tek partİ dÖnemİ’nde eĞİtİm ŞÛralarinin hÜkÜmetlerİn

143

Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, http://busbed.bingol.edu.tr, Yıl: 9 • Cilt: 9 • Sayı: 17 • Bahar/Spring 2019

TEK PARTİ DÖNEMİ’NDE EĞİTİM ŞÛRALARININ HÜKÜMETLERİN

EĞİTİM POLİTİKALARINA ETKİLERİ

Meral BALCI1

Geliş: 11.11.2018 / Kabul: 06.04.2019DOI: 10.29029/busbed.481420

Öz

Bir ülkenin eğitim politikalarının oluşumunda ve uygulanmasında ülkenin mevcut ekonomik, kültürel ve siyasal ortamının etkisi birçok kez araştırılmıştır. Türkiye’de çeşitli dönemlerde gerçekleştirilen eğitim politikaları ve müfredat de-ğişikliklerinin genellikle eğitim Şûralarında alınan kararlar yoluyla gerçekleşti-rildiği görülmektedir. Türkiye’de tek parti döneminde3eğitim Şûrasının yapıldığı görülmektedir. Bu Şûralarda alınan kararların sadece kurumsal düzeyde değil, uygulama düzeyinde de etkili olduğu ve parti politikasını yansıttığı görülmekte-dir. Tek Parti Dönemi’nde de Partinin eğitim politikalarının oluşması üzerinde Şûraların önemli etkileri olmuştur. Bu araştırmanın amacı, Tek Parti Dönemindeki Şûralarda alınan kararların Cumhuriyet Halk Partisi’nin eğitim politikası üzerinde ne kadar etkili olduğunu ve Parti ideolojisi ile etkileşimlerini incelemektir. Araş-tırmanın araçlarını döneme ait resmî gazete, Şûra tutanakları, döneme ait güncel gazetelerde çıkan haberler oluşturmaktadır. Araştırmanın yöntemi yazılı söylem analizi ve betimlemedir.

Anahtar Kelimeler: Tek Parti Dönemi, Cumhuriyet Halk Partisi, Eğitim Poli-tikaları, Millî Eğitim Şûrası, Politik Bağlam.

1 Doç.Dr.,MarmaraÜniversitesi,SiyasalBilgilerFakültesi,UluslararasıİlişkilerBölümü,[email protected], ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3638-5339.

144

THE EFFECTS OF EDUCATION COUNCILS ON GOVERNMENTS’ EDUCATIONAL POLICIES IN SINGLE PARTY PERIOD

Abstract

The influence of economic, cultural and political environment of a country du-ring formation and implementation of educational policies has been studied so far. Educational policy and curriculum changes at various times in Turkey have been generally realized through the decisions taken at Education Councils. Three Educa-tion Councils were held during the single-party period in Turkey. It is seen that the decisions taken in these councils were effective not only at the institutional but also application level and reflected the Republican People’s Party’s policy. During this period, there were significant influences on the formation of the education policies of the Party. The aim of this study is to examine the effects of the decisions of this term on the educational policy of the Party and its interactions with Party ideology. The tools of the study are the official newspaper and the news in newspapers. The methods of the study are written discourse analysis and description.

Keywords: Single-Party Period, Republican People’s Party, Educational Po-licies Educational Councils, Political Context.

Giriş

1921yılı,CumhuriyetDönemihükümetlerininyenibirneslieğitirkenizleye-ceğiyoluntemellerininatılmasıyönündenönemverilmesigerekenbirdönemdir.Ankara’datoplananI.MaarifKongresieğitimkonusundayapılmasıgerekençalış-malarıbelirlemekveeğitimeMillîbiryönvermekamaçlarınıtaşımış,çalışmalarınıbuikitemelalanüzerindeyoğunlaştırmıştır.TürkMillîEğitimSistemi’nindizaynıdabuşekildebaşlamıştır.CumhuriyetHalkPartisidönemindeüçMillîEğitimŞûrasıyapılmışvebuşûralarlamillîeğitimsistemisorunununçözümüamaçlanmış-tır.Yapılançalışmada,TekPartiDönemi’ndegerçekleşenüçMillîEğitimŞûrası’nın(1939,1943,1946)programları,çalışmasistemlerivealınankararlarincelenmiş,hükümetlerinŞûrakararlarınıneölçüdeuyguladığıortayakonmuştur.

MakaledeilkolarakI.MaarifŞûrasıelealınmıştır.Şûrabaşkanı,üyelervedöneminhükümetindenbahsedilerekŞûra’nıngündemmaddeleriveçalışmaprog-ramıortayakonmuştur.ŞûragündeminiteşkiledenkonularındanvebukonularınnedenŞûra’dagörüşüldüğüogününkoşullarıgözönünealınarakortayakonmayaçalışılmış,Şûraüyeleriningündemlerhakkındakigörüşlerindenbahsedilmiştir.Şûra’daalınankararlardanbahsedilerekdöneminhükümetininvedahasonrakihükümetlerinŞûrakararlarınınederecedeuyguladığıaçıklanmıştır.

II.veIII.MillîEğitimŞûrasıelealınırkenI.MaarifŞûrasıdeğerlendirilirkenizlenenyolesasalınmıştır.HerüçŞûra’nındeğerlendirilmesindedöneminkoşulları

Meral Balcı, Tek Parti Dönemi’nde Eğitim Şûralarının Hükümetlerin Eğitim Politikalarına Etkileri

145


gözönündebulundurulmuştur.ÖzelliklesonikiŞûra’nınII.DünyaSavaşıyıllarıvesonrasınadenkgelmesinedikkatçekilmiştir.II.DünyaSavaşıesnasındaTürkiye’yeyönelikbeyingöçününyükseköğretimüzerindekietkilerihesabakatılmıştır.İlkikiseçimdönemindeTürkiye’ninçokpartilisiyasihayatageçişinarifesindeoluşugözetilmiş,III.MaarifŞûrası’nınTürkiye’deilkçokpartiliseçimlerinyapıldığıyılagelmesi,böyleliklebirdeğilikipartiprogramınınŞûragündeminietkilediğisaptanmıştır.

Çalışmada,şûralarındönemlerindekiisimlerinesadıkkalınmıştır.İlkikişûraMaarifŞûra’sıolarakadlandırılmış,üçüncüŞûradaniseMillîEğitimŞûrasıolarakbahsedilmiştir.Bununsebebi1946yılındaçıkarılankanunlaMaarifŞûralarınınisimlerininMillîEğitimŞûralarıolarakdeğiştirilmesidir.

1. Birinci Maarif Şûrası’nda Yapı ve Düzenlemeler

BirinciMaarifŞûrası,II.RefikSaydamhükümetidöneminde,17Temmuz1939yılındagerçekleşmiştir.AçılışkonuşmasınıyapanMaarifVekiliHasanAliYücel,eğitimmücadelesininTürkmilletininuluslararasıalandayapacağıatılımınınenönemlibaşlıklarındanbiriolduğunuifadeetmiştir(BirinciMaarifŞurası,1991:7).MustafaKemal’in“Eğitimdirkibirmilletiyahür,şanlı,müstakil,âlibirhe-yetiiçtimaiyyehalindeyaşatıryadabirmilletiesaretvesefaleteterkeder.”sözüaçılışkonuşmasındadillendirilmiştir.Şûraaçılışınıntemelvurgusumillîeğitimvemilletineğitimseviyesininyükseltilmesiolmuştur(Atay1939:1).

MillîEğitimBakanıHasanAliYücel,Şûra’nınformalitedenibaretkalmaya-cağını,alınankararlarınuygulanmasıiçingerekBakanlıkgereksedeHükümetingerekençalışmalarıyapacağınısöylemiştir(BirinciMaarifŞurası,1939:3-6).Yücel’inkonuşmasındaKöyEnstitülerinidekonuedinmiş,KöyEnstitülerininvebuenstitülereöğretmenyetiştirilmesifaaliyetininhızlandırılacağınınaltınıçizmiştir(TürkNeşriyatKongresiProgramı,1939:51).

MillîEğitimŞûraüyeleritarafındanyapılanteklifler,alınanŞûrakararlarıileTalimveTerbiyeDairesi’ncehazırlanacakkanun,genelge,programveesaslariletetkikedilerek;10Haziran1933tarihindeyürürlüğegiren2287sayılıkanunun3.maddesincebirkararabağlanmışolupMillîEğitimBakanınınonaylamasıyladakesinleşmiştir.

BirinciMaarifŞûrası’ndailkolarakŞûra’nınçalışmaprogramıbelirlenmiştir.Buprogramagöre,ŞûraumumiheyetolarakaçılacaksonrasındaMillîEğitimBa-kanlığıtarafındançalışmakomisyonlarınaayrılacaktır.Komisyonlar,kendiüyeleriarasındanbirerbaşkanveraportörseçeceklerdir.Şûradaüzerindedurulacakkonularbelirlenecek,bukonularönceuzmanlıkalanlarınagörekomisyonlardagörüşülecekardındanbirraporhazırlanarakumumiheyetesunulacaktır.

146

Şûrabünyesindeyedikomisyonkurulmuştur.Bukomisyonlar,PlanKomis-yonu,İlkÖğretimTalimatnameleriveMüfredatProgramlarıKomisyonu,OrtaÖğretimMüfredatProgramlarıKomisyonu,AnkaraveİstanbulÜniversiteleri,SiyasalBilgilerOkulu,YüksekÖğretmenOkuluveGaziTerbiyeEnstitüsüEsasveÖğrenciKabulTalimatnameleriKomisyonu,AnkaraDilTarihCoğrafyaFakültesiveİstanbulÜniversitesiFakülteleri,GaziTerbiyeEnstitüsüŞubeleriTedrisatveİmtihanTalimatnameleriKomisyonu,NeşriyatKomisyonu,BedenTerbiyesiveSpor Komisyonu ile Dilekler Komisyonu’dur.

ŞûranınBaşkanlığabağlıgenelkâtiplikbürosununŞûranınvekomisyonlarınınhertürlüidareveyazıişlerinidüzenlemekleyükümlüolacağıdaçalışmaprogra-mındabelirtilmiştir.Çalışmaprogramıçerçevesindealınadiğerkararlarise,Şûranınmesaisinekadargeçensüreçiçerisindegereklibilgilerinyalnızgenelkâtiplikbü-rosunaverilmesi,busebeplekomisyonraporyazıcılarınınhertürlüçalışmalarınaaitbirermuhtırayıherakşamgenelkâtiplikbürosunavermeleriveumumiheyetinkarşılıklıgörüşmelerininkomisyonlarınhazırladığıraporlarüzerindecereyanetmesivekomisyonmazbatalarınınaslivemüşavirazanınayrıayrıoylarınasunulmasıdır(BirinciMaarifŞurası,1939:6-10).

KomisyonlarınçalışmalarınıtamamlamalarınınardındanMillîEğitimBakanıHasanAliYücel,herkomisyonunhazırladığıraporugenelkuruldaokumuştur.Komisyonraporlarıgenelkuruldaoylanarakkabuledilmiş,kararlarMillîEğitimBakanlığı’natebliğedilmiştir.

BirinciMaarifŞûrası’nınenönemligündemmaddesiYükseköğretimolmuştur.YükseköğretimKomisyonuikisiAlmanprofesörolmaküzere23kişidenoluş-maktadır.Komisyonhazırladığı24raporu9anabaşlıketrafındatoplamıştır.Bubaşlıklar:YüksekÖğretimHedefleri,YüksekÖğretimUmumiMeseleleri,AnadilveTerimler,NeşriyatveİlmiAraştırmalar,TalebeSeviyesiveYabancıDilMeselesi,TalebeYoğunluğuMeselesi,BedenTerbiyesi,HalkEğitimi,İstanbulÜniversitesiTalimatnamesi,İstanbulÜniversitesiTalebeTalimatnamesi,AnkaraDilveTarih-CoğrafyaFakültesiEsasTalimatnamesidir.

İlkraporda,öğrendiğinisorgulayabilenbirüniversiteöğrenciprofilininhe-deflenmesigerektiğianlatılmış,öğrencibaşınadüşenprofesörsayısınavebütçehesaplamalarınayerverilmiştir.Verilenraporlardaöğrencilerdenistenenveriminalınmasıiçinliseeğitimininçokkaliteliolmasıgerektiğivurgulanmıştır.Birbö-lümdeülkeihtiyacındanfazlaöğrenciolmamasıgerektiğikararlaştırılmıştır.

BedenTerbiyesiveSporKomisyonu,JimnastikŞenlikleriTalimatnamesi,OkulFlamalarıTalimatnamesi,OkullarınTalebeSporYurtlarıTalimatnamesi,BedenTerbiyesiÖğretmenlerininDilekveTekliflerininİncelenmesi,DileklerKomisyo-nundanGelenTekliflerolmaküzere5anakonuyugörüşmüşve3raporhazırlamıştır


147


(Cumhuriyet,18Temmuz1939:4).GenelKurul,OkulFlamalarıTalimatnamesinin3.maddesiniveJimnastikŞenlikleriTalimatnamesininbazımaddelerini,değiştir-miş,kalanraporlarıaynenkabuletmiştir(Baba,1939:78).19MayıskutlamalarınınaltyapıveüstyapıeksiklerindendolayıbazıillerdeyapılmasınınmümkünolmadığıGenelKurul’dadillendirilmiş,İstanbulMaarifMüdürüTevfikKutmeseleninöneminivurgulayarakkutlamalarınşartlarneolursaolsunyapılmasıgerektiğinivurgulamıştır(Ulus,6Temmuz1939).BirinciMaarifKongresi’ndeOkulTörenYönetmelikleri,Bayrak-FlamaYönetmelikleriilealakalıalınankararlarufakbazıdeğişikliklerlebugündahiuygulanmaktadır(Aslaner,2008:10).GenelKurul’daüçüncüolarakNeşriyatKomisyonu’nunraporlarıgörüşülmüştür.Komisyon,Basmayazıveresimleriderlemeişlerihususundakikanunvetalimatnameler,okulkitap-larınınMaarifVekâletitarafındanbastırılmasınadairkanunvetalimatname,genelkurumlarvekişilertarafındanneşredilenmecmualaraMaarifVekâletitarafındanyapılacakyardımlarhakkındatalimatname,OkulMecmualarıTalimatnamesi,TürkResimveHeykelSergisiTalimatnamesikonularıileDileklerKomisyonu’ndangelenteklifleriincelemiştir.NeşriyatKomisyonugörüştüğübukonularneticesin-de“OkulKitaplarınınMaarifVekaletinceBastırılmasıHakkındaTalimatname”başlığıaltından23maddelikbirraporhazırlamıştır(BirinciMaarifŞurası,1939:37).Rapor3kısımdanoluşmaktadır.Bukısımlar:Esaslar,KitaplarınMüsabakalarileHazırlanması,GeçiciMaddebölümleridir.RaporGenelKurul’dagörüşülmüş,ilkveortaöğretimiçindevletkitaplarınınhazırlanması,kitapseçimlerininmüsa-bakausulüylehazırlanması,telifhaklarıileyazarlaraverilecekücrethaklarınıntamamınınMillîEğitimBakanlığı’naaitolmasıkararlaştırılmıştır.GenelKurul’dakabuledilentalimatnameertesiyılişlemekonmuş,yazılanilköğretimkitaplarınınmüsabakasıyapılmıştır(BirinciMaarifŞurası,1939:5).

Maarif Müdürleri ve Memurları Talimatnamesi ile İlköğretim Müfettişleri Ta-limatnamesinin hazırlanması, İlköğretim Komisyonu’nun ana gündem maddeleri olmuştur. Yine ilkokul müfredatının belirlenmesi İlköğretim Komisyonu’nun gün-deminde yer almıştır. Komisyon, Maarif Müdürleri ve Memurları Talimatnamesinin Tetkiki, Bir Öğretmen Tarafından İdare Edilen 3 Sınıflı Köy Okullarının Sınıf Sayısının 5’e Çıkarılması ve İlk Öğretmen Gelir Kaynakları başlıkları altında 3 rapor hazırlamıştır (Birinci Maarif Şurası, 1939: 639-646). Özellikle 3 yıllık köy okullarındaki ilköğretimin 5 yıla çıkarılması önerisi Genel Kurul’da destek görmüştür. Gelir kaynaklarına dair raporun içeriği, ilköğretime ayrılan ödeneğin artırılmasını teklif etmektedir. Yeni bir okul ve eğitim vergisinin düzenlenerek mahalli idarelerin bu vergileri ilköğretimde kullanmak adına tahsil etmesi öneril-miştir (Sakaoğlu, 1992: 102).

Ortaöğretim Komisyonu 5 farklı rapor hazırlamıştır. Okul Pansiyonları Ni-zamnamesi, Yardımcı Öğretmenler Talimatnamesi, Lise İmtihan Talimatnamesi,

148

İlk Öğretmen Okulları İmtihan Talimatnamesi, Ortaokul İmtihan Talimatnameleri, Ortaöğretim Okullarında Öğrencilere Yaptırılacak Yazılı Görevler Hakkında Ta-limatnameler, Prevantoryum ve Sanatoryum Talimatnamesi, Ortaokul ve Liseler Düzen Talimatnamesi, Öğrenci Başlıkları Talimatnamesi, ilkokul, ortaokul ve lise müfredatları ve bazı özel okul müfredatları komisyonun görüştüğü konulardır (Birinci Maarif Şurası, 1939: 104). Genel Kurul’da yapılan görüşmelerde“okul-dan kovma cezasının kaldırılması”üzerinde durulmuş, İsmail Hakkı Baltacıoğlu, eğitimin öğrenciye ceza vermeyi değil onu kazanmayı hedeflemesi gerektiğini vurgulamıştır (Aslaner, 2008: 91). Ortaöğretim Komisyonu tarafından hazırlanan “Ortaöğretimde Tedrisatın Gün ve Sene İçindeki Zamanlarının Tayini Hakkında Rapor”Genel Kurul’da kabul edilmiştir. Bu raporda öngörülen, teneffüs saatleri, sömestre tatili, ders saatleri gibi unsurlar günümüzde büyük oranda geçerliliğini korumaktadır (Birinci Maarif Şurası, 1939: 648-669). Komisyonun ilçe ve il mer-kezlerinde ortaöğretim kurumlarının sayılarının artırılması talebi kabul edilmiş, yine Lise, Ortaokul ve İlköğretim İmtihan Talimatnamesi Hakkında hazırladıkları raporda talep ettikleri imtihan sistemine dair değişiklikler birkaç düzeltme dışında kabul edilmiştir.

Teknik Öğretim Komisyonu 18 kişiden oluşmuştur. Komisyon, Akşam Kız Sanat Okulları Talimatnamesi, Ortaokul ve Lise Mezunlarıyla Lise Sınıflarından Kız Enstitülerine ve Kız Sanat Okullarına Alınacak Öğrenciler Hakkında Talimat-name, İsmet Paşa Kız Enstitüsü’nde Açılacak Öğretmenlik Kısmi ve Uzmanlık Alanıyla İlgili Talimatname, Orta Ticaret Okullarının ve Ticaret Liselerinin Me-zuniyet İmtihanlarına Dışarıdan Girmek İsteyenler Hakkında Talimatname, Akşam Ticaret Okullarıyla İlgili Düzenlemeler ve Bölge Sanat Okullarına Nasıl Öğrenci Alınacağı hakkında talimatnameyi düzenlemiştir (Cumhuriyet, 19 Temmuz 1939: 1). Bu talimatnamelerle Ticaret Okulları, Erkek Sanat ve Yapı Usta Okulları, Kız Öğretmen Okulları, Akşam Kız Sanat Okulları, Erkek Terzilik Okulları ve Kız Enstitülerinin müfredat programları düzenlenmiştir. Komisyonun hazırladığı rapor Genel Kurul’da Plan Komisyonuyla birlikte kabul edilmiştir. Raporun kabulünün ardından Ankara’da Yüksek İktisat ve Ticaret Okulu açılması kararlaştırılmıştır. Kararlar 1940’tan itibaren uygulamaya konulmuştur.

Şûrada son olarak Plan Komisyonu’nun raporları görüşülmüştür. 21 kişiden oluşan Plan Komisyonu’nun başkanlığını Siyasal Bilgiler Okulu müdürü Mehmet Emin Erişgil üstlenmiştir. Komisyon,“Türkiye’de Tahsilin Durumu ve Ana Mese-leleri Hakkındaki Raporun İncelenmesi ve Bu Kararın Kapsadığı Esasların Planı”başlığı altında Türkiye’de okulların, talebelerin, öğretmenlerin ve eğitim seviyesinin istatistikî verilerinin ortaya konduğu raporu ele almış (Ulus, 19 Temmuz 1939: 6), hangi kurumun hangi çalışmaları yapması gerektiği, hangi yatırımların yapılmasına eğilmenin faydalı olacağı Komisyon’da görüşülmüştür.


149


Birinci Maarif Şûrası’nda komisyon raporları, raporlara Genel Kurul’un kat-kıları, öneri ve yorumlar dikkate alınarak 43 maddelik bir Eğitim Plan Raporu hazırlanmıştır. Raporu hazırlama görevini Plan Komisyonu üstlenmiştir. Rapor, ilköğretim, ortaöğretim, yüksek öğretim, mesleki ve teknik öğretim ve merkez teşkilatı olmak üzere beş başlıktan oluşmuştur. Raporun sonuna“Beşer Yıllık İlk ve Ortaöğretim İnkişaf Planı”başlığı altında eğitim planlarının yer aldığı bir tasarı eklenmiştir. Bu tasarı, Türk eğitimindeki ilk beş yıllık plan olması ve arkasından gelecek planlara öncülük etmesi sebebiyle özel bir hüviyet taşımaktadır (Aslaner, 2008: 95). Plan Komisyonu’nun 43 maddelik raporu Genel Kurul’da oy birliğiyle kabul edilmiştir.

Eğitim Plan Raporunda ayrıca ilkokul öğretmeni yetiştirebilmek için yeni okul-ların açılması, mevcut öğretmen okulların kapasitesinin artırılması, öğretmenlerin özlük haklarının iyileştirilmesi ve maaşlarının artırılması konuları da yer almıştır. Yine raporda ortaöğretim ve lise öğretmenlerinin sayısının artırılması, öğrenci sayısının standart hale getirilmesi konuları da yer almıştır. Ankara’da bir Millî kütüphanenin kurulması, üniversitelerde asistan sayılarının artırılması, yeni bir yükseköğretim kanunun çıkarılması önerilmiştir. Üniversitelerin kampüs şeklinde inşa edilmesi ve üniversitelere özerklik hakkı tanınması raporun diğer konularıdır. Mesleki ve Teknik Öğretim başlığı altında, Ankara’da bir ihtisas okulunun kurul-ması, mesleki ve teknik öğretmen yetiştiren yüksekokulların sayılarının artırılması, yeni mesleki kursların açılması ve orta ticaret okullarıyla liselerinin yeniden dü-zenlenmesi konularına yer verilmiştir (Akyüz, 1978: 222-224).

Raporun son bölümünde Millî Eğitim Müdürler ve Millî Eğitim Teşkilatı ka-nununda, artan ihtiyaçlar ile merkez ve taşra teşkilatlanmasının yeni düzenleme-lere ihtiyaç duyması sebebiyle değişiklikler yapılması istenmiştir (Akyüz, 1982: 237-240).

2. Birinci Şûra Kararlarının Uygulanması

BirinciMaarifŞûrasınınkonularıveseyri,MillîŞef’inönderliğindekiCHP’ninpartiplanıveprogramınaparalelşekillenmiştir.BununyanısıraŞûra’daalınanköyilkokullarındasınıfsayısınınüçtenbeşeçıkarılmasıve“KöyÖğretmenKurs-larıylaKöyOkullarınınİdaresineDairKanun’un”yürürlüğekonulmasıkararları,hükümettarafındanuygulamayakonanilkicraatlarolmuştur(Ülkü,1940:72-82).KöyEnstitüleriBirinciMaarifŞûrası’nınöngördüğüdüzenlemelerdenhareketle1940yılındakurulmuştur.BusebepleŞûra,Türkeğitimtarihindeözelbiryerdedurmaktadır.3803sayılı“KöyEnstitüleriKanunu’nun”kabulüve1942yılındaçıkarılan4274sayılı“KöyOkullarıveEnstitüleriTeşkilatKanunu”Şûrakararlarınıdesteklerniteliktedir.KöyEnstitülerihükümetineğitimdekienönemligündem

150

maddesiolmuş,1944yılınagelindiğindeenstitülerilkmezunlarınıvermiştir(Bin-başıoğlu,1993:110-111).

1939-1940eğitim-öğretimyılındahükümettarafından“KöyİlkokullarıProje-si”başlığıaltındaçalışmabaşlatılmışözellikleköyokullarındaverilenderslerinmüfredatıylaalakalırevizyonlaragidilmiştir.Türkçe,Aritmetik,Geometri,Tarih,Coğrafyagibiderslerinşehirlerdeokutulanlaaynımüfredattaolmasısağlanmış,haricidersleriçinköyşartlarınauygunmüfredatbelirlenereksürdürülmüştür(As-laner, 2008: 98).

ŞûrakararlarıuyarıncaTalimveTerbiyeKuruluderssaatlerivezamançizelge-lerinibelirlemişayrıcaderskitaplarınınbasımıdevleteliyleyapılmayabaşlanmıştır.Kitaplarınyazarlarınadevlettarafındanödenentelifise1973yılındaçıkarılankanunlayasalhalegetirilmiştir(MEBTemelKanunu,14Haziran1973).

Şûrakararlarıuyarınca1950yılındaAnkara’da5632sayılıkanunla“...Millîkültüraraştırmalarınımümkünkılmakvebumaksatlaelverişlibütüneserlerivevesikalarıbirarayatoplayarakesaslıbirmerkezvücudagetirmek...”açıklamasıylaMillîKütüphanekurulmuştur(Ayas,1948:384-402).

1943yılındaDilveTarih-CoğrafyaFakültesiileAnkaraFenFakültesibirleş-tirilerekAnkaraÜniversitesikurulmuştur.1946yılındaiseüniversitelerindevletiçerisindeözerkkurumlarolmalarıtesisedilmiştir(Karamuk,1973:163-164).Şûrakararlarıuyarıncameslekiveteknikokullaralanındadayeniliklervedeğişiklikleryapılmıştır.1941yılındaMeslekiveTeknikEğitimMüsteşarlığıkurulmuş,1942-1943eğitim-öğretimyılındaErkekSanatOkullarıErkekEnstitülerihalinegetiril-miştir.1945-1946eğitim-öğretimyılındaiseKızÖğretimOlgunlaşmaEnstitüsüaçılmıştır.1954yılınagelindiğindeiseAnkaraİktisadiveTicariİlimlerAkademisikurularakyüksekmeslekieğitimverenbirkurummeydanagetirilmiştir(Karamuk,1973:147).

BunlardışındaŞûrakomisyonlarınınvurguladığıyaygınvekalitelieğitimadınailkokul,ortaokulvelisesayılarınınartırılmasınınyanısıraöğretmenokullarınındagerekeğitimkalitesiningereksedeöğrencisayısınınartırılmasıdoğrultusundaçalışmalaryapılmıştır.

3. İkinci Maarif Şûrası’nın Amaç ve Kapsamı

İkinciMaarifŞûrası,1943yılında15Şubatile21Şubattarihleriarasındaya-pılmıştır.BirinciMaarifŞûrası’ndaolduğugibibuŞûranınbaşkanlığınıdaMillîEğitimBakanıHasanAliYücelüstlenmiştir.Şûraya70asil72danışmanüyeolmaküzeretoplamda142üyekatılmıştır(İkinciMaarifŞurası,1991:27-33).ŞûraçalışmalarıvekararlarındaİkinciDünyaSavaşı’nınetkilerinigözlemlemek


151


mümkündür.Şûra’nınismi1946yılındaçıkarılankanunlaMillîEğitimŞûrasıolarakdeğiştirilmiştir.

Şûranınanagündemleri,okullardaahlakeğitiminingeliştirilmesi,bütüneğitimkurumlarındaanadilçalışmalarıverimininartırılması,Türklükeğitimindetarihöğ-retimininmetotvevasıtalarbakımındanincelenmesiolmuştur(Ersoy,2007:5).

Şûra’daAnaDiliKomisyonu,AhlakEğitimiKomisyonuveTarihEğitimiKomisyonuolmaküzere3komisyonmeydanagetirilmiştir.AnaDiliKomisyonukendiiçerisindeAnaDilininÖğretimiKomisyonuveTerimİşleriKomisyonuolmaküzereikikomisyonaayrılmıştır.

Şûra’nınaçılışkonuşmasınıdöneminBaşbakanıŞükrüSaraçoğluyapmış,ahlakeğitimininvebilgiöğretimininöneminivurgulamış,ahlakıvebilgiyieğitim-öğretimçerçevesindeMillîbirlikvebütünlüğeuygunşekildeaşılamakgerekliliğindenbahsetmiştir.Saraçoğlukonuşmasında,bireyintoplumiçinvarolduğunu,bilgininyaratıcıveyapıcıolmasıgerektiğini,bireyinmutluluğununtoplumunmutluluğuylaparalelolduğunubelirtmiştir(İkinciMaarifŞurası,1991:3-4).ŞûranınaçılışınıBaşbakan’ınyapması,hükümetinŞûra’yagösterdiğialakanınveeğitimeverdiğiönemingöstergesiolmasıbakımındanönemtaşımaktadır.

HasanAliYüceliseyaptığıkonuşmadamillîbirliğin,ahlakın,anadilinöğre-tilmesininvetarihbilincininöneminivurgulamış,biranlamdaŞûra’nınçalışacağıkonularıngenelbirçerçevesiniçizmiştir.TalebeyeverilmesigerekenilkahlakkaidesininTürkmilletiiçinçalışmak,varlığınıTürkmilletininvarlığıylabirliktedüşünerekhareketetmekolduğunuvurgulamıştır.Talebeleremilliyetbilincinindaimaaşılanmasıgerektiğinisöylemiştir.Yücelkonuşmasındaayrıcaeleştirinineğitimdekiöneminedikkatçekmiştir(İkinciMaarifŞurası,1991:17).Yücelkonuş-masınınahlakadeğindiğikısmında“...YapmayıistediğimizbutelkinlerinilkeleriniMillîfaziletlerimizdençıkarabiliriz.ÇünküMillîhayatımızbize,enbüyükahlâkdüsturlarınıverecekderecedezengindir.Siyasalvemedenitarihimizinolaylarıvebüyükleri,halkımızındüşünceliveihtiyatlıhayatı,vakarlıharekettarzı,çetintoprakterbiyesindenaldığıgerçekçigörüsü,endeğerliahlâktemelleridir.Atasözlerimiztükenmezhakikatlerhazinesidir.Türkmilletininvatanseverlikruhuiseüzerinekişivecemiyetahlâkınıinkılâpçıvelaikbirruhladayandırabileceğimizyıkılmaztemeldir.”(İkinciMaarifŞurası,1991:10)cümlelerinisarfetmiştir.Yücel,anadileğitimininvetarihöğretimininbireyleremillîbilinçaşılamadanedereceönemliunsurlarolduğundanbahsettiktensonra1939yılındayapılanI.MaarifŞûrası’nınyapılmaktaolanŞûra’yaaksedecekkısımlarınıdabelirterekkonuşmasınınetice-lendirmiştir(İkinciMaarifŞurası,1991:19).

Şûra’nınikincioturumundakomisyonüyeseçimleriyapılmıştır.Üyeseçimininardındanüçgünboyuncakomisyonlarçalışmalarınıyürütmüştür.19ŞubatitibariylekomisyonraporlarıGenelKurul’dagörüşülmüştür.

152

AnadilöğretimimeselesiŞûra’nınenönemlikonusuolmuştur.HasanAliYücel’inaçılışkonuşmasındailkokuldanüniversiteyedekbütüneğitimveöğ-retimkonularınıanadilinalanıiçerisindegördüklerinibelirtmesi,Şûra’daanadilüzerindeözenledurulacağınınhabercisiniteliğindedir(Yücel,1993:173).AnadiliKomisyonubaşkanlığınıAnkaraDilveTarih-CoğrafyaFakültesi’ndeprofesörolanİsmailHakkıBaltacıoğluyapmıştır.Komisyonbünyesindeoluşturulanikikomisyontoplamda59üyedenoluşmuştur.

AnadiliÖğretimiKomisyonu’nunraporu“Türkçevebilhassayazmaöğretimi-nindahaverimlihalegetirilmesiiçinalınmasıgerekentedbirlerinsaptanması”ve“Okullarda,resmiveözelyayınalanlarındaimlabirliğinikolaylaştırmayollarınıntayini”olmaküzereikianabölümdenoluşmuştur.Buikianabölümünaltbaşlıklarıolaraktoplamyedibölümbulunmaktadır.Bubölümler:Programlar,Öğretmenler,ÖğretmenlerİçinYardımcıKitaplarveNeşriyat,Kitaplar;DiğerDerslerinTürkçeyeYardımı,YazmaÖğretimiveOkullarda,ResmiveÖzelYayınAlanlarındaİmlaBirliği’dir.İlkikibölümdeTürkçederslerininmaksatvegayelerineuygunolaraksınıflandırılmasınıngerekliliğindenbahsedilmişayrıcaöğretmenlerinTürkçeyemutlakavakıfkimselerolmalarıgerektiği,ilkokulöğretmeniyetiştirenenstitülerinöğretmenleriTürkçeyevakıfolacakşekildeyetiştiremediğibelirtilmiştir.ÖğretmenokullarındaTürkçedersininsayısınınartırılması,öğrencilerinöğretmenokulların-danmezunolmadanönceTürkçesınavlarınatabitutulmalarınıngerekliliği,özelolarakdiksiyonveelyazısıderslerininverilmesigerektiğirapordayeralmıştır.Diksiyonalıştırmalarıiçinsınıflardagramofonplaklarınınkullanılmasıönerisi,raporundikkatçekiciyanlarındandır.KitaplarbölümündeiseyalnızcaTürkçedersindedeğilbütünderslerdesözlükkullanımınınyaygınlaştırılmasıgerektiğibelirtilmektedir.Rapordaayrıcagüzelyazıcetvellerininveimlakılavuzlarınınhazırlanarakokullardakullanılmasıönerisiyeralmıştır(İkinciMaarifŞurası,1991: 39-48).

AnadiliÖğretimiKomisyonu’nunraporuGenelKurul’dagörüşülmüş,TürkçeveEdebiyatolmaküzereikifarklıdersyerineEdebiyatıdaiçerenTürkçeisimlitekdersolmasıhususundakararkılınmıştır.AyrıcaüniversitelerdedeTürkçeöğre-nimininsıkıdenetimaltındatutulmasıgerekliliğikonusundaanlaşılmıştır(Tan,20Şubat:3-4).GenelKurul’dagerçekleşengörüşmelerinardındanAnadiliÖğretimiKomisyonu’nunraporuoylanmışvekabuledilmiştir.

TerimİşleriKomisyonu’nungerekçelervekararlardâhil15maddedenolu-şanraporu“Terimİşleri”başlığıaltındaGenelKurul’sunulmuştur.Komisyonraporununanakonusunu“Türkçeveyabancıterimlerinhangiyöntemlerleya-yılacağıvebütünöğretimkurumlarındaortakkullanılacakterimlerinsaptanma-sı”oluşturmuştur.KomisyonunhazırladığırapordaTürkçeveyabancıterimlerinincelenmesiveüniversitelerdeterimlerinsaptanmasıvekullanılmasınayönelik


153


kurullaroluşturulmasıtavsiyeedilmiştir.RaporGenelKurul’dagörüşülmüş,üyelerterimlerinsaptanarakbütünöğretimkurumlarındaortakkullanılmasınınfaydalıolacağıkonusundagörüşbirliğinevarmışlardır.BudurumunilmiçalışmalaraveTürkçeningelişiminefaydasağlayacağıüyelertarafındandillendirilmiştir.TerimİşleriKomisyonu’nunraporuGenelKurul’daoyçokluğuylakabuledilmiştir(İkinciMaarifŞurası,1991:88-96).

AhlakEğitimiKomisyonu’nunbaşkanlığınıİstanbulÜniversitesiTıpFakültesiOrdinaryüsProfesörüAkilMuhtarÖzdenyapmıştır.Komisyonuntoplamüyesayısı45’tir.AhlakEğitimiKomisyonuMillîahlakı“Ferdinhuzurveneşesinicemiyetinhuzurveneşesindearaması”olaraktanımlamıştır(Safa,1943:1).KomisyondaMillîahlakvebeşerîahlakkavramlarıüzerindeuzuntartışmalaryaşanmıştır.Önceahlakprensiplerininortayakonaraksonrasındaküçükkomisyonlarınçalışmayabaşlamasınıisteyenüyelerileprensipleringörüşülmesinegerekolmadığınıdoğ-rudankomisyonlarınçalışmayabaşlamasıgerektiğinisavunanüyelerfikirayrılığıyaşamış,yapılanoylamadaevvelaahlakprensiplerininortayakonmasıkararıalın-mıştır(Tasvir-iEfkâr,16Şubat1943:2).Şûra’nınikincigünündeAhlakEğitimiKomisyonu,EsaslarveTatbikatolmaküzereikitalikomisyonaayrılmıştır.

AhlakEğitimiKomisyonuçalışmalarınıüçgünboyuncasürdürmüştür.Ko-misyondagenelhatlarıyla,okullardaahlakeğitimininileridüzeyetaşınması,Türktoplumunamalolacakkişiselvesosyalahlakilkelerininnelerolduğununbelir-lenmesi,ilkokulveortaokullardaahlakkurallarınöğrencilerenasılaşılanacağı-nıntespitedilmesi,meslekiveteknikokulöğrencilerinebununişahlakıolarakyansıtılması,öğrencilereahlaköğretilerininbirprogramdâhilindekazandırılmasıvebuprogramınoluşturulması,okullardakisosyolojiveahlakbilgisidersmüf-redatlarınınKomisyondabelirlenenilkelerlekıyaslanması,üniversitelerdeahlakilkelerininyenidenişlenmesiveöğrencilerininokuldışıtutumvedavranışlarınındenetimininneşekildeyapılacağınınbelirlenmesikonularıüzerindedurulmuştur(Ersoy,2007:29-30).

Komisyonraporu,Ahlakİlkeleri,İdealTürkÇocuğu,TürkToplumununKişiselveToplumsalAhlakİlkelerininBaşlıcaları,OkullardaAhlakEğitimininGelişti-rilmesiveDileklerolmaküzeretoplam5bölümdenoluşmuştur.Rapordaahlakeğitimininamaçlarınınneolacağıbelirtilmiş,TürkAhlakınınKişiselveToplumsalİlkeleriise23maddedeözetlenmiştir.Kanunlarauymak,enyüksekmedeniyetseviyesineçıkmayıamaçedinmek,kendimenfaatinimilletinmenfaatiylebirtut-mak,doğrusöylemekveyurttaşlarınısevmekİdealTürkgencininbaşlıcaözel-liklerisayılmıştır.TürkAhlakınınKişiselveToplumsalİlkeleriiçindeisegenelhatlarıyla,Cumhuriyetivebağımsızlığısavunmak,çalışkanlık,başkalarınazararvermemek,iyiyivedoğruyugözetmek,kendişahsimenfaatinimillettenüstüntutmamak,gösterişdüşkünüolmamak,adaletigözetmek,aileyikorumak,sağlığına

154

dikkatetmek,kibirliolmamak,cömertolmak,savurganolmamak,saygılıolmak,söylenenidinlemek,merhametveşefkatsahibiolmakileestetikzevksahibiolmakgösterilmiştir(İkinciMaarifŞurası,1991:104-117).

OkullardaAhlakEğitimininGeliştirilmesihususundaise30maddelikgerekçelibirraporhazırlanmıştır.YurtBilgisidersininadınınYurttaşlıkBilgisiolarakde-ğiştirilmesirapordayeralmıştır.Teorikahlaktançokpratikahlakamüfredatlardayerverilmesiönerilmiştir.İlkokullardaçocuklarıitaatealıştırmak,öğretmenlerinçocuklariçiniyiörnekolmaları,sıktekrarlarlaçocuklaraiyialışkanlıklarkazan-dırmak,TürktarihindekiabidevişahsiyetlerinçocuklaraöğretilerekMillîgururduygularınınpekiştirilmesitavsiyeedilmiştir.

Ortaokulçocuklarınaahlakilkelerinintelkinvedüşündürmeyoluylakazan-dırılması,öğrencilerintoplumakarşıgörevlerininanlatılması,adab-ımuaşeretinöğretilmesiveöğretmenlerlegençlerinsüreklidiyaloghalindeolmaları,gençlerinahlakınınbozabilecekyabancıyayınvefilmlerinyurdagirişineengelolmak,ço-cuklaraestetikzevkkatmakgibihedeflerbelirlenmiştir.

Raporda,lisedenitibarenöğrencilerinbenlikduygularıgeliştiğiiçinonlarınfikirlerinidinlemeninoldukçaönemliolduğubelirtilmiş,öğrencilerinbenlikleri-ninbilgideveahlaktayükselerektatminedilmesigerektiğisöylenmiştir.Rapordaüniversiteöğrencilerininaktifahlaklı,karakterli,sorumlulukalmayıbilenveilmiaraştırmalaraönemverenkimselerolmalarıyolundatelkinlerdebulunulmasıge-rektiğiyazılmıştır.GençlerinkuvvetliMillîduygularlaözgüvensahibiolmaları,yüksekhedeflereulaşmakiçinçalışankimselerolmalarırapordahedeflenendiğerkonulardır(İkinciMaarifŞurası,1991:110).Raporundileklerbölümünde,okul-lardakisağlıkkoşullarınıniyileştirilmesi,hijyenliokulortamlarınıntesisedilmesi,okullardapsikolojiktedavikliniklerininkurulması,okuldışısosyalaktivitelerleokullardaverilenahlakieğitimindesteklenmesitavsiyeedilmiştir.

GenelKurul’daAhlakÖğretimiKomisyonuraporuuzuncagörüşülmüş,birçoküyesözalmıştır.Raporyapılanoylamasonucundakabuledilmiş,üyelerTahirTanerveRaufİnan’ınönerileriraporun“Teklifler”bölümüneeklenmiştir.TahirTaner’inteklifiailelerindebelliahlakitedrisattangeçirilmesi,Raufİnan’ınteklifiiseŞûrasonuçlarınıntümöğretmenlereivedilikleaçıklanmasıvealınankararlarınuygulanmasıhususundaöğretmenlerinhangimetotlarıizlemelerigerektiğininöğretmenlereanlatılmasıdır(Ersoy,2007:40-48).

TarihÖğretimiKomisyonu,İstanbulÜniversitesiEdebiyatFakültesiDekanıHa-mitOngunsubaşkanlığındatoplanmıştır.Komisyontoplam18üyedenoluşmuştur.KomisyonunanakonusuTürlükEğitimindeTarihÖğretimininMetotveVasıtalarBakımındanİncelenmesi’dir.Buanabaşlıkikialtbaşlığaayrılmıştır.Bubaşlıklar,İlkveortaokultarihkitaplarınınhazırlanmasındabilimvepedagojiyönündendikkat


155


edilecekhususlarınsaptanmasıveLisetarihkitaplarınınmükemmelleştirilmesiyolundakimütalaalarınbelirtilmesidir.

Komisyonraporusonşeklini21Şubat1943günüalmış,aynıgünGenelKurul’daokunmuştur.TarihÖğretimiKomisyonu’nunraporu4bölümdenoluşmaktadır.Bubölümler,OkulTarihKitapları,ÖğretmenveÖğretimMeselesi,TarihÖğretimiİçinGerekliYardımcıBilgiveVasıtalarileTarihÖğretimiİleİlgiliTemenniler’dir.

Raporunilkbölümündeilkokultarihkitaplarınınçocuklarınidrakseviyesineuygunolmadığıveyenidenyazılmasıgerektiğibelirtilmiştir.Konuların,çocuklardaMillîbilinçuyandıracak,zamanlakavranacak,tarihsevgisiuyandıracakşekildeişlenmesigerektiğirapordayeralmıştır.İlkokulkitaplarınınortaokulvelisekitap-larıylatamamlayıcıiçeriğesahipolması,tarihiolaylarınveabidevişahsiyetlerinhikâyeleştirilerekçocuklarınilgisiniçekecekşekildeişlenmesigerektiğirapordabelirtilmektedir.İlkokulkitaplarının,ilköğretimtahsilindensonraeğitiminedevametmemişkişilerinMillîbilincinideartırıcışekildehazırlanmasıraporunkonuedindiğibirbaşkadurumdur.

Raporunikincibölümündetarihöğretmenlerinintarihbilgilerininartırılmasıadınakurslaraçmanıngerekliolduğusöylenmektedir.Eğitiminbütünkademelerin-detarihöğretimineyardımcıolacakmateryallerinbulundurulması,öğretmenlerinbumateryallerietkinkullanmalarınınsağlanmasıgerektiğiraporunikincibölümü-nünbirdiğerkonusudur.TarihöğretimiiçinKomisyon’untavsiyeettiğiyardımcımateryaller,syncronictarihtabloları,tarihatlasları,hicritakvimimiladitakvimeçevirmerehberleri,tarihifilmlervehikâyekitapları,radyoprogramlarıdır.Ayrıcasanattarihidersininayrıbirdersolarakokutulmasıveliselerin3yıldan4yılaçıka-rılmasıönerisiderapordayeralmaktadır(İkinciMaarifŞurası,1991:199-205).

TarihÖğretimiKomisyonu’nunraporuGenelKurul’dabeğenitoplamışveoybirliğiylekabuledilmiştir.

3.1. Şûra Kararlarının Uygulanması

İkinciMaarifŞûrası’ndaözellikleilköğretimlerveKöyEnstitüleriüzerindedurulmuştur.Baştaİstanbulolmaküzereülkegenelindeilkokuleğitimininyaygınnitelikkazanmasıadınasayılarıartırılmıştır(Ayas,1948:178).

Şûrakararlarıuyarıncadevletkurumlarındanyapılanyazışmavekonuşmala-rınTürkdiliveterimleriningrameryapısınauygunolmasıistenmiştir.ÖğretmenokullarındaTürkçederslerininsayısıŞûrakararlarıuyarıncaartırılmıştır.Türkçe,Edebiyat,TarihveCoğrafyabölümlerindeokuyanöğrencilerinsonsınıfsömestrin-deseminerekatılmasızorunlututulmuş,seminerdebaşarılıolamayanlarınmezunolamayacağıaçıklanmıştır(Duman,1991:50-51).

156

YurtBilgisidersininismi,1944-1945eğitim-öğretimyılındaYurttaşlıkBilgisiolarakdeğiştirilmiş,ahlakderslerimüfredattaönplanaçıkarılmıştır.II.MaarifŞûrası’ndaortayakonanTürkToplumununAhlakİlkeleri,1949yılındaçıkarılanİlköğretimProgramıve1973MillîEğitimTemelKanunu’ndayeralanTürkMillîEğitimi’ninAmaçlarımetinlerinedekaynaklıketmiştir(Başar,2004:375).

1943-1944eğitim-öğretimyılındaortaokul3.sınıftarihkitaplarıyenidenya-zılmıştır.Bununyanısırailkokul1.ve2.sınıflarıntarihkitaplarınınyazımıiçinTalimveTerbiyeKuruluyarışmadüzenlemiştir.Tarihanlatımınayardımcıolacağıdüşünülenmateryallerokullaradağıtılmıştır.

TarihÖğretimiKomisyonu’nunvurguladığı ilkokulveortaokullardatarihmüfredatınınöğrencilerinidrakseviyesininçoküzerindeolmasıkonusuŞükrüSaraçoğluhükümetitarafındanelealınmış,kitaplardatarihihikâyelereveokumaparçalarınaağırlıkverilmiş,Millîtarihanlatımıüzerindedahafazladurulmuştur(Aslaner,2008:179).

Ortaokullardakiöğretmenaçığıbudönemdedegiderilememiştir.Busebep-le1943yılındaOrtaöğretimdeYardımcıÖğretmenÇalıştırılmasıHakkındakiKanun’unsüresi5yıldahauzatılmıştır.MillîEğitimBakanlığı’nınmeslekieği-timingeliştirilmesiadınahazırladığıplanİkinciMaarifŞûrası’ndaincelenerekkabuledilmiş,erkekteknik,kızteknikveticaretöğretimkurumlarınınprogramveyönetmelikleriincelenmiş,kabuledilmiştir.

MeslekiveteknikokullarınödenekleriŞükrüSaraçoğluhükümetitarafındanartırılmış,bununyanısırameslekiveteknikokullarınhizmetinetahsisedilmeküzere18yenibinayaptırılmış,41okulbinasısatınalınmıştır.Yaptırılanvealınanbubinalaratölye,ambarvederslikolarakkullanılabilecekşekildedir(Ayas,1948:312-319).

II.MaarifŞûrası’nınenönemlisonucu,1940’lıyıllarakadareğitimintemelilkelerindenolan“hümanisteğitim”anlayışınınyerini“Millîyetçieğitim”anlayışınabırakmasıdır.BudeğişiklikteII.DünyaSavaşı’nınpayıoldukçabüyüktür.

4. Üçüncü Millî Eğitim Şûrası’nın Amaç ve Kapsamı

III.MillîEğitimŞûrası,2-12Aralık1946tarihindetoplanmıştır.1945ve1946yıllarıTürkiyesiyasitarihindedeönemlideğişikliklerinyaşandığızamanlardır.1945yılındaTürkiyeBirleşmişMilletler’eüyeolmuş,1946yılındaiseCumhuriyettarihininilkçokpartiliseçimiyapılmıştır(Armaoğlu,1988:517-540).II.DünyaSavaşı’nınetkilerininhissedildiğiTürkiye’detoplumsalbirdönüşümdebaşlamış,yeniekonomiksınıflarortayaçıkmış,okuryazaroranındaartışyaşanmış,köydenkentegöçlerbaşlamıştır(Shaw,1983:473-474).


157


7Ocak1946yılındakurulanDemokratPartiprogramındaMillîeğitimbahsinedeyerverilmiş,Parti’ninMillîeğitimveöğretimdebirliktenyanaolduğuveilimveteknikbilgilerinyanısıraMillîvemanevideğerlerigözetenbireğitimsistemi-ninuygulanmasıgerektiğipartiprogramındaaçıkçabelirtilmiştir(Tunaya,1952:666-667).

III.MillîEğitimŞûrası,AnkaraDilveTarih-CoğrafyaFakültesi’nde2Aralık1946tarihindeMillîEğitimBakanıReşatŞemsettinSirerbaşkanlığındatoplan-mıştır.Şûra’yatoplam292üyekatılmıştır.Şûra’da6anagündemmaddesibelir-lenmiştir.Bumaddeler:ticaretokullarıveliseleriprogramveyönetmeliği,erkeksanatortaokullarıveenstitüleriprogramveyönetmeliği,kızenstitüleriprogramveyönetmeliği,İstanbulTeknikOkuluyönetmeliği,ortavebuderecedekitekniköğretimokullarıöğretmenveöğreticileriyleilgilimevzuatınbugünküihtiyaçlaayarlanmasıveaileileokularasındaişbirliğisağlanmasıiçingereklitedbirlerinalınmasıdır(ÜçüncüMilliEğitimŞurası,1991:9-37).

Şûrabukonularıgörüşmeküzere5komisyonhalindeçalışmıştır.MillîEğitimBakanıTahsinBanguoğlu,Şûra’nınaçılışkonuşmasınıyapmış,teknikvemeslekieğitiminnedenŞûra’nınanagündemmaddesiolduğunuaçıklamıştır.Banguoğlu,Türktoplumununhükümettenyeniişvemesleksahalarıoluşturmasınıtalepettiğinedeğinmiş,butalebindolaylıolarakteknikvemeslekieğitimeolantalebiartırdığındanbahsetmiştir.Meslekiveteknikokullardaöğrencisayısının50biniaştığınısöyleyenBanguoğlu,hızlaartanbutalepkarşısındateknikvemeslekiöğretimkurumlarınınmüfredatlarını,programlarınıveyönetmeliklerinigözdengeçirmeninbirzarurethalinialdığınıizahetmiştir(ÜçüncüMilliEğitimŞurası,1991:3-6).

GenelKurul’dailkolarakErkekSanatOrtaokullarıveEnstitüleriveİstanbulTeknikOkuluKomisyonu’nunraporugörüşülmüştür.Komisyon’unraporubeşmaddedenoluşmaktadır.RaporunilkikimaddesindeİstanbulTeknikOkuluilediğerteknikokullarınprogramveyönetmeliklerindebirdeğişiklikyapmayagerekolmadığısöylenmektedir.Raporunüçüncümaddesindeortasanatokullarıveens-titülerdedahaverimlibireğitimverilebilmesiadınaderssaatlerinindeğiştirilmesi,okullardaöğrencilerinetütçalışmalarıyapması,ilavedersveatölyeçalışmaları-nınmüfredataeklenmesiönerilmektedir.Dördüncümaddedeelektrikvetasviyebölümlerindeatölyestajısayılarınınartırılmasıistenmektedir.Raporunbeşincimaddesineteknikeğitimintemelsorunlarınıgidermeyeyöneliktavsiyelerbulun-maktadır.Bubölümde,sanatenstitülerininhaftada44derssaatieğitimgörmelerisebebiylebedeneğitimidersinialamadıklarısaptanmış,enstitülerdebedeneğitimidersininverilebilmesiiçinMillîEğitimBakanlığı’nınçalışmabaşlatmasıgerek-tiğisöylenmiştir.SanatenstitülerininbeşincisınıfındaTürkiyeveİnkılâpTarihidersininokutulmasıgerektiğirapordabelirtilmektedir.Okullardasanayimüzelerikurulması,bumüzeleraracılığıylaöğrencilerinsanatvezanaattarihinedairgörgü-

158

leriniartırmaları,gezilervekonferanslaryoluylaöğrencilerinbilgivegörgülerininartırılmasıgerekliliğiraporunkonuedindiğibirbaşkameseledir.Raporda,derskitaplarınınyazılmalarıvebasılmalarıhususundaBakanlığınhiçbirfedakârlıktankaçınmamasıgerektiğivurgulanmıştır.Sanatokuluhizmetlilerininokultarafındangiydirilmesi,öğretmenlerinfazlamesaikarşılığındatatillerdedersyapmaları,sanatokullarıyatılıöğrencilerineverilecekiaşelerinyenidendüzenlenmesirapordayeralandiğerönerilerdir(ÜçüncüMilliEğitimŞurası,1991:19-20).

Komisyon’unsunduğuraporGenelKurul’daoybirliğiylekabuledilmiştir.AileveOkulBirliğiKomisyonu31üyedenoluşmuştur.BaşkanlığınıAnkaraÜni-versitesirektörüAzizKansuyapmıştır.Okul-aileişbirliğiilkdefabirMaarifŞûrası’ndagündemegelmiştir.RapordaOkul-AileBirliğianatüzüğüoluşturulmuş-tur.Komisyon’unhazırladığırapordaOkul-AileBirliği’ninailelereokullarıneğitimveöğretimilkelerinitanıtmasıgerektiği,temizlik,sağlıkvedevamproblemlerininailelerlegörüşülmesi,fikir,duygu,ahlakvebedeneğitimininönemininailelerekavratılmasıveOkul-AileBirliği’ninçalışmalarınıkolaylaştıracaktedbirlerinalınmasıkonularındatekliflerdebulunulmuştur.Öğrencininokuliçerisindekihalvehareketlerikadarokuldışıdurumunundagözetilmesigerektiğibelirtilmiş,öğretmen-aileilişkilerinisıkıhalegetirmekadınaOkul-AileBirliği’ninilkokulveortaokuldüzeylerindeçalışmalaryapmasıgerektiğivurgulanmıştır.Varolanokul-ailebirliğitüzüğündeyenilikleryapılmasıkararlaştırılmıştır.Raporda,ilkokullardahersınıfınbirsorumluöğretmenininbulunmasıvebuişkarşılığındaöğretmenlereücretverilmesi,çiftöğretimyapanokullarabirerbaşöğretmenyardımcısıatanması,mevcuduçokveyayatılıolanokullardaokulunmaliişleriyleilgilenmeküzerebirekonomistatanması,Okul-AileBirliğikurulanyerlerdeOkulHimayeHeyetlerininkaldırılması,öğrenciveaileleriilgilendirenkonularınderskitaplarınınsonunaek-lenmesiveBirlikproblemlerininBakanlıkçabirbroşürhazırlanarakyayımlanmasıtemennilerindebulunulmuştur(ÜçüncüMilliEğitimŞurası,1991:58).

AileOkulBirliğiKomisyonu’nunhazırladığırapordaGenelKurul’dagörü-şülmüşveoybirliğiylekabuledilmiştir.Şûra’daçalışmayürütenbirbaşkakomis-yon,OrtaveBuDerecedekiTeknikÖğretmenveÖğreticileriileİlgiliMevzuatıAyarlamaKomisyonu’dur.Komisyontoplamda33üyedenoluşmuş,KomisyonbaşkanlığıgöreviniİstanbulÜniversitesiEdebiyatFakültesiDekanıProfesörHamitOngunsuyürütmüştür.Komisyondagörüşülenbaşlıcakonu,ilk,ortaveyüksekteknikokullaraöğretmenyetiştirilmesivemevcutöğretmenlerindurumuolmuştur.Önlerindeki20yılboyuncayetiştirileceköğretmenlerinyetiştirilmeşartlarınavestatülerinedairtekliflerdebulunmuştur.Komisyon’unhazırladığırapordayeralantemeleğitiminsekizyılaçıkarılmasıveöğretmenlerinbunagöreyetiştirilmesiteklifioldukçaönemlidir(ÜçüncüMilliEğitimŞurası,1991:100-101).Rapordabuteklifinyanısırakızveerkekmesleköğretmenokullarınındörderyıllıkokullar


159


olmaları,Ankara’dabiryükseköğretmenokuluaçılması,üstünbaşarıgösterenöğretmenlerinödüllendirilmesi,öğretmenlikstajlarınınetkinliğininartırılması,eğitimveöğretimkonularıüzerinearaştırmayapacakbirenstitününkurulması,öğretmenlerekonuttahsisedilmesivesosyalstatülerininartırılmasıiçinBakanlığınçalışmalaryürütmesiteklifedilmiştir.Komisyonraporundaüniversitelerdışındaöğretmenyetiştirebilecekeğitimkurumlarınınisimlerinidezikretmiştir.Bukurum-lar:KöyEnstitüleri,EğitimEnstitüleri,KızveErkekMeslekÖğretmenOkulları,üniversitelerinedebiyatvefenfakülteleriileyüksekderecedemeslekokullarıolaraktanımlanmıştır.330ilve2ilçedeortaokulaçılması,kızveerkekmeslekokullarınıneğitimsüresinin4yılaçıkarılması,idarecilerinözelolarakeğitilmesivegörevdenalınmalarınınkanunimüeyyideyebağlanmasırapordaelealınandiğerkonulardır(ÜçüncüMilliEğitimŞurası,1991:97-114).

Komisyonraporu,bazısözlüönerilerinardındanGenelKurul’dayapılanoylamasonucundakabuledilmiştir.III.MillîEğitimŞûrası’ndaoluşturulanveraporhazır-layanbirdiğerkomisyonTicaretOrtaokullarıveLiseleriProgramveYönetmeliğiKomisyonu’dur.Komisyon52üyedenoluşmuş,başkanlığınıİstanbulÜniversitesiHukukFakültesidekanıHıfzıVeldetyapmıştır.Komisyon,raporunda,ticaretortao-kullarındaokuyanöğrencilerinaynızamandaçalışmalarındanötürüokulderslerininöğledenönceyeçekilmesiniteklifetmiştir.BununyanısıraticaretortaokullarındaToplumBilimidersininkaldırılması,buortaokullarınbirinciveikincisınıflarındahaftadabirersaatolacakşekildeGeometridersininokutulması,diğerderssaatlerinindeyenidendüzenlenmesiteklifedilmektedir(ÜçüncüMillîEğitimŞurası,1991:205-214).BununyanısıraTicaretOrtaokullarıveLiseleriYönetmeliğindekibazımaddelerindeğiştirilmesikararırapordayeralmıştır.İmtihanyönetmeliklerinindeğiştirilmesi,TicaretLisesimezunlarınınyüksekekonomiveticaretokullarıylaSiyasalBilgilerFakültesi’negirmelerininolgunluksınavlarıylayapılması,rapordayeralandiğerkararlardır.Raporda3maddelik“Dilekler”bölümübulunmaktadır.Bubölümdestajyeröğretmenlerlealakalıyenibiryönetmelikhazırlanması,Türkdaktiloklavyesininoluşturulması,buklavyeyihazırlayacakbirkomisyonmeydanagetirilmesiteklifedilmiştir(ÜçüncüMillîEğitimŞurası,1991:209).

KomisyonraporuGenelKurul’damemnuniyetlekarşılanmışveoybirliğiy-lekabulgörmüştür.III.MillîEğitimŞûrası’ndaçalışmayapansonkomisyon,KızEnstitüleriKomisyonu’dur.Bukomisyonuntoplam35üyesibulunmaktadır.KomisyonbaşkanlığınıMillîEğitimBakanlığımüfettişiSenihaSızalyapmıştır.Komisyon,KızTeknikOkullarıYönetmeliği,müfredatprogramı,SınıfGeçmeveBitirmeİmtihanlarıYönetmeliğikonularınıgörüşmüştür.KomisyonbukonularıüçbaşlıktanoluşanbirraporlaGenelKurul’asunmuştur.Komisyon,raporunda,KızEnstitülerindeverilenkültürdersleriprogramınınortaokullardakiprogramınaynısıolmasına,meslekdersleriveatölyederslerindendolayıkültürderslerimüf-

160

redatınınhafifletilmesine,meslekdersleriveatölyederslerinitoplumunihtiyaç-larıdoğrultusundaefektifhalegetirilmesigerektiğineyervermiştir.KızTeknikÖğretimveErkekSanatOkullarıderssaatlerininaynıve28saatolmasırapordayeralanbirbaşkakonudur.Komisyon,KızEnstitüleri’ndemeslekveatölyederskitaplarınınyenidenyazılmasıgerektiğinibelirtmiştir.KızEnstitülerisınıfgeçmevebitirmeimtihanlarınınyenidendüzenlenmesiileimtihandaitinagösterilmesigerekenhususlarraporunsonbölümündeyeralmıştır(ÜçüncüMillîEğitimŞurası,1991: 243-259).

4.1. Şûra Kararlarının Uygulanması

III.MillîEğitimŞûrası’nda,Tanzimat’tanogünegittikçeilerleyenmeslekiteknikeğitimkonularıanagündemmaddesiolmuş,meslekiveteknikokullaradairönemlikararlaralınmıştır.Meslekiveteknikokullarınmüfredat,programveyönetmelikleriyenidendüzenlenmiş,buokullaraMillîEğitimBakanlığıtarafındanayrılanbütçeyenidendüzenlenerekartırılmıştır(Turan1992:88-90).

ŞûrakararlarıuyarıncaTeknikÖğretmenOkullarıeğitimsüresi3yıldan4yılaçıkarılmıştır.Buuygulamanınamacısonsınıftaöğrencileriöğretmenlikmesleğinehazırlamaktır(Duman,1991:68).TeknikÖğretmenOkullarınınisimlerideğiştiril-miş,KızTeknikÖğretmenOkullarıveErkekTeknikÖğretmenOkullarıolmuştur(Turan,1992:100).Şûra’daalınankararlarneticesinde1947-1948ve1948-1949eğitim-öğretimyıllarındadersdağıtımcetvelleriyenidendüzenlenmişvederssa-atlerideğiştirilmiştir(MEB,1947:35-36;MEB1949:65).YineŞûrakararlarınauygunolarakmeslekokullarındaElektrikveTesviyebölümleriaçılmıştır.TeknikLiselerinsonsınıfınaİnkılâpTarihidersikonmuştur(MEB,1947:87).

1947 tarihinden itibaren Türk Klavyesi Komisyonu oluşturulmuştur. Şûra karar-larına uygun olarak İstanbul, İzmir, Bursa ve Buca’da eğitim fakülteleri kurulmuştur (Duman, 1991: 73). Şûra’da kabul edilen temel eğitimin 8 yıla çıkarılması planı ise ancak 1997 yılında uygulanabilmiştir (Dinç, 1999: 79).

Şûra kararı olan Ankara’da ikinci bir öğretmen okulu kurulması projesi ise 1950’den sonra gerçekleşebilmiştir (Binbaşıoğlu, 1995: 221). Eğitim Enstitülerine giriş koşulları Şûra kararlarına uygun olarak değiştirilmiş, resim, beden eğitimi ve yabancı dil öğretmeni yetiştiren bölümlerin kontenjanları ihtiyaç dâhilinde artırıl-mıştır (Karamuk, 1973: 196). Okul-Aile Birliği Kurumu günümüze kadar varlığını koruyabilmiştir. Yine 1950-1960 yılları arasında düzenlenen stajyer öğretmenlik ve pedagojik formasyon programları bu Şûra’da alınan kararlar doğrultusunda şekillenmiştir.


161


Sonuç

1939yılındayapılanilkMaarifŞûrasıilebirliktehükümetler,TürkMillîeği-timiningeleceğiniplanlamakvesistematikhalegetirmekistemişlerdir.Şûralarıngündemleriniozamankiulusalveuluslararasıgündemlerbelirlemiş,CHPprogramıdaŞûragündeminietkilemiştir.Döneminşartlarınagöreileriyedönükplanlamalaryapmakamaçlanmıştır.1921yılındagerçekleştirilenI.MaarifKongresi’nidışarıdatutarsakİsmetİnönü’nünCumhurbaşkanlığına,RefikSaydam’ınBaşbakanlığınaveHasanAliYücel’inMillîEğitimBakanlığınarastlayanI.MaarifŞûrası,CumhuriyetdönemininilkEğitimŞûra’sıolmaözelliğigöstermektedir.

I.MaarifŞûrası’nıngündemmaddeleri,KöyEnstitüleri,ilkokullardanüniver-sitelerekadarherkademedekiokullarınyönetmelikleri,programlarıvemüfredat-ları,meslekiveteknikokullarındurumu,dersiçeriklerininoluşturulmasıvederskitaplarınınhazırlanmasıolmuştur.Şûra,kendiiçerisindeyedikomisyonaayrılmış,bukomisyonlarauzmanlıkalanlarınagöreüyeleratanmıştır.Hükümet,Şûra’daalınankararlarınbirçoğunutatbiketmiştir.KöyEnstitüleri’ninkanunlakurulmasıbuuygulamalardanbaşlıcasıdır.Şûra’yaİsmetİnönübaştaolmaküzerehükümetkademeleriihtimamgöstermiş,HasanAliYücelGenelKurul’abizzatbaşkanlıketmiştir.YukarıdadasöylendiğiüzereŞûragündeminiCHPprogramıbelirlemiştir.HalböyleikenŞûra’danhükümetpolitikalarınazıtkararlarınçıkmasımümkünolmamış,hükümetdeŞûrakararlarınariayetetmiştir.AdetaŞûrahükümetineğitimpolitikalarınıbelirlemeküzeretoplanmıştır.BudurumdahükümetinŞûrakararlarınıbüyükorandatatbiketmesitabiibirdurumteşkiletmektedir.

1943yılındatoplananII.MaarifŞûrası’nınyapıldığıesnadaŞükrüSaraçoğluönderliğindekikabinehükümetetmegöreviniyerinegetirmiştir.ŞûrabaşkanlığınıMillîEğitimBakanıHasanAliYücelüstlenmiş,Şûra’dakiüyesayısıbiröncekiŞûra’yanazaranartışgöstermiştir.Şûra’nıngündemmaddelerianadilinöğretimi,okullardaahlakeğitimiverilmesivetarihöğretimikalitesininartırılmasıolmuş,Şûrabünyesinde3farklıkomisyonkurulmuş,bukomisyonlardauzmanlıkalanla-rınagöreüyelerbulunmuştur.Şûra’nınçalışmaesaslarıI.MaarifŞûrası’ylaaynışekildeolmuştur.TıpkıilkŞûra’daolduğugibibuŞûra’dadahükümetkademe-lerinindahlibüyüktür.DenebilirkiŞûraüyeleribüyükorandahükümetintesisettiğistatükoylauyumluvaziyettedirler.Şûragündeminegelenkonular,II.DünyaSavaşı’nınetkisiveŞükrüSaracoğluhükümetininamaçlarıdâhilindeolmuştur.Okullardatarihşuuruvemillibilincinaşılanması,ahlakeğitimininetkinhalegetirilmesihususlarıII.DünyaSavaşıtehdidiniensesindehissedenbirhükümetinyetişenneslidevletçi-milliyetçistatükoyaeklemekadınagerçekleştirmekistediğieğitimpolitikasınınbirparçasıdır.

162

III.MillîEğitimŞûrası,2.DünyaSavaşı’nınhemenardından,Türkiye’deçokpartiliseçimlerinilkyapıldığıyılolan1946senesindetoplanmışveçıkarılanka-nunlaMaarifŞûraları’nınismi“MillîEğitimŞûraları”olarakdeğiştirilmiştir.III.MillîEğitimŞûrası’nınanagündemmaddesiherkademedenmeslekiveteknikokullarınmüfredatları,öğretmenveöğrenciprofilleri,yönetmelikleri,meslekiveteknikokullarıneğitimkalitesininartırılmasıvebuokullarınyaygınlaştırılmasıolduğundan,öncekiherikiŞûra’daolduğugibibuŞûra’dadahükümetmensuplarıetkinvazifeleralmışladır.Şûragündemlerininbelirlenmesindehükümetinhızlaşehregöçedennüfusuorganizeederekmeslekikazanımlarsağlamayaçalışmasıetkiliolmuştur.ÇokpartiliyaşamageçilmesiveDemokratParti’ninoypotansi-yelinekarşıhızlımeslekedindirmevetoplumazanaatkârlıkhasletlerikazandırmayollarıylasosyalyaşantıyısistematikhalegetirmeniyetiŞûragündemivekarar-larınıetkilemiştir.

1950yılındaDemokratParti’niniktidaragelmesinedekgerçekleştirilenüçŞûradahükümetlerineğitimpolitikalarınınneşekildehayatageçirileceğininkararlaş-tırıldığıorganizasyonlarolarakgörülmektedir.Budurumda,hükümetlerinŞûrakararlarınıtatbiketmede“çekingenlikgöstermesi”veya“görmezdengelmesi”gibidurumlargerçekleşmemiştir.

KAYNAKLAR

AKYÜZ,Yahya(1982),Türk Eğitim Tarihi (Başlangıçtan 1982’ye), Ankara, Ankara Üniversitesi DilveTarih-CoğrafyaFakültesiYayınları.

___________(1978),Türkiye’de Öğretmenlerin Toplumsal Değişmede Etkileri (1848-1940), Ankara,DoğanBasımevi.

ARMAOĞLU,Fahir(1988), 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1918-1980),Ankara,TürkiyeİşBankasıKültürYayınları.

ASLANER,Nilgül(2008),Millî Eğitim Şûraları ve Eğitim Programları (1939-1946) (Yayım-lanmamışYüksekLisansTezi),GaziÜniversitesiSosyalBilimlerEnstitüsü,TarihAnabilimDalı,TürkiyeCumhuriyetiTarihiBilimDalı,Ankara.

AYAS,Nevzat(1948),Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitimi, Kuruluşlar ve Tarihçeler, Ankara, MEBYayınları.

BAŞAR,Erdoğan(2004),Millî Eğitim Bakanlarının Eğitim Faaliyetleri (1920-1960),İstanbul,MillîEğitimBasımevi.

BİNBAŞIOĞLU,Cavit(1993),Çağdaş Eğitim ve Köy Enstitüleri,İzmir,DikiliBelediyesiKültürYayınları.

_______________ (1995), Türkiye’de Eğitim Bilimleri Tarihi,İstanbul,MEBYayınları.

BirinciMaarifŞûrası17–29Temmuz1939(1991).Çalışma Programı, Konuşmalar, Lahikalar, İstanbul,MillîEğitimBasımevi.


163


DUMAN,Tayyip(1991),Türkiye’de Ortaöğretime Öğretmen Yetiştirme (Tarihi Gelişimi), İstanbul,MEBYayınları.

DİNÇ,Sait(1999),Cumhuriyet Döneminde Yapılan Millî Eğitim Şûraları ve Alınan Kararların Uygulanması (1923-1960)(YayımlanmamışYüksekLisansTezi)HacettepeÜniversitesi,AtatürkİlkeleriveİnkılâpTarihiEnstitüsü,Ankara.

ERSOY,Adem(2007),İkinci Maarif Şûrasında Alınan Kararlar ve Dönemin Aydınlarının Görüş-leri(YayımlanmamışYüksekLisansTezi),MarmaraÜniversitesi,SosyalBilimlerEnstitüsü,İlahiyatAnabilimDalı,İlköğretimDinKültürüveAhlakBilgisiBilimDalı,İstanbul.

İkinciMaarifŞûrası(1991),Çalışma Programı, Raporlar, Konuşmalar,İstanbul,MEB.

KARAMUK,Ziya(1973),50. Yılında Millî Eğitimimiz,İstanbul,MEBYayınları.

SAKAOĞLU,Necdet(1992),Cumhuriyet Dönemi Eğitim Tarihi,İstanbul,İletişimYayınları.

SHAW,Stanford(1983),Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye,Cilt:2,İstanbul,EYa-yınları.

TUNAYA,TarıkZafer(1952),Türkiye’de Siyasi Partiler (1859-1952),İstanbul,DoğanKardeşYayınları.

TURAN,Kemal(1992),Mesleki ve Teknik Eğitimin Gelişimi ve Mehmet Rüştü Uzel,İstanbul,MEBYayınları.

ÜçüncüMillîEğitimŞûrası(1991),Çalışma Programı, Komisyon Raporları, Konuşmalar, İstanbul,MEB.

YÜCEL,HasanAli(1993),Millî Eğitim İle İlgili Söylev ve Demeçler,Ankara,KültürBakanlığıYayınları.

Süreli Yayınlar

ATAY,FalihRıfkı(18Temmuz1939).“MaarifŞûrasıHasanAliYücel’inVecizBirNutkuylaDünAçıldı”,Ulus.

BABA,Nüzhet(1939).“BedenTerbiyesiveGençlikMeselesi;İzcilik”.Ülkü, C: XIII.

“BirPrensipMünakaşası”,Tasvir-i Efkâr,16Şubat1943.

Safa,Peyami(16Şubat1943).“Şûradanİntibalar”,Tasvir-i Efkâr.

“HalkevleriveHalkodalarıÇalışmaları”,Ülkü,C:XV,S:91,Eylül1940.

MEB,Tebliğler Dergisi,sayı:446,yıl:1947.



“MaarifŞûrasıDünAçıldı”,Cumhuriyet,18Temmuz1939.

“MaarifŞûrasıDünKongreileAçıldı”,Ulus,18Temmuz1939.

“MaarifŞûrasıDevamEdiyor”,Cumhuriyet,19.07.1939.

“MaarifŞûrasınınDünküÇalışmaları”,Ulus,19.07.1939.

Tan Gazetesi,20Şubat1943.MillîEğitimBakanlığıTemelKanunu,14.06.1973Tarihve1739SayılıKanun.

164

“TürkNeşriyatKongresiProgramı”,Tebliğler Dergisi,MEB,C:1,S:13,10Nisan1939.

Tebliğler Dergisi,MEB,C:3,1939.

“1939-1940,1940-1941,1941-1942DersYıllarındaİlkokullarındaOkutulmakÜzereYazdırıla-cakTarihKitaplarıŞartnamesi”,Tebliğler Dergisi,MEB,C:1,S:5,13Şubat1939.

“1941-1942,1942-1943,1943-1944YıllarındaDersKitapları”,Tebliğler Dergisi,MEB,C:3,S: 93-96.


tek partİ dÖnemİ’nde eĞİtİm ŞÛralarinin hÜkÜmetlerİn

Documents