğin buyurdum ki mezkûr re’îs

gemisiyle taht-ı kazâna vardukda akçesiyle kazâ-i mezbûrdan tereke aldurub dahi

gemisi ne mikdâr tereke alub ve ne kadar tereke tahmîl olunduğun ve ne günde ve

ne zamânda Sakız'a avdet itdüğün hükm-i şerîfenin zahrına kayd eyleyesin ammâ

bu bahâne ile deryâya küffâra tereke virilmekden ziyâde hazer idesin .

268/417

Gazi Çavuş’a viridi. Fî 18 Receb sene 979

Akdeniz Rûmili cânibinde olan yalı beğler ve kadîlara hüküm hâlâ ba’zı

gönüllü re’îsleri yigirmi beş oturak gemi binâ idüb inşâ‘llahu te‘âlâ hucest-âsârda

fi sebilillah gaza ve cihâd içün Donanma-i Hümâyûn'umla bile varmak murâdları

olduği i‘lâm olundi imdi bundan akdem size bu bâbda hüküm gönderilüb gönüllü

re’îslerine on sekiz ve yigirmi oturak gemiler binâsına ruhsat virüb kerestelerine

ve levâzımlarına dahi mukayyed olub gazayı ve gemi binâsı gereği gibi terğîb

idesin deyû emr-i şerîfim gönderilmiş idi ol emr-i şerîfim kemâ-kân mukarrerdir

buyurdum ki vusûl buldukda bitevakkuf taht-ı hükûmetinizde olan pazarlarda ve

kuzzatından ne o ilan olmasın ki gaza içün gemi binâ itmek isteyenleri beyân idüb

gemilerin on yedi ve yigirmi oturakdan eksik itmeyüb ziyâde ideler ve tâyife-i

mezbûrenin peksimet ve zahîrelerin inşâ’a'llâhü'l-e‘azz Donanma-i Hümâyûn'um

mûcebince akçeleri ile virüb ammâ gemilerine ve deryâya tereke virmeyüb ve

gaza ve gemiler binâsı terğîb eyleyüb ziyâde gemiler yapmalarına sa‘y eyleyesin





117

gönüllü re’îslerinden anun gibi vaktin ile gelüb uğurdan mebni yoldaşlığa zâhir

olanlar hâssa re’îslerede ilhâk olmak mukarrerdir ana göre tenbîh eyleyüb

ikdâmda dakîka fevt itmayesin.

268/418

Yevmü'-sâlis. Fî 22 Receb sene 979 Yunus çavuşa


Lapseki ve Kemer kadîlarına hüküm ki Tophâne-i Âmire'm mühimmi içün

iki bin aded çam oduni lâzim olmağın Dergâh-ı Mu‘allâm tophâneleri bölük

başlarından kulum Musdafa ile husûsı mezkûr içün sekiz bin akçe irsâl

olunmuşdur buyurdum ki vardukda bir ân te’hîr ve arâm itmeyüb Tophâne-i

Âmire'm içün iki bin aded çam oduni tedârük idüb mu‘accel mezkûr ile

göndermek bâbında envâ‘-ı ikdâm ve hüsn-i ihtimâm zuhûra getürüb ihmâlden

hazer eyleyesin bu hüküm ne günde vâsıl olub ne vechile tedârük eyleyüb ne

zamânda irsâl eyledüğün yazub bildiresin.

269/419

Topçibaşı'na hüküm ki mektûb gönderüb Cezîre-i Kıbrıs'da her kal‘ada

yüz elli beş topçi olub nöbetci konulmadi ve topçiya muzâyaka vardır deyû

bildirmişsin imdi cezîre-i mezkûrede olan kal‘ana nöbetçi göndermek husûsı

mühimmân umûrdandır yarar topçilardan nöbetci tarîkiyle yetmiş topçi

gönderilmesin emr idüb buyurdum ki vardukda te’hîr ve arâm itmeyüb yarar

topçilardan eline emrim üzre yetmiş nefer topçiyi nöbetci tarîkiyle irsâl

eylemekde sa‘y ve ikdâm eyleyesin eğer topçiya muzâyaka ve araba san‘atında

tahsîl mahâret itmiş yarar kimesnelerden imtihân eyleyüb dahi yazdurasın bu

husûs mühimdir evkât-ı vechile mukayyed olub emrim üzre yetmiş nefer topçi

göndermeyince olmayasın.

269/420

Kethudâsı Alî’ye virildi. Fî 23 Receb sene 979

Humus beği Ahmed Beğe ve kadîlarına hüküm ki senki sancakbeğisin

mektûb gönderüb kadîmden isyân üzre olan Duzari tâyifesinin haklarından

gelmeğe emr-i şerîfe vârid olub asker dahi gelmek üzredir deyû---olmağla ekseri





118

perâkende olub serbest tîmârlarda temekkün itmekle ala binâ kutâ‘u't-tarîk idüb

taşrada ele girenlerin haklarından gelinürse yine karyede olan hareket olunmaz

deyû bildirmişsin imdi ehl-i fesâd her kanda olursa ele getürilüb haklarından

gelmeniz gerekdir siz ki kadîlarsız harâm-zâde ve ehl-i fesâd taht-ı kazânuzda

serbest tîmârlarda temekkün idüb buna muvâfık şenâ‘atleri izdiyad bulmak câyiz

değildir buyurdum ki vadukda bu husûsa kemâl-i basîret üzre olub ehl-i fesâd ü

şenâ‘at eğer eğer serbest tîmârda ve eğer evkâfdadır tenbîh ve tecessüs itdürüb

dahi ele getürüb sûret-i sicilleriyle küreğe komak içün yarar âdemler koşub

gönderesin mühürlüyesiz ki yollarda gaybet itdürmekden hazer eyleyeler.

270/421

Yazıldı.

Arz getüren sipâhi Hacı Mahmûd’a virildi.Fî 28 Receb

Haleb deftardarına hüküm ki hâlâ Basra beğlerbeğine mektûb gönderüb

anda beş kıt‘a kalyata binâsı içün Birecik cânibinden gönderilen kereste vâsıl olub

lâkin beş kıt‘a kalyataya kifâyet idecek kereste çekmeyüb yüz döşek ve elli üç

aded neferine ve iki yüz otuz dokuz aded bellût tahtası ve elli aded vürdinar ve on

kızak ve elli feleng ve iki bin aded elvah ve arol ve iki yüz elli aded gönder ve iki

kantar halebi peksiri noksân üzre gelmeğin ve Basra'da olan kadîm kalyatalar

mühimmâtına dahi bin yüz aded tahtasın ve iki yüz aded çubuk çam ve elli aded

tomruk çınar ve altı yüz aded doldurma ve iki yüz döşek ve iki yüz aded hebal ve

iki yüz aded pıraçol meremmet içün lâzim olduğun bildirmeğin buyurdum ki

vusûl buldukda tevakkuf itmeyüb zikr olunan mikdâri gemi kerestesin mu‘accelen

kesdürüb bitevakkuf üslub sâbıkâ üzre evvel irsâl ve îsâlde dakîka fevt itmeyüb ne

zamânda gönderdüğün yazub arz idesin ve sâbıkâ gönderilen kereste eksik

varmağa sebeb nedir kimin ile gönderilmiş idi yazub bildüresin.

270/422

Yazıldı.

Van beğlerbeğine hüküm ki Basra beğlerbeği mektûb gönderüb ol cânibde

binâsı fermân olunan gemiler mühimmâtı içün iki bin kantar kurşun lâzim

olduğun arz itmeğin bu bâbda Hakkari hâkimi Zeynel Beğ dâme ilmühûya hükm-i





119

hümâyûnum yazılub irsâl olundi buyurdum ki vusûl buldukda ol hükm-i

hümâyûnum müşârun-ileyhe îsâl idüb haberleşüb ne vechile mümkün ise bin

kantar kurşun tedârük idüb geçende gönderilen kurşun ne vechile irsâl olunmuş

ise buni dahi ol üslub üzre ol cânibe irsâl ve îsâl itdüresin ve bahâsın ol cânibde

olan mukâta‘atdan virdüresin.

271/423

Vilâyet-i Rûmili kadîlarına hüküm ki ferzend-i erc-mend oğlum Murâd

tâle bekâhü lalası Ferruh dâme ilmühû Südde-i Sa’âdet'üme mektûb gönderüb

matbah-ı âmiremçün her sene beş bin koyun irsâl olunagelüb lâkin ba’zı yollarda

ve ba’zı ol câniblerde malun olmağla muzâyaka olduğun arz eyledi imdi müşârun-

ileyh tarafından koyun sormağa varan kimesneler her sene olageldüği üzre rızâ ile

bey‘ idenlerden alub göndermek istedülerinde dahl olunmak emr idüb buyurdum

ki vardukda taht-ı kazânuzda rızâ ile bey‘ idenlerden beş bin erşed koyun aldırub

irsâl eyleyesin.

271/424

Bâlî Çavuş'a virildi. Fî 18 Receb sene 979

Semendire beğine ve kadîsına hüküm ki Temaşvar beğlerbeğine hükm-i

şerîfe gönderilüb tedârük eyledüği don yağıyla kendiri Balçova İskelesi'ne

indürüb der mahzen idüb Belgrad’dan gemiler erişdükde hazır buluna deyû emrim

olub ol bâbda hüküm gönderilmişdir buyurdum ki vrdukda sen dahi gemiler

tedârikinde envâ‘-ı ikdâm ve ihtimâm üzre olub anun gibi mîrî gemiler erişmek

mümkün değil ise rencber gemileri tedârük eyleyüb isti’câl üzre göndermek

arzınca olasın bı husûs umûr-ı mühimmedendir ihmâl ü mesâhilden kaçınasın ne

vechile tedârük olunduğun yazub bildiresin.

271/425


Yeniçeri Ağası'na hüküm ki Biga beği olan Ahmed mektûb gönderüb

kendü mübâşeret iyle Kemer'de binâ olunacak kadırgaların kerestesi ihzârına

ta’yîn olunan on iki kadîlık kifâyet itmeyüb İvrindi ve Bergama kadîları dahi





120

hasm olunmak lâzımdır ve neccâra ziyâde muzâyaka vardır Molova ve Midüllü ve

Sakız kadîlarından neccâr ve kalafatçı getürdmek lâzımdır deyû arz itmeğin bu

bâbda zikr olunan kadîlara ahkâm-ı şerîfe yazılub sana gönderildi buyurdum ki

vusûl buldukda bitevakkuf bir fırkata donadub çavuş namıyla i’timâd eyledüğün

bir mukaddem ve müstakim kimesneyi ahkâm ile gönderüb zikr olunan

kazâlardan neccâr ve kalafatçılari ihrâc itdürüb mu‘accelen Biga beğine teslîm

itdüresin ve gönderilecek kimesneye muhkem tenbîh eyleyesin ki bu bahâne

re‘âyâ dan celb ü ahz itmeyüb ziyâde neccâr ihrâcına ihtimâm eyleye.

272/426

Sâhib-i sa‘âdete gönderildi. Fî 17 Receb sene 979

Geliboli kadîsına ve eminine hüküm ki Kemer’de mücedded binâsı fermân

olunan on kıt‘a kadırgaların mu‘accelen itmâma erişmesin husûsı ehemm-i

mühimmândan olmağın sen ki eminsin bi'z-zât üzerine varub lâzim olan mesâlihi

görmek ve sen ki kadîsın dâyimâ anda durmak içün nâyibin göndermek emr idüb

buyurdum ki vardukda sen ki kadîsın emrim mûcebince zikr olunan gemilerin

üzerine yarar nâyibin gönderüb ve sen ki eminsin bi'z-zât varub lâzim olan

mesâlihi görüb mu‘accelen itmâmı bâbında envâ‘-ı sa‘y ve ikdâm eyleyesin ne

vechile tedârük olduğun yazub bildiresin.

272/427

Diyârbekir beğlerbeğin kapu kethudâsı Davud'a virildi.Fi18 Receb

Kulb sancağı beğine hüküm ki geçen senede ol diyârda olan ba’zı

sancaklardan Kıbrıs mühimmi içün piyâde ihrâc olunmak emrim olub piyâdelerin

ihrâc olunmayan sancaklardan avarız virmek emrim olub bundan akdem ol bâbda

ahkâm gönderilmişken sen ki sancağından ancak yigirmi nefer piyâde ihrâc

olunmağla avarız virilmedüği i‘lâm olundi imdi bu bâbda mukaddemâ gönderilen

emrim mukarrerdir buyurdum ki vusûl buldukda ol bâbda emr-i sâbıkâ muhâlif

yigirmi nefer piyâde gönderildi deyû bir ferde te‘allül itdürmeyüb ol yigirmi nefer

piyâde irsâlinde mu‘âvenet olmayanların avarızların aldurasın aslâ bir ferde inâd

ve muhâlifet itdürmeyesin.





121

272/428

Bu dahi mezbûre virildi.

Diyârbekir Beğlerbeğine hüküm ki Dergâh-ı Mu‘allâ'ma gönderdüğün

arzın noksânca gelib sancağı beğine emr-i şerîfe gönderilüb sancağından Kıbrıs

mühimmi içün gönderdüği yigirmi nefer piyâde mu‘âvenet itmeyüb sancağı

re‘âyâ sından avarız ihrâci itmek emrim olmuşdur buyurdum ki ol emr-i şerîfim

müşârun-ileyh îsâl idüb sancağı re‘âyâsının avarızını alasın inâd ve muhâlifet

itdürmeyesin.

273/429

Siyami oğullarından İdris’e virildi.Fi16 Receb sene 979

Varna kadîsına ve Alî Çavuş'a hüküm ki sen ki çavuşsun mektûb gönderüb

anda binâ olunmak emr olunan gemilerin kerestesin dökülüb mübâşeret

olunduğun ammâ neccâr bulunmayub tersâneden yarar neccâr ve kalafatçı ve

burgucu göndermek lâzim olduğun ve kendir tevzî‘ olunub gelmek üzre olub

ammâ büküci bulunmayub yarar büküciler lâzim olduğun bildirmişsin imdi

gönderilen halifelerle dahi on nefer ehl-i neccâr bulunursa her gemiye birer ikişer

ehl-i neccâr virilüb sâyir neccâr kîser tutub ağaci yontmağda ehil olunacak

halifeler ihyata anların üzerlerine varub dolaşub göstermekle ve bilmediklerin

talim itmekle mesâlihin itmâmı müyesserdir buyurdum ki vusûl buldukda aslâ özr

ve bahâne itmeyüb ve sâyir zamâna münâsib eylemeyüb vech-i meşrûh üzre

tedârük idüb inâyet hak celle ve alâ ile gemiler itmâma erişdirilmekde dakîka fevt

itmeyesin ve cem‘ itdüğünüz kendirden vâfir ü müstevfî urganlar bükdüresin

nihâyet kendirin münteheyelere bükdürüb yollamaları anda olan mazmana

bükdüresin bilmeyenlere dahi anda olan mazmana talim itdürüb müstevfî urgan

bükdürüresin ve urgani yaz ve güze getürüb ihtimâmda dakîka fevt itmeyüb özr ve

bahâne eylemeyesin.

273/430

Mezbûr kadının âdemi Ferhâd'a virildi. Fî 10 Receb sene 979

Tırnovi kazâsından müfrez olan Potliç ve Şistovi kadîlarına hüküm ki

Tırnovi kadîsı mektûb gönderüb kadîlıklarunuz kazâ-i mezbûrdan ta‘yîne müfrez





122

olmağla kendüye gönderilen ahkâmda ta‘yîn olunan gemi kerestesin ve levâzımı

ihrâcında müstakilen bize emir gelmedi deyû ihmâl ve mesâlih eyledükleri i‘lâm

eyledi imdi buyurdum ki vusûl buldukda aslâ tevakkuf itmeyüb mezbûre

gönderilen ahkâm gemilerin kerestesinden ve levâzımından ne kadarnına ihrâc

olunmak fermân olunmiş ise cümlenüz taht-ı kazânuzdan sana mu‘accel tedârük

ve ihrâc idüb mahal-i ma‘mûre eyledüb teslîm idesin şöyleki min-ba‘d ihmâlin

i‘lâm oluna azille konulmayub envâ‘-ı ikabla mu‘âteb olmanuz mukarrerdir ana

göre küllî basîret üzre olub itmâm ve ikdâmda dakîka fevt itmeyesin.

274/431

Pehlevan Hasan Çavuş'a virildi. Sâhib-i sa‘âdete gönderildi.

Kapudâne hüküm ki şehid olan Kara Hoca'nın karındaşı bir Girit gemisi ile

bulunub cenk iderken furtına Manya cânibine düşüb Malta kâfirleri tutub Girit

kâfirlerine bey‘ idüb oni halâs içün Kara Hoca tutduği Görfus baylosi virilecek

karındaşı ve Avlonyalu Hamdi ve---emîni halâs olmak mümkün midir deyû

mezbûr Kara Hoca Südde-i Sa'âdet'üme arz eylemiş idi hâlâ Ahmed halâs olub

Piri ve müslimân Alî Re’îs hayatta olub karındaşıyla anlari ve ba'zı müslimânlari

mezbûr baylos halasa kâdir deyû i‘lâm olunur bu husûsı siz nice bilürsüz ve

mezbûr kâfiri Avlonya’da kalmak söylemeğin evladır içerüye getürülmek eylemi

olur buyurdum ki vardukda bu bâbda mukayyed olub göresin bu husûs nice

ma‘lûm undur ve tedâriki ne vechile evladır arz idesin ve arz eyledüğün üzre

Memi Re’îs ve Kara Hoca karındaşı İbrahim Ayamavra'da olan bir kalyata

Preveze'de olan hâssa kadırga ile içerüye gelmek içün hüküm irsâl olundi

ulaşdurub kalelerin tenbîh ve terğîb eyleyesin.

274/432

Sâhib-i sa‘âdete gönderildi. Fî 25 Receb sene 979. Kara Hoca kuladır.

Memi Re’îse hüküm ki ve şehîd olan Kara Hoca'nın karındaşı İbrahim'in

içerü gelmek lâzim olmağın Cenevizlünün Ayamavra'da bir kalyatası ve

Preveze'de Alî Re’îs'in bir kadırgası alub zikr olunan iki kıt‘a mümekkin tutmak

içün Karali ve Yanya ve Ayamavra kazası kadîlarına hükm-i hümâyûnum irsâl





123

olundi buyurdum ki vusûl buldukda tevakkuf itmeyüb mişarün ileyh İbrahim ile

haberleşüb ikiniz maan ol gemileri alub fırsat ile rüzgar muvîfık oldukda

bitevakkuf içerü gelesin inşâa'llahu te‘âla inâyet-i âlîde mazarat olub ri‘âyet

olunmanuz mukarrerdir ana göre tevakkuf itmeyüb gelesiz ve Kara Hoca tutduği

ve Görfus baylosun esîrlerine Avlonya beğine emânet koyasın.203

275/433

Memi Re’îs'e hüküm ki senin ve şehîd olan Kara Hoca'nın karındaşı

İbrahim'in içeri gelmeniz lâzim olmağın Cenevüzlünün Ayamavra’da bir kalyatası

ve Preveze'de Alî Re’îs'in bir kadırgası olub zikr olunan iki kıt‘a gemiyi

mükemmel donatmak içün Karlıili ve Yanya beğlerine ve Ayamavra ve Yanya

kadîlarına hüküm gönderildi buyurdum ki vusûl buldukda tevakkuf itmeyüb

müşârun-ileyh İbrahim ile haberleşüb ikiniz ma‘ân o gemileri alub fırsat ile rüzgar

muvâfık oldukda bitevakkuf içeri gelesin inşâa'llâhu te‘âla inâyet âlîde mazarat

olub ri‘âyet olunmanuz mukarrerdir ana göre tevakkuf itmeyüb gelesin ve Kara

Hoca tutduği Görfus baylosun Avlonya Kal‘ası'nda muhkem hıfz idesin bu bâbda

Avlonya beğine hüküm gönderilüb şehid olan Kara Hoca'nın karındaşı Abdulkâdir

ve bu def‘a Donanma-i Hümâyûn'da iken küffâra giriftâr olan müslimân Alî ve

Piri nâm re’îslerin küffârdan halâs olmaları husûsı mezbûr balyos ile şöyleşüb

mezbûr balyoz kendü içün anlari ve ba‘zı müslimânlari virmeğe razı olursa arz

olunmak emrim olmuşdur sen tevakkuf itmeyüb ol gemileri esîrler ile ve gayri

mümekkin olduği üzre donatdurub içerü gelesin.

275/434

Rûmili Çavuş'larından Mehmed Çavuş'a virildi. Fî 25 sene 979

Samakov'dan Ahyolu kazâsına gelince vakı‘ olan kadîlara hüküm ki

Samakov'da demür hidmetinde olan Dergâh-ı Mu‘allâm çavuşlarından Koyun

çavuşun Asitâne-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb yüz kıt‘a kadırgaya kifâyet

idecek demür alati işledüb hâzır u müheyyâ eyledüğün şiddet-i şitadan mazayaka

olduğun bildirdi öyle olsa bu husûs ziyâde mühim ve lâzim olduği ecilden

mu‘accelen irsâl tahmîline olunmak içün çavuş mezkûra hüküm gönderilmişdir

203 Hüküm çizilmiştir.





124

zikr olunan kadırgalar mühimmâtı Samakov’da her kangınızın taht-ı kazâsına

gelüb vâsıl olursa bir ân te’hîr ü terâhî itmeyüb isti‘câl üzre kifâyet mikdâri araba

ve kızak ihrâc idüb bir birinize irsâl ve îsâl eylemek emr idüb buyurdum ki

vardukda bu bâbda ikdâm ve ihtimâm üzre olub anun gibi Samakov’da kadırgalar

mühimmi içün demür alatı her kangınızın taht-ı kazâsına vâsıl olursa bir ân te’hîr

ve arâm itmeyüb mu‘accel kifâyet mikdâri araba ve kızak ihrâc itdürüb dahi zikr

olunan esbâbıtahmîl itdürüb isti‘câl üzre bir birinize irsâl ve îsâl eylemekde envâ‘-

ı sa‘y ve ikdâm eyleyesin bu husûs umûr-ı mühimmedendir sâyir zamâna münâsib

olunub ihmâl ü mesâhile mahalli değildir eğer havâss-ı hümâyûnum ve eğer

vüzera ve sâyir evkâf ve emlâk re‘âyâlarıdır ve eğer mu‘âfiyet da‘vâsı idenlerdir

bi'l-cümle mühim bir ferde te‘allül itdürmeyüb mu‘accelen fermân olunduği üzre

kifâyet mikdâri araba ihrâcında ve kızak tedârikinde bezl-i makdûr idüb ihmâl ve

tekasülden gâyetle ihtiyâd eyleyesin sonra beyân olunacak özr makbûl olmak

ihtimâli yokdur ana göre mukayyed olasın her birinizin taht-ı kazâsına ne mikdâr

sana gelüb vâsıl olub ne günde geldüğün ve ne zamânda aher kadîlığa

ulaşdurulduğun mufassal ü meşrûh yazub i‘lâm eyleyesin ve araba ihrâcında ahz u

celbden hazer idüb dahi araba ihrâcında terâhi idenleri mufassal ü meşrûh arz

idesin.

276/435

Rûmili çavuşlarından Mehmed'e virildi.

Dergâh-ı Mu‘allâm çavuşlarından Samakov'da demür hizmetinde olan

Koyun çavuşa hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb geönderüb Tersâne-i Âmire

mühimâtıçün fermân olunan iki yüz kantar broşnak demüri ve üç yüz kıt‘a bilekü

demüri ve üç yüz kıt‘a lenger ve ba‘zı kaynak demürleri işledükden sonra beş yüz

kıt‘a lenger ve yüz kadırgaya kifâyet ider birkaç nevi ekseri işlettirilmek içün

filori irsâl olunub işlediği gönderilse deyû emr olunub lâkin arabacılar ihtiyâr ile

yola koşub birbirine ulaşdurulmak içün kadîlara hükm-i şerîfe lâzımdır deyû arz

itmeğin kadîlıkdan kadîlığa araba ve kızak ihrâc idüb zikr olunan mühimmât

mu‘accelen gelüb ulaşdırmak lâzim olunur buyurdum ki vardukda emrim

mûcebince te’hîr ve arâm itmeyüb zikr olunan mühimmât irsâli içün kadîlıkdan

kadîlığa araba ve kızak ihrâc itdürüb hazır olan demürleriyle mümkün idüb





125

mu‘accelen irsâl eylemekde ziyâde ikdâm ve hüsni ihtimâm üzre olub bab-ı

tedârikde dakîka fevt itmeyüb ihmâl ü müsâheleden ziyâde ihzâr idesin.

277/436

Ferec Çavuş'a virildi. Fî 26 Cemazilahir sene 979

Ağriboz beğine hüküm ki hâliyâ sancağına tâbi‘ olan neferâtı yoklanub pîr

ve sağîr olanların yerlerine hidmete kâdir yarar kimesneler yazılmasın emr idüb

buyurdum ki varıncak aslâ te’hîr itmeyüb livâ-i mezbûrda vakı‘ olan kal‘anın

neferâtı kimesneye i‘timâd itmeyüb bi'z-zât yoklayub göresin anun gibi piri veyâ

sağir olub hizmete kudretleri yok kimesneler bulunursa o makûlelerin yerlerine

harb ve harbe kâdir yarar olanları yazub hizmetlerine kefîl eyleyesin ve her

kal‘ada ne mikdâr piri ve sağir bulunub ihrâc olunduğun ve yerlerine ne makûle

kimesneler yazılduğun defter idüb Südde-i Sa‘âdet'üme bildüresin ammâ bu

bahâne ile kimesnede ahz u celb olunmağla himâyet olunub emr-i şerîfe mualif iş

olmakdan muhkem hazer eyleyesin sonra istimâ‘ olundukda özrün makbûl olmaz

ana göre mukayyed olasın.

277/437

Gazze Beğinin kethudâsına virildi. Fî 14 Receb

Sinan Paşa'ya hüküm ki hâliyâ Yemen beğlerbeği Behrâm dâme ikbâlühû

Dergâh-ı Mu‘allâ'ma mektûb gönderüb vilâyet-i Yemen’in benderleri hıfzı içün üç

kıt‘a kalyata lâzim olmağın Galata re’islerinden Bâlî Re’is ile defter gönderüb ve

vilâyet-i mezbûrenin deryâsı ziyâde şablık olduğundan kadırganın kullanması asîr

olub dahi ve levâzımı dahi kadırga hâricinden az olub kullanmağa kâbil masrafı

cüz’îsi olduğundan evvel ve enfa gönderilüb kalyatalarunlevâzımı Tersâne-i

Âmire'mden mezbûre teslîm oluna mahrûse-i Mısır'a havâle olunursa te’hîr

olunub nice zamân mürûr itmek lâzim gelür deyû arz eyledi imdi taleb olunan

mikdâri kalyatalarun levâzımi mahmiyye-i Mısır'dan tedârük olunmasın emr idüb

buyurdum ki varıcak emrim üzre bu bâbda gereği gibi mukayyed olub Süveyş ve

gayri iskelelerde olan rencber tâyifesinden defter mûcebince zikr olunan

kalyatalarun mühimmâtın zikr bahâlarıyla alub irsâl ve îsâl eyleyesin bu husûs

ehemm-i mühimândandır ihmâl ü mesâhil olunmayub envâ‘-ı ikdâm ve ihtimâmın





126

zuhûra getüresin ne vechile tedârük olundi ve ne mikdâr alub gönderildüğn

Südde-i Sa‘âdet'üme bildüresin.

278/438

Yazıldı.

Ahyoli kadîsına hüküm ki mektûb gönderüb Vize kazâsında binâsı fermân

olunan gemilerden feragat olunub taht-ı kazândan binâsı emr olunduğun ve dahi

andan mâ‘adâ gemilere müte‘allik her ne ki i‘lâm eylemiş isen ma‘lûm oldi imdi

bundan akdem Vize kadîsı binâsı müyesser değildir deyû arz itmekle taht-ı

kazândan binâsı emr olunmişdi sonra Dergâh-ı Mu‘allâm çavuşlarından İskender

Çavuş binâ olunacak mümkündür deyû arz itmekle gerü Vize kazâsında binâ

itdürmek mukarrer olub mü’ekked ahkâm yazulub gönderilmişdir buyurdum ki

vardukda zikr olunan gemilerün birine on kıt‘a geminin kerestesin kesdürüb evvel

bahardan hazır idesin sâyir binâsı fermân olunan gemilerün ber-vech-i musâra‘at

itmâma erişmesin bâbında envâ‘-ı ikdâm ve hüsn-i ihtimâmın vücûda getüresin

ihmâl ü tekâsîlden ziyâde hazer eyleyesin ne vechile tedârük üzre olub ahvâle yine

müncer olduğun bildüresin.

278/439

Kıbrıs'da olan bölük ağasına hüküm ki anda senin ile olan bölük halkı

re‘âyânın ve oğlanlarının ve kızlarının bazısın basub sâbıkâ Lefkoşa fethinde

esîrim olub kaçurmişdiki204

278/440

Musdafa Çavuş'a virildi.Fî 13 Şa‘bân

Cezâyir beğlerbeğine hüküm ki ba‘zı mahlûl tîmârlari elü hükümlüler ve

ma‘zûl olanlar taleb eyledükde tezkerelüdür deyû virilmedüği istimâ‘ olundi

buyurdum ki vardukda beğlerbeğliğe müte‘allik olan yerlerden eğer tezkerelüdür

ve eğer gayrıdır mahlûl vakı‘ olan tîmârlari eli emürlü olanlara ve sâyir

204 Hüküm tamam olmayıp, çizilmiştir.





127

müstehâklara tevcîh eyleyüb tezkerelerin viresin ve mahlûl husûsunda ihtimâm

idüb salih olanlarun tîmârlari mahlûldur deyû virdirilmeye.

279/441

Ferhâd Paşa'ya ve Yeniçeri Ağası'na hüküm ki Tersâne-i Âmire emîni

Südde-i Sa‘âdet'üme defter gönderüb kazâ-i İznikmid’de on kıt‘a ve kazâ-i Yalak-

âbâd’da beş kıt‘a kadırga ağaçlari kesdürmek içün hüküm göndermek Yalak-

âbâd’da Muhib çavuş ve İznikmid’de olan çavuş birer re’îsin ve halife göndermek

üzredir bundan akdem Özi suyuna irsâl olunan Alî re’îsin gelüb bile olan üç kıt‘a

kalyataları Akgirman sancağın alıkoduğun ve kendir ve iç yaği ve demür ve

peksiri muttasıl rencber elinden muhazene ma‘mureye küllî esbâb alınmışdır ve

Gerine ve Baf beğlerine yüz kırk birer nefer esîrlerine sekiz yüz yedi akçesi ve

altışar aylık peksimedleri virüldükden sonra yigirmi beşer nefer alatci dahi taleb

eylediler zarûri on beşer alatci akçesi ve yerleri deyû bildirmişler Muhib çavudan

gelen kereste ağacı geçen sene kıt‘a itdürmek emr olunandır hâliyâ kesilmesi emr

olunan dahi yonulmak lâzim değildir heman kesdirilüb balye itdürmek Akgirman

beği alıkoduği kalyatalarun biri kalub ikisi getürmek ve esbâb getüren rencberlere

hazıri virmek emr idüb buyurdum ki vardukda emrim mûcebince bu def‘a Muhib

Çavuş göndermek emr olunan keresteyi yondurmak lâzim değildir heman

mu‘accelen kesdürüb baliye itdürüb ve Akgirman beği alıkoduği kalyatalarunbiri

alıkonulub iki kıt‘ası getürmek içün mezkûr Alî Re’îs'e irsâl eyleyesin anun yerine

ol diyârda şayka yapdırmak emrim olmuşdur ve mahzene esbâb getüren rencber

tâyifesine205

279/442

Yazıldı.

Belgrad nâzırının âdemleri İbrahim’e virildi. Fî 9 Şa‘bân

Varna kadîsına hüküm ki Temaşvar beğlerbeğine hüküm gönderilüb anda

mevcûd olan baruti Ruscuk kadîsına ulaşdurmak içün ve Ruscuk kadîsı dahi sana

ulaşdurmak emrim olmuşdur buyurdum ki zikr olunan zikr olunan baruti Ruscuk

kadîsı dizdâri sana îsâl eylediklerinde muhkem hıfz idüb ve bekledüb ne mikdâr

205 Hüküm tamam olmayıp, çizişmiştir.





128

baruti vâsıl olsuğun bitevakkuf arz idesin ki sonra ne mahale irsâl olunmak emrim

olursa irsâl eyleyesin.

280/443

Belgrad nâzırının âdemin İbrahim’e virildi. Fî 9 Şa‘bân sene 979

Ruscuk kadîsına ve dizdârına hüküm ki Temaşvar beğlerbeğine emr-i

şerîfim gönderilüb anda mevcûd olan baruti foçilara koyub Ruscuk'a ulaşdurmak

emrim olmuşdur imdi buyurdum ki emr olunan baruti müşârun-ileyh size

ulaşdurdukda siz dahi ateşden muhkem saklayub i‘timâd itdüğünüz yarar

âdemlerinuzla mevlâna Varna kadîsına ulaşdırub barut size ne günde vâsıl olub

Varna kadîsına ne günden ulaşdurduğunuzi yazub bildüresin.

280/444

Mektûbla gelen Anadoli çavuşlarından Mehmed'e virildi. Fî 15 Receb sene

979

Anadoli beğlerbeğine hüküm ki mektûb gönderüb sâbıkâ Kütahya

sancağından gayri sancaklardan gelen re‘âyâ nın şikâyetin beğlerbeği olanlar

istimâ‘ itmen deyû emr-i şerîf sâdır olunmağın beğlerden ve aher sancakdan olan

alay beği ve zü‘amâdan şikâyet idenlerin da‘vâlari görülmemekle fakirler

muzdarib oldukların bildirmişsin imdi her sancak beği kendü şer‘le lâzim

gelenlerin sancağında salb u siyâsetine me‘murdur ve serbest tîmârların cürm ü

cinâyeti ve resm-i arûsânesi ve kul ve câriye müjdegânesi sâhib-i arzındır aher

sancaklarda olan kan da‘vâsının tarafından dahl olunmaz ve beğlerbeğlikde olan

beğlerinden alay beğlerinden ve zü‘amâ ve sipâhiden sana varub şikâyet iden

fukarânın ve garibin mukaddemâ sâdır olan emr-i şerîfim mukarrerdir da‘vâların

istimâ‘ idüb hısemalı topraklarından kânûna muhâlif aher toprakdan çıkartmayub

da‘vâlari topraklarında şer‘le görilüb hak müstehâkına vâsıl olmak içün toprak

kadîlarına mektûbun virüb sancak beğlerden ve zü‘amâ ve gayriden meclis-i şer’e

varmağa inâd idüb muhâlifet idenler kimler ise isim ve resimleriyle yazılub arz

olunmaların emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda emr-i sâbıkâ üzre amel idüb

beğlerbeğliğinde olan beğlere ve zü‘amâ ve alay beğlere ve kapum kullarına ve

erbâb-ı tîmâra kimesneye zulm itdürmeyüb mektûbun mûcebince meclis-i şer‘a





129

varmayub şer‘-ı şerîfe itâ‘at itmeyenleri isim ve resimleriyle yazub arz eyleyesin

sonra emr-i şerîfim ne vechile sâdır olursa bu vechile amel eyleyesin.

281/445

Yazıldı.

Mahzara virildi Fî 18 Receb sene 979

Yeniçeri Ağası'na hüküm ki Dergâh-ı Mu‘allâm yeniçerilerinden iken

bölüğe ilhâk olunub ve tîmâra çıkanların ellerinde olan mîrî tüfenkler alınub

Cebehâne-i Âmire'm içün zabt olunmasın emr idüb buyurdum ki vardukda bu

husûsa evkât-ı vechile mukayyed olub anun gibi yeniçeri kullarımdan bölük ve

tîmâr inâyet olanların ellerinde olan mîrî tüfenkleri emr-i şerîfe mûcebince cebe

hâney-i amirem içün zabt ve kabz itdüresin mahrume-i İstanbul’da Sarachâne

başında sâkin olub Dergâh-ı Mu‘allâ'm yeniçeri bölüğünden çıkan Behrâm’ın dahi

elinde olan mîrî tüfenk alınub zabt oluna.

281/446

Yazıldı.

Ferhâd Paşa'ya ve Yeniçeri Ağası'na hüküm ki Mısır İskendireye’sinde

olan gemilerden gayri Sinob ve Amasra ve Kefken Geliboli ve Kemer’de ve

Ahyoli ve Varna ve Samsun ve Tersâne-i Âmire'de ve Kıbrıs'dan gelen ve

kapudân bile gelib kadırgalarla cümle yüz doksan altı kıt‘a olur şimdiki zikr

olunan kadırgalar kifâyet ider sâyir mühimmât ancak tedârük olunur bunlardan

ma‘adâ ebnası fermân olunan gemilerin keresteleri kesdirilüb münâsib olan

mahâllerde yığdırulub hâzır u müheyyâ olub vaktiyle Tersâne-i Âmire'me

gönderilmesin emr idüb buyurdum ki vardukda zikr olunan gemilere lâzim olanı

her ne ise mu‘accelen yetişdürüb dahi bunlardan mâ‘adâsın kerestelerin kesdirüb

münâsib olan mahellere yığdurub hâzır u müheyyâ itdürmek emrim olmuşdur

hazır oldukda gemiler gönderilüb Tersâne-i Âmire'me getürdüle bu husûslar

mühimdir ana göre bab-ı ikdâmda dakîka fevt itmeyesin.





130

282/447

Yazıldı.

Musdafa Çavuş'a virildi.Fî 13 Şa‘bân

Cezâyir beğlerbeğine hüküm ki Donanma-i Hümâyûn gemilerine asker ve

sipâh konulmalu oldukda her bir mangaya kaç nefer kimesne konulmak vech

görilür ma‘lûm olmak lâzim olmağın buyurdum ki vardukda anun gibi her

mangaya üç nefer kimesne takdîr olunduği takdîrce iki tüfenklü bir neferi okla

olmak mı münâsibdir yoğsa biri tüfenklü ve biri okla ve biri harbelü olmak mı

münâsibdir ve'l-hâsıl iki yüz pare gemiye ne mikdâr cenkci lâzim olursa hisab

takdîr idüb bildiresin haber virmeğe bırakdıkdan sonradan ihzâr tenbîh vech-i

münâsib gördüğün bu bâbda vech görüldüği üzre beğlerbeğliğe müte’allik olan

beğlere muhkem tenbîh idüb ve düşmen yerağıyla kendülerin ve esbâbların hazır

eyleyesin.

282/448

Hasan Çavuş'a virildi. Fî gurre-i Şa‘bân sene 979

Avlonya mukâta‘atı teftîşin Draç kadîsına ve nâzır Mahmûd’a hüküm ki

kal‘a -i Draç ta‘mîrine gönderilen Hasan Çavuş elinde olan emr-i şerîf mûcebince

ta‘mîr içün lâzim olan akçe teftîş ve nâzırdan taleb olundukda ve bir muhkem

maslahat avk ve te’hîr oldi deyû bildirmeğin mu‘accelen lâzim olan akçeyi virmek

içün Malya tarafından size hükm-i şerîfe gönderilmişdir buyurdum ki vardukda

te’hîr ü terâhî itmeyüb müşârun-ileyh kal‘a -i mezkûra ta‘mîri içün akçe taleb

eyledükde maliye cânibinden virilen hükm-i şerîfümde ta’yîn olunduği mikdâr

virüb avk eylemesin bu husûs-u umûr-ı mühimmedendir ana göre ihmâliniz

sebebiyle kal‘anın ta‘mîri avk ve te’hîre kalub dahi zarar müretteb ola sizden

bilünüb hakkınızdan geldirülür.

282/449

Kethudâsı Behrâm'a virildi. Fî 7 Şa‘bân 979

Budun beğlerbeğine hüküm ki Südde-i Sa’âdet'üme mektûb gönderüb

Cemâziye'lahır'in yigirminci gününe değin küffâr-ı hâksâr taraflarından istimâ‘

olunmadi sulh u salâha ri‘âyetleri olmayub memâlik-i mahrûsede vakı‘ olan





131

varoşlar ve karyeler ahâlisine havf virüb ve kimin dutub alub gidüb habs düb küllî

virgüler alub buldukları müslimânlari şehid ve giriftâr idüb te‘addîden hâlî

değildir deyû bildirmişsin imdi mâ-beyninde vakı‘ olan ahd ve amana mugâyir

vaz‘ sâdır olmaya bu tarîkden dahi sulh u salâhamuhâlif vaz‘ sudûrundan

sakınasın.

283/450

Yevmü'l-isneyn, fî 28 Receb sene 979

Sâhib-i sa‘âdete gönderildi. Fî 11 Receb

Akgirman beğine hüküm ki anda olan üç pare geminin birisi anda kalub iki

kıtası baş ve yerağı ile gönderilmesin emr idüb buyurdum ki vardukda zikr olunan

gemilerin iki kıtası baş ve yerağı ve sâyir alât ve esbâbı ile gönderüb bir kıtasın

alıkonulub ve andan ma‘adâ dahi bir mikdâr şayka tedârük idüb mahuf ve

muhatara olan mahâlleri hıfz u hırâset idüb a‘dadan memlekete zarar

erişdirmekden hazer eyleyesin ammâ gönderilen palan gemilerin alât ve

esbabından ne alıkonulub mükemmel gönderesin ve ne mikdâr alât ve esbâbla

gönderildiğin defter idüb geldikde ana göre taleb oluna.

283/451

Güle beğin kehüdası Ferhâd’a virildi. Fî gurre-i Receb sene 979

İskenderiye ve Dukakin beğlerine hüküm ki mektûb gönderüb Dukakin

sancağında Karacadağ nâhiyesinde tâbi‘ Kotor nâm harbi kal‘anın civârında vakı‘

olan havâss-ı ı hümâyûndan Garblan nâm karye halkı mezkûr harbi kal‘a ile

müttefik olub etrâf ve cevânibinden aldıkları zâd ü zevâdı kalayı mezbûraeye

virüb ve kal‘a altında gâretler busu kurub dil aldıklarında mezkûr karye ahâlisi

bab ve yerağıyla yolların bağlanub cenk idüb dillerin elinden alub gerüye koruyub

gâretleri mecrûh idüb ve memâlik-i mahrûseden Mahine nâm karye gâret idüb

küllî fesâda yüz tutmuşlardır deyû arz itdüğünüz ecilden buyurdum ki vusûl

buldukda bu bâbda tamâm mukayyed oub anun gibi karyeyi mezbûre ahâlisinden

bâ‘is fitne ve fesâd olanların yolların bekledüb hüsn-i tedbir ve tedârikle ele

getürüb müfsid vilâyet oldukları şer‘le sâbit oldukdan sonra muktezâsı şer‘-ı şerîf

üzre lâzim geleni icrâ idüb yerine koyub emr-i şerîfime mugâyir kimesne iş





132

itdürmeyesin ammâ bu husûsa tamâm mukayyed olub gaflet ile kendü halinde

olan re‘âyâ ya dahl ve ta‘arruz olunub ahz u celb olunmakdan küllî ihtiyâd üzre

olasın.

284/452

Çavuş kâtibine virildi. Fî 8 Receb

Erdel voyvodasına hüküm ki vilâyet-i Erdel voyvodalığı tebdîl olundukda

Südde-i Sa’âdet'üm çavuşlarından baş içün on bin akçe ve Dîvân-ı Hümâyûn

kâtibleri içün üç bin akçe virilmek adet-i kadîme olub hâlâ vilâyet-i mezbûre

voyvodalığı sana inâyet olunmağın buyurdum ki vardukda müşârun-ileyh çavuş

başımın ve Dîvân-ı Hümâyûnum kâtiblerinin ta’yîn olunan adetlerin müşârun-

ileyh çavuşa teslîm ve irsâl eyleyesin.

284/453

Sâhib-i sa‘âdete gönderildi. Fî 17 Receb sene 979

Geliboli emînine hüküm ki hâliyâ Yeniçeri Ağası ve Said Re’îs mektûb

gönderüb ol cânibde binâsı fermân olunan gemilerin ağacın Kemer'den getürmek

içün top gemisin ve ba’zı ve mesâmîr taleb itdüğün bildirdiler imdi bundan akdem

yeniden fermân olunan on pare gemi Kemer'de binâ oluna deyû emrim olub Biga

beği Ahmed Beğ mübâşir ta’yîn olub ve sâbıkâ emr olunan beş pare geminin dahi

dört kıtasının ağacı Kemer'de mevcûd olmağın rencber gemileriyle Geliboli'ya

gelecek kabilse anda değilse olduği Kemer'de binâ oluna deyû emrim olmişdi ol

emrim kemâ-kân mukarrer olub bu bâbda bir mikdâr mesâmîr ve sâyir levâzımdan

gönderesin deyû müşârun-ileyhaya hüküm gönderilmişdir buyurdum ki vardukda

emr-i sâbıkâ mûcebince sâbıkâ fermân olunan gemi ağaçlar berü yakaya

geçürmek kâbilse berü yakalara değilse yine Kemer'de binâ itdürüb ve mesâmîre

dahi ihtiyaç olmağın mahmiyye-i mezbûrede bulunan huddat tâyifesine mümkün

olduği kadar mesamir eriştürüb sarf eyleyesin ve sâyir anda tedâriki mümekkin

olan alât ve esbâbi anda tedârük eyleyesin.





133

285/454

Yevmü'-sâlis, fî 9 Receb sene 979

Temaşvar Beğlerbeğin kethudâsı Ömer’e virildi. Fî 10 Receb sene 979

Temaşvar Beğlerbeğine hüküm ki mektûb gönderüb darül harbden

memâlik-i mahrûse zararı kasdına gelen haydûdlar Güle ve Yanova sancaklarının

mâ-beynlerinde olan Tamoşenik nâm varoşun yanında nehr-i Akkiriş'den ubûr

iderler mahalli mezbûrede palanga yapmak münâsibdir vilâyet ve mukâta‘a

enfadır ve Güle'den bir mikdâr nefer ihrâc olunmağla muhâfazası mümkündür

deyû bildirmişsin buyurdum ki arz eyledüğün üzre mahal-i mezbûrede palanga

binâ olunmak mümkün ve vilâyetine enfa ve evla ise tarîkiyle bir palanga binâ

itdürüb arz eyledüğün üzre hıfzına kifâyet mikdârı neferâtı Güle Kal‘ası'ndan

ihrâc itdürüb hıfz u hırâset itdüresin.

285/455

Erzurum beğlerbeğine hüküm ki sâbıkâ Diyârbekir’de hâzine defterdârı

Musdafa Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb kazâ-i Harburt hasları re‘âyâ sına

cem‘ kesîr gelüb sancak beği ve hâslar emîni olan Seyyid Mehmed nâm dâme

izzühûya206

285/456

Yazıldı.

Mesâcid-i Hüdâvendigâr evkâfın mütevellîsinden zikr olunan arz getüren

Aydın nâm kimesneye virildi. Fî 2 Şa‘bân sene 979

Urla kadîsına hüküm ki mütevellî Abdu'lcebbâr mektûb gönderüb

tasarrufunda olan tevliyetin evkâfından Urla kazâsında olan vakf kurâya

sâkinlerinin vakf mâlların bâc ve bennâk içün virdükleri akçeler küllîya cevânibe

tâze gelmiş bulunub mâlların akçe gönderülürse kıyi kesilmiş akçeler kestürüb

hâlâ dahi bir kimesnenin elinde küllî kesilmiş akçe bulunub meblâğ şer‘ ihzâr

olunub su’âl olundukda Süleyman nâm kimesneden alduğuni ikrâr idüb sicil

olunmuşdur akçe anun gibi elinde kesilmiş akçe bulunub yakın kimesnelerün

haklarından gelinmek bâbında hükm-i şerîfüm rızâ itmeğin göresin anun gibi akçe






134

kırpub tezvîr idenleri şer‘le sâbit olanların sûret-i sicillerin Dergâh-ı Mu‘allâ'ma

gönderüb kendülerin küreğe koyub kaç nefer kimesne küreğe virülüb ve ne

makûle kimesneler itdüğün yazub bildirisin şöyle bilesin.

286/457

Yazıldı.

Alî Çavuş'a virildi Fî 6 Şa‘bân sene 979

İçelili beğine hüküm ki İçelili sancağında olan Silifke Kal‘ası'nın limanda

olan gemilere cendan faydası olmayub Akliman nâm mahalde bir kal’a binâ

olunmak murâd olunub mahâli mezbûrun üzerine varub görüb ne vechile binâsı

mümkündür tahmîn idüb ve resm idüb Dergâh-ı Mu‘allâ'ma gönderesin deyû sana

emr-i şerîfim gönderilmiş idi ol emrim kemâ-kân mukarrerdir buyurdum ki vusûl

buldukda bu bâbda emr-i sâbıkâ ile amel idüb liman mezbûr üzerinde suya kârib

ve gemiler binâsıa ve kal‘adan top ile limanı korumak kâbil olacağın bir kal‘a

resm idüb ve ne mikdâr ile ta‘mîri mümkün olduğun tahmîn idüb arz idesin.

286/458

Erzurum beğlerbeğine hüküm ki sâbıkâ Diyârbekir’de hâzine defterdârı

Musdafa dâme ulüvvuhû Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb kazâ-i Harburt

hasları re‘âyâ sından cem‘ kesîr gelüb sancakbeğin ve haslar emini olan Seyyid

Mehmed dâme izzühû sene-i atîde mîrîye râcî olan galle ve penbe mahsûlune

narh-ı rûzîden ziyâde ikişer bahâsın ve dahi ziyâde bahâ alub cebren sicil itdürüb

zulm ve hayf ider deyû şekvâ eyleyüb ve müşârun-ileyh emîne gelüb mezkûrlar

her husûsda cevâb virüb şer‘a ve kânûna müğayir bir ferde zulm ve te‘addî

olduğuna razı değil em3in da‘vâ hak idenleriyle murâfa‘a şer‘-ı kavîm olmakdan

kaçmayub defe‘âtle re‘âyâ tâyifesine bu ahvâle işrab olumuşken kanaat itmeyüb

tâyife-i re‘âyâ nizaları mahallinde ve Amid mahkemesinde görülmesi lâzim olan

mahkemede görülmesine rızâ göstermeyüb şirret eyledüklerin arz eylemişsin imdi

husûsı mezkûrun teftîş mukaddemâ sana emr olunmiş olmağın zikr olunan havâss-

ı hümâyûnun re‘âyâsı zimmetlerinde şer‘le sâbit ve müseccil olan mâl-ı mîrî bî-

kusûr tahsîl olunub Hâzine-i Âmire içün zabt ve kabz olunmasın emr idüb

buyurdum ki vardukda aslâ te’hîr ü terâhî itmeyüb havâss-ı mezkûra re‘âyâsından





135

her kimin zimmetinde sâbit ve müseccil olmiş mâl-ı mîrî ne mikdâr ise bî-kusûr

cem‘ u tahsîl itdürüb Hâzine-i Âmire'me teslîm itdürmek husûsunda envâ‘-ı sa‘y

ve ihtimâmın vücûda getüresin.

287/459

Bir sûreti Diyârbekir defterdârına yazılan Harburt sancağında vakı‘ olan

havâss-ı hümâyûn re‘âyâsının defterinde sâbit ve müseccel omiş mâl-ı mîrînin bî-

kusûr cem‘ u tahsîl itdürülüb Hazine-i Amid'e teslîm itdürmek husûsunda

Erzurum beğlerbeği Alî'ye hükm-i şerîfem gönderilmişdir buyurdum ki müşârun-

ileyh zikr olunan mâl-ı mîrîyi bî-kusûr tahsîl idüb irsâl eyledükde kabz idüb

Hızâne-i Âmîre'm içün zabt eyleyesin ne mikdâr sana teslîm olunursa ayni ile

defterde işâret itdüresin.

287/460

Voyvodanın âdemine virildi. Fî 3 Receb sene 979

Vilâyet-i Buğdan'a varınca yol üzerindevakı‘ olan kadîlara hüküm ki

vilâyet-i mezkûreden Buğdan voyvodasının ba’zı âdemlerı Asitâne-i Sa‘âdet'üme

gelüb giderken yollarda ulak rast geldüke bargirine dahl olunmamak bâbında

hüküm taleb itdükleri ecilden buyurdum ki Buğdan voyvodasının âdemleri Südde-

i Sa’âdet'üme ve berüden ol cânibe giderken her kangınız taht-ı kazâsına dahl

olursa bindükleri bargirlerine kimesne dahl ve ta‘arruz itdürmeyüb ulaka dahl

itdürmeyüb ulak dahi aldırmayub rencîde itdürmeyesin ammâ bindükleri at

olmayub bargir olan at alub gitmek ve bargirin olan almak yanlarınca gayri âdem

olmağa emrim yokdur fermân-ı celîl-i kadrime mugâyir iş olmakdan sakınasın.

288/461

Hasan kethudâya virildi. Fî 19 Cemâziye'l-ahır sene 979

Vezir Sinan Paşa'ya hüküm ki Südde-i Sa’âdet'üme mektûb gönderüb

diyâr-ı Mısır'ın harab yerleri ta‘mîrine ihtimâm olunub geçen Rebî‘u'l-ahır'ın on

yedisinde buğdayın erdebi kırk pâreye arpanın yigirmi sekiz tedenni idüb yigirmi

yıldan berü ve su basmadık yerleri hâlâ su basub inşâ’a'llâh zirâ‘at olunmadık yer

kalınmaz meğer re‘âyâsı perâkende olan yerleri ve tohuma kudreti olmayan kalan





136

yerleri kal‘a deyû i‘lâm idüb ve vilâyet-i Yemen emn ü âmân üzre olub Mutahhar

dahi itâ‘at u inkıyâd üzre olduğuna mektûblar ve feth-i Yemen'de sancak ve dirlik

virilenlerin arzlarıyla Mısır çavuşlarından Alî ile deryâdan berü gönderüb rüzgar

muhâlefetüyle Habeş'e mezbûr çavuşun yedi nefer yoldaşıyla çıkdi ol diyâr fetret

üzre olmağın müfsidin a‘rabı üç yoldaşın katl kendüyü dört yoldaşıyla soyub

kağıdların ihrâk idüb üryan salıvirüb bundan akdem Mısır'a gelündükde dört yüz

altmış nefer âdem yüz on iki re‘s at yigirmi bin nakd filori gemisiyle Yemen'e

gönderüldüği sâbıkâ arz olmişdi hâlâ Hind denizinin mevsimi geçüb min-ba‘d

gönderilürse mevsime değin tevakkuf lazımdur hâzine ve asker gönderilmek

fermân olunursa inşâa'llâh gelecek mevsimde gönderilür Yemen’in mahsûli ol

cânibe mahsus olan askere kafidir nöbetçi tarîkiyle kalan Mısır kullarının

mevâcibi içün hâzine lâzımdır deyû bildirmişsin Yemen ve Mısır'a müte‘allik her

ne ki denilmiş ise mufassal ma‘lûm-ı şerîfim olmişdir imdi tohuma kudreti

olmayan re‘âyâ tâyifesi gelüb tohum taleb iderlerse kadîmden verilü geldüği üzre

mir-i cânibinden virilmek ve Yemen'de nöbetci tarîkiyle kalan Mısır kulları

mevâcibleriyçün bir mikdâr hâzine gönderilmek emr idüb buyurdum ki vardukda

mahrûse-i Mısır'da anun gibi tohuma kâdir olmıyanlara adet-i kadîme üzre mir-i

tarafından tohum virüb ve vilâyet-i Yemen'e müte‘allik olan husûslarda envâ‘-ı

ikdâm ve hüsn-i ihtimâm üzre olub eğer anda olan Mısır kullarının mevâcibi içün

hazine göndermekdir ve eğer gayri ahvâldür bi'l-cümle levâzım ve mühimmâtdır

tedbir ve tedâriki bâbında dakîka fevt itmeyüb dâyimâ ol cânibe göz kulak

tutmakdan hâlî olmıyasın.

289/462

Kasım Çavuş'a virildi. Fî 23 Cemâziye'l-ahır sene 979

Kıbrıs'daki olan bölük ağasına hüküm ki anda senin ile olan bölük halkı

re‘âyâsın ve oğullarının ve kızlarının ba‘zısın basub sâbıkâ Lefkoşa fethinde

esîrim olub kaçurmişdiki ve bu şühud-ı zûr---çeküb alub ve gayri vechile dahi

re‘âyâ basub şer‘-ı kavîme muhâlif vaz‘dan hâlî olmadıkları istimâ‘ olunmağın bu

makûle da‘vâ istimâ‘ olunmayub men olunmağçün Kıbrıs beğlerbeğine ve

kadîsına hüküm gönderilmişdir imdi tâyife-i mezbûrenin re‘âyâ ya te‘addîsinin

âdem zabt ve ihtimâmındandır buyurdum ki vusûl buldukda anda seninle olan





137

bölüğün tâyifesin muhkem zabt idüb emre ve şer‘-ı şerîfeye muhâlif ol vechile

re‘âyâ ya ve ehl-i re‘âyâya ve ehl-i iyallerine yabuşdurub zulm ve te‘addî

itdürmeyesin cezîre-i mezbûre beğlerbeğine vech-ü münâsib gördüğü üzre kal‘aya

ve cezîrenin hıfz u hırâsetinde olub kul tâyifesi dâyimâ baş ve yerakalarında

mükemmel olub muhâfaza hidmetinde olmayanların evkat eyleyesin te‘addîlerin

re‘âyâ ya ve te‘addî idenleri muhâfazada ta‘yîn oldukaları hidmetde olmayub

kendü hâllerinde olanları ism ve resimleriyle arz idesin.

289/463

Musdafa Çavuş'a virildi. Fî 15 Receb sene 979

Dimetoka ve Hasköy kadîlarına hüküm ki hâliyâ Midye ve Varna'da

müceddeda binâsı fermân olunan gemiler içün dülger lâzim olmağın taht-ı

kazânuzda ok dutar dülger ihrâc olunub nısfi Midye ve bir mikdâr Ahyoli ve nısfi

ve Varna’ya göndermesin emr idüb buyurdum ki vardukda te’hîr ü terâhi itmeyüb

taht-ı kazânuzda gereği gibi mukayyed olub zikr olunan gemiler binâsı yarar ok

kullanur dülgerleri emrim mûcebince ihrâc idüb mu‘accelen emr olunan mahalle

irsâl eyleyesin bu husûs mühimmân umûrdandır bu vechile tedârük idüb ihmâl ü

müsâheleden hazer eyleyesin bu hüküm ne gün vâsıl olub ne vechile tedârük idüb

ne mikdâr dülger ihrâc idüb ne zamânda gönderildüğün yazub bildiresin.

Vilâyet-i Cezâyir sancakbeğleri ve ağâları ve sâyir a‘yân-ı kullarıma

hüküm ki vilâyet207

290/464

Mezbûr kapucibaşın kâhyasına virildiiFi 4 Şa‘bân sene 979

Köstendil beği Mehmed dâme izzühûya hüküm ki Yanık'da olan paşa

sancağı sipâhileri yoklayub Rûmili beğlerbeğisi yanına varmaları lâzim ve mühim

olmağın buyurdum ki vardukda te’hîr itmeyüb emrim üzre Yanık'da olan paşa

sancağı sipâhilerin yoklayub dahi beğlerbeğin yanına gönderesin ki varub vech-ü

münâsib gördüği üzre hidmetde bulunalar.

207 Numarasız olan bu hüküm tamam olmayıp, çizilmiştir.





138

290/465

Bağdâd Beğlerbeğine kethudâsına virildi. Fî gurre-i Şa‘bân sene 979

Bağdâd değlerbeğine ve defterdârına hüküm ki Dergâh-ı Mu‘allâ'ma

mektûb gönderüb sâbıkâ Basra Beğlerbeğine arzı mûcebince Cezâyir kullarının

yetmiş sekiz Receb'in gurresinde yetmiş dokuz Cemâziye'l-ahırenin gâyetine

gelince bir yıllık mevâcibler içün taleb eyledüği on dokuz yük akçeye Bağdâd

hazinesinden viresin deyû fermân olunub lâkin Bağdâd hazinesinde ba‘zı

masraflar vakı‘ olmağın ve henüz tereke satılmayub satılması zamânı dahi

mukayyed olub ve zikr olunan neferâtın her nefer ne altmış akçe nakid ve dört yüz

yetmiş akçelik ecnasın virilü gelüb bu takdîrce emr olunan mevâciblerinin dokuz

yük akçelik girü ecnâsın virmek lâzim olduğun bildürdüğün ecilden buyurdum ki

vusûl buldukda tevakkuf itmeyüb arz olunduği üzre emr olunan mevâcibin dokuz

yük akçeliğin ecnasın virüb vakti ile ulaşdurub neferlerine muzâyaka

çekdirmeyesin Basra beğlerbeğiyle haberleşüb gemiler taleb idüb bitevakkuf irsâl

idesin ve ne vechile tedârük ve irsâl itdükleri arz idesin.

291/466

Bu dahi.

Basra Beğlerbeğine hüküm ki sâbıkâ olan Basra Beğlerbeği Dergâh-ı

Mu‘allâ'ma mektûb gönderüb Basra ve Cezâyir kûli mevâcibin içün nakd akçe

taleb itmeğin Bağdâd hazinesinden on dokuz yük akçe virmek emrim olmişdi hâlâ

Bağdâd beğlerbeği ve defterdârı Dergâh-ı Mu‘allâ'ma mektûb gönderüb geçen

senede olan Bağdâd hazinesinesi Dergâh-ı Mu‘allâ'ma gönderilüb ve barut ve

ba‘zı masrafa sarf olunub ve mukâta‘at gallalı henüz füruht olunmayub nakde

muzâyaka olduğun ve ol diyâr kullarının mevâcibinden bir mikdâri ecnasın ve bir

mikdârı nakd virülügeldüği i‘lâm eyledikleri ecilden Bağdâd’dan mevâcibi içün

virilmesi fermân olunan on dokuz yük nakdiyenin dokuz yüki ecnâsın virmek

emrim olub müşârun-ileyhaya hüküm gönderilmişdir buyurdum ki vusûl buldukda

bitevakkuf Bağdâd beğlerbeği ve defterdârıyla haberleşüb dahi vech-ü münâsib

gördüğünüz mahalden kul mevâcibi içün ecnasın almağa gemiler gönderüb zikr

olunan neferâtın mevâcibi içün dokuz yük akçelik ecnasın sâyirden nakd alub





139

getürdüb mu‘accel kulun mevâcibine virüb muzâyaka çekdürmeyesin ve ne

vechile tedârük itdükleri yazub bildüresin.

291/467

Yevmü'l-Hamîs. Fî 5 Şa‘bâni'l-mu‘azzam, sene 979

Menteşe beğine hüküm ki hâlâ Rodos beği Kaya dâme ilmühû ile adalar

muhâfazası içün taşrada alıkonulan gemilere cenkci lâzim olmağın sancağın

sipâhileri ile bi'z-zât zikr olunan gemilere girüb muhâfazada olmak emr idüb

buyurdum ki vusûl buldukda bir ân tevakkuf itmeyüb müşârun-ileyha Rodos beği

ile haberleşüb dahi vech gördükleri mahalde sancağın sipâhileriyle gemilere girüb

hidmet-i muhâfazada olasın ammâ ihtimâm idüb sipâhileriyle yerağsız komayub

müretteb ve mümekkin düşmen yerağıyla koyub tîmârlari beş binden aşağı olanlar

birer tüfenk ve birer ok ve yayla ola ve sen dahi âdemlerinle müretteb ve

mümekkin cebe ve cevşen ve sâyir âlet-i harb ve kıtâl ve edavât ceng ü cidâl ile

girüb yerakın ve tedârikin kimesneleri gemiye koyub ihtimâmda dakîka fevt

itmeyesin ve emrim sana ne günde varub ve ne günde gemilere girdüğün yazub

bildüresin te’hîrden hazer idesin.

292/468

Kandıra kadîsına ve Nuh Çavuş'a hüküm ki sen ki çavuşsun Südde-i

Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb Kefken'de binâ olunan hâssa kadırgalar ahvâlin

bildürüb ve mühim on kıt‘a kadırga dahi Sakarya'da binâ olmak husûsun i‘lâm

eylemişsin anlarun binâsından feragat olunmuşdur ammâ ağaç kesdirülüb

Kefken'e ta‘yîn olunan anda İznikmid’de ta‘yîn olunan İznikmid’de indirmek emr

idüb buyurdum ki vardukda te’hîr ve arâm itmeyüb Kefken’de binâsı fermân

olunan beş kıt‘a kadırgaların mu‘accelen itmâma erişmesin husûsunda ziyâde

ikdâm ve hüsn-i ihtimâm üzre olub ihmâl ve tekasilden hazer eyleyesin ve emr

olunan on kıt‘a kadırganın ağaçlari kesdirülüb hâzır u müheyyâ olub dahi

Kefken'de ta‘yîn olunan Kefken'e İznikmid'de ta‘yîn olunan İznikmid'de indirilüb

andan Tersâne-i Âmire'me irsâl olunmakdan dahi bezl-i makdûr eyleyüb say‘da

kusûr komayasın ve sene-i mazide salınan ağaçdan ne mikdâr bâkîye kalmış ise

ayni ile yazılmışdır ferâmûş olmamişdir ol dahi İznikmid'e indirmek lâzımdır gafil





140

olmayub ol bâbda dahi sarf-ı kadri eyleyesin bu hüküm ne gün vâsıl olub ne

vechile tedârük olunduğun yazub bildiresin.

292/469

Saruhan muharriri kâtiblerinden Ahmed’e virildi. Fî 26 Receb

Anatoli beğlerbeğine hüküm ki Saruhan sancağında vakı‘ olan zü‘amâ ve

sipâhilerin bedelleri tevcîh olunmak içün ve vilâyet kâtibine yaftalari virilmek emr

idüb buyudum ki vardukda livâ-i mezkûrda ze‘âmet ve tîmâr tasarruf idenlerin

defter-i cedîdden bedelleri tevcîh olunmak içün yaftaların viresin.

293/470

Siyami Hacı Mahmûd’a virildi. Fî 28 Receb sene 979

Şâm beğlerbeğine hüküm ki bundan akdem hüküm gönderilüb Şâm

yeniçerilerinden Haleb Hazinesi'nde istihdâmda olanların gedikleri mahlûl

oldukda ahere virilmeyüb girü anda mülazemet üzre olan il emirlülere tevcîh

olunmak emrim olmişdi girü ol emr-i şerîfim kemâ-kân mukarrerdir buyurdum ki

vardukda göresin anun gibi Haleb'de Hazîne-i Âmire'mde istihdâm olunan

yeniçerilerin ve bölükbaşlarının gedikleri mahlûl vakı‘ olub mülazemet üzre olan

il emirlülere Haleb defderdârı tevcîh eyleyüb tereke virdükde kayd itdürüb

gediklerin tasarruf itdüresin anun gibilerün gediklerin emrime mugâyir ahere

virdürmeyesin.

293/471

Hasan Çavuş'la Mahmûd’a virildi. Fî 28 Receb sene 979

Sinob kadîsına hüküm ki Sinob'da binâsı fermân olunan kadırgalarun

mühimmâtı içün Trabzon ve Batım sancaklarından üstâd neccâr ve kalafatcı

gelmesi lâzim olmişdir deyû bildirmişsin imdi ol bâbda zikr olunan sancaklarda

vakı‘ olan kadîlara hüküm irsâl olunmişdir buyurdum ki ol cânibden gemi yapar

usta neccâr ve kalafatcılar gelüb vâsıl oldukda gemiler dikkat ü ihtimâm ile

mübâşeret idüb zikr olunan kadırgaların itmâmı bâbında bezl-i makdûr idüb

melhuz olan zamândan dahi mukaddem erişdirildikde sa‘y beliğ eyleyesin.





141

293/472

Bu dahi

Trabzon ve Batım sancaklarında vakı‘ olan kadîlara hüküm ki Sinob kadîsı

mektûb gönderüb Sinob'da binâsı fermân olunan gemiler mühimmâtı içün taht-ı

kazânuzdan üstâd neccâr ve kalafatcı lâzim ve mühim olduğun bildirmeğin imdi

bu husûs mühimmân umûrdandır buyurdum ki vardukda her biriniz taht-ı

kazânuzdan kifâyet mikdâri üstâd neccâr ve kalafatcı tedârük eyleyüb dahi ber-

vech-i isti‘câl yarar âdemlere koşub Sinob'a irsâl eyleyesin ki fermân olunan

kadırgaların vakti ile itmâma erişdirilüb ihmâliniz sebebiyle avk ve te’hîr olunmak

ihtimâli olmayub bab-ı ikdâm ve ihtimâmda dakîka fevt ile eylemeye.

294/473

Yazıldı.

Ahmed Çavuş'a virildi. Fî 5 Şa‘bân sene 979

Hersek beğine hüküm ki Dergâh-ı Mu‘allâ'ma tereke gönderüb

mukaddemâ Hersek sancağında müslimânların evlerin ve câm‘i ihrâk idüb

esbâbların gâret iden küffâr kalyatalarına Kerdli'den Maloni’den Yelid ve karyeyi

Hisâr’dan papa Fenakor ve Bayaralı ve Papahcı ve karye-i Ayakurun’dan

Noraçkoylu ve oğli Hobaç ve Köykusi Solaç ve diğer Köykos kral ve karyeyi

Taman’dan Papasri ve Hocamosari ve Haso ve karye-i Armana'dan Paparali ve

karye-i Ahruna'dan Mehvalaric, Köykusi ve Domkolij ve karye-i İsva’dan

Savosoros karye-i Nire’den Balaure’îs ve Yayamcalic ve Payalar Meşvo oğli ve

Naki Molova’dan Ahzernarsokova nâm zımmîler klağuzluk idüb ol müretteb

fesâda sebeb olmişlardır bildirmişsin imdi buyurdum ki zikr olunan toprakların

kadîları ile bu husûsı hak üzre teftîş idüb göresin fi'l-vakı‘ kazâyâ arz eyledüğün

gibi zikr olunan zımmîler küffâr kalyatalarına kılağuzluk idüb ol vechile fesâd

itdükleri sâbit olursa bu vechile fesâdleri sicile kayd olundukdan sonra üzerlerine

sâbit olanların siyâset idüb şer‘le sâbit olmayub sâbıkâsı olanları sabıkda olan

töhmetlerinin sûret-i sicilleriyle Dergâh-ı Mu‘allâ'ma gönderesin ki küreğe

konulalar.





142

294/474

Hasan Çavuş'a virildi. Fî 10 Şa‘bân 979

Mizistre kadîsına hüküm ki Mizistre beği olan Alî dâme izzühû Dergâh-ı

Mu‘allâ'ma mektûb gönderüb Sardunya dizdârı olan Ahmed Manya asileri ile

yekdildir deyû sâbıkâ Mizistre beği olan Diyar Alî arz idüb dizdârlığı ahere tevcîh

olunub kendü dahi evvel sancağa berü şikâyetcileri hâlî olmayub ve Manya

asileriyle sahîh mu‘amalesin olub mezkûr dâyimâ nehib ve gâreti mezkûrun

müşaveresiyle mübâşeret iderler deyû arzeylemiş imdi buyurdum ki vusûl

buldukda bi'z-zât mezbûr Ahmed'in ahvâlin teftîş idüb hak üzre göresin müşârun-

ileyh arz eylediğin gibi midir nicedir üzerine anun fesâd ü şenâ‘at ı sâbit ü zâhir

olursa habs idüb fesâd ü şenâ‘atin sûret-i sicillerin Dergâh-ı Mu‘allâ'ma gönderüb

vakı‘ halin olan ve meşrûh yazub bildüresin.

295/475

Kapu kethudâsına virildi. Fî 5

Lala’ya hüküm ki Cezîre-i Midüllü re‘âyâ sından bazıları Südde-i

Sa’âdet'üme gelüb ol cânibden ba’zı mülazimler cezîre-i mezbûre re‘âyâsına tuz

tarh idüb akçelerin alub tuz virmeyüb envâ‘-ı zulm ve te‘addî iderler deyû şekvâ

ve tezallüm eylediler imdi eyyâm-ı adâlet fercamda bir ferde zulm ve te‘addî

olduğuna rızâ-yı şerîfüm şerîfim yokdur buyurdum ki dâyimâ mukayyed olub emn

u amale bir ferde zulm ve te‘addî itdürmeyüb hilâf-ı şer’e ve kânûn re‘âyâdan

aldıkları akçelerin girü ashâbına alıvirüb zulm ve te‘addîsi sâbit ü zâhir olanların

haklarından gelesin ki sâyirlerine mûcib-i ibret ola Midüllü ve Rodos beğlerine

yazulub hüküm sana gönderildi ulaşdırasın.

295/476

Yevmü'-sebt, fî 5 Şa‘bân, sene 979. Mektûbla gelen Mehmed Çavuş'a

virildi. Fî 29 Receb sene 979

Vezir Ahmed Paşa'ya hüküm ki Dergâh-ı Mu‘allâ'ma mektûb gönderüb bu

def‘a kâfirin cem‘iyet ile donanması görünmeyüb ve zarar kasdına gelmeyüb

Körfuz’da kadîmden yürüyü geldikleri yerlerde birden ve ikiden gezüb ve kal‘a -i

Sumud’un nöbetcileri ve mustahfızları kal‘a -i mezbûrenin meremmeti fermân





143

olunduğun istimâ‘ itmekle kapuların ve kal‘aların destimaliyesi kâbil olan yerlerin

bi‘avnihi te‘âlâ kâbil yerakların nakl itdürüb amalden kalmışların yire dahl idüb

Delvine ve Avlonya hisârlarına gelüb ve Ağriboz’dan yaya varınca kal‘anın

neferâtı ve sipâhiler bâb-ı muhâfazada mukayyed olmak içün çavuşlar gönderilüb

ve yoklayub kal‘anın neferâtı ve yerağı defterleri gönderilüb ve Delvine beği ve

kadîsının arzları mûcebince ta‘mîri lâzim olan Delvine Kal‘ası'nın ta‘mîrine iki

yüz bin akçe nakdi olunmişdir deyû bildirmişsin ve Rûmili beğlerbeğini dâmet

me‘âlîyehû dahi Sumud Kal‘ası'nın ahvâli vechi meşrûh üzre olduğun ve Yanya

ve Delvine beğleri re‘âyâ ile mezbûr kalanın bi'l-tamâm meremmetine müteahhed

oldukların bildirmekle her ne vechile mümkün ve müyesser ise beher hal kal‘a -i

mezbûreye mu‘accelen bi'l-tamâm itdürüb ale'l-fa‘al a‘dâ ve isyânu'nâs içine girüb

ta‘mîr itdürmekden hazer üzre olasın deyû emr-i şerîfim gönderilmişdir buyurdum

ki vusûl buldukda mezbûr kal‘anın biltamam meremmeti ve yeraklarının nakli

husûsun sen dahi muhkem tenbîh idüb ve sen dahi yanında olan kapum halkı ile

Selanik’de oturub yalılar cânibine dâyimâ nâzır ve hazır olub bab-ı muhâfazada

dakîka fevt itmeyesin nehar zamânlarında küffâr-ı hâksâr gemilerinin hareketi

beketleri olmamak ihmâli değildir ana göre mukayyed olub yalılarda yarar gözci

ve çavuşlar koyub muhâfazada envâ‘-ı dahl ve ihtimâmın vücûda getüresin.

296/477

Karasu Yenicesi kadîsına hüküm ki Dergâh-ı Mu‘allâ'ma mektûb

gönderüb Mehmedlü nâm karye halkının husûsunda Kozluca ve Malferid nâm

karyeler ahâlisi ile mülâki olan da‘vâları içün emr-i şerîf mûcebince meclis-i şer‘a

da‘vet olundıklarınca itâ‘at şer‘-ı şerîfe itdüklerin bildirmişsin imdi buyurdum ki

vusûl buldukda ol vechile emr-i şerîfim mûcebince meclis-i şer’a gelmeyüb inâd

ve muhâlefet üzre olanları nâhiye subaşısı ile söyleşüb her ne vechile mümkünse

hüsn-i tedbir ile ele getürüb cürm ü cinâyetlerinin sûret-i sicilleriyle Dergâh-ı

Mu‘allâ'ma kayd ü bendle gönderesin ki küreğe koşub sâyirlere mûcib-i ibret ola

ammâ hak üzre olub kendü halinde ve şer‘-ı şerîfe itâ‘at ve inkıyâdında olanlara

dahl ve ta‘arruz eylemeyesin hakkı sarihce tâbi‘ olasın.208

208 Hüküm çizilmiştir.





144

296/478

Rencberlerden Alî’ye virildi. Fî 22 Şa‘bân

Çorli kadîsına ve Çorli subaşısına hüküm ki Çorli'dan kasab Veli oğli

Osmân gice ile müslimânların evlerini ve dükkânlarıni açub evlerine ve

dükkânlarına girüb esbâbların sirka idüb ve dâyimâ âlet-i harble gezüb fesâd ü

şenâ‘at üzre olub ve nice müslimânlar meclis-i şer‘a varub yaramazlıklarına

şehâdet idüb ve mezbûrlar bi'l-fi’l mahbûs olduği i‘lâm olunmağın buyurdum ki

vusûl buldukda tevakkuf itmeyüb fesâd ü şenâ‘atden üzerlerine sâbit olan

mevâddın sûret-i sicilleriyle mezbûrları mu‘accelen kapudânım Kılıç Alî dâme

ikbâlühû küreğe konulmak içün teslîm idüb teslîm itdüğüne ve müşârun-ileyhden

temessük alub Dergâh-ı Mu‘allâ'ma getüresin.

297/479

Davud kethudâya virildi. Fî 2 Şa‘bân sene 979

Diyârbekir beğlerbeğine hüküm ki bundan akdem hükm-i şerîfe

gönderilüb beğlerbeğilükde tecessüs şer‘ salb u siyâsete müstehâk olanları ve

fesâd ü şenâ‘at in sâbit ü zâhir olan mücrîmleri ve şirret ve şekâvet ile mahtûr

olub şer‘ ile te’dîb lâzim olanları Kıbrıs'da olan gemilere küreğe gönderesin deyû

emrim olmişdi ol emr-i şerîfim kemâ-kân mukarrerdir buyurdum ki vusûl

buldukda te’hîr itmeyüb dâyimâ bu husûsa mukayyed olub zikr olanların bi'l-fi‘l

beğlerbeğilükden ele getirülüb mahbûs olanları ve hüsn-i te’kîd ele getürilen eğer

şer‘le salb u siyâsete müstehâk olanlardır ve eğer sâyir fesâd ü şenâ‘at i sâbit ü

zâhir olan mücrîmlerdir ve şirret ve şekâvetiyle meşhûr olub te‘dîb lâzim

olanlardır---sûret-i sicillerin tafsîl itdürüb yarar adenmlere koşub mukayyed ve

mahbûs Kıbrıs beğlerbeğliğine irsâl idüb ve bile koşub gönderdiğin kimesnelere

muhkem tenbîh eyleyesin ki münâzele ve mürâhelede gaflet üzre olmayub gaybet

itdürmekden hazer eyleyüb ve müşârun-ileyh bi'l-tamâm teslîm itdüklerin

mühürlü temessük alub getürüb sana teslîm eyleyeler ve mûmâ-ileyh ne mikdâr

mücrîmler teslîm olunduğun mufassal ü meşrûh defter idüb mühürlü defterinle

ihtiyaten Südde-i Sa‘âdet'üme arz itmekden hâlî olmayasın ve bu bâbda ne vechile

tedârük eyledüğün yazub bildiresin.





145

297/480

Kasım Paşa hazretlerinin kethudâsına virildi. Fî 5 Şa‘bân

Rodos beğine ve Feruh'a hüküm ki Delvine sipâhilerinden ahâlî-i vilâyet

talebiyle mukaddemâ Rodos'a sürgün olan Can nâm kimesnenin cezîreden ıtlâk

olunmasın emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda mezbûr Can'ı Cezîre-i

Rodos'dan berü yakaya geçürüb tenbîh eyleyesin ki min-ba‘d kendü halinde olub

kimesneye zulm ve te‘addî eylemeye. Bu hüküm Yakub halîfe ricasıyla olmuşdur

ru’usda mukayyeddir.

298/481

Çırnovi kadîsına Eflâk voyvodası emrim üzre beş yüz kantar don yağın

Ruscuk İskelesi'ne irsâl eyledüğün bildirmeğin buyurdum ki vusûl buldukda

tevakkuf itmeyüb zikr olunan beş yüz kantar don yağın mu‘accel Varna kadîsına

irsâl ve îsâl ve müşârun-ileyh voyvodadan kendir dahi gelmek üzredir vâsıl

oldukda anı dahi Varna kadîsına irsâl ve îsâl idüb ne mikdârına kabz idüb ve girü

teslîm itdüğün temessükleri alub Dergâh-ı Mu‘allâ'ma gönderesin.

298/482

Ahmed Çavuş'a virildi. Fî 7 Şa‘bân sene 979

Koyun çavuşa hüküm ki emr-i şerîfimle gemiler mühimmâtıçün kesdürüb

gönderdüğün ekserinin başları müdevver olmaduği âdem ihtimâmından olmağın

buyurdum ki vusûl buldukda min-ba‘d kesdürüb irsâl ideceğin ekserleri müdevver

ve makbûl kesdürüb ihmâl idüb ekseri gayri makbûl ekseri göndermeyesin Ahyoli

câniblerinden binâsı fermân olunan yigirmi iki kıt‘a gemiler içün ekseri

gönderilmek emrim olmişdi henüz iki bab kadırga ekseri gönderilmiş ma‘adâsın

dahi mu‘accelen göndermek bâbında sa‘y eyleyesin şöyle ki emr olunan ekserleri

bi'l-mu‘accel bî-kusûr erişdirmeyesin özrün makbûl olmaz başın gitmek

mukarrerdir ana göre tedârük eyleyesin ve eğer Ahyoli ve Varna’ya ve sâyir lâzim

olub irsâl emrim olan mahalle irsâl olunan mesamiri ve âleti ne târîh ve ne mikdâr

gönderildüğün irsâline defterin kadıya imza itdürüb maan gönderesin ve bir

sûretin dahi Südde-i Sa‘âdet'üme irsâl eyleyesin mütekâ‘id Hüsrev Beğe ve Sofya

ve Filibe bir kıt‘a hüküm yazılmışsdır îsâl içün sana irsâl olmişdir îsâl idesin.





146

298/483

Turgud Çavuş'a virildi.

Varna kadîsına hüküm ki Eflâk voyvodası Aleksandır voyvoda Eflâk

câniblerinden satun alduği beş yüz kantar don yağın Ruscuk kadîsına ve Ruscuk

kadîsı dahi sana teslîm itmek emrim olmişdir buyurdum ki vusûl buldukda

merdaneyi müşârun-ileyhden zikr olunan yağı alub kabz idüb ne mikdâr yağı

alduğun mezbûrdan temessük alub kabz eyledüğün arz eyleyesin.

299/484

İskender Çavuş'a virildi. Fî 7 Şa‘bân sene 979

Vize beğine hüküm ki sana defe‘âtle ahkâm gönderilüb Vize kadîsına

mübâşeretinle fermân olunan beş kıt‘a kadırga ve bir kıt‘a baştardanın mu‘accelen

itmâmı mühim olmağın ve ihzârı fermân olunan on pare gemi kerestesi dahi

mu‘accelen gönderilmek lâzim olmağın buyurdum ki vusûl buldukda ahka-ı

sâbıkâ üzre eğer gemiler itmâmıdır ve eğer fermân olunan gemiler kerestesinin

kesdirilmesidir gice ve gündüz mukayyed olub her ne mahalde mümkün ise

kesdürüb hâzır u müheyyâ idesin ki zamânıyla Tersâne-i Âmire'me irsâl oluna bu

zamânı sâyir zamâna münâsib itmeyüb var kuvvet pazuya getürüb bab-ı

ihtimâmda dakîka fevt itmeyesin Ahyoli câniblerinde binâ olunacak gemiler

ziyâde olmağın neccâr ve kalafatcı ve burguci ne ziyâde gönderesin deyû Vize ve

Pınarhisâr kadîlarına ahkâm gönderilmişdi zikr olunan tâyife nâmına ırgad

göndermişler mu‘accelen evamir-i sâbıkâ mûcebince neccâr ve kalafatcı ve

burguci gönderesin deyû tekrâr müekked hüküm gönderilmişdir ol bâbda binâsı

dahi mukayyed olub emr-i şerîfim mûcebince mu‘accelen zikr olunan tâyifeyi

göndermek husûsunda ikdâm ve ihtimâm eyleyeysin ve anda gönderilecek on pâre

gemi ağacının ikisi mavna olmak fermân olunmişdir ana göre mahzenden çap alub

on gemi ağacının iki kıt‘a mavnaya kifâyet ideceğin dahi kesdürüb ikdâm ve

ihtimâmda dakîka fevt itmeyüb bu husûsı tedârük ve arz idesin.





147

299/485

İskender Çavuş'a virildi. Fî 7 Şa‘bân sene 979

Vize ve Pınarhisâr kadîlarına hüküm ki Ahyoli kadîsı mektûb gönderüb

hâliyâ Süzeboli'da binâ olunan kadırgalara neccâr ve kalafatcı lâzim olub Vize

kadîsına tâbi‘ Midye nâm kasabada ve etrâfında olan karyelerde yetmiş seksen

nefer yarar üstâd olub müretteb ve kadırgalar binâsı anlardan getürdilüb halîfe ve

burguci ta‘yîn olunur ki bu beş neccâr nâmına cem‘ itdükleri ırgadlardan birkaç

nefer ırgad gönderilüb eğer Vize kazâsında olan yetmiş seksen nefer yarar neccâr

ve kalafatcı tâyifesinin tasnifi ihrâc olunub Süzeboli'ya gönderilürse vakti ile

kadırgalar itmâma erişdirilür deyû imdi bundan akdem size üç def‘a hüküm irsâl

olunub yanınızda binâ olunan kadırgalar beş kıt‘adır Ahyoli cânibinde binâ olunan

yigirmi beş binâ kıt‘adır ol takdîrce ol cânibe eğer neccâr ve eğer kalafatcı ve

burguci ziyâde gönderilmek gerekdir neccâr seksen olduği takdîrce otuz neferin

alıkoyub ahâlî neferin ve burguci elli nefer ise on neferin alıkoyub kırk neferin ve

kalafatcı ve kırk nefer ise beş on neferin alıkoyub otuz neferin ol cânibe

gönderesin deyû emrim olmişdi ol emrim kemâ-kân mukarrerdir buyurdum ki

vardukda evamir-i sâbıkâ üzre emr olunan eğer neccâr ve kalafatcı ve burguci

gönderilmemeğe sebeb nedir ve bu makûle yarar kimesneler ve erlerinin neccâr ve

kalafatcı ve burguci nâmına ırgad gönderilmeğe bâ‘is nedir şöyle ki ol gemiler

vaktin ile itmâma erişmeye sizden bilürüz bir ân ve bir sâ‘at te’hîr ve arâm

itmeyüb emrim üzre kazâyı müşârun-ileyh arz itdüği üstâdlardan eğer neccâr ve

kalafatcı ve burgucidir ihrâc idüb mahalli ma‘mûre gönderüb dahi gönderilenleri

ale'l-esâmî defter idüb mûmâ-ileyh Ahyoli kadîsının iktizâsıyla Südde-i

Sa‘âdet'üme gönderesin gayri dürlü eylemeyesi.

300/486

Mahzara virildi. Fî 6 Şa‘bân

Yeniçeri Ağası'na hüküm ki Tophâne-i Âmire'mde kadîmden ve yeniden

dökülen topların kundakları dahi yapdırılmak lâzim olmağın buyurdum ki vusûl

buldukda tersâne emîni getürdüb dahi zikr olunan topların kundaklarına lâzim

olan âhen kerestesin Samakov'dan getürdülen âhen kerestesinden tedârük ettirüp

top kundakların dahi itmâma erişdirmekden dakîka fevt itmeyesin.





148

301/487

Yevmü'l-Ahad, fî 18 Zı'l-hıcce sene 978

Akşehir ve Yalvaç kadîlarına hüküm ki sen ki Akşehir kadîsısın Südde-i

Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb nefs-i Yalvaç'da Hacı nâm kimesnenin seferde iken

nefs-i Yalvaç’dan Hızır'ın Mehmed nâm kimesne çavuş Memi ve dîvâne

Abdulgani ve Hasan ve Hüseyin ve Davud ve Abdi ve Dîvâne Turgud ve sûhte

Şemseddin ve Talib ve yigirmi sekiz nefer sûhteler ile gice ile evin basub yirgirmi

beş bin akçelik rızkın nehb ü gâret itdüklerinden gayri Hovandpaşa nâm kızıni

cebren alub kendü gitdüklerin husûsu emr-i şerîf mûcebince Yalvaç kadîsı nâyib

ile şer‘le görülmeğe mübâşeret olundukda zikr olunan levendler ve sûhteler gayb

idüb asıl serdâr olan mezkûr Hızır ihzâr olunub mezkûrlar ile merkûm Hacı’nın

evini basub rızkın nehbet ve gâret itdüklerinden gayri Hovandpaşa nâm kızıni

cebren alub gidüb sonra varub bari kızı vir deyû taleb eyledüklerinden mezbûre

bende yokdur deyû inkar idüb sonra mezkûreyi kendü ve andan çıkarub teslîm

eyledüği sâbit oldukdan sonra mezkûr Hızır dahi mezbûreyi kendü evinden

çıkarub teslîm eyledüğün---ikrâr idüb ikrârı sicil olundukdan sonra mezkûr

Hızır’ın keyfiyet ahvâli a‘yân-ı memleketden su’âl olundukda mezkûr Hızır

Hüseyin oltayi etrâfımızdan olan bilâd ve karyelerde ve mahâllerde âdemler

alınmakdan soyulmakdan âsûde olduk hırsûz ve ehl-i fesâd u re’îs eşkıya

didüklerin bildürdüğün ecilden buyurdum ki vardukda göresin arz olunduği gibi

ise mezkûr Hızır siyâset itdürüb emr-i şerîfim yerine varduğun yazub bildiresin ve

ol gaybet idenleri yataklarına ve duraklarına ve akvâm u akrabasına küfelâsına ve

bi'l-cümle dahi şer‘le buldurması lâzim olanlara buldurub getürdüb emr-i sâbıkâ

mûcebince şer‘le getürdüb emr-i sâbıkâ mûcebince şer‘le teftîş idüb ba‘de's-sübût

şer‘le müteveccih olan esbâb ve akçesin hüküm idüb alıvirdükden sonra ehl-i

fesâd sipâhi ise habs idüb arz eyleyesin değilse ol bâbda emr-i şerîfim kavîm her

ne ise icrâ idüb kimesne hılâf-ı şer‘-ı şerîfe iş itdürmeyesin.

302/488

Yazıldı.

Sofya ve Şehirköy kadîsına hüküm ki Şehirköy kazâsında Baryamalık nâm

karyede Nigü nâm zımmînin evi basılub mezbûr zımmî ve avratın katl olunub





149

mâlları ve esbâbları gâret olunduği husûsunda nefs-i Sofya’da mütemekkin solak

Muslihiddin dimekle ma‘rûf Hasan nâm sipâhi ve Ömer nâm karındaşı olmağın

mezbûr ele getirülüb husûsu mezbûr Südde-i Sa‘âdet'üme kendüden su’âl

olundukda yoldaşlarından karyeyi Boyatilo’da Nikola nâm zımmî iken nefer

zımmîyi katl idüb ve karyeyi Goso yanında Niko nâm zımmî ve karyeyi Lozna’da

sâkin Yivan ve İlya ve Asoniko nâm zımmîler ve karyeyi Malomadanitçü ve

Malkoçoyan ve diğer Maloda İlya ve İstogo ve karyeyi Yana’da Nikolo nâm

zımmîler ve nefs-i Sofya'da İmaret mahallesinde yeniçeri Mûsa ve yeniçeri

İbrahim ve Bâlî ve Pervane ve arabacı Hasan ve sipâhi Osmân ve Şeridar

mahallesinde Osmân ve neferlerde sağir oğli oğli Piri ve Sakındılu mahallesinde

yeniçeri İskender ve kendü karındaşı Hasan kimesneleriyle ittifâk idüb Nico nâm

zımmînin evini basub yigirmi beş bin nakd akçesin ve üç gümüş kad? ve üç

gümüş boğmaların alub hesab olundi baka iki bin akçe değdi? sonra Sofya

Voyvodası beni tutub dört bin akçe alub elüme hüccet virüb ıtlâk eyledi deyû ikrâr

ve ve itiraf itmeğin zikr olunan serakanın dahi ele getürmesin emr idüb buyurdum

ki vardukda mezbûrları ele getürüb gaybet iderlerse şer‘le buldurmasın lâzim

olanlara buldurub getürdüb bir def‘a şer‘le dahl olmayub üzerlerinde on beş bin

mürûr Osmâni husûsları ber-mûceb-i şer‘-ı kavîm teftîş töhmet-i sâbıkâlari

müseccel arif-i ma‘rûf ile göresin kadîya arz olunduği gibi ise bâde's-sübût sipâhi

olani habs idüb eyleyesin olmayani ol bâbda üzerine şer‘le her ne ki lâzim gelürse

icrâ eyleyüb yerine koyub hilâf-ı şer‘-ı şerîfe kimesne iş itdürmeye ve mezbûr

Ömer dahi habsle müşârun-ileyha konulmuşdur anun dahi hakkında şer‘le her ne

lâzim gelürse icrâ eylemeyesin hak üzre olub tezvîrden ve telbîsden şühûd-ı

zûrdan hazer eyleyesin inâd ideni silküb eslemeyeni ve muhtâc arz olanı arz

idesin.

303/489

Sofya kadîsına hüküm ki Ömer nâm harâmînin karındaşı ve şerîki olan

Hasan nâm harâmîyi Şehirköy emini olan Musdafa tutub habs itmiş iken akçesin

alub habsden ıtlâk eyledüği Südde-i Sa‘âdet'imde istimâ‘ olunmağın buyurdum ki

vardukda göresin arz olunduği gibi alub mezbûri habs itmeğin akçesin alub ıtlâk

itdüği vakı‘ ise getürdüb sâbit ü zâhir olan mezbûri Musdafa dahi mezbûrdan





150

davayı idenleri berâber idüb bir def‘a şer‘le fasl olunmayub üzerinden on beş bin

mürûr Osmân husûsları ber-mûceb şer‘-ı kavîm töhmet-i sâbıkâsı müseccelse arif-

i ma‘rûfsa teftîş idüb göresin göresin arz olunduği gibi ise ba‘de's-sübût sipâhi ise

habs arz eyleyesin değilse ol bâbda emr-i şer‘-ı kavîm ne ise ihrâc idüb hilâf-ı

şer‘-ı şerîfe kimesne iş itdürmeyesin.

303/490

Haleb kadîsına hüküm ki Kıbrıs re‘âyâ sından ba‘zı zımmîler âdem

gönderüb bunlar ticaret içün mahmiyye-i Haleb’e varub cezîre-i mezbûre

muhâsara olduğun mezkûrlar anda habs olunub ve oğulları ve kızları ve avratları

esîr olub Haleb'e kendüler ıtlâk olunmak bâbında icâzet-i hümâyûnum rica

itmeğin buyurdum ki vusûl buldukda göresin mezkûrlar Kıbrıs re‘âyâsından olub

ticaret içün mahmiyye-i mezbûraya varub cezîre-i mezbûre muhâsara olunmağın

anda habs olunmuşlar ise girü cezîre-i mezbûreye varub sâkin olmak şartıyla ıtlâk

idüb ve ehl-ü iyâllerin ne yerde bulunursa idüb alub yerlü yerine varmak

işitdiklerinde hilâf-ı şer‘ ve kânûna kimesneyi dahl ve ta‘arruz itdürmeyesin.

304/491

Yazıldı.

Hasan Çavuş'a virildi. Fî 10 Zı'l-hıcce

Mihaliç ve Marmara ve Edincik kadîlarına hüküm ki siz ki Marmara ve

Edincik kadîlarısız mektûb gönderüb sene 977 Donanma-i Hümâyûn içün ihrâc-ı

fermân olunan yetmiş dört nefer ellinci akçesinden ma‘adâ sâbıkâ Marmara kadîsı

Mevlâna Hüsam ile nâyibi Mehmed karyeden almak ile altmış yetmiş bin

akçemiz almışlardır deyû kazâ-i mezbûre re‘âyâ sı Dergâh-ı Mu‘allâ'ma arz-ı hâl

itdükleri ecilden Dergâh-ı Mu‘allâ'm çavuşlarından Hasan Çavuş mübâşeretiyle

şer‘le görülmesi fermân olunub kazâ-i mezbûr re‘âyâsı mutasarrıf olub bir yere

cemi mütemekkin olmayub dört yerde temekküd meclis olunub görüldükde

yigirmi iki bab karye halkı mûmâ-ileyh Hüsam'dan yigirmi sekiz bin beş yüz akçe

ve nâyib Mehmed’den dört bin yedi yüz doksan akcemiz aldı deyû da‘vâ idüb

mezkûrlar kadî ve nâyibden su’âl olundukda inkarla cevâb virüb re‘âyâ dahi

şahidimiz yokdur ve yemin dahi virmez ahvâlimiz Asitâne-i Sa‘âdet'üme arz





151

olunub deyû cevâb virdüklerin bildirmişsin ve sen ki Edincik kadîsına müttekar

bir mektûb dahi gönderüb ve mezbûr Hüsam dahi Asitâne-i Sa‘âdetüme gelüb

Papasorki ve Papayani veled ve Ramu ve Aleks veled Nikola ve karye-i

Avlonya’dan şeytan Aleksi ve karye-i Bulgar'dan Ardonedliçe nâm zımmîler

yoluna gelüb bir hırsuz ve harâmî ketan sakalli deyüb envâ‘-ı hakaret ve ihânet

idüb ve dâyimâ kadîlar ve müstevlîlere bir nesne isnâd idüb şikâyet idüb ve kadî

ma‘zûl itdürmekle---kendi deyû memlektden yedi sekiz bin akçe cem‘ idenler

deyû i‘lâm eylemeğin buyurdum ki vusûl buldukda bu husûsa bi'z-zât mukayyed

olub tarafeynin ahvâlin evkât-ı vechile hak üzre ber-mûceb şer‘-ı şerîf teftîş

eyleyüb göresin kazâyâ arz olunduği gibi olub mezbûr zımmîlerin ol vechile fesâd

ü şenâ‘atleri şirret ve şekâvetleri sâbit ü zâhir olursa mezbûr çavuşa teslîm

eyleyesin ki küreğe konula mezkûrlardan ma‘adâ taht-ı kazânuzda şirret ve

şenâ‘atiyle ma’ruf kimesneler var ise anlari dahi görüb fesâd ü şenâ‘atleri şer‘le

sâbit ü zâhir oldukdan sonra yanınızda sübût bulan murâdı aynı mufassal ü

meşrûh yazub sicil idüb sûret-i sicilleriyle müşârun-ileyh çavuşa teslîm eyleyesin

ki mezkûrları küreğe virüb sûret-i sicillerin Südde-i Sa‘âdet'üme getürüb îsâl

eyleye ammâ hüsn-i teftîş tamâm hak üzre olub a‘da tarafına meyil ve mehayâdan

ve ahz-u celb ile mücrîmleri himâyet olunub kendü hâllerinde olanlara dahl

olunmakdan ziyâde hazer idesin.

305/492

Yazıldı

Alî kethudâya virildi.

Trabzon keği Ömer Beğe hüküm ki hâlâ Vilâyet-i Rûm’da ba‘zı sûhte ve

ehl-i fesâd ü şenâ‘at bir yere cem‘iyet ve fesâd ü şenâ‘at eyleyüb ol cevâbinin

muhâfazası mühimmândan olmağın sancağın sipâhileri ile Rûm muhâfazasında

olmak emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda te’hîr eylemeyüb sancağa müte‘allik

alay beği ve zü‘amâ ve erbâb-ı tîmârı ile cebe ve cevşen ve cebelüleri âlet-i harb u

kıtâl ve edavât-ı ceng ü cidâl ve bi'l-cümle düşmen yerağı ile hazır u amâde ve sen

dahi cebe ve cevşen ve cebelülerün baş ve yerağınla hâzır u müheyyâ olub vilâyet-

i Rûm’da bir münâsib mahalde cemiyyet ile oturub muhâfazada olasın anun gibi

zuhûr iden ehl-i fesâdı ele getürmekden ve mu‘âvenet lâzim olursa Rûm'da vakı‘





152

olan kal‘a dizdârlardan taleb olunub dahi ehl-i fesâdı ele getürüb toprak kadîları

ma‘rifeti ile husamâ müvacehesinde bir def‘a şer‘le dahl olmayub on beş bin

tereke olunmayan husûsları muktezâ-ı şer‘-ı şerîf üzre görüb fesâd ü şenâ‘at in

sâbit olanlardan sipâhi olanları habs eyleyüb ahvâllerin mufassal yazub bildiresin

sipâhi olmayanlar bâbında şer‘le lâzim geleni icrâ idüb yerine koyub şer‘-ı şerîfe

muhâlif kimesneye iş itdürmeyüb vilâyet ve memleketin gereği gibi hıfz u hırâset

eyleyüb kimesneye zulm ve te‘addî olmakdan ve bu bahâne ile ahz-u celb olunub

ehl-i fesâda himâyet olmakdan ve re‘âyâ vü berâyânın ve müfît ve mecâyâlîm ve

sâyir makûlât kısmı alunub ve te‘addî olunmakdan ziyâde hazer eyleyesin.

306/493

Yevmü'l-isneyn, fî 17 Zı'l-hıcce, sene 978

Kethudâsına virildi. Fî't-târîhi'l-mezbûr.

Erzurum beğlerbeğine hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb bu

serhad re‘âyâsı emn ü emân üzre olub ve yukarudan gelen casus haberin i‘lâm

eylemişsin ol bâbda her ne denilmiş ise ale'l-vechi't-tafsîl Pâye-i Serîr-i Âlem-

masîrüm'e arz ve takrîr olunub ılm-i şerîf âlem şümûl hüsrevânem mûhit u şâmil

olmuşdur imdi yukaru cânibden gaflet câyiz değildir buyurdum ki vusûl buldukda

yukaru cânibe dâyimâ yarar casuslar gönderüb ahvâl ve edvarin tenbîh ve tecessüs

eyleyüb vâkıf olduğun ahbâr-ı sahîhayı ve ale't-tevâli i‘lâmdan hâlî olmayub ve

serhâd ahvâlin vechile tedârük eyleyüb vilâyet ve memleketden emn ü emân ve

re‘âyâ vü berâyânın refakatinde ve itminânı bâbında mecd ü say‘ olub mâ-

beyninde vakı‘ olan avf u ahdî kemâ yenbaği ri‘âyet eyleyüb mâdem ki ol

cânibden ahde muhâlif bir vaz‘ sâdır eylemeye bu cânibden ahd-u amâna ve

müstebak-u peymân mugâyir vaz‘ sudûrundan ziyâde ihtiraz üzre olasın.

306/494

Kethudâsına virildi.

Budun beğlerbeğine hüküm ki mektûb gönderüb Semundurna beği olan

İskender sana mektûb gönderüb yayabaşılara kânûnlari üzre yigirmi altışar bin

ze'âmet virülüb müşârun-ileyhin oğli Mehmed dahi yayabaşı olub yigirmi bin

ze'âmet emr olunduğun ve mezkûrlardır deyû yigirmi altı bin yetişdirmek husûsı





153

arz eylemişsin imdi mukaddemâ Südde-i Sa‘âdet'üme Budun yeniçerileri defter

oldukda Dergâh-ı Mu‘allâm yeniçerileri bölükbaşılarından ba'zı kimesne

yayabaşılık sadaka olunmiş idi anlar kapu yayabaşları kıyas üzre altışar bin akçe

ile fermân olunmışlardır ammâ sonradan Budun yeniçerileri bölükbaşılıkdan

yayabaşı olanlar Şâm yayabaşıları kıyas olunub yigirmi beş bin akçe ze'âmet

virilmek emr olunmağın buyurdum ki vusûl buldukda bu bâbda sâbıkâ sudûr olan

fermân hümâyûn mûcebince amel eyleyüb kânûnlarından ziyâde tîmâr tevcîh

idesin.

307/495

Arzı getüren kimesneye virildi.17 Zı'l-hıcce 978

İznikmid kadîsına hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'e mektûb gönderüb Sapanca

Dağı'nda yevmi dört akçe ile vech-i iştirak koruci olan Ahmed içün mîrî kereste

husûsunda mu‘âveneti olmayub mesafe baidde sâkin olub hazır bulunmaz deyû

koruculuk Hasan bin Abdullah'a arz eylemişsin imdi mezbûr Ahmed hâssa-i

hümâyûnum lâzim olan suğrak mühimmi içün söğüd ağacı korucisidir buyudum

ki vusûl buldukda mezbûre muhkem tenbîh eyleyesin ki kemâ-kân hidmetde olub

andan ma‘adâ kömür hâsıl olacak söğüdi ve gemi ağacı içün lâzim olanları dahi

kurudub mîrî koruya kimesneye dahl itdürmeyüb evkât-ı vechile koruyub himâyet

eyleye ammâ bu bahâne ile kori olmayan mubâh dağlari koruyub re‘âyâya teaccil

eylemekden ve ahz-ü celb eylemekle mîrî koruyi kesdürüb zarar eylemkeden

ziyâde hazer üzre ola.

307/496

Yazıldı.

Erdoğdi kethudâya virildi.18 Zı'l-hıcce sene 978

Vezir Sinan Paşa'ya hüküm ki Mısır muhâfazasıçün irsâl olunan sipâhi

oğlanlarım ve silâhdârım ve yeniçeri kullarımdan bi'l-fi'l anda mevcûd olub

mevâcibleri virilmek lâzim olanlar esâm3isiyle yoklanub mevâcibleri virülüb dahi

Yemen'den gelen yeniçeri kullarımla silâhdârlar zümresine ağasıyla icâzet virülüb

yoklama defteri mühürlenüb Südde-i Sa‘âdet'üme göndermesin emr idüb

buyurdum ki vusûl buldukda anda mevcûd olan sipâhi oğlanları ile silâhdârları ve





154

Yemen'den gelen yeniçeriyi yoklayub mevcûd iken mevâciblerini virüb dahi

Yemen'den gelen yeniçeriyle silâhdâr kullarıma icâzet viresin ki ağalarıyla Südde-

i Sa‘âdet'üme avdet ideler ve bi'l-fi'l Mısır'da kaç sipâhi oğlanı mevcûd olduğun

ve silâhdârlar ile yeniçeri kullarıma icâzet virüldüği zamânda oldukları mevâcib

kangı iki mevâcibi itdüğün mufassal defter idüb bir sûretin Südde-i Sa‘âdet'üme

gönderüb ve ne zamânda Südde-i Sa'âdetüm'e muracaat itdüklerin yazub

bildiresin.

308/497

Danişmendlerden Ahmed’e virildi.21 Zı'l-hıcce sene 978

Burusa kadîsına Kütahya kadîsına hüküm ki hâliyâ Süleyman Paşa

Medresesi müderisi olan Mevlâna İshak Dergâh-ı Mu‘allâ'ma mektûb gönderüb

evkâf-ı mezbûre mütevellî olan Abdulcelil’in öbür senenin üç yüz yigirmi bir akçe

beliyyat tecessüsül şer‘-ı şerîfe sâbit ü zâhir olduği mukeddema arz olundukda

sipâhi oğlanlarından Latif mübâşeret i ile emlaki bey‘ itdürüb tahsîl olunmasıçün

emr-i itabet olundukda habs olunub mezbûre teslîm olundukda bir tarîkle firâr

idüb Südde-i Sa‘âdet'üme varub husûsı mezbûri yerlü yerinden getürmek içün

hüküm getürüb iki ay te’hîr olunub gördürmek murâdı olmayub mahza te'allül

itdüğün tekrâr arz itdükde tahsîl itdüresin deyû tekrâr fermân gönderilüb emr

mûcebince mübâşir mezbûre teslîm olunub yigirmi dokuz bin ve seksen akçe

tahsîl itdirilüb altı bin iki yüz yigirmi bir akçe yağı kaldıkda tekrâr firâr idüb bab-ı

saadet maya varub Kütahya kadîsı olan mevlâna Muslihiddin mütevellî mezbûrla

hukûk sayıkası olub Kite kazâsından Sefer ve lâkin mütevellîye zulm itdi deyû arz

itdükden sonra muhasebesi şer'le görülmeğin bir tarîkiyle kendüsi görmeğe

hüküm ihrâc idüb kadî mezbûr sâbıkâ Kütahya kadîsı iken Memi elinden mezbûr

Abdulcelil’ehüküm gönderüb Yenişehir'e gelüb teftîş itmedin tevliyet arz idüb

alıvirmişdir bu ibka olunursa vech-i adet-i kadîmesi üzre arza cevâb idüb vakf

harab olmak mukarrerdir eğer şer'le görilüb hüküm olunduğuna i’timâd olunursa

mütevellî mezbûrdan karındaş çelebiden meblağ mezbûri tahsîl itdüresin deyû

hüküm inâyet oluna i’timâd olunmayub muhasebesi tekrâr görülmek buyrulsa

Burusa kadîsına inâyet oluna deyû arz itmeğin mezbûrun muhasebeleri tekrâr

yerlü yerinden görülmek emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda mütevellî





155

mezbûrun muhâsebelerine muktezây-ı şer-ı kavîm üzre müfredâtiyle yerlü

yerinden görüb zimmet mâl ve vakfdan sana zuhûr iderse vakf içün bî-kusûr

alıvirüb dahi defterden imzalayasın.

309/498

Yazıldı.

Beğin âdemine virildi. Fî 21 Zı'l-hıcce sene 978

Musul beğine ve kadîsına hüküm ki hâliyâ nefs-i Musul’da ba‘zı mesâcid

kurbünda meyhâneler olub müslimânlara hamr bey‘ idüb fısk u fücûrdan hâlî

olmadıkları istimâ‘ olunmağın buyurdum ki vusûl buldukda bu bâbda tamâm

mukayyed olub min-ba‘d mesâcid kurbünde meyhâne itdürmeyüb ve

müslimânlara aslâ ve kat‘a hamr bey‘ itdürmeyüb i'lân fıskından ziyâde hazer

idüb emr-i şerîfime muhâlif vaz‘ olmakdan gereği giib ihtiyâd ve ictinâb eyleyesin

husûsı mezbûr mühimmândandır evkât-ı vechile mukayyed olub bab-ı ikdâm ve

ihtimâmda dakîka fevt itmeyesin.

309/499

Alay beği âdemi Mahmûd’a virildi. Fî 21 Zı'l-hıcce sene 978

Canik alay beği’ne hüküm ki mevlâna Samsun kadîsı mektûb gönderüb

Canik muhâfazasıçün yigirmi nefer sipâhi ile Canik alay beği ta‘yîn olunmişdir

mûmâ-ileyh tenbîh eyleyesin ki hıfz u hırâset üzre olub ve ne vechile olduğun

yazub bildiresin deyû sâbıkâ fermân olunmağın sancakbeği Sivas’da cem‘iyet

idüb Of câniblerinde hak hizmetin üze olub ve erbâb-ı tîmâr sefer tedâriki içün

cem‘iyyetden dağılub evlerine gelüb gemi deryâların gemisünün ile sefere

müteveccih olub giderler iken tekrâr emr-i şerîf vârid muhâfazaya kâdir ehl-i

vukûf ile muhâfaza hidmetinde olasın deyû fermân olunmağın sunun içün dutub

yigirmi nefer sipâhi ile ber-mûceb emr hıfz u hırâset bezl-i makdûr eyledüğün

bildirmiş imdi Canik beği Donanma-i Hümâyûn'a varmayub evvel cevânibin

muhâfazasıçün sipâhileriyle alıkonılub gönderilmişdir buyurdum ki vusûl

buldukda mezbûrlar ol cânibe varduklarında muhâfazası lâzim olan yerlerin görüb

dahi müşârun-ileyh söyleşüb ana göre birer âdem ta‘yîn eyleyüb gereği gibi

muhâfaza hidmetde olub kimesneye zarar u güzend erişdirmekden hazer eyleyeler





156

anun gibi ehl-i fesâda zuhûr idüb müşârun-ileyh bâbında olan sipâhiler kifâyet

eylemezler ise il-eri mu‘âvenetiyle sen dahi mümekkin olduği üzre mu‘âvenet

eyleyüb ehl-i fesâdın mazarratların def’ü ref’ü eylemeğe sa‘y idüb ve ne vechile

tedârük olunduğun yazub bildiresin.

310/500

Hüküm Musdafa’ya virldi.

Varna ve Ahyoli kadîlarına hüküm ki taht-ı kazânuzda binâsı fermân

olunan gemiler itmâma erişüb lâkin nefer ihtiyacı olmağla gönderilmedüği i’lam

olundi imdi bundan akdem hüküm gönderilüb taht-ı kazânuzda seney-i atîde

kürekçi ihrâc olunmak üzre kifâyet mikdârı kürekci ihrâc eyleyesin deyû emrim

olunmuş idi ol emir mûcebince tekmil idüb donadub gönderilmesin emr idüb

buyurdum ki vusûl buldukda aslâ te’hîr ü terâhî ve bir dürlü dahi eylemeyüb emr-i

şerîfim üzre mu‘accelen taht-ı kazânuzdan kürekci ihrâc idüb kifâyet mikdârı

nefer bulunmaz ise kefere ve levend tâyifesinden tekmil idüb gemileri donadub

ber-vech-i isti’cal mahal-i ma‘mûre irsâl eyleyesin ki Donanma-i Hümâyûn'um

arefe güni Tersâne-i Âmire'mden deryâya çıkub sefer-i hümâyûna tevcîh

eylemişdir eğlemeyüb anda mülaki olub vech-ü münâsib görüldüği üzre hidmetde

bulunalar husûsı mezbûr ziyâde mühimmândır sâyir zamâna münâsib eylemeyüb

var kuvveti pazuya getürüb sa‘y ve ikdâm ve dikkat ü ihtimâm dakîka fevt

eylemeyesin şöyle ki ihmâlünüz sebebiyle avf ve te’hîr olunub donanmayı

hümâyûna gelüb erişmeyeler ol bâbda beyân olunacak mezkûr aslâ makbûl

olmayub azl ile konulmayub mu‘âkıb olmanuz mukarrerdir ana göre mukayyed

olasın ve kefere ve levend tâyifesinin bu cânibe geldüklerinde icâzetleri virülür

ana göre tenbîh eyleyesin.

Varna ve Ahyoli’ya varınca Musdafa çavuş adına bir ulak hükmi dahi

yazıldı.

311/501

Hasan Çavuş'un âdemi Hüseyin’e virildi.

Aydın Sancağı kadîlarına hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'im çavuşlarından

Hasan Çavuş mektûb gönderüb kazâ-i mezbûrda mâl-ı mîrî tahsîli içün âdem





157

koyub tahsîl üzre iken sûhte tâyifesi Nurullah subaşı ve Selîm Şeref ve bir kızıni

katl idüb ve tahsîl olunan altmış üç bin yedi yüz akçeyi gâret idüb ve ba‘zı

âdemlerin mecrûh idüb küllî esbâbları gâret eyleyüb te‘addî eylediklerin

bildirmeğin buyurdum ki vusûl buldukda fesâd eyleyen sûhte her kankınızın taht-ı

kazâsunda bulunursa üzerine il-eri ve hisâr-eri ile varub şer‘-ı şerîfe da’va eyleyüb

itâ‘at eylemezlerse muhârebe eyleyüb ele getürüb dahi ahvâllerini hak

muvâcehesinde muktezâyı şer‘-ı şerîfe üzre bir def‘a şer‘le fasl olunmayub on beş

bin tereke olmayan husûslarına hak üzre teftîş eyleyüb göresin ve kazıyye arz

olunduği gibi olub vech-i meşrûh üzre te‘addî eyleyen kimler itdüği sâbit olursa

emval mîrîye bî-kusûr tahsîl eyleyüb sâyir sübût bulan hukûk i ihsaniye

alıvirdükden sonra ehl-i fesâd sipâhileri habs idüb arz eyleyesin ki değilse şer‘le

lâzim geleni icrâ idüb yerine koyub şer‘-ı şerîfe muhâlif kimesne iş itdürmeyesin

ve ne vechile tedârük eyleyüb ne kadar mâl-ı mîrî tahsîl olunub sâyir hukûkdan

kimlerse alıvirüb sâyir fesâd ü şenâ‘at den ne ise sübût bulduği üzre yazub mûceb

arz eyleyesin ammâ bu bâbda tamâm hak üzre olub bu bahâne ile kendü hâllerinde

olanlara mecd celb ü ahz içün dahl olunub ehl-i fesâda himâyet olunmakdan ve

hilâf-ı vâkı‘ kazıyye arz eylemekden hazer eyleyüb câdde-i hakdan udûl u inhirâf

eylemeyesin.

311/502

Kethdasına virildi.18 Zı'l-hıcce sene 978

Bağdâd beğlerbeğine hüküm ki İmadiye Hâkimi mektûb gönderüb Musul

amili olan Carullah oğli Mehmed'in zimmetinde emval-ı mîrî olub edâ

eylemeyesin evler binâ eyleyüb mâl-ı mîrîyi telef eyleyüb isrâf eyledüğün

bildirmeğin buyurdum ki göresin kazıyye arz olunduği gibi olub zimmetinde

emval-ı mîrî varsa emlâk ve sebt defter idüb kazıyye olan mâl-ı tahsîl eyleyüb

alub dahi mezkûri kayd u bend eyleyüb zimmetinde ne kadar ziyâde bâkî

kalduğun yazub bildiresin.





158

312/503

Ahmed Çavuş'a virildi.22 Zı'l-hıcce sene 978

Mevlâna Cizre kadîsına hüküm ki Dârendegan Şeyh Hammâd ve karındaşı

oğli şeyh Cafer Südde-i Sa‘âdet'üme arz-ı hâl idüb mûmâ-ileyh Hammâd vilâyet-i

Cizre’nin Şeyhü'l Arab iken düstur-ı mükerrem Sinan Paşa edema'llahu te‘âla

iclâlehü ile Yemen seferine bile gidüb birine müşârun-ileyh Cafer'in karındaşı

Süleyman Şeyhü'l-arab olub mezkûr Süleyman’i dahi asi urban katl idüb bu anun

yerine bu Şeyhül Arab oldukda Gulam nâm ecnebi ile bunun Şeyhü'l-arablığın

elinde olduğundan ma‘adâ bunun ve mezkûr İsacemlerin ve karındaşı

Süleyman’ın elli bin altunluk deve ve koyun sığır ve câmûş ve galle ve sâyir

esbâbların gasb idüb alub te‘addî eyledüğün bildürüb şer‘le görülmesiçün hakem

taleb itmeğin Dergâh-ı Mu‘allâm çavuşlarından Ahmed Çavuş mübâşir ta‘yîn

idüb buyurdum ki vardukda bundan bir def‘a şer‘le dahl fasl olmiş olmayub on

beş bin nırk olunmiş da‘vâsı değilse ihsâr-ı hak kılub evkât-ı vechile hak üzre

teftîş idüb göresin kazıyye arz olunduği gibi olub şer‘le sâbit ü zâhir olursa mîrîye

dini ve alakası varsa alakası biltamam kat’a olunub mâl-ı mîrîye kabz olundukdan

sonra tecessüs şer‘-ı şerîfe müteveccih olub hukûk i bâde's-sübût ashâbına hüküm

idüb bî-kusûr alıviresin hilâf-ı şer‘-ı kavîm kimesne te‘allül ve nizâ‘ itdürmeyesin

tezvîr ü telbîs ve şühud-ı zûrdan hazer idüb kazâyâda medhâl olmayanı dahl

itdürmeyesin tamâm hak üzre olub kat’a niza ve fasl husûsunda eyleyesin.

313/504

Muhâfazada kalan---virildi. Fî 7 Zı'l-hıcce sene 978

Rûm beğlerbeğine hüküm ki mevlâna Samsun kadîsı mektûb gönderüb

Canik sancağı muhâfazasıçün yigirmi nefer sipâhi ile Canik alay beği Mehmed

ta‘yîn olmuşdur mûmâ-ileyh tenbîh idesin ki hıfz u hırâset üzre olub ve ne vechile

olduğun yazub bildiresin deyû fermân olunmağın sancağın Sivas’da cem‘iyet idüb

Bozok câniblerinde hak hidmet üzre olub erbâb-ı tîmâr sefer tedâriki içün

cem‘iyetden dağılub evlerine gelüb gemi deryâdan ve gemi müşârun-ileyh alay

beği ile sefere mütevecih olub giderler iken emre vâsıl olub muhâfazaya kâdir ehl-

i vukûf ile muhâfaza hidmetinde olasın deyû fermân olunmağın mûmâ-ileyh alay

beği yigirmi nefer sipâhi ile dutub ber-mûceb emr-i şerîf hıfz-u hırasetinde bezl-i





159

makdûr eyledüklerin bildirmişsin imdi buyurdum ki mezbûrlar ol cânibe

varduklarında muhâfazası lâzim olan yerleri görüb dahi müşârun-ileyhle söyleşüb

ana göre tedbir âdem ta‘yîn eyleyüb muhâfaza hidmetinde olub kimesne zarar

zarar u güzend erişdirmekden hazer idüb müşârun-ileyh yanında olan sipâhileriyle

kifâyet eylemez ise il-eri mu‘âveneti ile sen dahi mümkün olduği üzre mu‘âvenet

eyleyüb ehl-i fesâdın mazaratın def’ü ref’i eylemeğe sa‘y eyleyesin ve ne vechile

tedârük olunduğun yazub bildiresin.

313/505

Mevlâna Kayseri kadîsına hüküm ki, bundan akdem Kayseri Kal‘ası209

313/506

Yazıldı.

Mezkûr Miraleme virildi.28 Zı'l-hıcce 978

Çorum Miralemi olan Alî'ye hüküm ki hâlâ Çorum muhâfazası

mühimmândan olmağın livâ-i sipâhilerinden Donanma-i Hümâyûn'uma varmayub

kalan sipâhilerden elli altı nefer sipâhiyle livâ-i mezbûrda bir münâsib mahalde

cem‘iyet ile oturub muhâfazada olmak emr idüb buyurdum ki vardukda zikr

olunan sipâhiler ile bila te’hîr emrim üzre bir münâsib mahalde cem‘iyet eyleyüb

mahfuf ve muhatara olan derbendlerde ve gayride sipâhilerden bir yarar

kimesneyi başbuğ ta‘yîn eyleyüb ol mahâlleri evkât-ı vechile hıfz u hırâset itdürüb

kimesneye zarar u güzend erişdürmeyüb anun gibi bir yerde ehl-i fesâd zuhûr idüb

fesâda mübâşeret iderlerse fesâd ü şenâ‘at leri ziyâde olmayasın mukaddemden

ahvâllerin tedârük eyleyüb mazarratların def‘ü ref‘ eylemek bâbında envâ‘-ı

mesâ‘î-i cemîlen vücûda getürüb bir ferde zarar ve gezend erişdirmekden ziyâde

hazer eyleyüb bâb-ı muhâfazada dakîka fevt eylemeyesin şöyle ki muhâfazada

lâzim olan mevazı‘ evkât-ı hıfz eyleyüb ve yahud ehl-i fesâd zuhûr idüb

mukaddemden ahvâllerin tedârük eylemeyüb ba‘is olmak ihtimâli ola beyân

olunan özrün makbûl olmak ihtimâli olmayub envâ‘-ı itâb u ikâba müstehâk

olursun ana göre basîret üzre olub muhâfazada ihtimâm eyleysin ve bunlardan






160

ma‘adâ Donanma-i Hümâyûn'a varmayub bezli virülü dahi muhâfaza hidmetinde

ikdâm eyleyüb te‘allül itdürmeyesin.

315/507

Yazıldı.

Mezkûr Bâlî çavuşa virildi.27 Zı'l-hıcce sene 978

Kırkkilise müsellemleri beğine hüküm ki ikinci nöbetlüsünden elli nefer

müsellem kapun hizmetine ta‘yîn idüb buyurdum ki Südde-i Sa‘âdet'im

çavuşlarından Bâlî Çavuş varıncak zikr olunan müsellemlerin ikinci nöbetlüsi

aher hidmete me‘mur değillerse ikinci nöbetlüsünden elli nefer müsellem olagelen

adet ve kânûn üzre çeribaşları ve altı aylık zâd ü zevâda ile mu‘accelen ihrâc idüb

müşârun-ileyh çavuşumla mahall-i ma‘mûre gönderesin ki kapun hidmetinde

olalar husûsı mezbûr mühimmândandır geç vaya eksük göndermekden hazer

eyleyesin.

315/508

Mevlâna Ereğli kadîsına hüküm ki ba‘zı mesâlih-i mîrî içün bir kalyata ile

Kara Musdafa oğli irsâl olunmişdi Ereğli'ye varub demür bırakub sulanmak

itdüğünde ol cânibin keferesi ele münâsib oturub birkaç nefer kimesneyi mecrûh

idüb fesâd ü şenâ‘at eyledükleri i‘lâm olundi imdi mezkûrlar ol vechile fesâd ü

şenâ‘at itdükleri vakı‘ ise küreğe emr idüb buyurdum ki vardukda mezkûrlar ele

getürüb dahi bu husûsı evkât-ı vechile hak üzre teftîş ve tefahhus kılub göresin

şöyle ki arz olunduği üzre ol vechile fesâd idenler her kim kimler ise şer‘le sâbit ü

zâhir ola küreğe konulmak içün çavuşa teslîm idüb sûret-i sicilleriyle andan

ma‘adâ dahi ol cânibde hırsuz harâmi ve ehl-i fesâd yatak ve şerîk olur yatak ile

meşhûr ve müte‘arif kimseler dahi varsa anları dahi küreğe virüb ne makûle

mâllar sâbit ü zâhir olur sicil idüb sûretin mezkûra teslîm idesin ammâ bu bahâne

ile kendü halinde olanlara dahl ve ta‘arruz ve ehl-i fesâd tasarruflarda olmağla

himâyet olmakdan ziyâde hazer eyleyesin mübâşeret idenler her kimler ise

isimleri ile ma‘lûm olmak lâzim olmişdir buyurdum ki vusûl buldukda bu husûsı

evkât-ı vechile tenbîh ve tecessüs itdürüb göresin zikr olunan kalyatalar ile ol

cânibe varanlara vech-i meşrûh üzre ol münâsib öşürüb nice kimesneyi mecrûh





161

idüb ve andan gayri fesâd ü şenâ‘at idenler kimler itdüğü tamâm ma‘lûm idünüb

ahsen-i vechile ele getürüb mezbûr çavuşuma teslîm idesiz ki anda varan gemiye

küreğe koya fesâd ü şenâ‘at leri müseccel idüb sûret-i sicilleriyle ve isimleriyle

müşârun-ileyh çavuşuma teslîm idesin bu husûs basîret üzre olub ehl-i fesâdlari

kaçurmayub ele getürmekden ziyâde ihtimâm üzre olasın aslâ özrün makbûl

değildir bilmiş olasın.

316/509

Padişah kâtibinin âdemi Ahmed’e virildi.23 Zı'l-hıcce sene 978

Mora beğine hüküm ki Muton azebleri ağasına hüküm ki hâliyâ Muton

azebleri hidmetlerin edâ itmeyüb hâric yerde gezüb kendü ahvâllerinde oldukları

istimâ‘ olundi imdi anlar hidmetlerinde müdavemet itmeleri lâzımdır buyurdum

ki vusûl buldukda mezbûrları muhkem tenbîh eyleyesin ki hidmetlerinde ihmâl ü

müsâhele itmeyüb hâricde gezmeyeler anun gibi emre muhâlif idüb inâd idenler

yazub gedüklerin ahere arz eyleyesin ammâ bu bahâne ile bî-günâh olub

hidmetlerinde olanlar hilâf-ı vâkı‘ arz olunmakdan ihtiyâd eyleyesin.

316/510

Yeni Musul beğinin kethudâsı Pervane’'e virildi. Fî 23 Zı'l-hıcce sene 978

Diyârbekir beğlerbeğine Diyârbekir defterdârına hüküm ki yeni Musul

beği olan Yusuf mektûb gönderüb bundan akdem vilâyet-i Van'a tâbi‘ Muş ve

Bidlis nâhiyelerinde havâss-ı hümâyûnumdan iken noksânıçün virilen haslarına

bedel livâ-i Musul'da vakı‘ olan Tayiş tâyifesi virilmesin rica itdüğü ecilden

tevcîh idesin deyû vilâyet kâtibine hüküm virilmeğin zikr olunan haslar girü

havâss-ı hümâyûna ilhâk olunmasın emr idüb buyurdum ki emrim mûcebince zikr

olunan nâhiyelerde mukaddemâ müşârun-ileyhin noksânıçün virilen hasları girü

havâss-ı hümâyûna ilhâk eyleyüb kemâ-kân has içün zabt u tasarruf itdürüb

deftere dahi ol vechile kayd u işâret itdüresin.





162

316/511

Tob arabacılarına kırk dört bölükde üç akçeli Ferhâd’a virildi. Fî 28 Zı'l-

hıcce 978

Siroz ve Drama kadîlarına hüküm ki Baro Musdafa dimekle ma‘rûf

kimesne nefs-i Bizüri'de sâkin olan has tob arabacılarından birine nacağla urub

mecrûh idüb küreğe konulmuş iken bir tarîkle halâs olub gelüp girü tâyifey-i

mezbûreden Musdafa nâm arabacıya dahi urub katl idüb Selanik'e varub anda

dutulub Siroz'a gönderilüb bi'l-fi‘l anda habs olub lâkin mezbûr şerrinden havf

idüb hakkından gelinmesin emr-i şerîf olmağa şehâdet ide didüklerin istimâ‘

olunmağın buyurdum ki vardukda mezbûri hisabi olanlar idüb yemin iderse şer‘le

buldurması lâzim olanlara buldurub getürdüb sipâhi ise habs idüb arz idesin

değilse şer‘le lâzım geleni idesin.

317/512

Nişancı beğin âdemi Mehmed'e virildi. Fî 27 Zı'l-hıcce sene 978

Hüdavendigar sancağı beğine Pazarcuk ve Gölpazaru kadîlarına hüküm ki

hâliyâ Dergâh-ı Mu‘allâ'ma mektûb gönderüb bi'l-fi‘l Asitâne-i Sa‘âdet'ümde

nişâncım olan iftihârü'l-ümerâ-i ve'l-ekâbir Mehmed dâme ilmühunun âdemi

bundan akdem hüküm vârid olan Eskişehir kazâsına tâbi‘ Söki nâm mevzide

Mihallü tâyifesiyle olan nizâ‘ları görmek fermân olundukda emrim üzre mahalli--

-üzerine varılub ihzâr-u huzamâ kılunub şer‘le teftîş ve tefahhus olunub Mihallilü

kullarından Sarı Musdafa meclis-i şer‘a gelüb emr-i şerîfede mesdûr olan

Mehmed ve Gaybi muvâcehelerinde mevzi-i mezbûrda merkûman Mehmed ve

Gaybi çift getürüb zirâ‘at mübâşeret eylediklerinden bana zabt itdürme dedi anun

söziyle yoldaşım kapun kethudâsı oğli Malkoç ve hizmetkarı Mûsa bile

üzerelerine varub âlet-i harble mezbûr kaçub ve Gaybiyi tutub habs idüb

dülbendin boğazuna takub bir çınar ağacına asdukda dülbend kırulub andan bir ib

takub---basub andan çıkarub Kasım’ın yanına eylenüb birkaçı---dahi kapu virdik

deyû ikrâr itdükden sonra mezbûr çınarı Musdafa'nın yoldaşları Malkoç ve Mûsa

gaybet itdürüb ve emr-i şerîfde kayd olunan Hüsam ve Hacı’nın üzerlerine şer‘le

nesne sâbit olmayub vafur ve mariz olub Kara Hızır ve Kasım şer‘-ı şerîfe da’vet

olundukda itâ‘at şer‘ itmeyüb ve bundan akdem mevzi‘-i mezbûr aher sipâhilere





163

tîmâr virüldükde mezbûr Mihalilü haberin zabt itdürüb envâ‘-ı te‘addî eyledikerin

Hisâr ve Eserin nâm kurâyalar ahâlisinden mu‘temedün-aleyh müslimânlar

şehâdet eylediklerin arz eylemişsin imdi mezkûr Sarı Musdafa’yı ve ol gaybet

iden yoldaşları Malkoç ve Mûsa fesâda muharrek olub şer‘-ı şerîfe da’vet

olundukda itâ‘at şer‘-ı kavîm itmeyen Hızır ve Kâsım ele getürilüb küreğe

konulmak emr idüb buyurdum ki varıncak emrim üzre mezkûrları her kanda ise

ele getürüb gaybet idenleri ne bağ ve topraklarına ve akvam ve akrabasına bi'l-

cümle şer‘le buldurması lâzim olanlara teklif idüb buldurub kaydu bend ile yarar

âdemlere koşub Südde-i Sa‘âdet'üme götüresin küreğe konula ammâ koşub

gönderdiğin âdemlere muhkem tenbîh ü te’kîd eyleyesin ki yolda getürürken

gaflet ile gaybet itdirmekden hazer eyleyeler.

318/513


Temaşvar beğlerbeğine hüküm ki hâliyâ Südde-i Saadet'ime mektûb

gönderüb Erdel'e tâbi‘ Toyran Dağı’nda keşiş sûretinde zımmî peyda olub Radol

voyvodanın oğliyim babam yerin taleb iderim dimekle havâss-ı hümâyûndan bir

kenize ile bir zımmî yanına varub ba‘zı kenizeler ma‘rifetiyle mezbûr keşiş

yanına elli mikdâr edem cem‘ olub atlu sekiz piyâdeye dört guruş ulûfeci ta‘yîn

idüb nicesin izlal itmek üzre iken def’i içün âdem gönderildükde Kolokovite nâm

karye gezen varub haber virmekle perâkende olub fitne gezenleri ma‘lûm olmadı

lâkin cem‘iyet lerinden Şemlik kenizi ve Kadraniç ve doğancı ve Karadraniç ve

Kolokovite kenizi ele girüb habs olundukların ve keşiş mezkûre yazılmağa

varanların ve meşveret idenlerin haklarından gelinmez ise tekrâr cem‘iyet

itmeleri mukarrerdir deyû arz eylediğin ecilden zikr olunan üç nefer zımmîleri

siyâset olmak emr idüb buyurdum ki vardukda emrim mûcebince mahbûs olan

mezkûrun üç nefer zımmîlerin haklarından gelüb dahi Radol voyvoda oğli deyû

fesâda mübâşeret iden mezkûr keşişin gereği gibi teftîş ve tecessüs itdürüb hüsn-i

tedbir ve tedârikle ele getürüb asker vardukdan sonra münhezim olub firâr

eyleyüb yerlü yerine varanları her kimlerse fesâda bile avfları sâbit oldukdan

sonra ol asileri dahi ele getürüb sûret-i sicilleri ile gemiye gönderesin ammâ hüsn-





164

i teftîşin tamâm hak üzre olub bu bahâne ile kendü hâllerinde olanlara dahl ve

tecâvüz olmakdan hazer eyleyesin.

319/514

Karahisâr-ı Şarki Mîralemi’ye hüküm ki hâliyâ Karahisâr-ı Şarki sancağın

muhâfazası210

319/515

Bayram kethudâya tâbi‘ çavuşa virildi.

Vezir Sinan Paşa’ya hüküm ki mektûb gönderüb evkâf-ı mezbûrdan

Süveyş'de tahmîl olunan vâkıf gemilerin hâliyâ vardukda---olan tüccardan öşr

olunub te‘addî olmağla vakf-ı mezbûrun gemilerine eğer tüccar tâyifesindir ve

eğer gayrilerdir kimesne girmeyüb mahsûl evkâf ol sebebden noksân müretteb

olub bendler ile olan evkâf-ı mezbûre gemilerinden Cidde'ye ma‘mur benderinde

öşr olunagelmiş değil hâlâ alınub ta‘yîn olunduğun bildürüb ol bâbda hüküm rica

itmeğin buyurdum ki vusûl buldukda bu husûsu göresin fi'l-vakı‘ ol makûle vâkıf

gemilerden şimdilerin nesne alınagelmiş değilse kadîmden ol vilâyete cari

olunagelen işret kânûna muhâlif kimesne iş itdüresin.

319/516

Siroz ve Drama ve Timürhisâr voyvodasına hüküm ki Baro Musadafa

dimekle ma‘rûf kimesne nefsi Siroz'da sâkin olan has arabacılarından birine

nacağla urub mecrûh idüb küreğe koşulmağın bir tarîkle halâs olub gelüb girü

tâyifeyi mezbûradan Musdafa nâm arabaciyi dahi urub fevt idüb kaçub Selaniğ’e

varub Selanik’de tutub Siroz'a gönderilüb bi'l-fi‘l anda habs olub iken mezbûr

şerrinden havf idüb hakkından gelinmesine emr-i şerîf olmağım şehâdet itmeğe

cüret iden mezkûrları Südde-i Sa‘âdet'üme istimâ‘ olunmağın buyurdum ki

vardukda mezbûri habsde ise ihkâr idüb gaybet itmiş ise şer‘le buldurması lâzim

olanlar buldurub getürdüb dahi bir def‘a fasl olunmayub üzerinden on beş bin

mürûr itmiş değilse ber-mûceb-i şer‘-ı kavîm teftîş idüb göresin kazıyye arz

olunduği gibi ise ol bâbda emr-i şer‘-ı ba‘de's-sübût mezbûr sipâhi ise habs idüb

210 Tamam olmayıp, çizilmiştir.





165

sûret-i sicilleriyle vukû‘ı üzre arz eyleyesin değilse ol bâbda emr-i şer kavîm ne

ise icrâ idüb şer‘le hakkından gelüb hilâf-ı şer‘-ı şerîfe kimesne iş itdürmeyesin

ammâ hak üzre olub tezvîr ü telbîsden şühûd-ı zûrdan hazer idüb kasabada

müdhil olmayani dahl itdürmeyesin.

320/517

Rodos beğine ve kadîsına hüküm ki kal‘a -i Rodos'da sâkin Nebî nâm

kimesne Anatolu'na kendü maslahatına gidüb yolunda müslimânların ulağım deyû

davarların alub ulak sûretine girdüği istimâ‘ olunub buyurdum ki vardukda

mezbûri alıvirüb teftîş iderse şer‘le buldurmasın lâzim olanlara mezbûrun

getürdüb dahi sebt idüb göresin fi'l-vakı‘ virüldükde mühim olur maslahat içün

irsâl olunmiş olmayub kendü kendüye ol vechile olagelen itmişse hükmü sâbit

olursa yarar âdemlere koşub küreğe gönderesin.

320/518

Sultân Murâd hazretlerine hüküm ki Kütahya piyâdeleri beği Dergâh-ı

Mu‘allâ'ma âdem gönderüb livâ-i mezkûrun yazılu piyâdelerinden Kulu kazâsına

tâbi‘ Ovacık nâm karyede danişmend çiftliği piyâdelerinden olub Mağnisa

kazâsında Gümilcine nâm karyede sâkin olan Mehmed ve Musdafa ve Süleyman

nâm piyâdeler yamaklarıyla kadîm piyâdeler olub hâlâ defter-i cedîde dahi piyâde

kayd olunub eday-ı hidmetde idegelinmişler iken hâliyâ aher cemâ‘at içinde

yayaları ismine muvâfık isim bulmağla hîn-i tahrîrde getürileni Sultân imâreti

dimekle ma'rûf imâretin vakfına ra‘iyyet yazdurub ellerine sûret defter olmağla

biz vakıf re‘âyâsı olduk deyû hizmetine gelmeyüb bu sebeb mesâlih-i mîrî avf ve

te’hîr olduğun i‘lâm eyledi imdi piyâde mukaddemdir buyurdum ki livâ-i mezkûr

yayabaşlarından mezkûr Ovacık yayabaşısı olan sultân yayabaşısı vardukda

göresin şöyleki mezkûrlar livâ-i mezkûrun kadîm piyâdelerinden olub Mısır

defter-i cedîde piyâde kayd olunub evkâf-ı mezbûrenin kadîm yazılu

ra‘iyetlerinden ve raiyeti oğlanlarından değil iken mecd hidmetinden kaçub

kendüleri vech-i meşrûh üzre vakfına ra‘iyyet kayd itdürmüşlerse câyiz değildir

iken---girü piyâde defteri muktezâsınca vakı‘ olan hidmetlerin bî-kusûr edâ

itdürüb emr-i şerîfime mugâyir kimesneye te‘allül ve teraği itdürmeyesin itmek





166

isteyenleri seğidüb inâd idenleri ve muhtâc arz olanları yazub Südde-i

Sa‘âdet'üme gönderesin.

321/519

Hâssadan saraçlar Mehmed'e virildi. Fî 27 Zı'l-hıcce 978

Mevlâna Edirne kadîsına Çorli kadîsına hüküm ki ev açub fesâd

idenlerden semerci Karagöz ve burguci Hacı ve Kara Torlak nâm yedi nefer

hırsuz mahrusa-i Edirne'de tutulub habs olunub ve beş nefer gurbet tâyifesi dahi

nefs-i Çorli'da habs olduği istimâ‘ olunmağın zikr olunan hırsuzlar kayd ü bend ile

Südde-i Sa‘âdet'üme gönderilmesin emr idüb buyurdum ki vardukda mezbûrları

muhkem kayd ü bend idüb yarar âdemlere koşub Südde-i Sa‘âdet'üme gönderesin

küreğe konula ammâ koşulub gönderildüğün âdemlere muhkem tenbîh eyleyesin

ki yolda ve izde gaflet itdürmekden ziyâde hazer eyleyesin.

321/520

Ahmed Çavuş'a virildi 17 Zi'l-ka‘de

Avlonya sancağında vakı‘ olan kadîlara ve azeb ağaları ve kal‘a

dizdârlarına hüküm ki livâ-i mezkûr Bayezid dâme ızzühûnun kaymakamı

İbrahim kethudâ mektûb gönderüb sancak beğine müfevvez olan iki gedik ve iki

sâyir cihetden azl ve nasb hâliyâ kadîlar dizdârları azab ağaları ellerinde olmağla

ahâlî ve üdeba kendüye iltifat itmeyüb muvâfık isyânları olanlar üzerinedir deyû

bildirdi imdi sancak beğine tefevvüz olan mesâlihi girü ve kaymakamı neferatla

görülmek emr idüb buyurdum ki vardukda sancak beğine tefevvüz olan husûsları

girü ve emr-i şerîfim mûcebince kaymakamı olan mezkûr İbrahim kethudâ

ma‘rifetiyle görüb ittifâk ve ittihâd üzre hıfz u hırâset vilâyet ü zabt ü siyaneti

ra‘iyyet bâbında bezl-i makdûr eyleyüb lâzim vaz‘ olan müşârun-ileyh Südde-i

Sa‘âdet'üme arz ve i‘lâm eyleyesin.

322/521

Yevmü'-sebt, fî gurre-i Muharremi'l-harâm sene 979

Eflâk’a voyvodasına hüküm ki mektûb gönderüb Erdel'e müte‘allik ba‘zı

ihbar-ı i‘lâm eylemişsin ol bâbda her ne demiş isen tafsilü pâye-i serîr-i a‘lâya arz





167

olunub ma‘lûm -ı şerîfem oldişdir imdi ol tarafın ahvâli köhne ise ma‘lûm olmak

mühimmândan olmağın buyurdum ki vardukda bu bâbda mukayyed olub yarar

âdemlerin gönderüb Erdel'e müte‘allik beğlerin fikr-ü tedârikleri ve sâyir

ahvâlleri ne ise aslı ile ma‘lûm idünüb vukû‘ı üzre vakf olduğun ahbâr-ı sahîheyi

i‘lâmdan hâlî olmayub ve kal‘anın emlâka dahil---tedârük ve irsâl eylemek

arzınca olasın.

322/522

Şehremînine virildi.27 Zı'l-hıcce

Haslar kadîsına hüküm ki hâlâ Kağıdhâne'de ihdâs olan baruthâne suyun

ba‘zı kimesneler bostanlara ve bağçelere sabdırub gayri yerlere icrâ itdürmekle

baruthâne değirmenlerine zarar müretteb olduği i‘lâm olunmağın buyurdum ki

vardukda bu bâbda mukayyed olub zikr olunan bağ ve bağçe makûle bağçelerdir

ne zamândan birer adet olmişlardır fi'l-vakı‘ zararlari varmıdır nicedir aslı ile

ma‘lûm idünüb vukû‘ı üzre arz eyleyüb dahi baruthâneye müte‘allık su yolunun

bağ ve bağçelere ve eğer çaylara ve gayrilere icrâ eylemek kimesneyi komayub

baruthânelere şer‘le zarar müretteb olacak husûsları men u def‘ eylesin memnû‘

olmayub inâd ve muhâlif iderlerse isim ve resimleriyle yazub bildüresin.

322/523

Filorine ve Cumapazarı kadîlarına hüküm ki sen ki Cumapazarı kadîsısız

mektûb gönderüb Cumapazarı kazâsına tâbi‘ Karanik ve Döğenlü ve Oslar

Timürciler nâm karye halkı vezirim Mehmed Paşa edema'llahu te‘âla iclalühunun

voyvodası olan Behrâm meclis-i şer‘ emr-i şerîfim mûcebince ihzâr idüb yekde

ikişer def‘a ev başına beşer akçe toklu alub ve tağsir zamânında emini hınta? yüz

öşr ve ziyâde kesüb ve altışar akçe resm-i duhan on ikişer akçe alub ve ber vechî

habs ile cerîme alub te‘addî ider didikleri husûsı teftîş içün davet olundukda Ali

hoca ve Koldakaranik iki karındaşları Hızır ve Emir ve Delü Musdafa Tuvarlak ve

Canib nâm kimesneler halkı İbrahim ve Hacı ile cem‘ idüb önlerine düşüb halkı

mahkemeye getürüb ve voyvoda ile ahd-u afv meclis olunub her karyeden ikişer

kimesne gelüb voyvoda ile husûsunda eylesün denildikde eşkıyâ bir yerden

mücrîm idüb Ali hoza ve Karanik ve Karabik ve Yusuf bin Calis ve Yedihan ve





168

Süleyman ve Ragib oğli Turgud ve veledi ve Cafer bin Veled ve Yusuf bin

Musdafa ve Davut ve Musdafa bin Mehmed ve Emir Şah ve iki oğli ve Koçak ve

Hüdavirdi ve kurâya mezbûrenin ba‘zı levendleri voyvodası ve âdemleri Ahmed

ve Mehmed ve Osmân taş ile ve nacağ ile muhkem döğüb men olunmasa ehil

eylemek mukarrer idi deyû ve etrâfda olan karye halkı yarar olanlarına şehâdet

eyledikerin bildirimişsin ol bâbda her ne demiş isen ma‘lûm oldi imdi buyurdum

ki Mehmed çavuşa vardukda bu husûsı hak üzre evkât-ı vechile teftîş eyleyüb

göresin kazâyâ arz olunduği gibi olub vech-i meşrûh üzre mahkeme basub

voyvoda ve âdemlerin döğüb---şer‘-ı şerîf eylediklerin sâbit olursa üzerlerine

sübût bulan fesâd ü şenâ‘at leri her ne ise vukû‘ı üzre sâbit-i sicil itdürüb dahi

mezbûrları habs eyleyüb sûret-i sicilleri ile yarar âdemlere koşub Südde-i

Sa‘âdet'üme gönderesin.

323/524


Diyârbekir beğlerbeğine Amid ve Mardin kadîlarına hüküm ki sen ki

beğlerbeğisin mektûb gönderüb bundan akdem Budun beğlerbeğisi iken fevt olan

Alî Beğin Diyârbekir'de vakı‘ olan evkâfına sâbıkâ ve hâlâ mütevellî olan Mûsa

ve Hüsrev'in muhasebeleri görülüb arz olunmak fermanım olmağın mezbûr Mûsa

teştiş olundukda vakı‘ olan makbuzatından zimmetinde yüz yigirmi beş bin altı

yüz yigirmi akçe zâhir olub edâsıyçün habs olunmuş hâlâ gönderilen emr-i şerîfim

mûcebince siz ki kadîlarsız Kâdir kul nâm çavuşa mübâşeret i ile mezkûr Mûsa

mütevellî olduği zamânın vakfı âyid olan mahsûlünden vakı‘ olan husûsı ve

mesarifi teftîş olunub görüldükde yerinde idemeyüb zimmetinde doksan yedi bin

yüz doksan dört akçe ve iki bin sekiz yüz otuz sekiz kîle buğday ve bin yedi yüz

otuz yedi kîle arpa sübût ve zâhir itdürüb muhâsebesine mühim olmali kayd

olunduğundan sonra gayb idüb bulunmaduğun bildirmişsin imdi mezbûri ilhâk

eyleyene ele buldurmak emr idüb buyurdum ki vardukda mezbûri ilhâk eyleyen

kimlerdir ile anlara buldurub dahi sâbıkâ gönderilen emri şerîfim mûcebince

sûret-i sicilleri üzerlerinde sübût bulan mâlın defterleriyle Südde-i Sa‘âdet'üme

göndermiye olmayasın.





169

324/525

Erdoğdi kethudâya virildi.27 Zı'l-hıcce sene 978

Vezir Sinan Paşa’ya hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb

sâbıkâ garbiya kaşifliğinde olub hâliyâ sancağa itabet olunan Cem‘ dâme

ızzühûnun üzerine ümerâyı Mısır'dan Hamza dâme izzühû bir mikdâr mâl ziyâde

idüb kaşifliğine talib oldurmasına re‘âyâ zimmetinde olan mâla zirâ‘at itdüğü

terekeleri mâ-beynibde zâyi‘ ve telef olmağın deyû hukûkı müslimin edâ

olundukdan sonra zirâ‘at itdüği terekesinden ve kendü mâlından on beş bin altun

virmek üzerine uhdesinde olan mukâta‘asına kabûl itmeğin yine üzerine mukarrer

olmağın zikr olunan on beş bin altundan sekiz bin altunluk buğday ve bakla

kendü terekesine anbâr-ı hâssaya teslîm idüb ma‘adâsına sefer asîr olmağın sâyir

beğlere virüldüği üzerine yüz elli kadar deve ve ikinüz karye bahâların ve

salyanelerin zimmetine mahsub olub husûsı mezkûr içün hükm-i hümâyûnum

virilmesin bildirmişsin buyurdum ki vardukda göresin fi'l-vakı‘ Kıbrıs cânibinden

akçesi virilmeyüb ol mikdâr nesne zimmetine mahsub olmiş ise vech-ü münâsib

görüldüği üzerine amel eyleyüb olageldiğine muhâlif iş eylemesin.

324/526

Yazıldı.

Yevmü'l-Ahâd, fi 3 Muharemi'l-haram sene 979

Halid beğin âdemi Ömer’e virildi. Fî 3 Muharremi'l-harâm

Diyârbekir defterdârına hüküm ki Dergâh-ı Mu‘allâ'ma mektûb gönderüb

Çapakcur beği Halid dâme izzühû gelüb dokuz yüz yetmiş ikide yörük

mukâta‘asın oğli İsmail ve karındaşı Alî ile iltizâm idüb zarar mâla kendü kefîl

olub sekiz bin akçe terakkî tîmârına şart idüb terakkîsi karındaşı Ömer'e olmasın

rica idüb anda hazinede olan mukâta‘at defterine nazar olundukda Siverek

mukâta‘ası sâbıkâ olan iltizâm ile mezbûre teklif olundukda ziyâde ile alub zabt

itdüği ba‘zı mukâta‘ata taleb eyledüği on beş bin terakkîsin sâbıkâ rica itdükde

Siverek mukâta‘alarıyla Bozulus mukâta‘asına on beş kere yüz bin ve altmış bin

akçe üç bin olunmişdir tîmârına sekiz bin terakkî olmak üzre kabûl ile deyû

defterdâr sâbıkâ zamânında teklif olundukda oğli ve karındaşıyla ve kendü zarar

ne ise kefîl olmak üzre kabûl itdüği mukayyed bulunmağın zikr olunan sekiz bin





170

terakkîsi karındaşına virilmesin rica eyledüğün bildirmişsin imdi buyurdum ki

vardukda bu husûsı sıhhat ile yerlü yerinden evkât-ı vechile göresin mûmâ-ileyh

Halid dâme izzühû on bir kere yüz bin ve altmış bin akçe ziyâde eyledüği kangı

mukâta‘alardır ve ol mikdâr iltizamından mukaddem ol mukâta‘anın her biri kaç

kere yüz bin idi sıhhat üzre Dergâh-ı Mu‘allâ'ma arz eylesin.

325/527

Yazıldı.

Kethudâsına virildi

Vilâyet-i Diyârbekir kadîlarına hüküm ki taht-ı kazânızda fesâd ü şenâ‘at

olub fitne naks oldukda kan da‘vâsı Amid Kadîsı mahzarında istimâ‘

olunmağiçün emr-ü irâd olmişdir deyû kadıyı mezbûr hazır olmayınca cürm

husamâsı şer‘le görülmeyüb avk ve te’hîr olunub ehl-i fesâd ü şenâ‘at bu sebeb ile

nevan ruhsat bulub fesâda mahal olmaduği i‘lâm olunmağın imdi buyurdum ki her

biriniz taht-ı kazânızda gereği gibi mukayyed olub anun gibi eğer kan husûsidir ve

eğer gayri şer‘le görülecek da‘vâ ve nizâ‘dır madam ki Dergâh-ı Mu‘allâ'mdan

müstakillen emrim ile kadî dahi ta‘yîn olunmiş olmaya her biriniz müstakilen

şer‘-ı şerîf üzre fasl da‘vâ u kat‘ husasu idüb ehl-i fesâda ruhsat virilmekden hazer

idesin.

325/528

Yazıldı.

Bağdâd beğlerbeğisine hüküm ki hâlâ Musul sancağı Şehrizol

beğlerbeğiliğine ilhâk olunmak emr olmağın buyurdum ki vusûl icmâl ve Musul

defterlerin bir kîseye koyub mühürleyüb Şehrizol beğlerbeğine irsâl eyleyesin.

325/529

Yazıldı.

Şehrizol beğlerbeğisine hüküm ki hâlâ Musul sancağı Şehrüzol'a ilhâk

olunub icmâl ve Musul defterleri bir kîseye koyub mühürleyüb sana göndermek

için Bağdâd beğlerbeğine hüküm yazılub gönderilmişdir buyurdum ki vusûl





171

buldukda livâ-i mezbûrun icmâl ve Musul defterlerin taleb olub sâyir defter ile

hıfz eyleyesin.

326/530

Vezir Ahmed Paşa hazretlerine hüküm ki Görice dizdârı mektûb gönderüb

kal‘a -i mezbûre erenlerinden Metin bin Mehmed ve Hüdavirdi bin Mehmed ve

İsa Bâlî Bin Mûsa ve Mehmed’in dâyimâ şaka üzre olub gedikleri virildüğün

tezvîre sâkin olub her biri bahâne ile mukarrer itdürüb hâliyâ gediklerin anların

şirret-i havfından kimesne kabûl itmeyüb mîrî hidmet düşdükde aslâ mukayyed

olmayub her vechile sözine muhâlefet eyledüklern ve gereği gibi haklarından

gelinmesin lâzim olmişdir deyû arz eyledüği ecilden zikr olunan hisâr-erlerinin

ahvâli görülmesin emr idüb buyurdum ki vardukda emrim mûcebince kal‘a-i

mezkûra erenlerinden mezbûrun kimesnelerin ahvâllerini tefahhüs itdürüb göresin

filvakı‘ arz olunduği üzre fesâd ü şenâ‘at üzre oldukları sahîh ise tedâriklerin

görüb vakı‘ hâlî Südde-i Sa‘âdet'üme arz idesin

326/531

Doğancılar kâtibine virildi.

Burusa kadîsına hüküm ki bundan akdem Gökbuze kurbünde maktul

bulunan Abdi nâm doğancının katillerinin ba’zı ele getirülüb şer‘le haklarından

gelünüb yoldaşlarından bir iki neferi hâlâ Burusa'da tutulan kimesne Cabbar ile

ele geldikleri maktulun mezbûr bargiri ellerinde bulunduği i‘lâm olunmağın

buyurdum ki vusûl buldukda mezbûr doğancı katl eyleyenlerden olanlar kimlerdir

ve kaç neferdir dahi yoldaşları varmıdır yoldaşları kimlerdir mezbûrlardan teftîş

eyleyüb dahi yoldaşları var ise nerede oldukların ma’lum idünüb anları dahi ele

getürüb habs eyleyüb ahvâllerin sübût olduği üzre yazub vukû‘ı ile i‘lâm

eyleyesin ve mezkûr bargiri doğancıyı teslîm eyleyesin.

327/532

Semendre beğine Lofca kadîsına hüküm ki sen ki sancakbeğisin Südde-i

Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb emr-i şerîf vârid olub Semendre ve Lofça

kazâlarında yuvarlak yonar müsellem köyleri olub İskenderiye'de dökülmek emr





172

olunan şaykalara yuvarlak lâzim olmağın müstevfî ustad gönderilmek buyrulub

Semendre sancağında ol makûle karye olmayub İncik kazâsında ve Ervarin nâm

karye sabıkda ol vechile mu‘âf iken hayalinden ra‘iyyet kayd olunub ref‘ olunmiş

bulunub olanca ustalarının gemi fitil ve gemi---itmişler deyû arz eylemişsin imdi

seney-i evvel karyey-i ahâlisi yuvalak yonmağ içün olageldüği üzre mu‘âf

koymak içün sen ki muharrer vilâyetin defter-i cedîde kayd eyleyüb dahi sen ki

Semendre beğisin Lofca kadîsısın birkaç levend İskenderiye irsâl eyleyesin ki

varub anda hidmet lazımelerin evvel eyleyeler ne vechile tedârük idüb kaç nöbet

irsâl eyleyüb hidmetde buldukların yazub Südde-i Sa‘âdet'üme arz eyleyesin.

327/533

Erdoğdi kethudâya virildi.

Mehmed Çavuş'a hüküm ki Südde-i Sa’âdet'üme mektûb gönderüb sâbıkâ

gönderilen hükm-i hümâyûnum mûcebince kendir ve üstübi tedârük eyleyüb

cümlesinüz otuz altı kantar ve altmış lodra kendir ve yüz kırk yedi kantar ve

seksen üç lodra üstübi irsâl eylediğin bildirmişsin ol bâbda dahi her ne demiş isen

ma’lum oldi imdi zikr olunan kendir ve üstübi gelüb vâsıl oldi buyurdum ki vusûl

buldukda min-ba‘d üstübi ve kendir husûsı mukayyed olmayasın.

327/534

Bu dahi

Sâbıkâ Mısır beğlerbeğisi olan İskender Paşa'ya hüküm ki hâlâ mahmiyye-

i Mısır eyaleti vezaret ile Vezir Sinan Paşa edâma te‘âlâ iclâlehü tevcîh olunub

müşârun-ileyh varub erişince kemâ-kân muhâfaza hidmetinde olmak

mühimmândan olmağın buyurdum ki müşârun-ileyh varub mahmiyye-i Mısır'a

vâsıl olmaların kemâ-kân muhâfaza hidmetinde olub mahmiyye-i Mısır'i hâlî

koymayasın.

328/535

Yevmü'l-isneyn, fî 4 Muharremi'l-harâm sene 979

İznikmid kadîsına hüküm ki hâlâ ferzend ile ahire oğlum Sultân Murâd

validesi tarafından mahmiyye-i Üsküdar'da binâ olunan cami mühimmi içün





173

kaygan taş lâzim ve mühim olmağın beşyüz zirâ‘ mikdârı kaygan akçeler ile

kesdirülüb varan at gemisine tahmîl itdürülmek içün binayı mezbûr emin Musdafa

itdükde cânibinden akçe ile âdem gönderilmişdir buyurdum ki vusûl buldukda

te’hîr eylemeyüb zikr olunan binâ mühimmi içün fermân olunan mikdârı zirâ‘

akçe ile kesdürüb varan at gemisine tahmîl itdürüb ber-vech-i isti‘câl binaya irsâl

eylemek bâbında enava-i ikdâm ve ihtimâm eyleyesin husûsı mezbûr mühimdir

ihmâlden hazer eyleyesin mezbûr kaygan irsâl olunub her zirâ‘ kaç akçeye olduği

mufassal yazub arz eyleyesin ki ana göre geldikde taleb oluna.

328/536

Kubad Çavuş'a virildi. Fî 20 Zı'l-hıcce 978

Edirne kadîsına hüküm ki Südde-i Sa'âdet'üme mektûb gönderüb

mukaddemâ kemendciler yatağı olub Sabancı Paşa oğli Süleyman ile ahz olunan

Kasım Paşa'ya Mehmed erbâb-ı tîmârdan olub mahrûse-i Edirne'de siyâset

olunmak içün arz olunmiş idi eseri zâhir olunmağın hisabı tekrâr arz olunmasın

taleb eyledikleri bildirmişsin imdi buyurdum ki vusûl buldukda bu husûsı göresin

fi'l-vakı‘ mezbûr kimesne ehl-i fesâd olduği sâbit olursa mahal virmeyüb

mahallinde icrâ-i şerîfe eyleyüb emrim yerine varduğun yazub bildiresin.

328/537

Tersâne emînine virildi

Silivri kadîsına hüküm ki bundan akdem firâr eyleyen mîrî esîrlerden

bazısı Silivri'de tutulub ele girdükleri i‘lâm olmağın buyurdum ki vusûl buldukda

zikr olunan mîrî esîrleri yarar âdemler ile Südde-i Sa‘âdet'üme gönderesin ve kaç

nefer olduğun yazub bildiresin ve koşub gönderdüğün kimesnelere tenbîh

eyleyesin ki evkât-ı hıfz eyleyüb gaybet itdürmekden hazer ideler.

329/538

Beğin sancağ kethudâsı Hacı Süleyman kethudâya virildi.

Andan alınub Musdafa nâm kimesneye virildi. Fî 14 Muharrem

Hüdavendigar beğine ve Kütahya, Atranos, Eğrigöz, Domaniç kadîlarına

hüküm ki hâlâ Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb Eğrigöz kazâsına tâbi‘ Bük





174

nâm karyeden Abdullah ve Dükrek nâm karyeden Bedirşah nâm harâmî başları

etrâfından nice eşkıyâ başları cem‘ idüb yollar kesüb ve evler basub

müslimânların mâlların gâret idüb ve nice kimesneyi katl idüb beğlerbeği ve

sabcakbeğleri sefer-i hümâyûnum olmağla ve def‘ mümkün olmayub nice def‘a

üzerlerine varıldıkda sonra fesâda mübâşeret idüb el virmeyüb---bulub hâlâ

cem‘iyet leri dağılmazsa küllî ihtilal ve fesâda müveddel olması mukarrerdir deyû

bildirmişsin imdi buyurdum ki vusûl buldukda siz ki kadîlarsız sancak beği

âdemlerinle il-eri ile cem‘iyet idüb ittifâkla üzerlerine varub el virmeyüb ceng ü

cidâle mübâşeret iderler ise her ne tarîkle mümkünse olursa beher hâlâ cem‘iyet

lerse dağıdub ele gelen ehl-i fesâdların da‘vâ-yı hak iderler ise husamâlarıyla

berâber idüb ve def‘î şer‘î fasl olmayub üzerlerine olan---husûsları şer‘le teftîş

idüb göresin üzerlerine şer‘le sâbit olan---alıvirüb ehl-i fesâda mübâşir ise husûs

idesin değilse lâzim geleni edâ idesin ve ne makûle fesâdları olub ne vechile

tedârük olduğun arz idesin.

329/539

Yazıldı.

Kethudâsına virildi.Fî 28 Zı'l-hıcce sene 978

Rûmili beğlerbeğine hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb

gönderilen emr-i şerîfim mûcebince Görice sipâhileri Delvine muhâfazasında

Bihlişte Avlonya muhâfazasında olub sâyiri dahi Delvine'ye varmağla Ahmed

çavuş giriftâr olub Avlonya sipâhileri bir anda olmak lâzim olmişken tekrâr

gönderilen emr-i şerîf mûcebince Delvine'ye varub anların yarar Avlonya

muhâfazası içün âdem lâzim olmağın Serfice sipâhilerine Avlonya muhâfazasına

varmak içün âdem gönderildüğün ve küffâr-ı hâksâr birkaç pâre gemi ile koyun

zahîre getürüb Körfus'da olan Donanma-i Hümâyûn'umda karin Nova üzerine

gelmesin tedârikinde olub Köstendil sancağı beği sipâhileriylemi olur vech-ü

münâsib görüldüği üzre asker göndermek üzre olasın deyû Mahmûd Çavuş ile

emr-i şerîfim gönderilüb her tarafa göz kulak tutub anun gibi mu‘âvenet lâzim

oldukda kifâyet mikdâri asker irsâl olunur deyû arz eylemişsin imdi küffâr-ı

hâksâr tarafından gaflet câyiz değildir buyurdum ki vusûl buldukda dâyimâ

tayakkuz ve ittibâh üzre olub eğer Venediklünün donanmalari ahvâlidir ve eğer





175

isyân üzre olan Arnavud tâyifesinin ve gayri keferenin fikr-ü fasid ve hayal-i

kasdlarıdır tetebb‘u ve tecessüs eyleyüb fırsat el virüb mahal iktiza itdüğüne göre

her kangı cânibde bir hareket naşayeste olursa asker göndermeklemi olur iktizâ

iderse bi'z-zât varmağlamı olur her ne vechile ve münâsib görülürse tedârük

eyleyüb adanın def’ü ref’inde ve memâlik-i mahrûseden bir mahal zarur ve

güzend erişdirmek bâbında ve eğer fehm-ü teshiri fermân olunan Namru ve Ölgü

nâm harbi kal‘aların istihlasında envâ‘-ı mesâ‘î-i cemîlen vücûda getüresin ve

vakf olduğun ahbâr-ı sahîha ile lazımu'l-arz olan---arz ve i‘lâmdan hâlî olmayasın.

330/540

Hüdavendigar sancağı beği subaşısı Ca‘fer'e virildi

Hüdavendigar sancağı beğine livâ-i mezbûr kadîlarına hüküm ki hâliyâ

kethudân Südd-i Saadet'ime mektûb gönderüb livâ-i mezbûrda ba‘zı nevâhîde ve

karada re‘âyâ elinde tüfenk olub yeniçeri tarzında seyr ve şikar adına dağlarda

gezüb nice fesâd fehm olunur deyû bildirmişsin bu bâbda hüküm taleb idüb

azeben tâyifesinden ba‘zı ehl-i fesâd olub dâyimâ yollara inüb nice dürlü fesâda

cüret eyleyüb da‘vâ-yı hak idenler şer‘-ı şerîfe davet eylediklerinde itâ‘at şer‘-ı

şerîf eylemeyüb üzerlerine âdem gönderildikde âlât-ı harble karşu gelüb cenk

eyleyüb nice def‘a telef nefs olduği Südde-i Sa‘âdet'imde istimâ‘ olundi imdi

bundan akdem her tarafa levend tâyifesinde bulunan tüfengin cem‘ idüb Südde-i

Sa‘âdet'üme irsâl eyleyesin deyû nice def‘a mü’ekked ahkâm-ı şerîfe irsâl

olunmuşdur---Südde-i Sa‘âdet'üme bir tüfenk çekilmeyüb girü emr-i şerîfim taleb

itmeğe sebeb nedir buyurdum ki vardukda livâ-i mezbûrda vakı‘ olan şehirlerde

ve kuzayada ve kurâda sipâhiden ve yeniçerilerinden fesâd-ı levend tâyifesinde ve

şehirlü ve re‘âyâdan her kimde tüfenk bulunursa elinde alub cem‘ eyleyüb kaç

aded ise defter idüb ve ne makûle kimesneler elinde bulduği her ne zamândan

berü isti‘mal ider itdüğün dahi mufassal ü meşrûh yazub Südde-i Sa‘âdet'üme

irsâl eyleyesin min-ba‘d Südde-i Sa‘âdet'im kullarından ve sipâhiden gayri

şehirlüden ve re‘âyâ dan levend tâyifesi tüfenk kullandıkları Südde-i Sa‘âdet'imde

istimâ‘ olunursa siz ki ihmâlinizden ve bu husûs makul? idünüb âdem

ihtimâmınızdan mühim olunur müstehak itâb u ikâb olursuz ana göre tedârük

eyleyüb emr-i şerîfime mugâyir kimesne mu‘âvenetiyle cem‘iyet idüb üzerlerine





176

varub kıtale mübâşeret iderlerse her ne tarîkle olursa tedârük eyleyüb ele getürüb

da‘vâ-yı hak ider var ise husemalarıyla berâber idüb ol bâbda dahi şer‘le lâzim

geleni icrâ eyleyesin.

331/541

Yazıldı.

Tırhala sancağı kadîlarına hüküm ki taht-ı kazânızda cürümleri sâbit olub

müseccel mahbûs mücrîmleri yarar âdemlere koşub Südde-i Sa‘âdet'im

çavuşlarından Alî Çavuş zîde kadrühû ile gemi gönderilmesin emr idüb buyurdum

ki vusûl buldukda anun gibi taht-ı kazânızda ceramesi sâdır olub tesbit sicil

olunub habs olunmuş mücrîmler varsa henüz ne kadar kimesneler olub ve her

biriniz ceremeye itdüğün mufassal ü meşrûh yazub defter eyleyüb sûret-i

sicillerinin bir sûretin Südde-i Sa‘âdet'üme gönderüb ve bir sûreti ile mezbûrları

anda Donanma-i Hümâyûn'um vardukda Vezirim Pertev Paşa edâma'llahu

iclâlehuya tesim eyleyesin.

331/542

Yazıldı

Rûmili yalılarında vakı‘ olan kadîlarına hüküm ki hâlâ taht-ı kazânuzda

ba‘zı ehl-i fesâd ü şenâ‘at bulunub tecessüs şer‘-ı şerîf salb u siyâsete müstehak

olan mücrîmler küreğe virmek emr idüb buyurdum ki vardukda her biriniz bi'z-zât

taht-ı kazânızda mukayyed olub hâlâ ve fesâd ü şenâ‘at le gelüb şer‘le salb u

siyâsete müstehak olan mücrîmler elde olan ve bir tarîkiyle gaybet idüb ve yahud

halâs olundi ele getürüb dahi cürm-ü günahları ne ise mükeddemâ müseccel

olanları ve müseccel olmayanları sicil itdürüb dahi kendüleri gemilerine teslîm

idüb sûret-i sicillerin Südde-i Sa‘âdet'üme gönderesin ammâ bu bahâne ile ahz-u

celb içün ve eğer siz ve eğer mübâşirleriniz ahz-u celb idüb bî-günâh olanlara

dahl ve tecâvüz idüb ve cürmi olanlar himâyet olunmakdan hazer idesin ve sonra

ma‘lûm oldukda azille konulmayub muakıb olursuz ana göre hak üzre olasın.





177

332/543

Yazıldı.

İstanbul kadîsına hüküm ki hâlâ mahrûse-i mezbûrede ba‘zı dükkânlarda

cemaşuy avratlar peyda olub ba’zı levendlerde ol sebeb ile dükkânlarına varub

gelüb gelüb nice fesâda bâ’is olduği istimâ‘ olunmağın min-ba‘d ol ehl-i cemaşuy

avratlar dükkânlarda olmağın ref olmak emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda

aslâ te’hîr ve teraği itmeyüb mahrûse-i mezbûrede vakı‘ olan eğer selatin ve eğer

sâyir evkâf amire-i mütevellîleri ihdar idüb her birine gereği gibi tenbîh ü te’kîd

eyleyesin anun gibi vâkıflarında cemaşuy avratlar varsa aslâ te’hîr itmeyüb ihrâc

idüb ve min-ba‘d avratlara dükkân virmeyüb ol vechile cemaşuyluğun ve sen dahi

tenbîhden sonra dâyimâ yoklanub görüb anun gibi emre mugâyir anun gibi

dükkânda cemaşuyi avrat göresin hakkından gelüb ve ba‘de't-tenbîh anun gibilere

dükkân viren kangı mütevellî olursa arz eyleyesin ve bu hükm-i şerîfüm sicil

mahsusa kayd itdürüb hâliyâ ve min-ba‘d mazmunu hümâyûni ile amel eyleyüb

hâlâ fitneye cevaz göstermeyesin ve bu husûs yoklanub görülür şöyle ki ba‘de'l-

yevm bir dükkânda cemaşuy avrat buluna özri makbûl olmaz ana göre mukayyed

olub emr-i şerîfimin icrâsında mukayyed olub dakîka fevt itmeyesin.

332/544

Yazıldı.

Vize ve Kırkkilise ve Çorli ve Ahyoli kadîlarına hüküm ki hâliyâ taht-ı

kazânızda sipâhi ve yeniçeri kullarımdan gayri bir ferd tüfenk konulmayub gereği

gibi tenbîh ü te’kîd olunmasın emr idüb buyurdum ki vardukda bu bâbda her

biriniz taht-ı kazânızda bi'z-zât gereği gibi mukayyed olub muhkem tenbîh ü

te’kîd eyleyesin ki sipâhi ve yeniçerinden gayri bir ferd tüfenk konulmayub emr-i

şerîfime mugâyir iş olmakdan ziyâde hazer ile ba‘de'l-tenbîh işlemeyüb girü emr-i

şerîfime mugâyir tüfenk atarlarsa isimleri ve resimleriyle yazub Südde-i

Sa‘âdet'üme gönderesin ve kaç aded tüfenk gönderildüğün yazub bildiresin.





178

333/545

Yazıldı.

Evren Çavuş'a virildi.22

Sol gürebadan Gılman'a hüküm ki hâlâ etrâfda ba‘zı ehl-i fesâd ü şenâ‘at

zuhûr eyleyüb---yerlü olub ehl-i vukûf olduğun i‘lâm olmağın zikr olunan ehl-i

fesâdı ele getürmek içün Südde-i Sa‘âdet'im çavuşlarından Evren Çavuş irsâl

olunmişdir buyurdum ki vusûl buldukda bu bâbda sen dahi gereği gibi mukayyed

olub zikr olunan ehl-i fesâdı ele getürmekde mezkûr çavuşuma mu‘âvenet

eyleyüb ehl-i fesâd ü şenâ‘at ele getürmeğe envâ‘-ı sa‘y ve ikdâm eyleyesin

te‘allül ve bahâne eylemekden hazer eyleyesin.

333/546

Yazıldı.

Alî kethudâya virildi.

Diyârbekir defderdârına hüküm ki Van beğlerbeğisi Hüsrev Südde-i

Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb Van'ın ve Erciş hisârı toprakdan olmağın iç yüzden

ve taşdan karkir duvar yapılub toprak duvar mâ-beyninde kalmak üzre

mukaddemâ arz olundukda yapıması fermân olunub on kere yüz bin akçe virilmiş

idi ümerânın ve kul tâyifesinin ve re‘âyâ nın mu‘âveneti ile taşrası ve hisâr nicesi

karkir yapılub iç yüzi kalub ve mîrî akçeden dörtyüz elli sekiz bin sekiz yüz kırk

üç akçe sarf olunub beş yüz kırk bir bin yüz elli yedi akçe kalub emr-i şerîf

mûcebince Hızâne-i Diyârbekir'e teslîm olunmiş idi hâlâ iç yüzde kalan toprak

duvar hıni fetihde isti‘mal üzre ta‘mîr olmağla bir yer yıkılub kar ve yağmur

suyundan küllî zarar olub bu hal üzre kalursa her kaç termîme mübalağa harcı

lâzim gelür iç yüzi dahi karkir yapılmak lâzim itdüğün bildirmeğin zikr olunan

akçeyi müşârun-ileyhe irsâl eylemek emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda

emrim üzre sâbıkâ kal‘a ta‘mîrinden kalub hâzine Diyârbekir'e teslîm olunan beş

yüz kırk bir bin yüz elli yedi akçeyi girü ve müşârun-ileyh tarafından âdemleri

katub taleb eyledikerinde teslîm eyleyesin ki kal‘a -i mezbûrenin iç yüzin dahi

karkir binâ ile istihkâm üzre binâ eyleye.





179

334/547

Yazıldı.

Kethudâsına virildi.---

Van beğlerbeğine hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb arz

eylemişsin imdi Diyârbekir defterdârına hükm-i hümâyûnum yazılub sâbıkâ kal‘a

ta‘mîrinden kaç kalub Diyârbekir Hazinesi'ne irsâl ve teslîm olunan beş yüz kırk

bir bin yüz elli yedi akçeye sana göndermek emrim olmuşdur ammâ sâbıkâ sana

ol mikdâr akçe gönderilüb terakkîler ve hilkatler ve sâyir binaya mübâşir olan

ümereya hilkatler gönderilmekden murâd kal‘anın iç yüzin ve taş karkir binâ ile

istihkâm üzre binâ eylemek idi kal‘anın iç yüzin karkir eylemeyüb harâbe komağa

sebeb nedir bu bâbda ikaba müstehak olmuşsundur heman zikr olunan akçe içün

mu‘accelen âdemler gönderüb getürdüb iç yüzin dahi karkir binâ eylemek emr

idüb buyurdum ki vusûl buldukda te’hîr eylemeyüb zikr olunan akçe içün yarar

âdemlerin gönderüb müşârun-ileyhden taleb eyleyüb alub dahi iç kal‘asın dahi

karkir binâ ile metin ve hasin binâ itdürmeğe sa‘y eyleyüb metanet ve istihkâmına

ber-vechile ihtimâm eyleyesin mürûr zamân ve güzur müyesser olan ile---olmak

ihtimâli olmaya ammâ itlâf ü isrâfdan hazer eyleyüb bab ikdâmda dakîka fevt

eylemeyesin.

334/548

Mezbûrun oğluna virildi.

Dîvân-ı Hümâyûn'um kâtiblerinden Meramı Mehmed'e hüküm ki Südde-i

Sa‘âdet'üme âdem gönderüb vilâyet tahrîrine ta‘yîn olunan kâtib sâbıkâ Kara

Kadî ile tahrîr olunan yerlerin defterlerine dahl eyledüğün bildirmişsin imdi

sâbıkâ Kara Kadî tahrîr eyleyüb beyaz eyledüği defterlere dahl ve tecâvüz

olunmağa emrim yokdur buyurdum ki vusûl buldukda sâbıkâ kadî mezbûr ile

tahrîr eyleyüb beyaz olunan defterlere dahl ve tecâvüz me‘mur olduğun hizmeti

görüb itmâma erişdiresin.





180

335/549

Yevmü'l-Ahad, Fî 10 Muharremi'l-harâm sene 979

Erdoğdi kethudâya virildi. Fî't-târîhi'l-mezbûr.

Vezir Sinan Paşa'ya hüküm ki sâbıkâ Mısır beğlerbeği olan İskender dâme

ikbâlühû Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb sâbıkâ Asitâne-i Sa‘âdet'ümden

gönderilen emri şerîfim mûcebince Arafat suyi yoli mühimmâtıçün Mısır

Hazinesi'nden virilmesi fermân olunan altmış bin altundan üç bin filori Asitâne-i

Sa‘âdet'ümden virüb âdemine teslîm olunub ve on yedi bin altun Emir Hac Murâd

dâme izzühû ile gönderilüb ve Cidde mahsûlundan mevcûd olan yedi bin altun

dahi yigirmi bini yetiştirilüb ma‘lûm olunmağçün henüz eminine mektûb irsâl

olunmuş idi zikr olunan altun bu zamâna değin tekmil olunub vâsıl olmiş

bilünürdi sene-i sabıkda Şâm şerîfi Emir Hacet'e virilmek içün irsâl olunan altı

yüz yigirmi erdeb bakla anda lâzim olmayub anda kalmağın deruhde olunub

bahânesi su yoli içün zabt olunması işâret olunmuş idi ve Mısır cânibinden irsâl

olunan yedi bin erdeb buğdaydan şimdilerin ol cânibde ne mikdâr buğday vâsıl

olmuş ise bey‘ olmayub bahâsı teslîm oluna deyû bildirilmiş idi bu vechile altmış

bin altundan ziyâde olur şimdiki halde binayı mezbûr içün altuna zaruret olmak

ihtimâli ile Dergâh-ı Mu‘allâ'm çavuşlarından Hasan Çavuş ile beş bin altun dahi

irsâl olundi vardukda bu vechile göresin altmış binden ziyâde olan altuni Kabe-i

Şerîfe'nin Harâm-ı Muharrem mühimmâtıyçün sarf idesin deyû işâret olunmuş

zikr olunan altmış bin altundan Sefer Çavuş yedinden üç bin altun ve Emir Hac

Murâd dâme izzühû elinden on yedi bin altun ve Cidde mahsûlundan on bin altun

alınub bâkîyesin mevsimde virürüz deyû cevâb virdiler ve beytül mahsûlünden

dahi bin dokuz yüz yetmiş dört altun ve mezbûr bakla bahâsından yedi yüz yetmiş

dört altunsa on beş bab ve Hasan Çavuş yedinden beş bin altun kabz olunmuşdur

ki cümle kırk dört bin yedi yüz kırk sekiz altun ile on beş bin bab olur bu

cümleden mahrûse-i Mısır'dan bu cânibe gönderilen taşcıların ve demürcilerin

altışar aylık ücretleri içün Mısır'da üç bin altun virilüb ve Mekke-i Mükerreme'de

su yolunda işlenen taşcıların ve demürcilerin ve sâyir işcilerin ücretlerine ve

kömür ve odun bahâsına ve gayri ve levâzımına mâh-ı Cemaziye'l-ahırına değin

on altı bin yedi yüz yigirmi altun sarf olunmuşdur meblağ mezbûrdan yigirmi beş

bin yigirmi sekiz altun mevcûd kalub bender mahsûlunden üç bin altun dahi





181

olunduği takdîrce yigirmi sekiz bin yigirmi sekiz altun olur sene-i aherine değin

yigirmi binden ziyâdece kalur olduği kalacak senede iki ay ancak vefa ider

mahsubun üzre olan taşın kesilmesi itmâma kârib olmuşdur iken taşın tamâm

kesildikden sonra karizin istihkâm üzre binâ ile navlunlari sorilub üsti eritilmek

lâzımdır mahza zikr olunan altmış bin filoriyse olur deyû batnı cevâb olmuşdi ki

altmış binden ziyâde olan ile Harâm-ı Muharrem ta‘mîr oluna eğer Mısır

hazinesinden mâl gönderilmeğe imkan yoğsa Hacı Şerîf'den mukaddem dergah-ı

mualladan Hazine-i Âmire'den ve Şâm ve Haleb hazinelerinden huccâc ile dahi

mâl gönderile şöyle ki te’hîr olunub arz olunmaya ve ol câniblerden mâl gelinceye

değin Cidde'nin gelecek mevsim mahsûlundan mümekkin olduği kadar mâl

virilmesine Cidde Emîni'ne emr-i şerîfe gönderilmeye seney-i atiyenin ikinci

gününden sonra su yoluna sarf idecek---yokdur ve ziyâde mâl geldiği takdîrce su

yoli itmâma erişdikden sonra zayid kalan mâlın barçası zâyi‘ olmayub yine

hazineye varur eğer aher masraf ile olması mümekkin ola yedi mahsûlun olunmaz

idi mâl-ı mîrînin zayid harcı olunduğuna rızâmız yokdur itmâma kârib olmuş bir

maslahatdır beher hale tekmil lâzımdır ve bi'l-cümle bu husûsun itmâmına sa‘y

mühimdir şöyle ki mâl ve mülki virmeyüb muzâyaka çekdirilmeye inşâ’a'llâhü'l-

e‘azz eğlenmeyüb en kârib haber ile itmâmı müyesser olur ve zikr olunan yükle ve

Cidde'ye vâsıl olub kayb itdüklerinde dört yüz seksen erdeb çıkub yüz kırk bin

urubin getüren Hasan Çavuş Cidde Kal‘ası dizdârı ve Cidde nâyibi ma‘rifeti ile

Cidde'de bey‘ idüb ve kırk iki erdebin Mekke-i Mükerreme'ye getürüb Mekke

kadîsı ma‘rifetiyle satub mezkûr baklanın masarıf lazımasından gayri bahâsından

mezkûr yedi yüz yetmiş dört altun ile on beş bab kabz olundi andan ma‘adâ üç

yüz bir erdeb bakla Cidde'de kalub ol dahi Mekke-i Mükerreme'ye getürdilen bi'l-

fi’l su yolunda istihdâm olunan beş deve ve altı baş öküz ve dokuz merkeb gayri

içün sarf olunmak üzredir iş tamâm oluncaya değin zikr olunan yigirmi ras

davarın ayarına belki kifâyet eylemeye ve irsâl olunan yedi bin erdeb buğdaydan

Musdafa Çavuş ile altı bin erdeb gelüb Cidde'ye vâsıl olub zikr olunan altı bin

urubdab Mekke ve Medîne haslarına ve gayriye sipariş olunduği üzre haber ceraya

virülüb bâkî kalan müşteri dahi az olduği ecilden deruhte olunmasında tevakkuf

olundi inşâ‘llahu te‘âlâ çavuş bey‘ itdükden sonra akçesin su yoluna alınub kabz

olunur deyû i‘lâm eylemiş imdi min-ba‘d eğer su yoli mühimmâtına ve eğer





182

Haram-ı Şerîf ta‘mîrine lâzim ve mühim olan eğer akçedir ve eğer ihsândır ve

eğer gayridir her ne ise vaktin ile tedârük olunub göndermek mühimmândan

olmağın buyurdum ki vusûl buldukda bu bâbda dahi gereği gibi bi'z-zât

mukayyed olub eğer su yoli mühimmâtına ve eğer Harâm-ı Şerîfe ta‘mîrine eğer

akçedir ve eğer aheridir ve eğer gayri levâzımdır her ne ise vaktin ile tedârük

eyleyüb irsâl eylemek bâbında envâ‘-ı mesâ‘î-i cemîlen vücûda getüresin ve su

yoli ve Harâm-ı Şerîf ahvâli ne vechile tedârük eyleyüb nice olduği asıl hakikatı

ile ma’lum idünüb mufassal ü meşrûh vukû‘ı üzre yazub Südde-i Saadet'ime

bildiresin ve müşârun-ileyh İskender dâme izzühû mektûb gönderüb İskenderiye

mukâta‘a mültezim olan ağaların iltizamı beş yüz kişide olub mukâta‘anın

tasyifinden ziyâdesi---hâsıl olursa beş yüz beş kişi tamâm olunmak üzre

olunduğun i‘lâm itdi siz dahi bu bâbda mukayyed olub ve---bahânesiyle

mukâta‘aya füruhtlar? itdürmeyüb müşârun-ileyh haklaşduği üzre iltizâmı

mûcebince kasdu'l-yevm hisabı üzre haklaşdurub füruhtlar? itdürmekden ihtiyâd

eyleyüb gaflet eylemeyesin ve mukâta‘aya kemâ-kân zabt itdüresin.

338

Haleb defderdârına hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb211

338/550

Yazıldı.


Budun beğlerbeğine hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb Beç

Kralı tarafına gönderilen casusların gelüb kral oğlunun mürd olduği varınca vezir-

i paye olan---anda bulunub küllî raiyetler eyleyüb Erdel beğlerine ve re‘âyâ sına

isti‘maletler ve ahid-nâmeler virüb beğin Erdel'e geldikde küllî hâzine bulub

küllîya krala zabt eyleyecek Kemaşferiştak dimekle ma‘rûf kâfir bir kaç Erdel

beğleriyle bir olub beğin ve ana tâbi‘ birkaç beğlerin katl eylemişlerdir bi'l-fi‘l

vilâyetin ihtilal üzre olub re‘âyâ ve ümerâ cabiliyeti oldukların ve Beç Kralı Erdel

vilâyetin zabt eylemek tedârikinde olub köprüler binâ eylemek mübâşeret Tori

kürekçi nâm kulunun katlin bahâne idünüb hareket üzre olduğun ve kral oğlunun

211 Numarasız olan bu hüküm tamam olmayıp, mükerrerdir kaydı yer almaktadır.





183

mürd olduğun bir anda ziyâdedir sana henüz haber olduğun bildirmişsin imdi

Erdel'e gönderilen çavuş ile sana ahkâm-ı şerîfe gönderildiğinden ma‘adâ tekrâr

kethudâna müstakbel ahkâm-ı şerîfe virülüb âdemiyle irsâl olunmuşdur vâsıl

olmamışmıdır eyle olsa buyurdum ki vusûl buldukda sen dahi bu bâbda mukayyed

olub küffâr-ı hâksârın ol vechile hareketleri olduği mukarrer ise sen dahi Budun'a

tâbi‘ olan ümerâ ve zü‘amâ ve sâyir erbâb-ı tîmâr ve neferât ile baş ve yerağınız

ile hazır ve küffâr taraflarına nâzır olub anun gibi küffâr tarafından bir hareket

olursa ne cânibe tevcîh eylediklerin mu‘accel Asitâne-i Sa‘âdet'üme i‘lâm eyleyüb

dahi vech-ü münâsib görüldüği üzre fırsat el virüb mahal iktiza itdüğüne göre

mazarat ve fesâdlar def‘ ü ref‘inde envâ‘-ı mesâ‘î-i cemîlen vücûda getüresin ve

küffâr-ı hâksârın hayl ve hüddeasından gaflet câyiz değidir yarar casuslar

gönderüb ahvâl ve edvarin ve sâyir fesâd kasd ve hayale kasdları ne ise tenbîh

eyleyüb vâkıf olduğun ahbâr-ı sahîhayı i‘lâmdan hâlî olmayasın.

339/551

Ilıca kadîsına hüküm ki Levnada nâm karye halkı Südde-i Sa‘âdet'üme

arz-ı hâl sunub Hürrem nâm kimesne içün şirret ve şekâvet ile mütearif olub

re‘âyâ nın kızların çeküb ve zulm ve te‘addî eyleyüb ve defe‘ât ile ba‘zı töhmet

sâbit olub müseccel olduğun ve bu bâbda ellerinde fetvâları olduğun bildürüb

teftîş olunmasın taleb eylemeğin buyurdum ki vusûl buldukda mezbûri ele getürüb

husamâsıyla berâber eyleyüb bir def‘a şer‘le sorulub fasl olmayub on beş bin

tereke olmayan husûsların ber-mûceb şer‘-ı şerîfe evkât-ı vechile hak üzre teftîş

eyleyüb göresin kazâyâ arz olunduği gibi olub fesâd ü şenâ‘at tecessüs şer‘-ı şerîf

sâbit olursa ashâb-ı hukûka şer‘le hakların biltamam alıvirdükde sonra üzerine

sübût bulan fesâd ü şenâ‘at ın sûret-i sicilleri ile mukayyed ve mahbûs Südde-i

Sa‘âdet'üme gönderesin ki küreğe konula.

339/552

Yazıldı.

Ahmed Çavuş'a virildi.17 Muharrem

Erhos kadîsına hüküm ki Südde-i Sa’âdet'üme mektûb gönderüb Erhos

Kal‘ası deryâya üç bin mil karib olub yedi yüz aded bedeli olub neferleri şire-i





184

kalil olmağın kal‘anın hıfzına kudretleri yokdur deyû otuz nefer dahi ilhâk

olunmasın arz eylemişsin imdi zikr olunan kal‘ayı hisâr-erleri ve anda olan

müslimânlar ile ve il-eri ile hıfz eylemek emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda

kal‘a -i mezbûre mevcûd olan hisâr-erleri ile ve ol cânibde olan müslimânlar ile ve

il-eri ile gereği gibi hıfz u hırâset itdürüb gaflet ile zarar erişdirmekden hazer

eyleyesin.

340/553

Yazıldı.

Kastomoni kadîsına hüküm ki Südde-i Sa’âdet'üme mektûb gönderüb

Kazâ-i Kastomoni’den Murâd nâm kimesne içün kallâb olub kalıb akçe altun

kesdüği ber-vech-i adul ve ikrârı ile sâbit olub sicil olundukda küreğe gönderilüb

hâlâ bir tarîk ile halâs olub kemâ-kân kalıb akçe altun kesüb men olunmaduğun

bildirmişsin imdi mezbûri ele getürüb yarar hisâr-erleri ile Südde-i Sa’âdet'üme

emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda mezbûri ele getürüb yarar hisâr-erleri ile ve

nâm kimesnenin yarar kefîllerin alub mezbûri kayd ü bend ile teslîm eyleyüb

tenbîh eyleyesin ki doğri Südde-i Sa’âdet'üme getürüb teslîm eyleye şöyle ki

akçesin alub itlâf eyleye mezbûri gönderesin ki anun yerine küreğe gönderile ve

mezbûrun elinde bulunan kalay alatı ile ve sûret-i sicil ile gönderesin.

340/554

Sâhib-i sa‘âdetin bölükbaşına virildi.

Geliboli kadîsına hüküm ki hâlâ Geliboli'da olan neccârlar Südde-i

Sa‘âdet'üme arz-ı hâl sunub ba‘zı mir-i hüdemâta ve su yoli hizmetlerine sorulub

hidmet üzre müdavimler iken Geliboli tersanesinde olan zımmîlerden ba‘zı

kalafatcı ve ba‘zı neccâr nâmına kendü karında olub avarız---vakı‘ oldukda anlar

ile ma‘an çeküb te‘allül eylediklerin bildirdiler imdi Tersâne-i Âmire'mde neccâr

bâbında muzâyaka olmağın eğer Geliboli'da olan neccârlardır ve eğer tersânede

olanlardır cümlesin defter eyleyüb dahi ber-vech-i isti‘câl tersâne amiremde

işlemek içün İstanbul'a gönderilmek emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda te’hîr

eylemeyüb zikr olunan neccârlar gemi cümlesin defter eyleyüb dahi lâzim olan

alat ve esbâblarıile ber-vech-i isti‘câl yarar âdemlerine koşub defter ile Südde-i





185

Sa‘âdet'ine gönderesin ki gelüb Tersâne-i Âmire'mde ücretleri ile işleyeler husûsı

mezbûr mühimdir ihmâlden hazer eyleyesin.

341/555

Yazıldı.

Gazze beğin kethudâsı Kara Musdafa'ya virildi.

Şâm Beğlerbeğine hüküm ki Şâm kadîsına hüküm ki sen ki beğlerbeğisin

Südde-i Sa’âdet'üme mektûb gönderüb Şecâ‘i Çavuş nâm kimesnenin evine giren

harâmîlerden dört neferi Mehmed nâm kimesne ile gaybet idüb şerîklerinden

Hasan ve diğer Mehmed ve Atlasci ve Abdul‘aziz karındaşı ile yatağ ve durakları

İbrahim nâm ma‘zul zaimin odasi olub her kice cem‘iyet iniz andadır didüklerinde

sipâhın yoklayub ol gice Kıbrıs nâmına çıkub gidüb mezkûrdan şahıslar

Cemaleddin nâm kimesnenin bağçesinde bir nice yerlerinde mecrûh maktul

bulunmağla mezkûr İbrahim’in ardınca âdem varub yanında ki hidmetkarı tutulub

su’âl olundukda çıkdukları gice mezkûr bağçede toplanuruz deyû Atlasci

Ahmed'den gayrisin ve Ruhamali Abaci ve bir yahud ve katıri öldürüb suya

bırakdıkların ve Zeyneddin nâm kimesne ile bir haber idenin evin açdıkların ve

otuz kırk nefer yoldaşları olduğun haber virmeğin habs olunub hucâc çıkduği gice

üç nefer haramzade ile zindan dolub gaybet itdükleri ve mezbûr İbrahim ma‘zul

sipâhi nâmına olmağla keyfiyet ahvâli görülüb hakkından gelinmeğe cüret

olunmayub kal‘ada alıkoyulub hakkında ayan a‘yân-ı vilâyetden iylüğüne şehâdet

ider kimesne olmayub babası ve kendüsi men‘ ü fesâd ve harâmzâde ve ehl-i

şekâvet ve yatağ ve durağ olduklarından gayri haliden bu makûle kabahat ile

sürgün gelüb kalbazanlık ile dahi meşhûr ve mütearif olub ve gice ile ba’zı

günlerde evler açılub irtesi gelüb mezkûri müntena? idüb töhmet isnâd

eylediklerinde gice ile olmağın isbata imkan olmayub mahallesi halkından ve

sâyirden kefîl olur kimesne olmayub dâyimâ fesâd ve şekâvetden hâlî değildir

deyû yerlü yerinden teftîş olunub ve yahud tanış kimesne gönderilmek ricasına arz

eylemişsin imdi sen ki beğlerbeğisin bu arz itdüğün husûsları kadî ma‘rifeti ile

görmüş isen niçün bu bâbda kadının arz olmaya eğer kadî ma‘rifeti ile görmedinse

bunun gibi muazzam ahvâli kadî ma‘rifeti olmadın görülüb arz olunmağa bâ’is

nedir ve ol ele gelen hizmetkârı gaybet itdürmeğe sebeb nedir kim gaybet





186

itdürmüşdür niçün gaybet itdürenlere buldurulmak teklif olunmamışdır çünki

hizmetkârı ele gelüb bu vecihle haber virdi mezbûr İbrahim ile murâfa‘ şer‘-ı şerîf

idüb ahvâli şer‘le yine müncer olursa arz olunmak gerek idi bundan akdem

mezkûr dahi arz-ıhal gönderüb üzerine şer‘le nesne sâbit olmayub müdde yok

iken hılâf-ı şer‘-ı habs olunduği arz itdükde sen ki kadîsın sana refakat Mevlâna

Kursa hükm-i şerîf gönderilmiş idi hâlâ niksa cemiyyet olunub mezkûrun ahvâli

şer‘le görülmek emr idüb buyurdum ki vardukda mezkûr İbrahim'e isnad olunan

husûsların muvâcehesinde bir def‘a şer‘le sorulub fasl olmuş olmayub ve on beş

bin mürûr etmeyen ahvâlin tamâm hak üzre şe’ile teftîş idüb göresin şöyle ki

isnad olunan eğer katldir ve eğer yatağ olduğidir tecessüs ül şer‘-ı şerîf üzerine

sâbit olursa sâbit olan ahvâlin sicil idüb Südde-i Sa‘âdet'üme arz eyleyesin sonra

emrim ne vechile olursa mûceb i ile amel oluna ammâ tamâm hak üzre olub ehl-i

arz sözle hılâf-ı şer‘-ı ve gayri vakı‘ nesne arz olunmakdan ihtiyâd oluna.

343/556

Yazıldı.

Hersek ve Klis vilâyetlerin tahrîr iden Musdafa'ya hüküm ki Ferhâd Beğ

mektûb gönderüb ellerinde emri olanlara ikrâzdan ricâ olunmişdi eğer cümlesine

kifâyet ider ikrâz yokdur lâkin kârib---semtleri hâlî bir yer iken yigirmi otuz

yıldan perâkende olan re‘âyâ yerlü yerine gelüb husûsan Tuna yalısı semtlerinde

ve aher kimesne yetişüb vilâyetin mufassal ma‘mûr u abâdân olmak üzre anlardan

dahi tevcîh olunmak kabildir beledi emirleri dahi kal‘a Vıranagoriç sebeb ile

ziyâde sunulmişdir deyû arz eylemişsin imdi ol mahâller dahi tahrîr olunmasın

emr idüb buyurdum ki vardukda zikr olunan mahâlleri dahi tahrîr husûsa virilen

mufassal hükm-i hümâyûnum mûcebince tahrîr eyleyüb itmâma erişdiresin.

343/557

Yazıldı.

Erdoğdi kethudâya virildi.

Vezir Sinan Paşa'ya hüküm ki vilâyetin Yemen mühimmi içün beğlerbeğin

Behrâm dâme ikbâkühû ile sene 977 Ramazân'ında Mısır kullarından nöbetci tarifi

ile yigirmi dört nefer ve Yemen'e mukarrer gönüllü iki yüz elli üç nefer ve altı yüz





187

elli dört nefer dahi kul karındaşı ki cümle dokuz yüz otuzi âdem olursa 978

Rebî‘u'l-âhır' da Südde-i Sa‘âdetimden üç yüz yigirmi yedi nefer kul karındaşı ve

elli sekiz nefer Mısır mustahfızları kal‘a kethudâsıyla ki cümle üç yüz seksen beş

nefer olursa mezbûr Cemâziye'levvel senesinde dört yüz elli nefer Mısır'da yazılan

Yemen gönüllüleri ve Südde-i Sa‘âdet'imden varan yüz yetmiş üç nefer

müteferrika ve çavuş gönüllüler ki cümle beş yüz yetmiş dokuz nefer olur sene-i

mezbûre Şa‘bân’ında Eyüb dâme izzühû ile yüz on dört nefer Mısır gönüllüsi ve

kırk dört tüfenki ve kırk nefer Çerâkise ve beği yazılan yüz elli Yemen gönüllüsü

ki cümle üç yüz kırk sekiz nefer olur ve İbrim beği Mehmed dâme izzühû dahi

sene-i mezbûre Ramazân ında Mısır müteferrikalarından ve gönüllülerinden on üç

nefer kul ve sene-i mezbûrada Zi'l-ka‘de sinde olan Südde-i Sa‘âdet'im

çavuşlarından Alî Çavuş ile on beş nefer Mısır gönüllüsü ve otuz nefer beği

yazılan Yemen gönüllülerinden ki cümle kırk beş nefer ki cümle iki bin üç yüz bir

nefer âdem olur irsâl olunduğun bildirmişsin ol bâbda her ne ki denilmiş ise

mufassal ma’lum şerîfim olmuşdur imdi vilâyet Yemen ahvâlinin tedâriki

mühimmândan olmağın buyurdum ki vusûl buldukda min-ba‘d mümekkin olduği

üzre vilâyet mezbûre muhâfazası ve sâyir mühimmâtı içün eğer kuldur ve eğer

mevâcibdir mahmiyye-i Mısır'a varub vusûl müyesser oldukdan sonra vech-ü

münâsib gördüğün üzre tedârük eyleyüb ale't-tevâlî irsâl eyleyüb ol cânibe gereği

gibi takviye muavenesinden hâlî olmayub envâ‘-ı mesâ‘î-i cemîlen vücûda

getüresin.

344/558

Terciman İbrim beğine virildi.Fî 13 Muharremi'l-harâm sene 979

Vezir Sinan Paşa'ya hüküm ki Venedik’in Asitâne-i Sa‘âdet'ümde olan

baylosi arz-ı hâl gönderüb memâlik-i mahrûsemde ticaret üzre bulunub alıkonulan

tâcirlerinin halâs husûsun i‘lâm idüb ol cevânibde alıkoyulan tâyife-i tüccar dahi

salıvirülüb esbâb ve emvâline dahl ve ta‘arruz kılınmayub emîn ve sâlim

memâlik-i mahrûsem serhaddine vâsıl olub yolda ve izde bir ferdin mâlına ve

canına ve zarar u güzend erişmeğin müteahhed ve mutazammen olub ol bâbda

istid‘â-ı inâyet eyledüği ecilden ol cevânibde olan tâcirlere memleket ve

vilâyetlerine varmak bi'l-cümle murâd idindükleri yerlere gitmeğe icâzet-i





188

hümâyûnum erzânî kılınmışdır buyurdum ki vardukda bu husûsa evkât-ı vechile

mukayyed olub ol cevânibde girift olunan tâcirleri umûma salıvirüb dahi tenbîh

eyleyesin ki memlaketlerine gitmek isteyenleri kimesne mâni‘ ve ferahim

olmayub girü memâlik-i mahrûsemde kemâ-kân ticaret üzre olmayanların murâd

ide niyetlere dahi dahl ve tecâvüz olunmayub esbâb ve emvaline min-ba‘d bir

ferdi ta‘arruz itdürmeyüb---bir vechile rencîde ve remîde itdürmeyesin ki her biri

murâd idündüği üzre ticaretlerinde ve kendü hâllerinde olalar memâlik ol cânibin

ticaretden Venedik câniblerinin olan tüccar mikdâr Venedüklü tâcirlerden emr-i

şerîfim mûcebince ne mikdâr kimesne icâzet virmesin ne vechile tedârük

olunduğun mufassal ü meşrûh yazub Südde-i Sa‘âdet'üme arz eyleyesin.

345/559

Yazıldı.

Bergos kadîsına hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb

Mahmiye-i Kostantiniyye nevâhîsinde olan mîrî çayırların otluği taşınmak içün

Çorli kadîlığından ihrâc olunagelen arabaların yazılması sene 978 Zilhiccenin

sekizinci gününde Çorli kadîsı ile bu kullarına fermân olunmağın ber-mûceb emr-i

mübin şerîfimin olunan Musdafa ve Hüseyin nâm saraclar ile mübâşeret

olundukda sâbıkâ Çorli kadîsı ve müderrisi ve re‘âyâ sının ittifâkı ile arabayı üç

nöbet idüb büyük sabana malik olan kimesneler her yıllık ve yarım sabana malik

olub dört beş öküze kâdir olan iki yılda ve fakirül hal olub iki öküz ya üç öküz

kâdir olub üç yılda bir araba ile hidmet-i mezbûraya getürmek mukarrer olub bu

makûle üzre üç nöbet olduğun re‘âyâdan---mu‘tamed alâye kimesneler haber

virdüklerin bildirmişsin imdi bu husûsa vech-i meşrûh üzre mu‘accel ne kayd

olunub min-ba‘d buldurub üzre amel olunmasın emr idüb buyurdum ki vardukda

emrim muktezâsınca re‘âyâ ya min-ba‘d vech-i mesdûr üzre istihdâm eyleyüb

emr-i şerîfime mugâyir kimesneye te‘allül ve terahi itdürmeyesin.

345/560

Yazıldı.

Mezbûr kadî efendiye virildi. Fî gurre-i Sefer sene 979 Kastamoni

kadîsına hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb taht-ı kazânda





189

Sarıkavak nâm karyede imam olan Sefer'in karyesi halkından Murâd bin Üveys

Receb ve Nebi ve Hızır Muharrem ve İsmail ve Şa‘bân ve gayri kimesne mezbûr

imam subaşilar yanına varub dâyimâ gammazlık ve telbîs da‘vâ idüb şâhid-zôr

olmakdan hâlî olmayub gelen kadîlarınca def’i men idüb memnû‘olmaz

hakkından bu def‘a gelinmezse perâkende olmak mukarrerdir deyû şekvâ

eyledüklerin arz eylemişsin imdi buyurdum ki vardukda mezkûr imam Sefer'in

ahvâlin evkât-ı vechile hak üzre teftîş ve tefahhüs idüb göresin arz itdüğün

mezbûr kimesne olmayub yaramaz olub vech-i meşrûh üzre müslimânlara zarar u

ziyânı olduği şer‘le sâbit ü zâhir olursa vukû‘ı üzre sicile kayd idüb dahi kendüye

kay-u bend ile yarar âdemlere koşub sûret-i siciller ile Südde-i Sa’âdet'üme irsâl

eyleyesin koşub gönderdüğün âdemlere tenbîh eyleyesin ki evkât-ı hıfz idüb gaflet

ile gaybet itdürmekden ziyâde hazer eyleyeler ve hebsin teftîşin hak sarîhe tâbi‘

olub hilâf-ı şer‘-ı şerîfe kimesneye zulm ve te‘addîden hazer eyleyesin.

346/561

Yazıldı.

İznik kadîsına hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb İznik'e

tâbi‘ Gürli nâhiyesinin halkı sana varub sâbıkâ İznikmid dağlarında tüfenk ile ve

saksun? ile şikâr olunmasın deyû emr-i şerîfim gönderilmesin men olunub ammâ

mezbûrlar halka töhmet olub dağları şimdiden koruni gelmeyüb hâlâ ehl-i örf

rencîde eylediklerin ve bağlarında hâsıl olan üzümi ve şikâyetlerin ve mevizin

evkâf-ı sultâni toprağlarında vakı‘ olan çeltüğün ve kök ekinlerin karacanur ve

yağorca ve sâyir hayvânât akil eyleyüb zarar u ziyân eylediklerin bildürüb

kadîmden alınageldiği üzre girü olmak bâbında isti‘can eylediklerin arz

eylemişsin imdi anun gibi zarar u ziyân eyleyen hayvanatı okla ve yay ile urulmak

emr idüb buyurdum ki vusûl buldukda göresin kazâyâ arz olunduği gibi ise anun

gibi zarar u ziyân eyleyen hayvânâtı okla ve yay ile şikâr itdürüb zararların def‘ ü

ref‘ eyleyesin ammâ bu bahâne ile tüfenk ile şaka eylemek emrim yokdur tüfenk

ile dağlarda kimesne gezdürmeyüb şikâr itdürmeyesin.





190

346/562

Yazıldı.

Gazze beğinin kethudâsına virildi.

Şâm beğlerbeğine defterdârına hüküm ki sen ki beğlerbeğisin Südde-i

Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb Pınarbaşı Kal‘ası'nda olan hisâr-erenleri ulûfeleri

diğer yerden salınmayub muzâyaka ve zaruret çekdiklerin i‘lâm eylemişsin imdi

buyurdum ki vusûl buldukda bu bâbda mukayyed olub zikr olunan kal’a

neferlerine vakı‘ olan ulûfelerin diğer yerlerden salub mevâcibleri husûsunda

muzâyaka ve zaruret çekdirmeyesin.

347/563

Yazıldı.

Ahmed Çavuş'a virildi.Fî 20 Muharrem sene 979

Şâm beğlerbeğine ve defterdârına hüküm ki Kansu dâme izzühû Südde-i

Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb mecid hıfz u hırâset içün Gerekşübek sancağı

inâyet olunub lâkin livâ-i mezbûrada tereke ve sâyir makulatı bulunmayub

âsîlerden gayri re‘âyâ sı olmayub anlar dahi dağlar başında---zirâ‘at idüb zâd ü

zevâda kılınandan livâ-i mezbûrada emre durmağa kudretleri olmaduğın ve isyân

üzre olanlar ehl-i vatan değildir ki havf ile sâkin olalar sâbıkâ Kubad'a Aclun

sancağı ile virilmekle Aclun re‘âyâ sı zahîre getürmekle hıfz eylemişdir ve

muğârece a‘rabı Nasrullah ve Na‘îm oğullarıyla oda ve timiz bâ‘is hucâcdan

ziyâde kereler aldıklarıyçün idi otuz beş yıldan berü huccâcın hidmetinde olub

onar on ikişer filori kirayı kababil a‘rabı istimâlet ile her yıl birer ikişer işfe

itdürüb birer yükde on on ikişer filori menâzil beşer altışar filori atub geçen sene

mîr hâcı olub hucâci rızâ ve şükran üzre olmişlardır bu sene mübârekede ve ahere

dek tedârük eyleyüb her nireye giderken her tarafa azl haberi varmağla perâkende

oldilar--- kimesne varmadı ve hak kirasi beşer filori olan menzile on beşer olub

bir târîhde yokdur kira olmamişdir ve livâ-i Aclun dört bin tasarrufumda olub

Hızâne-i Şâm'a teslîm olunan akçe livâ-i mezbûr mahsûlundan virülüb ancak iki

yüz üç yüz filori hâsıl olmuşdur Aclun ve Gerekşübek sancakları birükdirülüb

sadaka olunursa ve Aclun livâsı beğin oğli Mehmed'in tîmârı ze‘âmete

yetişdürülmek fermân olunursa ve Hızâne-i Âmîre'me on bin sekiz altun sayemiz





191

olub Mezirib menzilinden Batan menziline değin hucâca harâmîsinden ve

gayriden zarar u ziyân erişürse senden tenbîh deyû eyledi imdi müşârun-ileyh

sâbıkâ Aclun sancağı sadaka olundukda beş bin filori Hızâne-i Şâm'a virmeğe

ta‘ahhüd eylemiş idi zikr olunan mikdârı filori Hızâne-i Şâm'a teslîm

olunmişmidir nicedir Südde-i Sa‘âdetimde ma‘lûm olmak lâzim olmağın imdi

kafile-i hucâcın istâm-i ahvâli ehemi mühimmândan buyurdum ki vusûl buldukda

vech-i meşrûh üzre sâbıkâ ta‘ahhüd olduği üzre ol mikdâr altuni Hızâne-i Şâm'a

teslîm eylemişmidir nicedir ba‘de's-sübût teslîm eyledi bâkî kalmışmıdır kalduği

takdîrce ba‘de's-sübût kalmışdır ve şart eyledüği üzre hidmetin uhdesinden

gelmeğe kadirse aslı ile tamâm ma‘lûm idünüb vukû‘ı üzre mufassal ü meşrûh

yazub Südde-i Sa‘âdet'üme bildüresin ana göre emr-i şerîfim ne vechile sâdır

olursa mûceb iyle amel idesin.

348/564

Yazıldı.

Ahmed Çavuş'a virildi.

Gerekşübek beği Kansu Beğe hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb

gönderüb arz eylemişsin imdi sancağına sevk eylemekden murâd-ı hümâyûnum ol

cevâbın ehl-i fesâd ü şenâ‘at erdiler? üzre olub hıfz u hırâset mühimmândan olub

---ve Şehamettin ve Hasan tedârikle i‘timâd hümâyûnum olmağın livâ-i mezbûr

sana emrim olmuş idi bu def‘a gönderilen mektûbun ahvâli içün Şâm beğlerbeği

Ahmed dâme ikbâlühû ve Hızâne-i Şâm defterdârı Hüsrev dâme ilmühû hükm-i

hümâyûnum yazılub gönderilmişdir buyurdum ki vusûl buldukda sâbıkâ

gönderilen emr-i şerîfim mûcebince livâ-i mezbûrun muhâfazasında mecd ü

merdâne olub ehl-i fesâd ü şenâ‘atden ol cevâbın tazahhur ve bâkî eylemek sa‘y

ve ihtimâmın zuhûra getürüb dahi müşârun-ileyh ile haberleşüb gönderilen hükm-

i hümâyûnum mûcebince lazımül arz olan ahvâlin Asitâne-i Sa‘âdet'üme arz

itdüresin ki sonra emr-i şerîfim ne vechile sudûr idüb mucibi ile amel olasın.





192

349/565

Yazıldı.

Gazze Beğin kethüasına virildi.

Nablus beğine hüküm ki Gazze beği Rıdvan dame ilmuhu Südde-i

Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb Nablus sancağında mücedded fermân olunan kal‘a

-i Mısır yoli ve Şâm üzerinde ve azeban ağzında olmağın azeban fesâd ü şenâ‘at

in eksük olmayub kal‘a -i mezbûrada olan beşlülerün arkasından inmeyüb kah

kızağa ve kah araban yol bağladuği mehâller üzerlerine eşkar itmeğin mahallinde

gündüz ve ba‘zı mahalde gice ile bivakt kal‘ada taşra çıkmağa lâzim gelüb ve gice

ile kal‘aya açılmak ve âdem girüb çıkmak hılâf-ı kânûn olmağla vakı‘ olan hidmet

içün gice ile asker girüb çıkmağa icâzet taleb eylemişsin imdi kal‘a gice ile açılub

âdem girüb çıkmak münâsib değildir buyurdum ki vusûl buldukda bu bâbda

gereği gibi mukayyed olub ve dizdâra dahi muhkem tenbîh ü te’kîd eyleyesin ki

kemâl itminan ve tayakkuz üzre olub anun gibi gâyet mühim ve lâzim oldukda

evvela muhkem yoklayub---düşmen olub ve kal‘aya zarar itmek ihtimâli olmaz ise

ol zamânda asker çıkub görmek içün kal‘a kapusun ile açub ammâ kapuda yarar

âdemler ile hazır olub asker çıkınca ve girince kabuyi evkât-ı hıfz eyleyüb gaflet

ile düşmenden zarar erişmek ihtimâli olmaya sonra netîcesi sana âyid olur ana

göre mukayyed olasın.

349/566

Evren Çavuş'a virildi.

Ferecik kadîsına ve Evren Çavuş'a hüküm ki hâlâ taht-ı kazânda üç bin yüz

seksen altı akçe yazar Yavres nâm diğer Yahyacık nâm karye doğancı tîmârı olub

mahsûl-i mîrî içün zabt olunub lâkin küllî mahsûli hâsıl olub Hızâne-i Âmîre'mde

cüz’î mahsûl teslîm olunduği i‘lâm olunmağın zikr olunan karyede sana sâbıkâda

ne mikdâr mahsûl alınmışdır kimler cem‘ eylemişdir aslı ile yerlü yerinden görüb

eğer gılal mahsûlidir ve eğer resm-i çift ve sâyir rüsûmdan ne mikdârına alınub

kimler cem‘ eylemişdir müfredâtla defterlerin getürdüb aslı ile yerlü yerinden

evkat-ı vechile teftîş eyleyüb sıhhat ile ma‘lûm idünüb vukû‘ı üzre yazub

bildüresin.





193

350/567

Yazıldı.

Kethudâsına virildi. Fî 17 Muharrem sene 979

Safed beğine hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb re‘âyâ

tâyifesinden ba‘zı tüfenk isti‘mal idüb ele geldikde sipâhi ve zaim âdemi yüz

deyû taallul eyleyüb ve ba‘zı zü‘amâ ve erbâb-ı tîmâr ve gayri re‘âyâ ya tüfenk

bey‘ eylediklerin bildirmişsin imdi buyurdum ki vusûl buldukda bu bâbda

mukayyed olub Südde-i Sa‘âdet'üme ve Şâm yeniçerilerinden ve tüfenk isti‘mal

ider sipâhi ve zü‘amâdan gayri re‘âyâya tüfenk isti‘mal itdürmeyüb her kimde

emrime muhâlif tüfenk bulunursa mîrî içün alub kabz eyleyüb sipâhiye tâbi‘

kimesnelerdir didüklerine amel eylemeyüb inâd ve muhâlefet iderlerse isim ve

resimleri ile yazub bildüresin.

350/568

Yazıldı.

Kıbrus defterdârına hüküm ki hâlâ Cezîre-i Kıbrıs'da der-mahzen olan

kalyata taşından beş yüz kantar kalyata taşı gönderilmesin emr idüb buyurdum ki

vusûl buldukda zikr olunan kalyata taşından varan beş yüz kantar mikdâri kalyata

taşın gemiye tahmîl itdürüb yarar âdemlerine ber-vech-i isti‘câl Südde-i

Sa‘âdet'üme irsâl eyleyesin ve ne mikdâr kalyata taşın bahâsı takdîr olduğun

yazub bildüresin.

350/569

Klis beği Ferhâd Beğe hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb

Bosna'nın ocak erlerinden Bahtiyar'ın karındaşı küffâra esîr olub halâs müyesser

olmayub bir esîr tedârük olunub gönderülüb halâs olmasın bildrmişsin imdi ol

cânibde tutulan esîrlerden birini virüb halâs eylemek emr idüb buyurdum ki vusûl

buldukda mezbûr içün ol cânibde tutulan esîrlerin münâsib gördüğün üzre ol

cânibe irsâl eyleyüb ıtlâki bâbında sa‘y eyleyesin.





194

351/570

Yazıldı.

Rûmili beğlerbeğine hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb

sâbıkâ gönderilen hükm-i hümâyûnum mûcebince İskenderiye Sancağında 5999

tîmâr müteveffâ Alî bin Mehmed tahvilinden Ahmed kethudâya tevcîh olundukda

diğer Alî mütevaffânın bir karyelerin ibrâz eyleyüb ve fâtiha‘d vakı‘dir deyû

tîmârı üzerine mukarrer itdürdüğü husûsı görüb kaydları sûreti ihrâc olunub irsâl

olunduğun ve tîmâr mezbûr defter atikinde gerçi İskenderiye sancağında imiş iken

sonra vilâyet müceddedâ tahrîr olundukda Prezrin sancağına tâbi‘ yazılmağla

mezkûr diğer Alî ikinci senedir Kıbrıs seferinde olub gaybet itdi denildi gayri

vakı‘dir---Nahcevan seferindesin mukaddem duhûl itmişdir deyû ehl-i vukûf

haber virmekle merkûm diğer kalenin ihsâr-ı vîrânları görülüb sıhhat ile ma‘lûm

olmağ kâbilinden olmaduğun bildirmişsin imdi ol diğer Alî hilâf-ı vâkı‘ gelüb size

fevt olmadım fevt oldi didikleri benim deyû telbîs ile dahi husûsı niçün tetfiş

olunub cizyebaşlarından ve yoldaşlarından ve yerlüsünden ve ehl-i vukûfdan

ma‘lûm olmaya buyurdum ki vusûl buldukda mezkûrun beher-hal ahvâlin teftîş

eyleyüb sıhhat ile ûbûri---aslı ile ma‘lûm idünüb dahi müteveffânın kaydına işâret

ve mezkûri berâtı ile Südde-i Sa’âdet'üme göndermek bâbında envâ‘-ı ikdâmın

zuhûra getüresin.

351/571

Yazıldı.

Hasan Çavuş'a virildi. Fî 24 Muharrem sene 979

Klis beğine hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb hâlâ Beç

Kralı'na tâbi‘ olan Engros kâfirlerinden bu serhadde vakı‘ olanlar sûreta barışıklık

bâ‘in idüb düştüği serhad gazileri ile muhârebeden hâlî olmayub mümkün oldukça

madara olunub ba‘zı---tuttukları getürüldükde salıvirüb ammâ bu cânibden

tutulanları salıvirmeyüb sûret hâlî olmayub ve bekliyenler rast geldikde muhkem

ceng ü cidâl olduğun bildirmişsin imdi buyurdum ki vusûl buldukda ol cevânibi

muhkem bekledüb anun gibi sınurda bulunan ehl-i fesâdlara mecâl virmeyüb

tamâm hakkından gelmeğe sa‘y eyleyesin ve mümkün olduği sulh u salâha

müte‘allik umûra ri‘âyet eyleyesin ammâ berü cabinin sınurlarda fesâd içün gelen





195

maksadlara mecâl virmeyüb ele getürüb hakkından gelmek bâbında envâ‘-ı sa‘y

ve ikdâm eyleyesin.

352/572

Yazıldı.

Musul beğine ve kadîsına hüküm ki bundan akdem Musul'da sâkin olub

sürülen Basra yerlerine icâzet virilen seyyid Mehmed ve seyyîd Asker ve seyyid

Gaib ve seyyid Kasım Musul'da olmayub Diyârbekir'de ve yahud Hasankeyf'de

olmasın emr idüb buyurdum ki mezbûrların emrim üzre alakaların Musul'dan

kat’a itdürüb Diyârbekir'e ve yahud Hasankeyf'de kanda sâkin olmak ihtiyar

iderlerse anda varub sâkin Musul'da koyasın.

353/573

Yazıldı.

Şumni ve Hazergrad kadîsına hüküm ki Südde-i Sa‘âdet'im çavuşlarından

Kasım Çavuş'a hüküm ki sen ki kadîsın Südde-i Sa’âdet'üme mektûb gönderüb

voyvoda ve nâyibleri re‘âyâya te‘addî eyledüği sâbıkâ i‘lâm olunmağın teftîş ve

arz olunmak içün hükm-i hümâyûnum gönderüldüğün voyvoda ve nâyibler ve iş

erlerinin mezalimi mümkün olduği üzre def‘ ü ref‘ olunur lâkin ba‘zı eşkıyâyı

vech-i katl nefs eyleyüb maktülün vârisleri fakir olmağla bazen inkardan ve

ba‘zen ikrâr ile bin beşyüz akçeye sulh eyleyüb din ve kısasdan feragat eylemekle

şer‘le kısâs olunmayub eşkıyâ gitdikçe baş kaldurub katl nefsden ictinâb

eylemeyüb ve buda ihrâcı cerîmelerin olmağla ihtimâm eylemezler deyû

bildirmişsin imdi buyurdum ki vusûl buldukda bu bâbda muakeyyed olub anun

gibi katl-i nüfus ve harâmîlik ile meşhûr olan ehli fesâdı ele getürüb dahi

ahvâllerinden bir def‘a şer‘le sorolub fasl olmayub on beş bin tereke olmayan

husûsların husamâ muvâcehesinde ber-mûceb şer‘-ı şerîf evkât-ı vechile hak üzre

teftîş eyleyüb göresin arz olunduği gibi olub katl nüfus ve harâmîlik ve

hırsuzlukları sâbit olanlardan sipâhi olmayanları mahallinde şer‘le lâzim geleni

ihrâc itdürüb sipâhi olanların ahvâllerin yazub bildiresin ve bunlardan ma‘adâ ehl-

i vukûf mütedeyyin müslimânlar yaramazlıklarına şehâdet itdükleri kimesneleri

dahi ele getürüb yarar âdemler ile mezbûr Kasım Çavuş'un alub üzerlerine sâbit

olan fesâdların sûret-i sicilleri ile Südde-i Sa‘âdet'üme gönderesin.





196

354/574

Ankara beğinin âdemi Ummut'a virildi.13 Muharrem sene 979

Mevlâna Beypazarı kadîsına hüküm ki Ankara beği piyâdeleri beği

Pervane Südde-i Sa‘âdet'üme mektûb gönderüb Ankara sancağı piyâdelerinden

bazısına yayabaşları ve müstahdemleri hidmete teklif itdükde nöbet bizüm

değildir fevt olan yamaklarımız gider deyû telbîs şahidler getürüb sınai

piyâdelerinin nöbeti içün müteveffânın idi deyû sicilat itdürüb bu sebeb ile

nöbetlü piyâdele idare hidmet itmeyüb---avf ve te’hîr olduğun i‘lâm eyledi imdi

piyâdeler hidmetin ehemmi mühimmândandır vech-i meşrûh üzre avf ve te’hîr

olmağdır aslâ emr-i şerîfim yokdur buyurdum ki vardukda göresin arz olunduği

gibi ise anın gibi piyâde tayfasından nöbeti gelenlere edây-ı hidmet itdürüb aslâ

te‘allül ve terâhi itdürmeyesin eslemeyüb temerrüd ve inâd idenleri isimleriyle

yazub Südde-i Sa‘âdet'üme arz eyleyesin.

354/575

Abdulkadir Çavuş'un âdemi Hızır'a virildi. Fî 13 Muharrem sene 979

Kangırı beğine Çerkeş ve Kangırı kadîsına hüküm ki hâlâ Musdafa nâm

kimesne İsa ve Mûsa ve Osmân nâm kimesneleriyle karye-i Orman'da sâkin olub

fevt olan Kadri Çavuş'un Rukiye nâm hâtûnun Bayezid nâm sağir oğlanları ve

hebsini elinden çeküb alub aher karyeye iledüb İsa nâm kimesne nikah da‘vâsın

idüb emr-i şerîfe mütevâri men‘ile mezbûr Bayezid'i ve Hüseyin olan Hasan nâm

kimesne taleb itdükde itâ‘at eyledüği Südde-i Sa‘âdet'üme istimâ‘ olamağın

buyurdum ki vardukda ihzâr eyleyüb gaybet iderlerse şer‘le buldurması lâzim

olanlara buldurub getürdüb bir def‘a şer‘le fasl olunmayub üzerinden on beş bin

mürûr itmiş değilse ber-mûceb-i şer‘-ı kavîm teftîş idüb göresin kazâyâ arz

olunduği gibi bâde's-sübût bu fesâd iden sipâhi ise habs idüb arz eyleyesin değilse

ol bâbda muktezâyı şer‘-ı kavîmle amel idüb şer‘le lâzim geleni icrâ idüb hialf-ı

şer‘-ı şerîfe kimesneye iş itdürmeyesin tezvîr ü telbîsden şühûd-ı zûrdan hazer

idüb kaziyyede medhal olmayanı dahl itdürmeyesin inâd ideni segidüb eslemeyeni

ve mehtac arz olanı yazub bildiresin.





197

4.2. Hükümlerin Özeti

179 / 266

Cezayir-i Garb beylerbeyliğinin Ahmed Paşa'ya tevcih edildiği,

memleketin korunması, halkın emniyet ve refahının sağlanması hakkında.

180 / 267

Gümüş kazası ulema ve ayanı tarafından sunulan arz-ı hâle binaen fesad ve

zulmü bildirilen Amil oğlu Mirza'nın tutulup gönderilmesi hakkında.

181/268

Tunus'ta, babalarından ve atalarından kendilerine intikal etmiş olan

birtakım kimselerin, ellerindeki ve tasarruflarındaki zaviyelere hiç kimsenin

müdahale etmemesi, daha önce nasıl tasarruf sahibi oldularsa, bundan sonra da

öylece tasarruf sahibi olacaklarına dair.

183/269

Emîr Ahmed'in Cezayir-i Garb beylerbeyliğine idareci olarak atandığı, bu

vesileyle halkın huzur ve refahının temin edilmesi, memleketin düşman

saldırılarından korunmasına dair.

184/270

Tire'de Kestane Dağı'nda Dâru'l-kur'a evkafına ait olan kestanelikten ağaç

kestirilmemesi ve bu hükmün diğer yerler için düşünülmemesi hakkında.

184/271

Pertev Paşa'nın haslarındaki sebze ne suretle hüccet olunmuşsa

üzerlerindeki akçenin tahsil edilmesi hakkında.

185/272

Vezir Pertev Paşa'ya tekaüd olunan üç köyün mahsulâtının o tarihten

itibaren Pertev Paşa'nın zabt ve tasarruf etmesi hakkında.





198

185/273

Malatya'da şehirlinin hayvanları var iken ulağa beygir lazım olunca yolcu

hayvanlarının alındığı işitildiğinden şehirliye ait hayvanlar var iken yolculara

ilişilmemesi hakkında.

186/274

Ağriboz beyinin memleketin korunması hususunda daha dikkatli

davranmasına dair.

187/275

Keşan'ın Çiftlik köyünden olup İstanbul'da mahbus iken kurtulan Sefer'in

kefaletle ile bırakılması, tüfenk defterini göndermesi ve harp için yazılması

emredilen gönüllülerin tehiri caiz olmadığından acele toplayıp beraberinde

getirmesi hakkında.

187/276

Tekfurköyü ahâlisi, naibleri Hüseyin'in zulmünden şikayet ettiklerinden ve

yerli naib istihdamı memnu olduğundan teftiş edilerek icabının yapılması

hakkında.

188/277

Divan-ı Mısır'da kapıcılık hizmetinde olan Musa ve Yusuf isimli şahısların

divana arzuhale gelen fukarayı rencide ettikleri bildirildiğinden arz olunduğu gibi

ise mezalime son verdirip tekrar şikâyete meydan verilmemesi hakkında.

188/278

Mısır'da iltizam ettiği mal-ı mîrîyi vermeden ölen Mehmet'in bütün

mallarını hala aynı hizmette bulunan kardeşi Ahmet'in aldığı bildirildiğinden bu

durumun tahkik edilip bildirilmesi hakkında.





199

189/279

Bayram ile beraber bazı kimselerin Kızılbaş olup, Kızılbaş ayini ile bazı

muamelelerde bulundukları hakkındaki duruma cevap olup teftiş edilip arz

olunduğu gibi ise sicil suretleri ile mahfuzen gönderilmeleri hakkında.

189/280

Alaşehir'in Küçükşeyhlü köyünden Ece oğlu Ahmet'in bir münâzaadan

dolayı şer'e davet olunca şeriata ve şeriatı ihdas edene ağır küfürler ettiği sabit

olması nedeniyle müftülükçe katline fetva verildiği Kütahya kadîsı Muslihiddin'in

işarına atfen, kazasker tarafından bildirilmekle fetva ile amel olunması ve

bildirilmesi hakkında.

190/281

Bozcaada kalesindeki hisar gediklerinin çocuklara, malul ve düşkün

ihtiyarlara verildiği haber alındığından, öyle ise gedikleri onlardan alınıp yararlara

tevcih edilmesine dair.

190/282

Vezir Musdafa Paşa tarafından arz edildiği üzere, kendisinin bina eylediği

köprüden sancak beyine bac-ı ubur yazılmış değil iken köprüden geçen ulus

taifesinin her hanesinden altışar akçe vesaire aldırıp teaddi eylediği

bildirildiğinden, eğer öyle ise bundan böyle bir şey aldırılmaması ve muhalefet

edenlerin bildirilmesi.

191/283

Edirne'de at pazarında at satarken subaşı tarafından yakalanan tatarların

Südde-i Sa‘âdet'e gönderilmesi.

191/284

Ağriboz beyinin, donatılıp kendisine gönderilen yirmi kıta kadırgayı da

yanına alıp, düşman tarafından gemilere bir zarar erişmemesine çalışması ve

sancağın zabtını itimat ettiği kimselere bırakması.





200

191/285

İlbasan beyi mektup gönderip, gönüllü reislerden Murad'ın Venedik

gemilerinden bir gemiyi Venedik'e gider iken tutup hizmette bulunduğundan,

gemisine dahl olunmamak ricasında bulunduğundan, reayaya teaddisi olmaması,

emre muhalif davranılmaması hakkında.

192/286

Silistre beyinin daha öncede emr olunduğu üzere sancak askerini toplayıp

kendiside cebe ve cevşenlileri ile hazırlanıp hizmet düşen yere varması ve Vidin

alay beyine hüküm yazılıp hizmet düşerse sipahileri ile yanına varması

emredildiğinden lazım olunca yanına çağırmasına dair.

192/287

Semendire beyi; evvelki emre uygun olarak Semendire alay beyi bir

miktar sipahi ile Kilis'e gönderilmiş midir ve ne zaman yola çıkmıştır bildirmesine

dair.

193/288

Vulçitrin beyi, sancağından alay beyini, züema ve erbab-ı tımarını

kanunname mucibince hazırlayıp kendiside cebe cevşenlileri ile hazırlanıp bir

yerde toplu bulunması ve hizmet lazım gelen yere varması.

193/289

Alacahisar beyi, evvelce de emredildiği üzere sancağının alay beyi ve

zuama ve erbab-ı tımarı ile acele Növe'ye varıp sancağı düşman taarruzuna maruz

olan Hersek beyinin münasip gördüğü surette hizmette bulunması hakkında.

193/290

Kastamonu kazasının Ortaperamlu köyünde Hacı Nasrullah adlı birinin

ihdas eylediği zaviyenin şakiler yatağı olduğu bildirildiğinden bizzat tetkik edilip

neticesinin bildirilmesi.





201

194/291

Ayasofya Cami'sinin duvarı ve kemerleri arasında, bazı kimselerin ihdas

ettikleri hela ve oda gibi camiye zarar veren hadisatı gösterdiği lüzuma binaen

kaldırmak için mahalline gidilmesi ve muhalefet edenleri bildirilmesi hakkında.

195/292

Düşmanın Mora'ya taarruz fikrinde olduğu haber verildiği ve Mora

sipahileri Mizistre muhafazasında olup Tırhala beyide henüz gelmediğinden asker

sıkıntısı olduğu ve sipahleri ile Mora'ya acele yetişmesi için Tırhala beyine tekrar

emir yazıldığına ve düşmana terike verdiği cihetle tutulup hakkından gelinmesi

emredilen Zülfikar'ın Mora nazırı Mehmet çavuş yanında olduğu işitildiğinden

ondan isteyip emrin yerine getirilmesine dair.

195/293

Tırhala beyinin, sancak askeri ile Mora muhafazasına gitmesi emredildiği

halde henüz gitmediği bildirildiğinden ve düşmanın Mora'ya taarruz ihtimali

olduğundan, altmış sipahi ile çeribaşısını Tırhala muhafazasında bırakıp, kendisi

diğer sipahiler ile acele Mora'ya gitmesine dair.

196/294

Ağriboz beyinin kendisine Vidin sancağı tevcih edildiğinden acele gidip

Boğdan tarafına bir hareket olursa Silistre beyi Hamza ile birlikte hareket etmesi.

196/295

Ohri beyinin bildirdiğine göre isyan ve şakavet halinde bulunan livanın

aşağı nahiyesinde olan bazı köyler ahâlisine, itaat etmeleri için istimalet verilmesi

ve muhalefetleri halinde haklarından gelinmesi, fakat itaat edenlere ilişilmemesi.

197/296

Anadolu beylerbeyi; daha önceki Donanma-i Hümâyûn muharebesinden

sonra İnebahtı'ya ve Edirne'ye gelip yoklanan sipahilerin defteri gönderildiğinden

bahisle defterde yazılanlardan başka kendisine gelenlerin nerede gemiye binip





202

nerede çıktığını tahkik ederek muharebede bulundukları anlaşılanların tımarlarını

bir deftere yazıp göndermesi ve verilecek emre göre muamele yapması.

198/297

Vulistin kazasında beş köyün isyan edip peksimet için buğdayları

olmadıkları ve kürekçi vermediklerini Delvine beyi bildirdiğinden, donanma ile o

tarafa varınca isyanları sabit olursa baş müfsitlerinin hakkından gelinip

diğerlerinin küreğe konulması hakkında.

198/298

Vezir Sinan Paşa'nın adamları Südde-i Sa‘âdet'e gelib geri gitmeleri için

Anadolu beylerbeyinin bir kalyata ile adamları irsal eylemesine dair.

198/299

Ağriboz'da bazı rahiplerin düşman ile muameleleri olup düşmana haber

verdikleri cihetle bu durumun ortadan kaldırılması lüzumunu Ağriboz beyi

yazdığından kendisinin fikrini ve manastırın metaneti silahı olup olmadığının

bildirilmesi.

199/300

Maden işine vakıf olduğunu söyleyen zaim Osman Gologoviçe köyü

yakınında top maden bulup işletmek için havas-ı hümâyûndan ve sancak

haslarından bazı köylerin tayin edilmesini istediğinden deruhde ettiği vechi ile

madeni ihya edip işletmek için mezkur köyler ahâlisini istihdam edecek olduğu

eminler ve sancak beyleri ve sairenin mani olmaması ve lazım olursa imeceye

müracaatla işin bitirilmesine çalışılması hakkında.

200/301

Bosna sancağına tabi Kamangrad yakınında Gologoviçe nam mahalde

maden hizmetine tayin olunan köyler halkının ihmal etmelerine müsaade

edilmeyip madenin ihyasına çalışılması hakkında.





203

200/302

Bosna sancağına tabi Kamangrad civarında ihya edilecek demir madenine

çalışmak üzere sancaklarından gidecek madencilere mani olunmaması.

201/303

Koçanya Dağları muhafızları olan martalozlar serdarı zaim Mustafa gelip

eskiden beri muavenetle mükellef olan derbend köylerinin mukayyed

olmadıklarını ve martalozların hizmete gelmediklerini bildirdiğinden, hizmet

etmeyen martalozların küreğe konulmak üzere gönderilmesi ve derbend köylerine

eskisi gibi muavenet ettirilmesi, karşı çıkan köy olursa isminin bildirilmesi.

201/304

Boğazhisarlarında yakalanan arpa ve buğday yüklü iki geminin satış

olunması emr edilerek akçasını mîrî için zapt ettirilmesi hakkında.

201/305

Kite kadîsının, Tophâne-i Âmire ihtiyacı için reayaya beş bin çeki çam

odunu kesdirip rencber gemileri ile tophaneye göndermesi, odun bedelini şimdiye

kadar verile gelen yerlerden vermesine dair.

202/306

Muton'da olan at gemilerinin tamir ve kalafata muhtaç ise hemen yapılıp

bildirilmesi.

202/307

Erzurum beylerbeyinin; Ergani beyi mektup gönderip Ergani kalesi

dizdarının kale ile ilgilenmediği ve oğullarının şirret ve şakavet üzere olup vakıf

köylerine teaddide bulundukları, hisar erlerinin mevacibini aldıklarını

bildirdiğinden, sabit olacak hukuku sahiplerine verildikten sonra, merkumun

oradan alakasını kesip taallukatı ile beraber sürülmek üzere Trablus beyi

Muzaffer'e göndermesi.





204

203/308

Fesad ve şenaat üzere olup bir fitne ihdas etmek üzere olduğunu Baf

gönüllüleri ağası Mehmed'in işarına atfen bildirdiği Propavla nam hristiyanın

hakikaten Venedikli ile fesad çıkarması ihtmali varsa, beraber tutulup siyaset

edilmesi, ancak bu bahane ile kendi halinde olanlara ilişilmemesi hakkında.

203 /309

Arnavud kafirlerinin korkusundan iki kıta darbzen konulan Yolca

kalesinin düşmana dayanır kale olmadığı bildirildiğinden, darbzenlerinin alınıp

başka kaleye konulması, Semud Kalesi gibi olmaktan kaçınılmasına olunmasına

dair.

204/310

Sinop'da yapılmaya başlanan ve Süleyman reis tarafından yaptırılan

gemilerde çalıştırılan Bafra ve Samsun reayasının kürekçileri avf olunmak hususu

mümkün olmadığı ve gemileri ikmale çalışması.

204/311

Bostan Çavuşun, ilkbaharda gaza ve cihad içün çıkarılacak donanmaya

Kaz Dağı, Karaburun'da ve Balcılar'da harbe kadir silah kullanmaya mahir sekiz

yüz mümkün ise dahi ziyade yarar yiğitler yazıp, on nefere bir bölükbaşı ve

cümlesine bir serdar tayin edip, nevruzdan sonra Dergâh-ı Mu'allâ'ya göndermesi

hakkında.

205 /312

Akkirman'daki üç kalyatadan ikisinin İstanbul'a gönderilip birinin orada

kalması emredilmiş ise de oraların sığ olmasından dolayı kalyatalar düşman

kayıklarına karşı işe yaramadıkları cihetle hurda kayıklar yapılması lazım olduğu

işitildiğinden, hassa erlerinden Sarı Ali'ye veya başkasını gönderip kullanmak

kabilse iki kalyata bırakmasını değilse hurda kayıklar yaptırarak o tarafları

muhafaza etmesini tembih eylemesi.





205

205/313

Akkirman'da ki üç kalyatadan ikisinin İstanbul'a gönderilmesi bildirilmişse

de o tarafta düşmanın kayıklar ve şaykalarla faaliyete bulunduğu ve sığ olması

dolayısı ile kalyataların işe yaramadığı işitildiğinden mümkünse ufaklarından

ikisini alıkoyup kullanmak, değilse hepsini gönderip ve üç hurda kayık yaptırıp

muhafazaya bakmak için bir reis gönderildiğine dair.

206/314

Selanik kadîsının bildirdiğine göre Selanik mahzenlerinden Hızır reis

gemisi ile gönderilen dört üz altmış kantar ve dokuz lodre kükürdü, gelince alıp

navlununu vermesi hakkında.

206/315

Düşmanın Körfus'da ki donanmasından başka kırk kadırgayı Manya

asilerine gönderdiği ve orada askere çok ihtiyaç olduğundan hakkındaki, tayin

edilen iki yüz yeniçeri ve üç yüz ulufecinin varıp varmadığı, her kalede ne kadar

muhafız bulunduğunun bildirilmesi ve yardıma memur Tırhala beyi Bayezid'e

haber gönderilip düşmanın tecavüzüne mani olması hakkında.

207/316

Mora beyi, Muton kalesindeki top vs. tamiri için ihtiyaç olunan

malzemelerin varıp varmadığını sorulması ve yeni siparişlerin gönderilmesi için

kaptana ve topçu başına ahkâm yazıldığını beyan ederek eski ve yeni

gönderilenlerle tamir ve noksanı ikmal etmesi ve muhafazaya itina eylemesi

hakkında.

208/317

Mora beyi arzına binaen, daha önce gemiler ile ne kadar eşya verilip

verilmediği, henüz gönderilmemişse sipariş olunanlara beraber acele gönderilmesi

hakkında.





206

209/318

Mora beyi Mehmed mektup ile bildirdiği üzere, lazım olan top yuvarlağı,

fitil otu ve sair levazımı tedarik edilip gönderilmesi hakkında.

210/319

Üç yüzden fazla reis ve iki bin üç yüz seksen beş nefer azeb olduğu, ancak

üç yüz seksen beş neferin başka hizmetlerde olduğu, gemi azeblerinin ikmali için

yedi yüz yirmi nefere ihtiyaç olduğundan, gerekli önlemlerin alınarak her bölüğün

on kişi yapılarak noksanın telafi edilmesi, gelmeyenlerle hizmette ihmali olanların

gediklerini başkalarına verilmesi hakkında.

211/320

Mora beyinin bildirdiğine göre, sancağında düşman ile ittifak halinde olan

reayanın haklarından gelinerek, isyanları açık olanların Anatoli'da olan hassa

gemilerine küreğe konulması, fesada teşebbüs eden önderlerin hapsedilmesi ve

yaptıklarından haber verilmesi ve muhafaza tedbirlerinin alınması hakkında.

212/321

Mizistre sancağına tabi Kalamata nam kasaba ile ilgili olup tamam

değildir.

213/322

Kefe beyinin, daha öncede emredildiği üzere livadan yirmi kadırga

kerestesi ihzar edip bildirmesi ve İstanbul'un zahireye ihtiyacı olduğundan,

zahirenin temin edilerek defterleri ile birlikte göndermesi hakkında.

214/323

Gümilcine'den ihzar olunan urganları Yeniada'da yapılan gemilere

ulaştırmak için yola çıkarılacak arabalar her kazaya gelince hemen çift tedarik

edilerek diğer kazaya gönderilmesi ve dönecek boş arabaların da o tarzda

Gümilcine kadîsına iadesi hakkında.





207

214/324

Yeniada'da yapılan gemilere urgan lazım olduğu bildirildiğinden İstanbul'a

gönderilmek üzere Gümilcine'de büktürülen urganları üstübi ile sarıp ve arabalara

yükleyip kazadan kazaya Yeniada'ya ulaştırılmak üzere civarındaki kadıya

göndermesi ve irsal tarihinin bildirmesi hakkında.

215/325

Kili'de bazı keşişler mektublarla tutulup İstanbul'a gönderilmiş ve bazı

kimselerin tebdili suretle dârü'l-harbe mektuplar götürecekleri işitilmiş

olduğundan Eflak, Boğdan ve Leh taraflarına kimsenin salıverilmemesi ve o

tarafa gitmek üzere oldukları işitilecek kimseleri kefalete bağlayıp isim ve

resimleri ile bildirilmesi, İstanbul'un zahireye ihtiyacı olduğundan gemilerle fazla

zahire göndermeğe çalışılması. (Suretleri Rusçuk ve İshakçı ve İbrail kadîlarına)

216/326

Eflak'ta tutulup İstanbul'a gönderilen bazı keşişlerin ifadelerine göre

Selanik kilisesinde patrik olan Yasef'in cemaati toplayarak bi'l-müşavere Leh ve

Moskov taraflarına bazı kağıtlar yazıp Melaharlu papa Gregoryu'ya verdiği

anlaşıldığından mezkur papazların kağıtlarla beraber tutulup ve müşaverede

bulunan diğerlerininde yakalanıp İstanbul'a gönderilmesi hakkında.

216/327

Silistre beyinin, sancağının zaim ve sipahilerini harp silahları ile hazırlayıp

nereye emredilirse hemen hareket etmesi hakkında.

217/328

Çırnova Kadîsı'nın, Tameşvardan Balçık iskelesine gelecek barutu

kendisine teslim için Semendire Beyine ve kadîsına emir verildiğinden, barut

gelince temessükleri ile alıp arabalar ile Varna kadîsına göndermesi.





208

217/329

Tameşvardan Ruscuk iskelesine gelecek barutun Varna'ya gönderilmesi

emr olunduğundan usulüne uygu kabz edilip, orada yapılan gemiler orada iseler

onlara, değilse rencber gemilerle İstanbul'a gönderilmesi.

218/330

Temaşvar beylerbeyinin, Temaşvar'da hazır olan barutu Pançova

iskelesine gönderip, oradan Ruscuk kadîsına gönderilmek için Semendire Beyine

miktarını bildirmesi ve barut tedarikinde çok gayretli olunması hakkında.

218/331

Semendire beyine ve kadîsına hüküm ki, Temaşvar caniblerinden

gönderilen bir miktar ıslanmış barutun, topçulara kurutturulup hıfz olunması ve

Temaşvar'dan Pançova iskelesine gelecek barutunda mîrî gemilerle Ruscuk

iskelesine gönderilip, Çırnova kadîsına teslim olunması hakkında.

219/332

İzmir'de tutulan Dubrovnik gemisine mîrî bezi yüklemekle beraber Tire'de

büktürülmekte olan urganları da yükleyip, düşman gemilerinden zarar gelmemesi

için gaflet üzre olunmaması.

219/333

Tire'de yapılması ferman olunan urganlardan hazırlandığı bildirilen

kısmının Dubrovnik'ten alınmış bir gemiye yüklenmesi için Midüllü ve Sakız

beğlerine hüküm gönderildiğinden, gemi o tarafa gelince yükleyip miktarının

bildirilmesi hakkında.

220/334

Mehmed Çavuş; emir mucibince Kıbrıs'a iki Karamürsel gemisi ile tereke

gönderdiği ve donanma mühimmi için ihzar olunan peksimedin dört bin kantarı

sarf edilmediği bildirildiğinden, peksimeti Kıbrıs'a göndermesi ve orada yapılacak

gemiler için taze peksimet pişirilmesine dair.





209

220/335

Sabıka Mat Kadîsı olub bilfiil Uzuncaova'da sakin olan Mevlana Şaban'ın

çavuş ile İstanbul'a gönderilmesi hakkında.

221/336

Şam beylerbeyinin, Şam hazinesinin ahvali muhtel olup mal tahsili kabil

olmadığı ve beyliğin hazine işine müdahaleden çekindikleri işitildiğinden kendisi

mala nazır olup bakayayı tahsil ettirmesi ve malumat vermesi hakkında.

221/337

Tırnova ve Lofça kazalarının bazı karyelerinde hırsızlık ve şakavet

yapanlar ve bunlara yataklık ettiği bildirilen Mahmud'un tutulup ve teftiş edip

cürümleri sabit olursa hapsederek bildirilmesi hakkında.

222/338

Kaptan Ali Paşa'nın, Cezayir-i Garb beylerbeyi Hasan mektup gönderip

Cezayir'e gitmek için otuz kadar kadırgaya ihtiyaç olduğunu bildirdiğinden

bahisle o miktar çok olduğundan mümkün olduğu kadar tedarik edip

müşarünileyh beylerbeyliğine göndermeğe çalışması ve Gerine beyi Mustafa'ya

Trablusgarp Beylerbeyliği tevcih edildiği ve Kıbrıs'a gitmesi emir olunan gemileri

Sığla beyi Recep ile göndermesi.

222/339

Mîrî esirlerden dülger, kalafatçı, urgan, bükücü gibi gemilere müteallik

sanat bilenlerin yanlarına şakirt olarak birer ikişer esir verilip tersaneye lazım

sanatları talim ettirilmesine dair.

223/340

Midilli ve Sakız beyleri; tereke ile düşmana giderken tutulan gemilerin

reislerinin teftiş edilip tereke kimlerden ve nerelerden aldıklarının öğrenilmesi

hakkındaki emirler mucebince muamele yaparak neticesini bildirmeleri.





210

223/341

İzmir'de tutulan Dubrovnik gemisinin tutulması ahidnameye mugayirdir

diye itiraz edildiğini bildirmişsede, eski emir mucibince yükü ambara boşaltması

ve orada toplanan mîrî bezini ve kendiri gemiye yükletilip Midilli beyine

gönderilmesi hakkında.

224/342

İzmir iskelesine bazı kumaş ile bir Frenk parçası gelip Dubrovnikliye ait

olduğunu bildirildiğinden dolayı, gemiye salıvermeyip, Menemen ve Tarhanyat,

caniblerinde hazırlanmış olan mîrî bezleri yükletip, Sakız ve Midüllü beylerinin

gemilerine katıp boğaz hisarlarından içeri göndermesi ve Venedikli, Françeli

adıyla o taraflara gelecek gemilerin salıverilmemesi hakkında.

224/343

Sivas sancağında Yörük taifesinden Sabit nam kimesnenin Budun'a

sürülmüşken yine gelip fesad üzere olduğundan mezburun Dergâh-ı Mu‘alla'ya

gönderilmesi.

225/344

İzmir Kadîsı; mîrî ye müte‘allık kendir, urgan tamamlandıkça başkasına

kendir ve urgan aldırmaması hususunda defalarca hükümler gönderilmişken, bazı

rencber gemilerin İzmir'den urgan getirdikleri haber verildiğinden, emre aykırı

davranılmaması, iş tamamlanıncaya kadar dışarıya urgan ve kendir sattırmaması

hakkında.

225/345

Mekke yolunda, Arafat ve Müzdelife ve Mekke'de şer‘ ve kadimden ola

gelene muhalif bazı olaylar olduğu bildirildiğinden, bu gibi işlerin ortadan

kaldırılarak, hacıların güven ve huzurunun sağlanması hakkında.





211

226/346

Van beylerbeyinin, yukarı canibden yarar casusları eksik itmeyerek sahih

haberleri edinmesi hakkında.

226/347

Kaptana hüküm; bazı reislere tahsis edilen ulufelere ve reis ve azeb

hususunun henüz teftiş olunamadığına ve iki yüz kagırga, otuz bin cenkci

lüzumuna binaen reislerin ahvalinin görülmesi mühim olduğundan harp esnasında

kenara kaçanları tutup hapsetmesi ve onların ve harpte gemileri batan reislerin

ayrı ayrı defterlerini yapıp göndermesi ve kadırgalara para ile gönüllü cenkçi

yazması ve dışarıdaki kadırgaları kürekçi yazılması için içeri alması münasip

olmayıp nafaka ve mangalarını tam olarak zarurette kalmamalarını mezkûr

kadırgaların reislerine tenbih eylemesi hakkındadır.

227/348

Tersane-i Amire'de sanat ehli olanlardan iş işleyenler sabahtan öğleye

değin çalıştıkları haber alındığından, akşama dek çalıştırıp olageldiği üzere ikişer

akçe nafakalarını verilmesi hakkında.

227/349

Sabıka Vezir Sinan Paşa'nın; deniz muharebesinde Kaptan Ali Paşa

tarafından esir edilen bir hristiyan kaptan ile evvelce Kaya tarafından alınan gemi

kaptanının yanında oldukları haber alındığından ikisinide Kaptan Paşa'ya teslim

etmesi ve Eğriboz dizdarının bildirdiğine göre Körfus'da esir edilerek oraya

getirilen ve bahasını verip halas olmak üzere olduğunu söyleyen bir Venedikli'yi

buldurup gönderilmesi hakkında.

228/350

Karlıeli beyinin bildirdiğine göre düşmanla ittifak edip isyan halinde olan

Anyonad köyü hristiyanlarının hakkından gelinmesi için hüküm gönderildiğinden

Yanya beyinden yardım ister ise kafi kuvvetle varıp birlikte hareket etmesi

hakkında.





212

228/351

Karlıeli beyinin bildirdiğine göre düşmanla ittifak ederek isyan halinde

olan, üzerlerine gönderdiği Hüseyin nam voyvodası ile yedi adamını öldüren

Anyonad köyü hristiyanlarının üzerine kâfi kuvvetle varıp haklarından gelmesi ve

lüzumu halinde muavenet için Yanya beyine emir yazılıp kendisine gönderildiği.

229/352

Yapılmakta olan gemiler için top döküp hazırlamak için görevlendirilen

topçu başının işe devamsızlığı ve ihmali haber alınarak emri verildiğinden bizzat

kendisi de tophaneye giderek topların eriştirilmesi.

229/353

Daha öncede emredildiği donanma gemileri erişinceye kadar toplarının

hazırlanması ve çıra gelince hemen alıp kullanılması hakkında.

230/354

Tophane hizmetine tayin olunan Saruhan piyadelerinin Nevruz'a kadar

hizmette kalmaları emr edildiğinden, top yapımında ikdam edilmediği

işitildiğinden gece gündüz çalışarak yakında bitecek gemilere lazım topların

eriştirilmesi hususunda.

230/355

Hazırlanması daha önce emredilen beş yüz yeniçeri ile hasekiyi, Silistre'ye

gönderilmesi ve hareket tarihinin bildirilmesi.

231/356

Semendire beyine ve kadîsı; sancak dâhilinde yapılması evvelce emredilen

iki yüz kıta gemiden başka bazı mühim işlerde kullanılmak için şaykalar dahi

yapılmasına ve emrin ne vakit gelip ne vakit işe başladığının ve şu anda ki

vaziyetin ne olduğunun bildirilmeleri hakkında.





213

231/357

Belgrad'a varınca kürekçi salınan yerlerin kadîları ve kürekçi

mübaşirlerinin, daha önce de emredildiği üzere kürekçilerin nevruzdan evvel

İstanbul'a eriştirilmesi için çok çalışılması, gecikme vuku bulursa kadîların azl ve

mübaşirlerin ulufeden mahrum bırakılacağında dair.

232 /358

Kıbrıs mühimmatı için İçelili'nden ihraç olunan zahire ve nüzulün

teslimatı muhasebeleri ve terekelerinin mühürlenip gönderilmesi, bakiyesinin

defterlerinin ve temessüklerinin gönderilmesi hakkında.

232/359

Körfus'da esir olan Uluc'un gemisi ve saire hakkında. Mükerrer diye

çizilmiştir.

234/360

Vezaretten mütekaid Pertev Paşa'nın, daha önce Aydın alay beyine

yaptırdığı sipahi yoklaması defterini ve donanma seferindeki ruus ve kayıtları

acele Südde-i Sa‘âdet'e göndermesi hakkında.

234/361

Akkirman beyi; Leh Kralına Dergâh-ı Mu‘allâ çavuşlarından Turgud

Çavuş ile gönderilmiş olan name-i hümâyûn, oraya ne gün gelip ne gün kral

tarafına gittiğini ve henüz gelmemiş ise bulunduğu yere dair haber olup

olmadığını bildirmesi hakkında.

235/362

Yeniçeri Ağası'nın, tersanede yapılacak gemilerin acele bitirilmesi için

dülgerlik ve kalafatçılık gibi tersaneye müteallik sanatlar bilen bütün acemi

oğlanlarını tersaneye gönderip defterinin vermesi hakkında.





214

235/363

Niğde beyinin; daha önce emredildiği üzere Konya'ya varıp vilayetin

muhafazasına çalışması, tuttuğu mücrimleri küreğe konulmak üzere Kıbrıs

gönderip malumat vermesine dair.

236/364

Karabüyük'ün düşmana esir olan bir ulucundan kalıp İnebahtı'da bırakılan

ve merkumu kurtarmak için alınan bir mîrî esiri kaptanın şehit olduktan sonra ne

olduğunu tahkik edip buldurması ve donanma Ağriboz'da kale üstünde görülen

Körfus'da esir edilmiş bir hristiyan buldurup ve Pertev Paşa nezdinde olduğu

bildirilen iki esir kaptanı alıp hepsini muhafaza altına aldırması hakkında.

237/365

İstanbul, Galata ve Haslar kazalarında tutulan mücrimlerden şimdiye kadar

tersaneye teslim edilenlerin mikdarını bildirilmesi, bundan böyle oralarda tutulan

mücrimleri kadîlar marifeti ile muhtesiplerden alınıp küreğe konulması,

İstanbul'da tutulan mücrimlerin kendisine teslimi için İstanbul kadîsına ve

Mısır'dakilerin İskenderiye gemilerinde küreğe konulması için Mısır'daki Sinan

Paşa'ya hükümler gönderildiği ve Kapudan'a teslim olunduğundan mukayyed

olunması hakkında.

237/366

İstanbul kadîsının, İstanbul'da mahpus olan mücrimlerin defterlerini

yaptırıp sicilleri ile birlikte tersaneye küreğe vermesi ve miktarını bildirmesi,

bundan sonra gelecek mücrimleri de subaşına cerime aldırmadan Kapudan'a

teslim etmesine dair.

238/367

Karaman vilayetinde ihracı ferman olunan kürekçilerin Nevruz'dan evvel

İstanbul'a gelmeleri lüzumuna binaen kadîlara tekrar yazılıp kendisine gönderilen

hükümleri acele kadîlara verip ve bu hususa memur olanlar üzerine durup

vaktinde yetiştirilmesine çalışılması.





215

238/368

Edirne kadîsı; Bursa'dan ihracı ferman olunan kürekcileri muaccel ihrac

mahalline teslim etmesi ve zikr olunan kürekcileri ihrac etmeden bu canibe avdet

etmemesi hakkında.

238/369

Erim kadîsına ve Nazır Mümin'e gemilerin acele yapılması ile ilgili

yazılan hüküm tamam değildir.

239/370

Kıbrıs'dan ihrâc olunan esirlerin pençikleri iltizam eden şahısda üzerindeki

malın tahsili vs. hakkında .

240/371

Anadolu vilayetinde olan kadîların; Kıbrıs adasında ihraç olunan esirlerin

penciklerin iltizam eden Karaman züemasından Mehmet bazı beylerbeyi ve

sancak beyi ve sairenin pencik vermeden bir çok esir geçirerek iltizama noksan

verdiklerini şikayet ettiğinden mübaşir Mehmet çavuş gelince her kimin pencik

vermeden esir çıkardığı sabit olursa resminin tamamen mültezime verdirilmesi.

(Suretleri Karaman ve Rum ve Arz-ı rum ve Şam ve Halep ve Dülkadir ve

Diyarbekir ve Van vilayetleri ile Kıbrıs ve Rodos adalarındaki kadîlara

yazılmıştır.)

243/372

Tokat ve Kosun kadîlarına hüküm; donanma peksimeti için olan 373

numaralı hükmün mükerrer bir kısmıdır.

243/373

Tokat ve Kosun kadîlarının; donanma için havâss-ı hümâyûn terekesinden

peksimet pişirtip vaktinde eriştirmeğe çalışmaları.





216

243/374

Sinop kadîsının; denizciliğe vakıf ve bir parça reis olan sofi Mustafa'nın

orada yapılmakta olan yirmi beş gemiden birine reis yapılması hakkındaki arzına

cevap olup haline göre riayet edilmek için gemilerden birini tamamlatıp İstanbul'a

getirmesini tembih eylemesi hakkında.

244/375

Halep kadîsının; Venedik'de olan bu taraf tacirlerinin Dubrovnik'e

gönderildikleri haber alınınca salıverilmeleri emredilen oradaki Venedik

tacirlerinin ikinci bir emirle çalışmalarına müsaade edildikten sonra bir miktarının

tebdil kıyafetle tagayyür etiklerine ve muhafaza altında bulundurulmazlarsa

hepsinin gitmesi muhtemel olduğuna dair işarına cevaben tagayyür edenlerin

kefillerine yoksa lazım gelenlere buldurup miktarını bildirmesi.

245/376

Kaptan'ın, Filek sancakbeyi Mahmud'un serhattan gönderdiği on esiri alıp,

istihdam eylemesi ve teslim olduğuna dair temessük vermesi.

245/377

Silistre livası kadîları; Varna'da on beş kerestesine yardım emri üzerine

ahâliye parası ile araba, kenevir ve kereste teklif olununca, çoğunluğu akıncı,

yağcı, küreci ve eşkinci yamaklarıyız diyerek karşı çıktıklarından dolayı, bu

seferki hizmette sair zamanlar gibi istisna olmadığını ihtar ederek, taallül

edenlerin isimlerinin bildirilmesi ve akıcıların emir olmadıkça hizmet teklif

ettirilmemesi hakkında.

246/378

Kıbrıs'ın imarı için orada temekkün etmek için Konya, Larende, Kayseri,

Niğde kazalarından adamlar gönderilmesi için kadîlara hükümler

gönderildiğinden, gelecek olanlara umum tekalifden biri olmak ve üç yıla değin

hukuk ve rüsum taleb olunmamak üzere iskan edilip, içlerinde harbe kadir

olanlara mahlul gedikler tevcih edilmesi hakkında.





217

246/379

Niğde beyi, Konya, Larende, Kayseri, Niğde kadîları; yapılan ilan üzerine

Kıbrıs'da sakin olmağa kimsenin istemediği bildirilmesine karşılık, gidecek

olanlara umum tekalifden ve üç yıla değin hukuk ve rüsum vermekten muaf

olamaları, harbe kadir olanlara gedikler tevcih edilmesi için beylerbeyliğe emir

verildiğini ilan edip, adam gönderilmeye çalışılması ve defterlerinin irsali

hakkında.

247/380

Tezvirden hali olmayan ve Kasım naibin mührünü kazdırıp sahtekârlık

ettiği bildirilen Tarsuslu Mustafa'nın cürümleri sabit olursa Kıbrıs'a küreğe

gönderilmesi.

248/381

Molova kadîsının talebine binaen, Yeniçeri Ağası'nın Molova kalesinin

düşmana karşı muhafazası için bir miktar nöbetçi tayin edip acele göndermesi

hakkında.

248/382

Kefe beyinin, Ejderhan seferine gönderilen top ve ona müteallık silah ve

malzemeden orada kalanlar hakkında topçubaşı tarafından verilen defterin sureti

gönderildiğinden, mevcut olup olmadığını ve miktarını öğrenip bildirmesi, iyi

muhafaza ettirmesi hakkında.

248/383

Dubrovnik beylerinin, ubudiyetleri muktezanca vakıf oldukları haberleri

eksik etmeyip bildirmeleri hakkında.

249/384

Sakız'da nöbetci yaya başının bildirdiğine göre iki düşman kalyatası

Midilli'de karaya vurup mülaki olduğu, adalar arasında levend gemileri





218

dolaştığından, Sakız'a gönderilen yeniçerilerden kaçı mevcuttur sağlıklı bir

şekilde öğrenilmesi hakkında.

249/385

Bergos kadîsının, Mürdüm oğlu Ali'yi kasab yazılmak üzere evi ve barkı

ile İstanbul'a göndermesi hakkında.

249/386

Çorlu halkından olup fesadlıklarından dolayı küreğe gönderilmiş olan

kasab Veli ve oğlunun kürekden alınıp Südde-i Sa‘âdet'e gönderilmesi hakkında.

250/387

Bergos kadîsı, Vize'de yapılan gemiler için kazadan ağaç ve kereste

ihzarında yörük ve doğancılardan bazılarının taallül ettiklerini bildirdiğinden,

kimsenin taallülüne müsaade edilmemesi, kereste işinde herkesin çalıştırılması ve

muhalefet edenleri bildirmesi hakkında.

251/388

Musul'da sakin olan Mehmed ve yoldaşlarına isnad edilen meselenin

doğru olmadığına vilayet ahâlisinden çoğu şahadet eyledikleri cihetle mekanlarına

iade edildiklerine dair.

251/389

Ağriboz beyinin; Ağriboz kalelerini tamir etmek ve neferlerini dışarı

bırakmayıp gereği gibi koruması hususundaki emirlere rağmen kalelerin

durumunun ahvalinin muhtel olduğu bildirildiğinden bizzat bu işlerle ilgilenmesi

ve sancak askerini hazırlayıp, düşmandan zarar görecek yerlerin muhafazasını

temin etmesi ve yeniden yüz nefer hisar eri yazıp lazım olan yerlere dağıtması

hakkında. (Suretleri Karlıeli ve İnebahtı beylerine)





219

252/390

Kefe beyinin; Kefe taraflarında hapisde ve hapis dışında bulunan suçluları,

yapılacak gemilere küreğe koyup sicil suretlerinin göndermesi hakkında.

253/391

Vezir Sinan Paşa'ya hüküm yazılarak; üç türlü tahmin yapıldığından

bahisle tersaneden gönderilmesi gereken kerestenin donanma inşası dolayısı ile

gönderilemeyeceği ve Haram-ı Muharrem'in tamîrî nin tehire münasip

görülmediği cihetle ilk tahmin mucibince yüz bin flori sarfı ve orada olan taş ve

kireç istimali ile tamire başlayıp Mısır sancakbeylerinden birini veya su yolu

eminini emin nasb eylemesi, kubbelere gereken kurşunu bildirmesi, bazı

meşayihlerin zimmetindeki mîrî malların tahsili hakkında.

254/392

Kaptanın, Livadya'de olan mîrî yelken bezi İstanbul'a göndermesi ve

İnebahtı yakınında gemi yapılması hakkında.

255/393

Kocaeli beyi ve Said kethüdanın Sinop'ta üç gemi için kereste

hazırlanması ve mavna bina olunması hakkında olup tamam değildir.

255 /394

Sığla terekesini Kıbrıs'a geçirmek için verilen emrin hemen icrası ile

geçirilen tereke için temessük gönderilmesi hakkında.

256/395

İnebahtı beyi; düşmanın İnebahtı taraflarına taarruz kasdında olduğu

işitildiğinden, sancağının zaim ve sipahilerini ve il erlerini toplayıp sancağın

muhafazasının temin edilmesi, gaflet ederse sancağı alınacağından başka

hakkından gelineceğine dair.





220

256/396

İstanbul şehremîninin, Karaman vilayetinden güherçile gelip gelmediği

hakkında malumat verip kalan var ise getirtmeğe çalışmasına dair.

257/397

Tavuslu karyesi kurbünde mîrî çayıra vilayet kâtibi bin akçe resm

bağladığı bildirildiğinden, oranın mîrî için zabt edilip kimseye dahl ettirilmemesi

hakkında.

257/398

Fesatlıklarından dolayı haklarından gelmek lazım olan mücrimleri küreğe

konulmak üzere Cezayir Beylerbeyi Kılıç Ali veya Dergâh-ı Mu'allâ'ya

gönderilmesi.

257/399

Kıbrıs beylerbeyliğine ilhak olunan Alaiye sancağı beyi Kıbrıs'a geçip

hizmette bulunması emredildiği halde oraya varmadığı işitildiğinden henüz oraya

varmamış ise sancağı alınıp gönüllü ağalardan münasib birine verilmesi.

258/400

Erdel taraflarında sınıra yakın yarar adamlar koyup muhafazanın temin

edilmesi hakkında.

258/401

Tameşvar beylerbeyinin bildirdiği üzere Halil Bey ve Muharrem

tarafından tahrir edilen yerlere dahl olunmamak ve sınıra yakın yerlere yarar

adamlar konulmak için Erdel voyvodasına müekked hüküm gönderildiğinden

kendisinin de öte tarafa dahl ve tecavüz edilmesine mani olması hakkında.





221

259/402

Erzurum beylerbeyinin, Erciyes'te işlene güherçilenin Trabzon yolu ile

Cebehâne-i Âmire'ye gönderilmesi mukarrer olduğundan Erciyes'ten güherçile

geldikçe Trabzon'a sevkine yardım etmesine dair.

259/403

Tameşvar beylerbeyi, ev başına yağ ile kendirin Balçık iskelesine

götürülmesi, Semendire beyinin göndereceği kendirin de Balçık iskelesine sevki

hakkında.

260/404

Kastamoni beyinin, yapılan gemiler için üstübi ve zift para ile tedarik edip

Sinop'a göndermesi ve bir miktarda oradaki gemiler için alıkoyması hakkında.

260/405

Samsun ve Sinop'da yapılacak gemiler ve lazım olan ustaların oraya

gelince kullanılması, Süleyman reise yardım edilmesi hakkında.

261/406

Anadolu, Rumeli ve Karadeniz yalılarında kalyata bina etmek isteyenlere

icazet verildiğinden, gemi bina etmek isteyenlere dahl olunmaması.

262/407

Tarsus beyi Kıbrıs'da iken sancağı beylerbeyliğe ilhak olunup, beri yakaya

geçmemesi tembih olunmuşken, beri yakaya geçmesi dolayısıyla, Ahmed çavuşun

vusulünde hemen sancak alay beyi, zaim ve sipahileriyle beraber Kıbrıs'a

beylerbeyinin münasip gördüğü hizmette bulunması hakkında.

262/408

Musdafa Paşanın evkaf-ı mütevellisi olan Geyvan gelip Musdafa Paşa'nın

Mahmud Paşa'dan satın alıp vakfettiği vakıf aleyhine hüküm olunduğu





222

bildirildiğinden, bahsedilen yerin kimden kime satıldığını teftiş edilip neticesinin

bildirilmesi, satış temessükatının gönderilmesi hakkında.

263/409

Sakız'a yeniçeri topçu ve barut gönderilmesi ve Sakız'da olan topçuların

imtihan edilip, topçuluk ilminde mahir olmayanların gediklerin yararlara

verilmesi.

263/410

Yalakabad'da yapılacak gemilerin acele tamamlanması hakkında.

264/411

İstanbul Hâssa Harc Emîni'nin, Sakız'a acele elli kantar barut ile on bin ok

gönderip bildirmesine dair

264/412

Trablus beyi Mustafa Paşa'nın, Kıbrıs adasına zahire geçirmesi ve sancak

sipahilerini alay beyine koşup göndermesi için verilen emirler üzerine ne yaptığını

bildirmesi, henüz gönderilmemiş şeyler var ise acele sevki hakkında.

265/413

Aydın sancağından kendir toplanması hususunda bazı kadî ve nazırların

ihmali olduğu, Yalakabad kadîsının gönderilen mektuba göre amel etmediğinden

azl edildiği ve gemilerin süratle tamamlanması için çalışılmasına dair

265/414

Aydın vilayetinde, donanma için kendir toplanması ferman olunan yerlerin

kadîlarının, kendiri acele toplayıp tersaneye göndermeleri, ve donanmaya kendir

toplanmadıkça kimseye kendir verdirmemeleri, bu konuda ihmalleri olursa

şiddetle mesul olacakları vs hakkında.





223

266/415

Kapudan Ali Paşa'nın, bir düşman kalyatasınden tereke yüklü bir sandalın

tutulduğunu ve içindekilerin ifadesine göre terekenin İzmir'den yüklendiğini Sakız

kadîsı bildiridiğinden, terekeyi vereni buldurup hapsetmesi, düşman kalyatasıni

takip için bir fırkate donatılması hususunda Rodos Azab Ağası'nın ihmali doğru

ise hapsedip ağalığı başkasına vermesi, Sığacık beyi Murad'ın Kıbrıs'a götüreceği

gemiler işine mukayyed olup, tahsis edilecek gemilere Rodos beyi Kaya veya

başka birini serdar tayin edip geri kalan gemilerle ne vakit içeri gireceğini

bildirmesi hakkında.

267/416

Sakız kalesi halkının tereke almak üzere gönderilen Seyfi reisin ne kadar

tereke aldığını ve Sakız'a ne vakit döndüğünü hükmün zahrına kaydedilmesi

hakkında.

268/417

Bazı gönüllü reislerin gemi yapmaya istekli olduklarından, on ve yirmi

oturaktan az olmamak üzere gemi yapılıp sefere iştirak edilmesi, yapılacak

gemilerin kereste ve levazımına yardım edilmesi hakkında.

268/418

Tophâne-i Âmire için çam odunu lazım olduğundan, sekiz bin akçe irsal

olunduğu, gerekenin acele tedarik edilip bildirilmesi hakkında.

269/419

Kıbrıs'da topçuya ihtiyaç olduğundan, uygun kimselerin imtihan edilerek

açığın kapatılması hakkında.

269/420

Eskiden isyan üzere olan ve cezalandırılmaları hususunda emir gelmiştir

şayiası ile etrafa dağılıp şakavete başlayan taifenin haklarından gelinemediğinden,

takip edilenlerin nerede bulunursa tutulup küreğe gönderilmesi.





224

270/421

Basra beylerbeyi mektup gönderip orada yapılacak beş kalyata için

Birecik'den gönderilen kerestenin noksan olduğundan bahisle, kereste vesairesin

nevi ve miktarını bildirilmesi.

270/422

Van beylerbeyinin, Basra beylerbeyinin gösterdiği lüzum üzerine yapılan

gemiler için iki bin kantar kurşun tedarik ve irsal etmesi için Hakkari beyi

Zeynel'e yazılan hükmü müşarün ileyhe göndermesi ve kurşun bedelini oradaki

mukataalardan verdirmesine dair.

271/423

Şehzade Murad'ın matbahı için her sene olduğu gibi rıza ve bedel ile beş

bin koyun alınmasına müsaade edilmesi hakkında.

271/424

Tameşvar beylerbeyi tarafından Balçık iskelesine indirilecek don yağını

nakil için mîrî gemileri ve mümkün olmazsa rencber gemilerin gönderilmesi

hakkında.

271/425

Kemer'de yapılacak kadırganın kerestesini ihzara memur edilen on iki

kadîlık kafi gelmeyeceğinden İvrindi ve Bergama kadîlarının da ilave olunmasını,

Molova, Midilli ve Sakız'dan usta ihrac edilmesi hakkında.

272/426

Kemer'de yapılacak on kadırganın çabuk bitirilmesi için, inşaat yerinde

devamlı bulunmak üzere Gelibolu kadîsı tarafından bir naip gönderilmesi ve

eminin bizzat gitmesi hakkında.





225

272/427

Kulb sancağı taraflarındaki sancaklardan Kıbrıs işi için piyade ihracı ve

piyade çıkamayan sancakların avarız vermesi emredilmişken sancağından ancak

yirmi nefer piyade gönderilip avarız verilmediği bildirildiğinden, o piyadelerin

irsalinde muaveneti olmayanların avarızlarını aldırması hakkında.

272/428

Samako'da hazırlanıp kışın şiddetinden gönderilemeyen demir

malzemenin, kazadan kazaya acele naklettirilmesi ve her kazaya gelip gitme

tarihlerinin bildirmesi.

273/429

Varna'da yapılacak gemiler için usta lazım olduğu bildirildiğinden, on

neccar bulunursa her gemiye birer ikişer verilmesi, gemilerin tamamlanması

hakkında.

273/430

Kadîlıkları Tırnovi'den ayrıldığından gemi kerestesi ve levazımı hakkında

kendilerine müstakil emir gelmedi diye ihmal davranan kadîlıkların, Tırnovi'ye

ne ihracı emredilmişse birlikte temin ile mükellef oldukları, aksi halde

cezalandırılacakları hakkında.

274/431

Kapudan'ın, Şehit Kara Hoca hayatta iken tuttuğu Görfus balyosu ile

düşmana esir düşen kardeşinin ve bazı müslümanların mübadelesi hakkındaki

malumat ve Memi Reis ile Kara Hoca'nın kardeşi İbrahim'e içeri gelmeleri için

yazılan hükmü ulaştırıp gelmelerini tenbih etmesi hakkında.

274/432

Memi Reis'in, kendisi ile Kara Hoca kardeşi İbrahim'in içeri gelmeleri

hakkında.





226

275/433

Memi Reis'in, kendisi ve şehid olan Kara Hocanın karındaşı İbrahim'in

içeri gelmeleri lazım olduğundan İbrahim ile haberleşip, bazı müslümanların

mübadelesinin temini hakkında.

275/434

Samakov'dan, kışın şiddetinden dolayı araba müzayakası dolayısı ile

gönderilemeyen demir malzemenin, işletilip hazırlanması hususunda gerekenin

yapılması.

276/435

Samakov'da demir hizmetinde olan Koyun Çavuşun, tersane ve kadırgalar

için yaptırdığı demir malzemeyi kış şartlarında, rıza ile araba bulunamadığından

dolayı, kazadan kazaya nakl için kadîlara hükümler yazıldığından o suretle acele

göndermesi.

277/436

Eğriboz beyinin, sancağında olan kale neferlerini bizzat yoklayıp işe

yaramayan ihtiyar ve küçüklerin yerlerine harbe kadir olanları tayin etmesi, ihraç

ve tayin edilenleri defter edip bildirmesi.

277/437

Sinan Paşa'nın, Yemen benderlerininn muhafazası için üç kaltayaya lüzum

görüldüğünden, Yemen beylerbeyi Behram'a yazıp malzemesinin gönderilmesini

istediğinden, gönderdiği defterde yazılan levazımı Mısır'ın Süveyş ve başka

iskelelerinde olan rencber taifesinden değer bahası ile alıp göndermesi ve

miktarının bildirmesi hakkında.

278/438

Ahyolu kadîsının, yapılacak gemiler hakkındaki işarına cevap olup Vize'de

binası ferman olunan gemilerin kendi kazasında yapılması evvelce emredilmişse

de orada yapılabilecekleri anlaşılarak tekrar Vize'ye hüküm gönderildiği ve o





227

gemilerin yerine on gemilik kereste kestirip bahara hazır etmesi ve yapılmakta

olan diğer gemileri bitirmeğe çalışıp iş hakkında malumat vermesi.

278/439

Kıbrıs'da olan bölük ağasına hüküm yazılmış olup çizilmiş ve tamam

değildir.

278/440

Cezayir beylerbeyinin, bazı mahlûl tımarların müstehaklara tevcih

edilmesi hususunda.

279/441

İznikmid ve Yaalakabad' da yapılan gemilerin kerestelerine ve sair gemi

işlerine dair olup mükerrerdir diye çizilmiştir.

279/442

Varna Kadîsının, Temaşvar'dan Ruscuk'a ve oradan kendisine

gönderilecek barutu emredilecek yere göndermek üzere muhafaza etmesi

hakkında.

280/443

Ruscuk kadîsı ve dizdarının, Temaşvar beylerbeyinden oraya gönderilecek

barutu Varna kadîsına ulaştırılması ve tarihinin bildirilmesi hakkında.

280/444

Kütahya sancağından gayrı sancakların reayasının şikayetlerini

beylerbeylerin dinlememesi emredilmesinden dolayı fukaranın davaları

görülmediğinden, muzdarip oldukları, şikayete konu olanların davalarının toprak

kadîlarına yazılıp gönderilmesi hakkında.





228

281/445

Dergâh-ı Mu‘allâ yeniçerilerinden iken bölüğe ilhâk olunan ve tımara

çıkanların ellerinde olan mîrî tüfenkler alınıb Cebehâne-i Âmire için zabt

olunması hakkında.

281/446

Kadırgaların mühimmatının acele tamamlanıp tersaneye getirilmesi ve

bina olunacak diğer gemilerin kerestelerinin kestirilip münasib yerlere

yığdırılması ve hazır olduğunda gemiler gönderilerek tersaneye getirilmesi

hakkında.

282/447

Cezayir beylerbeyinin, iki yüz pare gemiden mürekkep donanmaya

konulmasını münasip gördüğü cenkci miktarını hesap ve beher manganın kaç

neferden ve ne çeşit silahlardan olması lazım geldiğini tayin edip bildirmesi,

beylerbeyliğine tabi beylerin sipahileri ve harp silahları ile hazırlanmalarını

tembih etmesi hakkında.

282/448

Draç kalesi tamîrî ne gönderilen Hasan Çavuş, tamir akçesinin müfettiş ve

nazır tarafından verilmediğini bildirdiğinden, maliye tarafından bu defa

gönderilen hükm-i şerîfümde miktarı tayin olunan parayı acele verilip, işin tehire

edilmemesi hakkında.

282/449

Budun beylerbeyinin, düşman tarafından bir hareket işitilmediği, o taraftan

ahde mugayir bir durum olmadıkça sulha muhalif hareketten sakınılması

hakkında.

283/450

Akgirman'da olan gemilerden ikisinin gönderilmesi ve bazı bölgelerin

düşmandan korunması hakkında.





229

283/451

Dukakin sancağında casusluk ve fesad yapanların tutulup icabının

yapılması, fakat kendi halinde olanlara ilişilmemesi.

284/452

Erdel vilayeti voyvodalığının kendisine inayet olunmasına binaen adet

veçhile Südde-i Sa‘âdet çavuş başına on bin ve Divan-ı Hümâyûn kâtiplerine üç

bin akçe göndermesi.

284/453

Geliboli'da binası ferman olunan gemilerin kerestesi Geliboli'ya geçirmek

mümkünse gemilerin binası orada, değilse Kemer'de yapılması hakkında.

285/454

Memlekete zarar kasdı ile gelen haydutların Güle ve Yanova sancaklarının

arasında olan Akkiriş nehrini geçtikleri yerde imece usulü ile bir palanga

yaptırması ve hıfzına kifayet miktarı neferatın Güle kalesinden gönderilmesi

hakkında.

285/455

Erzurum beylerbeyine yazılmış olup tamam değildir ve çizilmiştir.

285/456

Urla kadîsına hüküm ki, Urla'daki vakıf köylerin ahâlisinden elinde etrafı

kesilmiş akçe bulunanların ve kesenlerin küreğe konulup sicil suretlerinin


286/457

Silifke kalesinin limandaki gemilere faidesi olmadığından, Akliman' da

limanın korunmasına kabil bir yerde bir kale resm ederek masrafının bildirilmesi.





230

286/458

Harput sancağı beyi ve haslar emini olan Seyyid Mehmed'in zulmünden

şikayet edenlerin şirretlik ettiklerinden, mezkur reaya zimmetinde mal-ı mîrînin

tamamen tahsil ve zabt edilmesi hakkında.

287/459

Havas-ı hümâyûn reayasının zimmetlerinde ki mal-ı mîrî yi toplatıp Amid

hazinesine teslim ettirmesi için Erzurum beylerbeyi Ali'ye hüküm yazıldığından,

göndereceği mal-ı mîrî nin kabz ve zabt edilmesi hakkında.

287/460

Boğdan voyvodasının bazı adamları İstanbul'a gelip giderken bindikleri

beygirlere kimsenin müdahele etmemesi hakkında.

288/461

Vezir Sinan Paşa'nın, Mısır'ın imarı hususundaki ihtimama, Yemen'de

nöbetçi tariki ile kalan Mısır askerinin mevacibi için hazineye lüzum olduğuna

dair işarına cevap olup tohum tedarikine kudreti olamayan reayanın eskiden verile

geldiği üzere tohum verilmesi ve Yemen'deki Mısır askerinin mevacibi için hazine


289/462

Kıbrıs'taki bölük halkının reayayı ve çocuklarını esirim iken kaçmışımdır

diye yalancı şahit ikame ile aldıkları ve şer‘a muhalif durumda bulundukları

işitilerek böyle davaların istima edilmemesi için beylerbeyi ve kadıya hükümler

gönderildiğinden, bölük taifesini zapt edilip reayaya zulüm yapılmaması ve

zulmedenlerle, muhafaza hizmetini iyi görmeyenlerin isimlerin bildirilmesi

289/463

Dimetoka ve Hasköy kadîlarının, Midye ve Varna'da yapılacak gemiler

için dülger ihraç edip Midye, Ahyolu ve Varna'ya göndermeleri hakkında.





231

290/464

Köstendil beyi Mehmet'in, Yanık'da olan paşa sancağı sipahilerini

yoklayıp Rumeli beylerbeyinin yanına göndermesi.

290/465

Cezair kullarının bir mevacibi olup Bağdat Hazinesi'nden verilmesi

emredilen on dokuz yük akçenin dokuz yükünün verilip ve Basra beylerbeyi'nden

gemi isteyip vaktinde ulaştırılması hakkında.

291/466

Basra ve Cezayir kulları mevacibinin Bağdat Hazinesi'nden verilmesi

hususunda, gerekli haberleşmenin yapılarak gemiler gönderilmesi.

291/467

Menteşe beyinin, adalar muhafazası için taşrada alıkonulan gemilere bizzat

girip tarihlerini bildirmesi.

292/468

Kefken'de yapılmakta olan beş kadırganın itmamına, Sakarya'da

yapılmasından vazgeçilen on kadırganın ağaçları kestirilip Kefken ve İznikmid'e

indirilip tersaneye gönderilmeye çalışılması, önceki sene salınan ağaç bakiyesinin

İznikmid'e indirilmesi hakkında.

292/469

Saruhan sancağında zeamet ve tımar tasarruf edenlerin defter-i cedidden

bedelleri tevcih olunmak için yaftalarının verilmesi hakkında.

293/470

Şam yeniçerilerinden Haleb Hazinesinde istihdamda olanların gedikleri

mahlûl olunca, mülazemet üzre olan il emirlilerine tevcih olunması ve gediklerin

kayd olunarak tasarruf ettirilmesi.





232

293/471

Sinob'da yapılacak kadırgalar için Trabzon ve Batım sancaklarından üstad

neccar ve kalafatcı gelmesi lazım olduğundan, zikr olunan sancakların kadîlarına

hüküm gönderildiği ve kadırgaların düşünülen zamandan da önce tamamlanması.

293/472

Trabzon ve Batım sancaklarındaki kadîların, Sinob'da yapılacak gemiler

için kazalarından üstad neccar ve kalafatcı göndermeleri hakkında.

294/473

Hersek sancağında müslümanların ev ve camilerini yakan, mallarını garet

eden, düşman kalyatalarıne kılavuzluk ettikleri bildirilen hristiyanların toprak

kadîlarına teftiş ettirip cürümleri sabit olanların siyaset ettirilmesi ve yalnız eski

töhmeti olanların küreğe konulmak üzere gönderilmesi.

294/474

Manya asileri ile yekdil olduğu bildirilen ve Sardunya dizdarlığından

çıkarılan Ahmet'in Manyalılarla münasebeti baki olup hakkındaki şikayetler

edildiğini Mizistre beyi Ali arz ettiğinden, ahvalinin bizzat teftiş edilip fesadı

sabit olursa hapsedilerek sicil suretinin gönderilmesi.

295/475

Midilli reayasından bazıları gelip, bazı mültezimlerin reayaya tuz tarh edip

parasını aldıkları halde tuz vermediklerinden şikayet ettikleri cihetle, reayaya

zulmedenlerin haklarından gelinmesi ve yolsuz aldıkları paraların geri verilmesi

hakkında.

295/476

Sumud kalesi tamamlanması, Vezir Ahmed Paşa'nın yalılar cânibine

devamlı bakması hakkında.





233

296/477

Karasu Yenicesi kadîsına hüküm ki, Mehmedlü köyü halkının davaları ile

ilgili olarak suçları sabit olanların ibret olsun diye küreğe konulmak üzere

gönderilmesi, kendi halinde olanlara ilişilmemesine dair.

296/478

Hırsızlık ve çeşitli sebeplerden dolayı hapsedildiği bildirilen Çorlulu kasap

Veli oğlu Osman'nın küreğe konulmak üzere Kaptan Kılıç Ali Paşa'ya

gönderilmeleri hakkında.

297/479

Siyâsete müstehak olanları ve fesadlıkları zahir olan mücrimlerin küreğe

konulmak üzere Kıbrıs'a, defterinin ise Südde-i Sa‘âdet'e gönderilmesi hakkında.

297/480

Delvine sipahilerinden ahâlinin talebiyle daha önce Rodos'a sürgün olan

Can'ın cezireden itlak olunması emr edilerek, Can'ı Rodos'dan beri yakaya geçirip,

kimseye zulm ve teaddi eylememesinin temini hakkında.

298/481

Rusçuk kalesine gönderilen beş yüz kantar don yağını acele ve gelecek

kendiri de Varna kadîsına göndermesi.

298/482

Koyun Çavuşun, gemiler için kestirip gönderdiği çivilerin başları yuvarlak

olmadığından ihtimam gösterip istenilen tarzda kestirmesi ve Ahyolu tarafında

yapılacak gemilere lazım olan çivilerin kalanını acele göndermesi, ihtimamsızlık

gösterirse başının gitmesi mukarrer olduğu hakkında.

298/483

Varna kadîsının, Eflak voyvodası Aleksandır tarafından satın alınan don

yağını Ruscuk'dan kendisine gönderilince kabz eylediğini bildirmesi hakkında.





234

299/484

Vize beyinin, Vize'de yapılacak kadırga ve baştardanın tamamlanması,

tersaneye kereste hazırlaması konularında ihtimam göstermesi.

299/485

Süzeboli'da yapılan kadırgalar için istenilen neccar ve kalafatçıların


300/486

Tophâne-i Âmire'de kadimden ve yeniden dökülen topların kundaklarının

yaptırılması, topların kundaklarına lazım olan kerestenin Samakov'dan getirilen

keresteden tedarik edilip top kundaklarının tamamlanması.

301/487

Yalvaçlı Hacı'nın seferde iken evini basıp malını alan ve kızını götüren

Hızır arkadaşlarının hakkındaki tatbikatta elde edilen ve evinde Hacı' nın kızı

bulunan Hızır'ın yaptıklarına memleket ayanının şahadet ettiğini Akşehir kadîsı

bildirdiğinden merkumun siyaset edilmesi ve arkadaşlarının buldurulup icabının

yapılması hakkında.

302/488

Şehirköyü ahâlisinden Nigü adlı bir hristiyanın evini basıp merkum ve

karısını katl ve malını garet etmekle sipahi Hasan ve kardeşinin hakkında ne lazım

gelirse yapılması hakkında.

303/489

Ömer nam haraminin karındaşı ve şeriki olan Hasan nam haraminin,

Şehirköy emini olan Musdafa tutub habs etmişken akçesini alıp habsden ıtlak

eylediği işitildiğinden, vaki ise Mustafa'ya buldurup icabının yapılması.





235

303/490

Kıbrıslı bazı adamlar Haleb'de bulundukları sırada Kıbrıs muhasara

edilmekle, kendileri haps kadın ve çocukları esir edildiği doğru ise, Kıbrıs'da

sakin olmak şartı ile ıtlak edilmeleri, ailelerini birlikte götürmeleri hakkında.

304/491

Sabık Marmara kadîsı Hüsam ile naibi Mehmed'in donanma için ihraç

olunan akçeden hayli para aldıkları şikâyetiyle, bu konunun teftiş edilerek

gerekenin yapılması hakkında.

305/492

Trabzon beyi Ömer Bey'in bazı suhte ve müfsidlerin toplandığı Rum

vilayetinin muhafazasına memur edildiğinden, fesad çıkaranları tutup icabının

yapılması.

306/493

Erzurum beylerbeyinin, yukarı canib hakkında daima casuslarla haber

alarak, emniyet ve refahının teminine çalışılması hakkında.

306/494

Semundurna beyi olan İskender mektubuna binaen, yayabaşı olan oğlu

Mehmed'e yirmişer bin akçe zeamat verilmesi hakkında.

307/495

Sapanca Dağı'nda korucu olan Ahmed'in mîrî koruyu koruması hakkında.

307/496

Vezir Sinan Paşa'nın, Mısır'daki sipahi oğlanları ve silahtar ve yeniçerileri

kullarına mevacibleri verilip, defterinin gönderilmesi, Yemen'den gelen yeniçeri

ve silahtarlar ağalarına İstanbul'a avdet için izin verilmesi, Mısır'da ne kadar

sipahi oğlanı mevcut olduğunu ve izin verilenlerin hangi ay mevacib aldıklarının

bildirilmesi.





236

308/497

Süleyman Paşa Medresesi müderrisi mektup gönderip eski zimmetinden

dolayı hakkında hayli muamele geçmiş olan mütevelli Abdulcelil'in Kütahya

kadîsı Muslihiddin tarafından himaye edilip tekrar mütevelliliğe istihsal

olunduğundan bahisle muhasebesinin tekrar görülerek zimmetinde vakıf malı

çıkarsa tahsil edilmesi hakkında.

309/498

Musul'da bazı mescitler yakınında bulunduğu işitilen meyhanelerin

kaldırılması ve müslümanlara şarap sattırılmaması hak.

309/499

Canik alay beyi, emir mucibince yirmi sipahi ile o tarafın muhafazasına

baktığından Samsun'a dair kadîsından gelen mektuptan bahisle Canik beyi

donanma seferinde alıkonulup sipahileri ile beraber o canibin muhafazasına

memur edildiğinden ehl-i fesâd türeyip beyin yanındaki sipahi kifayet etmezse

kendisinin il eri ile muavenette bulunmasına dair.

310/500

Varna ve Ahyolu kadîlarının, ikmal edildikleri bildirilen gemilere kazadan

kürekçiler ihraç edip ve kifayet etmezse kefere ve levent taifesinden tamamlayıp

denize çıkan Donanma-i Hümâyûn'a iltihak için acele göndermeleri hakkında.

311/501

Mal-ı mîrî tahsili için gönderilen adamlara taarruz ederek bazıların cerh ve

katl eden suhte taifesi hangi kazada bulunursa, tutulup sabit olacak cürümlerine

göre tecziyeleri ve emvalin geri alınması hakkında.

311/502

Bağdad beylerbeyi; zimmetinde mir-î mal olan Mehmed'in durumunun

teftiş edilmesi, zimmetinde mal çıkarsa tahsili ve bildirilmesi hakkında.





237

312/503

Cizre vilayeti Şeyhü'l Arab'ı Yemen seferinde iken Gulam adlı ecnebinin

Şeyhü'l Arablığı ve çeşitli malları gasb ettiği vaki ise merkumun mîrî ile

alakasının kesilmesi, sabit olan hukukun sahiplerine verilmesi hakkında.

313/504

Sefere müteveccih iken yirmi sipahi ile Canik sancağı muhafazasına

memur edilen Canik alay beyinin, sipahiler muhafazaya kafi gelmezse il-eri ile

muavenette bulunması hakkında.

313/505

Kayseri kalesi hakkında hüküm olup, tamam olmayıp çizilmiştir.

313/506

Çorum miralemi olan Ali'nin, Donanma-i Hümâyûna varmayan liva

sipahileri ile münasip bir yerde bulunarak, livanın müfsidlerden korunması ve

donanmaya gitmeyip bedel verenleri de muhafaza içinde kullanması hakkında.

315/507

Kırkkilise müsellemleri beyinin, elli nefer müsellemin kapı hizmetine

tayin edildiğinden, müsellemlerin başka hizmete mamur değillerse, elli

müsellemin Bali çavuşla ihrac edilmesi hakkında.

315/508

Bazı mîrî maslahat için gönderilen Kara Musdafa Ereğli limanına gelince

bazı hristiyanların taşa tutarak birkaç neferi yaraladıkları bildirildiğinden, teftiş

edilerek fesadı sabit olanların küreğe konulması için çavuşa teslim edilmesi

hakkında.





238

316/509

Mora beyi ve Muton azabları ağasının, dışarıda gezip hizmet yapmadıkları

işitilen Muton azaplarına sıkı tembih yapmaları, muhalefet edenlerin gedikleri

başkalarına verilmek üzere bildirmeleri hakkında.

316/510

Yeni Musul beyi Yusuf mektup gönderip Van'ın Muş ve Bitlis

nahiyelerindeki havâss-ı hümâyûndan kendisine verilen haslara bedel Musul'daki

Tayiş taifesine verilmesini rica ettiğinden mezkur hasların tekrar havâss-ı

hümâyûna ilhak edilmesi hakkında.

316/511

Siroz'daki has top arabacılarında birini yaralayan ve kürekte iken bir

suretle kurtulup bir diğerini öldüren Baro Mustafa'nın tutulup ahvalinin teftiş

edilmesi.

317/512

Nişancı Mehmed Bey'in adam ile gelen emri şerif mucibince Eskişehir

kazasına tabi Sökü nam mevzi hakkında Mihallü taifesi ile olan nizalarının teftişi

neticesinde, Mehmet ve Gaybi'ye tecavüzde bulundukları bildirilen Mihallüden

Sarı Mustafa ile yoldaşları küreğe konulmak üzere mahfuzen gönderilmesi.

318/513

Erdel'e tabi Toyran dağında keşiş kıyafetinde bir hristiyan Radol

voyvodasının oğluyum yerini isterim diye ortaya çıkıp etrafına topladığı

adamlardan ulufeli askerler yazdığı işitilerek üzerlerine gidilince cemiyetleri

dağılıp içlerinden ancak üç kişinin tutulabildiği hakkındaki işarına cevaben

tutulanların siyaset edilmeleri ve keşiş ile arkadaşlarının da tutulup bildirilmesi

hakkında.





239

319/514

Karahisarı-ı Şarki sancağının muhafazasına ile ilgili olup, tamam olmayıp

çizilmiştir.

319/515

Süveyş'den yükle giden vakıf gemilerindeki tüccardan Cidde'de öşür

alınmasından dolayı tüccar vesaire mal vermediği, şimdiye kadar bir şey

alınmamış ise kanuna muhalif iş yaptırılmaması hakkında.

319/516

Çeşitli suçları işleyen Bora Musdafa'nın şerrinden şahadet eden

olmadığından, merkumun teftiş edilerek neticesinin bildirilmesi hakkında.

320/517

Rodos kalesinde sakin Nebi'nin, kendi işi için Anadolu vilayetine giderken

ulağım diye halkın davarlarını aldığı hususunun teftiş edilmesi, suçu sabit olursa

küreğe gönderilmesi hakkında.

320/518

Kulu'ya tabi Ovacık köyü piyadelerinin defterde piyade olarak kayıtlı

oldukları halde, kendilerini Sultan İmareti Vakfı'na raiyyet yazdırıp, vakıf

reayasıyız diye hizmete gelmediklerinden, buna itibar edilmeyip yine piyade

hizmetinde kullanılmaları.

321/519

Edirne ve Çorlu'da tutulan yedi hırsızla Gurbet tayifesinden beş kişinin

küreğe konulmak için gönderilmesi.

321/520

Avlonya sancağının hıfz ve hıraseti sağlanmasına dair.





240

322/521

Eflak voyvodasınının, Erdel'e bağlı beylerin ahvali hakkında malumat

vermesine dair.

322/522

Kâğıthane'de ihdas olunan baruthane suyunu bazı kimselerin bahçelerine

çevirip baruthane değirmenlerine zarar verdikleri işitildiğinden o bahçeler

hakkında malumat verilmesi ve yapılan zararın önlenmesi.

322/523

Cumapazarı kadîsının bildirdiğine göre kazaya tabi bazı köyler ahâlisinin

Vezir Mehmed Paşa voyvodası Behram'dan şikayet etmeleri üzerine, her iki

tarafın mahkemeye celb edilince, voyvoda ve adamlarını taş ve bıçakla döven bazı

kimseler hakkında tahkikat yaparak cürümleri sabit olanların sicil suretleri ile

beraber gönderilmesi.

323/524

Budun beylerbeyi iken ölen Ali Bey'in Diyarbakır'daki evkaf mütevellisi

olan Musa'yı ilhak edeni buldurup zimmetinde olan defter ile beraber

gönderilmesi.

324/525

Vezir Sinan Paşa, sancak tevcih edilen Cem'in uhdesindeki mukataadan

olan borcuna Cem'in sefer dolayısı ile verdiği bahalar ile salyanesinin mahsup

edilmesi hakkında.

324/526

Diyarbakir Defterdarı'nın, Çapakcur beyi Halid gelip 972 de kardeşi ve

oğlu ile birlikte bazı mukataaları ziyade ile iltizam ederken teklif edilen sekiz bin

terakkinin kardeşine verilmesini istediğine ve ifadesinin kayda uygun olduğuna

dair işarına cevaben, ziyade edilen mukataaların hangileri ve eski bebelerinin ne

olduğunun sıhhatle bildirilmesi hakkında.





241

325/527

Kazalarda öldürülenlerin kan davaları Amid kadîsı huzurunda görülmek

için emir vardır diye o kadînın huzura talikle teehhüre uğratılmasında fesadın

arttığı bildirildiğinden bahisle her kadînın her neviden davayı müstakil görmesi

hakkında.

325/528

Musul sancağı Şehrizol beylerbeyiliğine ilhak olunduğundan icmal ve

mufassal defterlerinin Şehrizol beylerbeyine gönderilmesi hakkında.

325/528

Musul Sancağı Şehrüzol'a ilhak olunduğundan gönderilmiş olan icmal ve

Musul defterlerinin hıfz edilmesi hakkında.

326/530

Görice kalesi erenlerinden bazılarının fesad üzere olduğundan, bunların

ahvallerinin teftiş edilerek gerekenin yapılmasına.

326/531

Gökbuze kurbünde maktul bulunan Abdi nam doğancının katil ve

yoldaşlarının tutulup haps olunması hakkında.

327/532

İskenderiye'de dökülecek şaykalar işin yuvarlak yonucu müsellemlerden

nöbetle ustalar gönderilmesi ve malumat verilmesi hakkında.

327/533

Mehmed Çavuş'un gönderdiği kendir ve üstübi ulaştığına dair.

327/534

Mısır eyaletinin Vezir Sinan Paşa'ya tevcih edildiğinden, Sinan Paşa

gelinceye kadar İskender Paşa'nın muhafaza hizmetinde kalması hakkında.





242

328/535

Sultan Murad'ın validesi tarafından yaptırılan camisi için kaygan taş

kesdirilip, fiyatının bildirilmesi.

328/536

Edine kadîsının, evvelce kemendciler yatağı olarak tutulan ve hasımlarının

ricası üzerine Edirne'de siyaseti arz olunan tımar sahiplerinden Kasımpaşalı

Mehmed'in cürmü sabit olursa mahallinde icray-ı şer edip bildirmesi

328/537

Silivri'de tutuldukları bildirilen firari bazı mîrî esirlerin mahfuzen Südde-i

Sa‘âdet'e gönderilmesi ve miktarının bildirilmesi.

329/538

Eğrigöz kazasının Bük ve Dükrek köylerinden Abdullah ve Bedirşah adlı

harâmî başılar beylerbeyi ve sancak beylerinin seferde olmalarından istifade

ederek şakavet yaptıkları, üzerlerine varılınca karşı koyduklarından, üzerlerine

varılıp ve gerekenin yapılması.

329/539

Delvine ve Avlonya'nın muhafazası, isyan üzere olan Arnavutların

durumlarının araştırılması ve fethi emredilen Ölgün ve Bar kalelerinin alınmasına

çalışılması hakkında.

330/540

Hüdevendigar sancağında, reayadan bir kısmında tüfenk bulunduğu ve

fesad olduğundan, sipahi ve yeniçerilerden gayrı kimde tüfenk bulunursa

müsadere edilerek adedini ve kimler tarafından ne vakitten beri kullanıldığının

bildirilmesi ve daha sonra reaya elinde tüfenk bulunursa kendilerinin mesul

tutulacağı hakkında.





243

331/541

Tırhala sancağı kazalarında cürümleri sabit ve müseccel olan mahbusların,

donanma oraya gelince küreğe konulmak üzere Pertev Paşa'ya teslim edilmesi ve

defterlerinin bir suretinin gönderilmesi hakkında.

331/542

Rumili yalıları kazalarında siyasete müstahak olanların küreğe

gönderilmek üzere gemilere ve sicillerinin Südde-i Sa‘âdet'e gönderilmesi.

332/543

İstanbul'da bazı dükkânlarda camesuy kadınların peyda olduğu, fesad

çıkardıkları işitildiğinden, dükkânlarda bulundurulmamaları ve evkaf

mütevellilerinin böylelerine dükkân vermemeleri hakkında.

332/544

Vize, Kırkkilise, Çorli ve Ahyoli kazalarında yeniçeriler dışında kimseye

tüfenk kullandırılmaması ve aykırı davrananların bildirilmesi.

333/545

Bazı müfsidlerin ele getirilmesi hususunda Evren Çavuşa muavenet

gösterilmesi ve bu konuda hassasiyet gösterilmesi.

333/546

Van'ın ve Erciş hisarının iç yüzünün kargir olması konusunda gerekenin

yapılması.

334/547

Van beylerbeyinin, kale tamîrî konusunda gerekenin yapılması, israftan

kaçınılması hakkında.

334/548

Sabık katib Kara kadî ile tahrir olunan yerlerin defterlerine dahl

edilmemesi ve mamur eden hizmetin tamamlanması.





244

335/549

Arafat su yoli mühimmatı ve Haram-ı Şerîfe tamîrîne lazım gelen ne varsa

tedariki vs hakkında.

338

Haleb defterdarına yazılmış mükerrer hüküm.

338/550

Beç kralı tarafına gidip gelen casusların söylediklerine göre Erdel'in ihtilal

üzere bulunduğu ve Beç kralının Erdel'i zabt eylemek tedarikinde olduğundan,

askeri hazırlığın yapılması, gerekenin yapılması hakkında.

339/551

Levnada köyü halkının şirret ve şakavetinden şikâyet ettikleri Hürrem'in

ahvalinin teftiş edilip, şenaati sabit olursa küreğe konulmak üzere sicil sureti ile

gönderilmesi.

339/552

Erhos kadîsının az olan kale neferlerinin muhafazaya kudretleri

olmadığından otuz nefer daha ilavesi hakkındaki arzına cevaben o tarafta olan

müslümanlar ve il erleri ile muhafaza etmesine dair.

340/553

Kastamonu kadîsının, kalpazanlıktan küreğe gönderilmişken bir suretle

kurtulup yine kalpazanlık yaptığını bildirdiği Murad nam kimesneyi nezdinde

bulunacak alet ve sicil sureti ile göndermesi hakkında.

340/554

Geliboli'da bulunan neccarların ücretle Tersâne-i Âmire'de çalıştırılmak

üzere aletleri ile birlikte gönderilmesi hakkında.





245

341/555

Bazı haramilere yatakçılık yapan ve birçok cürümler işleyen Halepli

İbrahim'in kadî tarafından hasımları muvacehesinde ahvalinin teftiş olunması

hakkında.

343/556

Hersek ve Kilis vilayetlerini tahrir iden Musdafa'nın, mufassal hükm-i

hümâyûn mucibince bahsedilen mahallerin tahriri hususunda.

343/557

Vezir Sinan Paşa'ya hüküm ki, Mısır'dan ve İstanbul'dan Yemen'e

gönderilen kul, gönüllü vesair sınıftan askerlerin mevacibinin tedariki ve irsali

hususunda gayret edilmesine dair.

344/558

Vezir Sinan Paşa'ya hüküm ki, Venedik tacirlerinin serbest bırakılması

mukabilinde Venedik memalikinde alıkonulan tacirlerimizin serbest bırakılacağını

Venedik balyosu taahhüd ettiğinden, tutulmuş olanların serbest bırakılması

hususunda.

345/559

İstanbul civarındaki mîrî çayırların otlarını taşımak için Çorli'da

kararlaştırıldığı biçimde sapan ve öküz sahiplerinin hizmet etmeleri hakkında.

345/560

Kastomonu kadîsının bildirdiğine göre halk tarafından gammazlık ve yalan

şahitliğinden şikâyet edilen Sarıkavak köyü imamı Sefer'in ahvalini teftiş edip

mazarratı sabit olursa sicil sureti ile mahfuzen gönderilmesi.

346/561

İznik kadîsının bildirdiğine göre İznikmid dağlarında avlanmaktan dolayı

yabani hayvanların mahsullerine zarar verdiklerini söyleyerek eskisi gibi

avlanmalarına müsaade isteyen Gürli nahiyesi halkının yabani hayvanları ok ve





246

yay ile avlamaları ve bu bahane ile dağlarda kimseyi tüfekle gezdirilmemesi

hakkında.

346/562

Pınarbaşı kalesindeki hisar erenlerinin ulufesi hakkında beylerbeyinin

işarına cevaben, kale neferleri ulufelerini değerli yerlerden salıp mevacibleri

hususunda müzayaka çektirilmemesine dair.

347/563

Gerekşübek sancağı tevcih edilen Kansu mektup gönderip livanın terike ve

sair mahsulatı ve asilerden gayrı reayası bulunmadığı cihetle ümeranın oturmağa

kudretleri olmadığı, Aclun ve Gerekşübek sancakları birleştirilip kendisine tevcih

olunur ve Aclun alay beyi olan oğlu Mehmed'in tımarı zeamete çıkarılır ise hacılar

zarardan korunacağını arz ettiğinden deruhde edeceği hizmetin ifasına gücü

varmıdır ve evvelce Aclun sancağı tevcihinde Şam hazinesine vermeği taahhüt

ettiği beş bin floriyi teslim etmiş midir öğrenip bildirmesi hakkında.

348/564

Gerekşübek beyi Kansu Bey'in, Şam beylerbeyi Ahmed ve Şam defterdarı

Hüsrev ile haberleşip arzı lazım olan ahvali bildirmesi ve sancağının

muhafazasına çalışması.

349/565

Mısır ve Şam yolu üzerindeki kalenin muhafazasına dair.

349/566

Yahyacık köyünün mahsulü çok olduğu halde Haziney-i Âmire'ye az

teslim edildiğinden, geçen sene ne alındığını ve kimlerin topladığının bildirilmesi





247

350/567

Safed Beyine hüküm ki, reayadan bazılarında tüfenk bulunduğu, zaim ve

sipahilerden bazılarının tüfenk sattıklarından, yeniçeri ve tüfenk kulanan sipahi ve

zaimlerden başka kimde tüfenk bulunursa müsadere edilmesi hakkında.

350/568

Kıbrıs'da ambarda bulunan kalyata taşının İstanbul'a gönderilip, ne baha

takdir olunduğunun bildirilmesi.

350/569

Bosna'nın ocak erlerinden Bahtiyar'ın oradaki esirleden biri ile mübadele

edilmesi hakkında.

351/570

İskenderiye sancağının tımar tevcihi konusunda ahvalin teftiş edilip, bu

konuda bahsi geçen kişinin mezkûrun beratı ile İstanbul'a gönderilmesi hakkında.

351/571

Beç kralına tabi Engros kâfirlerinin serhad askeri ile muharebeden ve

fesâddan hali olmadıklarından, fesad etmek için sınırdan geçenleri tutup

haklarından gelinmesi.

352/572

Evvelce sürülüp sonra yerlerine iade edilenlerin, Musul'dan alakalarının

kesilip Diyarbekir ve Hasankeyf'den hangisini isterlerse oraya gönderilmelerine

dair.

353/573

Adam öldüren bazı kimselerin, ahvalinin teftiş edilip, sipahi olmayanların

cezasını verilmesi ve sipahi olanları yazılması, yaramazlıklarına şahadet edilen

diğer kimselerinde Kasım Çavuş'a teslim edilerek Südde-i Sa‘âdet'e

gönderilmeleri hakkında.





248

354/574

Ankara piyadelerinden nöbeti gelenlerin hizmete sevk edilmesi ve

muhalefet edenlerin bildirilmesi.

354/575

Orman köyünden Mustafa ve refikleri, Bayezid adlı küçük bir çocuğu

vasisi elinden alıp başka yere götürdüğünden, merkumların buldurulup meselenin

teftişi ve icabının yapılması.

4.3. Tamamı Arapça Olan Hükümlerin Tercüme Kayıtları

179 / 266

Cuma Günü 29 Şevval

Bu, bizim ferman-ı şerifimiz ve yüce emrimizdir -bütün doğuda ve batıda

geçerli olmaya devam etsin. Bu fermanı, Cezayir çöllerindeki ilim adamlarına,

eşrafa, saygın kişilere, şeyhlere ve insanların ileri gelenlerine; oradaki bütün halka

(reaya ve beraya) gönderdik. Onlara (gönderilen) bildiri (ilâm) şunu içermektedir

ki: Cezayir ülkesi ve buna bağlı olan yerler, bizim koruduğumuz (öz) ülkemizin

bir parçasıdır. Saltanatın gözü ve dikkati ebediyyen oranın intizamı ve halkının

korunması üzerindedir. Hazreti Padişahımızın tek ve yüce isteği, oradaki

halkımızın adil devletimizin idaresinde güven içerisinde, rahat, huzurlu, sevinçli,

canlarından emin, her şeyleri zabtu rabt altına alınmış olmalarıdır. (Ülkelerinin)

sınırları sağlam bir şekilde korumaya alınmış, kaleleri emniyet ve güvence ile

korunmuş olmasıdır. Gönüllerinin ve dillerinin, yüce devletimizin ilelebed payidar

olması için salih dualarla dolu olmalarıdır. Bu durumda, bu yüce yerlerin ve

bölgelerin idaresi için, kahraman, disiplinli, oldukça azimli, işlerinde düzenli ve

akıllı olduğundan Emirü'l-ümera Ahmed'i –ikbali devam etsin- atadık. Bu

bölgelerin kontrol altına alınmasını, korunmasını, buralara özen gösterilmesini,

ülkenin muhafazasını ve halkın korunmasını; bütün halkın her türlü sıkıntı ve

musibetten korunmasını; yüce dinin emirlerinin ihyasını ve Hazreti Peygamberin

koyduğu kanunları uygulanmasını ona tevdi ettik ki, bu mübarek topraklardaki

Müslüman ahali ve insanlığın en hayırlısı olan ümmet, tam bir güvence, en güzel

bir adalet içerisinde, yüce hilafetimiz zamanında saltanatımızın koruması altında;





249

sağlarından ve sollarında (ülkenin her tarafından) koruma altına alınmış, tam bir

huzur, refah ve rahatlık içerisinde güvenli ve huzurlu olsunlar. Onlar için hiçbir

korku ve üzüntü olmasın.

181/268

Cumartesi Günü 29 Şevval sene 979

Bu, bizim ferman-ı şerifimiz ve yüce emrimizdir –Allah’ın yardımıyla

geçerli ve itaat edilir olmaya devam etsin. Bu fermanı, ileri gelenlerin ve ayanın

medarı iftiharı olan, Tunus Komutanı, Emirü’l-ümera Kapdan Ali Paşa’nın –ikbali

devam etsin- yerine geçen Ramazan’a –şerefi daha da artsın-; O’ndan sonra orada

komutan olacak her kese gönderdik. Onlara şunu bildirdik ki: İyi halli ve ileri

gelenlerin övüncü ve faziletli kişilerin yöneldiği kişi ve orada (Tunus’ta) yerleşik

olan eş-Şeyh Umûr b. Abdülkadir es-Sosivî, eş-Şeyh Muhammed el-Ğırbânî ve

eş-Şeyh el-Fâsî haklarındaki şefkat ve merhamet dolu emrimiz çıkmıştır. Emrimiz

şöyledir: Valilerimizden, hâkimlerimizden, komutanlarımızdan, emirü’l-

ümeralarımızdan ve diğer elinde hüküm ve ferman olan hiçbir kimse, bunların

babalarından ve atalarından kendilerine intikal etmiş olan, ellerindeki ve

tasarruflarındaki zaviyelere müdahale etmeyeler. Daha önce nasıl tasarruf sahibi

idilerse, bundan sonra da öylece tasarruf sahibi olalar ve hiç kimse bu konuda

müdahale etmeye. Bunlardan her biri, bizim idaremizde himaye altına alınmış,

korunmuş, müreffeh, hükümetimiz altında ve adaletimiz gölgesinde güven

içerisinde olup en mübarek yer ve topraklarda, en şerefli zaman ve saatlerde, gece

gündüz, akşam sabah bize duacı olsunlar. Selamlar. Hamd tek olan Allah’a, selam

kendisinden sonra peygamber olmayan kişiye olsun.

Bir sureti: Kayrevan komutanı “eş-Şeyh Seyyid Ahmed el-Birudî” diye yazılsın.

Bir sureti: Cezayir Arap Beylerbeyine; Batı Cezayir şehirlerinden Rika’da –Allah

orasını afet ve musibetten korusun ve orasını güvenli kılsın- yerleşik olan eşraf ve

ileri gelenlerinden biri ki, onlardan her biri tekâlif-i şakka'dan (vergilerden) muaf

olsunlar.

Bir sureti: Adı geçen ve Kayrevan'da yerleşik olan Komutan Ramazan eş-Şeyh

Sa‘îdî Muhammed el-Ğırbânî’ye.

Bir sureti: Adı geçen ve Kayrevan'da yerleşik olan Ramazan eş-Şeyh Abbas'a.





250

183/269

Bu, bizim ferman-ı şerifimiz ve yüce emrimizdir –Allah'ın yardımıyla

geçerli ve itaat edilir olmaya devam etsin. Bu fermanı, Emîrî (lakaplı), yüce ve en

büyük ikramı hak etmiş, Allah'ın yardımını fazlasıyla elde etmiş, zamanında

vilayetinin idarecisi olan Emîr Ahmed'e –ikbali devam etsin- gönderdik. Onlara

şunu bildirdik ki: Yüce devletimizin hizmetçilerinden ve değerli komutanlarından

Emîrü’l-ümerâ Ahmed –İkbali payidar olsun- hakkında saltanatımızın büyük

lütfunu çıkarıp, saltanatımızın güzel malumatını izhar edip kendisini Batı Cezayir

ve ona bağlı yerlere komutan olarak atadık. Dinine ve diyanetine oldukça itina

gösterdiğinden, kahraman, disiplinli, oldukça azimli, isabetli kararlar alarak

işlerinde düzenli ve oldukça tedbirli olduğundan bu bölgelerin idaresini ona tevdi

ettik. Bu apaçık dinin emirlerinin yerine getirilmesini, yüce dinin isminin ihya

edilmesini, halkın ve memleketin kontrol altına alınmasını, ülkenin korunmasını,

sizinle en güzel bir şekilde ittifak içerisinde olmasını, güzel geçinmesini, sevgiyle

yaklaşmasını ona emrettik ki, diliniz (görüşünüz) bir; dinin, namusun, korunması

konusunda ve dinin emirlerini uygulamada hayatınız (gidişatınız) bir olsun. Sizin

güzelce olan birliğinizden ve ittifakınızdan kahramanlık doğar; Sizin bu şükre

layık gayretinizden ülkede emniyet, güvence, refah ve halkın gönlünde huzur

meydana gelir. Şüphesiz bizim şanlı ve yüce saltanatımızın dikkatleri de, bu

memlekette, bir başından diğer başına kadar, şefkat ve merhametin, güzel ahlakın

yaygınlaşması konusuna; halkın, ileri gelenlerinin, sıradan kişilerin en üst

tabakadakinden en alt tabakadakine kadar herkesin üzerine yöneliktir. Zira Hazreti

sultanın en çok arzuladığı şey bu değerli memleketin ve halkının huzur ve refah

içerisinde, alçak düşmanların saldırılarına karşı koruma altına alınmış, gece

gündüz devam ettiği sürece adaletimizin gölgesi altında, dilleri ve gönülleri

kıyamet saatine kadar devletimizin bekası, saltanatımızın devamı için duacı

olmalarıdır. Hamd tek olan Allah'a, salât kendisinden sonra peygamber olmayan

kişiye olsun.





251

BEŞİNCİ BÖLÜM5. METNİN TIPKIBASIMI





429

SONUÇ

Osmanlı Devleti merkezî teşkilatında, bu günkü Bakanlar Kurulu

vazifelerini icra eden makam Divân-ı Hümâyûn'dur. Devletin siyasî, idarî, askerî

ve malî işlerinin görüşülmesi yanında, her türlü dâva ve şikayetlerin halledildiği

padişah adına hüküm veren üst düzey karar organıdır. Osmanlı Divânı'ndan çıkan

kararların birer suretlerinin bir araya getirilmesiyle oluşturulan defterlere

Mühimme Defterleri adı verilmiştir.

Tarih araştırmalarında arşiv vesikalarının önemi şüphesiz büyüktür. Bu

açıdan bakıldığında Mühimme Defterleri Osmanlı tarihinin siyasî ve içtimaî

durumunu anlamak bakımından ilk sırada müracaat edilen kayıtlar arasında yer

almaktadır. Üzerinde en çok durulan, modern tarih araştırmalarında oldukça

erken tarihlerde farkedilen temel kaynaklar olarak karşımıza çıkmaktadır.

Mühimme Defterleri'nin bu özelliği tez konusu seçiminde belirleyici bir unsur

olmuştur.

Çalışmamızda; Osmanlı Devleti'nin merkez teşkilatında üst düzey karar

organı olan Divân-ı Hümâyûn'a ait ferman suretlerini ihtiva eden Mühimme

Defterleri içerisinde 10 numaralı Mühimme Defteri'nin transkripsiyon ve

değerlendirmesi yer almaktadır. II. Selim dönemine ait olan defter; bu dönemin

siyasi, ekonomik ve sosyal olayları hakkında fikir sahibi olmayı sağlamasının

yanında, XVI yüzyılın son yıllarına da ışık tutmaktadır.

İncelediğimiz defter, özellikle Osmanlı denizcilik tarihi ile uğraşanlar

için önemli bilgiler sunmaktadır. Zira İnebahtı Savaşı (1571) sonrası büyük bir

kısmı yok edilen Osmanlı donanmasının yeniden inşa edilmesi süreci ayrıntılı

bir şekilde yer almaktadır. Donanmada kullanılan gemiler, donanma mürettebatı,

Osmanlı tersaneleri gibi konulara ışık tutacak nitelikte pek çok hüküm defterde

bulunmaktadır. Bunun yanı sıra XVI. yüzyıldan itibaren etkisini hissettirmeye

başlayan ve giderek artan eşkıyalık olayları ile ilgili olarak önemli bilgilere yer

verilmiştir. Ayrıca dönemin sosyal olayları, devlet görevlileri ile halk arasındaki

münasebetler, merkez-taşra ilişkiler hakkında da fikir sahibi olmamız

mümkündür.





430

KAYNAKLAR

3 Numaralı Mühimme Defteri, Başbakanlık Devlet Arşivlere Genel Müdürlüğü

Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Ankara 1993

6 Numaralı Mühimme Defteri, Başbakanlık Devlet Arşivlere Genel Müdürlüğü

Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Ankara 1995

44 Numaralı Mühimme Defteri, Hazırlayan M.Ali Ünal, İzmir 1995

90 Numaralı Mühimme Defteri, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul 1993

H.951–952 Tarihli ve E–12321 Numaralı Mühimme Defteri, Topkapı Sarayı

Arşivi, Hzr, Halil Sahillioğlu, İstanbul 2002

AHISHALI, Recep, "Divan-ı Hümâyûn Teşkilatı", Osmanlılar, c. 6, Ankara 1999,

s. 25–40

ARSLAN, Hüseyin, 16.yy. Osmanlı Toplumunda Yönetim, Nüfus, İskân, Göç ve

Sürgün, İstanbul 2001

ATICI, M.Ali, 61 Numaralı Mühimme Defteri, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi,

İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1998

Başbakanlık Arşiv Rehberi, TC Başbakanlık Devlet Arşivleri (BOA)Genel

Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, İstanbul 2000

BAYSUN, M.Cavit, "Lepanto", İA, c.VII, s.32–45

BOSTAN, İdris, Osmanlı Bahriye Teşkilâtı: XVII. Yüzyılda Tersâne-i Âmire,

Ankara 1992

__________, Beylikten İmparatorluğa Osmanlı Denizciliği, İstanbul 2006

__________, "İnebahtı Deniz Savaşı", DİA, c.XXII, s.287–289

BOSTANCI, Muharrem, 19 Numaralı Mühimme Defteri, Basılmamış Yüksek

Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,

İstanbul 2002

BRAUDEL, Fernand, (çev. Mehmet Ali Kılıçbay), Akdeniz ve AkdenizDünyası,

İstanbul 1990, c.I-II

ÇELİK, Sıtkı, 21 Numaralı Mühimme Defteri, (Tahlil-Metin), İstanbul

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1997

DARKOT, Besim, "Kıbrıs", İA, c. VI, s. 672–676





431

DAVİD, Geza, "The Mühimme Defteri as a Source for Ottoman-Habsburg

Rivalry in Sixteenth Century", Archivum Ottomanicum, sayı 20,

2002, s.167–209

DÜNDAR, Recep, "Kıbrıs’ın Fethi", Türkler, c. IX, s. 667–678

EFDAL, Ali, "Doğu Akdeniz’in Anahtarı Kıbrıs Adası", Doğu Batı, sayı 34,s.89-

113

EMECEN, Feridun, "Kuruluştan Küçük Kaynarcaya", Osmanlı Devleti Tarihi

(Editör Ekmeleddin İhsanoğlu, c.1

__________, "Osmanlı Divanının Ana Defter Serileri: Ahkâm-ı Mirî, Ahkâm-ı

Kuyûd-ı Mühimme ve Ahkâm-ı Şikâyet" Türkiye Araştırmaları

Literatür Dergisi, c.3,sayı 5,İstanbul 2005, s.107–139

ERTAŞ, Recep Burhan, 60 Numaralı Mühimme Defteri (s. 105–208, hüküm 258–

491, tarih 993–94/1585–86), Tahlil-Metin, İstanbul Üniversitesi

Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1997.

FAROQHİ, Suraiya, "Mühimme Defteleri", The Encyclopaedia of

İslam, New Edition, 1993, c.VII, s.470–472

GÖKBİLGİN, M. Tayyib, Osmanlı Paleografya ve Diplomatik İlmi, İstanbul

1992

İLGÜREL, Mücteba, "Osmanlılarda Eşkıyalık Hareketleri", DİA, c.XI, s.466–469

__________, "Zirveden Dönüş: II. Selim'den III. Mehmed'e", Türkler, c.XI, s.

643–666

İNALCIK, Halil, "Osmanlı Dönemi Kapitülasyonların Karakter ve Mahiyeti",

DİA, c.22, s.245–252

__________, Osmanlı İmparatorluğu: Klâsik Çağ (1300–1600) İstanbul 2003

__________, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, c.I,

İstanbul 2000

__________, "Osmanlı-Rus Rekabetinin Menşei ve Don-Volga Kanalı

Teşebbüsü", Belleten, C.XII, sayı 46, s.349–398

İPŞİRLİ, Mehmet, "XVI. Asrın İkinci Yarısında Kürek Cezası İle İlgili

Hükümler", Tarih Enstitüsü Dergisi, sayı 12, İstanbul 1982, 202-

248

JORGA, Nicolae, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, c.III, İstanbul 2005





432

KARAMAN, Hasan, 38 Numaralı Mühimme Defteri, (Tahlil-Metin), İstanbul


KAZICI, Ziya, İslam Müesseseleri Tarihi, İstanbul 1996

KIEL, Machiel, "İnebahtı", DİA, c.XXII, s.285–287

KILIÇ, Dündar Ali, Osmanlı’da Devlet Protokolü ve Törenler İmparatorluk Seremonisi, İstanbul 2004

KÜTÜKOĞLU, Mübahat S. "Mühimme Defterlerindeki Muâmele Kayıdları

Üzerine", Tarih Boyunca Paleografya ve Diplomatik Semineri 30

Nisan–2 Mayıs 1986, İstanbul 1988, s.95–112

__________, Osmanlı Belgelerinin Dili (Diplomatik), İstanbul 1998, s. 100–116,

MORDTMANN, J. H., "Sakız Adası", İA, c. 10, s. 94–97

MUMCU, Ahmet Hukuksal ve Siyasal Karar Organı Olarak Divân-ı Hümâyûn,

Ankara 1976

ORHONLU, Cengiz, Osmanlı İmparatorluğu’nun Güney Siyaseti Habeş Eyaleti,

1996 Ankara

ÖZATA, Mustafa, 38 Numaralı Mühimme Defteri, (101-322 Sayfaları Arası Tahlil

ve Metin), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul

1997

PAKALIN, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, c.I,

İstanbul 1993

SERTOĞLU, Mithat, Muhteva Bakımından Baş Başvekâlet Arşivi, Ankara 1955

SIRMA, İhsan Süreyya, "Yemen’in Jeo-politik Durumu ve Osmanlı Devletine

Katılması", Tarih Enstitüsü Dergisi, sayı XII, s.427–444

SOUSEK, S., "İnebahtı Savaşı(1571) Hakkında Bazı Mülahazalar", Tarih

Enstitüsü Dergisi, sayı 4-5, 1974, s. 35-48

ŞAHİN, İlhan, EMECEN,Feridun, II.Bayezid Dönemine Ait 906 / 1501 Tarihli

Ahkâm Defteri, İstanbul 1994

TEMELKURAN, Tevfik, "Divan-ı Hümayun Mühimme Kalemi", Tarih Enstitüsü

Dergisi, sayı 6, İstanbul 1975, s. 129–169

TURAN, Şerafettin, "Selim II. Sarı Selim (1566–1574)", İA, c.X, s. 434–441

UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Devletinin Merkez ve Bahriye Teşkilatı,

Ankara 1988

__________, Osmanlı Devletinin Merkez ve Bahriye Teşkilatı, Ankara 1988





433

ÜLKER, Hikmet, Sultanın Emir Defteri (51 Numaralı Mühimme Defteri),İstanbul

2003

YAVUZ, Hulusi, "XVI. Asırda Osmanlı Vilayeti", Yeni Türkiye, sayı 44, Mart-

Nisan 2002, s.92–130

YILDIZ, Cevat, 60 Numaralı Mühimme Defteri, Basılmamış YüksekLisans Tezi,


YILDIZ, Hasan, 49 Numaralı Mühimme Defteri, (Tahlil-Metin), İstanbul






434

EK -1: NEŞREDİLEN VEYA TEZ OLARAK HAZIRLANAN MÜHİMME

DEFTERLERİ212

1. Başbakanlık Osmanlı Arşivi Tarafından Yayımlanan Mühimme Defterler

3 Numaralı Mühimme Defteri 966–968/1558–1560, Tıpkıbasım, Başbakanlık

Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire

Başkanlığı, Ankara 1993.

3 Numaralı Mühimme Defteri 966–968/1558–1560, Özet ve Transkripsiyon,

Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi

Daire Başkanlığı, Ankara 1993

5 Numaralı Mühimme Defteri 973/1565–1566, Tıpkıbasım, Başbakanlık Devlet

Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı,

Ankara 1994.

5 Numaralı Mühimme Defteri 973/1565–1566, Özet ve İndeks, Başbakanlık Devlet


Ankara1994.

6 Numaralı Mühimme Defteri 972/1564–1565, Tıpkıbasım, Başbakanlık Devlet


Ankara 1995.

6 Numaralı Mühimme Defteri 972/1564–1565, Özet, Transkripsiyon ve İndeks, c. I,


Daire Başkanlığı, Ankara 1995.

6Numaralı Mühimme Defteri 972/1564–1565, Özet, Transkripsiyon ve İndeks, c. II



7Numaralı Mühimme Defteri 975–976/1567–1569, Tıpkıbasım, c. I, Ankara:


Daire Başkanlığı, Ankara1997.

212 Yapılan çalışmaların toplu kayıtları için bakınız. Feridun Emecen, "Osmanlı

Divanının Ana Defter Serileri: Ahkâm-ı Mirî, Ahkâm-ı Kuyûd-ı

Mühimme ve Ahkâm-ıŞikâyet" Türkiye Araştırmaları Literatür

Dergisi, c.3,sayı 5,İstanbul 2005, s.136





435

7 Numaralı Mühimme Defteri 975–976/1567-i\56\9, Tıpkıbasım, c. II, Başbakanlık


Başkanlığı, Ankara1997.

7 Numaralı Mühimme Defteri 975–976/1567–1569, Özet, Transkripsiyon ve İndeks,

c. I, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi


7 Numaralı Mühimme Defteri 975-97611567-1569, Özet, Transkripsiyon ve İndeks,

c.I, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi


12 Numaralı Mühimme Defteri 978–979/1570–1572, Tıpkıbasım, Başbakanlık


Başkanlığı, Ankara1996.

12 Numaralı Mühimme Defteri 978–979/1570–1572, Özet, Transkripsiyon ve

İndeks, c.I, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü

Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Ankara1996.

12 Numaralı Mühimme Defteri 978–979/1570–1572, Özet, Transkripsiyon ve

Indeks, c. II, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü

Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Ankara1996.

82 Numaralı Mühimme Defteri 1026–1027/1617–1618, Özet, Transkripsiyon, Indeks

ve Tıpkıbasım, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü

Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Ankara2000

83 Numaralı Mühimme Defteri 1036–1037/1626-1628, Özet, Transkripsiyon,

Indeks ve Tıpkıbasım, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel

Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Ankara 2001

85 Numaralı Mühimme Defteri, Özet, Transkripsiyon, İndeks ve Tıpkıbasım,


Daire Başkanlığı, Ankara 2002

2.Başbakanlık Arşivi Dışında Yayımlananlar

H.951–952 Tarihli ve E–12321 Numaralı Mühimme Defteri, Topkapı Sarayı

Arşivi, Hzr, Halil Sahillioğlu, İstanbul 2002





436

44 Numaralı Mühimme Defteri, Hzr. M.Ali Ünal, İzmir 1995

51 Numaralı Mühimme Defteri (Sultan'n Emir Defteri), Hzr. Hikmet Ülker,

İstanbul 2003

3.Yüksek Lisans Tezi Olarak Hazırlanmış Mühimme Defterleri

ATICI, M. Ali, 61 Numaralı Mühimme Defteri, (Tahlil-Metin), İstanbul: İstanbul

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1997.

BOSTANCI, Muharrem, 19 Numaralı Mühimme Defteri, İstanbul Üniversitesi

Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2002

BIYIK, Ömer, 124 Numaralı Mühimme Defteri, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler

Enstitüsü, İzmir 2001.

ÇELİK, Sıtkı, 21 Numaralı Mühimme Defteri, (Tahlil-Metin), İstanbul Üniversitesi


DEMİRSOY M. Hanefi, 109 Numaralı Mühimme Defteri'nin Transkripsiyonu ve

Değerlendirilmesi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,

İzmir 2001.

ERTAŞ, Recep Burhan, 60 Numaralı Mühimme Defteri (s. 105-208, hüküm 258-

491, tarih 993–94/1585–86), Tahlil-Metin, İstanbul Üniversitesi

Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1997.

GENÇ, Yusuf İhsan, 113 Numaralı ve 1113-1 ] 15/1701 -1703, Tarihli Mühimme

Defteri, Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Uzmanlık Tezi, İstanbul

1987.

GÖK, Eren Bahri, 89 Numaralı Mühimme Defteri, Marmara Üniversitesi Türkiyat

Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul 2003.

GÖKBUNAR, Bekir, 105 Numaralı Mühimme Defteri (Özet-Transkripsiyon),

Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya 1996.

GÜLTEPE, Necati, H. 1106-1107 Tarihli Mühimme Defterine (107 Numaralı)

Göre Devlet Kararları, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler

Enstitüsü, İstanbul 1992.

GÜNAY, Musa, 55 Numaralı Mühimme Defteri, (Tahlil-Metin), Ondokuz Mayıs

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun 1996





437

KAHVECİ, Gülay, 29 Numaralı Mühimme Defteri, İstanbul Üniversitesi Sosyal

Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1998

KANDIRA, Durmuş, 84 Numaralı Mühimme Defteri (Tahlil-Metin),İstanbul

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1995.

KAR, Serdar, 63 Numaralı Mühimme Defteri, Marmara Üniversitesi Türkiyat


KARABABA, Meltem, 50 Numaralı Mühimme Defteri, (991–993/1583–1585),

Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul

2004

KARACA, Mustafa, 68 Numaralı Mühimme Defteri (Tasnif-Transkripsiyon),

Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2000.

KARAMAN, Hasan, 38 Numaralı Mühimme Defteri, (Tahlil-Metin), İstanbul


KILIÇ, Mustafa, 107 numaralı Mühimme Defteri, Marmara Üniversitesi Türkiyat


KÜLBİLGE, İlker, 141 numaralı Mühimme Defteri, Ege Üniversitesi Sosyal

BilimlerEnstitüsü, İzmir 2002.

KÜRŞAT, Kazım Yücel, 18 Numaralı Mühimme Defteri, (Tahlil-Metin), İstanbul


OSMANOĞLU, Selçuk, 92 Numaralı Mühimme Defteri, Marmara Üniversitesi

Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul 2004.

ÖZATA, Mustafa, 38 Numaralı Mühimme Defteri, (101–322 Sayfaları Arası

Tahlil ve Metin), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,

İstanbul 1997

SÜT, Neşat, 83 Numaralı Mühimme Defteri, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler

Enstitüsü, Elazığ 2000.

YILDIZ, Cevat, 80 Numaralı Mühimme Defteri (s.209-314, hüküm 492-942,

tarih 993-94/1585-86), İstanbul Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul

1998

YAŞAROĞLU, Abid, 888 Numaralı Mühimme Defteri (1a-260a), Tahlil ve

Transkripsiyon, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Koğuşlar,






438

YILDIZ, Hasan, 49 Numaralı Mühimme Defteri, (Tahlil-Metin), İstanbul


4. Hazırlanmış Mühimme Zeyilleri

BİNGÖL, Harun, 5 Numaralı Mühimme Defteri'nin Transkripsiyonu ve

Değerlendirmesi (Mühimme Zeyli Kataloğundaki), Ege

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir 2002

ŞAHİN, Dilek, 8 numaralı Mühimme Zeyline Göre (481-1121 hkm.) XVIII.

Yüzyılda/ Anadolu'da Celali Hareketleri, İstanbul Üniversitesi


ŞAHİN, Mehmet, Kuyucu Murad Paşa'nin Celali Defteri Mühimmesi (8 Numaralı

1-480 hkm) İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2002.





439

A

Abdulkadir Çavuş, 196Aclun, 190, 191Ağriboz, 47, 51, 56, 58, 82, 87, 89, 101, 125,

143, kal‘ası, 47, 100Ahmed Paşa-vezir, 142, 171Ahyoli, 123, 126, 129, 137, 145, 146, 156,

177Akgirman, 64, 65, 88, 87, 127, 131Akkiriş, 133Akşehir, 148Alacahisâr, 54, 60Alaiye, 106Alaşehir, 50Aleksandır, 146Amasra, 109, 129Amasya, 43Amid, 134, 135, 168, 169, 170 Anatoli, 57, 58, 69, 93, 110, 128, 139, 140,

165 Ankara, 196Arafat, 80, 180Arboniç, 46Arnavud, 63, 81, 175Asitâne-i Sa‘âdet, 51, 72, 95, 99, 123, 135,

150, 151, 162, 180, 183, 187, 191Aspos kal‘ası, 47Atranos, 173Avlonya, 52, 121, 122, 130, 143, 151, 166,

174Ayamavra, 122Ayasofya, 54Aydın, 88, 114, 116, 132, 156Azak, 98

B

Baf, 62, 127Bafra, 63Bağdâd, 102, 138, 157, 170Balcılar, 63Balçık İskelesi, 73Balçova İskelesi, 108, 119Bâlî Re’is, 125Balyabadra, 61, Banyaluka, 59barut, 73, 74, 98, 99, 105, 112, 113, 127,

128, 138, 167Basra, 118, 138, 194Batum, 141Beç Kralı, 182, 194Belgrad, 85, 108, 118, 128Bergama, 119

Bergos, 99, 100, 188Beypazarı, 196

Beyşehri, 92Birecik, 118Bidlis, 161Biga, 119, 132Bihlişte, 174Bosna, 58, 59, 60, 193Bostan Çavuş, 63, 64Bozcaada, 50Bozok, 158Bozulus, 169Budun, 73, 74, 79, 80, 130, 152, 168, 182Buğdan, 56, 71, 134, 135Burusa, 91, 154, 171

C

Cafer Çavuş, 43Canik, 155, 158Cebehâne-i Âmire, 108, 112, 129Ceneviz, 122Cezâyir, 42, 44, 77, 106, 126, 130, 137, 138Cidde, 164, 179, 180,181, emîni, 180, 181

kal‘ası, 180Cizre, 158Cumapazarı, 167

Ç

Çerâkise, 186Çerkeş, 196Çırnovi, 73, 74, 145Çorli, 100, 144, 166, 177, 188Çorum, 159

D

Delvine, 57, 63, 143, 145, 174, kal‘ası, 142Dimetoka, 137Diyârbekir, 93, 120, 121, 132, 133, 134,

135, 144, 161, 168, 169, 170, 178, 179, 195, hazinesi, 178, 179

Domaniç, 173Donanma-i Hümâyûn, 52, 57, 64, 68, 76, 84,

87, 89, 94, 114, 116, 123, 130, 150, 155, 156, 159, 160, 174, 176,

Draç, 130Drama, 116, 162, 164Dubrovine, 59Dubrovnik, 75, 78, 79, 95, 98, 99Dukakin, 131Dulkadir, 93





440

E

Edincik, 150Edirne, 51, 57, 60, 73, 91, 101, 166, 173Eflâk, 71, 72, 145, 166Eğri, 106Eğrigöz, 173Ejderhan, 98Emir Hac Murâd, 179Engros, 194Erciş, 178Erciyes, 108Erdel, 106, 107, 132, 163, 166, 167, 182,

183Ereğli, 160Ergani, 61, kal‘ası, 61Erhos, 183, kal‘ası, 183Erim, 91Erzurum, 51, 61, 93, 108, 133, 134, 135, 152Eskişehir, 162Evren Çavuş, 99, 177, 191Ezmiyan, 58

F

Ferecik, 192Ferhâd Beğ, 186, 193Ferhâd Çavuş, 87Ferhâd Paşa, 114, 127, 129 Filek, 95Filibe, 145Filorine, 167Francalu, 79

G

Galata, 90, 125Gazze, 124, 184, 190, 192Geliboli, 120, 129, 132, 184, Gerekşübek, 190, 191Girine, 77127Girit, 47, 121Gökbuze, 171Gölpazaru, 162Göncipazar, 48Görfus, 65, 82, 87, 121, 122Görice, 171, 174Güle, 106, 131, 133, kal‘ası, 133Gümilcine, 70, 71, 165Gürle, 188

H

Habeş, 136Hakkâri, 118Haleb, 93, 95, 118, 139, 140, 150, 180, 182,

defderdârı, 139

Halil Beğ, 106, 107Harâm-ı Muharrem, 180, 181Haram-ı Şerîf, 182Harburt, 133, 134, 135Hasankeyf, 195Hasköy, 76, 137Haslar, 90, 167Hâssa Harc Emîni, 65, 113Hazergrad, 195Hâzine-i Âmire, 134, 135, 140, 180, 181,

190, 191, 192Hersek, 54, 141, 186Hırsova, 48Hüdavendigar, 162, 173, 175Humus, 117

I

Ilıca, 183

İ

İçel, 86, 104, 134İlbasan, 52İmadiye, 157İnebahtı, 57, 86, 89, 102, 104İskender Bey-Semundurna Beyi,152İskender Çavuş, 113, 125, 145, 146İskender Paşa- sabık Mısır

beylerbeyi–172İskenderiye, 90, 129, 131, 171, 181, 194İsmail Çavuş, 48İstanbul, 47, 54, 65, 70, 71,74, 85, 86, 89,

91, 99, 103, 105, 111, 112, 129, 177, 184İvraca, 46İvrindi, 119İzmir, 75, 78, 79, 80, 114, 115, emîni, 114,

iskelesi, 115, İznik, 112, 189İznikmid, 127, 139, 153, 172, 188, 189İzvornik, 60

K

Kabe-i Şerîf, 180Kâğıdhane, 167Kalamata, 69Kamangrad, 58, 59, 60Kandıra, 139Kangırı, 196Kapudân, 43, 57, 60, 64, 68, 78, 81, 82, 83,

87, 89, 90, 95, 100, 103, 114, 122, 143Kara Kadî, 179Karaburun, 63Karaca Ali -Eğriboz Beyi, 51Karadeniz yalıları, 110Karahisâr-ı Şarki, 164





441

Karaman, 86, 91, 92, 93, 96, 105Karasu Yenicesi, 143Karlı-ili, 82, 83, 102, 105, 122Kasım Çavuş, 136, 195Kasım Paşa, 144, 173Kastamoni, 54, 109, 184, 188Kavala, 68Kayseri, 97, 158, kal‘ası, 158Kaz Dağı, 64Kefe, 70, 98, 102, 109, 110Kefken,129, 139Kemer, 117, 119, 129, 132Kestane Dağı, 45Kıbrıs, 62, 76, 77, 86, 89, 91, 92, 93, 96, 97,

98, 104, 106, 110, 111, 112, 115, 117, 119, 120, 126, 129, 136, 144, 150, 168, 185, 193

Kılıç Alî, 105, 143, Ali Paşa, 77, 115Kırkkilise, 47, 160, 177Kızılbaş, 50Kili, 71Kite, 61, 84, 112, 154Klis, 53, 186, 193, 194Kocaeli, 104, 110, 112Koçaniye, 60Konya, 89, 97Kostantiniyye, 188Kosun, 93, 94, 97Koyulhisâr, 49Kozluca, 143Köstendil, 137, 174Kulu, 165Kuruta, 59Küçükçadırlı, 76Küçükhisâr, 76Kütahya, 50, 128, 154, 165, 173

L

Lala, 50, 78, 79, 142Lapseki, 117Larende, 96, 97Lefkoşa, 126, 136Leh, 71, 72, 88Lipva, 106Livâdya, 103Lofça, 46, 59, 77, 171, 172

M

Mağnisa, 165Mahmûd Çavuş, 174Mahmûd Paşa, 111Malatya, 46, 94, 114Malazgird, 51Malta, 122Malya, 50, 85, 114, 129

Manya, 66, 69, 70, 122, 142, kal‘ası, 66Mardin, 168Marmara, 150Mat, 76Medîne, 181Mehmed Paşa- vezir- 167Mekke, 80, 102, 180, 181Menemen, 79Menteşe, 139Mısır, 48, 49, 58, 90, 103, 125, 129, 135,

136, 153, 154, 165, 169, 172, 179, 180,181, 187, 186, 191, 192, hazinesi, 103, 179

Midüllü, 75, 78, 79, 99, 120, 141Midye, 137, 147Mihaliç, 150Mîralem, 163Mizistre, 55, 69, 142Molova, 98, 120, 140, kal‘ası, 98Mora, 55, 61, 65, 66, 67, 68, 69, 161Moskov, 72Mustafa Paşa, 51, 111Musul, 100, 155, 157, 161, 170, 195Muş, 161Mutahhar, 136Muton, 61, 66, 67, 161, kalası, 66, 67Müzdelife, 80

N

Nablus, 192Nahcıvan, 193Niğboli, 46, 77Niğde, 89, 97Nişancı, 99, 161Nova, 54, 174Nuh Çavuş, 113, 139

O

Ohri, 56, 65

Ö

Özi, 127

P

Pançova İskelesi, 74Pazarcuk, 162Pertev Paşa, 46, 82, 87, 88, 89, 176Pınarbaşı kal‘ası, 190Pınarhisâr, 147Prekin, 60Preveze, 121, 122





442

R

Rodos, 68, 93, 115, 139, 141, 145, 165Rûmili, 103, 106, 109, 116, 118, 123, 137,

142, 174, 176, 194Ruscuk, 73, 74, 127, 128, 144, 145, iskelesi,

145

S

Sabancı Paşa, 173Safed, 192Said Re’îs, 132Sakarya, 139Sakız, 68, 75, 78, 79, 99, 112, 113, 115, 116,

120Sakmar, 106Samakov, 123, 124, 147Samsun, 91, 109, 110, 129, 155, 158Sanacık, 68Sapanca Dağı, 153Saruhan, 84, 140Sardunya, 142Sefer Çavuş, 179Selanik, 65, 72, 142, 161, 164, iskelesi, 65,

kilisesi, 72Semendire, 53, 60, 73, 74, 85, 108, 119, 171,

172Semundurna, 152, Sığacık, 115Sığla, 77, 104Silifke kal‘ası, 134Silistre, 52, 56, 73, 85, 96Silivri, 173Sinan Paşa, 49, 58, 90, 102, 125, 135, 153,

158, 164, 169, 172, 180, 186, 187Sinan Çavuş, 71Sinob, 63, 94, 104, 109, 110, 129, 140, 141Siroz, 162, 164Sis, 111Sivas, 79, 155, 158Siverek, 169Sofya, 145, 148, 149Sultân Murâd- şehzade-165, 172Sumud, 142, kal‘ası, 63, 142Südde-i Sa‘âdet, 43, 45, 47, 48, 49, 50, 51,

52,53, 54, 57, 58, 61, 62, 63, 64, 65, 66, 68, 71, 72, 75, 76, 77, 78, 80, 86, 88, 89, 91, 94, 96, 97, 98, 99, 100, 102, 109, 113, 114, 115, 116, 119, 122, 124, 125, 127, 130, 132, 133, 134, 135, 139, 142, 144,145, 147, 148, 149, 150, 151, 152, 153, 154, 156, 158, 160, 163, 164, 166, 166, 168, 169, 171, 172, 173, 174, 175, 176, 177, 179, 180, 182, 183, 184, 185, 186, 187, 188, 189, 190, 191, 192, 193, 194, 195, 196

Süleyman Paşa Medresesi, 154Süleymân Re’îs, 63, 110Süveyş, 125, 163Süzeboli, 146

Ş

Şâh Mehmed, 50Şâm, 76, 80, 93, 140, 152, 179, 185, 189,

190, 191, 192, 193 emiri Haccın, 80, hazinesi, 76, 191

Şecâ‘i Çavuş, 184Şehirköy, 148, 149Şehrizol, 170Şeyh Nureddin, 49Şumni, 195

T

Tarhanyat, 79Tarsus, 97, 111Tasiye, 58Tekfurköyü, 48Temaşvar, 73, 74, 106, 107, 119, 128, 133,

163, kal‘ası, 108Tersâne-i Âmire, 69, 78, 82, 88, 90, 98, 99,

102, 104, 105, 112, 114, 124, 125, 127, 129, 139, 146, 156, 184, 185

Tırhala, 55, 66, 175Tırnova, 77, 121tîmâr, 50, 53, 54, 57, 59, 83, 93, 101, 118,

126, 127, 128, 129, 139, 140, 151, 153, 155, 158, 163, 169, 173, 183, 190, 192, 193, 194

Timürhisâr, 164Tire, 45, 75Tirebova, 58Tophâne-i Âmire, 61, 84, 117, 147Trablus, 62, 94, 112, Trablusgarb, 77Trabzon, 108, 109, 110, 141, 151Tukat, 94Tuna yalısı, 186Tunus, 43Turgud Çavuş, 88

U

ulus tâyifesi, 51Urla, 133Uzuncaova, 76

Ü

Üsküdar, 172





443

V

Van, 81, 94, 118, 161, 178, 179Varna, 73, 95, 121, 127, 128, 129, 137, 145,

146, 156, iskelesi, 95Venedik, 52, 95, 187, Venedüklü, 79, 82, 87,

89, 174, 188Vılçıtrın, 53Vidin, 52, 56Vilâyet-i Rûm'da, 93, 151Vize, 100, 126, 146, 147, 177Vulistin, 57

Y

Yalakabad, 112, 114, 127Yalvaç, 148Yanboli, 105Yanık, 137

Yanova, 106, 133Yanya, 82, 83, 122, 142Yemen, 125, 136, 153, 154, 158, 186, 187Yeniada, 70, 71Yeniçeri Ağası, 85, 88, 98, 99, 112, 119,

127, 128, 129, 131, 147Yenihisâr, 87Yenişehir, 112, 154Yolca kal‘ası, 63Yörük, 79

Z

Zaden, 106zâviye, 54ze‘âmet, 140, 190Zeynel Beğ, 118Zülküf Nebî, 62





444

ÖZGEÇMİŞ

1979 yılında İspir'de doğdu. İlköğrenimini İspir'de, ortaöğrenimini ise

Bursa ve İspir'de yaptı. 1996 yılında Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi

Tarih Bölümü'nde lisans öğrenimine başladı ve 2000 yılında aynı bölümden

mezun oldu. Aynı yıl Milli Eğitim Bakanlığı'nda görev alarak, Oltu (Erzurum)

Ayvalı İlköğretim Okulu'nda öğretmenliğe başladı. 2001–2005 yılları arasında

İspir Lisesi'nde Tarih Öğretmeni olarak görev yaptı. 2005 yılında İspir Anadolu

Lisesi'nde çalıştı. MEB müdür yardımcılığı sınavını kazanarak aynı yıl İspir Halk

Eğitim Merkezi ve ASO Müdürlüğü'ne müdür yardımcısı olarak atandı. Halen bu

görevini sürdürmektedir. Akademik çalışma olarak; 2003 yılında Atatürk

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yeniçağ Tarihi

yüksek lisans programını kazanarak 1 yıl süreyle İngilizce Hazırlık Programı'na

devam etti. Ardından yüksek lisans derslerini başarıyla tamamlayarak tez

çalışmasına başladı. Evli ve İngilizce bilmektedir.





tez yÖnetİcİsİ doç. dr. mehmet...

Documents