11

L5 (Master)

Teoria e ofertës së punës në periudha

afatshkurtra

Prof.asc. Avdullah Hoti

2

Literatura

Literatura:

1. George Borjas (2002): Labor Economics,

2nd Ed., McGraw-Hill, 2002, Chapter 2

2. Sapsford, D. And Tzannatos, Z. (1993): The

Economics of the Labour Market, The

Macmillan Press Ltd. (1993), Ch.2 & Ch.3

3. Stefan Qirici (2005): Ekonomiksi i punës,

Morava, Tiranë, Kreu II

Oferta e punës – kuptimi

• Njerëzit kanë resurse të ndryshme:

– Kapitali fizik: qiraja

– Kapitali financiar: interesi ose fitimi

– Kapitali njerëzor – puna: paga

• Ekonomiksi i punës

– Studimi i vendimit: “si dhe përse njerëzit e shesin

kohën e tyre”

– Puna është resurs i rrallë:

• Njerëzit vendosin se si ta përdorin atë resurs për të

maksimizuar dobinë

4

Përcaktimi i ofertës të punës (1)

• Oferta e punës (OP) matet në mënyra të ndryshmeOP = Orët e punës që individët janë të gatshëm të ofrojnë në

tregun e punës për çdo nivel page

• OP varet nga:1. POPULLSIA (Numri dhe përbërja demografike)

2. PJESËMARRJA në forcën e punës

3. ORËT E PUNËS

4. CILËSIA E PUNËS (niveli arsimor i fuqisë punëtore)

Lindjet

Vdekjet

Migracioni neto

Popullsia

Norma e

pjesëmarrjes

në forcën e

punës

Orët e punës

Sasia e

punës

Cilësia e

punës

OFERTA

TOTALE

E PUNËS

5

Pjesëmarrja në forcën e punës = (E+U) / Pop. 16-64

Norma e papunësisë = U / FP

Por: - Papunësia e fshehur ose të papunët e dekurajuar

- puna part-time

Popullsia në moshë pune

16 - 64 vjeç

Ata që nuk janë aktiv

(N)

Të punësuar

(E)

Ata që janë aktiv

(FP)

Të papunë

(U)

Përcaktimi i ofertës të punës (2)

Roli i ILO-se ne definimin e indikatoreve te tregut te punes

6

Ndryshimet ne oferten e punes1. Eshte rritur OP e femrave (është zvogëluar për meshkuj)

– Përdorimi i teknologjisë

– Ndërrimi i qasjes në shoqëri ndaj punës së femrave

– Rritja e nivelit të arsimit të femrave

2. Eshte shkurtuar koha e punës per jave:

– Rritja e produktivitetit nga përparimi teknologjik

– Por, edhe aplikimi i taksave progresive në pagë

3. Ndryshimet strukturore demografike të popullsisë

– Moshat e vjetra, gratë etj. rrisin papunësinë

4. Politikat humanitare të qeverisë

– Benefitet për të papunët

– Paga minimale e vendosur nga qeveria

5. Papunësia strukturore është rritur

– Ndrsyhimet teknologjike te shpeshta

7

Rritja ekonomike: Puna• Dinamika e GDP-se

– Ne peridha afatgjata: faktorët e prodhimit

Y = f ( N, R, K, T)

(Puna, Toka, Kapitali, Teknologjia)

(per nje kompani ose per ekonomine si teresi):

– Ne periudha afatshkurtra: politikat ekonomike

– Ciklet e biznesit

• Në periudha afatshkurtra, vetëm N është fleksibile:

– Pse R, K dhe T mbesin konstante?

• Puna: faktor kyç i përcaktimit të produktit

– Funksioni i prodhimi ne periudha afatshkurtra:

Si ndryshon Y (GDP) si rezultat i ndryshimit të N, duke mbajtur konstant R, K dhe T.

Y = f ( N | R, K, T)

Pagat dhe efekti në OP

• Ka plot faktorë që ndikojnë

në OP, por pagat dhe të

ardhruat jo nga puna janë

faktorët kryesorë. Kontekstiekonomik

Të ardh. Jo nga puna

Paga

Karakt.

familjare

Kapitali Njerëzo

r

Puna jashtë tregut

Oferta e

Punës

9

Modelimi i ofertes se punes

• Modelit ‘punë-pushim’ per analizen e OP– efekti i ndryshimit të pagës ne OP dhe

– të ardhurave tjera jo nga puna ne OP

• Perdorimi i modelit per politikberje:– Si ndikon ne OP rritja e asistences sociale,

benefiteve per te papunet etj,

– Si ndikon ndryshimi i taksave ne OP?

• Përqëndrimi në periudha afatshkurtra

10

Preferencat e individëve

• Modeli mundëson definimin e:

• kurbave individuale të OP dhe

• kurbës të OP të tregut

• Supozimi i këtij modeli: individët janë racional:

• Max dobinë duke zgjedhur alter. më të mirë

• Model neoklasik:

– Përdorimi i teorisë së dobisë margjinale

– Një person konsumon mallra (G) dhe kalon kohën e lirë (L)

G = vlera në Euro e mallrave të konsumuara

L = koha e lirë e shprehur në orë

11

Preferencat e individëve (2)

•Funksioni i dobisë:

U=f(G, L)

MUL dhe MUG

•Lëvizja nga pika C në B:

∆G/ ∆L = - (MUL) / (MUG)

–norma me të cilën një person

është i gatshëm të japë

pushimin për të konsumuar më

shumë mallra gjithmonë duke

mbajtur dobinë konstante

12

Preferencat e individëve (3)

Llojet e kurbave percaktohen nga preferencat e individeve

per kombinimin ne mes te G dhe L

Preferon punës

Preferon

pushiminIndiferent

13

Kufizimi buxhetor (1)

• Por, G dhe L kufizohen nga buxheti

• Buxheti: G = w*h + V

w = paga

h = orët e punës

V = të ardhurat jo nga puna

• Sup.: w konstat pavaresisht orëve te punes

• Nëse java ka T orë pune atëherë:

G = w (T – L) + V apo

G = (wT + V) – wLKosto oportune e

kohës së lirë

14

Kufizimi buxhetor (2)

• Si ndërtohet drejtëza e buxhetit? (Fig. 2.6)

– Kombinimi i G dhe L duke marrë për bazë w dhe V

• Sup.: w=10 Euro/orë pune

– Orët në dispozicion: 7 ditë x 24 orë = 168 orë/javë

• Prej tyre, rreth 100 orë për punë ose pushim (L=100)

• Derivimi i vijës së buxhetit:

– Individi nuk ofron punë: I=0 pika A

– Individi ofron 100 orë pune: I=100x10=1000 pika B

• Bashkimi i pikave A dhe B jep vijën e buxhetit AB

– Nëse V=0 dhe w=15:• vija e buxhetit bëhet më e pjerrët (drejtëza AC)

– Nëse V=1000 dhe w=10• kemi vijën e buxhetit DE

15

Kufizimi buxhetor (3)

1616

Maksimizimi i dobisë (1)

• Individi tenton KI sa

me larg origjines

• Por kufizohet nga:

– Paga (w)

– Koha (T)

– Te ardhurat (V)

• Kombinimi më i mirë:

– dobia max duke ditur

kurbat e indiferences

(preferencat) dhe

kufizimin buxhetor

(mundesitë)

1717

Maksimizimi i dobisë (2)

• Pika X(50 H, 500 I) ne Fig.2.7 eshte unike: MRS=w• Pjerrtesia e vijes se buxhetit => paga orare

– Te ardhurat shtese nga cdo ore shtese e punes

• Pjerrtesia e kurbes se indiferences => norma margjinale e zevendesimit (MRS) te te ardhurave (I) me kohen e lire (L)

• Sasine e te ardhurave qe individi sakrifikon per cdo shtese te oreve te kohes se lire qe ai deshiron te kete

• Bazuar ne keto supozime percaktohen rregullat e marrjes se vendimit:– sa ore punon individi dhe

– sa ore shpenzoje për kohe te lire• me qellim te maksimizimit te dobise

1818

Maksimizimi i dobisë (3)

Rregullat e vendosjes:

1. Nëse W>MRS • Individi duhet te shtoje oret e punes

2. Nëse W<MRS• Individi duhet te zvogeloje oret e punes kur

3. Nëse W=MRS• Individi nuk duhet te zvogeloje ose rrise oret e

punes

1919

Maksimizimi i dobisë

Çështjet për diskutim:

1. Cfare ndodh me oret e punes te ofruara ne treg kur ndryshojne te ardhurat jo nga puna?

2. Cfare ndodh me oret e punes te ofruara ne treg kur ndryshon tarifa e pages orare te tregut?

2020

ΔI efekti në h• Situata fillestare: AB

• Sup.: individi fiton I sipas segmentit AC:

– Zhvendoset vija e buxhetit ne CD

– Arrihet kurbe me e larte e indiferences

– Pika Z (MRS=W)

• Cfare ndosh me L dhe H?

– L rritet: nga L1 ne L2

– H bie: nga H1 ne H2

• Rritja e te ardhurave rrit kohen e lire

Efekti i te ardhurave = Ndryshimi ne h per shkak te ndryshimit

ne I, duke mbajtur w konstante

2121

Δw efekti në h

• Efekti i Δw ne L eshte i ndryshem tek individe te ndryshem

• Fig.2.9(1):– W1: vija e buxhetit AB eshte tangene me I1

• duke dhene V ku MRS=W

– W2: vija e buxhetit AC kalohet ne I2• kemi X ku MRS=W

– H rritet nga H1 ne H2

• Fig.2.9(2):– H zvogelohet nga H1 ne H2

• Konkluzion: kur W rritet, H mund te– Rriten Fig.2.9(1)

– Zvogelohen Fig.2.9(2)

2222

Ndryshimi i pages orare

2323

Ndryshimi i pages orare

• Pse ndodh keshtu?

• Se pari: – rritja e W nenkupton se me H te njejte rritet Y

– Pasi L eshte e mire normale, rritet kerkesa per L• Kur rritet L zvogelohet H

– MBIZOTERON EFEKTI I TE ARDHURAVE

• Se dyti:– Rritja e W rrit koston oportune te kohes e lire

– Teoria e kerkeses: • cmimi i L rritet => bie kerkesa per L

– MBIZOTERON EFEKTI I ZEVENDESIMIT:

• Konkluzion: kur W rritet, H mund te rritet ose zvogelohet varesisht se cili efekt mbizoteron

2424

Kurba e ofertes per pune individuale

• Fig.2.11:

• 5 vija të buxhetit dhe 5 kurbat të indiferences

• W rritet duke dhene vija me te pjerreta te buxhetit

• Prej U1 ne U2 dhe U3, individi ofron me shume pune– Efekti i te ardhurave

• Prej U3 ne U4 dhe U5,

ofrohen me pak H– Efekti i zevendesimit

2525

Kurba e ofertes per pune individuale

• Fig.2.12: kurba e ofertes per pune individuale – Lidhja ne mes W dhe H

– Rritja e W nga W1 ne W2 dhe W3 rrit H: kurba pozitive

– Rritja e W nga W3 ne W4 dhe W5 zvogelon H: kurba e brylezuar

• Secili individ ka kurben e vet te ofertes per pune

• Levizja neper kurbe:– Ndryshimi i pages

• Zhvendosja e kurbes:– Ndryshimi i faktoreve tjere

pervec pages

Kurba e ofertës për punën

“backward bending” W

H

Përse është e tillë?

Puna preferohet

Pushimi preferoheet IE >SE

SE >IE

IS Income Effect

SE Substitution Effect

Evidenca: makro të dhënat

* Important note: Comparability of TU data only between countries inside a box. Because lack of comparability between data above

figure must be considered only as illustrative.

WORKING TIME (avg per day; employed person) and HOURLY WAGEEuropean Countries, 1998/2001- (source data Eurostat (2003)*

DK

FR

NL

PT

FI

SE UK

SIHU

RO

SK

0

5

10

15

20

25

4:00 4:14 4:28 4:43 4:57 5:12 5:26 5:40 5:55 6:09

WORK TIME + Travel time as part of work

2828

Kurba e ofertes per pune individuale

• ELASTICITETI i punes: si ndryshon oferta e punes se individit kur ndryshon paga:

ESL=Ndryshimi ne % ne H / ndryshimi ne % ne W

• Varesisht prej vlerave te ESLkemi:ESL= 0 joelastike

ESL= +∞ krejtesisht elastike

ESL= 1 elasticitet unik

0< ESL< 1 relativisht joelastike

+∞ > ESL > 1 relativisht elastike

• Zhvendosjen e kurbes e shkaktojne:– Ndryshimi i te ardhurave jo nga puna

• Rritja e tyre e zvogelon H dhe zhvendos kurben majtas

– Ndryshimi i hartes se kurbave te indiferences:• Permiresimi i kushteve te punes rrit H dhe zhvendos kurben djathtas

2929

Ligjërata 5: Oferta e punës

1. Si matet oferta e punës?

2. Diskutoni ndryshimet në ofertën e punës në dekadat e fundit.

3. Shpjegoni funksionin e dobisë: U=f(G, L)– Çfarë është dobia margjinale?

4. Shpjegoni kufizimin buxhetor përmes

5. Diskutoni modelin neoklasik ‘punë-pushim’.– Si arrihet maksimizimi i dobise?

– Shpjegoni MRS=W

– Cili eshte efekti ne H nga rritja e W kur te ardhurat jo nga puna mbeten konstante?

– Shpjegoni efektin e te ardhurave?

– Shpjegoni efektin e zevendesimit?