terfi hesapları nasıl yapılır ? [email protected] +90(532)6146858 1 terfi hesapları...

25
www.ankisoft.com.tr [email protected] +90(532)6146858 1 Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? 10.01.2018 Hazırlayan: Atıf SELÇUK (İnş.Müh.) Güncel doküman: www.ankisoft.com.tr > S.S.Sorular'da 1. Hm, Monometrik Yüksekliği Hesapla Hm = GBK – X + JxL + GB .....[1] dir. Burada; Hm : Monometrik yükseklik (terfi basma yüksekliği), (m). GBK : Hat sonundaki deponun giriş boru kotu. (m). X : Depodan depoya terfilerde; hat başındaki depoya ait krepin kotu, (m). Kuyudan depoya terfilerde; pompa eksen kotu, (m). JxL : Boruda oluşan yük kaybı (Q35'e göre hesaplanacaktır), (m). Q35 : Terfi hattından 35 yıl sonra geçecek debi, (lt/sn). GB : Hat sonundaki depoda istenen giriş basıncı (2-3 m. alınabilir), (m). 2. Nm, Pompa Gücünü Hesapla Hm x Qp Nm = ---------- .....[2] 102 x np Qp = Q35/pompa sayısı dir. Burada; Nm : Pompa gücü (efektif pompa gücü), (kW). Hm : Monometrik yükseklik (terfi basma yüksekliği), (m). Qp : Pompa debisi, (lt/sn). Q35 : Terfi hattından 35 yıl sonra geçecek debi, (lt/sn). np : Pompa verimi, (%). np” katsayısı aşağıdaki tabloda sunulmuştur.

Upload: others

Post on 26-Dec-2019

39 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? atifselcuk@ankisoft.com.tr +90(532)6146858 1 Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? 10.01.2018 Hazırlayan: Atıf SELÇUK (İnş.Müh.) Güncel

www.ankisoft.com.tr [email protected] +90(532)6146858 1

Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ?

10.01.2018

Hazırlayan: Atıf SELÇUK (İnş.Müh.)

Güncel doküman: www.ankisoft.com.tr > S.S.Sorular'da

1. Hm, Monometrik Yüksekliği Hesapla

Hm = GBK – X + JxL + GB .....[1]

dir. Burada;

Hm : Monometrik yükseklik (terfi basma yüksekliği), (m).

GBK : Hat sonundaki deponun giriş boru kotu. (m).

X : Depodan depoya terfilerde; hat başındaki depoya ait krepin

kotu, (m).

Kuyudan depoya terfilerde; pompa eksen kotu, (m).

JxL : Boruda oluşan yük kaybı (Q35'e göre hesaplanacaktır), (m).

Q35 : Terfi hattından 35 yıl sonra geçecek debi, (lt/sn).

GB : Hat sonundaki depoda istenen giriş basıncı (2-3 m.

alınabilir), (m).

2. Nm, Pompa Gücünü Hesapla

Hm x Qp

Nm = ---------- .....[2]

102 x np

Qp = Q35/pompa sayısı

dir. Burada;

Nm : Pompa gücü (efektif pompa gücü), (kW).

Hm : Monometrik yükseklik (terfi basma yüksekliği), (m).

Qp : Pompa debisi, (lt/sn).

Q35 : Terfi hattından 35 yıl sonra geçecek debi, (lt/sn).

np : Pompa verimi, (%).

“np” katsayısı aşağıdaki tabloda sunulmuştur.

Page 2: Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? atifselcuk@ankisoft.com.tr +90(532)6146858 1 Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? 10.01.2018 Hazırlayan: Atıf SELÇUK (İnş.Müh.) Güncel

www.ankisoft.com.tr [email protected] +90(532)6146858 2

TABLO: 1

POMPA

DEBİSİ

Qp

(lt/sn)

POMPA

VERİMİ

np

2.0 - 3.0 0.45

3.1 - 4.0 0.50

4.1 - 5.0 0.55

5.1 - 6.5 0.59

6.6 - 8.0 0.61

8.1 - 10.0 0.63

10.1 - 12.5 0.65

12.6 - 15.0 0.66

16.0 - 17.0 0.67

18.0 - 20.0 0.68

21.0 - 23.0 0.69

24.0 - 26.0 0.70

27.0 - 35.0 0.71

36.0 - 40.0 0.72

41.0 - 50.0 0.73

51.0 - 63.0 0.74

64.0 - 80.0 0.75

81.0 - 90.0 0.76

91.0 - 100.0 0.77

101.0- 0.78

Nm = Nm x n .....[3]

dir. Burada;

n : Marjlı güç katsayısı.

“n” katsayısı aşağıdaki tabloda sunulmuştur.

TABLO: 2

Nm

(kW)

n

Nm 7.5 1.50

7.5 Nm < 22 1.25

22 Nm < 55 1.15

55 Nm 1.10

TABLO: 2 için "SIKÇA SORULAN SORULAR" BÖLÜMÜNE BAKINIZ.

Standart pompa güçleri; 2.2, 3.0, 3.5, 4.0, 4.5, 5.5, 7.5, 9.2,

11.0, 15.0, 18.5, 22, 26, 30, 37, 45, 55,

66, 70, 75, 80, 92, 95, 110, 132, 160,

185 ve 200 kW olarak seçilebilir.

Page 3: Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? atifselcuk@ankisoft.com.tr +90(532)6146858 1 Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? 10.01.2018 Hazırlayan: Atıf SELÇUK (İnş.Müh.) Güncel

www.ankisoft.com.tr [email protected] +90(532)6146858 3

3. Ho, Normal İşletme Basıncını Hesapla

Ho = GBK – BTK + JxL + GB .....[4]

dir. Burada;

Ho : Hat başındaki normal işletme basıncı, (m). ŞEMATİK PROFİL

BU DEĞERE GÖRE ÇİZİLİR.

GBK : Hat sonundaki deponun giriş boru kotu. (m).

BTK : Hat başındaki (terfi merkezi çıkışındaki) boru taban kotu,

(m). ŞEMATİK PROFİL BU DEĞERE GÖRE ÇİZİLİR.

JxL : Boruda oluşan yük kaybı (Q35'e göre hesaplanacaktır), (m).

Q35 : Terfi hattından 35 yıl sonra geçecek debi, (lt/sn).

GB : Hat sonundaki depoda istenen giriş basıncı (2-3 m.

alınabilir), (m).

NOT: Şematik profil ile hattın kesiştiği durumlar

oluşursa; Hm ve Ho değerleri (kesişimin oluşmaması

için) gerekli miktarda artırılmalıdır.

4. a, Selerite’yi Hesapla

9,900

a = ----------------------- .....[5]

[48.30 + k(i/e)](1/2)

dir. Burada;

a : Selerite (dalga yayılma hızı, pressure wave velocity,

celerity), (m/sn).

k : Boru cinsine bağlı bir katsayı.

i : Boru iç çapı, (mm).

e : Boru et kalınlığı, (mm).

“k” katsayısı aşağıdaki tabloda sunulmuştur.

TABLO: 3

BORU

MALZEMESİ

k

PVC 33.30

AÇB 4.40

ÇB 0.50

HDPE 377.00

CTP 3.54

FONT 1.00

DÜKTİL 0.50

BETON 5.00

Page 4: Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? atifselcuk@ankisoft.com.tr +90(532)6146858 1 Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? 10.01.2018 Hazırlayan: Atıf SELÇUK (İnş.Müh.) Güncel

www.ankisoft.com.tr [email protected] +90(532)6146858 4

5. T, Dalganın Gidiş ve Dönüş Zamanını Hesapla

2 x L

T = ------- .....[6]

a

dir. Burada;

T : Dalganın pompadan çıkış ve dönüş zamanı, (sn).

L : Terfi hattı uzunluğu, (m).

a : Dalga yayılma hızı, selerite, (m/sn).

6. Tp, Pompanın Durması İçin Geçen Zamanı Hesapla

V x L

Tp = 1 + K -------- .....[7]

g x Ho

K= 2 – (L/2,000) .....[8]

dir. Burada;

Tp : Pompanın durması veya vananın kapanması için geçen zaman,

(sn).

V : Su hızı, (m/sn).

L : Terfi hattı uzunluğu, (m).

g : Yerçekimi ivmesi, (m/sn2).

Ho : Normal işletme basıncı, (m).

Page 5: Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? atifselcuk@ankisoft.com.tr +90(532)6146858 1 Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? 10.01.2018 Hazırlayan: Atıf SELÇUK (İnş.Müh.) Güncel

www.ankisoft.com.tr [email protected] +90(532)6146858 5

7. H, Terfi Hattı Başlangıcındaki Darbe Miktarını Hesapla

Tp < T ise UZUN HAT’dır ve

a x V

H = ------- (Parmakyan Formülü).....[9] g

formülü ile hesaplanır.

Tp > T ise KISA HAT’dır ve Tp>2.00 ise formülünde Tp=2.00

alınmalıdır.

2 x L x V

H = ----------- (Vensano Formülü).....[10]

g x Tp

formülü ile hesaplanır. Burada;

Tp : Pompanın durması veya vananın kapanması için geçen zaman,

(sn).

T : Dalganın pompadan çıkış ve dönüş zamanı, (sn).

H : Terfi hattı başlangıcındaki darbe miktarı, (m)

a : Dalga yayılma hızı, selerite, (m/sn).

V : Su hızı, (m/sn).

g : Yerçekimi ivmesi, (m/sn2).

L : Terfi hattı uzunluğu, (m).

Page 6: Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? atifselcuk@ankisoft.com.tr +90(532)6146858 1 Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? 10.01.2018 Hazırlayan: Atıf SELÇUK (İnş.Müh.) Güncel

www.ankisoft.com.tr [email protected] +90(532)6146858 6

8. Ho* ve Pmax*'ı Hesapla

Ho* = Ho + 10.00 .....[11]

Pmax* = Pmax + 10.00 .....[12]

dir. Burada;

Ho* : Hattın başlangıcında (pompa debisinde), normal işletme

basıncı, (m).

Ho : Normal işletme basıncı, (m).

10.00 : Emniyet için ilave edilen basınç, (m). (Bakınız: İçmesuyu

Proje El Kitabı, M.Emin Bay, İnş.Yük.Müh, Sayfa-122 ve S-

127) (Bakınız: Su Getirme ve Kanalizasyon Uygulamaları,

Yrd.Doç.Dr. F.İlter TÜRKDOĞAN, Çev.Yük.Müh.-İnş.Yük.Müh.

Kaan YETİLMEZSOY, Sayfa58).

Pmax* : Hattın başlangıcında mutlak basınç olarak müsaade

edilebilen maksimum basınç, (m) (Bakınız: Su Getirme ve

Kanalizasyon Uygulamaları, Yrd.Doç.Dr. F.İlter TÜRKDOĞAN,

Çev.Yük.Müh.-İnş.Yük.Müh. Kaan YETİLMEZSOY, Sayfa58).

Pmax : Boru işletme basıncı, TM’den ilk çıkıştaki borunun

ATÜ’sü, (m).

9. Sürpresyon ve Depresyon Kontrolü Yap

1. H(Ho*-6.00) ve (Ho*+H)>Pmax ise SÜRPRESYON var

13 NUMARALI HESAPLARA GİT

2. H(Ho*-6.00) ve (Ho*+H)<Pmax ise DEPRESYON var

14 NUMARALI HESAPLARA GİT

3. H(Ho*-6.00) ve (Ho*+H)>Pmax ise SÜRPRESYON ve DEPRESYON var

15 NUMARALI HESAPLARA GİT

10. Sürpresyon ve Depresyon Yok ise;

H ile Kontrol Yap

4. Hmax = (Ho + H) Pmax ise SÜRPRESYON var

13 NUMARALI HESAPLARA GİT

5. Hmin = (Ho - H) 0 ise DEPRESYON var

14 NUMARALI HESAPLARA GİT

Page 7: Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? atifselcuk@ankisoft.com.tr +90(532)6146858 1 Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? 10.01.2018 Hazırlayan: Atıf SELÇUK (İnş.Müh.) Güncel

www.ankisoft.com.tr [email protected] +90(532)6146858 7

11. Halen Sürpresyon ve Depresyon Yok ise

Ps ve Pd Kabulü Yap

Ps = H .....[13]

Pd = H .....[14]

Kabulü yapılır ve HESAPLAR BİTİRİLİR.

12. Ho*, Pmax*, Ps ve Pd’yi Hesapla

Ps = Pmax* - Ho* .....[15]

Pd = Ho* - 6.00 .....[16]

dir. Burada;

Ho* : Hattın başlangıcında (pompa debisinde), normal işletme

basıncı, (m).

Ps : Sürpresyona bağlı oluşan basınç artışı, (m)

Pd : Depresyona bağlı oluşan basınç düşüşü, (m)

6.00 : Depresyona bağlı kavitasyon oluşmaması için gerekli

minimum basınç, (m).

Page 8: Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? atifselcuk@ankisoft.com.tr +90(532)6146858 1 Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? 10.01.2018 Hazırlayan: Atıf SELÇUK (İnş.Müh.) Güncel

www.ankisoft.com.tr [email protected] +90(532)6146858 8

13. Sadece Sürpresyon Varsa Pd ve Hava Kazanı Hacmi Hesabı

Ps/Ho* değerini hesapla.

2 = H/Ho* değerini hesapla. Burada;

2 : Parmakyan Abakları için Eğri Numarası.

K=0, K=0.3, K=0.5 ve K=0.7 Parmakyan Abakları'nı kullanarak

aşağıdaki tabloyu doldur. (BAKINIZ: 16.Parmakyan Abaklarını

Kullanma Kılavuzu)

TABLO: 4

PARMAKYAN

ABAĞI

(K)

OKUNAN

Pd/Ho*

OKUNAN

2Coa/QoL

0.0

0.3

0.5

0.7

Okunan 2Coa/QoL değerlerden güvenlik ve ucuzluk bakımından uygun

olan) en küçüğünü alarak (Bakınız: Kanalizasyon ,Dr.İnş.Müh.

M.Muzaffer GİZBİLİ, Sayfa-161,166,169); Co’yu hesapla.

Buradaki Qo değeri 35 yıllık debidir (Q35),(m3/sn).

Co

C’ = ----------------- .....[17]

1.0 - (Pd/Ho*)

C’ = C’ x 1.30 alınmalıdır. C’ Hava Kazanı Hacmi’dir.

Okunan en küçük 2Coa/QoL değerlerinin olduğu satırdaki okunan

Pd/Ho* değerlerini alarak;

Pd = Pd/Ho* x Ho* ile Pd’yi hesapla.

Hmax = Ho + Ps Pmax olmalı, kontrol et.

Hmin = Ho - Pd 0 olmalı, kontrol et.

Hmax = Ho + Ps > Pmax ise SÜRPRESYON HALEN VAR demektir, aşağıdaki seçeneklerden birini uygula.

1) Borunun malzemesini değiştir, 1 NUMARALI HESAPLARA GİT

2) Borunun atüsünü değiştir, 1 NUMARALI HESAPLARA GİT

3) Borunun çapını değiştir, 1 NUMARALI HESAPLARA GİT 4) Darbe önleyici tedbir al; “Darbe Önleyici Vana Kullan”

5) Darbe önleyici tedbir al; “Hava Kazanı Kullan”

6) Darbe önleyici tedbir al; "Denge Bacası Kullan”

7) Darbe önleyici tedbir al; "Uygun ise Motora Volan Ekle"

Page 9: Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? atifselcuk@ankisoft.com.tr +90(532)6146858 1 Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? 10.01.2018 Hazırlayan: Atıf SELÇUK (İnş.Müh.) Güncel

www.ankisoft.com.tr [email protected] +90(532)6146858 9

14. Sadece Depresyon Varsa Ps ve Hava Kazanı Hacmi Hesabı

Pd/Ho* değerini hesapla.

2 = H/Ho* değerini hesapla. Burada;

2 : Parmakyan Abakları için Eğri Numarası.

K=0, K=0.3, K=0.5 ve K=0.7 Parmakyan Abakları'nı kullanarak

aşağıdaki tabloyu doldur. (BAKINIZ: 16.Parmakyan Abaklarını

Kullanma Kılavuzu)

TABLO: 5

PARMAKYAN

ABAĞI

(K)

OKUNAN

Ps/Ho*

OKUNAN

2Coa/QoL

0.0

0.3

0.5

0.7

Okunan 2Coa/QoL değerlerden güvenlik ve ucuzluk bakımından uygun

olan) en küçüğünü alarak (Bakınız: Kanalizasyon, Dr.İnş.Müh.

M.Muzaffer GİZBİLİ, Sayfa-161,166,169); Co’yu hesapla.

Buradaki Qo değeri 35 yıllık debidir (Q35) ,(m3/sn).

Co

C’ = ----------------- .....[18]

1.0 - (Ps/Ho*)

C’ = C’ x 1.30 alınmalıdır. C’ Hava Kazanı Hacmi’dir.

Okunan en küçük 2Coa/QoL değerlerinin olduğu satırdaki okunan

Ps/Ho* değerlerini alarak;

Ps = Ps/Ho* x Ho* ile Ps’yi hesapla.

Hmax = Ho + Ps Pmax olmalı, kontrol et.

Hmin = Ho - Pd 0 olmalı, kontrol et.

Hmin = Ho - Pd < 0 ise DEPRESYON HALEN VAR demektir, aşağıdaki seçeneklerden birini uygula.

1) Borunun malzemesini değiştir, 1 NUMARALI HESAPLARA GİT

2) Borunun ATÜ’sünü değiştir, 1 NUMARALI HESAPLARA GİT

3) Borunun çapını değiştir, 1 NUMARALI HESAPLARA GİT 4) Darbe önleyici tedbir al; “Darbe Önleyici Vana Kullan”

5) Darbe önleyici tedbir al; “Hava Kazanı Kullan”

6) Darbe önleyici tedbir al; "Denge Bacası Kullan”

7) Darbe önleyici tedbir al; "Uygun ise Motora Volan Ekle"

Page 10: Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? atifselcuk@ankisoft.com.tr +90(532)6146858 1 Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? 10.01.2018 Hazırlayan: Atıf SELÇUK (İnş.Müh.) Güncel

www.ankisoft.com.tr [email protected] +90(532)6146858 10

15. Hem Sürpresyon Hemde Depresyon Varsa Pd, Ps ve Hava Kazanı Hacmi Hesabı

13 ve 14 NUMARALI HESAPLARA GİT

Page 11: Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? atifselcuk@ankisoft.com.tr +90(532)6146858 1 Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? 10.01.2018 Hazırlayan: Atıf SELÇUK (İnş.Müh.) Güncel

www.ankisoft.com.tr [email protected] +90(532)6146858 11

16. Parmakyan Abaklarını Kullanma Kılavuzu

SÜREKLİ çizgiler terfi hattının BAŞLANGIÇ noktası içindir.

KESİK çizgiler terfi hattının ORTA noktası içindir.

Ps/Ho* > 0.9 ise ===> 0.9 satırındaki değerler kullanılır.

Pd/Ho* > 0.6 ise ===> 0.6 satırındaki değerler kullanılır.

Abakların kullanım şekli aşağıda gösterilmiştir.

Page 12: Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? atifselcuk@ankisoft.com.tr +90(532)6146858 1 Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? 10.01.2018 Hazırlayan: Atıf SELÇUK (İnş.Müh.) Güncel

www.ankisoft.com.tr [email protected] +90(532)6146858 12

17. Parmakyan Abağı (K=0)

Page 13: Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? atifselcuk@ankisoft.com.tr +90(532)6146858 1 Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? 10.01.2018 Hazırlayan: Atıf SELÇUK (İnş.Müh.) Güncel

www.ankisoft.com.tr [email protected] +90(532)6146858 13

18. Parmakyan Abağı (K=0.3)

Page 14: Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? atifselcuk@ankisoft.com.tr +90(532)6146858 1 Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? 10.01.2018 Hazırlayan: Atıf SELÇUK (İnş.Müh.) Güncel

www.ankisoft.com.tr [email protected] +90(532)6146858 14

19. Parmakyan Abağı (K=0.5)

Page 15: Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? atifselcuk@ankisoft.com.tr +90(532)6146858 1 Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? 10.01.2018 Hazırlayan: Atıf SELÇUK (İnş.Müh.) Güncel

www.ankisoft.com.tr [email protected] +90(532)6146858 15

20. Parmakyan Abağı (K=0.7)

Page 16: Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? atifselcuk@ankisoft.com.tr +90(532)6146858 1 Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? 10.01.2018 Hazırlayan: Atıf SELÇUK (İnş.Müh.) Güncel

www.ankisoft.com.tr [email protected] +90(532)6146858 16

21. Sıkça Sorulan Sorular

1) “n” katsayısı bazı kaynaklarda aşağıdaki gibi verilmiştir.

(Bakınız: İçmesuyu Proje El Kitabı, M.Emin Bay, İnş.Yük.Müh,

Sayfa-99).

TABLO: 2*

Nm

(kW)

n

Nm < 20 1.20

20 < Nm < 30 1.15

30 < Nm 1.10

2) Terfi hatlarındaki hızın 0.50 V 2.00 m/sn civarında olması

istenir. İstisna olarak hız 0.30 V 3.00 m/sn arasında da

seçilebilir. (Bakınız: İçmesuyu Proje El Kitabı, M.Emin Bay,

İnş.Yük.Müh, Sayfa-104).

3) İsale hatlarında kullanılan vantuzların sağlıklı çalışabilmesi

için minimum 4.00 m. işletme basıncı olmalıdır. Daha düşük

basınç olan tepe noktalarında hava borusu kullanmak gerekir.

Hava borusu çapı 1/2" olabilir. Hava borusu, o noktadaki statik

basınç kotunun üstüne kadar çıkmalıdır. Boru içine zararlı

şeylerin girmesini engellemek için boru ağzı süzgeç ile

kapatılmalıdır. (Bakınız: İçmesuyu Proje El Kitabı, M.Emin Bay,

İnş.Yük.Müh, Sayfa-59, 93).

4) İsale hattı, her noktasında en az 5.00 m. işletme basıncı

olacak şekilde tasarlanmalıdır (DSİ kriteri).

5) İsale hattı üzerinde birden fazla çap ve/veya malzeme varsa, o

durumda formüllerdeki a yerine aort, V yerine Vort değerleri

kullanılır. Bunlara ait formüller aşağıda sunulmuştur.

∑L L1 L2 L3 Ln

----- = ---- + ---- + ---- + . . . + ---- .....[19]

aort a1 a2 a3 an

V1xL1 + V2xL2 + V3xL3 + . . . + VnxLn

Vort = ------------------------------------ .....[20]

∑L

(Bakınız: İçmesuyu Proje El Kitabı, M.Emin Bay, İnş.Yük.Müh,

Sayfa-136).

Page 17: Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? atifselcuk@ankisoft.com.tr +90(532)6146858 1 Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? 10.01.2018 Hazırlayan: Atıf SELÇUK (İnş.Müh.) Güncel

www.ankisoft.com.tr [email protected] +90(532)6146858 17

6) Selerite hesabı, bazı kaynaklarda, boru malzemesinin ve suyun

elastisitesine bağlı formüllerle yapılmaktadır.

(Em/ρ)

a = [----------------------](1/2) .....[21]

1 + ((Em/Er)x(o/e))

dir. Burada;

a : Selerite (dalga yayılma hızı, pressure wave velocity,

celerity), (m/sn).

Em : Suyun elastisite modülü, (2100x106), (N/m2)

ρ : Suyun yoğunluğu, (1000), (kg/m3)

Er : Borunun kısa süreli elastisite modülü, (800x106.ile

1200x106 arasında bir değerdir), (N/m2)

o : Boru orta çapı, (m).

e : Boru et kalınlığı, (m).

(Bakınız: FIRAT Boru "PE100 Boru Kataloğu, 2014,.Sayfa-50).

7) Selerite hesabı, "Resistance of PE4710 Piping to Pressure

Surge Events in Force Main Applications" adlı kaynakta

(Sayfa-3, Formül-2) aşağıdaki formülle yapılmaktadır.

4,660

a = ------------------------------ .....[22]

[1 + ((Kbulk/Ed)x(DR-2))](1/2)

dir. Burada;

a : Selerite (dalga yayılma hızı, pressure wave velocity,

celerity), (m/sn).

Kbulk : Fluid bulk modulus, (2070 for water), (MPa)

Ed : Dynamic instantanous effective modulus of pipe material,

(1030 for PE, 2760 for PVC, much higher for metals),

(MPa)

DR : kaynakta belirtilmemiş ama, boru dış çapı olduğunu tahmin

ediyorum, (mm)

(NOT: Bu formül, aynı zamanda "AFT Impuls" adlı programda da

kullanılan formüldür).

8) Hava kazanı terfi hattının başında kullanılır. (Bakınız:

İçmesuyu Proje El Kitabı, M.Emin Bay, İnş.Yük.Müh, Sayfa-114,

Kanalizasyon, Dr.İnş.Müh. M.Muzaffer GİZBİLİ, Sayfa-160)

Page 18: Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? atifselcuk@ankisoft.com.tr +90(532)6146858 1 Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? 10.01.2018 Hazırlayan: Atıf SELÇUK (İnş.Müh.) Güncel

www.ankisoft.com.tr [email protected] +90(532)6146858 18

Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ?

05.05.2012

ÖRNEK-1

0. Proje Kriterleri

L = 192.00 m

Q35 = 90.00 lt/sn (Pompa: 1 Asil + 1 Yedek)

Qp = 90.00 lt/sn

iç = 400 mm CTP (12.5 Atü)

e = 6.2 mm

J = 0.00099629 m/m

JxL = 0.19 m/m

V = 0.72 m/sn

GBK = 4.59 m

GB = 1.00 m

X = -3.44 m

BTK = 0.50 m

1. Hm, Monometrik Yüksekliği Hesapla

Hm = GBK – X + JxL + GB

Hm = 4.59 – (-3.44) + 0.19 + 1.00

Hm = 9.22 ===> 11.00 m kabul edilmiştir.

2. Nm, Pompa Gücünü Hesapla

Hm x Qp 11.00 x 90.00

Nm = ---------- = --------------- = 12.77 kW

102 x np 102 x 0.76

Nm = Nm x n = 12.77 x 1.25 = 15.96 ===> 22 kW kabul edilmiştir.

Page 19: Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? atifselcuk@ankisoft.com.tr +90(532)6146858 1 Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? 10.01.2018 Hazırlayan: Atıf SELÇUK (İnş.Müh.) Güncel

www.ankisoft.com.tr [email protected] +90(532)6146858 19

3. Ho, Normal İşletme Basıncını Hesapla

Ho = GBK – BTK + JxL + GB

Ho = 4.59 – 0.50 + 0.19 + 1.00

Ho = 5.28 ===> 6.00 m kabul edilmiştir.

4. a, Selerite’yi Hesapla

9,900 9,900

a = ---------------------- = -----------------------------

[48.30 + k(i/e)](1/2) [48.30 + 3.54(400/6.2)](1/2)

a = 595.17 m/sn

5. T, Dalganın Gidiş ve Dönüş Zamanını Hesapla

2 x L 2 x 192.00

T = ------- = ------------ = 0.65 sn

a 595.17

6. Tp, Pompanın Durması İçin Geçen Zamanı Hesapla

V x L 0.72 x 192.00

Tp = 1 + K -------- = 1 + 1.90 --------------- = 5.46 sn

g x Ho 9.81 x 6.00

K= 2 – (L/2,000) = 2 – (192.00/2,000) = 1.90

Page 20: Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? atifselcuk@ankisoft.com.tr +90(532)6146858 1 Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? 10.01.2018 Hazırlayan: Atıf SELÇUK (İnş.Müh.) Güncel

www.ankisoft.com.tr [email protected] +90(532)6146858 20

7. H, Terfi Hattı Başlangıcındaki Darbe Miktarını Hesapla

Tp < T ise UZUN HAT’dır ve

a x V

H = ------- g

formülü ile hesaplanır.

Tp > T

5.46 > 0.65 ===> KISA HAT’dır.

Tp>2.00 ===> Tp=2.00 alınmıştır.

2 x L x V 2 x 192.00 x 0.72

H = ----------- = ------------------- = 14.09 m

g x Tp 9.81 x 2.00

8. Ho* ve Pmax*'ı Hesapla

Ho* = Ho + 10.00 = 6.00 + 10.00 = 16.00 m

Pmax* = Pmax + 10.00 = (12.5 Atü x 10) + 10.00 = 135.00 m

9. Sürpresyon ve Depresyon Kontrolü Yap

1. H(Ho*-6.00) ve (Ho*+H)>Pmax

14.09(16.00-6.00) ve (16.00+14.09)>125.00

14.09(10.00) ve (30.09)>125.00 sağlanamadı SÜRPRESYON yok

2. H(Ho*-6.00) ve (Ho*+H)<Pmax

14.09(16.00-6.00) ve (16.00+14.09)<125.00

14.09(10.00) ve (30.09)<125.00 sağlandı DEPRESYON var

14 NUMARALI HESAPLARA GİT

Page 21: Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? atifselcuk@ankisoft.com.tr +90(532)6146858 1 Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? 10.01.2018 Hazırlayan: Atıf SELÇUK (İnş.Müh.) Güncel

www.ankisoft.com.tr [email protected] +90(532)6146858 21

14. Sadece Depresyon Varsa Ps ve Hava Kazanı Hacmi Hesabı

Pd/Ho*= 10.00/16.00 = 0.63 ===> 0.60 alınmıştır

2 = H/Ho* = 14.09 / 16.00 = 0.88 ===> 1 alınmıştır

K=0, K=0.3, K=0.5 ve K=0.7 Parmakyan Abağı’ndan;

TABLO: 5

PARMAKYAN

ABAĞI

(K)

OKUNAN

Ps/Ho*

OKUNAN

2Coa/QoL

0.0 0.90 2.3

0.3 0.78 2.3

0.5 0.70 2.2

0.7 0.65 2.2

Okunan 2Coa/QoL değerlerden en küçüğünü alarak;

2.2= 2Coa/QoL = 2 x Co x 595.17 / (0.090 x 192.00)

Buradan; Co= 0.032 bulunur.

Co 0.032

C’ = ----------------- = ------------ = 0.09 m3

1.0 - (Ps/Ho*) 1.0 – 0.65

C’ = C’ x 1.30 = 0.09 x 1.30 = 0.12 m3 < 0.50 m3. Gerekli olan

hacim, en küçük hava kazanı hacminden küçük olduğu için hava

kazanına gerek yoktur.

Ps = Ps/Ho* x Ho* = 0.65 x 16.00 = 10.40 m

Hmax = Ho + Ps Pmax olmalı, kontrol et.

Hmax = 6.00 + 10.40 = 16.40 125.00

Hmin = Ho - Pd 0 olmalı, kontrol et.

Hmin = 6.00 – 10.00 = -4.00 < 0 DEPRESYON HALEN VAR demektir, aşağıdaki seçeneklerden birini uygula.

1) Borunun malzemesini değiştir, 1 NUMARALI HESAPLARA GİT

2) Borunun ATÜ’sünü değiştir, 1 NUMARALI HESAPLARA GİT

3) Borunun çapını değiştir, 1 NUMARALI HESAPLARA GİT 4) Darbe önleyici tedbir al; “Darbe Önleyici Vana” kullan

5) Darbe önleyici tedbir al; “Hava Kazanı” kullan

Page 22: Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? atifselcuk@ankisoft.com.tr +90(532)6146858 1 Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? 10.01.2018 Hazırlayan: Atıf SELÇUK (İnş.Müh.) Güncel

www.ankisoft.com.tr [email protected] +90(532)6146858 22

Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ?

22.02.2013

ÖRNEK-2

0. Proje Kriterleri

L = 9,685.09 m

Q35 = 213.91 lt/sn (Pompa: 1 Asil + 1 Yedek)

Qp = 213.91 lt/sn

iç = 515.60 mm HDPE (16 Atü)

e = 57.20 mm

J = 0.0014378 m/m

JxL = 13.93 m/m

V = 1.02 m/sn

GBK = 208.50 m

GB = 3.00 m

X = 118.26 m

BTK = 120.62 m

1. Hm, Monometrik Yüksekliği Hesapla

Hm = GBK – X + JxL + GB

Hm = 208.50 – 118.26 + 13.93 + 3.00

Hm = 107.17 ===> 110.00 m kabul edilmiştir.

2. Nm, Pompa Gücünü Hesapla

Hm x Qp 110.00 x 213.91

Nm = ---------- = ----------------- = 295.75 kW

102 x np 102 x 0.78

Nm = Nm x n = 295.75 x 1.10= 325.33 ===> 330 kW kabul edilmiştir.

Page 23: Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? atifselcuk@ankisoft.com.tr +90(532)6146858 1 Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? 10.01.2018 Hazırlayan: Atıf SELÇUK (İnş.Müh.) Güncel

www.ankisoft.com.tr [email protected] +90(532)6146858 23

3. Ho, Normal İşletme Basıncını Hesapla

Ho = GBK – BTK + JxL + GB

Ho = 208.50 – 120.62 + 13.93 + 3.00

Ho = 104.81 ===> 105.00 m kabul edilmiştir.

4. a, Selerite’yi Hesapla

9,900 9,900

a = ---------------------- = ---------------------------------

[48.30 + k(i/e)](1/2) [48.30 + 377(515.60/57.20)](1/2)

a = 168.63 m/sn

5. T, Dalganın Gidiş ve Dönüş Zamanını Hesapla

2 x L 2 x 9,685.09

T = ------- = -------------- = 114.87 sn

a 168.63

6. Tp, Pompanın Durması İçin Geçen Zamanı Hesapla

V x L 1.02 x 9,685.09

Tp = 1 + K -------- = 1 + (-2.84) ----------------- = -26.24 sn

g x Ho 9.81 x 105.00

K= 2 – (L/2,000) = 2 – (9,685.09/2,000) = -2.84

7. H, Terfi Hattı Başlangıcındaki Darbe Miktarını Hesapla

Tp < T

-26.24 < 114.87 ===> UZUN HAT’dır.

a x V 168.63 x 1.02

H = ------- = --------------- = 17.53 m

g 9.81

Page 24: Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? atifselcuk@ankisoft.com.tr +90(532)6146858 1 Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? 10.01.2018 Hazırlayan: Atıf SELÇUK (İnş.Müh.) Güncel

www.ankisoft.com.tr [email protected] +90(532)6146858 24

8. Ho* ve Pmax*'ı Hesapla

Ho* = Ho + 10.00 = 105.00 + 10.00 = 115.00 m

Pmax* = Pmax + 10.00 = (16 Atü x 10) + 10.00 = 170.00 m

9. Sürpresyon ve Depresyon Kontrolü Yap

1. H(Ho*-6.00) ve (Ho*+H)>Pmax ise SÜRPRESYON var

17.53(115.00-6.00) ve (115.00+17.53)>170.00

17.53(109.00) ve (132.53)>170.00 sağlanamadı SÜRPRESYON yok

2. H(Ho*-6.00) ve (Ho*+H)<Pmax ise DEPRESYON var

17.53(115.00-6.00) ve (115.00+17.53)<170.00

17.53(109.00) ve (132.53)<170.00 sağlanamadı DEPRESYON yok

3. H(Ho*-6.00) ve (Ho*+H)>Pmax ise SÜRPRESYON ve DEPRESYON var

17.53(115.00-6.00) ve (115.00+17.53)>170.00

17.53(109.00) ve (132.53)>170.00 sağlanamadı SÜRPRESYON ve

DEPRESYON yok

10. Sürpresyon ve Depresyon Yok ise;

H ile Kontrol Yap

4. Hmax = (Ho + H) Pmax ise SÜRPRESYON var

Hmax = (115.00 + 17.53) 170.00

Hmax = (132.53) 170.00 sağlanamadı SÜRPRESYON yok

5. Hmin = (Ho - H) 0 ise DEPRESYON var

Hmax = (115.00 - 17.53) 0

Hmax = (97.47) 0 sağlanamadı DEPRESYON yok

Page 25: Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? atifselcuk@ankisoft.com.tr +90(532)6146858 1 Terfi Hesapları Nasıl Yapılır ? 10.01.2018 Hazırlayan: Atıf SELÇUK (İnş.Müh.) Güncel

www.ankisoft.com.tr [email protected] +90(532)6146858 25

11. Halen Sürpresyon ve Depresyon Yok ise

Ps ve Pd Kabulü Yap

Ps = H ===> Ps = 17.53 m

Pd = H ===> Pd = 17.53 m

Kabulü yapılır ve HESAPLAR BİTİRİLİR.