“Kanserle ihtiyatlı, maceracı ve hatta mutlu bir hayat sürenbir doktorun dikkat çekici ve emsalsiz bakış açısı. LeeLipsenthal her şeyi olduğu gibi yaşıyor ve onun gözlemleribize hayattaki önemli şeylerle ilgili birçok öngörü sağlıyor.Onun iyileşme yolculuğunun her hikâyesi, her yönü insanıcanevinden vuruyor. Zengin, samimi ve insanı alıp götürentürden. Mutlaka okunmalı.”

Tıp Doktoru Martin Rossman

“Eğer tüm kalbinizle sevmeyi öğrenmek ve hayatıınızın so-nuna geldiğinizde hiçbir pişmanlığınızın olmamasını istiy-orsanız, Lee Lipsenthal’ın cömert ve düşünceli kitabı tamsize göre. Yaşadığı güçlükleri anlatırken, bunu öyle dikkatçekici bir şeffaflık ve sorumlulukla yapmış ki, Lee yalnızcasezgileriyle dolu değil, aynı zamanda zor edinilmiş bir bil-gelikle dolu bir kitap yazmış. Asla unutmayacağınız bir kitapolmuş.”

John Robbins

“Farklı yönlerini gayet iyi bilen bir doktor olarak kanserleyüzleşen Lee Lipsenthal olağandışı bir şey yapıyor: hep-imizin kendi güç anlarında kullanabileceği, hayatımızdaneşeyi bulmak için yararlanabileceği mizahın, şükretmenin,dayanıklılığın ve ilhamın köküne iniyor.”

Dr. Rick Hanson

“Zorlukların üstesinden gelmek için umut ve cesaret yayan,samimi ve ilham verici bir kitap. Lee, spiritüellik ve bil-imin bir arada kullanılmasıyla sağlıklı olmanın gereklil-iğini anlayan bir doktor.”

Dr. Mitchell Gaynor, Gaynor Bütünleyici Onkoloji’nin kurucusu ve başkanı

“Lee Lipsenthal, insanın hayatını tehdit eden bir hastalıklailgili gerçekten güzel ve insanın içine işleyen kişisel bir kitapyazmış. Şifa ve sağlık arayan bu Hipokrat yeminli doktorunhayat yolculuğunu şiddetle öneriyorum.”

Michael Lerner

“Tek Tadımlık Hayat, bir doktorun ölümlülüğüyle ilgili aldığıhaberlere verdiği ilham verici tepkiyi anlatan bir öykü. Dr.Lipsenthal öyküsel anlatımı kullanarak, insanın yaşayabile-ceği duyguların en derin ve en acı verici olanıyla –evham–ilişkisini ve hem kendi hem de ailesinin hayatını bu beklen-medik mücadeleye tepki verirken nasıl yönettiğini anlatıyor.Yücegönüllülük, sıcaklık, mizah ve kırılganlıkla bu yaralıyazar okuyucuyu, ne olursa olsun hayatın her anından keyifalması için cesaretlendiriyor. Bu kitabı hayatın bir hediyeolduğunu anlamamıza yardımcı olması için ısrarla öneriyo-rum.”

Dr. Harville Hendrix

“Lee Lipsenthal’ın Tek Tadımlık Hayat’ı samimiyetin ve bil-geliğin kitabı. Kişisel biyografi, psikolojik öngörü ve biliminetkileyici bir karması. Yeterince zeki olan herkesin yapacağıgibi, bu kitabı okuyarak aydınlandım.”

Dr. Frederic Luskin

“Aynı anda hem derine işleyen hem de eğlenceli bir kitapolan Tek Tadımlık Hayat, okuyucuya lezzetli bir sandviçsunuyor. Lee sadece ölümle yüzleşenlere değil, hayatı doludolu yaşamak isteyen herkese cömert bir kılavuz veriyor.Herkesin okuması lazım!”

Tıp Doktoru Donald Abrams

“Bu, derslerin en zorunu alan bir adamın elinden çıkmış,şaşırtıcı, hayatı doğrulayan, hatta değiştiren bir kitap: kendinolmak. Hayatının ölümle karşı karşıya gelişini büyük biralçakgönüllülük, derin bir öngörü ve bilgelikle karşılayanLee Lipshenthal, bize kendi hayatlarımızın gizemini vegüzelliğini nasıl anlayacağımızı öğretiyor.”

Tıp Doktoru James S. Gordon,Akıl-Beden Tıbbı Merkezi’nin kurucusu ve direktörü

“Bu kitap her doktor ve hasta tarafından okunmalı; hayatıdoğrulayan ve değiştiren bir kitap. Lee Lipsenthal doktordanhastaya, hastadan gerçek bir şifacıya dönüşürkenki kanseryolculuğunu anlatıyor ve hem ölümü kabullenişini hem deondan korkmayışını gözler önüne seriyor. Bu, hepimizin hay-atı boyunca tutunması gereken bir hikâye; Lee’nin kitabıdikkat çekici bir rehber.”

Tıp Doktoru Stephan Rechtschaffen

“Bilgelik saçan Tek Tadımlık Hayat, bize hayatta aslındaneyin önemli olduğunu hatırlatıyor. Dr. Lipsenthal bizi umut,korku, zor seçimler ve en önemlisi aşk dolu bir yolculuğaçıkarıyor. Hayatın asıl önemli unsurlarını hatırlatıyor ve çokgeç olmadan potansiyelimizin farkına varmamız için biziuyarıyor. Teşekkürler Dr. Lipshental, kalbime dokunduğunve ruhumu uyandırdığın için.”

Tıp Doktoru Mimi Guarneri

.

Tek Tadımlık HayatDr. Lee Lipsenthal

1. Baskı: Ocak 2013ISBN: 978-605-348-073-0

Yayınevi Sertifika No: 12330

Copyright©Dr. Lee Lipsenthal Bu kitabın Türkçe yayın hakları Onk Telif Hakları Ajansı aracılığıyla

Pozitif Turizm Dış Tic. Ltd. Şti.’ne aittir. Yayınevinden izin alınmadan kısmen ya da tamamen alıntı yapılamaz,

hiçbir şekilde kopya edilemez, çoğaltılamaz ve yayımlanamaz.

MARTI YAYINCILIKBir Pozitif Turizm Dış Tic. Ltd. Şti. Markasıdır.Maltepe Mh. Davutpaşa Cd.Yılanlı Ayazma Sk. No:8 TOPKAPI/ZEYTİNBURNU/İSTANBULTel: 0 212 483 27 37 - 483 43 13 - 483 13 30

Fax: 0 212 483 27 38www.martiyayinlari.com info@martiyayinlari.com

Orijinal Adı: Enjoy Every SandwichYayın Yönetmeni: Şahin Güç

Çeviren: Derya EnginEditör: Rose Mary Samanoğlu

Dizgi: Elif Yavuz Redaksiyon: Işıl Kocaoğlan

Son Okuma: Gamze BüyükkayaKapak: Yasin ÖksüzBaskı: Ezgi Matbaa

Yenibosna/İSTANBULTel: 0 212 452 23 02

.

.

İÇİNDEKİLER

Dr. Dean Ornish’e Ait Önsöz 13

Giriş: Yaşama Arzusu 21

BİR: Hayatı Değiştiren Sandviç 29

İKİ: Onu Orada Beklerken Gördüm 39(Orada Beklediğini Görmeden Önce)

ÜÇ: İki Doktor Ölümün Gölge Vadisine Giriyor 49

DÖRT: Evhamdan Bilince 59

BEŞ: Dünyamız Yıkıldığında 73

ALTI: Oturup Susmak 81

YEDİ: Kendimi Eve mi Kapatmam Gerekiyor? 91

SEKİZ: Kendi Yarattığınız Dünya 111

DOKUZ: Akıl Oyunları 125

ON: Kalp Kırılmasının Sesi 133

ON BİR: En Ağır Hastalar Bazen En Sağlıklı İnsanlardır 143

ON İKİ: Daha Önce Hiç Gitmediğim Yer 157

ON ÜÇ: Karanlıkta Kazmak 169

ON DÖRT: Benliğim, Kendim ve Ben 183

ON BEŞ: Cennetten Gelen Bozuk Paralar 191

ON ALTI: Zuzu’nun Yaprakları 211

ON YEDİ: Aşk Çorbası 225

ON SEKİZ: Kutunun Dışında Yaşamak ve Ölmek 239

Arkadaşlarıma ve aileme,bu yolculuğu değerli kıldıkları için

ve beni hayatta tutan herkese.

Hepsinden öte,Kathy’ye

Geçen otuz yıl boyuncaher zor anımda yanımda olan,

bana her gece sarılan,ve aşkı özellik gereksinimine dönüşen.

Bizim hikâyemizi anlatmama izin verdiğiniz içinhepinize teşekkür ederim.

..

Önsöz

Düşünülemeyeni hayal edin. Tanınmış, deneyimli birdoktorsunuz, sizi çok seven bir karınız, iki güzel çocuğunuzvar ve binlerce insanın hayatında anlamlıı değişiklikler yap-mışsınız. Gerçekleştiremediğiniz en büyük hayaliniz bir rockyıldızı olmak, ama onun için de çalışıyorsunuz.

Sonra, hayatınız bir anda tepetaklak oluyor. Doktorunuzmetastaz yapmış bir kanseriniz olduğunu ve en fazla bir yıllık

13

ömrünüz kaldığını söylüyor.Hepimiz bir gün öleceğimizi biliyoruz; kişi başına düşen

ölüm oranı hâlâ yüzde yüz. Ama hayatımızı tehdit eden birhastalığımız çıkmadıkça ya da bu birinin başına gelmedikçebunu pek düşünmüyoruz. O saatten sonra da öleceğimiz fik-rine alışmak çok kolay olmuyor.

Örneğin, yakın zamanda kalp krizi geçirmiş biri, dok-toru ve hemşireleri ne derse onu yapar. Beslenme alışkanlık-larını değiştirir, egzersiz yapar, sigarayı bırakır, vs. Ama busadece altı hafta kadar sürer ve sonrasında hasta yine eskihayatına geri döner. Çünkü ölümle yüzleşen insanlar için o,artık korkunç değildir.

Ama spiritüel geleneklerin çoğu mükemmel birer para-dokstu: Ölümlülüğümüzü bir dereceye kadar inkâr etmek ye-rine kabul edebiliyor ve hayatı hakkıyla yaşayabiliyorduk.Bir şey dünya görünüşünüzü adamakıllı sarstığında –örneğinkanser olduğunuzu ve sadece bir yıllık ömrünüz kaldığınıöğrendiğinizde– bu ister istemez hayata bakış açınızı değiş-tiriyor.

Bu olağanüstü kitapta, Dr. Lee Lipshental bizlerle dö-nüşüm yaşadığı yolculuğunu paylaşıyor. Fazlasıyla kişisel,ama bir o kadar da evrensel bakış açısıyla ölümü nasıl ka-bullendiğini anlamamıza yardım ediyor ve her hücremizde,varlığımızın her zerresinde neyin önemli olup neyin olmadı-

Dr. Lee Lipsenthal

14

ğını, değerli zamanımızı kiminle ve neler yaparak geçirece-ğimizi gösteriyor. Bu sadece nasıl huzurla ve şükrederek ölü-neceği değil, daha önemlisi, nasıl gerçekten yaşanacağıhakkında bir kitap.

Onun dediği gibi, “Dolu dolu yaşarken bir hastalığınvarlığının ya da yokluğunun çok fark etmediğini keşfettim.”Merhametin, bir insanın bizi incitmek için yaptığı davranışıaffettirmediğini ama o konuda şu anda ve burada acı çekme-mize engel olduğunu anlatıyor. Aynı merhameti kendimizede gösterdiğimizde, bu karanlıkta parlayan bir ışık gibidir veöfke ile yargılamayı bir kenara bıraktırarak bizi de etrafımız-dakileri de özgürleştirir. Bir insanın sadece bir yıllık ömrükaldığında, neden kendini acıya ve kedere boğsun ki? Son-ra biz de aynı şeyi fark ediyoruz: “Neden biz de aynısını yap-mayalım?”

Quincy Jones beyin kanamasına bağlı anevrizma atlatıphayatta kaldığında, “Her günü hayatınızın son günüymüş gibiyaşayın, ne de olsa bir gün haklı çıkacaksınız,” demişti.

Ölümün farkında olmak ayaklarımızın yere basmasınısağlar. Hayatımızda anlam ifade eden arkadaşlarımız ve bizemutluluk veren ailemizle olmanın bizi ne kadar mutlu ettiğinigörürüz.

Önyargılar algıları sınırlar. Görmek inanmaktır, ama ço-ğunlukla neye inanıyorsak onu görürüz. Çalışmalar sürekli

Tek Tadımlık Hayat

15

olarak dünyanın nasıl olduğuna inanmak istiyorsak algıları-mızı da o şekilde filtrelediğimizi gösteriyor. Bu bir düzenhissi sağlamaya yardımcı olurken, aynı zamanda deneyim-lerimizi de sınırlar. Önyargılar sıkıcı olabilir, çünkü dene-yimlerimizi ciddi ölçüde sınırlarlar.

Büyük sanatçılar ve bilimadamları dünyayı önyargılarıve paradigmalarıyla filtrelemeden olduğu gibi algılar. Dün-yayı tam da kelime anlamıyla, başka bir açıdan ele alırlar vegördüklerini diğerleriyle paylaşırlar. Lee’nin burada yaptığıda bu.

Ölümle karşılaşıp onu kabullenmek, önyargılarımızı dainançlarımızı da köküne kadar sarsar. Bu bizi korkutabilir vebize ağır gelebilir ya da bize yepyeni bir dünyanın kapılarınıaçarak yeni deneyimler yaşama olanağı tanıyabilir. Bazenher ikisini de yapabilir. Bizi geleneksel ve bilimsel bakış açı-sıyla açıklanamayacak yeni deneyimlere de itebilir, tıpkıLee’nin bizlerle paylaştığı gibi.

Ben üniversitedeyken yakın ölüm deneyimi denen şeyiyaşadım ve hayatım değişti. O kadar depresiftim ki, intiharetme noktasına kadar gelmiştim. Nasıl oluyorsa, kendi ölü-münüzle yüzleşmek zorunda kaldığınızda nihilizme geçme-niz çok kolay oluyor: neden üzüleyim, hiçbir şey umurumdadeğil, dert değil, kimin umurunda, vesaire. Bana olan dabuydu ve kendi ölümümüzle ilgili düşünmemenizin sebep-

Dr. Lee Lipsenthal

16

lerinden biri de budur. Hayatta kalmaya karar verdiğimde, hayatı mümkün ol-

duğunca dolu yaşamak üzere bir seçim yaptım. Gerçektenyapmasam da, kendimi öldürme noktasına kadar gelmiştimve bu yeterince özgür bırakan bir eylemdi.

Hayatımı nasıl yaşayacağımla ilgili diğerlerinin söyle-diklerine kulak asmamaya karar verdim, çünkü beni ölümesürükleyen şey buydu. Böylece kendimi bulmak benim içinher zamankinden daha önemli olmuştu. Akıl ödünç almak is-temiyordum. Ben her şeyi kendi deneyimlerimle bilmek isti-yordum. Pek çok şey deneyip, hatalar yapıp, bunlardan ders-ler çıkaracaktım. Böylece onun doğru olup olmadığını öğre-necektim. O bilgi ne olursa olsun başkasından almayacaktım,kendim öğrenecektim. Joseph Campbell’ın yazdığı gibi,“İnancım yok, deneyimlerim var.”

Hayatta kalmama yardım eden şey, nihilizmin panzehi-rinin hayatın her alanında anlam yaratmak olduğunu görmekoldu. Her şeyi kutsal kılmak hayattan daha çok zevk alma-mızı sağlıyor ya da Lee’nin yazdığı gibi, “her sandviçtenkeyif almayı.”

Genç bir çocukken, “kutsal” sözcüğünün “sıkıcı” oldu-ğunu düşünürdüm. Kesinlikle eğlenceli değildi.

Şimdi “kutsal” sözcüğünün en özel, en eğlenceli, en an-lamlı, en mahrem, en erotik, en heyecan verici, en güçlü, en

Tek Tadımlık Hayat

17

duygusal, en enerji verici, en eğlendirici ve en keyif vericişeyleri anlatmak için kullanılabilen bir sözcük olduğunu gör-düm.

Ölümle yüzleşince her günümüzün ve her anımızın çokdeğerli olduğunu anlıyoruz. Bunu fark etmek de hayatımız-daki her şeyi ve herkesi kutsal kılıyor.

Risk alma ve aptal konumuna düşme cesaretiyle eldeedilen bilgi çoğu zaman denediğim ve hem başarılarımdanhem de hatalarımdan ders aldığım şeydi. Lee’nin yazdığıgibi, asıl önemli olan ne kadar uzun yaşadığımız değil, nekadar iyi yaşadığımızdır. Bu hayatta kısa süreliğine var ol-duğumuz düşüncesinden gelen cesaret en büyük hataları yap-mamıza sebep olabilir ama bu dünyada kalıcı değiliz. GestaltTedavisi’nin kurucusu Fritz Perls şöyle derdi: “Kurtarılmakdeğil, harcanmak istiyorum!”

Bill Murray’ın doğru şeyi yapana dek geri geldiği “Gro-undhog Day” filmini çok severdim. Filmin başında bir dü-zine uçak görünürdü ve ben kendimi hep uçaklardan birindehayal ederim. Murray’ın doğru yaptığı şey, risk almak, nefretettiği işe bağımlı kalmamak, daha merhametli olmak, caz pi-yanosu çalmayı öğrenmek ve hayatının en büyük riskini al-maktı: Andie MacDowell tarafından oynanan karakterekalbini sonuna kadar açmak.

Çünkü bir noktaya kadar mahrem ve kırılgan olabiliriz

Dr. Lee Lipsenthal

18

ama kırılgan olduğumuzda da inciniriz. Kalbiniz vücudunu-zun dışındadır ve diğer her şey bir fon müziğidir.

Sadık bir ilişki her iki insanın da birbirine sonsuz güvenianlamına gelir. Güven kendimizi güvende hissetmemizi sağ-lar. Güvende hissettiğimizde de kalbimizi diğer insana açarızve ona karşı fiziksel, duygusal ve spiritüel olarak tamamençıplak kalırız. Kalplerimiz sonuna kadar açık ve kırılganken,heyecandan yaratıcılığa kadar pek çok hissi bir arada yaşarız.Birbirimize teslim oluruz ve ne korku, ne zayıflık ne de pesetmek kalır.

Hayatım boyunca çok güçlü ve ünlü insanlara danışmafırsatım oldu. Eğer ün, para, güç ve mutluluk getirseydi, on-lar dünyanın en mutlu insanları olurdu. Onlar genelliklemutlu değiller, hatta hikâyenin sonuna geldiklerinde çoğun-lukla yalnız insanlar. En azından kendilerine eğer başarılıolabilirlerse mutlu olabileceklerini söyleyebilirler.

Başarının seviyesi insanı çok yalnız olmaya itebilir.Benim deneyimimde, temel ihtiyaçlarını karşılayacak kadarbaşarı gösterdiyseniz, bu sizi yalnızlıktan ziyade diğerleriyleiletişim halinde olmaya itiyor. Diğer bir deyişle, insanlar ba-şarılarına rağmen mutlu olur, onlar sayesinde değil. Mutlulukgetiren şey aşk ve samimiyettir. Lee’nin yazdığı gibi, “Artıkölmeden önce yapılması gerekenler listem yok. Hayatımdaaşk var.”

Tek Tadımlık Hayat

19

Önünde sonunda, ölümle karşılaşmak bize şu büyük so-ruları sordurur: Ben kimim? Neden buradayım? Nereye gi-diyorum? Bunun ötesinde ne var? Lee çok net cevaplar bul-madan bilinmeyene ev sahipliği yaptı. Şöyle yazdı: “Banagöre en önemli şey, bu deneyimlerin beni hayatın amacı vegizemiyle ilgili sorularla donatmış olmasıdır.” Aynı şekildeRainer Maria Rilke’nin Letters to a Young Poet’te yazdığıgibi, “Kalbinizde çözüme ulaştıramadığınız her şey için sab-redin ve soruların kendisini sevmeye çalışın.”

Ölüm sonsuz bir yalnızlık deneyimi olabilir –tek başı-nıza sonsuza dek karanlık bir odada kalabilirsiniz– ya da ru-humuzun evriminin bir sonraki bölümünde, bir sınıftan diğe-rine geçmek gibi veya bir nehrin okyanusa dönmesi gibi tekbir kaynağa bağlanırız. Bu Sensin.

Lee’nin bize bıraktığı, nasıl yaşadığımızla ilgili farkındaolduğumuzdan çok daha fazla seçeneğimiz olduğu ve eğeriyi yaşarsak gerisinin kendiliğinden geleceğidir. Bu kitapLee’nin dünyaya armağanı ve aşkla yazılmış bir manifesto-dur.

Tıp Doktoru Dean OrnishÖnleyici Tıp Araştırma Enstitüsü Kurucusu

ve BaşkanıSan Francisco, Kaliforniya Üniversitesi

Klinik Profesörü

Dr. Lee Lipsenthal

20

GİRİŞ

Yaşama Arzusu

Ölüm korkusu yaşam korkusundan gelir. Hayatı dolu dolu yaşayan bir insan,

her an ölmeye hazırdır.– Mark Twain

.

Hepimiz öleceğiz. Bu doğanın kanunu. Bir noktadahayat sona erer, ama bu kitap o anla ilgili değil. Bizi o anagötüren şeylerle ilgili. Her insanın paylaştığı o temel korku-dan kurtulmakla ilgili: ölüm korkusu. Ancak bu korkuyu veonun beraberinde gelen diğer korkuları ortadan kaldırdığı-mızda yaşayabileceğimiz hayatla ilgili: acı korkusu, kay-betme korkusu, değişim korkusu, yeterli olmama korkusu,sevilmeme korkusu.

Bu kitap, benim bir doktor, bir araştırmacı ve arayan kişiolarak çıktığım yolculukla ve dünyamızda çok sayıda fizikselrahatsızlığa ve duygusal hastalığa neden olan, diğer tüm kor-kuların anası olan bu korkunun işlediği bir hayata nasıl geç-tiğimle ilgili.

Uzun süre Kalp Hastalıklarını Geri Döndürme için Or-nish Programı’nda doktor olarak çalıştım. Bu program düşükyağlı diyet, stres yönetimi, egzersiz ve grup desteğinden olu-şuyor. Yüzlerce hastanın ölüm korkusunu yaşama sevincinedönüştürmeye yardım etmiş olmanın onurunu yaşıyorum.Zorlu sağlık koşullarına rağmen hayata tutunan o insanlarıizledim. Şiddetli göğüs ağrıları çekip birkaç adım yürümeyeçalışırken bile yaşadıkları andan keyif alan ve hayatlarına

23

sımsıkı sarılan insanları izledim. Yanlarında acil müdahaleekipmanıyla durup dans edişlerini gördüm. Bu insanlar kendiölüm korkularını yendi ve dinamik birer hayat sürdü. O in-sanları yaşlanıp, asla sahip olamayacaklarını düşündükleritorunlarıyla oynarken izledim. Tüm bunlara tanık olunca,insan doğasının sadece hayatta kalmak değil, aynı zamandao hayatı dolu dolu, iyi bir şekilde yaşamak ve hayatta olduğusüre içinde yaşadıkları her anın tadını çıkarmak olduğunu an-ladım.

Çoğu insan Ornish Programı’nın sonucunu düşük yağlıvejetaryen bir diyet olarak değerlendiriyordu. Gerçek, onla-rın brokolide kendileri için bir “fırsat” görmeyişiydi. Ölümlegöz göze gelip, hayatlarını nasıl tepetaklak çevirecekleriniöğrenmek için yeni bir yaşam buluyorlardı. Diğerleriyle nasıliletişim kuracaklarını, iç huzurlarını nasıl bulacaklarını veyeniden çocuklar gibi nasıl güleceklerini öğreniyorlardı.Diyet, kalp rahatsızlıklarına iyi geliyordu, ama yoga, medi-tasyon ve grup desteği onların hayatını kurtardı. Bunu içteniçe, sezgisel olarak biliyordum ve sonraları da istatistikleriaraştırmama yansıttım. Hayattan ne kadar zevk alıyorlarsa,ölüm korkuları da o kadar azaldı. Bu çarpıcı bir geçişti. Artıkölmüyorlardı, sonunda yaşıyorlardı.

Hayatın verdiği her şeyden keyif alan hastalarla dolu birçalışmada, çoğu doktor arkadaşımın cansızlaştığını ve her

Dr. Lee Lipsenthal

24

geçen günü zar zor bitirdiğini görmeye başladım. Günlük iş-lere, hastane politikalarına, sigorta konularına odaklanıyor-lardı. Eve, ailelerinin yanına bomboş geliyorlardı çünkü ula-şabildikleri herkese yardım etmeye çalışıyorlardı ve gününsonunda gerçekten sevdikleri insanlara hiçbir şey kalmıyordu.

Hayatımın son yıllarını, kendi korkularını giderip ha-yattan tam anlamıyla zevk alabilmelerini sağlamak üzeredoktorlara yardım ederek geçirdim. Onlara her hastayla tut-kulu şekilde ilgilenmelerini, bunun hem onlara hem de has-talarına fayda sağlayacağını öğretmeye çalıştım. Hayatla-rındaki keyfi bulmalarında onlara yardım etme ayrıcalığımvardı.

Bu yolculuk boyunca, zamanımızın en iyi doktorlarıylaçalıştım ve her geçen gün yeni bir şey öğrenme fırsatı bul-dum. Kendi ölümlülüğümle yüzleştiğimde de dünyanın eniyilerine başvurup kendimi onlara teslim edebildim. Ancakbazı tedavilerin haplardan, iğnelerden ve ileri teknoloji ekip-mandan çok daha fazlasına ihtiyacı vardır. Bazı tedavilerruha radikal bir müdahale gerektirir: kafa yapımızda ve va-roluşumuzda değişiklik. Bu tedaviler yoğun hayatlarımıziçindeki çalışma, verme ve tüketme yarışını sona erdirme-mizi gerektirir. Bazı tedaviler durup, yediğimiz her sandviç-ten keyif almamızı gerektirir.

Ben de toplumumuzun kronik hastalığından muzdarip-

Tek Tadımlık Hayat

25

tim: korku, stres, depresyon ve anksiyete. Bu kişisel deneyimkalp hastalıkları için tedaviler aramak olan işime canlılık ka-tıyor ve doktorların duygusal tükenmişliğini azaltıyordu. Buyolculukta, eğer ailemi sevmek ve ruhumu doyuracak işiyapmak için günümü dolu dolu yaşarsam, o gün benimadıma ölmek için iyi bir gün olacaktı. Daha fazlasına ihtiya-cım yoktu. Bunu atölye çalışmalarımda ve verdiğim ders-lerde sıklıkla tekrarladım ama bana bu hastalığın teşhisikonuncaya dek bunun gerçekten ne alama geldiğini bilmi-yordum. Ölüm korkusunun tedavi edilebileceğini öğrendiğimgün gelip çatmıştı. Sayısız şekilde hayatlarımızı kuşatan bukorkuyla yaşayamayacağımı biliyordum. Bu korkunun, ha-yatta kalma ve sevme, mutluluğu arama, hayata tutunma gibidiğer ihtiyaçlarımızı karşılama güdümüzden kaynaklandığınıbilmeme rağmen, tahmin ettiğimden daha büyük olduğunugördüm. Hayranlık duyduğum o hastalardan biri olmuştum:Hayat doluyken ölüme koşan hastalar. Neticede, hepimiz öle-ceğiz; er ya da geç. Asıl farkı yaratan gerçekten yaşamış ol-mak.

Daha da önemlisi, bu şekilde doğmadığımı biliyorum.Aslında, ölümden ve hayatın getirdiği pek çok şeyden korkanevhamlı bir ailede büyüdüm. Bir şekilde kaçınılmaz olanlakarşılaşacağımı biliyordum: ölümümle. Hayat boyu eğitimeinanan bir öğretmen olarak, öğrenilen her şeyin öğretilebile-

Dr. Lee Lipsenthal

26

ceğini biliyordum.Ekim 2010’da American Association of Family Practi-

ce’in açılış konuşmasını yapmakla onurlandırıldım. Ko-nuşma konum hakkında beni özgür bıraktılar ve ben deölümle yüzleşmek gibi zor bir konu seçtim. Bu bir saatlikkonuşmayı hazırlamak dört ayımı aldı. Gergin ve heyecan-lıydım, ama bunu yapmak istiyordum. Bunun son konuşmamolabileceğini biliyordum. Öğrendiğim bilgiyi paylaşmak is-tiyordum. Hayatta kolesterolü dengede tutmaktan, egzersiz-den ve iyi beslenmekten daha fazlası var, psikospiritüelolarak iyi olmamız da çok önemli. Büyük bir oditoryumunkanatlarında, binlerce meslektaşım önünde konuşma yapı-yordum. Beni takdim ettiler, müzik kesildi ve bir “eğitmen”omzuma vurdu. Işıkların karşısına çıktığımda kendimi rockyıldızı gibi hissettim (en büyük hayalimdi), artık hazırdım.Bu benim anımdı.

Sonraki bir saat boyunca hastalarımdan, iş arkadaşla-rımdan ve ailemden bahsettim. Gerginlikten kelimeler boğa-zımda düğümleniyordu ve tükürük bezlerim kısa süre önceradyasyona maruz kalmıştı. Hayat, ölüm ve kendi hayal gü-cümüzün yarattığı dünyada farkında bile olmadan nasıl ya-şadığımız hakkında konuştum.

Konuşmamı bitirirken, salon alkışlamak üzere ayağakalkmıştı. Şaşkındım ve gözlerimden yaşlar süzüldü. Gülüm-

Tek Tadımlık Hayat

27

semeye çalıştım ama tek yapabildiğim orada öylece dur-maktı. Doktorların genellikle belli ve şüpheci bir seyirci kit-lesi vardır. Meslektaşlarını pek alkış yağmuruna tutmazlar.Ama sonraları birkaç doktorla konuşurken öğrendim ki, buda onların hayatlarında ilkmiş. Oradan ayrılırken etrafımbana sarılan, teşekkür eden ve beni kutsayan insanlarladoldu. Bu, kesinlikle bir tıp kongresinde olan bir şey değildir.Yabancılara ve eski arkadaşlarıma tek tek selam vererek on-larla güldüm. Artık hepsiyle hayatımın en özel detaylarınıpaylaşmıştım.

Anlatılacak bir hikâye olduğunu biliyordum. Bu kitapöğrendiğim şeylerin bir toplamı. Umarım sizin için de insan-lığa sarılmak, bilinmeyeni kabullenmek ve sonla yüzleşirkenbile hayatı şükrederek karşılamak için bir vesile olur. Her an,bildiğimiz hayat değişebilir. Ölümümüz bizi bekliyor, bazensabırla, bazen de sabırsızlıkla. Ama o hep orada duruyor vekabul etmek istemesek de bazen tahmin ettiğimizden çokdaha yakında. Ben, benim için sonun tahmin ettiğimden çokdaha yakın olduğunu bir lokma sandviçle öğrendim.

Akıllıca yaşamış olan biri için ölüm bile korkulacak bir şey değildir.

Buda

Dr. Lee Lipsenthal

28