TESLİM YERLERİ, GEÇİCİ DEPOLAMAVE İŞLEME TESİSLERİ TEKNİK

KRİTERLERİMelik Cem SUÇEKEN

Çevre MühendisiAtık Yönetimi Daire Başkanlığı

Tıbbi ve Özel Atıklar Şube Müdürlüğü

Atık Yönetimi SempozyumuNisan 2011

Tebliğ Hazırlama Amaçları Ve Kapsamı:

• Bakanlığımız mevzuat çalışmaları doğrultusunda “ÖmrünüTamamlamış Araçların Depolaması, Arındırılması, Sökümü Veİşlenmesine İlişkin Teknik Usuller Tebliği”www.atikyönetimi.cevreorman.gov.tr adresinde görüşe sunulmuştur.(22.04.2011 tarihine kadar)

• Tebliğin amacı; ömrünü tamamlamış araç teslim yerlerinin,depolama alanlarının, geçici depolama alanlarının, işlemetesislerinin ve bu araçlardan kaynaklanan parça depolamaalanlarının tabi olacakları kriterlerin belirlenmesidir.

• Söz Konusu Tebliğ; 29/12/2009 tarihli ve 27448 sayılı ÖmrünüTamamlamış Araçların Kontrolü Hakkında Yönetmeliğe dayanılarakhazırlanmıştır.

Atölye ve Peron Tanımları:Atölye: Ömrünü tamamlamış araç arındırma ve söküm işlemleriningerçekleştirildiği, bir veya birden fazla perona sahip kapalıalanlardır.Peron: Bir aracın arındırma ve söküm işlemlerinin yapıldığı atölyeiçinde belirlenmiş çalışma alanını ifade eder.

ALANIPERONALANI

Zemin geçirimsizliğinin sağlanması:Tesis içi zemin geçirimsizliğinin sağlanması için zemin

eğimli 25 cm beton ile kaplanır.Betonun kürlü beton veya bu amaçla kullanılacak

çimentonun C30 (STS) çimento olması gereklidir.Bu koşulun sağlanamaması durumunda beton arasına 0,5

mm’lik membran serilmesi zorunludur. Zemine verilen eğimdrenaj kanallarına sıvı akacak şekilde oluşturulur.

Atık suların arındırılması için gerekli olan arıtma sistemlerive yağ tutucular 10/3/2010 tarihli ve 27527 sayılı Atıksu ArıtmaTesisleri Teknik Usuller Tebliği’nde yer alan kriterlere uygunprojelendirilir ve kurulur. Arıtma sistemlerinin uygunluğuprojesi ibraz edilerek belgelenir.

Drenaj kanalları ve buna bağlı yağ tutucu

Kirli SuyunYağ Tutucuyaverilmesi

Yağdan arındırılmış suyunkanalizasyona verilmesi

Yağ tutucu

Drenaj kanalı

Yağ Kalıntı

Kalınlığı > 25cm olansızdırmaz malzemeC30 (STS) çimento veyabeton arasına 0,5 mm’likmembran serilmesi

• Yangından korunma:Yangından korunmak amacıyla tercih edilecek yapı

malzemelerinin seçimi, binaların tasarımı ve alınacak önlemlerde26/7/2002 tarihli ve 24822 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarakyürürlüğe giren Binaların Yangından Korunması HakkındaYönetmelik hükümleri uygulanır.

Alev Sızdırmazlık

Atölye ve atık depolama alanında parlayıcı,patlayıcı sıvı ve gazlar için kullanılan pompalar, vanalar,fanlar, bağlantı kutuları gibi alevlenme ihtimali bulunanekipmanlar alev sızdırmaz (exproof) olarak seçilir.

Konteyner Özellikleri:Atölye içinde kullanılacak seyyar konteynerlerin tekerlekli,

plastik veya paslanmaz malzemeden imal edilmiş olması gerekir.

İşaretleme ve Etiketleme:Tesisten kaynaklanacak atıkların depolandığı tanklar ve

konteynerler Atık Yönetiminin Genel Esaslarına İlişkin Yönetmeliğeuygun olarak kodlanır ve atığın tehlikelilik özelliği bu ekipmanüzerinde belirtilir. Kodlama ve işaretlemede kullanılacak levhalarüzerindeki ibarelerin yirmi metreden kolaylıkla okunması sağlanır.

Araç Teslim Yerleri

Teslim yeri nedir?

Ekonomik operatörlerceömrünü tamamlamışaraçların araç sahibindenteslim alınarak araç kayıttandüşme ve bertaraf formuişlemlerinin yapıldığıyerlerdir. Teslim yerlerinegetirilen araçlar altmışgünden fazla tutulamaz vearaç sayısı on adedigeçemez.

ÇOB

Araç Teslim Yerleri Teknik Özellikleria) Parlayıcı, patlayıcı yanıcı malzemelerin depolandığı benzin

istasyonları, tüp dolum tesisleri gibi alanlarda kurulamaz.b) Zemini beton ile kaplanır.c) Kaza yapmış araçların üzeri branda ile kapatılır.ç) Araç kayıttan düşme ve bertaraf işlemlerinin yapılabilmesi için idari

büroda Bakanlık veri sistemine internet erişimli bir bilgisayar vebilgisayara bağlı yazıcı bulunur. Çevrim içi veri sistemi uygulamayaalınıncaya kadar bu yerlerde araç kayıttan düşme ve bertarafformları basılı olarak temin edilir.

d) Teslim alınan araçlar altmış gün içinde anlaşmalı çevre izin velisanslı bir geçici depolama alanına sevk edilir.

e) Teslim yerinde “Ömrünü Tamamlamış Araç Teslim Yeri” ifadesininyer aldığı sabit bir tabelanın bulundurulması zorunludur.

Münferit depolar:Yedi emin depoları, parça depoları, sigorta şirketi hasarlı araç

depoları ve benzeri depolar aşağıdaki koşulları sağlar.a)Zemin geçirimsizliği bu tebliğe göre sağlanır.b)Bu alanlarda arındırma, söküm, kesme ve parçalama işlemlerinden

herhangi biri gerçekleştirilemez.c)Hasarlı araç ve parçalarının yıkanması durumunda, bu alanda kapalı

bir yıkama bölümü oluşturulur.ç)Yağmur suları ve atık sular ızgaralı drenaj kanallarıyla yağ tutucuda

toplanır.d)Depo çevresi 1,5 m yüksekliğinde yapı malzemesiyle çevrilir.e)Kaza yapmış araçların üzeri branda ile örtülür.

– Yukarıdaki koşulların sağlandığı, İl Çevre ve OrmanMüdürlükleri tarafından verilecek uygunluk yazısı ilebelgelenir.

Geçici Depolama Alanları

Geçici Depolama Alanı nedir?ØÖmrünü tamamlamış araçların arındırılarak sökümünün yapıldığı ve araçtançıkarılan parçaların yeniden kullanıma hazır hale getirildiği tesislerdir.

Bu tesisler aşağıdaki bölümlerden oluşur;

GeçiciDepolama

Alanı

ömrünütamamlamış

araçdeposu

idari büro

atölyeyeniden

kullanılabilirparça

deposu

atık deposu

soyunmaodası, duşve tuvaletkompleksi

1) Ömrünü tamamlamış araç deposu

• Tesise getirilen araçların kabul işlemlerinin yapıldığı ve otuz güniçinde arındırılmalarının tamamlanması için bekletildiği kısımdır. Çatıkatı, bodrum katı, asma katlar, yan yollar gibi yerler araç deposuolarak kullanılamaz.

Bu amaçla kullanılacak araç depoları aşağıdaki teknik koşulları sağlar;

a) Peron başına en az 100 m2 depolama alanıb) Geçirimsiz zeminc) Sızıntı, döküntü ve yıkama sularının toplanmasını sağlayacak ızgaralı

drenaj kanallarıç) Drenaj kanallarına bağlı yağ tutucud) Raflı depolama yapılması halinde azami 2 katlı raf sistemi

Kötü Örnek

İyi Örnek

2) İdari Büro• Kayıtların tutulması, idari iş ve işlemlerin yürütülmesi için

oluşturulacak büroda aşağıdaki donanım bulundurulur. Alanı 20 m2

den az tutulamaz.a) Araç Kayıttan Düşme ve Bertaraf Formu işlemlerinin “Çevre ve

Orman Bakanlığı Ömrünü Tamamlamış Araç Veri Paylaşım veBarkot Sistemi” üzerinden yapılabilmesi amacıyla internet erişimlibilgisayar ve buna bağlı yazıcı,

b) Yönetmeliğin 20 nci maddesinin 1 inci fıkrası gereğince yapılacakyıllık raporlama için excel formatında hazırlanmış veri tabanı,

olmalıdır.

MADDE 20 – (1) Ekonomik operatörler 16’ncı madde kapsamında yeniden kullanım-geri kazanım ve yeniden kullanım-geri dönüşüm oranlarına ilişkin Ek-4’te yer alan tabloları her yıl şubat ayı sonuna kadar Bakanlığa göndermekleyükümlüdür.

3) Atölye• Atölye; malzeme ve ekipman alanı, peron alanı, yıkama ve taşıma

alanlarından oluşturulur ve en az aşağıdaki ölçülerde kurulur.

Peron sayısı artıkça toplam alana peron alanı kadar alan ilaveedilir. Her üç peron ilavesinde toplam alana bir yıkama ve taşımaalanı kadar daha alan ilavesi yapılır.

Alan(m2)Kategori

Malzeme veekipman alanı

Peron alanı Yıkama veTaşıma alanı

Toplam alam

M1 ve N1 25 50 50 125

Otobüs,Kamyon ve İşMakineleri

25 100 100 225

M1 ve N1,Otobüs,Kamyon ve İşMakineleri

25 150 100 275

a)Geçirimsiz zemin,b)Sızıntı, döküntü ve yıkama

sularının toplanmasınısağlayacak ızgaralı drenajkanalları,

c)Drenaj kanallarına bağlı yağtutucu,

ç)Peronda M1ve N1 araçlar için liftveya forklift, daha büyük araçlariçin vinç veya kanal,

d)Yangın algılama ve söndürmesistemi,

e)İç ortam havalandırılması için kuruve çökeltmeli filtre sistemi,

Atölye aşağıdaki koşulları sağlar

Atölyede kullanılacak ekipman vemalzemeler

Atölyede yer alması gereken ekipman ve malzemeler aşağıdasıralanmıştır.

a)Motor yağı, transmisyon yağı, şanzıman yağı, hidrolik yağı, soğutmasıvıları, antifriz ve fren sıvıları boşaltılmasını ve boşaltılacak sıvılarıntanklara alınmasını sağlayacak aspire cihazları

b)Sıvılaştırılmış gaz tankı boşaltma ekipmanıc)Klima gazlarının çekilmesi ve depolanması için özel ekipmanlarç)Hava yastıklarının nötralizasyonu için ekipmand)Krikoe)El breyzif)Tezgah tip matkapg)Seyyar LPG kaçak dedektörüğ)Açık ağızlı anahtar takımı, kombine anahtar takımı, yıldız anahtar

takımı, allen anahtar takımı, boru anahtarıh)Oksijen kaynağı takımı veya mekanik kesme aparatı

Atölyede kullanılacak ekipman vemalzemeler

ı)Boru kesme aparatı, demir testeresii)Eğe takımıj)Pens, pense ve tornavida takımık)Plastik tokmak, çekiçl)Seyyar breynm)Korumalı seyyar lamban)Muhtelif çektirmeo)İş sehpasıö)Cam ve lastik sökme aparatıp)Atıkların biriktirilmesi için konteynerlerr)Yağ ile kontamine olmuş yüzeyi temizlemek amacıyla absorban

(emici) malzeme ile yağ çözücü

Lastiklerin ve jantların çıkarılması Kurşun balansağırlıklarının çıkarılması

Hava yastıklarının çıkarılması ve daha sonra nötralizasyonu

Atölyede arındırma ve sökümünyapılması

• Atölyede sırasıyla aşağıdaki işakışı takip edilir.

a)Ömrünü tamamlamış bir aracın arındırma vesöküm işlemlerine başlamadan önce araçsöküm kılavuzu ya da Uluslararası SökümBilgisi (IDIS) sistemi incelenir.

ØIDIS’in kullanıldığı ülkelerde lisanslı arındırma-söküm veişleme tesislerine belirli bir yıllık aidat karşılığında kullanıcıkodu ve şifre verilerek bu tesislerin IDIS’in sağlayacağıbilgiler doğrultusunda çevreye zarar vermeden güvenli veekonomik bir şekilde çalışmaları sağlanmaktadır.

ØSistem 2010 yılı itibariyle Türkçeye çevrilmiştir.

Ø Ülkemizde de izin ve lisanslı ÖTA geçici depolama veişleme tesislerinin de bu sisteme dahil olması sağlanmalı,tesis çalışanlarına IDIS kullanım eğitimi verilmeli ve IDISaidatları araç üreticileri tarafından karşılanmalıdır.

b) Elektrik kontağıyla oluşabilecek kazalarıönlemek amacı ile yakıt tankıboşaltılmadan önce araçtan aküçıkarılır.

c)Araç içinde herhangi bir elektrik akımıkalma ihtimaline karşın hava yastıklarıakünün çıkarılmasından en az 20dakika sonra çıkarılır.

ç)Yakıt tankı ve motor yağı boşaltılır.d)Vites kutusundaki (manual ya da

otomatik) transmisyon yağı ilediferansiyeldeki transmisyon yağıboşaltılır.

e)Radyatörün içerisindeki antifiriz sıvısıboşaltılır.

f)Hidrolik yağlar; fren sıvısı ve eğer araçtavarsa debriyaj sıvısı, araçta güçdestekli direksiyon sistemi varsadireksiyon sıvısı boşaltılır.

Atölyede arındırma ve sökümünyapılması

Atölyede arındırma ve sökümün yapılması

g)Cam yıkama suyu boşaltılır.ğ)Süspansiyon sistemindeki amortisör sıvıları boşaltılır.h)Katalizör sökülür.ı)Klima gazları boşaltılır.i)Araçta LPG tankı varsa boşaltılır.

Atölyede arındırma ve sökümün yapılması

j)Yönetmeliğin Ek-2’sinde listelenen ve (X) işareti ile işaretlenmiş olantehlikeli madde (kurşun, civa, kadmiyum, artı altı değerlikli krom)içeren parça ve malzemeler araçtan sökülür.

k)Yeniden kullanılabilir parçalar araçtan sökülür ve Yönetmeliğin 13üncü maddesinin 5 inci fıkrası doğrultusunda yıkama ve temizlemeişlemleri tamamlandıktan sonra barkodlanır.

l)Lastikler, jantlar ve kurşun balans ağırlıkları sökülür.m)Hava yastıkları güvenlik koşulları sağlanmış özel bir alanda

patlatılarak imha edilir.

4) Yeniden kullanılabilir parça deposu• Sökülen parçaların satışa sunulduğu depolardır. Alanı 85 m2’den az

tutulamaz. Bu bölümde aşağıdaki koşullar sağlanır.a) Sökülmüş, temizlenmiş ve barkodlanmış parçaların depolandığı kapalı

depob) Depo içinde her parçaya uygun raf sistemic) Betonarme zeminç) Yangın söndürme tüpleri ve pasif havalandırmad) Yağ ile kontamine olmuş yüzeyi temizlemek amacıyla absorban (emici)

malzeme ile yağ çözücü

Ömrünü tamamlamış araç arındırma ve söküm işlemleri esnasında oluşan atıklarındepolandığı yerlerdir. Sıvı atık deposu, katı atık deposu ve hurda depolama alanı olmaküzere 3 bölümden oluşturulur. Toplam alan 60 m2’den az olamaz.

Zemin geçirimsizliği sağlanır. Sızıntı, döküntü ve yıkama suları için ızgaralı drenajkanalları bulunur. Toplanan sıvılar yağ tutucudan geçirilir. Yangın algılama ve söndürmesistemi kurulur. Atık depolama alanının kapalı kısımlarında pasif havalandırma yapılır.Paratoner kurulur. Atık deposu diğer bölümlerden ayrı konumlandırılır.

Atıkdeposu

Sıvı atıkdeposu

Katı atıkdeposu

HurdaDeposu

5) Atık deposu

5.1- Sıvı atık deposu• Sıvı atık deposunda araçtan boşaltılan sıvı ve/veya sıvılaştırılmış

yakıt, motor yağı, transmisyon yağı, şanzıman yağı, hidrolik yağı,soğutma sıvıları, antifriz, fren sıvıları ve klima sıvılarının tanklarıbulundurulur. Tanklarda aşağıda belirtilen gruplamalara göredepolama yapılır. Alan 20 m2’den az tutulamaz.

a)Motor, diferansiyel, şanzıman ve transmisyon yağlarıb)Hidrolik ve fren sıvılarıc)Soğutma ve klima sıvılarıç)Sıvılaştırılmış yakıt (LPG)d)Motorine)Benzinf)Antifiriz• Sıvı atık tank alanında tankların toplam hacminin 1/3’ü hacminde

havuzlama yapılır. Tanklarda gösterge bulunur. Tank alanın kapalıolması halinde yapı içinde pasif havalandırma sağlanır. Tanklar açıkalanda ise üstü sundurmayla kapatılır. Sıvı ve gaz tanklarındatopraklama yapılır.

Araçların sökümü esnasında ortaya çıkan atıklar, aşağıdabelirtilen gruplara göre tesiste birbirleriyle karıştırılmadan ayrı toplanırve ayrı konteynerler içinde depolanır. Katı atık deposu kapalı olacakşekilde tasarlanır. Alan 20 m2’ den az tutulmaz. Atıkların geri kazanımve bertaraf işlemleri çevre izin ve lisanslı tesislere yaptırılır.

a) Pillerb) Akümülatörlerc) Yağ filtreleriç) Hava filtrelerid) Katalizörlere) Cıva içeren parçalar,f) Kadmiyum içeren parçalar,g) Kurşun içeren parçalarh) Artı altı değerlikli krom içeren parçaları) PCB içeren parçalari) Nötralize edilmiş hava yastıkları

5.2- Katı atık deposu

5.2- Katı atık deposu(Devam)

j) Asbest içeren fren balatalarık) Yağ tutucu atıklarıl) Elektronik parçalarm) Basınçlı kaplar (spreyler vs.)n) Boya kutuları ve temizlik malzemelerio) Kontamine olmuş atıklar (üstübü, eldiven, önlük, tulum vs.)

5.3- Hurda DeposuSöküm sonucunda hurdaya ayrılan malzemeler aşağıda yer

alan niteliklere uygun olacak şekilde üç yanı kapalı betonarme hollerveya konteynerler içinde depolanır. Alan en az 20 m2 tutulur.

a)Demir ve demir dışı metallerb)Büyük plastik parçalarc)Camlarç)Tekstillerd)Kauçuklare) Lastiklerf) Kompozit parçalar

• 6) Duş ve soyunma odaları:Duş, soyunma odaları ve tuvaletler WC TS 8357 standardına uygun

olarak oluşturulur. Alanı 10 m2’den az tutulamaz.

İşleme Tesisleriİşleme tesisleri, arındırma ve söküm işlemleri sonrasında oluşan

hurdaların kesme, parçalama, öğütme gibi yöntemlerle geri kazanım veyabertarafa hazır hale getirilmesini sağlayan tesislerdir.

Çevre izin ve lisansı almış geçici depolama alanları tarafındanarındırma ve söküm işlemleri gerçekleştirilmemiş olan ömrünü tamamlamışaraçlar ve bunların parçaları işleme tesislerine kabul edilmez.

Hurda malzemelerden metalleri, büyük plastik parçaları, cam, tekstil,kauçuk ve kompozit malzemeleri işleyecek tesisler 12/5/2010 tarihli ve27579 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Tehlikesiz ve İnert Atıkların GeriKazanımı Tebliği koşullarını, lastik işleyecek tesisler 26/11/2006 tarihli ve26357 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Ömrünü Tamamlamış LastiklerinKontrolü Yönetmeliği koşullarını sağlar.

Arındırma ve söküm işlemleri tamamlanmış olan araçlara aitkayıttan düşme ve bertaraf formları, geçici depolama alanlarıtarafından çevre izin ve lisansına sahip hurda metal işleme tesislerinegönderilir. Formlar toplu halde yıl sonunda bu tesisler aracılığı ileBakanlığa ulaştırılır.

Hasan SEÇGİNÇevre Mühendisi

Özge TÜMÖZÇevre ve Orman Uzmanı

Melik Cem SUÇEKENÇevre Mühendisi

Çevre Yönetimi Genel MüdürlüğüAtık Yönetimi Dairesi BaşkanlığıSöğütözü Cad. 14/EBeştepe 06560 Ankara

Tel : (312) 207 64 80-65 62-53 08Fax : (312) 207 64 46E-posta: hsecgin@cevreorman.gov.tr

otumoz@cevreorman.gov.trmsuceken@cevreorman.gov.tr

www.atikyonetimi.cevreorman.gov.tr

İLGİNİZ ve SABRINIZ İÇİN TEŞEKKÜRLER