TEMİNAT MEKTUPLARITEMİNAT MEKTUPLARI

Türk hukukunda banka teminat mektupları Türk hukukunda banka teminat mektupları kefalet değil kefalet değil garanti niteliğindedirgaranti niteliğindedir..

13.12.1967 tarih ve E. 66/16, K.7 sayılı ilk 13.12.1967 tarih ve E. 66/16, K.7 sayılı ilk içtihadı birleştirme kararında Yargıtay içtihadı birleştirme kararında Yargıtay teminat mektuplarının teminat mektuplarının üçüncü kişinin fiilini üçüncü kişinin fiilini taahhüt niteliğindetaahhüt niteliğinde olduğunu ve mektubu olduğunu ve mektubu verenin taahhüdünün verenin taahhüdünün esas sözleşmeden esas sözleşmeden tamamıyla bağımsız bulunduğunu kabul tamamıyla bağımsız bulunduğunu kabul etmiştir.etmiştir.

11.6.1969 tarih ve E. 69/4, K. 96/6 sayılı 11.6.1969 tarih ve E. 69/4, K. 96/6 sayılı ikinci içtihadı birleştirme kararında da ikinci içtihadı birleştirme kararında da gümrük idaresine hitaben verilen ve gümrük idaresine hitaben verilen ve “idarenin yazılı isteği üzerine derhal ve “idarenin yazılı isteği üzerine derhal ve herhangi bir itiraz veya hüküm istihsaline herhangi bir itiraz veya hüküm istihsaline mahal kalmaksızın” ödeneceği kaydı yer mahal kalmaksızın” ödeneceği kaydı yer alan teminat mektubunun BK 110 alan teminat mektubunun BK 110 anlamında anlamında üçüncü kişinin fiilini taahhüt üçüncü kişinin fiilini taahhüt niteliğinde bir garanti sözleşmesiniteliğinde bir garanti sözleşmesi olduğu olduğu görüşü açıklanmıştır.görüşü açıklanmıştır.

Garanti sözleşmesi “bir kimsenin Garanti sözleşmesi “bir kimsenin başkasını belli bir hareket tarzına başkasını belli bir hareket tarzına yöneltmek amacıyla bu hareket tarzından yöneltmek amacıyla bu hareket tarzından o kişi için doğacak tehlikeleri (risk) kısmen o kişi için doğacak tehlikeleri (risk) kısmen veya tamamen üzerine alması borcunu veya tamamen üzerine alması borcunu doğuran bağımsız bir sözleşme” olarak doğuran bağımsız bir sözleşme” olarak tanımlanabilir.(Tandoğan: Borçlar Hukuku-tanımlanabilir.(Tandoğan: Borçlar Hukuku-Özel Borç İlişkileri, C. II, 3. Baskı, Ankara Özel Borç İlişkileri, C. II, 3. Baskı, Ankara 1987, s.809)1987, s.809)

– Garanti veren bağımsız bir yükümlülük altına Garanti veren bağımsız bir yükümlülük altına girergirer

– Garanti taahhüdü belli bir riskle ilişkilidir.Garanti taahhüdü belli bir riskle ilişkilidir.

MuhattapMuhattap BankaBanka Lehdar (müşteri) Lehdar (müşteri)

Garanti alanGaranti alan borçluborçlu

İş sahibiİş sahibi müteahhitmüteahhit

Banka teminat mektuplarının Banka teminat mektuplarının garanti niteliğindegaranti niteliğinde olduğu hallerde olduğu hallerde bankanın, muhataba (garanti bankanın, muhataba (garanti alan) karşı üstlendiği taahhüt, alan) karşı üstlendiği taahhüt, bir yandan bir yandan banka banka ile müşterisi (lehdar)ile müşterisi (lehdar) diğer yandan da diğer yandan da lehdar ile lehdar ile muhatap arasındaki ilişkilerden tamamen muhatap arasındaki ilişkilerden tamamen bağımsızdır. bağımsızdır.

Dolayısıyla Dolayısıyla garanti veren bankanın, lehdar ile garanti veren bankanın, lehdar ile muhatap arasındaki temel ilişkinin borçluya muhatap arasındaki temel ilişkinin borçluya (lehdar) tanıdığı savunma imkanlarından (lehdar) tanıdığı savunma imkanlarından yararlanması söz konusu değildir.yararlanması söz konusu değildir.

Garanti sözleşmesinde Garanti sözleşmesinde garanti verengaranti veren, muhatabı , muhatabı belli bir hareket tarzına yöneltmek amacıyla, bu belli bir hareket tarzına yöneltmek amacıyla, bu hareket tarzından veya hareket tarzından veya borç ilişkisinden borç ilişkisinden muhatap bakımından doğabilecek rizikoları muhatap bakımından doğabilecek rizikoları karşılamayı üstlenir. karşılamayı üstlenir.

Bankalar tarafından verilen ve garanti taahhüdü Bankalar tarafından verilen ve garanti taahhüdü niteliğinde olan teminat mektupları da zorunlu niteliğinde olan teminat mektupları da zorunlu olarak lehdarın, muhataba karşı yüklendiği bir olarak lehdarın, muhataba karşı yüklendiği bir borcu hiç veya gereği gibi ifa etmemesi rizikosu borcu hiç veya gereği gibi ifa etmemesi rizikosu ile ilgilidir. ile ilgilidir.

Banka teminat mektubu güvence sağlama Banka teminat mektubu güvence sağlama aracıdır.aracıdır.

Bu açıklamalar Bu açıklamalar muhatabın talep hakkının muhatabın talep hakkının doğumu için mektupta öngörülen riskin doğumu için mektupta öngörülen riskin gerçekleşmesinin zorunlu olduğunu ortaya gerçekleşmesinin zorunlu olduğunu ortaya koyar. koyar.

Dolayısıyla teminat mektubuna dayanarak, Dolayısıyla teminat mektubuna dayanarak, bankaya karşı ödeme talebinde bulunan bankaya karşı ödeme talebinde bulunan muhatabın,muhatabın, öngörülen öngörülen riskin gerçekleştiğini riskin gerçekleştiğini ispatlaması ya da en azından riskin ispatlaması ya da en azından riskin gerçekleşmiş olduğunu genel bir biçimde ortaya gerçekleşmiş olduğunu genel bir biçimde ortaya koyması (bu hususa işaret etmesi) gerekir.koyması (bu hususa işaret etmesi) gerekir. Muhatabın, riskin gerçekleştiğini ispat etmesinin Muhatabın, riskin gerçekleştiğini ispat etmesinin ya da ödeme talebinde bu hususa sadece işaret ya da ödeme talebinde bu hususa sadece işaret etmesinin, yeterli sayılıp sayılamayacağı, etmesinin, yeterli sayılıp sayılamayacağı, teminat mektubunda yer alan kayıtlara göre teminat mektubunda yer alan kayıtlara göre değerlendirilir.değerlendirilir.

““İlk talepte ödeme” kaydını içermeyen (adi, İlk talepte ödeme” kaydını içermeyen (adi, basit) garantilerde, ödeme talebinde basit) garantilerde, ödeme talebinde bulunan bulunan muhatabınmuhatabın, ispat yükünün , ispat yükünün dağılımına ilişkin kurallar çerçevesinde, dağılımına ilişkin kurallar çerçevesinde, riskin gerçekleştiğini ispat etmesi gerekir riskin gerçekleştiğini ispat etmesi gerekir (MK 6).(MK 6).

Bankanın da,Bankanın da, bu hususun yeterince ispat bu hususun yeterince ispat olunup olunamadığını, kendisine ibraz olunup olunamadığını, kendisine ibraz olunan belgeleri ve olayları olunan belgeleri ve olayları değerlendirerek, değerlendirerek, araştırması gerekir.araştırması gerekir.

Bu durum garanti verenin temel ilişkilerden Bu durum garanti verenin temel ilişkilerden bağımsız taahhüdünü, bir ölçüde de olsa, bağımsız taahhüdünü, bir ölçüde de olsa, lehdar ile muhatap arasındaki ilişkide lehdar ile muhatap arasındaki ilişkide gerçekleşen olaylara bağlı tutacağından gerçekleşen olaylara bağlı tutacağından ve bankaları da, bu ilişkiye çekerek, ve bankaları da, bu ilişkiye çekerek, araştırma ve inceleme yapmak zorunda araştırma ve inceleme yapmak zorunda bırakacağından, uygulamada “basit bırakacağından, uygulamada “basit garanti” şekli pek kullanılmaz.garanti” şekli pek kullanılmaz.

Uygulamada daha çok kullanılan teminat mektubu şekli, Uygulamada daha çok kullanılan teminat mektubu şekli, “ilk talepte ödeme” kaydını içerenlerdir. “ilk talepte ödeme” kaydını içerenlerdir. Bu tür teminat mektuplarında, Bu tür teminat mektuplarında, muhatabın, mektupta muhatabın, mektupta öngörülen şekilde bankadan talepte bulunması, riskin öngörülen şekilde bankadan talepte bulunması, riskin gerçekleştiğini gösterme açısından da yeterli sayılır.gerçekleştiğini gösterme açısından da yeterli sayılır. Banka, muhataptan, ayrıca riskin gerçekleştiğini ispat Banka, muhataptan, ayrıca riskin gerçekleştiğini ispat etmesini isteyemez, kendisi de bu hususu resen etmesini isteyemez, kendisi de bu hususu resen araştıramaz. araştıramaz. Bu durum, “önce öde, sonra dava et” kuralının Bu durum, “önce öde, sonra dava et” kuralının doğumuna neden olmuş ve bankanın, riskin gerçekleşip doğumuna neden olmuş ve bankanın, riskin gerçekleşip gerçekleşmediğini ispat ederek, ödediği paranın iadesi gerçekleşmediğini ispat ederek, ödediği paranın iadesi için dava açması kabul edilmiştir.için dava açması kabul edilmiştir.

Uygulamada da, Uygulamada da, teminat mektupları metinlerinde teminat mektupları metinlerinde “ilk talepte ödeme” kaydının yanı sıra,“ilk talepte ödeme” kaydının yanı sıra, bankaların “herhangi bir itiraz ileri sürmeksizin”, bankaların “herhangi bir itiraz ileri sürmeksizin”, “lehdarın rızası aramaksızın,“lehdarın rızası aramaksızın, herhangi bir herhangi bir işleme, protesto keşidesine ve hüküm istihsaline işleme, protesto keşidesine ve hüküm istihsaline lüzum kalmaksızın” ödeme yapmayı üstlendikleri lüzum kalmaksızın” ödeme yapmayı üstlendikleri görülmektedir. görülmektedir. Bu tür kayıtlar, Bu tür kayıtlar, lehdar-muhatap ve banka ile lehdar-muhatap ve banka ile lehdar arasındaki ilişkilerden kaynaklanan lehdar arasındaki ilişkilerden kaynaklanan savunmaların banka tarafından ileri savunmaların banka tarafından ileri sürülemeyeceğinisürülemeyeceğini ve dolayısıyla bankanın ve dolayısıyla bankanın taahhüdünü kefalet değil garanti niteliğinde taahhüdünü kefalet değil garanti niteliğinde olduğunu gösterir.olduğunu gösterir.

Teminat mektubunun girişinde ya da doğrudan Teminat mektubunun girişinde ya da doğrudan garanti taahhüdünün yer aldığı kısımda garanti taahhüdünün yer aldığı kısımda lehdar lehdar ile muhatap arasındaki sözleşmeden de söz ile muhatap arasındaki sözleşmeden de söz edildiği görülmektedir.edildiği görülmektedir.

Bu tür kayıtlar da kural olarak Bu tür kayıtlar da kural olarak garantinin garantinin ferdileşmesini, hangi ilişkiden doğan rizikonun ferdileşmesini, hangi ilişkiden doğan rizikonun güvence altına alındığını göstermeye yarar; güvence altına alındığını göstermeye yarar; bunlar, bankanın taahhüdünün, lehdar-muhatap bunlar, bankanın taahhüdünün, lehdar-muhatap arasındaki temel ilişkiye bağlı kılındığını arasındaki temel ilişkiye bağlı kılındığını göstermez.göstermez.

Teminat mektubunun Teminat mektubunun “ilk talepte, itirazsız “ilk talepte, itirazsız ödeme” koşulunu içerdiği hallerde, muhataba en ödeme” koşulunu içerdiği hallerde, muhataba en geniş ve kapsamlı şekilde güvence sağlanmış geniş ve kapsamlı şekilde güvence sağlanmış olur.olur. Bankalar, lehdar-muhatap arasındaki ilişkiye Bankalar, lehdar-muhatap arasındaki ilişkiye girmeden ve bu ilişkiye göre muhatabın ödeme girmeden ve bu ilişkiye göre muhatabın ödeme talebinin haksız olup olmadığını araştırmadan talebinin haksız olup olmadığını araştırmadan muhatabın beyanı ile yetinerek ödeme yapmak muhatabın beyanı ile yetinerek ödeme yapmak ve ödedikleri tutarı, aralarındaki ilişkiye ve ödedikleri tutarı, aralarındaki ilişkiye dayanarak lehdardan talep etmek hakkına sahip dayanarak lehdardan talep etmek hakkına sahip olmaktadırlar. olmaktadırlar.

Bu tür teminat mektuplarında en kötü Bu tür teminat mektuplarında en kötü durumda olan ise, lehdar konumundaki durumda olan ise, lehdar konumundaki kişidir.kişidir.

Lehdar,Lehdar, sözleşme ilişkisine girişeceği ve sözleşme ilişkisine girişeceği ve lehine teminat mektubu verilmesini lehine teminat mektubu verilmesini isteyeceği kişiyi seçerken özenli isteyeceği kişiyi seçerken özenli davranmak suretiyle riskini azaltabilir.davranmak suretiyle riskini azaltabilir.

Teminat mektubunda sözleşme ile Teminat mektubunda sözleşme ile üstlenilen yükümlülüklerin yerine üstlenilen yükümlülüklerin yerine getirilmediğinin bir resmi makam veya getirilmediğinin bir resmi makam veya kişiden alınacak belgeyle açıklanmasından kişiden alınacak belgeyle açıklanmasından sonra ilk talepte ödeme kaydına yer sonra ilk talepte ödeme kaydına yer verilebilir.verilebilir.

Bu hallerde banka, ödeme talebiyle birlikte Bu hallerde banka, ödeme talebiyle birlikte ibraz olunan belgenin, mektupta gösterilen ibraz olunan belgenin, mektupta gösterilen tür ve nitelikte olup olmadığını incelemekle tür ve nitelikte olup olmadığını incelemekle yükümlü olur.yükümlü olur.

Banka, bu belgeleri kendisinden beklenen makul Banka, bu belgeleri kendisinden beklenen makul bir özenle ve sadece dış görünüşleri itibariyle bir özenle ve sadece dış görünüşleri itibariyle inceler.inceler. Olağan inceleme sonucu ortaya çıkarılamayan Olağan inceleme sonucu ortaya çıkarılamayan sahtecilikten, banka sorumlu tutulamaz. sahtecilikten, banka sorumlu tutulamaz. Ancak bankalara hiçbir zaman teminat Ancak bankalara hiçbir zaman teminat mektuplarının düzenlenmesine esas teşkil eden mektuplarının düzenlenmesine esas teşkil eden sözleşme uyarınca lehdar tarafından teslim sözleşme uyarınca lehdar tarafından teslim olunan mal veya hizmetin, sözleşmede olunan mal veya hizmetin, sözleşmede gösterilen niteliklere sahip olup olmadığını gösterilen niteliklere sahip olup olmadığını inceleme borcu yüklenemez; zira bankalar inceleme borcu yüklenemez; zira bankalar daima belge üzerinde işlem yaparlar.daima belge üzerinde işlem yaparlar.

Teminat mektubunda yer alan garanti Teminat mektubunda yer alan garanti taahhüdünün B.K. 149 anlamında taliki bir şarta taahhüdünün B.K. 149 anlamında taliki bir şarta bağlanması da düşünülebilir.bağlanması da düşünülebilir.

Örneğin banka ödeme yapmayı, belli bir tarihe Örneğin banka ödeme yapmayı, belli bir tarihe kadar muhatap tarafından akreditif açılması, kadar muhatap tarafından akreditif açılması, ithal ya da döviz transfer izni alınması şartına ithal ya da döviz transfer izni alınması şartına bağlı olarak kabul edebilir. bağlı olarak kabul edebilir.

Bu hallerde, öngörülen süre içinde akreditif Bu hallerde, öngörülen süre içinde akreditif açılmaz ya da izinler alınamazsa, bankanın açılmaz ya da izinler alınamazsa, bankanın ödeme yükümlülüğü de söz konusu olmaz.ödeme yükümlülüğü de söz konusu olmaz.

Diğer sözleşmelerde olduğu gibi, garanti Diğer sözleşmelerde olduğu gibi, garanti sözleşmesinin de şarta bağlı olarak yapılmasına sözleşmesinin de şarta bağlı olarak yapılmasına bir engel yoktur. “İlk talepte ödeme kaydı”, şartın bir engel yoktur. “İlk talepte ödeme kaydı”, şartın gerçekleşmiş olduğunun muhatap tarafından gerçekleşmiş olduğunun muhatap tarafından ispatlanmasından sonra geçerli olur. ispatlanmasından sonra geçerli olur.

Ödemenin şarta bağlanması, garanti Ödemenin şarta bağlanması, garanti sözleşmesinden bağımsız bir sözleşme olması sözleşmesinden bağımsız bir sözleşme olması özelliğine ters düşmez, zira özelliğine ters düşmez, zira şartlı garanti de, asıl şartlı garanti de, asıl ilişkiden doğan defilerin banka tarafından ilişkiden doğan defilerin banka tarafından kullanılmasına yol açmaz.kullanılmasına yol açmaz.

BANKANIN ÖDEME BANKANIN ÖDEME YAPMAKTAN YAPMAKTAN

KAÇINAMAYACAĞI HALLERKAÇINAMAYACAĞI HALLER

Banka muhataba karşı kural olarak temel Banka muhataba karşı kural olarak temel ilişkinin geçersiz olduğu lehdarın borcunun ilişkinin geçersiz olduğu lehdarın borcunun bulunmadığı ya da lehdarın-muhataba bulunmadığı ya da lehdarın-muhataba karşı takas hakkına sahip olduğu şeklinde karşı takas hakkına sahip olduğu şeklinde bir savunma yapamaz.bir savunma yapamaz.

Lehdar-muhatap arasındaki temel ilişkiden Lehdar-muhatap arasındaki temel ilişkiden doğan borcun sonradan imkansızlık doğan borcun sonradan imkansızlık (mücbir sebep, kaza) nedeniyle son (mücbir sebep, kaza) nedeniyle son bulması halinde de, bankanın sorumluluğu bulması halinde de, bankanın sorumluluğu devam eder.devam eder. Borçlunun (lehdarın) borçtan Borçlunun (lehdarın) borçtan kurtulmuş olması, garanti verenin kurtulmuş olması, garanti verenin sorumluluğunu etkilemez.sorumluluğunu etkilemez.

Banka, lehdar ile muhatap arasındaki Banka, lehdar ile muhatap arasındaki ilişkinin Kanun’a aykırı olduğu iddiasıyla ilişkinin Kanun’a aykırı olduğu iddiasıyla da ödemeden kaçınamaz. da ödemeden kaçınamaz.

Aynı durum, temel ilişkinin gerekli şekle Aynı durum, temel ilişkinin gerekli şekle uyulmadan yapılmış olması halinde de söz uyulmadan yapılmış olması halinde de söz konusudur.konusudur.

Garanti edilen riskin, kamu düzenine, ahlak ve Garanti edilen riskin, kamu düzenine, ahlak ve adaba aykırı olduğu hallerde ise, garanti verenin adaba aykırı olduğu hallerde ise, garanti verenin taahhüdü B.K. 19-20 gereğince geçerli olmaz. taahhüdü B.K. 19-20 gereğince geçerli olmaz.

Ancak kamu düzeni veya ahlak ve adaba Ancak kamu düzeni veya ahlak ve adaba aykırılık her olayda açık şekilde belli olmayabilir. aykırılık her olayda açık şekilde belli olmayabilir. Bu hallerde de banka, talep üzerine ödeme Bu hallerde de banka, talep üzerine ödeme yapmalı; sonradan garanti ettiği riskin kamu yapmalı; sonradan garanti ettiği riskin kamu düzenine, ahlak adaba aykırı olduğu çıkarsa, düzenine, ahlak adaba aykırı olduğu çıkarsa, ödediği paranın iadesini isteyebilmelidir (BK 61)ödediği paranın iadesini isteyebilmelidir (BK 61)

Garanti sözleşmesinin bağımsız nitelikte olması, Garanti sözleşmesinin bağımsız nitelikte olması, banka ile lehdar arasındaki ikişkilerden banka ile lehdar arasındaki ikişkilerden kaynaklanan defilerin de muhataba ileri kaynaklanan defilerin de muhataba ileri sürülmesine engeldir. Dolayısıyla sürülmesine engeldir. Dolayısıyla banka, teminat banka, teminat mektubu komisyonlarının lehdar tarafından mektubu komisyonlarının lehdar tarafından ödenmediğini ileri sürerek muhataba ödeme ödenmediğini ileri sürerek muhataba ödeme yapmaktan kaçınamaz (BK 120).yapmaktan kaçınamaz (BK 120).

Lehdarın ölümü, iflası, ödemelerini tatil etmiş Lehdarın ölümü, iflası, ödemelerini tatil etmiş olması da banka bakımından ödemeden olması da banka bakımından ödemeden kaçınma nedeni oluşturmaz.kaçınma nedeni oluşturmaz.

Banka ile lehdar arasında, lehdara ait Banka ile lehdar arasında, lehdara ait riskin garanti edilmesi amacıyla kurulan riskin garanti edilmesi amacıyla kurulan kredi ilişkisinin, lehdarın ehliyetsiz olması kredi ilişkisinin, lehdarın ehliyetsiz olması nedeniyle geçersiz sayılması; hata, hile nedeniyle geçersiz sayılması; hata, hile nedeniyle iptal edilmiş olması da (BK 23, nedeniyle iptal edilmiş olması da (BK 23, 28) bankaya, muhataba ödeme yapmadan 28) bankaya, muhataba ödeme yapmadan kaçınma imkanını vermez.kaçınma imkanını vermez.

BANKANIN ÖDEME BANKANIN ÖDEME YAPMAKTAN YAPMAKTAN

KAÇINABİLECEĞİ HALLERKAÇINABİLECEĞİ HALLER

Bankanın mektupta yer alan ve muhataba Bankanın mektupta yer alan ve muhataba yönelik bağımsız taahhüdünün hükümsüzlüğüne yönelik bağımsız taahhüdünün hükümsüzlüğüne ilişkin defiler, öncelikle ilişkin defiler, öncelikle garanti taahhüdünün garanti taahhüdünün Kanuna, ahlak ve adaba aykırı olduğu hallerde Kanuna, ahlak ve adaba aykırı olduğu hallerde (BK 19-20)(BK 19-20) söz konusu olur. söz konusu olur.

Banka ile muhatap arasındaki garanti Banka ile muhatap arasındaki garanti sözleşmesinin, hata, hile gibi iradeyi sakatlayan sözleşmesinin, hata, hile gibi iradeyi sakatlayan nedenlerden ötürü banka tarafından iptali nedenlerden ötürü banka tarafından iptali halinde de banka muhataba ödeme yapmaktan halinde de banka muhataba ödeme yapmaktan kaçınabilir.kaçınabilir.

Teminat mektubunun sahte olması halindeTeminat mektubunun sahte olması halinde de, de, bankanın muhatapla bir sözleşme ilişkisine girme bankanın muhatapla bir sözleşme ilişkisine girme iradesi söz konusu olamayacağından, gene ödeme iradesi söz konusu olamayacağından, gene ödeme yapma yükümü yoktur. yapma yükümü yoktur.

Mektubun, bankayı temsile yetkili olmayan kişiler Mektubun, bankayı temsile yetkili olmayan kişiler tarafından düzenlenmiş olması halinde de durum tarafından düzenlenmiş olması halinde de durum aynıdır (BK 38).aynıdır (BK 38).

Buna karşılık temsilcinin temsil yetkisini aşarak daha Buna karşılık temsilcinin temsil yetkisini aşarak daha yüksek miktarda teminat mektubu düzenlemesi yüksek miktarda teminat mektubu düzenlemesi halinde, teminat mektubu geçerlidir ve banka halinde, teminat mektubu geçerlidir ve banka tarafından ödeme yapılması gerekir.tarafından ödeme yapılması gerekir.

Teminat mektubunun metninden Teminat mektubunun metninden anlaşılabilen defilerin başında ödeme anlaşılabilen defilerin başında ödeme talebinin mektupta öngörülen şekilde talebinin mektupta öngörülen şekilde yapılmamış olması gelir.yapılmamış olması gelir.

Teminat mektubunda bankanın ödeme taahhüdü Teminat mektubunda bankanın ödeme taahhüdü bir şarta bağlanmışsabir şarta bağlanmışsa (belli bir tarihe kadar (belli bir tarihe kadar akreditif açılması gibi), akreditif açılması gibi), muhatap bu şartın muhatap bu şartın gerçekleştiğini ispatlamadıkça banka ödeme gerçekleştiğini ispatlamadıkça banka ödeme yapmaktan kaçınabilir.yapmaktan kaçınabilir.

Teminat mektubunda belli bazı belgelerin ibrazı Teminat mektubunda belli bazı belgelerin ibrazı da öngörülmüşseda öngörülmüşse (mimar/mühendisten alınacak (mimar/mühendisten alınacak rapor; tesisin deneme çalışması sonuçları gibi) rapor; tesisin deneme çalışması sonuçları gibi) bu belgelerin de ödeme talebiyle birlikte bu belgelerin de ödeme talebiyle birlikte bankaya iletilmesi gerekir.bankaya iletilmesi gerekir. Aksi halde talep, Aksi halde talep, usulüne uygun bulunmadığından, bankanın usulüne uygun bulunmadığından, bankanın ödeme yapma yükümlülüğü doğmuş olmaz.ödeme yapma yükümlülüğü doğmuş olmaz.

– Teminat mektubunun metninden anlaşılabilen Teminat mektubunun metninden anlaşılabilen bir diğer defi de bir diğer defi de vadeli teminat mektuplarında vadeli teminat mektuplarında (BK 110/II), mektupta öngörülen sürenin (BK 110/II), mektupta öngörülen sürenin bitimine kadar bankaya yazılı bir başvuruda bitimine kadar bankaya yazılı bir başvuruda bulunulmamış olmasıdır.bulunulmamış olmasıdır. Süresi içinde Süresi içinde bankaya başvurulmazsa banka taahhüdünden bankaya başvurulmazsa banka taahhüdünden kurtulmuş olur. kurtulmuş olur.

Uygulamada zaman zaman bankadan “teminat mektubunun Uygulamada zaman zaman bankadan “teminat mektubunun vadesinin uzatılmanın ya da ödenmesinin” talep edildiği vadesinin uzatılmanın ya da ödenmesinin” talep edildiği görülmektedir. görülmektedir.

Eğer teminat mektubu, başkaca hiçbir şart içermeden sadece Eğer teminat mektubu, başkaca hiçbir şart içermeden sadece muhatabın “ilk talebi” üzerine ödenmek kaydıyla düzenlenmişse, muhatabın “ilk talebi” üzerine ödenmek kaydıyla düzenlenmişse, muhatabın “vadeyi uzat ya da öde” şeklindeki irade açıklamasını muhatabın “vadeyi uzat ya da öde” şeklindeki irade açıklamasını hem garanti sözleşmesinde öngörülen vadenin uzatılması hem garanti sözleşmesinde öngörülen vadenin uzatılması hususunda yeni bir icap hem bu husus bakımından usulüne uygun hususunda yeni bir icap hem bu husus bakımından usulüne uygun bir talep olarak nitelendirmek mümkündür. bir talep olarak nitelendirmek mümkündür.

Bu yeni icabı kabul etmek ve vadeyi uzatmak isteyen banka, derhal Bu yeni icabı kabul etmek ve vadeyi uzatmak isteyen banka, derhal teminat mektubunun düzenlenmesi hususunda kendisine talimat teminat mektubunun düzenlenmesi hususunda kendisine talimat veren kişiyle (lehdar) temasa geçerek, ondan bu konuda talimat veren kişiyle (lehdar) temasa geçerek, ondan bu konuda talimat almalıdır. Talimat almadan vadeyi uzatan banka lehdara karşı rücu almalıdır. Talimat almadan vadeyi uzatan banka lehdara karşı rücu hakkını kaybeder.hakkını kaybeder.

Teminat mektupları mektup metninde gösterilen Teminat mektupları mektup metninde gösterilen rizikoya karşı güvence sağlar. Bu nedenle, rizikoya karşı güvence sağlar. Bu nedenle, teminat mektubuna dayanarak ödeme ancak teminat mektubuna dayanarak ödeme ancak mektup metninde gösterilen riskin gerçekleşmesi mektup metninde gösterilen riskin gerçekleşmesi halinde talep edilebilir. Mektubun başka bir risk halinde talep edilebilir. Mektubun başka bir risk için paraya çevrilmesi istenemez. için paraya çevrilmesi istenemez.

Dolayısıyla muhatabın ödeme talebi teminat Dolayısıyla muhatabın ödeme talebi teminat mektubunun kapsamına girmeyen bir riskle mektubunun kapsamına girmeyen bir riskle ilgiliyse banka ödeme yapamaz. Bu husus da ilgiliyse banka ödeme yapamaz. Bu husus da teminat mektubunun metninden anlaşılan bir defi teminat mektubunun metninden anlaşılan bir defi sayılabilir.sayılabilir.

Teminat mektubunun verilmesinden sonra Teminat mektubunun verilmesinden sonra lehdarın yeni bazı yükümlülükler lehdarın yeni bazı yükümlülükler üstlenmesi halinde de teminat mektubu üstlenmesi halinde de teminat mektubu üstlenilen bu yeni riskleri kapsamaz. Bu üstlenilen bu yeni riskleri kapsamaz. Bu yeni riskler ancak bankanın vereceği (ek) yeni riskler ancak bankanın vereceği (ek) bir teminat mektubu ile güvence altına bir teminat mektubu ile güvence altına alınabilir.alınabilir.

Banka muhaba karşı sahip olduğu kişisel Banka muhaba karşı sahip olduğu kişisel defileri de ileri sürebilir. Örneğin banka defileri de ileri sürebilir. Örneğin banka başka bir ilişkiden dolayı muhataba karşı başka bir ilişkiden dolayı muhataba karşı sahip olduğu alacağı teminat sahip olduğu alacağı teminat mektubundan doğan borcu ile takas mektubundan doğan borcu ile takas edebilir (BK 122).edebilir (BK 122).

ÖZEL DURUMLAR: RİSKİN ÖZEL DURUMLAR: RİSKİN GERÇEKLEŞMEMİŞ VEYA GERÇEKLEŞMEMİŞ VEYA

SON BULMUŞ OLMASISON BULMUŞ OLMASI

Bankanın garanti taahhüdü nedeniyle ödeme Bankanın garanti taahhüdü nedeniyle ödeme yapması teminat mektubunda öngörülen riskin yapması teminat mektubunda öngörülen riskin gerçekleşmiş olmasına bağlıdır. gerçekleşmiş olmasına bağlıdır.

““ilk talepte ödeme” koşulunu içeren teminat ilk talepte ödeme” koşulunu içeren teminat mektuplarında riskin gerçekleşip mektuplarında riskin gerçekleşip gerçekleşmediğini incelemek durumunda gerçekleşmediğini incelemek durumunda olmayan banka talep üzerine derhal ödeme olmayan banka talep üzerine derhal ödeme yaparyapar ödemeden sonra riskin gerçekleşmediğini ödemeden sonra riskin gerçekleşmediğini iddia ve ispat ederek ödediği tutarın iadesini iddia ve ispat ederek ödediği tutarın iadesini muhataptan ister (önce öde sonra dava et)muhataptan ister (önce öde sonra dava et)

Sorun muhatabın teminat mektubuna dayanarak Sorun muhatabın teminat mektubuna dayanarak ödemeyi talep ettiği tarihte bankanın riskin henüz ödemeyi talep ettiği tarihte bankanın riskin henüz doğmadığını ya da sona erdiğini kesin olarak bilmesi doğmadığını ya da sona erdiğini kesin olarak bilmesi halinde, ödeme yapmaktan kaçınıp kaçınamayacağı halinde, ödeme yapmaktan kaçınıp kaçınamayacağı noktasında toplanmaktadır. noktasında toplanmaktadır.

Bu hususta en çarpıcı örnek, lehdarın sözleşme Bu hususta en çarpıcı örnek, lehdarın sözleşme hükümlerine aykırı hareket etmesi rizikosuna karşı hükümlerine aykırı hareket etmesi rizikosuna karşı düzenlenen bir teminat mektubuna dayanılarak düzenlenen bir teminat mektubuna dayanılarak ödemenin talep olunması halinde lehdar-muhatap ödemenin talep olunması halinde lehdar-muhatap arasında henüz bir sözleşmenin yapılmamış olduğunu arasında henüz bir sözleşmenin yapılmamış olduğunu bilen bankanın durumudur. Böyle bir olayda Yargıtay bilen bankanın durumudur. Böyle bir olayda Yargıtay bankanın ödemeden kaçınabileceğine karar vermiştir.bankanın ödemeden kaçınabileceğine karar vermiştir.

Türk hukukunda garanti sözleşmesi bakımından riskin Türk hukukunda garanti sözleşmesi bakımından riskin doğmadığı veya sona erdiği defi garanti sözleşmesinden doğmadığı veya sona erdiği defi garanti sözleşmesinden doğan ve banka tarafından ileri sürülebilecek bir doğan ve banka tarafından ileri sürülebilecek bir savunma olarak kabul edilmektedir. savunma olarak kabul edilmektedir.

Bu konuda Reisoğlu, İsviçre hukukundaki anlayışa Bu konuda Reisoğlu, İsviçre hukukundaki anlayışa paralel biçimde şöyle bir ölçü koymaktadır: paralel biçimde şöyle bir ölçü koymaktadır: “asıl borçlu “asıl borçlu bakımından borcu sona erdiren defiler, risk olayını da bakımından borcu sona erdiren defiler, risk olayını da ortadan kaldırıyorsa bankanın garanti yükümlülüğü son ortadan kaldırıyorsa bankanın garanti yükümlülüğü son bulur; buna karşılık borçlunun defilerine rağmen risk bir bulur; buna karşılık borçlunun defilerine rağmen risk bir fiili durum olarak devam ederse banka tazminle fiili durum olarak devam ederse banka tazminle yükümlüdür.yükümlüdür.

Teminat mektubu “ilk talepte ödeme” koşulunu içerse Teminat mektubu “ilk talepte ödeme” koşulunu içerse bile, eğer banka riskin gerçekleşmediğini kesinlikle bile, eğer banka riskin gerçekleşmediğini kesinlikle biliyorsa gene ödemeden kaçınabilmelidir.biliyorsa gene ödemeden kaçınabilmelidir.

Düzenlenmiş olduğu bir avans teminat mektubunun Düzenlenmiş olduğu bir avans teminat mektubunun tazmini istemiyle karşılaşan banka söz konusu iş tazmini istemiyle karşılaşan banka söz konusu iş nedeniyle muhatap tarafından avans ödenmediğini ya da nedeniyle muhatap tarafından avans ödenmediğini ya da ödenen avansın iade edildiğini kesinlikle biliyorsa bu ödenen avansın iade edildiğini kesinlikle biliyorsa bu talebi yerine getirmekten kaçınmalıdır. talebi yerine getirmekten kaçınmalıdır.

Bu halde bankanın ödeme yapmaktan kaçınmasına Bu halde bankanın ödeme yapmaktan kaçınmasına garanti taahhüdünün asıl sözleşmeden ayrı ve bağımsız garanti taahhüdünün asıl sözleşmeden ayrı ve bağımsız olduğu düşüncesiyle karşı çıkmak da mümkün değildir. olduğu düşüncesiyle karşı çıkmak da mümkün değildir.

Zira garanti taahhüdü bağımsız da olsa niteliği gereği Zira garanti taahhüdü bağımsız da olsa niteliği gereği belli bir riskle bağlantı içerisindedir.belli bir riskle bağlantı içerisindedir.

Bankanın ödeme yapmaktan Bankanın ödeme yapmaktan kaçınabileceği bir diğer durum da kaçınabileceği bir diğer durum da rizikonun doğumuna muhatabın kendi rizikonun doğumuna muhatabın kendi davranışı ile yol açmış olmasıdır.davranışı ile yol açmış olmasıdır.

Bankanın hakkın kötüye kullanıldığı Bankanın hakkın kötüye kullanıldığı iddiasıyla ödeme yapmaktan kaçınması iddiasıyla ödeme yapmaktan kaçınması sonuçta kendisinin ticari itibarıyla yakından sonuçta kendisinin ticari itibarıyla yakından ilgili olduğundan bankanın ancak ilgili olduğundan bankanın ancak açık ve açık ve kesin kanıtların varlığı halindekesin kanıtların varlığı halinde bu yola bu yola başvurması düşünebilir.başvurması düşünebilir.

Eğer lehdar tarafından tazmin talebinde Eğer lehdar tarafından tazmin talebinde bulunulmasını engellemek amacıyla bulunulmasını engellemek amacıyla muhataba karşı bir tedbir kararı alınmış ve muhataba karşı bir tedbir kararı alınmış ve durum bankaya bildirilmişse banka ödeme durum bankaya bildirilmişse banka ödeme yapmaktan kaçınacaktır.yapmaktan kaçınacaktır.

Bazı hallerde Bazı hallerde bankanın da riskin sona erdiğini ve bankanın da riskin sona erdiğini ve düzenlemiş olduğu teminat mektubunun düzenlemiş olduğu teminat mektubunun hükümsüz kaldığını mahkeme kararıyla tesbit hükümsüz kaldığını mahkeme kararıyla tesbit ettirmekte hukuki yararı olabilir.ettirmekte hukuki yararı olabilir.

Kanıtlar süresi içinde bankaya iletilmişse banka Kanıtlar süresi içinde bankaya iletilmişse banka kanıtları incelemeli ve bu inceleme sonucuna kanıtları incelemeli ve bu inceleme sonucuna göre gerekiyorsa muhataba ödeme yapmaktan göre gerekiyorsa muhataba ödeme yapmaktan kaçınmalıdır; aksi halde lehdara rücu hakkını kaçınmalıdır; aksi halde lehdara rücu hakkını kaybeder.kaybeder.

Geçici teminat mektubu (bid bond)Geçici teminat mektubu (bid bond)Teklif verilirken veriliyor (%1…%3)Teklif verilirken veriliyor (%1…%3)

Kati teminat verilince geri veriliyor.Kati teminat verilince geri veriliyor.

Avans teminat mektubu (advance payment Avans teminat mektubu (advance payment bond)bond)Aldığı kadar (%10 ila %20)Aldığı kadar (%10 ila %20)

Geçici hakedişlerden mahsup ediliyor.Geçici hakedişlerden mahsup ediliyor.

Kati teminat mektubu (performance bond)Kati teminat mektubu (performance bond)%3…%6%3…%6

Teslim %3 geçici kabulTeslim %3 geçici kabul

Garanti sonu %3 (kati teslim)Garanti sonu %3 (kati teslim)