TARIM ARAŞTIRMA RAPORLARI- 24

HARRAN OVASINA ÖNEMLİ VE YAYGIN TOPRAK

SERİLERİNİN SULAMA BAŞLAMADAN ÖNCEKi STRÜKTÜR

VE İNFİL TRASYON ÖZELLİKLERİ VE ALKALİLEŞME

OLAS ILI KLARININ BELİRLENMESİ

T.C. BAŞBAKANLIK

GÜNEYDOCU ANADOLU PROJESI BÖLGE KALKlNMA IDARESI BAŞKANLICI

T.C. BAŞBAKAN LI K

GÜNEYDOGU ANADOLU PROJESİ BÖLGE KALKlNMA İDARESi BAŞKANLIGI

HARRAN OVASINA ÖNEMLİ VE YAYGIN TOPRAK

SERİLERİNİN SULAMA BAŞLAMADAN ÖNCEKi STRÜKTÜR

VE iNFiLTRASYON ÖZELLİKLERİ VE ALKALİLEŞME

OLASTLIKLARININ BELİRLENMESİ

AWSTOS, 1993

İÇİNDEK LER

ÖNSÖZ

ı. GİRİŞ

2. MATERYAL VE YÖNTEM

2.1. MATERYAL

2.2. YÖNTEM

3 . ARAŞTIRMA BULGULARI VE SONUÇ

Ö N S Ö Z

Güneydo~u Anadol u Böl gesi 'nin sulamaya açılmasıyla ortaya çıkacak tarımsal potansiyelin en iyi şekilde de~er l e ndirilmesini temin etmek amacıyla GA P İdaresi Başkanlı9ı tarafından Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi 'ne bir dizi Tarımsal Araştırma ve Geliştirme Çalı şması yaptırılmıştır.

Şanl ı urfa-Akçakale Koruklu mevkiinde tahsis ed il en 276 dekarlık bir Araşt ırma I stasyonu kurulması, 31 adet projeden oluşan ara ş t ı rma çalışmalarının yürütül ­mesi, GAP Bölgesi' nde Tarıms al Konu ı arda Veri Bankası Olu ştu rulması ve Uzaktan Algı lama Merkezi Kurulması olmak üzere dört bileşenden olu şan proje çalışmaları 1987-1 992 yılları arasında yürütülmüştür.

Planl anan proje çalışmalar ı üç aşamalı olarak ele alınmı ş olup tamamlanan böl ümü, birinci aşamayı oluşturan Adaptasyon Ça lı şmal arını içermektedir .

Proj e paketinin araşt ırma çal ı şma l arından bitkisel üretimle ilgili olanla r, Koru kl u mevkiinde kurulan Ara ş tı rma İ stasyonu ' nd a hayvansal üret imle ilgili olanl ar i se TİGEM Ceylanpınar Tarım İ ş l etmesi'ncle yüriitülmüştür.

Bu rapor , yürütü len alt projel erle ilgili olarak saptanan il k sonuçları ortaya koymaktadır.

Söz konusu proje paketinin ikinci a ş aması olan yeti şt irme teknikleri ile ilg ili araştırmal ar, i 1 k aşamada elde ed i 1 en veril ere ba~lı ol ara k ve adaptasyonu saptanmı ş tür ve çeşit l erle Harran Üniversitesi Ziraat Fakültes i ' ni n de katkı ları ile yine Çukurova Üniver s ites i Ziraat Fakültesi tarafından 1993-1996 yılları arasında sürdürülecekt ir.

ı. GiRIŞ

Kuru tarım yapı lan alanlarda sulamaya geçilmes iyle mo nokültü r tarım yerını polikültür tarı ma bırakacak ve verimde önemli sayı l abilecek artışlar sa~)lanacaktır. Ancak tarım alanlarının sulanmaya ba ş l amas ı il e beraber suları n içerdi~i iyonlar ın uygun bir drenaj s i stemi il e profi lden uzaklaştınlamayan bir bölümü özellikl e kurak ve yarı - kurak böl ge lerde toprakta birikıneye başlayacak bu birik im sulanıaya ba9lı olarak tuzluluk ve bazı durumlarda da alkalili k sorunların ı ortaya çıkarabilecekti r. iyileştirildiklerinde verimli tarımsal alanlar e lde edi l ebilen tuzlu ve alkal i toprakların dünyada ve ülkemizde kapladıkl arı alanlar hiçde küçümsenmeyecek rakamlara sahi ptir.

Harran Ovası'nın sulamaya açılmas ı il e birlikte tarı ms a l uygulamalarda büyük bir önemi olan infiltrasyon hızında da de~işnıeler beklenmektedir. Benzer şek il de olumsuz yönde etkil enebilecek bir di~er öneml i toprak özelli~i de toprak strüktürüdür .

Bu çalışma ile, sulama ba ş ladıktan sonra ileride aynı alanlarda anılan toprak özell iklerinin tekrar saptanmasıyla, sulanıanın toprakları ne derecede ve hangi do9rultuda etkiledi9i ni belirleme olana9ı elde edilmiş olacaktır.

Ayrıca, Harran Ovası 'nda yaygın olan 6 farklı toprak ser i sinde, saptanması güç olan de9işebilir sodyum oranı (ESR) ve de9işebilir sodyum yüzdesi(ESP) de9erlerinin ko l ay saplanabilen sodyum adsarpsiyon oranı (SAR) de~erlerinden hesaplanmalarına ol anak verecek olan (ESR) ile (SAR) arasındaki matematiksel il i ş ki l eri dört fark lı tuz kon s ant ra syonunda deneysel yolları a saptamak ve bu ili şkil erin katsayılarından yararlanarak toprakların alkalişme e9ilimlerini belirl emek, çalışmanın bir di9er amacını oluşturmuştur .

2. MATERYAL VE YÖNTEM

2. ı. Materyal

Araştırmada, çalışma al an ında saptanan 25 farklı toprak serisi içinde Harran Ovas ı'n ın yaklaşık% 80'ini kaplayan Harran , Akçakale, Kısas, Gürgelen, Sırr ın ve Cepkenli seril eri çal ı şma alanl arı olarak seçilmi ş tir . Araşt ırma materyali olarak seçi len bu toprak seri l erinin her birinde farkl ı yerlerde serilerin yayıl ma alanlar ı ile orantıl ı say ıda olmak üzere toplam 23 profil çukuru açı larak, genet ik hor i zonl ara göre toprak örnekleri alınmıştır .

Araştırma a l anı içinde bulunan Şanlıurfa 'da sıcak iklim koşulları hakimdir. Kı ş l ar ılık , yazlar ise s ıcak ve kurak geçmektedir . Bitki örtüsü yok denecek kadar azdır ancak, do9u ve bat ıdaki yükseltilerde bodur a9açlar, çal ı , s ütl e~en, meyan ve devedikeni gibi kuraklı~a dayanıklı bitkil e r yer almaktadır. Araştırma alanı jeolojik bakı mdan genellikle Pleistosen-Holosen alüviyallerinden oluşmuştur . Alanı do9u-batı ve kuzey yönlerinde Miyosen-Hosen oluşukl arı çevre l emekte ve bunlar bazı yerl erde alanın orta kesimler i ne do9ru aşınmış tepecikler şeklinde uzanmaktadır .

2. 2. Yöntem

Araşt ırma mater yalinde rutin ana l izler ve strüktürle ilg ili çalışmalar yapılırken , örnek araziden alındı9ı anda agregatları bozmadan elle ufalanarak

tar l a neminde iken 8 mm'lik eleklerden geçirildikten sonra i ç inde l aboratuvara getir il mi ş ve hedeflenen amaçlara kull anılmak üzere alt örneklere ayrı l mışt ı r.

Buna göre ;

1) 2 mm'lik eleklerden geçirilmi ş toprak örneklerinde

- Textür - pH - Kireç -Total çözünebilir tuzlar - Katyon de~ i ş im kapasitesi - Degi ş ebi 1 ir katyon 1 ar - Organik madde - Total azot -SerbesT Fe..tOtve Alı,O.s

plastik bidonlar yönelik olarak

2) 1, l - 2, 4, ve 8 mm'lik eleklerden geçirilmiş toprak örneklerinde

- Agregat stabilitesi - Strüktür stabil i te indeksi - Süspansiyon - Strüktür indeks i

hesaplanmı şt ır .

İ n filtra syon testlerinde i se; çift silindirli, sabit su seviyeli infiltrometre­l er kullanı 'lını~Lır. Uu Lc ~ Ller, yoldan ve yerleş im yerlerinden uzak, çat lak i çermeyen ve herhangi bi r bitkinin ekili -dikili olmadıgı boş arazi lerde yapılmı şt ır.

To praklar ı n al kalilik duruml arı incel eni r ken, ara ş t ı rma a l anından alınan toprak örnekleri, tavalara serilerek, kurutma odasında kurutulmu ş , daha sonra merdane il e ezilerek, bir bölümü 0.5 ınm, diger bir bölümü i se 2 mm'lik eleklerden geçirilerek pl astik tarbalara konmuştur. ESR-SAR ilişkilerinin belirlenmes i amac ı yla, 4 farklı tuz ko nsantrasyonunda ve herbir tuz konsantrasyonunda 6 farklı SAR degerinde 24 farklı çözelti hazırlanmıştır .

Dört farklı tuz konsantrasyonunda yap ıl an denemeler sonucu he saplanan ES R ve SAR degerleri arasındaki ilişkiler, doğrusal regresyon analizleri ile i rdelenerek her bir toprak örn eği için dört ayrı regresyon denklemi hesaplanmı şt ır.

Denge çöz e lt i 1 eri nde yap ıl an sodyum ve ka 1 s i yum ana 1 iz deÇjerl eri nden sodyum adsorpsiyon oran ı (SAR) ve değişebil i r sodyum degerl eri (Nax ) ve katyon değiş im kapasitesi deÇJerlerinden (KDK}, deÇJi şebilir sodyum oranı aşağıdaki şeki lde hesaplanmı ştır:

SAR = Na (me/1 ) 1 [Ca (mejl )/2H

ESR = Nax (mejlOOgr)/ (KDK-Na~) (me /lOOgr)

Na • = TNa- PvCoNa

TNa = Toprak örneklerinin amonyum asetat ile ekstrakte edilmesi ile el de edilen çözelt il erdeki topl am sodyum kansantrasyonu

PvCoNa= Dengeye gelen toprak örneklerinde adsorbe edilmemi ş sodyum konsantrasyonu.

Regresyon anali zl eri il e beli rlenen ESR- SAR ili ş k i l eri a şag ıdaki bagıntıda yerine kanarak ESP- SAR ili şk i sine dönü ştürülmüştür .

ESP = (ESR X 100) / ( l+ESR)

Ayrıca Gapon degişim katsayısı (Kg) degerleri, iyon degişim denklemine göre;

Kg = (Na " ) (Ca .. H 1 (Ca. H (Na • )

hesaplanmıştır.

3. ARAŞTIRMA BULGULARI VE SONUÇ

Harran Ovas ı'ndaki yaygın toprak seril erinin strüktür özellikleri ile ilgil i olarak yap ılan çalışmalarda; strüktür üzer ine etkili olabil ecek toprak özellikl erinin önem dereces i veya s ıras ı , çalı ş ılan ser ilerin kend i içinde yüzey hor i zon 1 arı nda aynı o 1 marnakl a beraber, organ i k madde yada C/N oranı nı n etki sinin ön plana ç ıktıgı anlaşılmaktadır. Diger taraftan, herbir seriye ilişkin tüm profillerin ve horizenların bir arada degerlendirmeye alındıgı durumda , organik madde kil i çeriginin ön s ı ralarda yeraldıgı anlaşılmaktadır . Ayrıca, tüm serilerin bütün horizonlarına ait veril erin topluca istatistiksel anali ze tabi tutulması sonucu, kirecin ön sı rada yer aldı g ı, bunu sıras ıyla organik madde (C/ N oranı) oranı, Al203 ve degi şebil ir (Ca+Mg) 'un izledigi göriilmektedir.Bu nıın dı ş ında degişebilir sodyumun degişik serilerde farkl ı strOktUr parametrelerini etkiled i Çj i, ancak toplu deÇjerl end i rmede özellikl e agregat stabilitesini azalttıgı görülmü ştür .

Alkalili k ile ilgili çalı şmalar:

- Tuz Kon santrasyonunun ESR- SAR İl i ş k i s i ne Etki s i:

Araştırmada kullanılan topraklarda genellikl e çözeltilerin toplam tuz konsantrasyonu arttıkça ESR-SAR ilişkilerinin kat sayıları (Kg) azalmı şt ı r . Bu azalma bazı toprakl arda düzenı i olarak görülürken, bir kı smında düzenı i olmamışt ır . Toprakların Kg degerl erin i n tuz konsantrasyonuna farkl ı tepki göstermesi, büyük olas ılıkla mineralojik bil eş iml erinin farklı olmasından kaynaklanmaktad ır . Gerçekten de tuz konsantrasyonunun artması il e ; Kg degerleri diizenl i olarak azalan Kı s a s seri s i A 12 ve Harran serisi B horizonunda smektit grubu kil mineralleri baskın iken, Kg degerleri düzenli olarak azalmayan Gürgelen seris i Bl ve Cepkenli seri s i B horizonlarında pol igorskit ve i ll it grubu kil mineralleri hakim durumdadır .

Tuz konsantrasyonunun artışına baglı olarak Kg degerlerinin azal ması, sulama suyu kalites ine baglı olarak toprakların alkalileşme ola s ılıgı konusunda bir fikir vermekted ir. Toprak uzun yıllar aynı suyla suland ı gında t oprak çözeltisinin bileş imi ile sulama suyunun bileşimi aynı olacaktır. Herhangi bi r sulama suyunun SAR degeri ne kadar yüksekse bu s u ile sul anacak olan topraklarda birikecek sodyum miktarı dolayısıyla ESR deger i o kadar yüksek olacaktır .

Sulama suyunun SAR degeri kadar, toplam tuz konsantra syonu da alkalileşme açı sı ndan öneml i bir faktördür. Aynı SAR degerlerinde, ancak farklı t opl am tuz

konsantrasyonundak i sul arı a sul anan toprakl arda , suyun tuz konsantrasyonu arttıkça topraklarda oluşturabilece9 i alkalili k zararı azalacak, buna karşılık, aynı SAR de~erlerindeki sulama sularının veya t oprak çözeltisinin toplam tuz konsantra syonu aza 1 d ıkça toprakl arda a 1 ka 1 i 1 eş me görlil ebi 1 ecektir.

Tarımsal alanı arı n sulanması nda SAR de~eri ve tuz konsantrasyonu düşük ol an kaliteli sulama sular ı kullanılmaktadır. Ancak, SAR de~eri düşük sulama suyu bulunarnıyar ve sulama zorunlu olarak görülüyorsa, toplam tuz konsantrasyonu yüksek olan sular sulama için bir noktaya kadar öneri lebili r. Çünkü alkal i toprakların iyileştirilmesi tuzlu toprakların iyileştiri lmesinden daha zordur.

-Toprak Özellikl e rinin ESR-SAR i l i ş kisine Etkis i :

Bu araştırmada kullanılan toprakların genel regresyon denklemlerinin e~imleri (Kg) 0.0054 ile 0.0130 aras ında deÇjişmektedir.En yüksek Kg de~eri Gürgelen serisi Ap horizonunda en düşük ise Kısas se risi A12 horizonunda belirlenmiştir.

Araşt ı rm ada ku ll an ıl an toprakl arı n KDK' ı eri artt ıkça gene ll i kle Kg de~erl eri dü şmüştür. örneÇjin Gürgelen seris i Ap horizonunun katyon de~işim kapasitesi 24.5 meflOOg ve Kg deÇjeri 0.0130 iken, Kı s as serisi 1112 hori zonunun KDK's ı 50.7 mejlOOg ve Kg de~eri 0.0054'dür. Toprakların organ i k madde içeriklerinin artması ile de Kg de~erleri düşmektedir .

örne~in, Kısas seris inde organik madde içeri~i Ap horizonunda, A12 horizonundan fazla iken , Kg deÇjeri Al2 horizonunda Ap horizonundan daha büyüktür. Bu araştırmada kullanılan toprakların ESR-SAR ilişkileri organik madde, katyon deÇjişim kapasites i ve yüzey yük yo~unlu~u gibi özellikler tarafından etkilenmiş olma sına ra~men bu özelliklerin Kg üzerindeki bireysel etkilerini izole etmek zordur. Aynı SAR ve tuz kon santrasyonundaki sularla sulanan farklı topraklardan; KDK, organik madde içeri~i ve yüzey yük yoÇjunlu~u fazla olanlarda sodyum birikimi göreeel i olarak di~erl erinden daha az olacaktır .

-Toprakların Alkalil eşme Olasılıkları:

Topraklarda ESR-SAR ilişk il erini n regresyon denklemlerinin e~iml eri (Kg}, toprakların alkalileşmeye karşı e~il i mlerinin bir gösterges i olarak de~erl endirilebilir. Di~er bir deyişle, herhangi bir topraÇjın Kg de~eri ne kadar büyük se, bel ir 1 i hi r S /IR de!) er i nde bu topraktak i ESR (ESP) de(Jeri de o kadar büyük olacaktır.

Yapılan araştırmada elde ed il en bulgular sonucu; alkalil eşme o l ası lı ~ ı en yüksek olan topraÇjın Glirgelen se ri s i old u~u görülmektedir. Bunu s ıras ı yla Akçakal e ve Sırrı n seri l eri izlemektedir. Oi~er serilerin regresyon denkl emlerinde kayma de~erlerindeki de~işimler belirl i bir e~ il im gö stermedikleri için bir alkalileşme olas ılı ~ ı sıralaması yapılamamıştır.Buna kar ş ılı k, yüzeya lt ı hor i zon ı arı nda, gerek Kg deÇıerl eri nden, gerekse regresyon denkl emlerinden hesaplanan ESR (ESP) değerlerine göre yapılan alkalile~me olasılı ~ ı sıralamaları benzer olup, bu s ıralama Güraelen>Ak~akale>Cepken i> Harran>Sırrın>Kısas şekli nde olmuştur. Bu s ıralamadan a görü l ü~ü gibi yüzey altı horizonları bakımından alkalileşme olasılı~ı en yüksek olan Gürgel en serisidir. Toprakların al kalileşme olasılıklarının belirlenmesinde, topo~rafik yapıları ve konumları, yüzey altı katmanlarının geçirgenlikleri ve sulu tarımda yetiştirilecek bitki deseni gibi faktörler de etkilidir.

Toprak Serilerinin Alkalileşme E~ilimi-İnfiltrasyon Hızı İlişkileri ile İlgili Çalı şma lar:

Harran Ovası toprakları nda, Akçakale ve Cepkenli seri l er indek i sınıra yakın ESP de~erleri dışında tuzluk ve alkalilik bakımından, bugünkü durumuyla önemli bir sorun olmad ı~ı anlaşılmaktad ır .

Araştırınayla elde edilen bulgular , ovada yer alan toprakl ar ı n birbirinden oldukça farklı infi 1 trasyon hızları na sah ip oldu~ıınu göstermekted ir .

Toprak serilerinin infiltrasyon hızı 1.07-13.41 cm/saat arası nda degi şmekted ir. Araşt ırmada elde eaflen veriler-ina ikkate alınmasıyla oluşturulan infiltrasyon hızı ve alkalileşme e~ilimi harita l arı karşılaştırı l dı~ında; İnfiltrasyon hızı arının ~örecel i olarak düşi,i k oıdu~u serileri n ~Ce~kenl i, Gürgel en, ~kfakale) al alileşme egnTnilerinın yü se ol~ugu görülme te ir. Buna karşılık ın iltrasyon hızlarının yükkek oldugu seriler e (Sırrın-a, Harran-a, Kısas-a) alkalileşme egilimleri düşü tür.

Alkal ileşmenin, infiltrasyon hızı üzerinde olumsuz etkil eri vardır. Örne~in; yüksek ESP de~erlerinin infiltrasyon hızını azalttıgı, kil içerigi ve şişme derecesi düşük olan toprakların yüksek infiltrasyon hızına ve dü şük alkalileşme e~ilimine sahip oldu~u, topraktak i de~işebilir sodyum miktarının fazla olmasının kil minerallerinde şişme ve dispersiyonu artırd ı ~ ı, bunun da yapı nın bozulmasına ve infiltrasyon hızının aza l masına yol açtı~ı bilinmektedir.

Bu araştırma, şu anda bölge topraklarının büyük bir bölümünde alkalileşme gerçekleşmiş olmasa bile, alkalileşme e~iliminin yüksek oldu~u serilerde infiltrasyon h ız ı n ı n dii ş iik o 1 nı as ı toprak yönet i mi nde çok d i k kat 1 i o 1 u nma s ı gcrektiöini giist:crmckt.cdir. nıı !.oprakların kötii yönetilmesi ile başlatılacak ol an bir alkallle;irııe Lalerı y<lrc tc ll ularak dii ~Uk oları Inflllrasyon hızının daha da azalma sına ve sorunun boyutlarının daha da büyümesine neden olabilecekti r .

N

t 1 / S!l l:OOO

Araştırma Alanının Konumu lle Toprak örneklerinin Alındığı vn in l ill ıasyoıı

ölçUmlarinin yapıldıO ı yerler (Alkalilik denemeleri için toprak örnekleri yalnızca @lle gösterilen noktalardan alınııııştır) .

N

t ı /3 !ı7. 000

1

/ )

( ~·

1 r \ (

\ 1 ~

i

\ (

~

Harran Ovas ı Topraklarının alkalliaşma eğilimi harll 9s ı (13u harila arazinin topo(Jraflk durumu dikkale alınmadan yalnızca !oprakl arın fiziko-kimyasal özellikler i osas alınarak hazı rlanmış tı r) .

H

t 11 3~T.OOO

rı n Serisı (o)

·ı 1 '- . ..,.r"'"' __i

·v;,') -// ·~

/ .

/ 1 i

( ~·

1 / \ (

\ 1 ''\

\

\ (

~

Harran Ovası Toprak larının göreceli in filirasyon lıızı hari l ası.

TARIMSAL ARAŞTIRMA GELİŞTİRME PROJ E ÇERÇEVESiNDE YÜRÜTÜLEN ÇALIŞMALAR

l. GAP Bölgesine Adapte Olabil ecek Şeftal i , Kayısı, Badem ve Nektarin Çe ş i tlerinin Saptanmas ı

2. GAP Böl ges inde De~iş i k Nar Çeş itlerinin Adaptasyonu

3. Ül kemizde Yeti şt i ricili 9i Yapılan Çilek Çe ş itl erinin GAP Bölgesine Adaptasyonu

4. GAP Bölgesine Uygun Pikan Ceviz i Çeş itlerinin Saptanması

5. Do~al Ol arak Yeti şen Çok Yı ll ık Soganl ı -Yumrulu ve Rizomlu Süs Bitkilerinin Tarl ada Üretim Olanakl arı

6. Sul amanın GAP Alanı nda Yüksek Verimli Sofralık ve Şaraplık Üzüm Çeşitlerinin Verim ve Kalitelerine Etkisi

7 . GAP Bölgesinde Sebze Yet iştiri c il i9inin Geli ş tiri l mesi

8. GAP Böl gesinde Yüksek Verimli Lif Teknolojik özellikleri üstün Pamuk Çeşit 1 eri ni n Saptanmas ı

9 . GAP Böl gesinde Sul u Ko ş ull ara Uygun Yemlik ve Biralık Arpa Çe şitl~rinin Saptanmas ı

10. GAP Böl ges i ne Uygun Kolza Çeş itl erinin Saptanması

ll. GAP Böl gesi ne Uygun Ayçiçegi Çeş itlerinin Saptanma s ı

12. GAP Böl ges i nde Sulu Koşullara Uygun Ekmeklik ve Makarnalık Bu~day Çeşitle­ı eri ni n Saptanmas ı

13. GAP Böl gesi nde Sulu Koşullara Uygun Çeltik Çeşitlerinin Saptanması

14 . GAP Bölgesinde Yem Bitkil eri Adaptasyonu

15 . GAP Bölgesinde Sul u Ko ş ullarda Yeti ştirilebilecek Yonca Çeşitlerinin Saptanmas ı

16. GAP Böl ges inde I. Ür ün veya II. Ürün Olarak Yeti ştirilebilecek Sorghum Tür ve Çe ş itl eri ni n Saptanma s ı

17. GAP Bölges i nde I . veya II.Ürün Olarak Yeti ştirilebilecek Mısır Çeşit l erinin S aptanmas ı

18. Harran Ovas ı Koşull arında Pamuk Sulamasında Sul ama Aralıgı ve Su Tüketimi nin Bel irl enmes i nde Açık Su Yüzeyi Buharlaşmas ından Yararlanma Ol an akl arı

19. Ha r ran Ovas ı Ko ş ull arınd a Ayç içe~i Tüketiminin Belirlenıne s inde Açık Su Ol an akl ar ı

Sulamasında Sul ama Aralı~ı ve Su Yüzeyi Buhar ı aşma s ı ndan Yararı anma

20. Harran Ovası Koşullarında Su Yüzeyi (Class-A Pan) Buharlaşmasından Yararlanarak İkinci Ürün Soya İçin Sulama Programlarının Geliştirilmesi

21. GAP Bölges inde Pilot Bitki Koruma Kliniklerinin Kurulması

22. GAP Bölgesinde Zirai Mücadele Politikas ı na Esas Te şkil Edecek Hastalık, Zararlı ve Yabancı Otların Saptanmas ı

23. Mardin-Ceylanpınar Ovaları Toprak Kaynaklarının Temel özellik ve Da~ılımla­rının Belirlenmesi ve Ideal Arazi Kullanım Pl anlarının Haz ırl anmas ı

24. ~arran Ovasında ör:ıemli ve Yaygın Toprak Seril eri nin Sulama Başlamadan Onceki Strüktür ve Infiltrasyon özelli kleri ve Alkalileşme Ol ası lıklarının Belirlenmesi

25 . GAP Bölgesinde Entansif Süt Sı~ırcıl ığını Geli ştirmek İ çin Uygul anabi l ecek Islah Organizasyon Modelleri

26. Kilis Tipi Güney Sarı Kırmızı Sığırların Yayılış Alanları, Performansları ve GAP Böl ges i i çin Bu Sı~ırlardan Yararlanma Olanakları

27. GAP Bölgesinde Yetiştirilen İves ilerin Süt, Döl ve Et Verimleri nin Islahında Egzotik Irklardan Yararlanma Olanakları

28 . GAP Bölgesi nde Çeşitli Bal Arısı I rklarının Performan slarının Saptanması ve Bölgede Mevcut Arı Irklarının lsl ah ı Olanakları

29. GAP Bölgesi nde Entansif ve Yarı Entan s if KoşullardaHind i Yeti ştiric i li~i

30. GAP Bölgesinde Sulu Koşullarda Uygulanabilecek Ekim Nöbeti Si stemleri

31. İkinci Ürün Dane Mı sır Yetişt irmede Farklı Toprak İ şleme Yöntemlerini n Teknik ve Ekonomik Yönden Karşılaştırı lmas ı

32. Plastik Örtülü Seral arda Bitki Yetiştirme Ortamının Sa~lanması İ çi n I s ı örtüleri İle Neml endirme Sisteml erinin Kullan ı lması ve Enerji Dengesinin Belirlenmesi

33. GAP Bölgesinde Tahıllar ve Baklagiller Pazarlama Yapısı ve Geli ştirilmesi

34 . GAP Bölgesinde Endüstri Bitkileri Pazarlama Yapısı ve Ge l i ştirilmesi

35 . GAP Bölgesinde Meyve ve Sebze Pazarlama Yap ı sı ve Geli ştirilmesi

36. GAP Bölgesi nde Hayvansal Ürünl er Pazarlama Yapısı ve Gel iş tirilmesi