Terrorisme en ICT

Prof. dr. Rob de Wijk

Prof. dr. Rob de Wijk

› Hoogleraar strategische studies (Leiden)

› Hoogleraar Internationale Betrekkingen (Breda)

› Directeur Centrum voor Strategische Studies

Definitie terrorisme (AIVD)

Terrorisme is het plegen van of dreigen met op mensenlevens gericht geweld of het aanrichten van ernstige maatschappijontwrichtende zaakschade, met als doel maatschappelijke veranderingen te bewerkstelligen of politieke besluitvorming te beïnvloeden

Nationale veiligheid

› In het geding als vitale belangen worden ondermijnd

› Ondermijning van vitale belangen ontwricht Nederland

Vitale belangen

› Territoriale integriteit› Ecologische veiligheid› Economische veiligheid› Fysieke veiligheid› Sociale en politieke stabiliteit

Terroristen en ICT

› Goedkoop› Makkelijke toegang › Anoniem › Groot bereik › Weinig controle, wet en regelgeving › Command and control › Propaganda › Training › Rekrutering › Veel doelwitten› Potentie grote gevolgen

Dreiging

Onderscheid tussen: Hacktivisme Cyber terrorisme IT ‘terreur’ ; intern afschuiven van

verantwoordelijkheden

Hoe groot is het probleem?

› FBI, 2002: 34 % van de bedrijven hadden te maken met grote aanvallen.

› Cijfers VK, 2002: 44% van de Britse bedrijven kreeg ermee te maken, maar…

27 % had een specifiek beveiligingsbeleid.

Waarmee kregen ze te maken?

› Diefstal van gegevens en geld› Spionage› Afpersing› Hacktivisme

Interne veiligheid

Veranderende aard van terreurnetwerken Europa: Aanvankelijke kern waren Afghanistan

veteranen Nu: home grown netwerken Al Zarquawi legde basis voor rekrutering.

Professionalisering van home grown netwerken Les: ingrijpen verandert de aard van netwerken

en schept nieuwe lichting terroristen.

Interne en externe veiligheid raken verweven

› Interventies lokken reacties uit en dwingen terroristen tot aanpassing modus operandi.

› Optreden elders werk als katalysator voor binnenlandse Islamisten.

› Gevolgen terreuraanslagen grootschaliger. Vereist aanpassing en afstemming terrorismebestrijding, rampenbestrijding en crisisbeheersing.

De politieke boodschap: dreigementen en retoriek

› Aanslagen en oproepen voorzien van terrorisme van een eigen dynamiek.

› Er is voor terroristen aanleiding te veronderstellen dat politieke doelstellingen gehaald kunnen worden.

› Sommige landen lopen grotere risico’s dan andere landen.

› De complotten geven inzicht in de motivaties van de extremisten.

Van GIA naar al-Qaida

› In het midden van de jaren negentig wordt Europa onveiliger.

› Veel van de aanslagen en complotten van voor ‘9/11’ zijn het werk van de GIA en de GSCP.

› Na 11 september 2001 is het aantal dreigingen toegenomen.

Doelwittenkeuze: strategisch sterk, tactisch zwak (1)

Symbolische doelwitten:› Bekende, aansprekende gebouwen en

bouwwerken › Overheidsgebouwen aangevuld met de

twee subcategorieën:o Amerikaanse ambassades o Militaire doelwitten

› Kerken en andere religieuze, bijvoorbeeld Joodse doelwitten

Doelwittenkeuze: strategisch sterk, tactisch zwak (2)

Soft targets:› Winkelcentra en markten › Cruiseschepen › Uitgaan / ontspanning › Sportevenementen › ‘Individuen’ › Openbaar vervoer, zoals trein, bus en

metro › Vliegtuigen en luchthavens

Doelwittenkeuze: strategisch sterk, tactisch zwak (3)

Geen / nauwelijks doelwit: Tweede orde effecten Kritische infrastructuur (2) ICT Multinationals, oliebedrijven

Doelwittenkeuze: strategisch sterk, tactisch zwak (4)

In de tactische uitwerking van de strategie stellen terroristen slaagkans boven het maximaliseren van het effect.

Wapens en middelen: dromen van de spectaculaire daad

› Een grote aanslag had voor ‘9/11’ ook in Europa kunnen plaatsvinden.

› De dreiging van onconventionele wapens is verrassend hoog.

Geen terrorismebestrijding, maar terrorismebeheersing

Weinig maatregelen die echt succes opleveren. Prioriteit hebben: Beheersen van de gevolgen van

aanslagen, vooral inzet CBRN-wapens. Strijd tegen aanhangers van de

salafistische jihad is een politieke strijd. Inlichtingenwerk en verstoring van de

activiteiten van netwerken heeft de absolute prioriteit.

Netwerkcentrisme

Oplossingen

› Winnen van de ‘hearts and mind’ van de Islamtische wereld

› Infiltratie in cellen en (ICT) netwerken› ‘Ketenbenadering’: inzicht in aanleiding

radicalisering tot daad.› Beheersen van gevolgen:

netwerkcentrisme

Netwerkcentrisme (contra terrorisme)

› Onderdeel nationale veiligheidssituatie› Afgekeken van militairen› Sensoren en wapensystemen worden

gekoppeld om OODA-loop te versnellen (Observation, Orientation, Decision, Action)

› Vergroot ‘situational awarenes’› Grote gevolgen voor ‘command and

control’ door hierarchische organisaties.

Conclusie

› Terroristen hebben internet nodig. Vernietiging is niet in hun voordeel. Bovendien is structuur redundant en robuust.

› Technisch te moeilijk voor meest extremisten.

› Terroristen zijn conservatief.› Terrorisme als theater› Al Qaida nooit geïnteresseerd in cyber

terrorisme, wel in cyber activisme.

Vragen?

Stelling 1

De interne dreiging van ‘IT terreur’ is groter dan de externe dreiging van cyber terrorisme.

Stelling 2

Organisaties zijn onvoldoende alert op het probleem van ‘ IT terreur’.

Stelling 3

Het probleem van ‘ IT terreur’ is door de complexiteit van ICT onoplosbaar.

Stelling 4

Organisaties ondervinden in toenemende mate hinder van ‘IT terreur’. Er zal steeds minder genoegen genomen worden met het afschuiven van verantwoordelijkheden.

Stelling 5

Alleen oplopende responsetijden en de afnemende beschikbaarheid van bedrijfskritische processen geven inzicht in de vraag of sprake is van ‘IT Terreur’.

Stelling 6

Het uitgangspunt van netwerkcentrisme, met centrale regiepartner is ook een mogelijkheid om het probleem van ‘IT-terreur’ te beperken.