tarihe yolculuk

7/30/2019 Tarihe Yolculuk

1/75

TRHE

YOLCULUK

1


2/75

Allh Tel buyurur:

Bir toplum, ship olduu hli deitirmedike, hi phe yok

ki, Allh da o toplumun hlini deitirmez. (Bir millet ahlkn bozma-dka Allh da onlarn gzel hlini bozmaz.)(er-Rad, 11)

Bir millet, kendilerinde bulunan (gzel ahlk ve meziyetleri)

deitirmedike, Allh da onlara verdii nmeti (gzel hli) deitir-

mez... (el-Enfl, 53)

O (zafer) gnlerini Biz, insanlar arasnda dndrr dururuz

(zaferi bzen bir topluma bzen dier bir topluma nasb ederiz.) Bu da Al-

lhn, mn edenleri ortaya karmas ve aranzdan hitler edinmesi

iindir. Allh zlimleri sevmez.(l-i mrn, 140)

Yeryzne slih kullarm vris olacaktr(el-Enbiy, 105)

Raslullh -sallllhu aleyhi ve sellem- buyurur:

Allh u Kurnla baz kavimleri ykseltir; bazlarn da alal-

tr. (Mslim, Msfirn 269)

Allhn ahdini (emirlerini) ve Raslnn snnetini terk eden her

milletin bana Allh, mutlaka kendilerinden olmayan bir dman musallat

eder ve dman o milletin elindekilerin bir ksmn alr...(bn-i Mce, Fiten, 22; H-kim, IV, 583/8623)

2


3/75

Trih deil, hatlar tekerrr eder. (Sultan II. Abdlhamid Han)

Gemiini hatrlamayanlar, o ztrapl gnleri tekrar yaamak

mecbriyetinde kalrlar.

Atalarnn dindarlyla kurtulacan sananlar, babalarnn yemesiy-

le doyacan zannedenler gibidir. (mm- Gazl)

Gemiler gelecee, suyun suya benzemesinden daha ok benzer.(bn-i Haldun)

Aslanlar kendi trihlerini yazmadklar srece, avc hikyelerine

inanmak zorundayz.

Eski hatlarna hayflanmakla zaman kaybetme. Onlardan ders al vearkana bakma.

Trih, hkmdarlarn en iyi danmandr.

Trihte her hareket, hep bir kiinin ayaa kalkmas ile balar.

Gemii deitiremezsin ama, gelecek daha elinin iindedir.

Gemiin kaybn gelecek ile telf etmek dim mmkndr.

Gelecei satn alabilecek tekey, bugndr.

bin yllk gemiinin hesbn yapmayan insan, gnbirlik yaa-

maya mahkmdur.

Hkim milletlerle mahkm milletler arasndaki fark, terznin bir ke-

fesini dierinden ar getiren bir gram gibidir. Yetimi bir avu insann

varsa glipsin, yoksa mahkm!..

3


4/75

NSZ

Biz ciz kullarn man nmetiyle ereflendiren Allh Telya hamd senlar olsun!

nsanl zulm ve cehlet karanlklarndan kurtarp slmn nurluiklmine kavuturmaya vesle olan kintn Fahr-i Ebedsine salt selmolsun!

Bu mbrek ve cennet vatan, canlar pahasna bizlere hediye edenazz ehidlerimizin ruhlard olsun!

Milletler belli bir corafya diliminde mrlerini srdrrken asl ha-yatlarn, kkleri olan mnev dinamikleri ile devm ettirirler. Bu trih kk-

ler, gemiteki btn madd ve mnev deerler manzmesi, zaferler silsile-si, bide ahsiyetler gibi millet gvdesini omuzlarnda tayan temel kkler-dir. yle ki btn dallar, ancak bu kklerden beslendike yaar, ieklenirve meyvelenir.

Dolaysyla millet aacnn canllk emresi, dallarnda mhedeedilir. nk kk ve gvdedeki btn faliyet, dallarn yapraklanmas, i-eklenmesi ve meyve vermesi iindir. Bu gyeyle devaml olarak milletaac, kkleri ve gvdesiyle birlikte dallara enerji sevkiyt yapar durur.nk bu dallar, o milletin yarnlarn oluturacak olan yeni nesli, yni

genleridir.

Bu gerekten hareketle bir milletin istikblini grmek, kermet de-ildir. Sadece onun gen nesillerine bakmak kfdir. nk her devrin gen-lii, kendi karakterine uygun, enerjisini harcayabilecei ayr bir heyecanleminde yaar. Eer bir millette genler; glerini ilim, irfan, mneviyat,hayr ve fazlet yollarna sarf ediyorlarsa, o millet, istikbl vadeden bir mil-let demektir. Bunun aksine, genler, g ve enerjilerini sfl arzulara, elen-ceye, kaba kuvvete esir ve rm ediyorlarsa, kbet hsran ve hezmettir.

Bunun iindir ki trihten beri ayakta kalabilmi btn milletler,genlerini ynlendirme hussunda tecrbeli davranan milletlerdir. Mill ve

mnev deerleri konusunda milletler, gen nesillerini, bilhassa trih uu-

ruyla devaml olarak zinde tutarlar. Bilirler ki gemiin kklerinden bes-

lenmeyen dallarn gelecei, ancak kurumak ve kaybolmaktr. Onun iin Al-

manlar, daha eitimin balangcnda iken genlerine, kurunlanan ehirlerini

ve yanan ormanlarn; Japonlar ise, atom bombalarnn buharlatrdehir-

lerini gsterip mzde yaadklar ac felketleri hatrlatrlar. Veya bunun

aksine mill birlik ve beraberlikleri syesinde kazandklar zaferleri sermye

edinerek gen nesillerinin heyecanlarn gelitirmeye alrlar.

4


5/75

Milletlerin ite byle byk gyelerle yasland mill iftihar ve ibret

tablolarna, bizler ise, dier milletlere hi nasb olmad lde fazlasyla

ship bulunmaktayz. Bir yanda stanbul Fethi, bir yanda hallar karsnda

kazand

m

z byk zaferler, bir yanda yirmi drt milyon kilometrekareyetaan ak ve fetih sancaklarmz, bir yanda madd gcmzn olmad bir

dnemde dny devlerini devirdiimiz anakkale Muhrebeleri ve stikll

Harbi Sadece bunlar bile lykyla ve doru birekilde okumak ve anla-

mak, bu hususta kf bir misl tekil eder.

Lkin onca esiz trih ve kltr haznemize ramen, trih kkleri-

mizden lykyla istifde edemezsek, stelik hayrsz bir mrasyedi edsyla

gemiimize srt dnme gaflet ve umursamazlna dersek, hazin neticele-

re dr oluruz. Gnmzde dehetli bir hzla yaylan kltr ve medeniyet

istlsna kar ne direnecek ne de bir varlk gsterebilecek tkatimiz kalr.

Hele mill ve mnev deerlerimiz talan edilirken sessizce ve kaytszca sey-

retmek, emnetin elden kmasyla neticelenebilecek dehet verici bir gaflet-

tir.

Urunda nice canlar verilerek elde edilen emnetleri muhfaza iin

bugn lykyla gayret gsterelim ki, yarn o ar bedelleri tekrar demek

mecbriyetinde kalmayalm. Trih bir hakkattir ki, korunmayan emnetler

elden km ve ona lyk olununcaya kadar da elde edilememitir. Mill ai-

rimiz M. kifin u beyti bu gerein ifadesidir:

Shipsiz olan memleketin batmas haktr,

Sen ship olursan bu vatan batmayacaktr

Unutmamak gerekir ki trih, hfza-y millettir, mill tecrbelermecmuasdr. Bu yzden mzinin bittii yerde, millet biter, insan biter, izan

biter. nk millet, bir bakma trihinden ibrettir. Onu mnev deerlerin-den ve trih uurundan uzaklatrrsanz, geriye insan srs kalr.

Bu itibarla mzinin devrettii unsurlarn zenginlii nisbetinde yenieserler ve yeni nesiller canl ve devaml olur. Milletlerin beks; hassas,duygulu ve mnen seviyeli bir kalbe ship olan nesiller yetitirmekle mm-kndr. ocuklarna, trihini ve anakkale destnn ninni yapan nesiller,mnna, milletine ve btn madd ve mnev deerlerine ship kacaktr.

Bu ship kla trih boyunca milletimiz, ilim, irfan, ahlk, fazletve sanatta mstesn bir mevkiye nail olmutur. Buna da btn cihan hittir.Kahraman ve fazletli ecdat, her sahada destanlar yazan bir millet olmannmadd ve mnev hussiyetlerini en gzel ekilde sergileyerek, bunu trihin

altn sahifelerine de tescil ettirmilerdir.

5


6/75

Bu gereklerden hareketle yeni nesle trih uurunu doru ve tam ola-rak verebilmek, hayt derecede mhim vazifelerimizdendir. Aksi hldegenlik, muazzam bir haznenin zerinde zavall bir dilenci gibi yaamayamahkm olur. Nitekim yabanc kltr, var kuvvetiyle byle bir hissiytgenlerimize alamakta ve stelik yeni neslimizin taptaze dimalarn kabuledilemez bir aalk kompleksi ile kastl emellerine kar hayran bir ruhesiri gibi yetitirmeye gayret sarf etmektedir. Bu ac gerei grmek iinevremize dikkatli bakmaya bile gerek yok. Onca trih zenginliimizeramen kendisini son derecede fakir hisseden ve hatt dmanna bile muh-ta bir zavall farz eden fikir ve kalb mlarnn says az deildir.

Bu bakmdan genliimiz iin en mhim meselelerden biri de, trih

zenginliimizi ve erefli mevkmizi fark etmek. Neler yapabildiimizi grp

neler yapabileceimizi kavramak. Hangi gz kamatrc baarlara ve ahsi-yetlere ship olduumuzu mhede edip daha nice muvaffakyetler sergile-

yebileceimizi ve nice bide ahsiyetler yetitirebileceimizi idrk etmek.

te buna vesle olmas niyet ve azmi ile bizler de cizne, karncakararnca faydal olabilmek iin kk bir eser hazrladk. anl milletimizinve bilhassa genliimizin mnev duygularnn ve trih uurunun inkifna

bir nebze de olsa hizmette bulunma yolunda kaleme aldmz baz yazla-rmz bir araya topladk. Okumay kolaylatrmas ve hissiyt daha ziyde

beslemesi gyesiyle de hikye slbu ierisinde bir anlatm metodu tkip et-tik. Gen bir delikanlya trihe yolculuk yaptrdk. Bu yolculukta deli-kanl, bata Osman Gz olmak zere baz Osmanl sultanlarn,evliyullh, ulemy, hedyTrih Baba ile birlikte ziyaret etti. Eli-nizdeki kitap, ite bu ziyaretler neticesinde delikanlda oluan intib, heye-can ve trih uurunun, velhsl ak ile yaanan bir mnn tercman oldu.

Hsl, unu iyi idrk etmeliyiz ki, atalarmzn mukaddes emneti

olan din, dil, trih ve kltr mrsna lykyla ship olabilmek, sadece har-

be hline gelmi olan madd eserlerin tmirinden ibret deildir. Aslolan, o

rh, heyecan ve medeniyetin canland

r

lmas

ve mstakbel nesillere intikli-dir.

Ne mutlu, mzmizin ibret ve fazlet levhalarn doru okuyup, ken-dileri iin en mhim zirveleri hedefleyerek milletimizin mstakbel kaderin-de hayrl hizmetlere namzet olan, kkleri mzye, dallar istikble uzanan,kadirinas, asil ve gen nesillere

Allhm! Millet aacmzn taze dallar olan gen neslimizitrih kklerimizdeki an ve eref hasletlerine lyk meyvelerle bereket-

lendir! Asl

na ly

k bir nesil eyle! Geleceimizi gemiimiz gibi parlak,

6


7/75

muhteem ve mnevver eyle! Bu cennet vatanmz, cennet ehli bir ne-sille kymete dek muammer eyle!

mn!..

7


8/75

TRHE YOLCULUK - 1

MJDE DOLU BR RY

Trih sayfalar incelendiinde, byk olu ve hdiselerin temelinde,byk hayl, dnce ve ideallerin bir balang tekil ettii aka grlr.Bu olular, Hakkn rzsna muvfk bir vasfta ise, bunlarn tezhrleri de,azim ve irdeleri glendirici bir mjdeyle balar.

Cihan trihinin en mbrek ve en azametli bir safhasn tekil edenOsmanlnn balangc da, Allhn lutuf ve keremiyle byle bir mjdeylegereklemitir. Btn kaynaklarn ehdetiyle sbit olduu zere OsmanlDevletinin vel bnsi Osman Gz Hazretleri, byk Allh dostu eyh

Edebali Hazretlerinin hne-i sadetlerinde, mjdelerle dolu bir ry gr-mtr.

eyh Edebali Hazretlerinin evinde misfir kald bir gece OsmanBey, rhuna sknet veren, nefsinin rpnlarn dindiren sohbetin huzruiinde heyecan dolu anlar yaamt. Bir rivyette, kendisine yatmas iingsterilen odann duvarnda asl bir Kurn- Kerm olduu iin ona hrme-ten ayan uzatmayp, oturduu yerde tatl bir uykuya dalmt. Rysnda,eyh Edebali Hazretlerinin gsnden kan ve giderek hill eklini alanAyn, bir ucunun kendi gsne girdiini ve kendisi ile eyh Edebali Haz-

retleri arasndan kan bir fidann nar hline geldiini, bu narn dallarnn ktaya yayldn ve birok milleti glgesi altna aldn grd. Bu top-raklarda hametli kule ve kubbeler zerinde Ezn- Muhammed okunuyor;

blbller Kurn- Kerm tilvet ediyorlard. Semnn grlebilen her yeriglen hline gelmiti.

Osman Bey, rysnda bu gzel manzaralar byk bir hayranlklaseyrederken, niden bir ceylann ortaya ktn grd. Batya doru ka-maya alan ceylana ok atmak zere nian alrken uyand.

Abdest ald. Msade isteyerek Edebali Hazretlerinin huzruna gir-di. Rysn anlatmaya balad. Anlattka eyhin yznde tatl tebessmler

beliriyor, gzleri, nrn birk ile parlyordu. Zr Edebali Hazretleri, kalbgzyle bu rynn srrn zmt. Osman Bey susunca, eyh, ban kal-drd; gzlerinin iine bakarak, yumuak ve henkli sesiyle yle dedi:

Olum! Gibi ancak Allh bilir. Lkin grdn bu ryda doludolu hayr vardr. Cenb- Hak, sana ve soyuna saltanat nasb edecektir.

Dny, oullarnn himyesine girecektir. Benim zrriyetimden bir kz ileevleneceksin. Bu izdivatan doanlar, senin kuracan ve giderek byyecek

8


9/75

olan byk bir devletin bana geeceklerdir. Bu devlet de Batya dorugenileyecektir...

Osman Beyin genlik zindelii ile kaynaan mthi bir enerji, by-

lece devreye girdi ve dinamik bir ilerleyi ve ykseliin mili oldu. Muaz-zam bir medeniyetin temelini tekil etti. Bu genlik enerjisi, bir kudretmenba hline gelerek btn cihna yaylan adlet ve il-y kelimetullhgneinin gl bir kayna oldu. nsanlk sems parl parl aydnland...

Ancak!

Dn Osman Gznin genlik yllarnda grd ve gerekletirdiiryya mukbil, bugnn genleri ne gibi bir ry grebilir? Bunu hayli-mizde nasl canlandrabiliriz?

BR GENCN RYSI

Yirmi yalarnda bir delikanl...

Keml-zevl dengesi iinde akp giden bu lemdeki hlden hle ge-ilerin sonsuzluuna berrak birekilde vkf olamyordu. Birbirine dola-m iplik yumaklar gibi karmakark his ve fikirlerin zebnu olmaktankendini kurtaramyordu.

Zihninde mthi bir yangn vard. Yreinde sanki maher kaynyor-

du... drki, dnyya geli ve dnydan gidi gibi iki muazzam srrn arasnaskm kalmt... Akl, haytn trl ini ve klar; saysz aldanmalar,kazanmalar, kaybetmelerle dolu ihtil zincirleri ile deta balanmt... Es-rar ykl muammlar aamyordu. Saysz mahlktn, birbirinden deiikkader programlar neyin nesiydi? Velhsl binbir trl alkant iinde yzpgidiyor, kendisini deta kksz bir aa gibi kurumaya mahkm gryor-du...

Gen, bylece gnlne huzur verecek bir gr berraklna ulaa-madan saatlerce nndeki trih kitabnn, sonsuza tutulmu bir aynann ii

kadar derinlemi sayfalarna lo nazarlarla bakmaya devm ediyordu. Uykuile uyanklk arasnda, yni yakaza hlinde deta bir zaman tneline girmi-esine mnidar bir ry grd:

TRH BABA

Rysnda dem -aleyhisselm- ile hayta balayan ve asrlar elin-de tutan bir ihtiyarla karlamt. Bu yalnn adTrih Babayd. Yz,

binlerce yllk beer trihin ac-tatl htralarndan bin bir iz tayordu. Say-

s

z mcerlar, dramlar, trajediler; sevinler, zntler ve insanl

a it daha

9


10/75

neler neler onun baklarndan yansyordu. Sanki gemiteki btn vkalaronda, st ste akan milyonlarca glgeler gibi girift bir hlde idi. Nice za-ferlerin sevinci ve malbiyetlerin hzn, i ie onun hlinden okunmak-tayd. Gelip geen hdiselerin akisler ynyd. ok yal olduu, yaadhdiselerle iki bklm olan beli ve uzun hrpn sa ve sakalnn bembeyazkesilmesinden anlalan Trih Baba, sanki haritalar mecmuasyd. Muzdaripdelikanlnn alnnefkatle okad ve:

Evldm! Seni ok bedbin, skntl ve muzdarip gryorum. Bin-lerce yldr akp giden insanlk trihinin yalnz bir tek kesitine nazar edenler,dar bir ufuktan bakanlar, hakkate vsl olamazlar. Sen mmin ve erefli birecddn mirasssn; haytn ilh tecell itibryla mthi bir kar-k mev-simine rastlasa bile, mkedder olup asl yese dme! stikbldeki baharn

mit ve tesellsiyle kendini teskn edebilmelisin. Bu diryeti kazanabilmeniin imdi seninle bir seyahate kacaz. dedi.

Sonra elinden tuttuu genci dolatrmaya balad.

OSMAN GZY ZYARET

Garip ve mehul bir lemdeydiler. Trih Baba:

Evldm! Fazla vaktimiz yok; onun iin mbarek ecddndan baz-larn ziyaretle iktif edeceiz! dedi ve genci, Osmanl Devletinin bnsi

Osman Gznin huzruna kard. Drt yz atldan byk bir devlet kuran,mr Allh yolunda hizmet ve gayretle geen, at srtndan hi inmeyen,veft ettiinde kendisinden sadece birka silah, be on at ve be koyunmras kalan1 mtevz Osman Bey, onlar ayakta karlad. Sade ve temizgiyinmiti. Olduka mlyimdi. Buna ramen zerinde mnev bir heybetvard. Gen onun karsnda titremiti.

Dnydaki hizmetlerinin karln kat kat grerek hirette mesdbir hayt olan Osman Gz, asrlar sonrasndan, bylesine gen bir torunu-nu grnce kendi hareketli ve ele avuca smaz genliini hatrlad. Gzle-

rini ufka dikti, bir i ekti. Sanki bir daha o gnlere dnmek, hatta tekrartekrar dnerek her defsnda Allh yolunda gayret etmeyi ve ehdet erbe-tini imeyi arzu ediyordu. Lkin Cenb- Hakkn hkm insanlarndnyya bir defa gelmeleri eklindeydi. Bu dny hayt, insanoluna birdefya mahsus verilen bir hak idi.

Vakarl bir ed ile konumaya balad. nsanlarn slma ve onunulv ahlkna ihtiycndan bahsetti. Nefsi; menfaat, hrs, haset, tembellik gi-

bi kt vasflardan kurtararak btn insanlara kar mtebessim bir ehreyle

1 Mustafa Nri Paa,Neticl-Vukut, Ankara 1987, I-II, 20.

10


11/75

mumele etmek gerektiini, yumuak huylu, firsetli ve gzel ahlk shibiolarak herkesle iyi geinmenin faydalarn anlatt. Sonra da unlar syledi:

Anadolu beylikleri arasndaki faydasz bo ekimelere hibir za-

man karmadm, hatt etrafmdaki tekfurlarla da iyi geinmeye gayret et-tim. Hep batya doru fetih rhuyla ilerledim, zlimlere kar cihd ettim.evremdeki yiitlerin ve askerlerimin sammiyetini gren pek ok insan bi-

zim yanmzda yer ald, etrafmzda sarslmaz bir tevhd hlesi olutu

Gen, bu sylenenleri kafasnda bir yerlere oturtmaya alyor, an-cak tam olarak idrk etmekte zorlanyordu. Trih Babaya bakt, o da buszleri tasdk eder mhiyette hafif hafif ban sallyordu.

Grme devm ettike gen, Osman Gznin ne kadar byk bir

muvaffakyete mazhar olduunu fark etmeye balamt. Acaba bunun sebe-bi nedir, diye dnrken Osman Gz, bir devletin en mhim unsurununadlet olduunu syledi. Doruluktan ayrlmamak, hakszl mutlaka gi-dermek ve hakkn yerine getirilmesini salamak gerektiini syledi. Bu se-

beple kendisinin Hazret-i meri rnek alarak resmen kadlar tyin ettiin-den ve bu kadlarn vazfelerine, ne kendisinin ne de bir bakasnn karma-dndan bahsetti.

kinci bir husustan bahsedecekti ki, biraz durdu. Trih Baba ile gen-ce bakt, onlarn pr dikkat dinlediklerini grnce konumaya balad:

Babam Erturul Gz, eyh Edebalinin dizinin dibinden ayrlma-d. Ben de onun derghna sk sk giderdim. Daha sonra byk olum

Aladdin Paay onun hizmetinde bulunmas iin yanna gnderdim. Bunusylemekten maksadm; bir devletin zerinde Allh dostlarnn mnev ta-sarruf ve himmetleriyle hayr dular olursa, o devlet, salam esaslar ze-rinde ykselir ve uzun mrl olur.

Babam Erturul Gz, Allh dostlarna ihtimam gsterme hussundabenim ahsmda btn haleflerimin ruhlarna yn verecek olan u kymetli

vasiyette bulunmutu:Bak oul!

Beni incit, eyh Edebaliyi incitme! O, bizim aretimizinmneviyat gneidir. Terzsi dirhem amaz!

Bana kar gel, Ona kar gelme! Bana kar gelirsen zlr, in-cinirim; Ona kar gelirsen gzlerim sana bakmaz olur, baksa da grmezolur!

11


12/75

Szmz Edebali iin deil, senceiz iindir! Bu dediklerimi vasi-yetim say!..

Bakn, bu hususta size mhim bir hdiseyi daha nakledeyim:

Kumral Abdal isminde bir gnl ehli vard. Yeniehir taraflarndaotururdu. Dervileriyle Rum kylerine akn eder, onlarn hidyeti iin gay-ret sarf ederdi. Bir gn Allh yolunda ehl-i hlden byk bir zt ile gr-m. O zt, Kumral Abdala:

Allh Tel, Osman Gzye uzun mddet ayakta kalacak bykbir devlet ihsn etti, git mjdele! demi. Kumral Abdal, beni tanmadiin o mbrek zt, ehresini trif etmi ve baz almetler sylemi. Kumral

Abdal da beni bulup bu mjdeyi verdi.

ok sevinmitim. Kumral Abdala:

u anda bir klla bir marabamdan baka bireyim yok. Bunlarhediyem olarak kabul et! deyip, onlar verdim. Kumral, marabay alp k-lc geri verdi. Sonralar ben de ona bir zviye yaptrdm ve Yeniehir civ-rnda baz tarlalar vakfettim.

Bu esnda Trih Baba gence bakyor, ne dndn anlamaya a-lyordu.

Osman Gz, gen torununa, bir de ahde vefnn ehemmiyetini an-latmak istiyordu. nk hayatta kendisine ok lzm olacakt. Dedi ki:

Bak yavrum! nsan iin en mhim vasf, onun emn olmas, szn-de durmas ve evresine gven veahsiyet telkn etmesidir. Bu olmadan hi-bir i yaplamaz. Kitleleri peinden srkleyen; karakter ve ahsiyettir. n-

sanlar da zirveletiren, onlarn nndeki bide ahsiyetlerdir. Toplumlardim muhta olduklar insan ararlar. Peygamber Efendimiz -sallllhualeyhi ve sellem- senin gibi genken Mekke-i Mkerremede el-Emn vas-

fyla mehur olmutu. Hatt bu vasf Onun ikinci bir ismi hline gelmi,

Emn diye ar

l

r olmutu.te bizlere den de, Onun yolunda yryerek emn ve sdk olmak-

tr. Bundan en fazla istifde edecek olan da yine kendimizdir. imdi sana vearkadalarna ibret olsun diye bamdan geen bir hdiseyi anlatacam:

Devletimizin salam esaslar zerinde hzla bymesini nlemek iste-yen Kete Tekfuru, dier tekfurlar da kkrtarak byk bir orduyla bize sal-drmt. Allhn izniyle onlar malp ve perian ettik. Kete Tekfuru kaa-rak Ulubat Tekfuruna snd. Biz de Ulubat kuataraksrarla Kete Tek-

furunu teslim etmelerini istedik. Ulubat Tekfuru, benim ve benden sonra

12


13/75

gelecek Osmanl sultanlarnn Ulubat Kprsnden gemememiz artylaKete Tekfurunu vereceini bildirdi. Bunun zerine:

Ben ve benden sonrakiler bu kprden gemeyecekler. diye sz

verdim.

Elhamdlillh, kfire verilen bu sz bile en gzelekilde tuttum veUlubat kprsnden hibir zaman gemedim. Allh onlardan rz olsun,benden sonra gelen pdiah evltlarmn da hibiri, byk bir vefkrlk

gstererek, szm bozmadlar. Gemek mecbriyetinde kaldklarnda bile,kpry kullanmayarak kayklarla getiler. Onlarn bu tavrn grdke okmesrr oluyorum. Herhlde sizin idrecileriniz ve byklerinizde de bylesimisller mevcuttur

Gen, daha nce hi iitmedii, hatt hayl bile edemedii eylerduyuyordu. Zihnindeki karkla mukbil, gnlnde tatl meltemler estii-ni hissetmiti.

Osman Gz Hazretleri, son bir-iki cmle daha sylemek istedi. Dediki:

Olum Orhan Gzye bir vasiyette bulunmutum. Onu tuttu veAllhn izniyle muvaffak oldu. Ayneyleriimdi size ve neslinize de tekrar-lamak istiyorum. nk hepiniz benim evldmsnz:

Olum!.. Asl zlim olma!.. lemi adletle enlendir ve Hak yo-lundaki gayretleri terk etmeyerek benim rhumu d et!.. limlere hrmeteyle ki; din ve dny ileri nizam bulsun!.. Nerede bir ilim ehli duyarsan,Ona rabet, ikbal ve hilim gster. Askerlerinin okluu ve servetinin b-

yklyle marur olup Hak ehlinden uzaklama!.. Bizim mesleimiz, Al-lh yolu ve maksadmz Allhn dnini yaymaktr. Yoksa kuru kavga vecihangirlik dvs deildir.2

Osman Gznin szleri bitince Trih Baba ile gen, msade istedi-ler. Byk bir ihtiramla elini pp edeple oradan ayrldlar.

I. MURAD HNI ZYARET

Bir mddet sessiz yrdler. Dinledikleri szlerin muhsebesini ya-pyorlard. Trih Baba:

Evldm, senin ecddn iinde byle karakter ve ahsiyette zirvele-enler oktur. Onlar tandka hayranln artacak, zihnindeki meseleler

2kpaazde Trihi, s. 35.

13


14/75

hllolacak ve gnln huzur bulacak. imdi gel benimle! dedi ve genci Ko-sova ftihi ve ehid sultan I. Murad Hnn yanna gtrd.

I. Murad Hnn zerindeki ehdet kanlar henz kurumamt. Muaz-

zam, cengver bir devletin haritasn izen kalemin mbrek mrekkebi acaba oehdet kan myd? Sultann yz srr ve nee ile doluydu. lh dergha yzakyla varabilmi olmann sadet ve vicdan huzuru iindeydi. nk o, biryerde bir aydan fazla durmayp il-y kelimetullh yolunda srekli cihdederek bereketli bir hayat yaamt. Genci grnce uzun uzun szd ve gr

bir sesle konumaya balad:

Olum! Btn i, mal ve can onlarn verililerindeki gyeye grekullanabilmeyi bilmektir. Bilirsen, bunlar ebed yaar. Bu sebeple ben Kosovameydan muhrebesinde bir olumu bir yanma, dier olumu br yanma ala-

rak harbe girdim ve duam kabl oldu; zaferin kr kurban da ben oldum...

Kosovada hl devm eden ezanlar, benim rhumu nasl mesdediyor bilemezsin!.. imdi cennet bahesinde hep o lht ho sadlarniindeyim...

nk olum, insanln hidyete kavumas yolunda yaplan sefer-ler ve bu seferlerde ehdeterbetini imek, bizler iin birereb-i ars (d-n gecesi) ve ilhenlikti. Hakkaten biz:

Bin atl aknlarda ocuklar gibiendik,Bin atl o gn dev gibi bir orduyu yendik!..

Olum! Babam Orhan Gz bana: l-y kelimetullh (Allhndnini yceltip insanlar ebed sadete kavuturma) azmi iki ktaya sma-

yacak kadar byk bir dvdr. Seluklunun olduu gibi Romann (Avru-pann) da vrisi biziz! demiti. Ben de bu yolda yrdm ve nice fetihlerdebulunarak ardmca byk bir devlet ve memleket braktm. Rabbim, ycedni teyd ve takviye iin sebepler plnnda bizi semiti. Bunca an ve e-reflere o yce takdr syesinde mazhar olduk.

Kosova meydannda yaralandmda olum Byezide haber gn-dermitim. Yanma gelip beni kanlar iinde yatarken grnce, gzyalarntutamad. hh ekiyordu... Yava yava bam kaldrdm ve kahraman evl-dmau nasihatte bulundum:

Olum! Dnyda kim akbetinden kaabilmi ki, benim iin al-yorsun? Eer alayacaksan, mesl olduun mslmanlarn dertleri iinala!.. Onlar perian hlde brakma! Yerim sana kalyor... Adletinle ken-dini sevdir... Halkn sev ve muhabbetlerini kazan... Beni de hayrl bir evltbrakm, diye hayrla yd ettirmeye al... unu hibir zaman unutma ki,

14


15/75

pdiahln sermyesi adlettir. Saltanat rahat bir i sanma... Dnynnen zor ilerinden biri, saltanat omuzlam pdiahlarn vazfesidir.

Dnyda gzel bir nm brakmaya al... Ecddnn anna lyk ola-sn...

Bu trih ifdelerin ardndan Murad Han, gence aktard nasihat do-lu szlerini son bir tle:

Sizler de bu nasihatime cn u gnlden kulak verin! diyerek ta-mamlad.

Gen, bu sylenilenleri teessr ve skt ile dinlerken bir yandan daburam buram terlemeye balad. Hibir ey diyemedi. Derin bir i ekti,yutkundu ve I. Murad Hnn huzrundan Trih Babayla beraber edeple ay-

rldlar. Sonra Ftih Sultan Mehmed Hnn yanna revn oldular.

FTH SULTAN MEHMED HNI ZYARET

Huzra kmadan nce Trih Baba, gence Ftih Sultan MehmedHnn doumunu anlatt. Dedi ki:

Babas II. Murad Hn, 30 Mart 1432 sabah Edirne SarayndaKurn- Kerm tilvet ediyordu. Tam Muhammed Sresini okumaktaydki, kendisine bir erkek ocuunun doduunu mjdelediler.

ir ruhlu Sultan, bu mjdeli haber zerine okumakta olduuKurn- Kermden ban kaldrp:

Ba-remde gl-i Muhammed at. (Cennet gibi birrem bahe-sinde bir Muhammed gl at.) dedi ve Ftihin ismini Muhammedkoydu.3

Trih Babann szleri henz bitmiti ki, Ftih Sultan Mehmedinhuzruna vardlar. Muhammed ism-i erfini liykatle tayan Ftih, imdiHazret-i Peygamber -sallllhu aleyhi ve sellem-in: Ne gzel kumandan!

diye buyurduu iltiftn mnev ihtim iindeydi. Yeryzndekilerin haylbile edemeyecekleri muazzam bir sarayda yine muhteem bir taht zerindeoturuyordu. Gen, byk bir hu ve temenn ile zihnindeki istifhamlar arzetmeye teebbs etmiti ki, Sultan Ftih elini havaya kaldrarak buna mey-dan vermedi ve ona yle hitb etti:

Evldm! Bilesin ki ben, 14 yandan beri stanbulun projeleriyleyatp kalktm. Fetih hazrl olarak Rumeli Hisarn yapmak istedim. Pln-larn kendim izdim, daha sonra Mimar Muslihiddin de zerinde alt.n-

3 Mehmed Doan,Kurn ve Trih nnde Trkn Muhsebesi, Ankara 1992, s. 150.

15


16/75

aatnda askerlerimle birlikte byk bir man heyecnyla altk. Ben desrtmda ta tadm. Alt bin iinin geceli gndzl vecd ve man heyecaniinde almas neticesinde yz otuz iki gn gibi akl almaz bir zamanda hi-

sarn insn tamamladk.

Hisarn plnna ku bak nazar edildiinde, Arapa Muhammedyazs okunur. Mim harflerinin olduu yerlerde kuleler, Ha ve Dalharflerinin olduu yerlerde ise istihkmlar yer alr.4

53 gn stanbul surlarnda ne ileler ektik!.. yle bir hlet-i rhiyeiine girdim ki: Ya stanbul beni alr, ya da ben stanbulu!.. dedim.

Arslan yrekli cengver askerlerim de, stanbul surlarna ate lvlar ara-snda trmanrken detaehidlii paylaamayp:

Bugnehidlik sras bizde! diyerek birbiriyle yar ediyordu.te benim ve snesi man dolu askerlerimin kalbi bu kvma varnca

Rabbim bize zafer nasb eyledi. Bylece ben, Peygamber mjdesinin bereke-tiyle akapatp aatm...

Asrlardr ecddmzn hayliyle yaad bu byk fetih, bizirehvete srklemedi.stanbulda 18 gn kadar kaldktan sonra tekrar sefe-re kp Allh yolunda cihda devm ettim.

Burada bir baka htram anlataym:

Trabzon Rum imparatorluu zerine sefere kmtk. ehre arkadanulamak iin dalk ve ormanlk bir arziden geiliyordu. Bazen baltaclar,nden yol ayorlard. Yolun msit olmad bir yerde atmn aya kayd,bir kayaya tutunmak iin urarken ellerim kanad. Bu hli mhede edenberaberimizdeki Uzun Hasann anas Sr Hatun, tam frsat olduunu d-nerek:

Oul! Hn olu hnsn! Bir yce hkmdarsn! Trabzon gibi k-k bir kale iin bunca meakkate katlanman rev mdr? dedi.

nk Uzun Hasan, Trabzon Rum mparatorluu ile akrablk tessetmi ve bu yzden anasn, bu seferden vazgememiz iin bize ricc gn-dermiti. Kendisine ok sayg gsterip iltifatlar ettik, lkin niyetimizden devazgemedik.

Yaral vaziyette doruldum veyle dedim:

Ey ihtiyar ana! Bilmez misin ki, elimizde tuttuumuz dn-is-lmn klcdr. Sen zanneyleme ki, ektiimiz bunca zahmetler, kuru bir

4

Muammer Y

lmaz,Ftihin ahsiyetinden izgiler, Kayseri 1993, s. 10. Bu hdise, mneviyt

n mad-deye aksediini gsteren muhteem bir misldir.

16


17/75

toprak paras iindir. Bilesin ki btn gayretlerimiz, Allhn dnine hiz-met etmek ve insanlar hidyete kavuturmak iindir. Yarn Allhn hu-

zruna vardkta, yzmz kara olmasn diyedir. Elimizdeslm teblveyceltme imknlar varken, birtakm zahmetlere katlanmayp ten rahatl-n terch edersek, bize gz denilmesi rev olur mu? Ehl-i kfre slmgtrmezsek, onlarn azgnlklarna mn olmazsak, huzr-i ilhye hangiyzle karz?!.5

te olum, bu szlerim, bizim hayta bakmz ve hiret endiemizihulsa etmektedir.

Ftih Sultan Mehmed Hn, sz tebaasnn durumuna getirerek onla-rn gzel hllerinden ve fazletli davranlarndan bahsetti. Dedi ki:

Kendi devrimden bir misl vereyim. Tebaamdan bir mslman,malnn senelik zektn alp gnlerce dolam, verebilecei fakir bir kimsebulamam.

Bunun zerine zektnn tutar olan paray bir keseye koyarakCaalolundaki bir aaca asp, zerine de:

Mslman kardeim! Btn aramalarma ramen memleketimizdezektm verecek kimse bulamadm. Eer muhta isen, hi tereddt etmedenbunu al! diye yazm.

Bana bildirdiklerine gre bu kese ay kadar o aata asl kalm.6

Tahmin ederim torunlarm imdi de ayn minvl zeredir. Dn has-ssiyet shibi ve vatan muhabbetiyle doludur

Gen, iini ekti, Trih Babann yzne bakt, sonra da hafife ba-n nne edi. Ftihin hitbndan dima ve idrkine sunulan buhakkatler, onu derin bir tefekkre sevk etti. Ancak gen, hl rh ihtilla-rnn girdabnda kvranyordu. Oysa onun, su ien bir ceyln skneti ilehuzur bulmas gerekirdi. Genci bin bir endienin zebnu olmu bir hlde

grmek, sultn

zd. Ayaa kalkt

; bylece grmenin bittiine iaret et-mi oldu.

Buradan Osmanl kltr ve medeniyetinin bnsi olan II. ByezidHnn yanna revn oldular.

II. BYEZD HNI ZYARET

5 Bkz. Knalzde Ali Efendi, Devlet ve ile Ahlk, haz. Ahmed Kahraman, ts., 191-192; Mustafa Nri

Paa,Neticl-Vukut, I-II, 45.6 Ali Hsrevolu, Vermesini Bilen Bir Toplum,Altnoluk,ubat 1994, say: 96, s. 7.

17


18/75

II. Byezid, vel bir pdiaht. O, Sultan Ftih Hazretleri defnedilmekiin gtrlrken, babasnn tabutunu omuzlayp tam, yeniden sraya gi-rerek tekrar omuzlam ve bu kabre kadar byle devm etmiti. Cihan pdi-h da olsa kbetin ne olacan ok iyi idrk etmi ve hayatna da bu idrkile istikmet vermiti.

Vel lkabyla anlan o zhir ve btn sultn, huzruna gelen gencingnlndeki bulankl yznden okuyarak onun birey sormasna meydanvermeden sze balad ve:

Olum! dedi: slm, gnllere huzur veren bir ryiha gibidir.Bu uurla ben tahta ktm zaman garb leminin en byk mmar olanLeonardo da Vinci, stanbulu mr etmek ve cmlerle donatmak iin bizemrcaat etmiti. Paalarm, ok istekli bir alka ile bunu kable yanar-

ken ben, o hristiyan mmarn teklifini reddettim. Bunu yapmasaydm, MmarSinan idrk edemezdik. Kendi z ahsiyetimize kavuamazdk.

Mbedlerimize hristiyan bir ruh hkim olurdu.

unu da unutma ki, felketler gibi sadetler de daha ziyde baht ii-dir. Cehd ii olan, ilim tahsilidir; ilmin dndakilerde bahtn rol gliptir.

Bazlar, kardeim Cemin sultan olmasn istiyordu. Tahta onu lyk gr-yordu. Lkin o, lkeyi blerek milletin birlik ve beraberliine zarar vermekgibi bedbaht bir arzu ve dncenin bedelini yd ellerde lerek dedi.Unutma olum! Vatan topra asl blnmez!..

Geri kardeim Cem, son gnlerinde hatsn anlad. Papannocent,ona hristiyan olmasn teklif etmi. Bu teklif, kardeime ok ar gelmi. Sonderece mahzn olarak Papaya:

Deil Osmanl saltanatn, btn dnyy verseniz yine de dnimideitirmem!.. cevbn vermi.

Hallar tarafndan slm aleyhine kullanlmak istendiini anlayn-ca, byk bir gayret-i dniye ile Cenb- Hakkayle niyazda bulunmu:

Y Rabbi! Kfirler eer mslmanla zarar vermek iin beni letetmek istiyorlarsa, bu kulunu daha fazla yaatma! Rhumu bir an ncedergh- izzetine al!..

Kardeimin dus mstecb oldu ki, otuz alt yanda Napolide veftetti. Fn dnyya ved ettii son demlerinde yanndakilereu vasiyette bu-lunmu:

Benim lm haberimi mutlak bir srette her tarafa duyurun!Bunu mutlak yapn ki, kfirlerin benim veslemle mslmanlar zerinde

oynamak istedikleri oyunlar son bulsun! Bundan sonra aabeyim Sultan

18


19/75

Byezde varn. Ric eyleyin ki, ne kadar zor olursa olsun, nm vatanaaldrsn. Kfir bir memlekette gmlmeyi istemiyorum. imdiye kadar neoldu ise oldu. Sakn bu ricm reddetmesin! Lutfedip btn borlarmdesin. Borlu olarak huzr-ilhye gitmek istemiyorum. ilemi, ocuk-larm ve bana hizmet edenleri affetsin. Hllerine gre memnn etsin...

Onun bu hasssiyeti beni ok duygulandrd. Hatsn affettim ve va-siyetini yerine getirdim. nk affetmek byk bir fazlettir. Cenb- Hak vePeygamber Efendimiz -sallllhu aleyhi ve sellem-, insanlarn birbirleriniaffetmeleri zerinde ok durmaktadr. Zr insan, affede affede Allhn af-

fna layk hle gelmelidir.

Sultan ayaa kalkt. Muhtabnn iindeki kr dmlere bir neteratmt ve onun bir dolunay hlindeki rhunda yaanan ksfun (gne tu-

tulmasnn) azald mhedesiyle ved temennlarn kabl etti.

Yolda giderken Trih Baba, II. Byezid zamannda hicr 915 sene-sinde vuk bulan bir zelzeleden bahsetti. O gne kadar grlmemiiddetteyaanan zelzeleyle stanbul ve civr harb olmutu. Dersadette 109 cm,

binlerce ev hk ile yeksn olmu, kara tarafndaki surlarn tamam, Yediku-leden balayan saray duvarlar, temelden tepeye kadar yklmt. Byezid-iVel Hazretleri bu duruma ok zlm, mslmanlarn gnlerini ve gece-lerini adrlarda bin bir zorluk iinde geirdiklerini grerek o da adra k-mt.

Hatt Edirne tarafnda da byk tahribat olduu bildirilince, pdiahdurumu yerinde grmek zere Edirneye gitti. Meri Nehri zerindeki kp-rnn ykldn grnce hemen meydanda Ayak Dvn yapp devlet erk-nna yle hitb etti:

Ey vezirlerim, kadlarm, subalarm, aalarm, beylerim! u fe-lketi gryorsunuz. Bu topraklar zerinde byle misline rastlanmaz birfet vuk bulmamtr. Ben bunda sizlerin halka zulmettiiniz intibn al-

yorum. Ayanz denk aln! Vazfenizi adletle yapn! Kimseye zulmetme-

yin! Bu, Cenb- Hakkn bize bir kzdr. Ben de bunu size bildiriyorum kizulm irtikb edeni vazfesinden hal ederim.

Bu zelzeleden sonra memleketin her tarafndan getirtilen ustalar vekalfalar, zelzelenin sene-i devriyesinde btn ykntlar tmir ettiler. Bu b-yk zelzelenin meydana getirdii zarar, devlet hazinesinden karlanmaksretiyle yaralar abucak sarld. Felketin sene-i devriyesinde stanbulun

btn fakirlerine, saraydan gn yemek verildi. Byezid-i Vel de fakirler-le birlikte oturup bu yemeklerden yedi.

19


20/75

Bu mtevz sultan, mrn Allh yolunda cihd ederek geirmiti.Bu uurda yapt seferler esnsnda zerine bulaan tozlar silkeleyip birik-tirerek bunlardan bir tula dktrm ve bylece Allhn cihd emrineuyduunu temslen ifde etmiti

Gen, duyduklarna inanamyordu. Daha nce byle eyleri hi iit-memi ve okumamt. Bir pdihn halkn bu kadar dnebileceini ve

bu derece mtevz olabileceini hi tahmin edemiyordu.

Gen, cihd mefhmunun ne olduunu iyice anlamt. Zr cihdkelimesi, nefisleri slh edip Allh Telnn rzs iin, il-y kelimetullh(Allhn dnini yceltmek) urunda fert ve cemiyet olarakslm bir hayatyaama maksadyla sarf edilen btn cehd ve gayretleri ifde etmekteydi.

yet-i kermelerde ve hads-i erflerde ifde buyrulan mal ve canile cihddan maksat, yalnz silhla savamak deildi. Zr dnimiz silh,zulm kaldrmak, hakk tevz etmek gibi zarret hllerinde kullanlan bir v-sta olarak tantyordu. Ecddmzn yapt asl fetih ise, gnllerin fethi idiki, o, bata szl ve yazl tebl olmak zere pek ok vsta ile f edile-

biliyordu.

Zten Raslullh -sallllhu aleyhi ve sellem- Efendimizin btnsavalarna umm olarak baktmzda, slmda mdfaa ve il-ykelimetullh, yni Allhn dnini yceltmek gyeleri dnda yaplabilecek

bir harbin olmadn gryoruz. Srf toprak elde etmek iin yaplan sava-lar, insanln yz karas birer zulmdr. Hlbuki slmda sava, mutlakhakk tevz, hidyete vesle olmak ve zulm bertarf etmek gibi ulv maksat-lara dayanmaktadr.

Bundan sonra Trih Babayla gen, Yavuz Sultan Selim Hnn hu-zruna revn oldular.

YAVUZ SULTAN SELM HNI ZYARET

Yavuzun ehresinde dehetli bir mehbet vard. aldran,Mercidbk ve Ridniyenin ileli htralar hl dipdiriydi. Cenk meydanla-rndan gelen tekbir seslerini dinliyor gibiydi. Dier taraftan Hicazn ikimbrek beldesi olan Mekke ve Mednenin hizmetini deruhte etmekle mf-tehir bir dervi vasfndayd. deta iki dnyy mezcetmiti. yle konutu:

Olum! Baary nefsinden bilerek gurura kaplan, o nmete liy-kat kazanamam demektir. Allhn lutf u keremiyle Hdiml-

Harameyni-erfeyn (iki erefli belde Mekke ve Mednenin hizmetkr)olduk. Lkin bu nmeti nefsimizden bilip gurura kaplmaktan son derece

hazer ettik. Btn nmetler Allhn lutfundan ibrettir.

20


21/75

Evldm! Bir seferde devrimin mehur limlerinden KemlPaazdenin atnn ayandan srayan amur, kaftanm batan baa bo-yamt. Byk stdn zlmesine mukbil ben deta sevinmi ve:

Ulemnn atnn ayandan srayp bizi boyayan amur, bizimiin ereftir, mbrektir! Bu amurlu kaftan, ben lnce sandukamn zeri-ne kapatn ki, gelecek neslime bir ibret mzesi olsun! demitim.

nk gerek zafer, kalbin zaferidir. Onun iin bylesi bir zaferlesonsuz vuslattan nasibdr olabilmek yolunda bu amurlu kaftan, benim iinnice srlar tayan mstesn bir semboldr.

Lkin ne eseftir ki, artk ibret alacak ziyaretiler bile kalmad! Nere-de o mbrek nesil?!.

Evldm! Sekiz senelik saltanatm, Rabbimin lutfu ile kazandm za-ferler,anlar,erefler ve fnlerin iltifatlar, bizleri sekre (nefs sarholua)srkleyip malb edemedi. u hakkati ok iyi bildim:

Pdih- lem olmak bir kuru kavg imi,Bir velye bende olmak cmleden al imi!..

Olum! Sen de iyi bilesin ki, gerek muvaffakyetlerin temeli, nefsengelini amak ve onun aldatmacalarna kanmamaktr. Anadolunun di-rilik ve canll, hep byle bir muhteem dstr ile gereklemitir. Bylece

oluan mnev ve milluur syesinde Anadolu, dim gen kalmtr. Nicedman istillar grse bile, kurumu aalarn kknden filizlenen yeni

srgnler gibi dim bereketli bir yeerme ve gelime tezhr etmitir

Evldm, ksack imtihan dnysnda ok almak cb ediyor. Bak;benim sekiz senelik saltanatmda sarayda kaldm zaman ok azdr. m-rm seferlerde gemitir. Tabi bunun karln da kat kat fazlasyla AllhTelnn indinde buluyoruz...

Yavuz Sultan Selim Hna Trih Baba da hayrand. Onu iyi tanyor

ve o konutuka muhtelif ht

ralar gznn nnde canlan

yordu.Tahta getiinde u szleriyle beyat istemiti:

Ben pdiah olursam gyem; Arabistan, erkezistan ve btnbeldeleri yanl tikatlardan temizlemektir. Hatt slm bir noktaya ce-metmek iin Hind ve Turana gideceim. Douda ve batda il-ykelimetullha alacam. Zlimlere evldm olsa bile merhamet etmeye-ceim. Zamanmda rahata varmak ve ahliye tasallut etmek mmkn olmaz.te benim hlim budur. Birderim ise rahat sever ve hilim ile muttasftr.Seferden korkmaz ve haddi amak istemezseniz bana beyat ediniz...

21


22/75

Trih Baba, Yavuz Hnn byk muvaffakyetlerini, onun hell-haram hussundaki titizliine balyordu. Nitekim Msr seferine giderkenGebze yaknlarndaki balk-bahelik bir arzide mola verdiinde YavuzSultan Selim Hn, btn askerlerinin heybelerini arattrmt. Hibirindemeyve cinsinden birey kmamas zerine ellerini ilh dergha kaldrp:

Allhm! Sana sonsuz krler olsun. Bana haram yemeyen birordu lutfettin. Eer askerimin iinde tek bir kii, shibinden izinsiz bir mey-ve yeseydi ve ben bunu haber alsaydm, Msr seferinden vazgeerdim. di-yerek Rabbine sonsuz hamd senlarda bulunmutu.

Bununla birlikte o, gzn budaktan saknmayan bir kahraman idi.Mercidbk Savanda ordusunun nnde askerleriyle birlikte yz yzearpmak iin atn mahmuzlamt. Sadrazam Sinan Paann ellerine sar-

lp:

evketl hnkarm! Olmaya ki heyecana gelir kendinizi atee atar-snz, yreimiz dilhn olur! diye yalvarmas zerine:

Biz cennetmekn Ftih Sultan Mehmed Hnn torunuyuz, adriinden sava idre etmeyz! diye haykrmt.

Yavuz Sultan Selimin huzruna girerek yer pp timadnmesiniarz eden Venedik elisi Antonio Jstinianine, lkesine dndnde

pdiahn nasl biri olduu soruldu. Eli aknlk iinde:

Klc yle parlyordu ki yzn gremedim. demiti.

Bu szleri daha sonra duyan Hametli Hnkr:

Paalarm, Osmanlnn klc parlad srece dmanlarn badim nde olur. Ama Allh korusun, bu kl knna girer ve paslanmaya

balarsa, o zaman bu kafalar yava yava dikilir ve bir gn bize yukardanbakar demiti.

Yavuz Sultan Selim Hn bu derece cesur ve kahraman yapan, ship

olduu salam man ve yksek mneviyt idi. Msr Seferinde, daha nceCengiz ve Timurun geemeyip geri dndkleri korkun Tih lnmcizev birekilde on gnde gemiti.

Bu esnda askerinin nnde yaya olarak mtevz bir ekilde ikibklm yryen Cihn Padihna vezirleri:

Hnkrm, atnza binseniz. demilerdi. O da gzyalar iinde:

Nasl binerim... Grmyor musunuz, Raslullh -sallllhu aleyhive sellem- Efendimiz nmzde bize yol gsteriyor?! cevbn vermiti.

22


23/75

Trih Baba, bir an dalm ve ylece kalakalmt. Zihninde yldrmhzyla birbirini tkip eden hdiseler geidini seyrediyordu. Yavuzun m-neviytna dirunlar da hatrlamt:

Knnnin doum haberi Yavuz Sultan Selime ulatrldnda, ohu iinde Kurn- Kerm okuyordu. Haber gelince, okumakta olduuKurn- Kermden ban kaldrarak:

smini Sleyman koydum. deyip okumaya devm etmiti. O es-nda okuduu yet ise uydu:

Mektup Sleymandandr, Rahmn ve Rahm olan Allhn is-miyle (balamakta)dr. (en-Neml, 30)7

Trih Baba bir an iin dald lemden uyand. Btn bu tatl htra-

lar zaman geldike gence anlatmay dnerek izin istediler.

Yavuz Hnn huzrundan da iki bklm olarak ayrlan gen, TrihBabann pei sra gidiyordu.

Rahmetli Selim Hnn uykusu ok azd. dedi Trih Baba ve de-vm etti:

ou gecelerini kitap okumakla geirirdi. Sslenmeye, gsterieasl heves etmezdi. Baz yaknlar bunun sebebini sorduunda:

Vezirlerin ve kumandanlarn resm giysiler giymesi, pdiahlarntekrm ve ona gzel grnmek iindir. Biz kime gzel grneceiz ki o klfe-te katlanalm! cevbn verdi.

Trih Baba ile gen, bu defa da Knnnin yanna revn oldular.

KNN SULTAN SLEYMAN HNI ZYARET

Knn dalgnd. Ufuklara bakyordu. Sanki hl Akdenizden gelentop seslerini dinliyordu. Trih Baba ile genci karsnda grnce derin bir i

ekerekunlar syledi:Ben ktada hakkn ve adletin bklmez bilei oldum. At sr-

tnda t Almanyaya gittim; imdi de gidenler var; hem de teknik vstalarlave ok ksa bir zamanda... Ama gidilerdeki gyeler nedir ve izzetimiz nedurumda?!.

Evldm! Preveze deniz zaferinden sonra Barbaros, esir dolu d-man kadrgalarn nne katm olduu hlde donanmasyla Halie giri-

yordu. Ben de zamann devlet erknyla birlikte Sarayburnundaki sahil sa-

7 Mehmed Doan,Kurn ve Trih nnde Trkn Muhsebesi, Ankara 1992, s. 276.

23


24/75

raylarndan birinin nnde bu manzaray seyrediyordum. Gemiler beni se-lmlyordu. Halk, cokun bir tezhratla Barbarosun zaferini tebrik edi-

yordu. Yanmdaki paalardan biri bana dnerek:

Efendimiz! Zaman- saltanatnzda byle bir zafer myesser oldu-u iin ne kadar iftihar etseniz azdr! Acaba trih, byle bir zaferi ka kerekaydetti? dedi.

O anda Allhn mstesn bir lutuf ve keremiyle kalbim, irdem, di-mam yalpalamadan onau cevb verdim:

ftihar m,kr m? Paa! Zaferi ihsn eden kimdir?

Bence uzun saltanatm boyunca kazandm zaferlerin en by, uiki cmlelik cevapla nefsime kar kazandmdr.

Bu ifdelerden sonra Knn Sultan Sleyman Han, ayaa kalkt.

Trih Baba ve gen, buradan idrk berraklna medr olacak bykbir nasb alm olarak ayrlp o byk sultnn arkasndaki mnev g olan,Mftis-Sekaleyn eyhlislm Ebus-Sud Efendiyi ziyarete revn oldular.

EBUS-SUD EFENDY ZYARET

Byk lim, kendisini ziyarete gelen Trih Baba ile gence bir htra

nakletti:Birgn Knn Sultan Sleyman, sarayn bahesinde armut aala-

rn kurutan karncalarn ldrlebilmesi iin benden aadaki beyitle fet-v istemiti:

Drahta ger ziyn etse karncaZarar var mdr n krnca?

Pdihn bu fetv talebi zerine, ben de, bir beyitle yle cevapvermitim:

Yarn Hakkn dvnna varnca;Sleymandan hakkn alr karnca!

Bylece o cihan pdihnn bir karncay bile incitmekten kananbir adlet ve merhamet duygular iinde yaamasna yardmc ve muvaffakoldum.

Olum! Devrinizin kendi z bnyesinde kaybettii ahlk, zarfet, in-celik, diergmlk, sebat ve doruluk gibi lleri yeniden kazanmanz

zarrdir. Yoksa madd ve zhir mnda tlip olduunuz ykselilere ula-

m bulunsanz bile bu, z itibryla ham ve sakat kalmaya mahkmdur. Ha-

24


25/75

yat ve hdiseleri byle ince ve derin bir perspektiften telkk etmedike ze-rinizdeki man nmetinin cb ettirdii olgunlua kavuabildiinizi sanma-malsnz...

Trih Babann, elinden tutarak dolatrd gen, hid olduu ibret-li manzaralarla, ml derslerle, hikmet dolu tavsiye ve iradlarla o hle gel-miti ki, ald nasipleri hazmederek kendi kendisini yeniden in etmeihtiycn hissediyordu. Bu oluun heyecan ve arl ile ba dnyor, kal-

bi skyordu. Trih Baba, ona dnerek:

Evldm! dedi. Bu ziyaretlerimizde ecddndan aldn kaz veirad derslerini iyi hazmetmelisin! Bunlarn ou byk kalabalklar iin an-lalmaz bir srdr. Bunlar sana if edildi. Onlar iyi idrk et ve gerideki ne-sillere de intikl ettir. Bir insan iin en ar yk, sr ve hikmettir. Gryo-

rum ki, sen de bu yk altnda iyice bunaldn.

Evldm! Bir baka sefer, yine lem-i mnda, duraklama ve kdevirlerine urayacaz. O devirlerde zi Kalesi elden knca, bunun acs-na dayanamayp ksa zamanda veft eden I. Abdlhamdin hli, nasl zhedilebilir? Asker evltlarmz ve msum ahl paraland! diye sultanahayatna ml olacak derecede hh ektiren ve gnln elemle dolduranman hasssiyeti ne mthitir! Btn bu ibretlernda anakkaleye gide-ceiz, stikll Harbinin kahramanlar olan Kuv-y Milliye ile grece-iz...

Ancak bugn, son olarak I. Ahmed Han ile Hdy Hazretlerini zi-yaretle iktif edelim.

I. AHMED HN VE AZZ MAHMUD HDY HAZRETLE-RN ZYARET

Huzruna girdiklerinde I. Ahmed Hn, yine Peygamber aknn co-kunluu iindeydi. Sanki kendi yazd:

Nola tcm gibi bamda gtrsem dimKadem-i pkini ol Hazret-i h- RuslnGl-i glzr- nbvvet o kadem shibidir

Ahmed durma yzn sr kademine ol gln

msrlarn duygulu birekilde yayordu. Hemen yan banda heybetli birzt vard. Gzleri dnyya kapal, hirete akt. Ufuklara smayan bakla-r derin, mehtapl bir gece gibi baka lemlerden akisler datyordu. Bu zt,veller pri Azz Mahmud Hdy Hazretleriydi. ehresi, tebessm ve hu-zur doluydu. Sanki etrafndaki melekler ona pervne olmutu. Civrnda bu-

lunan dervinn ise, gzlerinden bahar dallarnda biriken ebnemler misli

25


26/75

yalar szlyordu. Cihan sultn I. Ahmed Han ise derin bir sktun iin-deydi. Ancak bu skt, kelimelerin hudutlarn aan ifdeler hlindeydi. Busebeple sultan konumad. Fakat hikmet ve srr ancak kelimeler erevesin-de idrk edebilen genci dnen Hdy Hazretleri, delikanlya dnd. M-tebessim bir ehre ile u tlerde bulundu:

Evldm! Benim garip-gurab, fakir-fukar, dul, yetim, muhta,kimsesiz ve zavall insanlar ile talebe hizmetleri iin kurmu olduum vak-

fmda yine sadakalar, infaklar ve Hak iin hizmetler her dim devm eyleye!Garipler bir tas olsun scak orba ieler!

Hdy yuvasndan uan kular, ufuklara kanat rpalar! Bileler ki,bir ku, yuvasnda yumurtalar yapar. Bu yumurtalardan da yavrular kar.Sonra bu yavrular palazlanrlar. Sonra da bir baka yuva daha in etmek

sevdsnda olurlar. Onun iin bizim z iklmimizde yetienler de, her gittiimekna bu scak yuvann gzel iklmini taya, oralarda da byle efkat,merhamet ve hizmet yuvalarn artralar!..

Evldm! Vakfn ehemmiyeti ok byktr. Peygamber -sallllhualeyhi ve sellem- Efendimizin ve ashbnn, ship olduu arzileri vakfet-mesi, bizler iin ne mkemmel bir numnedir. Hak iin menkul veya gayr-imenkul vakfedenlerin ecirlerinin vefatlarndan sonra da devm edeceinedikkat eken hads-i erfler, trihte merhamet ve efkat aknn bir rhline gelmesine vesle olmutur.

Bu sebeple asr- sadetten gnmze kadar nice mminler bu nurluyola tb olarak vakf ve hayr messeseleri kurmular, hizmet yolunda gay-ret ederek hiret kazanlarnn devmn hedeflemilerdir. Bylece o mer-hametli mfik gnller, deta btn varlklar iine alan bir dergh, biranne kuca olmutur...

Olum! Her zaman Hdyler yetiir. Bunu iyi belle. Bil ki, sizin za-mannz da yeni Hdyler bekliyor. Lkin bu sevdda olmak lzm.

Bir zamanlar ecdd

n

z yle bir sevdya nil olmutu ki, bu sevdonlara Hint Okyanusunda yelken atrmt. Bu sevdnn bahettii heye-can, ak ve vecd rzgrlar, ktada birden esmiti; Kafkas yamalarndolamt. Balkanlar kucaklamt...stanbulu fethettiren ruh da bu sevdidi. Yine bu sevd ile ecddn alt yz ksur sene cihna adlet tevz etti. Bu

sevd ile mbrek beldelerin hdimliini yapt. Neydi bu sevd?

Bu sevd; Allh akyla yorulmu zinde gnllerin hayat iksriydi.Bu sevd Raslullh -sallllhu aleyhi ve sellem-in muhabbetini kazanmk gnller arasna girebilmekti. Bu sevd millete ahlanp ufuklar dol-

durmak ve btn leme adlet bahedebilmekti. Bu sevd insan sevdsyd.

26


27/75

Bu sevd ebed sadet sevdsyd... Onun iindir ki, anl ecdd, bu sevd-nn iksriyle her sahda man zindeliinde bir faliyet, saysz zafer, maddve mnev muvaffakyet ile bir cihan devleti hline geldi. Dmanlarnn ha-

yl bile edemeyecei fikir, ilim, sanat, ahlk ve fazlet hamlelerini gerek-letirdi...

Bak olum! Allh Tel sevdii kulunun muhabbetini dier insanla-rn gnllerinde de yeertiyor. Buna mazhar olduum iin bakimdi ne ka-dar ziyaretilerim var; dolu dolu, grup grup, fevc fevc...

Bu bereketle, krler olsun ki bizlerdeki rhniyetin fyzt, ara-dan 400 ksr sene gemi olmasna ramen devm etmektedir. Sizlerin

gayretleri ile kymete kadar da devm etmelidir. nk insanlarn asl ya-ratl gyelerine ulamalar, ancak yce bir olgunluun elde edilmesi ile

mmkndr. Aksi hlde nesil ham kalmaya mahkm olur. Nitekim bugnbu gerekten uzak kalan, yni mill ve mnev gcn kaybeden nice

gen, deta yirmi yanda lyor, yetmi yanda gmlyor...

unu unutma ki evldm; yreksiz cbbelerden hibir fayda beklen-mez! nsan piiren ile, zdrap ve dertlerdir. Toprak, kn ilesini ekme-den bahara kavuamaz. Anne, yavrusunun dokuz aylk ilesine katlanmadanona ship olamaz.

Evldm, nasl ki toprak, dim yamur dolu bahar bulutlarnn has-

retini ekiyorsa, sizler de istikbli bahara dndrecek bereket bulutlarnnitiyk iinde olmalsnz!..

Evldm! Ben burada daha yaknen grdm ki, ancak mill ve mne-v kahramanlar hibir zaman lmez; onlarn yce eseri olan mukaddeshtralar ve messeseleri de asl rmez ve prsmez. Dayandklar k-kn altndaki pnardan dim beslenir ve yeerir. Etrafn inbt ederek

glistna evirir. Yni millete ve memlekete yaplan yce hizmet ve gayret-lerin eref ve izzeti, tarif edilemeyecek derecede byktr. Sen de bu istika-mette yr! Yrrken de, unutma ki, btn yaptklarnla sen, yce bir gye

ve yolda lutfen ve keremen kabul ve istihdm olunan en kymetli hizmet ehlivasfnda olacaksn...

Hdy Hazretleri, daha neler neler syleyecekti. Ancak o anda sabmakmnda bir eznn, mcessem bir rhniyetle gencin odasndan ieriyedolmas, onun bu uzun rysna nihyet verdi.

Bambaka bir hlet-i rhiye ile uyanm bulunan gen, kendi kendi-ne:

27


28/75

Bugn bir baka sabah oldu!.. dedi ve pencereden engin gkleredoru bakaraku duda bulundu:

Allhm! Bizleri de ecddmz gibi azz ve anl eyle!.. Enerji-

mizi; man, irfan, fazlet, vatan ve millete hizmet duygu ve uuru ileistikmetlendir!

mn!..

28


29/75

TRHE YOLCULUK - 2

SLNMEZ ZLER

Rysnda Trih Babayla beraber anl trihimize yolculuk edengen, o gnden beri deiik bir ruh ve uur dnysnda idi. Ziyaret etmi ol-

duu mbrek ecddnn vakur smlar ve derin szleri dimanda ve gn-

lnde silinmez izler brakmt. Gzlerinde onlarn hayalleri, gnlnde ht-

ralaryla birlikte trihimizin o anl mmarlarnn trbelerini ve esiz mras-

larn tek tek ziyarete balad. Bu arada gnlnde derin bir trih merak

uyanmt. anl mzye it kkl eserleri okumaya azmetti. Okuduka,

grm olduu ry, kendisi iin daha bir mn ve ihtiam kazand.

Ancak?

K DEVRLERNDEKBRETLER

Satrlar, Lle Devrine geldiinde, yni Hak yolunda hizmet ve gay-

retin yerini ten ve nefsniyet plnndaki ynelilerin ald demleri okumaya

balaynca iine tarifsiz hznler kt. Koskoca bir mrsn nasl hn-

yama, yni ar-ur edildiini rendike yrei burkuldu. Bilhassa u

cmleler diman kanatt:

Devleti ycelten mnev g kaybolup dnyev bo vnme ya-rlar ve nefsn meyillerin balamas ve Sdbad saflarnn n plana

kmasyla fetih rhu zedelenerek fthat akmete urad. Bylece

mnev kuvvet ve heybetle birlikte madd g de kayboldu. Usuz bu-

caksz topraklar korunamaz hle geldi. Koca imparatorluk, gl dev-

letlerin erozyonuna srklendi Onlarn tesiriyle rh fazletler clz-

lat ve nefsn temyller n plna geti. yle ki, bir lle soannn bin

altna satld zamanlar oldu. Bylece koca bir devletin kaderi deiti.

Lks yaama hevesi israflar iyice artrd. Bat devletleriyle ilim, irfan,

teknik terakk g ve kudretinden ziyde, lks bakmndan ihtiam ya-

rlar balad. Ne ibretlidir ki, Topkap Saray dnda btn saraylar,

Osmanlnn son yllarnn saraylardr.

Delikanl, artk bu gereklerin hazin neticelerinin arl altnda

muzdaripti. Gnleri artk ok mahzun bir hlde geiyordu. Iztrap iinde:

h Trih Baba! Sen beni bu ztraplara salmak iin mi karma

ktn? dedi.

Sonra cevbn yine kendi verdi:

29


30/75

Hayr! Trih Babann yapt; farknda olmadm gerekleri

bana gsterip ayn hatlara dmemem, yni gemiten ibret almam

iindi

Suskunlat. Oysa etrafndaki yakn arkadalarna okuduklarnanlatyor, anlatyordu o na kadar. Fakat imdi Okuduklarn anlatmaya

utanr gibiydi.

KNC RY VE TRH BABANIN SYLEDKLER

Bir gece iyice bunalm bir vaziyette yasta ban koydu. Saatlerce

uyuyamad. Bir ara dalar gibi oldu. O da ne? Trih Baba yine karsndayd.

Keskin baklar ve derin nazarlar ile ona bakyordu Trih Baba, tane

tane konutu:

te olum! Devletler de doar, byr ve lr. Bu kaderdir. Ancak

mhim olan, ibret ve hikmetleri kavramak ve gerekli dersleri almaktr. Senin

de idrk ettiin gibi, kalblerdeki niyet ve gyeler nefis plnna ynelip ten

rahatlyla glgelenince rahmet hazneleri kapanyor

Ksacas devletler, bir aret olarak doarlar. Tekml ederek devlet

olurlar. Daha da gelitiklerinde bir imparatorluk hline gelirler. Halk ve

idrecisiyleslm terbiyeyi en gzelekilde alp o istikmette hayata yn ve-

ren devletler, ihlslarnn devm nisbetinde daha uzun yaarlar. Lkin mezi-

yetlerini kaybetmeye baladklarnda da klr ve trih sahnesinden ekilir-

ler. Nihyet yenileri doar. Bunlar da, imknlarna gre haytiyetlerini de-

vm ettirirler. Bu hl, trih sahnesinde milletlerin bir kader programdr.

nk bu lemde bek yoktur. Ykseliler, sonunda de mncer olur. L-

kin o dte de bek yoktur. Yine bir ykseli balar. Bu geree sadece d-

lerin penceresinden bakanlar, senin gibi byle bedbin ve muzdarip olur-

lar. Aksine ykseli penceresinden bakanlar da, gereinden fazla en atr

olurlar. Kader s

rr

na vk

f olanlar ve ilh gidiattaki hikmete nazar edenlerise, ne fazla sevinir ne de fazlaca zlrler. Zr hdiselerin arkasndaki

murd- ilhye vukfun huzur ve sknuna ererler. Sadece zerlerine den

vazfeleri en gzelekilde f etmeye alrlar. Bilirler ki, trihteki birok

hdiseler, med-cezirler, yni kalb grafii gibi ini-klar, ncekilerden ibret

alnmad iin tekerrr etmektedir. DedenMehmedkifbu gerei ne gzel

ifde etmitir:

Trhi tekerrr diye trf ediyorlar,

Hi ibret alnsayd tekerrr m ederdi!..

30


31/75

Aslnda trihin tekerrr etme kidesi, idrk shipleri iin ne byk

bir nmettir. Olgun insanlar, bu kideyi gz nnde bulundurarak trihin

ihtiaml devrelerini tekerrr ettirmeye alr, k devrelerine de ibret

nazar

yla bakarak cb eden tedbirleri al

rlar. Bu syede man uuru ileistikble, Allhn rzs istikmetinde yn verirler.

Szlerinin burasnda Trih Baba, derin bir i ekti ve ekledi:

Gel evldm! Geen sefer yaptmz yolculukta uramadmz

birka yere daha gidelim. Bylece hikmet ve ibreti mezcetmesini de

renmi olursun!..

nce II. Mahmud Hnn huzruna revn oldular.

II. MAHMUD HNI ZYARET

II. Mahmud Hn, zntlyd. Gzlerinde kurumaya hi frsat bu-

lamam nemler vard. Bnyesi de zayf, nahif ve clzd. Huzruna gelen

gence doru ban yavaa dndrp yle dedi:

Evldm! Haremeyndeki vakflarn birounda benim turam

var. Peygamber Efendimiz -sallllhu aleyhi ve sellem-in muhabbetiyle o

mbrek beldelere gzel hizmetler gtrdm.

Ancak batnn ve gfil, menfaatperest devlet adamlarnn tesiri altndayaptm yanllklar yznden halk bana gvur pdiah dedi. Bunu duyun-

ca dny bama ykld. Benim haytm size bir misl olsun! Ben yanl bir

siyset tkip edip koca bir medeniyetin sarslmasna sebep oldum. Aslnda

byle olmasn istememitim. Batya rm olmak, onu kr krne takld et-

mek, bana ve milletime zl idi. Lkin ilm ve rh bir hamle yapacam yerde

ekl ve nefsn bir hendesenin iine sktm. Haytmn son demleri de bu

hatmn ac meyvelerini yemekle geti. Hatlarm anlayarak sonunda:

Beni bir cmye gtrn! Son nefesimi Allhn bir mbedinde ver-mek istiyorum dedim.

Aman evldm! Benim yaptklarmdan ve hazin neticelerinden ders

aln da kendi dn ve millahsiyet ve ahlknz kaybetmeyin!..

Sultan daha fazla bir ey sylemek istemediinden ayaa kalkt.

Gzlerinden akan yalar gstermek istemiyor gibiydi. Trih Baba ve gen,

huzurdan ayrlp II. Mahmudun olu, ehid Sultan Abdlazz Hnn ya-

nna revn oldular.

31


32/75

ABDLAZZ HNI ZYARET

Abdlaziz Han, babasna nisbetle olduka heybetliydi. Yaklak iki

metre boyunda endaml bir yapya shipti. Ceddi Yavuz Sultan Selim Hn

andryordu. ehd edildii hl ierisindeydi. nndeki kk masada Sre-i Ysuf sayfalar ak bir Kurn- Kerm vard. Mbrek Mushafn zerine

de kan damlalar sramt. Ancak Abdlaziz Han, nil olduu ebed mk-

ft ile mtebessimdi. Huzruna gelen delikanly iyice szdkten sonra ko-

numaya balad:

Evldm! Benim devrimde Osmanly kertmek isteyenler bize

hasta adam yaftasn vurmaya kalktlar. Ancak ben bu yaftay silmeye mu-

vaffak oldum. Dnynn en gl donanmasn kurdum. Donanmam, ngiliz

donanmasn Hint Okyanusundan teye geirmedi. Batllar gemilerini be-nim tersanelerimde tamir ettirir oldular. Bylece ben, Tanzmatla balayan

ylgnlktan millete silkinip dorulma temyllerinin bir balangc oldum.

Fransaya gittiim zaman Marsilyadan Parise kadar sevinten yer yerin-

den oynad. Benim bu ziyaretim Fransa iin btn dny memleketlerine

kar bir izzet ve eref veslesi oldu. Msra gittiimde ise, daha evvel ba-

bam malb eden Msr vlisi, o gn benim atmn yularn tutar oldu.

Faliyetlerimin ana hedefi, Tanzmatla birlikte balayan ve terakk

ad altnda daha ok ahlk, dn, mill ve kltrel sahada gerekletirilmeyeallan d mihrakl batllama ve mnev knt hareketlerini durdur-

mak, kendi dn ve mill hviyetine sdk kalmak ve bu yolda ilerlemekti.

Mill kltr muhfaza edip glendirmedike ve Batdan sadece,

ama sadece teknik itibryla istifde yolunu tutmadka, ayakta kalmann

mmkn olmadn iddi ettim ve btn icraatm da bu yolda gerekletir-

dim. Etrafmdaki devlet erknnayle derdim:

Sizinle benim aramdaki farkudur: Siz Avrupann istedii de-

iiklii yaparsak, onlarn menfaatlerini gzetirsek, kanunlarda ve klkkyfette onlara benzersek, batl devletlerin bizi himye edeceini syl-

yorsunuz!.. Ben de diyorum ki, kuvvetli bir ordu ve donanma vcda geti-

rir, bunun ihtiyalarn da kendimiz temin eder ve Rusyay da malb

edersek, elli sene daha rahatz ve byk devletiz!8

te evldm ben bu uurdaehdeterbetini itim.

8 Ziya Nur Aksun, Osmanl Trihi, III, 422-423.

32


33/75

Olum! Bilesin ki u an bulunduum makma nil olmamn yegne

sebebi, saltanatn ihtiam ve debdebesine kaplmayp, drst, dindarne ve

intizaml bir hayat yaamamdr. Haytm boyunca dim su yerine zemzem

itim. Hatt Avrupaya seyahate gittiim zaman, abdest alaca

m suyu be-raberimde gtrdm. Muntazaman namaz klar ve ok ok Kurn- Kerm

okurdum. Gnlm, Hazret-i Peygamber -sallllhu aleyhi ve sellem-in a-

kyla doluydu. Bunun iin Medne-i Mnevvere ahlsine hrmetkr oldum.

Bir gn hasta yatamda baygn ve sararm bir vaziyette yatarken bana:

Medne-i Mnevvere mcvrlerinden (Raslullh -sallllhu

aleyhi ve sellem-in ravzasna komu olanlardan) bir dileke var! denildi-

inde yverlerime:

Derhal beni ayaa kaldrnz! Harameynden gelen talepleri ayak-ta dinleyeyim! Allh Raslne komu olanlarn talepleri, byle ayak uzat-

larak edebe mugyir birekilde dinlenemez!.. diyerek Medneye ve Haz-

ret-i Peygamber -sallllhu aleyhi ve sellem-e olan muhabbet edebini ken-

dimeir edindim.

Her Medne-i Mnevvere postas geldiinde abdest tazeledikten son-

ra mektuplar: Bunlarda Medne-i Mnevverenin tozu var! diye pp

alnma gtrr, ondan sonra baktibe uzatarak: A, oku! derdim. im-

di bu muhabbet ve edebin berektyla rhum huzur iindedir.

Bu szleriyle gencin gnl dnysna ve dimana farkl bir pencere

aan Sultan Abdlaziz Han, sadrndaki srlar ve hikmetleri onu almaya

msit bir sadra emnet etmi olmann memnniyetiyle grmenin bittiini

ifde iin ayaa kalkt.

Gen; aziz ehid Sultan Abdlaziz Hnn hlinden ok mteessir

olmutu. Trih Babaya merakl gzlerle bakarak biraz bu kahraman insan-

dan bahsetmesini istedi.

Trih Baba, denizcilie kne bir srette meftn olan merhum Ab-

dlaziz Hnn, Halite tesis ettii tersnede in edilen gemilerin pek o-

unun projelerini byk bir diryetle bizzat kendisinin izdiini9, hayattay-

ken; Devletin ve milletin muhfazas iin uramaktan azmda di kalma-

d!10 dediini, bir defsnda memleket meseleleri sebebiyle duyduu

znt ve keder ile gn hasta yattn, mbeyn-i hmyuna kamad-

9 Bkz. smail Hmi Danimend, Osmanl Trihi Kronolojisi,stanbul 1972, IV, 263; lber Ortayl, Os-

manly Yeniden Kefetmek, stanbul 2006, s. 113.10bnl-Emin, Osmanl Devrinde Son Sadrzamlar, s. 597.

33


34/75

n, yemekten imekten kesilip limonata ve gevrekten baka bir ey yiyip

iemediini11 anlatnca gencin hayranl ve hayreti iyice artt.

Trih Baba yle devm etti:

Sultan Abdlaziz Han merhmun, dny siyseti ve kendi devletinin

gelecei hakknda gsterdii diryetin bir baka tezhr de lkede bir as-

ker harekt vukunda ulam kolaylatrmak iin demiryollar insna te-

ebbs etmi olmasdr. Halefi olan Sultan Abdlhamidin byk bir mah-

retle yrtt demiryolu ins siysetine ilk balayan pdiah, Sultan

Abdlaziz Handr, denilebilir. O, bununla da kalmayarak zamanna gre

en ileri ekilde bir telgraf a tesis eylemek sretiyle dnyda olup biten

hdiseleri yaknen ve sratli birekilde tkip etmek istemitir.

MECELLE

Trih Baba, Sultan Abdlaziz zamannda, Cevdet Paa riysetinde

Dvn- Ahkm- Adliye nmyla bir heyet tekil edilerek Mecelle-i Ah-

km- Adliye ismiyle o mehur ve byk hukuk bidesinin vcda getirili

safhalarn anlatt. Bu hareketin, Fransz Meden Knnunun iktibas yoluy-

la aynen alnmasn engellemi olmasna ramen, grd byk alka ve

takdir sebebiyle Fransz limler Akademisinin, heyetin reisi olan Ahmed

Cevdet Paay bir altn madalya ile taltif ettiini12

bildirdi.Gen buna da okard. Byk lim Ahmed Cevdet Paann ilm

diryetine, edeb kbiliyetine, cesretine, karakter ve ahsiyetine hayran

kalmamak mmkn deildi. O, bir milletin esas knunlarn byle birden bi-

re deitirmenin o milleti imh hkmnde olacan biliyordu.13

Trih Baba, Sultan Abdlazizin tevzu, mahviyet, mesliyet uuru

ve vatan muhabbeti gibi gzel hasletlerini sergileyen bir htrasn nakletti:

ABDLAZZ HNIN ARZUSU

Abdlaziz Hn, Avrupaya davet teklifine evet dedikten birka

gn sonra mbeynci Hfz Mehmed Beye tam bir samimiyetle iini dker

ve u beyanda bulunur:

...Zaman zaman ne isterdim bilir misin? Ya Kapalarda ya

Asmaaltnda kk bir dkkn olan esnaf, ya da bir zanaatkr olaym. Sa-

11 Hfz Mehmed Bey, Sultan Abdlaziz Han, s. 36-37.12

Ord. Prof. Ebul-Ul Mardin,Meden Hukuk Cephesinden Ahmed Cevdet Paa,stanbul, 1948.13 Bkz: Cevdet Paa, Tezkir, II, 62-63.

34


35/75

bah evimden kaym, iime geleyim. Akam Allh ne kr verdiyse onunla

oluk ocuumun nafakasn alaym. Atma deil, hatt eeime bineyim,

yorgun argn, amma kafamn ii bin bir dertle dolmam olarak evime gele-

yim. Han

m

m gler yzle, ocuklar

m sevgiyle beni kar

las

n. Y

kan

p sof-rann bana geeyim, orbamz zevkle ielim. Kimsenin derdi bize illet ol-

masn. Yreklerimiz rahat, byk meselelerden uzak, kendi hlimde yaayp

gideyim.

u l ile Fuad paalar, ille de, Frengistana gitmeli derlerken de,

ne isterdim bilir misin? Cebinde harl olan, hli-vakti yerinde, unvansz,

makamsz kii olarak Avrupaya gitmek! Ben de istemez miyim oralar gr-

meyi? Amma gelgelelim bu koskoca devletin pdihsn, cmle lemin gz-

leri senin zerinde. Adm atn, bakn, dudaklarnn kprday bile merak

uyandrr. Gelen elilerin hlini grrsn. Ya onlarn memleketlerinde, halk

ortasnda rahat nefes alabilir misin? Neylersin ki tahtta bulunmann da bir

esreti var.

BABAM KALKSAYDI

Sultan Abdlaziz zamnna it bir hdise daha vard ki, o da ok

hissiyt ykl idi. Yllarca Kafkasyann istiklli iin bir an bile ftur

getirmeden mcdele vermi olan byk dv adam mam mil,

nihyetinde Ruslara esir dmt. Bir olunun ar nezdinde rehine

kalmasna mukbil, hacca gitmek maksadyla Rusyadan ayrlmasna

msade edilmiti. eyh mil ilesi ve kalabalk maiyyeti ile nce

stanbula geldi ve Sultan Abdlaziz Han merhum tarafndan samm ve

parlak bir mersimle karland.Sultan Abdlaziz, btn terfat kidelerini ve saray ananelerini bir

kenara brakarakeyh mili Dolmabahe Saraynn kapsnda karladk-

tan sonra:

Babam Sultan Mahmud mezar

ndan

ksa idi, ancak bu kadar se-vin ve heyecan duyabilirdim!.. diye Kafkasyann kahraman mdfiine

kar rhundan taan hudutsuz muhabbet ve hayranln ifde etti.

Osmanl Hkmdr, Dastann muhteem arslann nasl arlaya-

can bilemiyor, bunu temin iin hazne-i hmyununu ve her trl ihsanla-

rn byk bir cmertlikle nne seriyordu.

Benim muazzez ve mkerrem misafirim! Size memleketimin her ta-

raf aktr. Gerek pek kymettr olan mbrekahsnz, gerekse evld

35


36/75

yliniz hakknda her trl arzularnz yerine getirmek bizzat benim ve

hkmetim iin en zevkli ve vicdn bir vazfe olacaktr. diyordu.

eyh mil, Sultan Abdlazizin bu iltifatlar karsnda ok duygu-

land, derin bir hissiyatla teekkr ettikten sonra ne kendisi, ne de evltlariin hibir madd arzusu bulunmadn, tek bir emeli varsa, onun da

Medneye gitmelerine ve orada kurb-i Raslullhta (Allh Raslnn ya-

knnda) ikmet ve ibdetine msade buyurmalar olduunu syledi.14

Trih Baba son olarak halkn Sultan Abdlazizi ok sevdiini,

veftn rendiklerinde; Babamz ld! feryatlaryla sokaklara

dkldklerini15 anlatt.

Delikanlnn gnl, artk srr ile hznn birletii bir kap hline

gelmiti. Dalgn bir ekilde Trih Babann ardnda yrmeye devm etti.

Trih Baba, ona dnerek:

Haydi evldm! imdi en diryetli sultanlarn sonuncusu olan koca

bir sultan, II. Abdlhamid Hn ziyaret edelim. dedi.

II. ABDLHAMD HNI ZYARET

Sultan Abdlhamid Han, hayattayken her ziyaretisine davrand

gibi onlar da ayakta karlad. Hlbuki sultann bir kimseye ayaa kalkmashkmdarlk mehbetine aykr saylmaktayd. Lkin o tevzu ehli bir pdi-

aht.

Kendilerini ayakta karlayan bu koca sultnn karsnda gen, a-

knlat. Byk bir hayranlkla ulu hkn seyre koyuldu. II. Abdlhamid

Han, hep ufuklara bakyor gibiydi. Dnceliydi. Sanki Trih Babann

sms, onun yznde kendisini sergiliyordu. O ehrede, trihin btn ince

tecelllerini seyretmek mmknd. Hani hibir sz sylemese bile baklar-

n

n ve sms

n

n anlatt

klar

kf olurdu. Ancak gencin idrkini daha berrakbir hle getirmek iin mahhas mlumatlar vermek gerektiinden Sultan,

hafif ve tesirli bir sesle konumaya balad:

Evldm! lh tecellde kahr16 ve lutuf17, bir terzinin iki kefesi

gibidir. Cenb- Hak, kahr kefesine arlk vermek isterse, lutuf kefesi ken-

diliinden havaya kalkar. Ekseriyetle kahr inanszlara, lutufsa mminlere

14 Bkz. Trk Mmtaz Gztepe,Dastan Arslanmam mil, stanbul, 1994, sh. 425 vd.15 Yavuz Bahadrolu, Osmanl Padiahlar Ansiklopedisi, stanbul 1986, III, 678.16

Kah

r tecellsi: Allh

n ile ve

zt

raplarla imtihan etmesi veya cezland

rmas

.17 Lutuf tecellsi: Allhn lutuf ve ihsnyla imtihan etmesi veya mkfatlandrmas.

36


37/75

mteveccihtir. Zten kfr, kahr tecellsinin, mansa lutuf tecellsinin zirve-

sidir. Byle olduu hlde bazen kfirler kfr ve isyanlarna ramen lutfa

nil; zddna mminler ise manlarna ramen kahra dr olabilirler. Bu,

Cenb-

Hakk

n bu lemde z

tlar

n birbirini yok edemeyip birbirlerine de-ta nbetlee stnlk kurmalareklinde hikmet dolu yce takdrinin bir ne-

ticesidir.

Benim hkmdarlk zamanm, -dnynn iklim itibryla yava yava

k mevsimini idrk etmekte olmas gibi- kahr tecellsinin mminlere,

lutfunsa ehl-i kfre takdr edilmesi istikmetinde bir gelimeye sahne idi.

Zr beni tahttan indiren heyet, devlet adam kbiliyeti bakmndan

deerlendirsem, bana siysette talebe olabilecek bir vasfta bile deillerdi.

Lkin Allhn murd- ilhsine onlarn er ve kahr olan niyetlerinin denkdmesi neticesiyle srtm yere geldi. Bir cihan pehlivannn kudreti kar-

snda ancak yok denecek kadar kck bir mikrobun ne ehemmiyeti olabi-

lir? Lkin o mikrop, murd- ilhye denk dmesiyle glenirse, o pehlivan

ldrmeye kdir olur. Hasmlarm ne elde ettilerse, Cenb- Allhn,

mmin kullarna iledikleri msyetler mukbilinde veya bir imtihan olarak

kahrla mumele etmeyi murd eyledii bir mevsimde i bana gelmeleri

syesinde elde etmilerdir.

nk bu lemde herey fndir, saltanat da. Bu sebeple tahtmdan: Bu, izzet ve ilim shibi Allhn takdridir.(Ysn, 39) yetini okuyarak indim.

Ksacas evldm! Bu hakkatlere muvz lde devr-i saltanatmda

en byk bir kn nne geen gl bir bend olmaya altm. Dny

siysetine vurduum mhre yabanc devlet adamlar bile boyun bkt. An-

cak ierde beni anlayamayan gfiller yznden koca bir imparatorluk so-

nunda hk ile yeksn oldu. Baz paalar, evld- Ftihn atein ortasna at-

tlar. Onlar, bir haritaya bakmay bile akl edemeyen kimselerdi...

Cihan sathnda esen frtnalar saltanatm mddetince bdiresiz at-

latmaya altm, ama baz mceraperest gfiller, devleti ve milleti, neticesi

ok ar bdirelere kr krne srklediler. Doksan bin vatan evldn Sa-

rkamta Allhuekber Dalarnda dondurdular.

Aman evldm, siz milleti byle bdirelere atmayn. Akll olun!

Cenb- Hak, Kurnda sk sk akl shipleri, akl shipleri demiyor mu?

Kurn ve Snnet, akln bileyi ta deil mi?..

37


38/75

Evldm! Ben, Filistinin ilk mazlmuyum. Ora ahlsi benim yeti-

mimdir. Bilmiyorum, slm lemi bugn o yetimlere ne kadar ship k-

yor

Olum! mrm boyunca edindiim byk tecrbelerden biri de u-dur ki, birtakm insanlarn yzlerinde maske vardr. Aslnda kimi tilki, kimi

srtlan, kimi ylan, kimi domuz, kimi de maymun karakterindedir, ama hepsi

insanlk maskesi takmtr.te bunun iin firsetli olman gerekir. O maske-

lerin ardndaki asl ehreleri gremezsen, sonunda byk ziyanlara urar-

sn.

Evldm! Biz l-i Osman, Hazret-i Peygamber -sallllhu aleyhi ve

sellem-e muhabbet ve ball kendimize en yce ir edindik. Ben de ced-

dimin yolundan gittim. Mminler, o mbrek topraklara rahata ulaabil-sinler diye stanbuldan Medne-i Mnevvereye kadar tren yolu yaptm.

Hazret-i Peygamber -sallllhu aleyhi ve sellem-in seferlerinde konaklad-

yerlerde de istasyon kurdum. T ki Onun mbrek htralaryla teberrk

edilsin!..

MUKADDES HAT

Burada Sultnn gzleri doldu. Mukaddes Hat projesinin tatbkta

konulduu gnleri hatrlad. Bu yolun, btn zorluklarna ramen sadecemslmanlarn parasyla yaplmasn istemiti. Onun iin hibir hristiyan

devletten sermaye kabul etmedi ve ilk teberryu byk bir mebl ile bizzat

kendi yaparak mslmanlara rnek oldu. Hakkaten de bu asil davran

kalblerde mkes bularak Pasifik adalarnda yaayan fakir insanlardan dah

yardmlar gelmeye balad.18

Hint mslmanlarnn yaptklar fedkrlklarn haddi-hesb yoktu.

Osmanl iin yardm sandklar alm, herkes ellerinde ne varsa buraya ye-

titiriyordu. Gen k

zlar eyizliklerini, renciler harl

klar

n

, velhs

l her-kes ne imkn varsa buraya tamaktayd. O topraklar o zamanlarngiliz h-

kimiyetindeydi. Gelimeleri tkip eden birngiliz, yle kayt dmt:

Herkes elindeki hereyi Osmanlya yardm iin getirip brakyor-

du. Bir ara kalabalk telland, bir hareketlilik grld. Kucanda bebek

bulunan fakir bir kadn can havliyle saa sola kouturuyor; Yok mudur bir

hayrsever, Allh rzas iin bu ocuumu satn alsn, bedelini Osmanlya

gndereyim. diyordu. Herkes akn, herkes periand. Yrekler paralan-

18 Joan Haslip,Bilinmeyen Taraflaryla Abdlhamid,stanbul 1964, s. 256.

38


39/75

mt sanki. Ayn derdi paylamann bu derecesi mmkn myd? Neyse ki

bir hayr shibi kt ve kadn adna istedii mebl yardm sandna, o-

cuu da annesine brakt.19

Pdiah artk gzyalarna hkim olamamt. Oradaki herkes al-yordu

Koca Sultan, vatana, millete, ilme ve medeniyete yapt baz hiz-

metlerinden de bahsetti. Bunlar vnmek iin deil, sizlere rnek olsun

diye ve tahds-i nmet kablinden sylyorum. dedikten sonra szn yle

balad:

Ksacas mrm boyunca dny saltanat deil, hiret saltanat

iin altm. nk dny saltanat ve debdebesine kaplanlar, trih boyu

hep hsrna uramlardr. Nitekim saraylarn debdebeleri ile harbat yer-

lerin zerine doan gne ayn gnetir. Dnyev debdebeye rm olanlar,

dim trihin plnde kaybolmulardr. Arkalarndan ne sem alam-

tr, ne de gnller. Buna mukbil hiret sadetine rm olanlar, hem trihin

altn tahtna kurulmular hem de arkalarnda hayrl bir nm ve nice erefli

htralar brakmlardr

Haydi evldm! Yolun man parltlaryla mnevver alnn gibi ak

olsun!..

Sultan Abdlhamid Hnn bu son sznden sonra Trih Babayla

birlikte huzurdan ayrlan gen, yeni vkf olduu derin hakkatlerle tefekkr

leminde hayli mesafe alm, artk kuru kuruya bir hzn okyanusunda bo-

ulmaktan kurtulmutu.

BEHCE SULTAN

Gencin zihni, daha nce hi rastlamad bir akl, idrk ve firsette

grd II. Abdlhamid Handa kalm

t

. bret iin onu biraz daha tan

makistiyordu. Bu fikrini Trih Babaya atnda, birlikte II. Abdlhamid

Hnn zevcesi Behice Sultana gittiler. Yllarca gurbet hayt yaayp bin

bir ile ve ztrapla yorulan bu cefkr hanmefendi, onlar byk bir ince-

lik ve zarfetle karlad. Sz eski gnlere geldiinde unlar syledi:

Sultan Abdlhamid Han, haramlardan son derece saknrd. ki eli

kanda olsa, namaz vaktini geirmez, evvel vaktinde namazn klar, gnlk

vazfesi olanDelil-i Hayrt okur, tesbihlerini ekerdi.

19 Hindistan Arivi, H. Pol, Ekim 1913; Azmi zcan, Pan-slamizm, stanbul 1992, s. 218.

39


40/75

Kk yata Arapa tahsiline balam, ilk rendii lisan, Arapa

olmutur. Birok Kurn- Kerm ilimlerini, en fazla da tefsir ilmini okumu-

tur. yet-i kermeleri bazen okur ve zh ederdi...

Sarayda namaz klmayan kimse yoktu. stisnsz herkes namaz klar-d. Dili dnmeyen baz yabanclar hizmete gelince, hi olmazsa namaz kla-

cak kadar sreleri,slm dninin esaslarn ezberlemek mecbriyetindeydi.

Cennetmekn, yatt odada Kurn- Kerm bulundurmazd.

Kurnn olduu yerde ayaklarn uzatp yatamazd...

Cennetmeknn ba ucunda bir tulas bulunurdu. Onu hi ya-

nndan eksik etmezdi. Uykudan uyannca hemen teyemmm eder, ondan

sonra muslua kadar gider, abdestini alrd. Abdestsiz yere basmazd.

Her gn muhakkak yedi defa Ysn-i erf okurdu. Zten ezberindey-

di. Kendisine birey sylendiinde eer cevap veremiyorsa, muhakkak oku-

makla meguld. Durak banda durur ve cevap verirdi...

Gnlk evrd-erflerini muhakkak okur, bir gn tehir etmezdi.

Devrinin kutbu olduu sylenirdi. Bazen yle olurdu ki, sarayda olduu

muhakkak olmasna ramen, her yerde aransa bulunamazd...

Yunan harbi olduu zaman hi uyuyamad. Sabaha kadar elinde ha-

ritalar, Askerim u saatte burada, bu saatte burada olmas lzm. derdi.Her saat ba haber alr ve devaml du ile, niyz ile megul olurdu. Son de-

rece merhametliydi. Haytna kastedenleri, en byk cez olarak srgn

eder, lkin maalarn da beraber gnderirdi...

Hicaz ve Badad demiryolu yaplrken herkes elinde olan zt maln

verirdi. Bunlarn arasnda ben de elimde ne varsa vermitim. Bir madalya

vermilerdi. Sonradan saray basld zaman onu da aldlar. Birey b-

rakmadlar.20

Behice Sultan, o gnlere it daha pek okeyler anlatt. Nihyetinde

iini ekerek:

Darmadan olduk! deyince ortal kesif bir hzn havas kapla-

d.

Onu daha fazla zmemek iin msade istediler. Oradan II.

Abdlhamid Hnn kzdiye Sultana gittiler.

20Trih ve Dnce, Aralk-Ocak-ubat 2005, say: 55, s. 40-41.

40


41/75

DYE SULTAN

Bu sultnn gurbet ve ileleri ise daha ocukluunda balamt. Ba-

bas II. Abdlhamid Hnn tahttan indirilmesiyle balayan ile ve ztrap

dolu gnleri o da beraberce yaamt. Gencin rics zerine babas II.Abdlhamidden bir nebze bahsetti.

Trih Baba anlatlanlar biliyordu, ancak gen, ilk defa duyuyor ve

Koca Sultan hakkndaki dnceleri altst oluyordu. Byk bir dehet n

yayordu. Bir taraftan da trihi yanl retenlere kzyordu.

diye Sultan yle dedi:

Babam, shhatli bir zt idi, salam bir bnyesi ve idmanl bir vc-

du vard. Kklmde onun bir defa hastalandn hatrlarm. ok azuyurdu. afaktan nce kalkard, be vakit namazn klar, dim Kurn-

Kerm ve Buhr-i erf okurdu. Dindar, Allhna bal, byk bir

mslman idi.Abdestsiz yere basmazd. ok alkand.

Devlet ve millet ilerinden iyi anlar ve onlarla megliyeti can ka-

dar severdi. Ktipleri ve mbeyncileri ile beraber alr, gnn mhim

ksmn onlarla geirirdi...

Cuma selmlndan dnerken, tek atl faytona biner ve kendi kulla-

nrd. Yemekleri gyet sde idi. Yourt ve yourtlu yumurtay (clbr) okseverdi...21

diye Sultann anlattklar arasnda clib-i dikkat bir husus daha

vard. Bunu da yle dile getirdi:

Babam hayvanlar ok severdi. Bilhassa beyaz papaan yllarca

ona arkadalk etmiti.

Bu papaan, ayn zamanda onun istihbrat vstas idi. Odasnn d-

nda konuulan eyleri gelir, babama haber verir, gayet gzel bir teleffuzve sadkatle tekrar ederdi.22

Gen, bunu dinlerken bir taraftan tebessm etmi bir taraftan da te-

fekkre dalmt.

21

diye Sultan,Haytmn Ac ve Tatl Gnleri,stanbul ts. Bedir Yay. s. 23.22diye Sultan, a.g.e., s. 29.

41


42/75

Daha sonra, bir idrecinin nasl bir mesliyet uuru iinde olmas

gerektiine gzel bir misl tekil eden hdiseler dinlediler. diye Sultan

yle diyordu:

Babamn zaman- saltanatnda yalnz bir tek harp hatrlyorum. Oda Yunan Harbidir. Bu benim ocukluk zamanma rastlamtr. Hatrlad-

ma gre, haremdeki direlere top top bezler getirilip datlmt. Yaral

askerler iin gecelikler dikilirdi. Hizmetkrlarmzla beraber sabahn erken

saatlerinden, gece uyku vaktine kadar diki makinelerimizin banda bizden

istenilen sayda giyecei yetitirmeye alrdk. Bu humml faliyet btn

muhrebe mddetince devm etti. Ben de amarlara dme dikerdim. Ak-

lmca byk bir i grdm sanrdm. Babam (II. Abdlhamid) aramza

gelir:

ferin evltlarm, Allh sizlerden rz olsun, vatan iin almak

ne tatldr, Allh vatanmz dmanlardan muhfaza buyursun! derdi. Biz

bu szlerden kuvvet ve evk alrdk. Zaman kaybolmasn diye gzmz i-

nemizden ve makinemizden ayrmakszn onu dinlerdik. Vatan! Vatan! Ba-

bam bunu bizlere ne kadar ok sylemiti.

Bir Tlimhne Kk vard. Geni ve byk bahesindeki asker k-

lada maiyyet bl bulunurdu. Tlimlerini gider seyrederdik. Yunan Mu-

harebesinde klann bir ksmn hastahne yapmlard. Yaral askerlergeldike onlara nasl ihtimam gstereceimizi bilemezdik. Babam bizzat bu-

raya gelir, Ahmetiklerini, Mehmetiklerini okar, hatrlarn sorard.

Yarallara evlerimizdeneker ve sire hediyeler gnderirdik.23

II. Abdlhamid Han, Osmanl Devletini herhangi bir savaa dhil

etmemek iin btn siys kbiliyetini kullanmt. Devleti tehdit eden tehli-

keleri nlemek iin siysetin silhtan daha messir olduunu, siys trihi-

mize en byk bir ders olarak brakmt. Otuz senelik saltanatnda

sadece bu harp vuk bulmu, o esnda Cihn Pdih

ite bylesine bir te-l ve titizlik iinde olmutu. Bir taraftan elinden gelen hereyi yapm, bir

taraftan da gece gndz uyumadan du etmiti.

Gen, byk bir srr iindeydi. Biraz sonra hznl haberler duya-

can hisseder gibi olunca, bu srru yavaa yok olmaya balad. diye

Sultan, babasnn milletini ve vatann ne kadar ok sevdiini gsteren u

htrasn anlatmaya balad:

23diye Sultan, a.g.e.,s. 30-31.

42


43/75

(Babamn hal edildii hdiseler baladnda) sarayda emniyetin

yok olduu o tell sralarda,ngiltere, Fransa, Almanya gibi byk devlet-

lerin elilerinin babamla mlkatlar vard. Hlihazrdaki vaziyet kar-

s

nda, kendilerine mrcaat vk olduu takdirde, devletlerinin babam

nemirlerine mde olduunu resmen bildirmilerdi. Babam bilmukbele te-

ekkr etmi ve Byle bireye lzum olmadn beyn etmiti. Mlkt

tkiben babamn:

Bu hazrlklarn tamam, benim haytm zerinde olduu, gn

gibi ikrdr. Amcam ehid Abdlazizin kbetine mruz kalacam ise

bence mlum! Bununla beraber, etlerimi cmbzla koparacaklarn bilsem,

bir ecneb devlete ilticy dnemem. Vatanmdan kamak mcib-i rdr.

Hatt bu, benim gibi otuz sene bir devlete pdiahlk etmi bir insann

irtikb edemeyecei en byk alaklktr. Ben Allhma ve mukaddert-

ma tbyim dediini bizzat kulaklarmla iittiim vakit, iinde bulunduu-

muz hlin vahmet derecesini ancak kavrayabilmitim.24

II. Abdlhamidin, bu ulv ahlk ve vatan muhabbetine ramen m-

ruz kald hller genci ok zd ve dndrd. Birden mahzunlat.

Aman y Rabb, ne gnler gemi, neler yaanm! diye hayfland.

diye Sultan, babasnn yksek karakter ve ahsiyetini gsteren u

szleriyle sohbetini bitirdi:

Babam tahtan indirilince, yaka-paa tutuklanp gtrldk. Sirkeci

istasyonundan subaylarn refkatinde trene bindirildik ve derhal sessizce

hareket ettik. Babama bakyordum, skindi. Hlinde tel ve keder grn-

myordu. Yesimi ve mahzun mahzun baktm grnce:

Benim teessrm sizin gibi genlerin ve saraydaki kzlarn taar-

ruz ve tecvze mruz kalmalar ihtimlini dnmekten ileri geliyor.

(nk saray igl edilmi, eli sngl askerler hareme kadar girmilerdi.)

Bana gelince canmn hi kymeti yoktur. Ecddm bu devlet ve milletebyk hizmetler f ettikleri hlde biroklar ne felketlere, ne fec kbet-

lere uramlardr. Hnednmzn kymetini hibir zaman takdir

edemediler. Vatanmz diye Mertiyetin bandan beri bar bar baran-

lar iinde, vatan mefhmunun ne olduunu bilmeyen gfiller oktur.

Farknda olmadan yaptm hatlar bulunabilir. Kusurdan yalnz Allh

mnezzehtir. Ben bir insanm ve milletime hizmet ettiime kniim dedi.

24diye Sultan, a.g.e., s. 31-32.

43


44/75

Taht, saray, haznesi ve askerleri elinden alndktan sonra, byle

karanlk bir gecede, silhlarn tehdidi altnda, hangi kbetin bizi bekledii

mehul iken, babamn hkimne bir ed ile syledii bu szleri dinlediim

vakit, hayt

mda onun o kadar byk, o kadar kuvvetli ve o kadar sab

rl

birinsan olduunu ilk defa anlyordum.25

Gen bunlar duyup rendii iin bir taraftan mahzun oluyor, bir ta-

raftan da seviniyordu. Yaanan hdiselere zlyor, ancak bunlar rendii

ve artk arkadalarna da anlatabilecei iin huzur duyuyordu. yi ki Trih

Baba ile beraberdi. Onunla birlikte olmak kendisine okeyler retiyordu.

Trih Baba, gencin ib hlindeki merakn tatmin iin iki htradan

daha bahsetmek istedi. Gen kendisini pr dikkat dinliyordu:

1897 senesinde Trk-Yunan Harbi zaferle neticelenmi ve yllardr

sevince hasretslm leminin malbiyetlerle krk gnl huzur ve sevinle

dolmutu. Fakat Abdlhamid Hnn sevincini bir dert glgelemekteydi. Sul-

tan, savata yaralananlarn hepsini stanbula getirtmi, onlar Gmsuyu

Hastanesine, ilide yeni yaptrd Etfal Hastanesine ve Yldz Sara-

ynn bitiiindeki sergi binsna yerletirerek tedvilerini balatmt.

Hastalarn durumunu gn gnne tkip ediyor ve yarallarn istatistikleri-

ni tutturuyordu.

Ayn zamanda usta bir marangoz olan mfik Sultan, marangozh-

nesine gitti ve Yzba Mehmed Efendiye seslendi:

Haydi Mehmed Usta! Yz elli tane baston aac kesiver!

Yzbaarmt. Merakla sordu:

Ferman efendimizindir; lkin bu kadar baston aac ne olacak

hnkrm?

Yznde hayrl bir i yapmann mutluluu okunan Sultan cevap ver-

di:

Tahkk ettim, yarallarmzn birou ayaklarndan yara almlar.

Bunlar iyileseler bile ileride bastona ihtiyalar olacak. Onlar hastaneden

taburcu edip memleketlerine gnderirken kendilerine birer baston hediye

edeceim.

Bak evldm, bu ne merhamettir ki Sultan kendi eliyle askerlerine

baston yapyor!

25diye Sultan, a.g.e., s. 38.

44


45/75

II. Abdlhamid Han Hazretlerinin tebaasna dknln gsteren

u misli de iyi dinle:

Zamann frnclar, okkas 30 paraya satlan ekmein fiyatna 10

paralk bir zam yapmak istemilerdi. efkatli Sultan onlar huzruna ardveyle dedi:

Siz yine ekmei 30 paraya satmaya devm edin. Sattnz her ek-

mek iin istediiniz 10 paray ben vereceim.

nk bir memlekette ekmek fiyatna zam yaplrsa, bunu btn

zarr ihtiyalarn pahallamas gibi bir hareket tkip eder ki, halkmz

bundan bykztrap eker.26

Nitekim II. Abdlhamid Han, veft edip Beylerbeyi Sarayndan ebe-d istirahatgh olan Dvanyolundaki Sultan Mahmud Trbesine doru

uurlanrken, btn evlerin pencerelerinden sarkan mahalle halk:

Bizi doyuran pdihm, bizi bu hlde brakp nereye gidiyor-

sun? diye alamlard.27

te evldm, ecddnn arasnda byle ulvahsiyetler vardr. Onla-

rn haytn ne kadar aratrp rensen azdr.

Bundan sonra Trih Baba, manl

Trk milletinin art

k bitmi, t-kenmi sanld demlerde dah nice zaferlere mhr vurabilecek kudrette

olduunu gstermek iin genci anakkale hedsnn yanlarna gtrd.

ANAKKALE EHDLERN ZYARET

anakkale ehidlerinden kanlar iinde kalkanbiri, gence yle

hitb etti:

Torunum! Bugn Anadoluda tten her evin kuds htrasnda bir

anakkaleehdinin olduu muhakkaktr. Her ile bir anakkale yetimidir.Bu hl, nesilden nesile intikl eden bireref madalyasdr. anakkale, tri-

he mahhas ehidlik mefhmunu bir kez daha naketmitir. Bu ehidlerin

kabirleri sne-i millettir.

Yavrucuum! Sen de bizim braktmz yetimimizsin, olumuzsun!

Bizim gayretlerimiz, madd ve mnev yapmz, sizlerde de devm etsin!..

26

Nihat Smi Banarl

, Trih ve Tasavvuf Sohbetleri, stanbul 1984, s. 148.27lber Ortayl, Osmanly Yeniden Kefetmek,stanbul 2006, s. 83.

45


46/75

Bir baka anakkale ehdi unlar syledi:

Bak olum! Ben buraya gelirken ninen, senin babana hmileydi.

Ben ona bir kova buday bile brakamadm.stanbuldan buraya gelene ka-

dar ayamdaki postal para para oldu. stmdeki elbiselerim yamalyd.Ancak verdiimizerefli mcdele neticesinde imdi yle bir durumdayz ki,

nil olduumuz ilh nmetleri saymakla bitiremem!..

Nasl Bedirdeki ihlsa mukbil Cenb- Hak meleklerini indiyse, biz

de burada meleklerin kucaklarnda can verdik. Buna dman bile hit ol-

du.

Evldm! G, Allhn gc. Biz ne kadar kul olursak o kadar kuv-

vet gelir. Allh, yerlerin ve gklerin hazinelerinin kendisine it olduunu

bildirmiyor mu? te biz bunu bildi

tarihe yolculuk

Documents