GIAO HOI PHAT GIAO ｖｉｾｔ＠ NAM

li H:AN VIEN NGHIEN cttu PHAT Hoc . . .

TAP CHI ｎｇｈｉｾｎ＠ CU1J •

NAM THU13

' ' .... --.J

TAP CHf NGHIEN CUu PHAT HOC . . . CO QUAN TRUNG liONG CUA

GIAO HQI ｐｈｾｔ＠ GIAO ｖｉｾｔ＠ NAM

Chiu trach nhiem xuat ban Tbng ｢ｩ･ｮ ﾷ ｴｾｰ＠ Hoa thuqng Tich ｐｨ｢ｔｵｾ＠

Ph6 t6ng bien t$p ThU'qng ｴｯｾ＠ Thich Gia Quang

ThU'qng ｔｯｾ＠ Thich Thanh ｎｨｩｾｵＬ＠ Giao sU' Ha Van Tan

Truong ban bien ｴｾｰ＠Giao sU' Ha van Tan

Ban bien t$p Tran Khach Dll', Thll'qng ｴｯｾ＠ Thich Gia Quang,

ｄｾｩ＠ eac Thich Minh Hien

Trfnh bay Tjnh Nhan

Toa ｳｯｾｮ＠ va tri sv Chua Quan Su- 73 Pho Quan Su- Ha N9i

DT: (04). 9423887

Giay phep xu at ban

So 01/GP- BVHTT ngay 02/01/2002

Chll' ban va in t"'i

Congty In va van Hoa Philm - B\> VHTT

NAM THU13

TAP CHi NGiiiiEN CU'u .

GIAo HQI PHAT GIAO VIET I (,toM

PH!N V$< NOHltN ctttJ F·H,i.T BQC

PHAT HQC

, Tfnh nguong theo ｐｨｾｴ＠ giao... . . . . . .. ......... . .... HT. Thfch Thanh Nghiem .3

Slf ｵｹｾｮ＠ chuyen.. . . ........ . .................... Do Due Th!nh ....... . . .4

Vo thuong .... . .......... . ................... . Tran Due Cong . . ....... 8

Thien ｐｨｾｴ＠ giao... . ........ . ......... .. .. .. ..... Thanh Nam D!nh ...... 12

Thi ｐｨｾｴ＠ Lieu Ton Nguyen ...... . .... . ... .. ........ Phap Vuong TLI ....... 15

ThU vui khong phai Ia ｨ＼ｾｭｨ＠ phuc . . . . .............. Phuc Truong . . ....... 18

VAN HOA- L!CH SU- Tlf TU'ONG

·" Phong trao chan hung .. ... ... .. .. . ... . ...... . .. . .. Phuc Truong ......... 20

M9t vai dfnh chfnh... . ............ . ......... .. . .. D9i Dong - Quae Tuan .. 25

Du xuan Tam C6c - Bfch D(>ng . . .. . .. . . .... ....... VO Van Lau ... . . .. . .. 28

Chuy$n ve b9 tem ... . ............. .... .. .. .. .. .. Hong Mau Don . ... . . . . 31

Chua Hai ｎｧｾｮ＠ ... . ..................... . . ..... Le Minh .. ............ 33

Kut Xaong canpimay... . .... . .............. . .. ..... Huong Nga ....... . ... 35

NhCtng cau chuy$n ... . .... . ......... . . .. .. . .. ... Truong Xuan ..... . ... 36

Th9ch Sdn Vdi phong ｴｴＬｾ｣ ＮＮ Ｎ＠ . ... ............. . . .. .. Van ｈｾｵ＠ .. ........... 38

Gudng soi cua tam trf . · . ........... ..... . . . . . . . . . P. T . ......... ... . . . .41 L" h.. . e 91 .. . . .... . ... .. ... .. : ......... . ........... Hudng TV .... .. . . . . . . 42

VAN HQC · THI CA

Doi dieu ngam nghT .. . . . . . ... .. ... .. . . .. . .... .... Sy Phuc ..... . . . .... .43

D9c l9i may giai tho9i ...... . . . ... . ... . . ... .... .. .. Dudng·Khue . . ....... .44 c· b •. cr·· ay o e .. . .. .. .. .. ..... . . . ....... ... ...... .. . D9 Thudng .... .... . . . 53

Bao v$ rU'ng ､ｾ｣､ｴＬｾｮｧ＠ Yen TLI... . .. .. ... .. . ... .... . Due Sinh - Thu Le ..... 54

Trang tho ... . .. . ... . . . .. . : . . .. .. ... ......... . .. Cac Tac gia . ... .. . . .. 63

PHATHOC · . . Tp ngllbng thp o ｐｨｾｴ＠ gi8o .,

ｾｾｾｵｭｯｯｰＩｦＱｬｾｾ＠H. T Thich Thanh Nghiem

dung mai chang ｣ｾｮＮ＠ th9 dt,mg v6 cung!

ｐｨｾｴ＠ bao Ia nglfdi tu hanh da ､ｾｴ＠ den muc phlfdc due, trf tu$ cuu cimh vien man. Tat ca chung sinh deu c6 kha nang thanh ｐｨｾｴＮ＠ Cho nen chlf ｐｨｾｴ＠ trong mlfdi phlfong, ba doi qua khu, hi$n t9i, v! lai deu Ia ｢ｾ｣＠ chung ta quy y, ton kfnh. Song chi c6 due ｐｨｾｴ＠ Thfch Ca Ia nhan ｶｾｴ＠ l!ch sU' trong the gi6i chung ta.

TLiQng ｐｨｾｴ＠ ｑｵｾｮ＠ am bo tat - Chf Linh, Hai Dliong

Phap bao Ia , chi d90 ly va

phlfong phap tu hanh thanh ｐｨｾｴＮ＠Phap bao ma chung ta dlf<;:JC biet Ia do due ｐｨｾｴ＠ Thfch Ca tuyen n6i. Do d6 ta xvng Ngai Ia due ｐｨｾｴ＠bon slf. Phap bao dlf<;:Jc thay hi$n nay Ia Tam t9ng Thanh giao gam Kinh, ｌｵｾｴＬ＠ ｌｵｾｮ Ｎ＠ C9ng them cac chu giai va ngCt lt,JC cua chlf To Slf. Day chfnh Ia chuan mt,tc chi dan chung ta phvong hlf6ng tu h9c.

N hat d!nh pbai quy y ! Tfn nglfBng ｐｨｾｴ＠ giC:w can phai day du Tam Bao. Dieu nay

von khac Vdi tfn nglfBng dan gian sung bai quy than. Tam Bao Ia chi ｐｨｾｴＮ＠ Phap, Tang. XL!ng Ia Bao, vl cong due ba ngoi

nay quy bau hon m9i chau bau the gian, m9t khi ｮｨｾｮ＠ dlf<;:Jc thl vTnh vien kh6ng mat: Nlfdc cuon ｣ｨｾｮｧ＠ tr6i, IU'a thieu ｣ｨｾｮｧ＠ chay, tr9m cLt6p cang kh6ng ｴｨｾ＠

tranh ､ｯｾｴＮ＠ ｔｨｾｴ＠ Ia lay mai ｣ｨｾｮｧ＠ het,

Tang bao Ia chi nglfdi xuat gia dang tu h<;:JC, va giup dB nglfdi khac cung tu h9c nhlf mlnh. Day bao gam chlf Ba tat, La han va tat ca Tang Ni pham phu. Song chung ta Ia nglfdi pham mat tt,Jc, du g$p dlf<;:Jc Thanh Tang cOng khong ｮｨｾｮ＠ra. Chung ta tiep xuc chu yeu Ia pham phu Tang, cho nen phai lay Ty kheo, Ty kheo ni d nhan gian lam trung tam cua Tang bao.

(Xem tiep trang 62)

• T

or da mai choi voi, Chlji voi voi gl cung lam, lr;:ti n6i: "Du hanh ky qua

｣Ｚ［ｾｰ＠ pham tru triet h9c "sac" - ngon. Cong thanh danh tor;:ti, bach tfnh "khong" cua Ph$t giao. 89c giai v! nga tlj nhien". Phai het sue th$n

sach nay thay "sac" - "khong" Ia the nay, tr9ng lc':!i giao hoa, den d9 khi dr;:tt ket qua

nhllng doc sach khac l9i thay Ia the khac, ngllc':!i ta tLJCing tlj ngllc':!i ta d9t the, chu tuy c6 moi lien h$ voi nhau nhll Sc;ii chi do khong ai giao hoa. C6 nghTa, toi den voi

xuyen suot, nhllng moi sach c6 cai rieng "sac" - "khong" cua Ph$t giao W "vo vi"

cua Wng cap d9 tien toi mt,Jc dfch. Chfnh cua Lao TLr. Ia cam nh$n dlloc chung "ca i rieng" ay lam nen Slj menh mang da Chung rang, "sac" - "khong" tlic;ing trllng

d<?ng, de moi hom qua thay "sac" - cho m9t triet thuyet sau xa, tinh te, phai

"khong" Ia the nay, thi hom nay l9i thay th$t kheo leo, uyen chuyen lach theo tfnh khac roi, va ngay mai l9i khac nCta, de da d9ng trong tiep c$n.

mai mai choi voi, choi voi. 11. Khi d9c sach ｐｨｾｴ＠ giao

su UYEN CHUYEN TRONG QUA TRINH ntP cAN

ｃｾｐ＠ ｐｈｾｍ＠ TRU ·rRIET HQC "SAC" - "KHONG" ? A I

CUAL PHAT CIAO

Nhllng trong qua trinh choi voi, choi voi ay, d9ng l9i trong toi: "sac" - "khong"

Ia hai mai cheo chCI chung ta vao d9i

dLJong Ph$t giao. "Sac" - "khon!t Ia ILI'a thlr vang cua nh$n thuc chan gia ve Ph$t giao. "Sac" - "khong" Ia hai con mat g9n

dt,JC khdi trong trlloc muon van uan khuc the cu<?c cua tam long nhan dao tha thiet . yeu thlldng con ngLJC:!i.

I. Khi chua d9c sach ｐｨｾｴ＠ giao

Khi chlla d9c sach Ph$t giao, "sac" -· "khong" den voi toi nhll "vo vi" cua Lao

TLr. La d d6 c6 chieu sau mang rnau sac huyen bf, phai gia cong lam moi co ho

ITnh h9i . Bang ｣ｾｰ＠ "sac" - "khonq" mang tfnh doi l$p nhau, tllc;!ng trllng rat d9c dao cho tfnh phong phu da d9ng den menh mong cua Ph$t giao, va bang "sac" -

"khong" cOng mang nghTa kheo leo, tinh

te nhll "vo vi" cua Lao TLr, khi ｎｾｬｬｦ､ｩ＠ n6i: "Vo vi nhi vo bat vi", khong lam ma vi$c

• D6 Due Th!nh

Trong tim hieu ｣ｾｰ＠ ph9m tru triet h9c "sac" - "khong" cua Ph$t giao, toi da d<?C

m9t so kinh sach Ph$t h<?C, va thtjc te . d9y rang hay di sau vao ba kinh: Bat nha

tam kinh, kinh Kim cllong bat nha va kinh

Phap hoa, the hi$n Sl/ nhuan nh! yeu cau "tuy can co ma thuyet phap", cOng Ia the

hi$n Sl/ chuyen bien w Tieu thU'a den 8C?i thU'a, dong thc':!i the hi$n "slj dong nhat va d! bi$t" cua qua trinh uyen chuyen tuy duyen de "sac" - "khong" de lam tot ､ｾｰ＠vai tro Ia mai cheo rat "khe ly khe cd" nham mt,Jc dfch dlla cac lo9i chung sinh den chfnh d<?O cua due Ph$t.

Bat nha tam kinh - khc1i dau "Khong ｬｵｾｮＢ＠

"Khong lu$n" Ia m9t triet thuyet sau sac, d9c dao chlla Wng c6, nhc':! y thuc "tuy duyen" nhr;:ty ben, Ia Ctng ph6 rat linh hor;:tt trlloc xuc tac cua hoan canh ma phat sinh.

Due Ph$t thuyet phap, cOng Ia Ph$t giao ra doi, ｧｾｰ＠

rat nhieu cU'u d!ch ben ngoai va ben trong . CU'u d!ch ben

ngoai Ia "lt,Jc phai ngo9i d9o", We sau phai triet h9C len d An

89. tranh lu$n cong kfch .. CU'u d!ch ben trong, Ia nhCtng ke

trong tang h9i dung len phi!m

b9i Ph$t. ma chfnh em h9 Ph$t Ia Devadatta (8e ba d9t da) dung dau am mlfu khuynh dao

Ph$t, vai nhCrng thu do9n vo cung nguy hiem: phan be dang

de l$p Giao h9i khac, boi nh9 thanh danh Ph$t bang each vu

cho Ph$t tlf tinh vai m9t tfn nCr,

th$m chf tim each ham h<?i ca

tfnh m9ng due Ph$t. C6 dieu,

cliu d!ch ben ngoai va ber) trong cang cong kfch, due Ph$t cang Vlf<;Jt len trong ung ph6, de trong slf "vlf<;Jt len trong ung

ph6" ay, m¢t phan lam cho d90 . Ph$t cang lan r¢ng ra quan

chung, m<?t phan lam due Ph$t cang Vlfdn len de tien tai "Khong ｬｵｾ ｟ ＳｮＢ Ｎ＠

Th1 ra, bat cu m<?t vT nhan nao deu khong tranh khoi slj ganh ghet cua tro fch

ky ti tien. C6 dieu chfnh sl,f ganh ghet ti

ti$n ay g6p phan lam noi nhCrng vT nhan

cua nhan lo9i . Chfnh vi ｉｾ＠ ay, m¢t nha van Tay phlfong n6i: "Khi m<?t b$c chan

tai XUat the, nglfdi ta nh$n ra dl!<;JC nhd

ndi dau hi$u nay: tat ca b9n ngu deu noi len chong bang". (Quand un vnai genic

parait dam le monde, on Ia ､ｩｳｴｩｮｾｊｵ･＠ a utte marque: tour les soto se soulevant contte tui freron) .

M9t dieu hien nhien , sl,f ganh ghet cua fch ky ty ti$n c6 g6p phan thuc day cac vT nhan vlfon tai, nhlfng Ia phan thu

T6 Tuyet Son chua Trarr, gian. Anh: Son Nam .

yeu, phan chu yeu Ia quan ni$m, nh$n

thuc tot dE?P rat trf tu$ llfong tam cua vi nhan truce thl,fc te ay. 8uc Ph$t da n6i

voi Devadatta: "Devadatta da giup cho ta rat nhieu tren con dlfdng hoan thanh

giao phap. Devadatta van Ia hang thi$n

tri thuc". M9t cau n6i ham chLJa bao bai

h9c: Sl,i c6 ｭｾｴ＠ m9t ke thu luon luon gio du tro xoi m6i, chi trfch Ia dieu luon luon

thoi thuc minh phai tim each Vlfdn tdi. Boi le, slj phe phan xoi m6i cua ke thu

giup ta thay r6 nhCrng ｳｾ＠ doan cua minh han ... Cho nen , phai mo long ted¢, vlia

luon nghe dlf<;Jc ldi chi trfch nhCrng so ho

de k!p thdi khac ph!,JC , vlia Ia co h9i giac

ng9 ke thu . Quan diem cua due Phat

gan gO i vai quan diem cua Lao Tu:

"Thi$n nhan gia, bat thi$n nhan chi slf. Bat thi$n nhan gia, thi$n nhan chi tlf''. Nglfdi thi$n Ia thay nglfdi bat thi$n. Nglfdi bat thi$n Ia cua cai von lieng can thiet cho nglfdi thi$n. KhcSng TU' cung n6i: "Tam nhan dong hanh, tat hlJ'u nga

slf''. Tv quan diem tot dE?P Ia rat trf tu$ llfdng tam, dCtc ｐｨｾｴ＠ da vlfc;:it qua ''ngO thdi thuyet phap" : Thoi Hoa Nghiem rat

cao; thoi A Ham ｐｨｾｴ＠ thuyet vG tri,J VC?n ｴｵ｣［Ｚｾｮｧ＠ Ia "c6"; thdi Phlfdng ﾣｬｾｮｧ＠ phai chang Sl,f c6ng kfch CUa ngo9i d<?O da gop phan thuc day dCtc ｐｨｾｴ＠ ｶｵ｣［Ｚｾｴ＠ 1€m, khi thl cho Ia "c6", khi thl cho Ia "kh6ng";

den thoi Bat nha, Ia giai do<?n cuc:>c tranh bi$n Vdi CaC nh6m triet h9c cung cac ngo<?i d<?o tro nen gay gat, dCtc ｐｨｾｴ＠ tien tdi "Kh6ng ｬｵｾｮＢＬ＠ Ia Cd Sd de c6 triet thuyet tuy$t Vdi "Kh6ng bat d! sac, sac bat d! kh6ng ... ", cung Ia thC:li ky ｣ｾｰ＠ph<?m tru triet h9c "sac"- "kh6ng" ra doi.

Mo dau kinh Bat nha, ｬｵｾｮ＠ diem truoc tien cho cuc:>c "Kh6ng ｬｵｾｮＢ＠ Ia: ﾷﾷ ｾ＼ｨｩ＠ Bo tat

Quan tl,f t<?i hanh sau Bat nha ba Ia ｭｾｴ＠da, Ngai soi thay nam uan deu kh6ng, lien qua het thay khcS ach". C6 nghTa, toan b9 BC?i Bat nha 600 quyen da n6i ro ｬｵｾｮ＠ diem "nam uan deu kh6ng" , ma phai

trlnh dQ nhlf Bo tat Quan tl,f t<?i "di sau vao" moi "soi thay".

"Kh6ng" Ia kh6ng W tfnh , kh6ng c6 d!nh. "Uan" Ia ndi ti,J ｴｾｰ＠ cac hi$n tllc;:ing ( cac phap) tren the gian nay,. ca ｶｾｴ＠ chat lan tinh than. "Nam uan deu kh6ng" Ia tat ca cac phap tren the gian nay, Ia ｶｾｴ＠ chat hay tinh than tam ly con nglfoi deu kh6ng tl,f tfnh, kh6ng c6 d!nh. Bay Ia rn9t ｮｨｾｮ＠thltC rat trf tu$ W daU OC SUy ly khoa h9c tuy$t Vdi, Vl n6 rat dung Vdi thl,fc t<?i khach quan. Tren' ddi nay, tat ca cac hi$n tlfc;:ing

ldn nho ｶｾｴ＠ chat cGng nhll tinh than , ca nhLJ'ng quan ni$m xa hQi , lu6n lu6n bien

· dcSi kh6ng c6 d!nh, vl n6 lu6n 1$ thuQc vao hoan canh de bien chuyen theo hoan canh. Bay Ia mQt ｮｨｾｮ＠ thCtc dQc dao, bdi . trlfdc d6 chua c6 ai phat hi$n, va chan trdi tanh kh6ng cua cac hi$n tlfc;:lng lu6n bien chuyen kh6ng c6 d!nh se Ia Iuong

hao quang toa sang de c6 ket ｬｵｾｮ＠ vien man "Kh6ng bat d! sac, sac bat d! kh6ng. Kh6ng tete th! sac, sac tete th! kh6ng ... " va

con nhieu hCta hE?n.

Roi w phat hi$n dQC dao "nam uan deu kh6ng" , va suot W dau chi cu6i "Bat

nha tam kinh" lu6n luon lay l<?i de nhan m<?nh, xoay sau, nao Ia "tlfdng kh6ng cua cac phap, kh6ng sinh kh6ng di$t, kh6ng nhd kh6ng s<?ch, kh6ng them kh6ng bot", nao Ia "trong tlfdng kh6ng kh6ng c6 sac, kh6ng c6 th9, tlfdng, hanh, thCtc", nao Ia "kh6ng c6 trf tu$, kh6ng c6 chCtng dac" ... "Kh6ng c6" Ia kh6ng c6 W tfnh, kh6ng c6 c6 d!nh. La dCtc ｐｨｾｴ＠ c6 y xoay sau, nhan

m<?nh trong CI,J the hoa "nam uan deu kh6ng"; Ia tat ca cac hi$n tlfc;:ing vO tri,J tl,f nhien va xa hQi loai nglfdi, ca the gidi tam linh, ca quan ni$m xa hQi deu kh6ng c6 tl,f tfnh, kh6ng c6 d!nh. Sl,f nhan m<?nh, xoay sau trong "kh6ng ｬｵｾｮＢ＠ cua dCtc ｐｨｾｴＬ＠ W than n6 n6i rang , W "kh6n" d day kh6ng con Ia W kh6ng khai ni$m, ma Ia W kh6ng ｴｨｵｾｴ＠ nglt, n6 kh6ng con nghTa Ia khai ni$m "kh6ng", ma mang nghTa moi

Ia "kh6ng c6 d!nh" vl kh6ng W tfnh. N6 doi hoi, bat cCt ai ､ｾＬｊｮｧ＠ den "kh6ng" cua Ph$t giao, nhat thiet phai kem theo nQi ham cua n6 Ia "kh6ng co d!nh". Neu kh6ng, se

nhieu gay can.

Boc "Bat nha tam kinh" , dieu dac biet • ? , • ' •

phai go dau 6c ｮｨｾｮ＠ thCtc de thay rang, "nam uan deu kh6ng" Ia tat ca cac phap tren the gian nay dau Ia the gidi V$t chat cua vG tri,J tl,f nhien trong d6 con nglfoi , hay the gidi tinh than tam linh cua sinh

ｶｾｴ＠ thieng lieng Ia con ngLJCii, hay cac quan ni$m x:a h(>i deu "kh6ng co d!nh", tuy$t nhien khong Ia ｭｴＬｾ｣＠ dfch, khong Ia chu de cua ''Bat nha tam kinh", ma chi Ia Cd Sd dan den ChU dfch, chu de dl1<;1C dlrc ｐｨｾｴ＠ chi r6 d ｬｵｾｮ＠ diem thCr hai: "Sac bat d! kh6ng, kh6ng bat d! sac. Sac tl]c th! kh6ng, kh6ng tlrc th! sac. Th9, tLJong, hanh, thCrc di$c pht,Jc nhLJ th(.

"Khong khac", c6 nghia "sac" va

"khong" deu khong co d!nh, deu luon

lu6n bien chuyen nhll nhau, sac se .

chuyen thanh khong thl khong cOng se

chuyen thanh sac. "Sac tCrc Ia kh6ng,

kh6ng tlrc Ia sac" Ia trong sac da c6

khong, trong khong da c6 .sac, o sv bien

chuyen ay, c6 nghia dang song Ia dang

chet, dang chet Ia dang de song. N6i cho

ｴｨｾｴ＠ dung, Ia kh6ng c6 song chet, chi c6

Wng nac bien chuyen tuy duyen. T6m l9i,

bang ｣ｾｰ＠ ph9m tru triet 'h9c "sac" -

"kh6ng" , dCrc ｐｨｾｴ＠ da nhln dung v9n ｶｾｴ＠

khach quan Ia "tL{dng doi" va "chlnh the".

"TLJdng doi" Ia khong ｫｾｴ＠ "c6" khong ｫｾｴ＠

"kh6ng" rat uyen chuyen nhll St,J' ｖｾｴ＠ lu6n

lu6n bien d6i, chCr kh6ng nhLJ trlldc d6 chi

thay Ia "c6" rat cCrng nhac m(>t chieu tuy$t

doi. "Chlnh the" Ia thay toan di$n "Ia n6

nhllng kh6ng phai Ia n6, the moi Ia n6",

n6 hi$n hCru nhllng kh6ng co d!nh vinh

hang, kh6ng co d!nh vinh diu nhllng hi$n

ton hi$n hCru, Ia Ph$t nhln sv v$t lu6n

bien d(>ng nhLJ thl,l'c te khach quan, chCr

kh6ng chet cCrng m(>t chieu "c6 nhLJ trLJdc

q'6, kh6ng ｫｾｴ＠ "c6" ｫｾｴ＠ "kh6ng" nhLJ nhCrng

xu hLJdng dLJdng thCii ｨｯｾ｣＠ qua ta, ｨｯｾ｣＠

qua hCru.

Bang anh nhln "tlldng doi" va "chlnh the" h$ qua cua sac kh6ng - kh6ng sac, Ia nhln dung nhLJ v9n ｶｾｴ＠ luon luon bien

chuyen cua tht,J'C t9i khach quan, th] chuy$n "kh6ng nhd kh6ng s9ch, kh6ng them kh6ng bdt, kh6ng song kh6ng chet, . kh6ng c6 chCrng dac" Ia le dLJdng nhiE§n roi. Nhllng rieng ve loai ngLJCii, cai g9i Ia "kh6ng c6 chCrng dac" ay, n6i len nhieu lam. N6i cho hoan chlnh, bang ｣ｾｰ＠

ph9m tru "sac" - "kh6ng" thay rat chlnh the, sv v$t luon luon bien d(>ng, Ia nhLJ nhll, thl chuy$n "kh6ng song kh6ng chet, khong c6 chCrng dac ... " Ia dieu dLJdng nhien, nhung rieng voi loai ngLJCii n6i len nhieu lam.

Trlldc he't, con ngLJCii Vltq sinh ra von c6 ILJdng tri tot ､ｾｰＬ＠ Ia day du Ph$t tfnh, Ia chi an trt,J tam thien hlldng ay Ia Ph$t trnh roi. Hai, to cao xa h(>i ngay m<?t tien len cang thu rLJ'ng d(>c ac, ILJ'a dao nhai nuot lan nhau. Ba, phai tu sU'a Ia "vien ly dien dao rn(>ng tLJong" de d9t eCru canh Niet ban, Ia tro l9i an trt,J thien hlldng von c6. La Ph$t va Niet ban von c6 o thien hLJdng to hCru, da de bien doi Ia phai tu sU'a, Ia an ｴｲｴＬｾ＠ l9i thien hlldng. V$y tu hanh Ia chuy$n tl,l' nhien cua ILJdng tri to hCru, bang hlnh thCrc nay ｨｯｾ｣＠ hlnh thCrc khac. Bon, thl,fc te lu6n bien chuyen tuy duyen, b&m sinh kh6ng c6 "dien dao V9ng tLJdng" ac d(>c, chi c6 ILJdng tri Ph$t tfnh va Niet ban, nh$n thCrc dLJc;JC le tl,l' nhien ay, thl vi$c tu hanh con c6 gl Ia "quai ng9i", "khung bo". Tam the chLJ Ph$t nh$n thCrc nhLJ v$y, nen kh6ng he b! "quai ng9i", "khung bo" m(>t ml,l'c tu hanh

· d9t v6 thl1<;1ng chfnh ､ｾｮｧ＠ chfnh giac.

"SV ｵｹｾｮ＠ ｣ｨｵｹｾｮ＠ trong tiep ｣ｾｮ＠ ｣ｾｰ＠ｰｨｾｭ＠ tru "sac" - "khong" Bat nha tam kinh" trong toi.

Thlr nhat, d9C lu$n diem "cot tuY" cua

Bat nha "Sac bat d! kh6ng, kh6ng bat d!

sac. Sac tlrc thi kh6ng, kh6ng tlrc th! · (Xem tiep trang 46)

vOTBlTONG

V6 thLtdng Ia the nao? Ph$t d<n: "Tat ca nhCrng gl trong the gian

aa Ia bien aoi, hu ho9i, aeu Ia

v6 thlfdng". V$y, v6 thlfdng nghia Ia kh6ng thlfdng, kh6ng mai mai d yen trong m9t tr9ng thai nhat djnh; lu6n lu6n

thay hlnh doi d9ng; di tcr tr9ng thai hlnh thanh den bien di roi tan ra .. . d<?O Ph$t Q9i nhCfng giai d09n thay doi cua m¢Jt V$t

Ia: thanh, tn,J, ho9i, kh6ng (hay Ia sinh,

tn,J , dj, di$t). Nhlf m¢>t ian s6ng, khi moi

nh6 len g9i Ia thanh(hay sinh) khi nh6 len

cao nhat thl 99i Ia trt,J; khi he? dan xu6ng

thl 99i Ia ho9i (hay dj), khi tan ra thl 99i Ia kh6ng (hay di$t) . Tat ca SL,J' v$t trong vO

trt,J, tcr nho nhlf h9t cat, den I on nhlf trang sao, deu phai tuan theo bon giai do<?n ay

ca, nen g9i Ia v6 thlfdng.

V6 thuong We Ia bien hoa kh6ng

ngung, n6i each khac , da sinh tat phai

di$t. M9i v$t a ddi kh6ng dCfng yen m¢>t

cho, ma bien chuyen di d¢>ng lu6n lu6n trong tcrng phut, tUng sat na. Than phut

trLtoc kh6ng phai Ia than phut sau. CCf moi trong phut giay, bao nhieu tri$u te

bao trong than the dang chet ｶｾＱ＠ bj thay

the. Con nglfdi thl tham dlt<;JC song, Ltoc

mong trlfdng th9 vinh hang, nhu'ng ccr bj

keo dan ve c6i chet , nen rat scJ chet.

Than nglfdi nhlf m9t ian kh6i ｶｾｮ＠ vcJ tren kh6ng trung tr6ng qua mong manh, chi can m9t ian gi6 nhE? cOng au lam n6 tan bien!

8Lrc Ph$t luc con Ia m¢>t Thai tll , da than voi nang Da-Du trong cung vui , kh i nghT den v6 thlfdng cua than nguoi : " .. . Chung ta se gia yeu va xau xa. Thoi

Tie'n s'i Tnin Du e Cong

gian se phu len dau chung ta nhCrng lop

tro b<?C. Oi! Mat trong cua em ro i se md due! M6i do cua em roi se ua mau!.. Ta

nghe trong ta, trong em va trong ca m9i nglfdi, moi ngay moi do vB, dLtoi sere tan pha cua bua thdi gian, tat ca nhCrng gl qui

gia cua ddi nglfdi .. . chung ta 6m giCr m9t each tuy$t v9ng, nhCrng bao v$t a trong ta, nhlf 6m giCr m¢>t cai b6ng , nhlf nam bat

m¢>t ian hLtcJng! ".

Than da v6 thuong, nhlfng tam ni$m

c6 v6 thLtdng kh6ng? Tam ni$m cOng am

tham ddi doi, IC?i c6 phan mau IE? va vi te

hcJn , kh6 ma thay dLt<;JC. Tam ni$m chung

ta thay doi trong tcrng phut giay theo

ngo<?i canh : buon roi vui, thLtcJng roi gi$n, thLtcJng nhau lam roi ve sau IC?i can nhau

dau. Phut trLtoc nho chuy$n nay, phut sau da nho chuy$n khac. Hom qua tinh tien tu hanh, hom nay aa uu phien thai

chuyen. 86 Ia chua ke den nhCrng ｨ＼ｾｭｧ＠ngLtCJi Ia ｭｾｴ＠ Ia trai, ｭｾｴ＠ day tim den c6

da tam san sang doi trang thay den ngay

l$p We. H9 n6i nang rat khiem nhlfdng

t]nh cam nhE? nhang Va Clfdi tlfcJi nhlf hoa

th$t day, nhlfng net ｭｾｴ＠ sa sam ngay IC?i

de bu6ng ra nhCrng cau n6i ng9o m9n, ac ｫｨｾｵＮ＠ va giet nglfdi kh6ng glfcJm khong

giao ngay dLt<;Jc! 8Cfc Ph$t da n6i: "Tam nglfdi nhlf vlf<;Jn chuyen cay, nhlf ngl,fa

rang ncJi dong n¢>i .. . ". Tam ta sinh di$t trong tcrng sat na ; chfnh vl sinh di$t mau

IE? nhlf the, nen ta c6 cam tLtang nhLt n6 khong thay doi gl ca . Cai ta phut trlfoc

dau phai Ia cai ta phut nay? Va cai ta phut nay dau con Ia cai ta phut sau? V$y cai ta nao Ia cai ta thi;lt? Cai ta phut trLtoc, cai ta phut nay hay cai ta phut sau?

• Chan ly vo thLtC1ng Ia m¢t thCt ch_an ly

hien nhien hang ngay, hang gid, hang phuL Tat ca 111Qi slj mQi v$t tren ddi deu ILtu chuyen bien d!ch, khon._g c6 gi Ia thlldng trl,J bat bien ca. Khong phai khi sinh m$nh ta hi$n ra , moi gQi Ia sinh; cOng khong phai khi sinh m$nh ta cham dCtt di moi gQi Ia chet. Ma ky th$t, trong tlfng giay tlfng phut, ta da tlfng song va

da tlfng \ chet, va

phai chang song Ia de ma chet, va chet Ia de

ma song. SLt song chet lien

tuc nhau bat tan nhll tren cai vong tron.

Tat ca moi Sll vat

ｴｲｾｮｧ＠ ｾｯ＠ ｴｲｾ＠ bao Ia deu phai trai qua bon thC:Ji ky bien doi: thanh, trl,J , ｨｯ＼［ｾｩＬ＠ khong.

Lau dai hay mau ngan, moi m¢t kiep

song deu c6 thuy c6 chung, va lam thanh

mot giai ､ｯ＼［ｾｮ＠ vo thlldng, ma nha Ph$t gQi Ia "nhat ky vo thlldng". M¢t hanh tinh,

mot ngoi sao ... thdi ky "tr[,J" cua n6 c6 hang tri$u nam ... ｨｯｾ｣＠ m¢t cai cay, thdi

ky "tr[,J" cua n6 c6 hang tram nam ... ｨｯｾ｣＠mot dC:li nglldi tram nam ｣ｨｾｮｧ＠ ｨ＼［ｾｮ＠ .. . chi khac nhau c6 m¢t chCt "trl,J" moi c6 slj dai

ngan mau cham ma thoi. Ke chCt "tru " Ia

chCt "ho9i" va ke chCt hoai Ia chCt "khong" ,

d6 Ia doan ket cua mot chu ky (nha Phat

goi Ia "nhat ky vo th LtC1ng").

Nhllng nha Ph$t concho rang th C:li ky

"tru " la i con het sCtc ngan ngui, ngan nh ll

mot cai nhay mat, le nhll mot cai "niem"

mo, ng le" n, vu· a ta"t cua Cbn nglldi, vva mat. Nha Ph$t gQi d6 Ia "sat na vo

thLtdng". ChCt sat na dung de chi thdi gian cljo. ky ngan ngui, m¢t phan chfn mlldi cua m¢t "ni$m".

lam, vd

vet tai san,danh ldi d c h u n g quanh,va du c6 dam ､＼［ｾｰ＠

len h9nh phuc cua ke khac,

gay bao d a u

Sue song. Anh: Tuan Hai t h Ltd n g

cho nglldi dong ｬｯ＼［ｾｩ＠ thi cOng ｭｾ｣Ａ＠ Th$t Ia

me md va tan ｢［ｾｷＡ＠

· Lu$t vo thLtdng (J khap mQi ndi, ｣ｨｾｮｧ＠ nhCtng than, tam Ia vo thLtdng, ma

hoan canh, sdn ha d9i d!a cOng vo thlldng nCta . Song nui cOng c6 gia c6 tre, dat cat cOng c6 khi ld khi boi, khong c6

v$t gi vTnh vien ton t9i. NhCtng tr$n dong dat, nhCtng mi$ng nui ILI'a phun ra rat

nhieu tang nham th9ch n6ng rue lam

bien doi ca m¢t vung rong ion! Ngay nay, nglldi ta c6 nhieu bang chCtng cho rang cac chau ll,Jc trLtoc kia lien. ·nhau, nhllng

do Slj bien dong thea thdi gian ma dat

!ien b! nCtt ra va troi dan trd thanh cac

chau ll,Jc ngay nay. Thanh ngCt cOng c6

ca u: "Vat doi sao ddi ", hay: "Khong ai giau ba .ho , khong ai kh6 ba ddi ". C6 the

n6i, vo thlfdng .,a ､ｾ｣＠ tfnh chung cua tat

ca hi$n tlfQng, cho du d6 Ia niem tin vao "ThLtQng de ·" ｨｯｾ｣＠ "Dang toi cao" c6

quyen nang sang t<?o ra vO trt,J VC?n hCru,

hay m<:)t ky Ctc ve qua khCt; tlf tlfdng san

h$n hay tinh cam thlfong yeu, qua bao

thu hay qua cap tien ... Tat ca nhCrng gi c6

Sl/ bat dau se CO Sl/ cham dCJ't.

Tren doi da c6 bao thang tram, vinh

nht,Jc. Giau ngheo, sang hen tiep dien

lien tt,JC nhlf m<:)t bCJ'c tranh van cau, nhlf

m<:)t khUc phim trong r<?p chieu bong.

Bao nhieu nglfdi dang giau sang phu quf, nhlfng chi sau mot vai tran om dau . . ' mang b$nh hiem ngheo bong tan tanh ra

may kh6i! Bao nhieu ngLtC1i quyen cao · chCtc trc;mg, hach djch, coi nglfdi bang

nlta Con mat, the ma m<:)t phut sa CO that

the, bong trd thanh ke tha phlfong cau

thl,fc, hay b! ket an di tu, tham chf bi ket an tlt hinh. . .

M9i slfv$t deu 1uor:11uon bien chuyen, doi thay, nay day mai d6, nhlf m<:)t dong

song, nhlf m<:)t dam may, nhlf m<:)t v6

nglfa bat kham! Thoi gian qua nhlf the

nao thi m9i V$t cOng troi qua nhlf the ay.

The ma tren doi nay ai cOng mong c6

cu<:)c song sung Slfdng vTnh hang, muon

gi dlfQC nay. Nhu'ng oai oam thay, nhCrng

gi yeu quf thi ta tim each gin ｾｊｩｃｲＬ＠ nfu keo

n6 IC?i, khong muon rdi xa, nhlfng n6 Clt

bien doi va rdi xa. Neu giCr dlfQC chung

ben minh thi Sl/ yeu quf CUa ta doi Vdi

chung cOng dan dan phai nhat roi den luc nao d6 se tro nen nham. chan: c6

thjnh phai c6 suy, ｭｾｴ＠ trC1i dCtng b6ng We Ia bao hi$u bat dau chuyen sang xe

chieu. NhCrng gi ta khong Lfa thi tim each

xua duoi, tay chay, nhlfng n6 cCt den

hoai, th$m chf bam riet lay ta nhLt hinh

Vdi b6ng. Th$t dung nhlf hai cau tho cua co nhan:

Bat nhu y, ｶｩｾ｣＠ ddi thudng tam, chin

Ngudi hc;Jp minh kh6ng dUc;Jc den hai, ba

8a c6 nglfdi cho rang dong tien

quyet djnh het thay, tien b<?C sai khien

dlfQC ca qui than, roi thi CO tien mua tien

cOng dLtQc. Nhlfng chfnh v$t chat nhieu

khi da phan IC?i chu nhan cua n6. Chi n6i

ngay nhCfng Sl/ Vi$c hien hi$n trlfdC mat cOng thay r6. NhCrng ke tham tien se

nhom ng6 ian nhau hong Chiem dOC?t CUa

nhau, d6 Ia cai qui lu$t tat nhien, roi thi

nhCrng ke c6 the ll,fc cOng nhom vao: tum

nglfdi c6 t6c, khong ai di tum ke tr9c dau.

Vi tien b<?c, danh IQi ma h9 nhom ng6 nhau, bay mlfu tfnh ke giet h<?i nhau ca

the xac lan tam han.

N6i m<:)t each khai quat thi long dt,JC

CUa COn nglfdi khong bao gid dlfQC thoa

man ca. Ai cOng mong dlfQc thoa man

long dt,Jc cua minh, cho nen sinh ra vj ky,

lam kho cho nglfdi khac va loai khac de

minh dlfQC yen vui. Do d6 ma moi chung

sinh Ia m<:)t doi thu cua m9i chung sinh

khac, va c6i dC1i nay Ia m<:)t bai chien

trlfdng, ma trong moi giay phut, c6 khong

biet bao nhieu chien binh b! nga gt,Jc.

Chien trlfdng Ia bai han chien! C6i chien

trlfdng ay cOng Ia m<:)t bai tha ma r<:)ng lon

vo cung. Theo Ph$t d<?Y thi d6 Ia m<:)t bien

kho menh mong! Nglfdi ta c6 bai tho:

Bien kho menh mong song lf.!t trdi,

Khach tran chEw m(>t chiec thuyen troi,

Thuyen ai nguc;;c gi6, ai xuoi gi6?

Xet l?i, cCmg trong bien tham thai!

Du Ia day xfch bang sat hay bang vang

thi cOng deu Ia cai day xfch de ma tr6i bu<:)c.

Ac nghi$p Ia cai day xfch bang sat, thi$n

nghi$p Ia cai day xfch bang vang... deu

khong the dung de di den giai thoat.

Con nglfC1i kho vi long dt,Jc, nhlfng IC?i

con kho hon nCra vi hai tfnh chat can ban

Ia v6 thuo"ng va v6 nga.

8ang tiec rang nglldi ta cho hoan

canh ｴｨｵｾｮ＠ I<;:Ji , vera y Ia niem khoai lc,1c, ｨｯｾ｣＠ giCr cho tam canh binh than, kh6ng kh6, kh6ng vui Ia niem yen <)n. Nhllng

theo trf tu$ quan chieu cua Phat thi n6

van Ia kh6. Cai kh6 ay kh6ng phai Ia cai kh6 u sau ma Ia nghTa v6 thlldng. Tat ca

sv khoai lc,1c yen 6n deu bien hoa khong ngerng. Sll xCJ'ng y vera long , binh an

thanh than deu kh6ng phai Ia vTnh vien nhll the, ma den m9t luc nao d'6 roi cOng

ho(,1i di$t. Bat ｬｵｾｮ＠ sv cam tht,J nao roi cOng tien theo huong d6. C6 sinh tat c6 tlr, c6 tre khoe tat c6 gia yeu, c6 thinh phai c6 suy. Do d6, "v6 thuong nen kh.6 "

Ia m9t sv phe phan quyet d!nh quan niem cho rang thlldng nga Ia di$u I<?C. ｎｨｾｮｧ＠ｐｨｾｴ＠ chi bao tat ca deu trong qua trinh

bien hoa v6 thuong thl c6 cai gi Ia ecru canh vien man di$u lc,1c? Vi the n6i v6 thlldng nen kh6.

ｐｨｾｴ＠ cho kh6 Ia vi v6 nga. Con nguoi

cOng nhll mQi sv ｶｾｴＮ＠ sd dT c6 dll<;:Jc Ia do nhan duyen hoa h<;:Jp . Con nguoi chi Ia

m9t ca i ten, Ia m9t gia danh de gQi cai h9i hQp cua nam uan Ia : sac, thQ, tuC:lng, hanh, there . Khi du nhan duyen chung n6

ｴｾｰ＠ h<;:Jp l<,1i thl gQi Ia song , khi n6 tan ra thi Ia chet. Trong nam uan ay, c6 cai gi Ia chu te, thuan nhat dau? Va l<,1i, ngay trong nam uan ay cOng kh6ng c6 cai nao

Ia thuan nhat, ma cOng 1<,1i do sv ｴｾｰ＠ h<;:Jp cua luc dai : d!a . thuy , hoa, phong , kh6ng(tcrc Ia kh6ng gian) va thCJ'c. Them

nCra , nga Ia nghTa chu te, ｶ ｾｹ＠ neu ｴｨ ｾ ｴ＠ Ia

nga thl phai c6 kha nang w do tv t(,1i , lam chu tat ca va chi phoi tat ca. Nhllng hCru t]nh dVa VaO cac phap uan, Xlt, gioi ma

dllc;Jc cau tao, Ia bien hoa v6 thuong, ma

v6 thuong tcrc Ia kh6, kh6 We Ia mat tll tai tv do, nhu vay lam sao goi Ia t21 ､ｬｬ､ｾ＠ . . '

Kh6ng thuong ma tuC:lng ia thuong,

kh6ng nga ma tuC:lng Ia c6 nga . 86 cOng tcrc Ia cai me mo ion nhat cua con nglloi.

Va cOng chfnh do cai me mo ay lam con

nguoi dang dau kh6 lc,1i cang dau kh6 them . Theo ｐｨｾｴ＠ Phap thi chfnh vi hCru

tinh dien dao chap nga nen moi khdi

ｨｯｾ｣＠ t(,10 nghi$p, roi lllu chuyen kh6ng ngerng, ma chap nga Ia can nguyen cua

sv luu chuyen d9ng loc,1n. Neu hieu dll<;:Jc v6 nga thl kh6ng c6 cai nhan d9ng loc,1n,

kh6ng khdi ｨｯｾ｣＠ nghi$p va ngay khi d6, thay r6 dll<;:JC thVc tllong CUa CaC phap m9t each chan chfnh, tat thay deu Ia Niet-

Ban vang ｬｾｮｧＮ＠

N6i den "thanh t!nh" ta hay ke m9t cau chuy$n cO. Vao doi nha Minh c6 mot nglldi rat ham dQC sach va cOng rat sien.g .

nang thap hlldng. Moi ngay cCJ' den nLJ'a

dem anh ta lc,1 i ra san thap hlldng m9t ian . ccr nhll ｶｾｹＮ＠ anh thap hlldng deu ､ｾｮ＠ den bon mlldi nam. Ket qua, vao m9t dem c6

sv cam Lrng, thien than xuat hi$n . Thien than n6i voi anh ta: "Ta thay nha nglldi thanh khan thap hlldng da bon mlldi nam

nay, ｶｾｹ＠ nha nglldi muon can dieu gi?". Anh ta n6i : "T6i ｣ｨｾｮｧ＠ can dieu gi ion lao,

chi mong sao cho kh6ng phai lo thieu cai

an cai ｭｾ｣Ｎ＠ the Ia du lam roi!". Nghe xong Thien than that len: "Ong anh di!

8ay ch fnh Ia phuc cua bac than tien tren thll<;:Jng gioi , den ta day con chua c6 dude

huang chi Ia anh. Neu nhll anh cau ｣Ｖｾｧ＠danh phu quf ta con giup dll<;:Jc , chCJ' anh

cau nhll ｶｾ ｹ＠ thl ta ch!u! ". Chung ta thay cai nguy$n VQng d6 tlldng cherng nhll rat

blnh thlldng gian d!, nh \.fng cai blnh

thlldng d6 rat kh6 c6 dll<;:JC. Do ｶ ｾ ｹＮ＠ nglldi

xlla moi n6i blnh an Ia hc,1nh phuc.

Thoi d<,1i ngay nay Ia thoi d<,1i cua khoa

hQc ky ｴｨｵｾｴ Ｎ＠ con nguoi dung khoa hQc ky (Xem tiep trang 48 )

ﾷｦ ｾｾｾｾ ｾｾｾｾ ｾｾＭｾｾ ＭＭ ｾ＠

ｾ＠ A #

ｔｉｉｉｅｎｐｾｇｉａｏ＠ ,

Thanh N am D!nh VA Stl HAP l>A Tf!p chi Nghien clitJ PhQt ht;Jc

so' 1 mlm . 2003 da gicii ｴｨｩｾｵ＠ m9t bai viet ve· Thien cua Hoa thU't;mg Tien sl Thich Minh Chau, Pho Chu tfch ThU'ifng trf:IC HEJTS Giao ht)i PhQt giao ｖｩｾｴ＠ Nam, ｖｩｾｮ＠ tntc1ng ｖｩｾｮ＠ Nghien clitJ PhQt ht;Jc ｖｩｾｴ＠ Nam. Sau khi Tf!p chi ph at hanh da nhQn dU'()'c Sl/ quan tam cua nhieu b[!n dt;JC. Vi the: trong so' nay cht.ing toi xin tiep ti,IC cung cap them ChO b[!n dt;JC mt)t so' thong tin khac ve' d[!O Thien tren the ' gicii ..

Tli dc;to Thien lon nhat Ci Chau Au.

Tv nhieu nam trC:l le;:ti day, Phap lu6n

dLJ<;Jc biet den nhli m9t Trung tam van

minh cua the giC:li hi$n de;:ti, kinh do cua

anh sang Vdi nen van hoa Thien chua

giao kha d$m net. Nhling ngay tren dat

nlidc nay Ph$t giao cOng rat c6 nhieu

"dat" de song va lan toa trong ddi song

nhU'ng ngLJC:Ji dan nLJC:lc Phap. Vi the, ben

ce;:tnh Sli ton tai cua nhU'ng nha thd Thien

chua giao vC:li gac mai cao vut ngLJC:Ji ta

｣ｨｾｮｧ＠ kh6 khan gi de nh$n ra nhU'ng ng6i

chua thC:J Ph$t - ndi ma hang ngay van c6

hang tram tfn do den de chiem bai va

Thien dinh . Va, vC:li da so h9 thi d6 chfnh

Ia ndi se giup h9 mC:l ra ca m¢t the giC:li

tinh than, binh yen va thanh tinh giU'a b9n

be nhU'ng ap !Lie cua cu¢c song.

Nam sau trong thung lOng Loire cua

nlidC Phap co kfnh va hi$n de;:ti,

Gendroniere- mot Thien vien IC:ln vao loe;:t i

bac nhat Chau Au vC:li nhU'ng tfn do ｭｾ｣＠

ao choang den , dau cao troc . Thien vien

-r¢ng 75 ha nay Ia diem ｧｾｰ＠ ga cua cac

thanh vien Giao h9i Thien phai Ouoc te.

Thea quy d!nh cua cac Thien man thi

vao re;:tng sang, cac tfn dose thCic d$y sau

khi nhU'ng tieng chuang r¢n ra cua nha

chua vang len. H9 nhanh chong lam v$

sinh ca nhan va di den sanh dLiC:Jng . Sau

khi de g9n giay, dep d ngoai cLJ'a, h9 tien

tdi nhU'ng chiec d$m va bat dau chap tay,

cui dau, tli the san sang . M9t tieng trong

dong bong vang len baa hi$u sli trt,J tri

den . M9t bau kh6ng khf trang nghiem

bong baa phu khap can phbng. V! sli tru

tri di ｴｨｾｮｧ＠ tC:li phfa chiec ban thC:J va hanh

le. Sau khi le xong 3 le, chu le tien den va

ngoi vao m¢t chiec ghe cao. Va buoi toe;:t

Thien bat dau ...

Doi vC:li Ph$t giao, Thien Ia hoe;:tt d¢ng

rat dLi<;jC coi tr9ng . BC:li vi, kh6ng phai

ngau nhien ma tren the giC:li c6 rat nhieu

tai li$u viet ve Thien, C9i n6 nhli m9t thu$t

cua trLJC:Jng tho. Thea d6, khi ngoi Thien,

tam con ngLJC:Ji phai tTnh, lu6n hLJC:lng thi$n

de xua tan m9i dieu ac. Sau mot khoang

thC:Ji gian Thien nhat d!nh, m9t so giang

sli se dung len, di tdi cho nhU'ng tfn do

ngoi chlia dung vi the de slra le;:ti tli the

ngoi cho h9, sau d6 tiep ｴｾｊ｣＠ toe;:t Th ien .

M9t luc sau, m9t tieng chuang vang len

ket thuc lan Thien thCi nhat. Luc nay, cac

tfn do dude phep tha long toan than. H9

xoay ngLJC:Ji, tha long d6i chan, bLJC:lc di

cham chap va nh!p nhang vC:li tU'ng hdi

thC:l. Tiep d6 cac tfn do lai ngoi xuong de

tiA 1HtEN TR.EN TH{ qt6r tiep tL,Jc cho ian Thien thu hai. Trang ian

Thien nay cac tfn do se ket h<;Jp ca viec

ｴｯ＼［ｾ＠ Thien ian nghe ｧｩｾｭｧ＠ Kinh. Buoi ｴｯ＼［ｾ＠

Thien se ket thuc bEtng vi$c cac tfn do vai

ｬ＼［ｾｹ＠ de ｴ＼［ｾ＠ To slf Deshimaru va di theo

hang m¢t ve phfa noi dedi cot cua Ngai.

To slf Deshimaru sinh narn '

1914 2J Saga, Nh$t Ban , ｴｲｯｮｾｊ＠

m¢t gia dinh V6 sT d9o. ME? Ngai

Ia m¢t tfn do. trung thanh cua

Ph$t giao. Cha Ngai Ia m¢t

thlfong gia giau c6. Nhlfng vi

nglfdi cha lu6n mong muon c$u

con trai se noi ngh i$p cua minh,

nen kh6ng c6n each nao khac

Ngai danh phai chieu 16ng cha

dedi hQC kinh te. Tuy nhien , khi

｣ｨ＼［ｾｭ＠ tay vao nhCtng gia trj v$t

chat tam thlfdng Ngai da thay

chan chlfdng vi nhCtng slf "tarn

thlfdng" cua n6. Vi the, Ngai ､ ｾ ｜＠

quyet djnh bo hQC va tim den

vdi nhCtng gia trj nhan ban cua

8 Crc Thfch Ca , ､ｾ｣＠ bi$t Ia ､＼［ｾｯ＠

Thien - m¢t thu ton giao ma

theo Ngai rat c6 y nghTa trong

cu¢c song hi$n ､＼［ｾｩ＠ ma n6i theo

each khac d6 chfnh Ia "cai ddi

trong ca i ､＼［ｾｯＢ Ｎ＠

Nglldi thay da u tien cua

Deshimaru Ia Thien sv Sawaki.

Ong nay da nh$n Deshimaru

b$c chan tu . 8e roi , trv6c khi di vao coi

Niet ban, Thien sv sawaki da lam le thL,J

phong cho m6n do cua minh va yeu cau

Deshimaru hay truyen ､＼［ｾｯ＠ sang phlfong

Tay. Vang theo ldi di huan cua thay,

Deshimaru da thu xep c6ng vi$c va len

lam m6n do sau khi tim thay d Lau Quc'm the am chua Giac Hai , Nha Trang. Ngai day du nhCtng to chat cua Anh Ta TLi Phat

dliong di sang Phap vdi m¢t mt,Jc tieu duy

nhat Ia hoang phap trong dieu ki$n het

sere t6i thieu: Khong tien b9C, khong hieu

biet gl ve nlidc Phap ngoai m¢t Sl/ tam

huyet, m¢t b¢ quan ao truyen mon va

tren mlnh chi c6 quan ao truyen giao va

sach cua Sli phl,J. 86 Ia nam 1967' khi d6

Deshimaru tron 53 tuoi.

Hang ngay, Deshimaru van thliong

xuyen ngoi Thien tai hien sau cua mot

nha kho cO ky va song d9m b9c qua ngay

cung Vdi nhCtng buoi giang Kinh, truyen

d9o. Dan dan, nho nhCtng c6 gcfmg va sli

no llfc khong ngung cua Deshimaru, d9o

Thien bat dau c6 nhCtng mon do rieng

cua mlnh. Va, du Ia s6 IL1<;1ng nglidi tin

theo Thien phai con rat ft nhling

Deshimaru van ｱｵｹｾｴ＠ d!nh md nhCtng ldp

to9 Thien dau tien d Paris . Gan nhli cung

thdi gian, cac le tht,J phong Thien Sli cOng

ian dau tien dli<;jc to chCtc. Sau nay, sCtc

hap dan cua Thien ngay cang ldn cho

nen ngay cang c6 nhieu nglioi Chau Au

theo h9c mon phai nay.

Cho den khi mat, nam 1982,

Deshimaru da dao t9o va tan phong cho

doi hang tram, hang nghln tfn do Thien

phai, nhCtng nglidi ma bay gid dang tiep

blidc theo Ngai tren con dliong hoang

dlfc:ing d90 phap Vdi m(lt ton chi bat hu

ma moi khi nhac den nhCtng ngliCJi yeu va

quan tam den Thien chac ｨｾｮ＠ deu biet

den. 86 Ia , m¢t ngoi chua dE?P ma khong

c6 sli ngoi Thien thl cOng chi dc:in thuan

Ia ngoi chua de vang canh. Con neu da

ngoi Thien thl du khong ngoi 6 trong

chua , du khong phai Ia nha Sli, th$m chf

Ia m¢t tu nhan thl b9n cOng van Ia m¢t

Ph at tt1 thtJc slf .. .

DL19c biet hi$n nay 6 Phap c6 khoang

2 tri$u tfn do theo Thien phai . Ma, m¢t

phan trong s6 d6 c6 ca nhCtng nglidi

nh$p eli W Dong Nam A - nhCtng nglioi

da khong tiec cong sCtc va tien cua de

xay dl,fng len nhCtng Thien vi$n cua mlnh.

Nhli tren da trlnh bay, Gendroniere Ia

Thien vi$n ldn nhat Chau Au hi$n nay.

Do d6, cOng khong c6 gl dang ng9c

nhien khi biet rang W Thien vi$n nay,

hang nam c6 rat nhieu tfn do da dLi<;jC

dao t9o . Va, nhieu nglidi trong s6 ho sau

nay cOng da trd thanh nhCtng nglioi dCtng

dau cac Thien vi$n tren khap nlidc Phap

va ca Chau Au. Ma cOng nhd Sl/ c6 gang

cua nhCtng con nglidi nay, Phat giao W

m¢t ton giao rat mo nh9t d Phap trong

m¢t vai th$p ky trlidc, nay da vlic:in len trd

thanh mot trong nhCtng ton giao dL19c Lia

thfch nhat thlidng xuyen xuat hi$n tren

cac chlic:ing trlnh truyen hlnh quae gia,

､ｾ｣＠ bi$t Ia vao sang Chu nh$t hang tuan.

Den Slf hap dan nhes Yoga va Thien djnh d Th ai Lan

Chac khong can phai n6i nhieu nglidi

cOng da biet den sli hap dan cua du l!ch

Thai Lan doi vdi cac du khach den W

khap cac vung, mien tren the gidi . C6

dieu ft nglidi biet dLidC rang trong SO hang

tri$u du khach den Tha i Lan hang nam

c6 khong ft nglidi den vung dat nay

khong chi de nghl ngdi, tham thu ma con

nham m¢t mt,Jc dfch khac d6 Ia de dL19c

nghien cCtu, tlm hieu ve d9o Ph$t va thl,fc

hanh Yoga .

TCt rat lau roi, nglioi Thai Lan da dli<;jc

tiep c$n va biet den nhCtng gia tr! nhan

ban cua Ph$t giao, ､ｾ｣＠ bi$t Ia nhCtng gia

(Xem tiep trang 57)

THI PHAT LIEU TON NGUYEN v A BAI THO

Lieu Ton Nguyen, ttl Ia TL! H$u, do Tien sT nam Trinh nguyen,

.lam quan den chCJ'c Lieu Chau ThCJ' Slt. 6ng sinh a th<':Ji trung f)L(<':Jng (neu

chia 8Lf<':Jng thi lam bon th<':Ji ky: sa

8Lf<':Jng, th!nh 8Lt<':Jng, trung 8Lt<':Jng va tan 8Lt<':Jng) Lieu Ton Nguyen khong xuat gia tu Ph$t nhlfng cac trlfoc tac cua ong, ma

hau het Ia thd van dLt<;Jc xem Ia nhilng tiep c$n day tai hoa cua tac gia ve clta Thien. Va bai thd Song tuyet cua ong Ia

m(>t thf ｾＺ＠

. Giang tuyet Thien sdn dieu phi tuy$t ｖｾｮ＠ kfnh nhan tung di$t Co chu toa ｬｾｰ＠ ong 89c dieu han giang tuyet.

De vi$c tham khao dlf<;Jc r(mg·rai , xin dang hai ban d!ch cua hai d!ch gia Han

hQC ky CIJU:

1- Tran TrQng Kim - d!ch ·•

Song tuyet Nghln non chim het vay vung Vang tanh muon neo tuy$t kh6ng dau nglldi

Ao tdi non Ia ong chai Con thuyen giila tuyet ng6i hoai buong cau.

2- Hoang ｔｾｯ Ｍ d!ch:

Song Tuyet

Nghln non bong chim ｴｾｨ＠

Muon neo dau nglf<':Ji kh6ng

Thuyen ddn ao tdi Ia

Mot mlnh cau tuyet song .

Phap Vudng Tit'

Ta thay, bai thd Song Tuyet chi dU'ng

ｬｾｩ＠ a vai net cham pha ma ta van nh$n ra m(>t ve ､ｾｰ＠ tram ｭｾ｣Ｌ＠ thanh u. Khong thay ngoi chua, cOng ｣ｨｾｮｧ＠ thay bong

tlf<;jng Ph$t dau, V$Y ma sao van d$m da thien vL van thap thoang bon@' thien a dau do.

Phai a dau do, ndi nghln non trung di$p kia co llfu hlnh tfch chim bay trong · hlf khong. Dau chim bay trong hlf khong

Ia th$t co. Va cai "th$t co" kia ｬｾｩ＠ Ia "tat" ndi nghln non r6i. Bong chim trong thd hay hlnh chim trong giay ve cOng chlfa

ｨｾｮ＠ Ia con chim bay trong hlf khong. Nhllng khi xem hlnh chim trong giay ve hay dQC thd ch<;jt thay "bong chim" ; dau Ia "bong chim tat" ... Va chfnh cai hlnh anh cua vo anh trong cau thd ay Ia y truyen

phap cua Thien tong. Bai ngon ngiJ quan cua Thien tong Ia "Bat l$p van tl/' do ng(>

dlf0c y chi cua 8Ctc Ph$t Thfch Ca Mau Ni khi Ngai tuyen b6: "Ta co chfnh phap

nhan ｴｾｮｧＬ＠ Niet ban di$u tam, th$t tLtong vo tllong, Ia phap mon vi di$u, bat l$p van t!J, giao ｮｧｯｾｩ＠ bi$t truyen ... ": y truyen

phap nay nham trtJc ng(> ban tam ..

Ve ｭｾｴ＠ nh$n thCJ'c thl ,ngon ngiJ Ia

cong Cl,J phan anh hi$n thtJc. ｍｾ｣＠ du phan anh hi$n thtJc khong ｨｾｮ＠ da dong

nhat voi ban than hi$n thlfc. Bai vl: Moi nhan thCJ'c , moi phan tfch, suy ly va nhilng

van ngon bieu ､ｾｴ＠ luon co pham vi gioi

ｨｾｮ Ｎ＠ Ngon ngil chi dien ta dLJ<;Jc "Hi$n

tlf<;jng gioi" chCr khong bieu d9t dlf<;jc cai

the, thai d9 dung nhat chi c6 tn!c nh$n bEm the Ia im ｬｾｮｧ＠ (vo ng6n). Chi c6 xa lia ng6n ngCt, van tl! moi ng9 dlf<;Jc slf tham di$u mau nhi$m nay.

ｍｾ｣＠ du v$y, trong thlfc te, tren 19

trlnh kien tfnh de "dQc" dlf<;jc kinh v6 tlf, ng9 dlf<;jc y chi "v6 ng6n" thi nglfdi tu

thien Phat van phai tl!ng trai sik thanh

de nhin thau suot canh gioi ngO dl,lC the

gian, cho nen cac thien slf xlfa va nay,

nhCtng nha hQc Ph$t cOng kh6ng the

hoan toan im ｬｾｮｧＮ＠ Cac lu$n slf ｨｯｾ｣＠ cac

thay tcS con CQi Vi$C giang phap, thuyet

kinh hay l$p ng6n van nham bieu d9t y

thien Ia rat quan trQng, vi d6 chfnh Ia vi$c

Hoang dvong Ph$t phap, cai di$u ､ｬＬｬ Ｎ ｾｧ＠

truyen thCJ'c trong Duy ThCJ'c tong. TCJ'c Ia

dung van w lam phvong ti$n dan nglfdi

ng9 dv<;jc Tam. Va n6 cOng khong he

mau thuan voi thien tong; bdi triet ly "vo

ngon" trong thien tong tCJ'c Ia triet ly ve Sl/

im ｬｾｮｧＮ＠ Triet ly nay ｢ｾｨ＠ dau w H9i Linh

Son sau bao nam DCJ'c Ph$t thuyet phap

d9 sinh.

Sd dT Ph$t n6i ldi ph6 chuc ay bdi

Ngai s9 nglfdi ddi cCJ' chap vao cau n6i.

Du Ia ldi thuyet Phap cua 8CJ'c Ph$t

chang nCta - nhlf chap ng6n tay chi trang,

lam tv6ng ng6n tay Ia ｭｾｴ＠ trang. Lam

tv6ng giao ly Ia chan ly . Giao ly Ph$t Da

het thay chi Ia phlfong ti$n, nen n6i : CCJ' y

nhvng kinh dien ma giai thfch thi oan cho

Tam the chlf Ph$t. Nhlfng, nglf<;Jc l9i, neu

lia kinh dien ra m<?t chlt thi 19i dong voi

ma thuyet. Cho nen vi$c sLJ' ､ｬＬｬｮｾｊ＠ phvang

ti$n (Ia ngon ngCt) de 1$p phap tvong cua

Duy ThCJ'c tong cOng Ia nham pha tlfong ,

khong cho khdi chap .

Va Sl/ pha bo gioi h9n cua ng6n nglt

khi l$p ng6n cua Duy ThCJ'c tong l9i

chfnh Ia dlnh cao cung tuy$t; mai mai Ia

mau hinh cua the gioi ngh$ thu$t sieu

nglt nghTa.

Tfnh gioi h9n cua ng6n nglt cOng da

dlf<;jc cac triet gia 86ng va T ay tv xlfa den

nay n6i toi: KhcSng TLJ' (551 - 479 trlfoc

Tay l!ch) nh$n ra rang: "Chlf bat t$n

ng6n, ng6n bat t$n y ... ". 6 nlfoc ta, d9i thi

hao Nguyen Du tl!ng ｫｨｾｮｧ＠ ?!nh: "Linh

van bat tai ngCt ng6n khoa" (Cai hay, cai

linh dieu khong nam d ng6n ngCt), Ia cai

"y t9i ng6n ngo9i", cai di$u ngCt deu Ia

sieu ngCt nghTa, deu nam ngoai cac

phlfong ti$n bieu d9t ca. V$y nen, cac thien sv hay nhCtng nha

l$p ng6n c6 danh tieng deu da v$n dl,lng

ngon ngCt het sCJ'c sinh dong, nhat Ia trong thi ca de bieu d9t niem hCJ'ng khdi cua minh trlfoc canh sac thien nhien, voi gi6, trang, may, nlfoc. Sao cho "Trong ldi ma

kh6ng IC1i" ma thu$t ngCt tho 8lfdng gQi Ia "hoat cu", nham khai th! nglfdi ng9 Ph$t tam. tong ｭｾ｣＠ du ng6n ngCt de khai th!

luon dlf<;Jc coi Ia phvang ti$n, vf nhlf ng6n

tay chi trang, nhlf con thuyen dva hanh gia (nglfdi tu Ph$t) tl! ben me sang bd giac ma thai. N6 kh6ng the thieu bdi d61a blfoc dau can thiet tren hanh trinh kien tfnh, vi neu Ｂ ｂｾｴ＠ dlfdng ng6n ngCt Ia dCtt

16i hanh tam" (Ngon ngCt d9o do9n, tam hanh xCJ' di$t) . Tuy slf "truyen thCJ'c" bang van tlf khong phai cua Thien tong. Dau

CO khac doi chut nhlfng ket Cl,JC deu nham toi Slf giai thoat: Dung "thCJ'c" de truyen "tam" . Nhlf hai cau tha dau Ia tao

duy thCJ'c 6 noi pha chap. C6 nghTa : VL!a

l$p phap tlfong lien pha bo, kh6ng cho

khdi chap :

Nghin non bong chim tat

Chua Vlnh Nghiem -Thanh ph6 H6 Chf Minh.

Muon nEw df/u ngui:Ji kh6ng.

Co bong chim, nhvng l<?i Ia "bong chim tat" . Co dau ngvi:Ji, l<?i Ia" dau ngl16i khong", "Tuy$t khong dau novai". Co

day, ma lai ｣ｨｾｮｧ＠ thay dau ca. ay chfnh

Ia cai di$u nglr de truyen tam.

Chi hai cau thd ma Lieu Ton Ng.uyen

da ve nen m<;'lt khong gian bao Ia, bat ngat. Co m9t chut diu hiu thanh vEmg nhlfng l<?i rat ... de ch!u, bdi cot each thuan nha Vdi li:Ji df?p, y sau .. . Phai, thi sT da ky thac vao canh df?p gi:3n d! cua thien nhien ay de bay t'o giao ly nha Ph$t,

giao ly cua cai "Chf d<?O vo ngon" - D<?O

von khong ldi m9t each th$t tai tinh.

va thd Duong da phat trien thuan

dong Vdi slj phat trien Ph$t giao cua nha

Duong (618- 907). Cho ne.n, khi noi den

thd Duang Ia noi den thd thien, noi den

thd th ien Ia noi den giai do<?n nha Duong;

Anh: Phung Anh Tuan

boi quoc giao nha Dlfdng rat de cao Ph$t

giao. Cho nen van hoa noi chung va thd

ca noi rieng, tat yeu ch!u anh .hLJdng rat

ICin. Cac nha thd danh tieng thoi ay phai

ke den: Vvdng Duy, M<?nh H<?o Nhien, Ly

B<?ch, Lieu Ton Nguyen, Ly Ky, Do Mt,Jc,

Do Phu ... te.rng dVQc m$nh danh Ia nhLrng

Thi Ph$t. Boi h9 rat say me d<?o Ph$t, .

doc sach Ph$t, hieu tham ly . kinh k$,

dang hlfdng, cau kinh ni$m Ph$t va Juan

thanh tam lam m9i Ph$t sv.

Bai thd Song Tuyet "Trang ldi ma

khong IC1i ", hay do Ia m9t bCtc tranh thuy

m<?C hoanh trang bdi net Ve taf hoa,

phong tung cua m9t thi tai ｶ･ Ｎ ｢ｾｭｧ＠ ... thd.

Song Tuyet day! Ta hay ｬｾｮｧ＠ im ma cam nh$n bong Thien dang thap thoang

trong thd./.

J!R A ? \ ;

KHONG PErAI LA HANH PHUC

N hieu nguoi c6 y tucrng sai lam cho rang tien bac c6 ｴｨｾ＠ giai

quyet dlf<,1C m9i van de.

ｍｾ｣＠ dau tien b9c cOng can thiet cho con nguoi ､ｾ＠

huCing den m¢t cu¢c song ti$n nghi trong xa h¢i

thCrc thoi doi mCii. Song kh6ng phai tien b9c luon giai quyet het thay m9i vi$c cho du tien b9c CO gop phan lam nen nhCrng slf kham kha. 8ieu

quan tr9ng Ia

chung ta biet ､ｾｴ＠Sl/ Vi$c vao phan tot dE?P cua cu¢c song chung ta.

Khi chung ta

thlfc hi$n chan gia tr! cua ban ch'at Sl/

vi$c va giam bot long khao khat

thoa man due l9c, chung ta se d9t tCii su thanh than hon

Tam linh.

nhieu, XUat phat tlJ tfnh gian di Va Slf

bang long.

Ｘｾ＠ thoa man Sl/ khao kh<3t Va long

• Phuc Truong

cam thu nguoi ta da gay ra nhCrng slf co

cho chfnh h9 va cho nguoi khac. Cac

Anh: Phung Anh Tuan.

quoc gia

di den

c h i e n

t r a n h

cOng bdi

le do. H9

hy v9ng

danh b9i

nhCrng

ngLtoi

khac va

X a m chi em

nhCrng dat

dai ' cua

ho. 8a

bao cu6c

g i a o

ch ien va

c h i e n

tranh da

xay ra

cung Vdi

nhCrng

kho dau

to ldn con

ghi lai

trong bien nien sU' the giCii nhung nhan

lo9i da dfnh r:nac vao tfnh chat doi thLtong

se kh6ng de dang den vof y thCrc cam

nhan nay. Noi dau kho cua ho tham

thlJClng den baa nhieu va phai doi di$n

voi nhieu hiem nguy nhl..f the nao cOng

kh6ng thCJ'c tlnh dl..f<;:Jc h9 trl..foc thl,fc te, h9

giong nhl..f nhCtng con l<?c da, chung thfch

an nhCtng bt,Ji ｲｾｭ＠ c6 gai, chung cang an

nhieu gai thl mau cang phun ra W mi$ng

chung. Han the, chung l<?i tiep tt,JC an

nhCtng lo<?i cay c6 gai cho den khi kh6ng

con cho n6 nCta. Thl,fc ｶｾｹＬ＠ hoan l<?c the

gian ma con ngl..fdi ganh chju cOng nhl..f

an cu khqai n6ng ｶｾｹＮ＠

8CJ'c ｐｨｾｴ＠ da n6i rang nhCtng khon kho deu khdi sinh w nhCtng y muon sai trai nhu: Nhieu tien b<?c cho ca nhan mlnh, quyen hanh tren cac ngl..fdi khac va ap u giac m¢ng trL.fC!ng sinh khi thay c6 m¢t ngl..fdi qua ddi.

SL! ham muon nhl..f ｶｾｹ＠ lam cho con

ngl..fdi trd thanh bat blnh voi cu¢c song.

N6 Ia trL.fC!ng h<;:Jp rieng bi$t khi h9c chi

nghT den nguon I<;:Ji cua h9 va kh6ng quan

tam den phuc I<;:Ji cua ngl..fdi khac. Khi h9

kh6ng d<?t dl..f<;:Jc nhCtng dieu mong L.foc h9

trCi nen bon chon, lo IEmg, ｨｾｭ＠ hLjc, bat

man . Khi d<?t dl..f<;:Jc nhCtng dieu ao uoc roi

thl IC?i cau khan mong dl..f<;:JC trai nghi$m

VOi nhCtng SL/ Vi$c chl..fa hai long hay

nhCtng dieu v6 v9ng vi lo s<;:J that b<?i.

Hit ca nhCtng SL/ dau kho ve tinh than

deu gay nen bdi long ham muon vj ky.

NhCtng SL/ dau kho nay gay ra do nhCtng

ham muon kh6ng dang c6, ham muon

dieu kh6ng the c6, ca nhCtng ham muon

nhl..f da dl..f<;:Jc ma cOng kh6ng thanh. Neu

chung ta tran trd nhieu ve ｣ｨｵｮＡｾ＠ tCJ'c Ia

chung ta kh6ng lo<?i tn1 m¢t ke thu chfnh

Ia kha nang bat ILjc trl..foc m¢t cam ｮｨｾｮ＠

ve ham muon coi thu vui Ia h<?nh phuc.

TU' bo due i<?C thl kh6ng con SCl hai ,

con tfnh tham thl con ham muon, con thlJClng tiec thl con ham muon trd l<?i doi voi m¢t SL/ vi$c hay m¢t ngl..fdi nao d6. Tat ca nhCtng nhCtng cam tht,J tieu CL/C can phai di Xa khoi Cl,Jm tlf ham muon, m¢t S<;:Ji xfch tr6i bu¢c chung ta. Chi c6 m¢t each tranh dl..f<;:JC SL/ dan ｶｾｴ＠ Ia giam bot va tong khCJ' cai ham muon da gay ra n6. Day Ia m¢t vi$c kh6 lam nhl..f ng kh6ng phai Ia kh6ng lam dl..f<;:Jc. Khi m¢t ngL.fC!i vl..f<;:Jt len sL! Ia lang ban khoan h9 se d<?t tai sL! tTnh ｬｾｮｧ＠ CUa SL/ bang long.

DCJ'c ｐｨｾｴ＠ n6i: "Niem vui dt,Jc l<?c the gian va niem vui cua thien dl..fdng kh6ng dang (1/16) CUa niem VUi khdi len tlf SL/ tieu di$t dt,Jc v9ng" (hy l<?c do Ly dt,Jc sinh -N.D.)

Va day Ia cham ng6n cua m¢t nha van khac de cung suy ngam:

"Dang thuang cho ai cong lung ganh nt(mg

Phuc cho ai ｬｩｾｮｧ＠ qui!mg no ai

Mr')t khi lung ｣ｨｾｮｧ＠ con gi

Ham muon trut bo, vui vi thanh thai".

Thu vui kh6ng phai Ia h<?nh phuc!

SLj dau kho Ia cai gia phai tra cho Sl,J' song hi$n sinh gay ra bdi nhCtng khat v9ng. Chung ta da t<?o dl,fng hanh vi cho ket qua cua dt,JC V9ng thl chung ta cOng CO the ila bo dl..f<;:JC dau an CUa n6 trong trf 6c. Cuoi doi nay hay dC!i khac, nhCtng h<?t giong cua hanh vi chung ta se chfn muoi nhl..f cac phan CJ'ng. N6i each khac, cac thu VUi Vj ky t<?O ra SL/ dau kho Va dau kho lam phan CJ'ng troi ､ｾｹＮ＠ NhCtng hanh vi qua khCJ' CUa chung ta dl..f<;:JC .xep thanh ｃｾｰ＠ VOi cac yeu to khac de ｲＩｾｕ＠ len dieu thi$n va dieu ac ma ngay nay chung ta phai ganh chju./.

(Thea "Pleasure is not Happiness"

cua K.Sri. Dammananda.)

• LICH SV- VAN HOA

PHONG TRAC) TRAN Hl1NG PHAT GIAO , . , Ｎｾ＠ - .-. a ｍｉｾｅｎ＠ BAC VIET NAM (Tiep theo va Mt)

C. Ong gan v6i quan cfiem cua

Hoa thvc:;mg Trf Hai (khi n6i ve vai tro va tac dt,mg cua vi$c

dao ｴ｣［ｾｯ＠ Tang, Ni trong vi$c chan hung ｐｨｾｴ＠ giao), Hoa thuc;mg Thanh An trong khi n6i ve Tang, Ni da nhan ｭｾｮｨＺ＠ "HQp quan lam len the llfc, Ia m¢t ､ｾＱｵ＠ phudng ngon rat quan h$ den vi$c hanh dong cua loai nglfdi. Du viec ton giao cOng

khong ngoai dl!QC cai cong 1$ ay. Hoi Phat giao thanh ｬｾｰ Ｌ＠ g6p chf gam tai cua nglfdi cac giC:Ji, lam m¢t cai cd quan c6 du

the llfc de tuyen dudng ｐｨｾｴ＠ phap. NhC1 the ma mC:Ji trong vong m¢t na1m, phong

trao ｐｨｾｈ＠ giao da phat trien ra khap m9i ndi, w thanh thi den than que, w Bac xuong Nam, tl1 Dong sang Tay, dau dau

cOng khuynh hlfdng ve vi$c chan hlfng Phat giao. TL!Cing trong l!ch sCt ton giao nlfdc nha, chlfa c6 m¢t thdi ky nao nd r¢ nhlf the. Nhlfng xet cho ky thi cai hinh

thuc tuy c6 tien b¢ mau ｣ｨＶｮｾＱＮ＠ ma xem ra cai tinh than (Tang giC:Ji) c:hlfa dlfdc

ｭｾｮｨ＠ me Ia bao.

H¢i ｐｨｾｴ＠ giao ｬｾｰ＠ ra truC:Jc het de chlnh don Tang gia, ma cai trach nhiem tuyen

dlfdng ｐｨｾｴ＠ phap ｬ｣［ｾｩ＠ Ci chfnh Tang gia. Tang gia c6 chlnh don mC:Ji dao ｴ｣［ｾｯ＠ dl!Qc nhan tai, CO du h9c hanh, dU phlfdng phap de tuyen truyen giao ly cua ｐｨｾｴＬ＠ c6 dl!QC nlfh the mdi mong CO ket qua tot tlfdi. ｖｾｹ＠ can thiet nhat Ia phai lo den vi$c

h9c cua Tang chung. Moi tinh can ｬｾｰ＠ mot

ndi Tjnh xa de lam h9c dlfdng chlf Tang (Ni) (Thanh An, Mot vai y kien ve vi$c

• ab Cong Djnh

chan hL!ng ｐｨｾｴ＠ giao, ｔ｣［ｾｰ＠ chf Duoc Tu$ ,

so 41, nam 1936, tr.3-4).

Day du hdn ca, Giao slf Tran Van Giau cho rang phong trao chan hlfng

ｐｨｾｴ＠ giao Ia nham:

1. Truyen ba lc;ti d<:lo ｐｨｾｴ＠ ve can ban da that truyen. H9 (nhCtng nglfdi tham gia cong cu¢c chan hung) dung chCt quoc ngCt de djch kinh , viet sach, viet bao, pho

bien tlf tuCing Phat giao, lich sCt Ph$t giao. C6 le day Ia lan dau tien ｐｨｾｴ＠ giao

dl!Qc di den d¢c gia bang quoc ngCt. Kinh ｬｵｾｮ＠ trlfdc kia tuy nhieu nhlfng toan bang chCt Han ma chi cao Tang mC:Ji hieu noi song chua chac c6 dong thay chua da hieu den ndi den chon .

2. ｌｾｰ＠ m¢t so trl!C1ng dao t<:lo Tang, Ni

ft nhieu c6 can ban Ph$t h9c. Lo<:li trlfdng d6 lau nay khong thay c6, cho nen Phat

h9c that truyen ma Tang, Ni thi md md, ao ao ve hoc thuyet cua Thfch Ca, tat khong

the tu hanh dung hU'dng, cang khong the . truyen ba d<:lO Phat thlfc slf, va khong the

chong tra Vdi cac khuynh hlf6ng ton giao

khac khi h9 cong kfch ｐｨｾｴ＠ giao.

3. Dem l<:li cho d<:lo ｐｨｾｴ＠ co truyen m¢t tinh than mdi "hQp Vdi thdi d<:li ", "bo

sung cho khoa h9c".

4. ｔｾｰ＠ hQp llfc IL!Qng ｐｨｾｴ＠ giao tling d!a phlfdng, tling ky nham m¢t muc dfch to chuc cao hdn tlfc Ia thong nhat cac

Sdn man , thong nhat Phat giao Viet

Nam. Trlfdc mat, cac nha van dong chan

hung ｐｨｾｴ＠ giao muon thuc tlnh Ph$t tlt,

khien Ph$t tlr thoi rut minh vao kinh k$ va dang tay ra lam vi$c xa h<?i cho h<;:Jp voi ton chi eCru kho eCru ｮｾｭ＠ cua Ph$t. Tat nhien Ia luc bay giC! xu huang thong nhat

llfc llf<;:Jng Ph$t giao con rt,Jt re va Phap, bao giC!, d dau cOng "chia de tr(, n6 can

trd, n6 ngan cam Sl/ thong nhat d6. N6

con xui phe nay chong phai n9, n6i xau nhau cang nhieu cang hay, n6 khong

muon cac to chCtc Ph$t giao tharn gia trljc

tiep vao ｨｯ＼［ｾｴ＠ d¢>ng chfnh tr! dan t¢>c, dan chu, trai ｬ＼［ｾｩ＠ n6 co lam sao cho slj ｨｯ＼［ｾｴ＠

d¢>ng cua cac h9i Ph$t giao g6p phan keo nhan dan ra xa voi chfnh tr!, xa voi each ｭ＼［ｾｮｧＮ＠ Tuy v$y, thC!i the, xa h9i khong the khong anh hlfdng den phong trao Ph$t

giao. 0 Linh Sdn tlj, luc Thi$n Chieu con Ia giao th9 d d6, khach xa gan thay dan

d clra chfnh m9t c$p cau doi 1<_3 ｉ＼［ｾＺ＠ Ph$t

phap th! nh$p the nhi phi yem thf; TU' bi

nai sat sinh dT d¢> chung sinh (d90 Ph$t Ia nhap the chCt khong phai yem the; TU' bi (lam luc) phai sat sinh de eCru d9 chung sinh) (Tran Van Giau, Triet hoc va tlf tlfdng, NXB thanh pho Ho Chf Minh, 1987, tr.324-325).

IV. Nhling himh d<?ng CI;J ｴｨｾ＠ cua ｶｩｾ｣＠chan hung.

Ngay trong ｴｾｰ＠ ky yeu dau tien nhCrng

ngvoi sang ｬｾｰ＠ ra Hoi ｐｨｾｴ＠ giao Bac Ky

da xac dinh nhi$m vu cua minh trong cong cu¢>c chan hung Ph$t giao Vi$t Nam Ia phai lam cho dlf<;:Jc Ｖ ｾ＠ vi$c chu yeu: 1. ｌｾｰ＠ ra m9t Ban chuyen coi vi$c nghien eCru va dien giang ve ､＼［ｾｯ＠ Ph$t, bat dau tU' vi$c phien d!ch va bien ｳｯ＼［ｾｮ＠

m¢>t cuon kinh ｎｨｾｴ＠ tt,Jng voi cac bai le ni$m cho den vi$c xuat ban kinh sach ,

ｴ＼［ｾｰ＠ chf de dem nhlrng giao ly hay, tot,

trung chfnh , nhi$m mau cua ｐｨｾｴ＠ to den

voi moi nglfC!i ; 2. Lam m9t ngoi chua H¢>i ;

3. Lap Ban ho niem chuyen lo viec giup

Blnh minh. Anh: Tuan Hai

da cho cac h<?i vien; 4. M6 ChvTang H9c vi$n, ch9n ngVC!i c6 du trf tu$, ph&m ｨ＼［ｾｮｨ＠de di h9c ｴｾｰＬ＠ sau d6 Ve truyen d<;iO,

hoang phap 6 cac chua; 5. To chCtc ｬ＼［ｾｩ＠

cac h9i Tang gia cho c6 ky lu$t, tr$t tl! cho c6 h$ thong . d Trung Lfdng c6 m9t v! Tang thong trvC:Jng, quan het thay m9i

cong vi$c trong h9i Tang gia (sau g9i Ia Thien gia Phap chu ma Hoa thV<;:Jng VTnh Nghiem - Thfch Thanh Hanh Ia ngLtC!i dau

tien dLt<;:Jc suy ton chCtc nay). 6 d!a phltdng thi l$p ra sv ct,J trltdng, quan

cong vi$c d!a phlfdng (tlfdng dltdng v! trf tru6ng Ban Tr! slj); 6. To chCtc Giao do

thanh m¢>t Giao h¢>i. Giao do trong cung

thon xa hay khu pho thi ｧｾ･ｰ＠ ｬ＼［ｾｩ＠ thanh

Giao khu. Moi khu d$t m9t Khu tru6ng va m¢>t Ph6 Khu trLtdng de thi. hanh cac quy

d!nh d Trung Ltdng va don doc vi$c tu

hanh cua cac Giao do trong khu thu¢>c

quyen quan ly cua minh. Ngoai ra Ia tien

hanh cac cong vi$c tLt thi$n nhlf xay nha dlfong lao, b$nh vi$n, tr<;li te ban, vang sanh dlfdng (nha tang le) ...

Ong Ph<;lm Tai ｌｵｾｭ＠ cho rang: "Cac ngai da dong tinh cho vi$c chan hlfng ｐｨｾｴ＠ giao Ia m<)t vi$c rat can thiet ngay nay, thdi (thi) xin nhCtng vi c6 chuc trach ve

ton giao, bat cu ndi nao deu doc rn<)t long, ｣ｨｾｮｧ＠ nhCtng ben Tang, ben ｴｴＬｾ｣Ｌ＠ nen hoi tam hUang d<;lO de h<;jp tac ma Tang, Ni d cac Sdn mon cOng kfp nen hoi ｮｾｾＹＮ＠ cung m<)t ton giao thdi thong nhat quy y, khong nen chia re nhau, lay ton giao lam danh dt,t chu dU'ng lay danh dt,t lam ton giao. Pham ngUdi da biet lay ton giao lam danh dt,t Ia nglfdi thau hieu ton giao m<)t each sieu

vi$t, ma tham, san, si ve phan ca nhan khong can phai so sanh chi het, moi c6 the c<)ng hoa de chan hung ton gi{w dU<;jc.

Ben xuat gia va ben t<;li gia hai phai da biet dung hoa, het thay khong lay l<;ji quyen ma

phan ly, het thay chi lay cong due ma hoa hdp, thdi ttlc Ia d<;lO bac ai binh ､＼ｾｮｧ＠ cua

due Nhu Lai da giai thoat cho tam hon chung ta dlf<;jc ra khoi cai vong phien nao

d trong be kho ｶｾｹＮ＠

Ph1,mg st,t va chiem bai het thay chi lay ton giao lam tfn nguang, het thay kh6ng me tfn va di doan, thdi (thi) ttlc Ia

quang minh quang d<;li cua due ｾｾｨｵ＠ Lai da diem hoa cho tinh than chung ta dlf<;jc

thoat ly ra khoi song me ｶｾｹＮ＠ C6 nguC1i n6i chan hung ｐｨｾｴ＠ giao can ve tinh than khong can ve hinh thuc. Phai bhet rang

pham st,t phai c6 du tinh than va hinh thuc. C6 hinh thuc ma khong tinh than co nhien khong dU<;jc. C6 tinh than ma khong hinh thuc l<;li cOng khong xong.

ｖｾｹ＠ hinh thuc c6 chan chinh thdi (thi) tinh

than moi rihan day ma chan hung, ｐｨｾｴ＠giao da chan hlfrig thdi (thi) tat luan ly

ngay cang m<)t to, phong ｴｴＬｾ｣＠ ngay them

tot ､ｾｰＢ＠ (Ph<;lm Tai Luy$n, chan hung ｐｨｾｴ＠ giao Ia st,t rat can thiet, T<;lp chf . 8uoc Tu$, so 15, nam 1936, tr.20-21) .

Hoa thlfQng To Lien rat chu trc;mg toi vi$c giao huan Tang gia va truyen ba giao ly cua ｐｨｾｴ＠ giao toi cac tfn do. Hoa

thu<;jng nhan m<;lnh: Ｂｐｨｾｴ＠ phap ma khong chan chinh Ia ｴｾｩ＠ Tang gia thieu

h9C. Nay ｐｨｾｴ＠ giao mo ti'u0ng Ph?t h9C ca trong 3 ky Ia chi cot a cho chinh don

thuyen tam, thi$u long ｐｨｾｴ＠ chung. The ma con c6 nguC1i n6i: cac vi h9c thi dU<;jc fch cho cac vi chu ta du<;jc gi ma phai tlf cap ? Oi ! NhCtng ngUdi n6i nhU the sao khong biet hoi: trong Tang gioi hoi truoc,

lam sao ma nay chua nay bi dan ｴｲｴＬｾ｣＠

xuat, mai chua kia bi phien nhieu den chon nha mon, l<;li con nhCtng vi$c ｴｨｾｭ＠t$ khong the giai bay ra day du<;jc nCta.

Xet den nguyen do cua nhCtng ngUdi

bi trUdng h<;jp ay phan nhieu Ia khong biet

lay gioi ｬｵｾｴ＠ ma tri than, lay d<;lO h9C CUa ｐｨｾｴ＠ to ma dao luy$n tfnh tinh. N6i Ia xuat gia nhlfng ky tht,tc khong c6 chut dinh tfnh each nglfdi chan tu thi nhCtng st,t

nhi,JC nhan ay Ia w minh Vdi den chu ｣ｨｾｮｧ＠ phai tt,t dau ? Thf d1,1 nhu trong

minh khf lt,tc suy yeu thi ta phong tLt ngo<;li

cam nhiem ma hoa ra b$nh ｴｾｴＮ＠ L<;li nhu

cac ｖｾｴ＠ trUOC tt,t mi,JC nat roi sau moi sinh cac giong trung m9t. Xem the thi du biet

st,t giao di,!C Tang gia l<;li cang can cap lam"(Sa mon To Lien, M1,1c dfch chan hung Phat giao, T<;lp chf 8uoc Tu$, so 69,

nam 1937, tr.30-31).

Hay nhlf : "Moi chi h<)i nen ､ｾｴ＠ m<)t ban khao cuu tuyen truyen de di tOi cac lang ma dien giang . Trang Cd quan giao

huan, cac giao SU phai dem het cai tU

tUdng h9c thuc CUa minh da tham dcflc d

trong giao ly, dien dich ra cho gian di, tinh tUdng de cho h9C sinh de hieu. L<;li them

nhCtng khoa h9c nhu' tam ly, d!a du', thien van .. . de hang ngay ､ｾｹ＠ them vao voi ｐｨｾｴ＠ h9c.

Cac tru'dng hu'dng h9C d rnoi lang cOng nen yeu cau voi cac thay Ａｾｩ｡ｯ＠ moi ngay bot ra ft chut thdi gid dien ｾｊｩ｡ｩ＠ them cac bao chf nha Ph$t.

Cac hang sach trong toan quae cOng nen khuyen h9 tran thiet cac kinh sach ｐｨｾｴ＠ giao, cho d9c gia du'Qc tien mua · xem. Nhu' the terc Ia hoan toan v e cac phudng di$n truyen ba. Xa h9i bat ｮｨｾｴ＠cOng hoa ra m9t xa h9i thuan lu'dng, w thien.? Bay gio ai ｣ｨｾｮｧ＠ quy y Ph$t giao, ai chang tfn ngu'Bng tu trl, thl c6 lo chi Ph$t giao ｣ｨｾｮｧ＠ long th!nh, trong nu'oc ｣ｨｾｮｧ＠ hoa blnh" (Sa m6n To Lien, Muc dfch chan hung Ph$t giao, ｔｾｰ＠ chf Du6c Tu$ , so 69, nam 1937, tr.33).

COng gan giong voi nhCtng d1e xuat o tren, bai viet cong vi$c duy trl giao vu cua

m9t chi h9i Ph$t giao o dia ｰｨｵＧ､ｮｾｾ＠ cot yeu Ia nhCtng gl ? da neu ro: "H9i ｐｨｾｴ＠ giao dem nhCtng nghTa ly cua due ｐｨｾｴ＠ Ia sieng nang, ki$m nu'oc, thanh thu'c, tinh tien, chat phac, chay tinh, thu'dng ngu'di x6t vat, eCru do ian cho nhau de cam hoa cho ngu'di ta c6 du n9i ll,(c ay ma tien len con du'dng sinh song doi nay. Cung nhau eCru vat moi cai kho ve tam than, ve the xac tron9 ｢ｾ＠ kho hi$n ｴｾｩ＠ ma cau phuc bao d ddi sau" ((Khong c6 ten tac gia), Cong vi$c duy trl giElO VI,J cua m9t chi h9i ｐｨｾｴ＠ ｧｩ＼ｾｏ＠ d dia phu'dng cot yeu Ia nhCtng gl? ｔｾｰ＠ chf 8u6c Tu$, so 56, nam 1937, tr. 39).

v. Ket qua dat dude

Thea nhCtng ngu'di du'dng thoi thl phong trao chan hung Ph$t ｧｩｾＳｯ＠ chua lam du'<;jc cai dieu can lam (Ia Ａｾ｡ ｹ＠ anh hu'dng toi h$ thong chfnh tri) ngay ca nhu' vi$c thanh ｬ ｾｰ＠ m9t tong hoi Phat giao thong nhat trong ca nu'oc con chu'a lam

du'Qc, n6i gl den can thi$p vao tlnh hlnh chfnh tr! va kinh te. To Phap Am (cd quan cua h9i T!nh d9 cu' sT, thanh ｬｾｰ＠ nam 1936, ､ｾｴ ｴ ｲｾＬｊ＠ ｳｯｴｾｩ＠ chua Tan Hung Long - Ch9 Lon , thanh pho Ho Chf Minh ngay nay) xuat ban ｴｾｩ＠ Nam Ky nam 1937 da viet: "Cac ngai dinh chan hung Ph$t h9c de cai ｴｾｯ＠ nen Tang hy o nu'oc ta, gay thanh mQt the ll,(c ma Ling ph6 VOi thdi Cd hay d!nh lien ｬｾ｣＠ cac phan tlt Ph$t gia ｬｾｩ＠

lam m9t cai ､ｾｩ＠ doan de duy trllay cai the ll,fc cho m9t b9n ngu'di quen nghe buon than ban Ph$t? Cac ngai dinh chan hung ｐｨｾｴ＠ h9c de dao chu cho nu'oc Nam mot bC?n ngu'di c6 due hy sinh, xa ky, nhan ｮｾｩＮ＠ ｭｾｯ＠ hiem nhu' due Ph$t Thfch Ca hay se ｴｾｯ＠ cho nu'oc Nam ve sau nay mot b9n tfn do ｐｨｾｴ＠ giao nhu' o cac nu6c Mien, Lao" (Nguyen Lang, Vi$t Nam ｐｨｾｴ＠giao sLJ' ｬｵｾｮＮ＠ NXB Van h9c, 2000, ｴｾｰ＠ Ill, trang 777).

Hay nhu' tac gia Dong Giao trong bai viet chan hung Ph$t giao phai thl,(c hanh the nao moi thay ket qua ? cOng dang tren ｴｾｰ＠ chf Phap Am da ｫｨｾｮｧ＠ dinh :"Cu9c chan hung Ph$t giao khong c6 anh hu'dng, khong c6 ket qua bdi vl khong thiet thl,(c voi xa hoi nhan sinh, chi n6i suong trong bao chf, sach vo ma thoi chv khong c6 thl,(c hanh"(Nguyen Lang, Vi$t Nam ｐｨｾｴ＠ giao slt ｬｵｾｮＮ＠ NXB Van h9c, 2000, ｴｾｰ＠ Ill, trang 777)

Du cho nhCtng nh$n d!nh tren khong phai Ia khong c6 Cd Sd nhu'ng neu nhln m9t each khach quan hdn se thay nhCtng ket qua to ion cua phong trao chan hu'ng Phat giao. Thea cac nha bien soan sach lich slt ｐｨｾｴ＠ giao Viet Nam thi: "Cac nho sT Ia ngu'oi nga ngang nhat. Ho khong hieu du'Qc tlnh hlnh Nho, ｐｨｾｴ＠ tru'oc kia cung song song ton tai ma nay Nho bi tan ｉ ｾＬｊｩ＠ di, con ｐｨ ｾ ｴ＠ thl du'dc duy trl, khong

Chan te.

nhltng the con dltc;1C doi mdi, phat trien.

NhLtng khong phai vi v$y ma h9 sinh blfc

tete roi phe phan Ph$t giao nhll da tUng

xay ra trong l!ch slr, trai l<?i con ung h9 n6.

Boi le chCJc nang cua Ph$t giao luc d6

phan nao da tUng Ia chCJc nang cua Nho

giao. ung h9 vi$c dang lam cua Ph$t giao

cOng c6 nghTa ung h9 vi$c lam trLJC:Jc kia

cua minh. Vi v$y cac nha Nho nhLt Huynh

Thuc Khang, Nguyen Tr9ng Thu$t, Tran

Van Giap ... deu c6 thai d9 ung h9". Dong

thdi h9 (cac nha bien SO<?n sach L!ch slr

Ph$t giao Vi$t Nam) cOng dan ra vi$c ung

h9 cua nhi'm sT Huynh Thuc Khang, chu

but cua Bao Tieng Dan khi d6: "Tren vai

mlldi nam nay l<?i doi khac, khac Ia dLJC:lng

Nho h9c kia gan tieu di$t ma dLJC:lng Ph$t

h9C van con nguyen. Kh6ng nhU'ng con

nguyen ma l<?i c6 ngLJC:li lo chan hung, nhll

TU' Bi Am ... Nay l<?i c6 Vien Amra dC:li nU'a .

Vien Am, hay gang len" (Nguy,en Lang,

Vi$t Nam Ph$t giao sU' lu$n, ｾｾｘｂ＠ Van

h9c, 2000, t$p Ill, tr. 777).

V$y phong trao chan hung F'hat giao

Vi$t Nam da lam dLtc;1c nhltng gi ? C1,1 the Ia:

* Ve ｭｾｴ＠ tuyen truyen: Tronfl m9t thoi

gian ngan nhieu sach, bao, t<?P chf Ph$t

Anh : TC;l TL1 Phat

giao da ra dC:li tren

ph<?m vi ca nlldc,

dieu chLta tUng

thay d nhieu giai

do<?n trLtdc kia. T<?P chf thi c6 Tv Bi Am,

Duy Tam, Vien Am,

DuocTu$, Niet

Ban, Tien Hoa ...

Bao thi c6 Ph$t

Hoa Tan Thanh

Nien, Tieng

Chuang SC:Jm,

Phap Am... Sach

Vd thi kha nhieu.

Sach viet, sach

d!ch du ca. D6 Ia chLta ke den cac cu9c

thao lu$n, thuyet giang ...

* Ve ｭｾｴ＠ dao t<?o Tang, Ni: H9i Luang

xuyen Ph$t h9c Nam Ky l$p dLtdc m9t

trLJC:lng Ph$t h9c. Tai Trung Ky trLJC:lng

Ph$t h9c Hue ra ddi. H9i Ph$t h9c Bac

Ky cOng thanh l$p dLtdc m9t trLtC:lng vC:Ji

70 h9c sinh, "20 h9c sinh xin vao IC:Jp d<?i

trong d6 h9c. 30 h9c sinh xin vao IC:Jp

trung h9c (h9c t<?i chua so - Ha Dong).

20 h9c sinh xin vao IC:Jp tieu h9c (h9c tai

chua Quan SCJ, so 73 Richaud, nay Ia

pho Quan SCJ, HaN9i). Con nhieu chi h9i

vi gan het nam chua tuyen dLJc;1c h9c sinh

ve h9C. C6 le sang xuan thi so h9C sinh

se tang len tdi hang tram. Hi$n nay c6

nhieu v! da ngo<?i 50 tuoi ma van con

phat tam vao h9c (Thanh Hoa, Ngay le

khai trLJC:lng Ph$t h9c cua H9i Ph$t giao

Bac Ky, T<?P chf Duoc Tue , so 53 , nam

1937, tr.12)

Ngoai ra "con nhieu h9c Tang va h9c Ni tU cac chua tdi h9c. C6 vi chfnh thCJc , c6 v[ dlf thfnh. Cac to dinh nhLJ Hong Phuc, Linh Quang ... kh6ng md Ph$t h9c

(Xem tiep trang 52)

MOT VAl BiNH CHiNH ｾ＠ ..

VE NGAY THANH

ｾ＠

LAP •

HOI •

PHAT •

GlAD sAc KY

N han d9c tiflp 3 b<? sach Vi$t Nam Phiflt giao sv

luifln((1) Nha xuat ban La Boi, in lan 1, Paris, 1985. Tac ｰｨｾｭ＠ nay dV9c NXB Van h9c tai ban tai Ha N6i nam . . 1994. Chung t6i sv dt,mg ban in nam 1994 nay. Doc tac ｰｨｾｭＮ＠ chiung t6i dong. y voi

danh gia cua NXB: "Day Ia m<?t c6ng trlnh bien so9n c6ng phu, voi khoi IV<;1ng tV li$u phong phu .. . ".

1) cua h9c gia Nguyen Lang, chl'mg t6i nhifln thay o chVdng 29 c6 tieu de Ia C6ng · cu<)c chan hVng o Bik Ky, c6

m<?t so sl,f ki$n neu chva chfnh xac. Nham c6 sv trao doi, va cOng nham. dfnh

chfnh sl,f ki$n, chung t6i xin neu ra day nhU'ng tv li$u moi thu thiflp dV<;1c((2) NhU'ng tv li$u moi o day gam Hoi ky

thanh liflp H<?i Vi$t Nam Phat giao (sau day g9i ｴｾｨ＠ Ia H6i ky) cua Hoa thV<;1ng Thfch Trf Hai (1904-1979), m<?t trong nhCtng thanh vien sang liflp H<?i va Di·eu 1$, N<?i quy Hoi Vi$t Nam Phiflt giao (sau da.y

g9i tat Ia Dieu 1$) sv tra lai trong to Du6c Tu$ . can ｰｨｾｩ＠n6i cu6n hoi ky cua Hoa

_ thV<;1ng Thfch Trf Hai thvc sv Nguy_en ｄｾｩＡｩ＠ D6ng quy bau vl day Ia thu b ,·t ? •

N ｾ＠ Q ｾＭ T ｾＭ u cua guyen uoc uan Ngai. Dip may da den khi

chung toi c6 dLt9c cu6n hoi ky nay.

2) C6 the lam r6 hdn Sl/ thanh liflp H<?i Ph$t giao Bac Ky va cac nhan vif!t hU'u quan, hau giup them cac nha nghien eCru l!ch sv Phiflt giao· c6 cd so de phan tfch cong

cu<)c chan hVng.

Ve ngay thanh liflp H<)i Ph$t giao Bac Ky o trang 163, 164 h9c gia h9 Nguyen viet: " ... Thien sVTrf Hai, Tam Crng, Tam Bao w Ha Dong len Ha N¢i v$n d<)ng thanh liflp m<?t H<?i Ph$t giao o dat Bac, cung voi So Cuong Le DV luc ay dang lam quan ly cho chua Quan ser. Ba vi

ban luifln vi$c tri$u t$p m<?t buoi h9p t9i day de dat nen tang cho vi$c l$p H<?i .. ·. Buoi

h9p nay dV<;1c to chuc vao ngay 6 thang 11 nam 1934" (NhU'ng cho g9ch dVoi Ia nhan m9nh cua chung toi: Nguyen D9i Dong, Nguyen Quoc Tuan. Chung t6i se khong ban den ten g9i Mnh chfnh cap tlnh do chfnh quyen Phap - Nam ､ｾｴ＠ ra trong thai ky nay. Tuy nhien xin lvu y rang do nhieu ly do,

kha nhieu sach xuat ban t9i mien Nam trvoc nam 1975

van slt dt,mg dia danh cO thC:li ky thu<)c Phap. ｈｾｮ＠ sv nham lan c6 the w day chang?

Theo tv li$u moi, chung t6i xin c6 y kien khac voi hoc gia h9 Nguyen . Tv lieu ､ｾｯ＠biet: Nam 1932, cac ｾｨ｡＠ sv

Trf Hai , Thai Hoa w Ha Nam len Ha N<?i v$n dong thanh

Thap da chua But Thap. Anh: Trlfdng Sy Hung

l$p H9i Ph$t giao Sac Ky (sau day xin goi

tat Ia H¢i), song bi cac nha sli tru trl m6t

so chua ICJn C1 Ha N¢i w choi. H9 ｱｵｾｹ＠sang lien l<?c vCJi cac eli sT nhu' Le Toai, Tran Van Giac, Nguyen HCJ'u Kha va k.et

qua CO dli<;jC m¢t Sli nhat trf: " ... trlidC mat

thanh l$p Ph$t h9c Tung thli (sau day goi

tat Ia Tung thli) djch in kinh sach ph6

bien ... Sau d6 cha thai cd ... ". Trt,J Sd cua

Tung thli Ci chua Mai Xa (xa Due Ly,

huy$n Ly Nhan, tlnh Ha Nam ngay nay)

da trd thanh ndi qua l<?i cua cac h9c gia, nha van, nha bao noi tieng nhli Nguyen

Van Ng9c, Tran Tr9ng Kim, Bui Ky, Dlidng Ba Tr<?c, Le Dli .. . Khi trao doi ve ｶｾＤ｣＠ thanh l$p H¢i, cac vj nay deu cho rang d6 Ia hoai bao bay lau nay cua ho,

Ia vi$c can phai lam de chan hling ｐｨｾｴ＠giao, phai CO Sl,f tac d¢ng cua cac nha S.li

va vi$c phai lam ngay Ia phai c6 Cd Sd d

Ha N¢i cho ti$n be giao dich.

Vua ban xong thl d!p may da den .

Trang m¢t ian den tham chua Quan Su,

cac nha sli Trf Hai va Thai Hoa da ､ｬｩ､ｾ＠vj tn,J trl chua Quan Su Ia Sli thay Nguyen

Thi Doan tlnh nguy$n cung l<?i chua vdi

dieu ki$n : "Phai c6 ngliai quan ly va c6

sli tn,J trl trong coi m9i vi$c trong chua de mo mang Ph$t giao cho dli<;jC hling thjnh.

H<?n m¢t nam sau neu khong lam thanh

vi$c gl thl phai hoan l<?i chua cho sli ba". Thang 3 nam Giap Tuat (1934), Tung thlf

lam xong giay ta, trong d6 ghi: "Chua do

sli Trf Hai dung ten lam chu, ong Le Dli

lam quan IY'' (Hoi ky , trang 3). Ngay Phat dan nam d6, Tung thli lam le nh$p W v.a

chuyen tn,J so w Ha Nam len chua Quan

Su, so 73 pho Richand (nay Ia pho Quan

Su, qu$n Hoan Kiem, Ha N¢i).

COng trong mua he cung nam, ngay

nghl cOng nhli vao cac buoi toi, luon luon

c6 cac eli sT den chdi va ban b<?C ve vi$c

l$p H¢i . Thay thai cd da chfn muoi, ngay

15 thang 7 nam Giap Tuat, nhan to chuc

tuan Trung nguyen pho d9 gia tien , Tung

thli mai cac trf thuc, eli sT noi tieng nhli

Bui Ky, Tran Tr9ng Kim, Nguyen Van

VTnh, Nguyen Trang Thu$t .. . cung cac

danh Tang c6 tlf tliong chan hling Phat

giao nhliTo Trung Hau , ToTe Cat ... den

chua Quan su h9p thong qua Dieu le,

N9i quy va bau Ban Tri Sli lam thai elf . 0 0 '

ngliai dung ra xin phep thanh l$p H9i va

elf m¢t doan xuong Thai Ha ap mai Tong

doc trf sT Nguyen Nang Quae lam Hoi trliong (Hoi ky, trang 1 0). Ngay 6 than.g

11 nam 1934, nha cam quyen ky quyet

djnh so 4283 cho phep thanh l$p "Bac Ky

Ph$t giao H9i", H9i quan trung lidng ､ｾｴ＠t<?i chua Quan Su, so 73 Richand(Hoi ky ,

trang 1 0; Dieu 1$, trang 3). Danh sach Ban trj Sl/ va cac Ban giup viec Hoi

1. Danh sach Ban Tr! sl,f

Danh sach Ban Quan trj thea h9c gia

h9 Nguyen thong ke 2J trang 164 gam 13

nglfdi dam ｮｨｾＧｭ＠ 7 chC!c danh:

1) H9i trlfdng: Nguyen Nang Quoc .

2) Ph6 H9i trlfdng: Nguyen Van Ng9c,

Nguyen Quoc Thanh

3) Thlf ky: Tran Van Phuc

4) Ph6 Thlf ky: Van Quang ｔｨｵｾｲＮ＠ Nguyen

Van Minh

5) Thu quy: Ph<?m MC?nh XC!ng

6) Quan ly: Le Dlf

7) Giam Thi: Le Van PhUc, Cung 8lnh

Bfnh, Tran Van Giac, Tran Van Giap

The nhlfng, tron'g cuon Hoi ky va

8ieu 1$ thl danh sach Ban Tri Sl,f c6 13

nglfdi voi 9 chC!c danh nhlf sau (Hoi ky,

trang 14):

1) H9i trlfdng : Nguyen Nang QL!oc

2) Ph6 H9i trlfdng: Nguyen Van Ng9c,

Nguyen Quoc Thanh

3) T6ng Thlf ky: Tran Van Giap

4) Ph6 T6ng Thlf ky: Tran V<3n Phuc,

Nguyen Van Minh

5) Chanh Thu quy: Ph<?m MC?nh XC!ng

6) Ph6 Thu quy: Le Toai

7) Quan ly: Le Dlf

8) Kiem sat vien: Nguyen 8lnh Que,

Nguyen Van Canh

9) Co van: LeVan Phuc, Tran Van Giac.

2. Cac Ban giup vi$c cho ｈｾｬｩ＠

Trang 165, h9c gia h9 Nguyen neu

danh 10 Ban gam:

1. Ban ChC!ng minh 8C?o slf

2. Ban ChC!ng minh 8C?o slf 2

3. Ban Co van thl,lc tht,J

4. Ban Giao slf d<?Y Ta ng Ni ｴｾｩ＠ trlfdng

Ph$t h9c cua H¢>i

5. Ban Giam vi$n va trl t<?ng

6. Ban Duy Na

7. Ban Thlf ky phien dich cac bai giang

cua chlf tang W chCt Nom sang chCt quoc

ngCt

8. Ban 8lfong gia lo vi$c chi tieu

9. Ban C!ng cung tr<;J ni$m

10. Ban H9 giang sach kinh cho thi$n tfn

Ve diem nay, theo Hoi ky va 8ieu 1$

thl H9i c6 11 Ban gam (Hoi ky, trang 11;

8ieu 1$: trang 5):

1. Ban ChC!ng minh Ｘｾｯ＠ slf

2. Ban Giam lu$t

3. Ban Hoang phap

4. Ban Thanh nien

5. Ban H9c Vt,J (Bao tr<;J h9c dlfdng)

6. Ban H9 ni$m

7. Ban Tai chfnh

8. Ban Khanh tiet

9. Ban CC!u te xa h9i

10. Ban Cong tac

11 . Ban Nong, Cong Vl,J . .

Ve Thien gia Phap chu Thfch

Thanh Hanh

1. Le suy ton Thien gia Phap chu

0 cac trang 165, 166 h9c gia h9

Nguyen viet: "Ngay 23 thang 12 nam

1934, H9i t6 chC!c d<?i le suy ton Thien slf

Thfch Thanh Hanh lam Thien gia Phap

chu" (sau day g9i u3t Ia Phap chu).

Nhlfng theo bao 8uoc Tu$ (so 1 ra

ngay 10/12/1935 va so 9 ra ngay

11/2/1936) (8uoc Tu$, so 1·, Trang 2;

8uoc Tu$, so 9, trang 2) Thl ban dau H9i

dl,l dinh t6 chC!c le suy ton T6 Vinh

Nghiem - Thfch Thanh Hanh len ngoi vi

Phap chu vao cac ngay 16,17,18 thang

(Xem tiep trang 47)

f) au Xu an nay khf trC:Ii con hoi

l;;mh, toi c6 djp ve tham khu

du ljch Tam Coc - Bfch Dc)ng

noi tieng cua Ninh Blnh. Tli trung tam thj

xa, theo do<?n dVC:Ing 1 B mC!i tinh khoi, qua cau Van khoang 500m Ia den nga ba

Vuong, dau dvC:Ing chfnh re vao khu du

ljch·. T<?i day da c6 bien biw dau tien to r6

ve khu du ljch Tam Coc - Bfch Dc)ng,

cOng Ia noi dang thi cong giai do<?n cuoi

cua cau Ba Vuong va do<?n dau tuyen

dVC:Ing dan vao trung

tam khu du ljch vdi quy

mo ｭｾｴ＠ cau va dVC:Ing

rc)ng 12m kha hi$n d<?i,

､ｾｰ＠ mat thay the toan

Ninh Ha i, Hoa Lv) da nhanh chong c6

nhieu doi thay. Cac trien song, bCI h6,

dam nvC!c tren dVC:Ing giao thong thuy

deu da dlfc;1C CC?P da xe, len khung tVC:Ing

dieu toan bang da dV<;1c dt,Jc deo t<?o hlnh kha cong phu cau ky. Cung Vdi nhlrng

cau nho h)nh Vong cung Vdi h$ thong lan

can u6n IV<;5n theo the song the nui trong

kha uyen chuyen vui mat.

RC:Ii cay da, ben nlfdc, Dlnh Cat, t6i

dV<;5c con thuyen nh6 bong benh lvC!t ｮｨｾ＠

tren dong song Ngo Dong nay da trong

xanh hon trlfdc va dang hlfdng tdi Tam

Coc - Bfch Dc)ng xa dan Dlnh Cat, mai nhln non nvC!c trC:Ii may, cay co, tham lua

' ron xanh trai dai phu kfn trien song den

t$n nhCrng thung

lOng sau. Tren

svC:In nui 16m

dam nhCrng ct,Jm hoa ban trang va

b¢ cau va dVC:Ing cO nho ｨｾＡｰ Ｎ＠

Ngoai ra, con 4 cc)t trt,J tron bang

da xanh CO Ch<?m noi hlnh rong

may tinh xao dang dlfc;1C khan

trvong xay lap. Hai cc)t pht,J da

g:J_J:w dlfoc dung len trong cao lling ICrng vCrng

trai gilra mot khoang khong gian dong

ruc)ng , song nlfdc khoang d<?t. ｍｾｴ＠ bEmg

d day dang dlfc;1C thi cong xay dljng nen

con ngon ngang nhlrng sat thep, xi

mang, dat da ... Chi m9t thai gian khong

xa nlra noi nay se trd thanh cua ng6 be

the dau tien cua khu du ljch, cOng Ia diem

gay an tlfc;5ng tot ､ｾｰ＠ ban dau cho du khach ve day.Vao sau them khoang 3 km

nCra, IC?i ｧｾｰ＠ nhieu hang mt,Jc cong trlnh dang dlfc;1C xay dl,fng, CO cai CO ban da

hoan thanh, c6 cai con dd dang ｨｯｾ｣＠ mdi

bat dau: nha nghl, ben xe , dVC:Ing xa .. .

con rat ngon ngang. ｄｾ｣＠ bi$t t<?i ben

thuyen ben g6c da Dlnh Cat (Van Lam,

Vii Van Lau

nhlrng chu Son dlfong an hi$n sau nhCrng

dam may bong benh quanh sVC:In nui. Mai

nhln canh vat, toi da quen ｨｾｮ＠ rang mlnh

vlia trai qua mc)t do<?n dvC:Ing ngon ngang

v$t li$u, cat bt,Ji de giCI day dV<;5c hft thd

khong khf trong lanh, tha hon trong menh

mang trC:Ii dat. DV<;5c ngoi tren du thuyen

W ben Dlnh Cat den Tam Coc, toi cam

giac nhv dV<;5c di w Ben Dt,Jc qua Den

Trinh roi len Thien Tru cua chua Hvong

Tfch (Ha Tay) "Nam Thien de nhat dc)ng"

Den hang Ca ai cOng tam tac ng<;5i ca

trlfdc ca i ling linh huyen ao cua b6ng

nlfdc von vach da bdi Slf trong lanh tTnh

ｬｾｮｧ＠ mc)ng mo. Qua hang Ca Ia ha i hang

Canh ､ｾｰ＠ khu du ljch Hang Mua, Hoa LLt, Ninh Blnh. Anh: Tuan Hai.

tiep theo. Moi hang m9t ve, deu mat diu, nam toa b6ng mat ｮｊｾｩＮ＠ Chiec ng6 lat ve hoang so, tuoi mdi ｴｾｯ＠ ra m6i truC!ng ｧｾ｣ｨ＠ do tuy nho nhung ｳｾ｣ｨ＠ se dan du sinh thai trong treo lam cho du khach khach vao khu trung tam cua chua. cam thay sung man ca ve ｴｨｅｾ＠ chat va Trang khu6n vien chua con gilt ､ｵｾ｣＠tinh than suot ba gid dong ho bong benh nhieu bia da, lang m9 c6 ghi ｮｨｾｮ＠ l!ch slt, tren song nude. Day cOng Ia tac dt,mg Cl,J c6ng dCrc, de tho v!nh canh cua cac trieu the cua du l!ch sinh thai ma Tam Coc Ia ､ｾｩ＠ Tran, Le, Nguyen. Ndi day c6 nhieu m9t diem n6i tr9i nhat cua du l!ch Ninh tang cay coi xanh tot, hoa qua dang d9 Binh. Day Ia tai nguyen thien nhien v6 gia ma nganh du l!ch da va dang c6 ke ｨｯｾ｣ｨ＠ baa ton, phat huy, khai thac de g6p phan lam giau dE?P them cho que hudng dat nude.

RC!i ､ｯｾｮ＠ duC!ng du ｮｧｯｾｮ＠ vao Tam Coc - Bfch D9ng, theo con -du'C!ng nhl,(a nho xuoi xuong phfa Nam khoang 3km thi toi chua Bfch D9ng Ia m9t trong 548 ngoi chua ､ｵｾ｣＠ xep vao hang n6i tieng nhat Vi$t Nam (Theo "Dinh Chua Lang Tam noi tieng Vi$t Nam" cua nha xuat ban Van haa-Thong tin, nam 1999). Nhin chung, canh quan ndi day ft thay doi , van chiec cau da ba nh!p uon cong bik qua ho sen tdi cong Tam quan, c6 cay si co thu canh Ia xum xue xanh tLJoi quanh

xuan tuoi ngan ngat hudng thdm haa quy$n cung kh6i hl(dng lan toa ao md ndi coi ｐｨｾｴＮ＠ ｄｾ｣＠ bi$t ben ｣ｾｮｨ＠ loi di c6 m9t goc Mft da trai qua hang tram nam tuoi nen quanh goc u noi chat chong, nhieu mau, nCrt ne san sui, reu phong co kfnh nhung chi chft qua non, mam biec ｭｾｰ＠ｭｾｰ＠ g<;>i cho du khach nhieu suy ngam ve nhiing bien co ｫｨｾｫ＠ nghi$t, ve sere song truC!ng ton vTnh hang cua ｴｾｯ＠ hoa ... ｃｨｾｮｧ＠ biet c6 dieu gi huyen bf, thieng lieng ma goc mft cCr ngan:· ngat hudng thdm diu ng<;>t, hap dan den nao long.

Du9c biet c6 hai vi Hoa ｴｨｵｾｮｧ＠ ten Ia Chf Kien va Chf The que 6 NghTa Hung, Nam D!nh da ve day ch<;>n dat dl,(ng chua tho Phat tu hanh, dan dan da d!nh vi

dLJ<;:lc ba khu vl,[c: chua H9, chua Trung

va chua ｔｨｌｊ＼［ＺｾｮｧＮ＠ 6 day hi$n con qua

chuang ldn due tlfthoi Le Thai To (1428 - 1433) va m<?t so me? thap cua cac vi Hoa thLJ<;:lng c6 c6ng xay dl,fng1 chua. 8C1i vua Le Canh Hung (1740 - 1786) chua

dU'<;:lC mo mang, nang cap. Nl1a vua khi

ay rat sung ai canh "Son thuy hllu tinh"

da coi noi day nhLJ "V!nh H9 Long c9n"

cua troi Nam va con de tif!ng 5 chll "Nam

thien d$ Nh! dc;'>ng".

La nguoi hay chll, vang

m$nh nha vua, Nguyen

Nghiem, than

sinh 89i thi hao

Nguyen Du

(1707 - 1775) cho t9c ten hi$u chua chua Ia

Bfch 8c;'>ng. bEmg

chll Han ca ldn tren vach nui da

cao n6c chua

Trung. Chua

ThU'<;:lng ngl,f tren dlnh nur . Suoi Yen.

Pho 8a, tho Ph$t ba Quan ,am. 8Ctng

tren chua ThLJ<;:lng ph6ng tam mat ra xa

ta c6 the quan sat toan be? canh ､ｾｰ＠

hung vi cua nui song dong ruc;'>ng, co cay.

TU' chua Trung len chua ｔ ｨ ｌｊ＼［Ｚｾｮｧ＠ du

khach phai di qua 8c;'>ng toi cao rc;'>ng,

tham nghiem va huyen bf. sere manh cua

phong thuy theo thdi gian da mai mon,

boi true da t9o nen nhllng dang hinh ky

d! khoi ｧ＼［Ｚｾｩ＠ len bao trf tuong ｴｌｊ＼［Ｚｾｮｧ＠ bay

bong va phong phu cua con ngLJdi, nao

Ia voi pht,Jc, ho chau, c6c to9 , kho b9c,

ho th6c ..

Tham chua ThLJ<;:lng , hang toi, chua

Trung xong roi du khach tro xuong chua

H9. Lan nay quan sat ky hon mdi r6 ca

tU'dng, cc;'>t cUa chua dU'<;:lC xay lap bang

da tang mai nhan, nen chua cao den 2

met dU'<;:lC ke toan be;'> bang da thU'dC, tren

lan can cOng toan bang da. Mai chua

cong l<;:!p ng6i mOi hai to ban, reu phong

rat co kfnh. Chua nam g9n dLJdi chan

NgO Nh9c Son, c6 nhieu tan cay co tht,J

bon mua xanh tot. Cac vua chua thoi Le

-Nguyen thLJC1ng ve day nghl mat, le Ph$t

va vang canh .

Anh: Phuc Th!nh.

Chua Bfch 8c;'>ng Ia m<?t c6ng trinh

van hoa c6 kien true theo the gidi quan

d<iiO Ph$t, c6 nhieu net hoa van tr<ilm tro

tinh xao mang dang dap tham my thdi

cuoi nha Le, dau nha Nguyen. Sau khi

tham quan chua ThLJ<;:lng, chua Trung,

chua H9, nhieu du khach tro ra qua do9n

ng6 lat g<iich, cong Tam quan va cauda,

t6i bong nhien phai di ch$m 19i va chu y hon den nhlrng can trd dU'<;:lC lc"flp l9i do

nhllng ngLJC1i lam "d!ch vt,J " "nhi$t tinh "

qua dang doi vdi du khach . M<?t so ngLJoi

(Xem tiep trang 59)

｀Ｗｴｦｬｬｾｲｮ＠ rvi3' r:B(J r;Jl!Jil

''2 chUa cUa 2 nude" vao ngay 2111212002, tilli Ha Nc?i,

Be? BLtU chinh ｖｩｾｮ＠ thong da t6 chlic trc;mg ｴｨｾ＠ Ｑｾ＠ phat hanh be} tern ､ｾ｣＠ ｢ｩｾｴ＠

"Ky ｮｩｾｭ＠ 1 o nam ngay thiet ｬｾｰ＠ quan ｨｾ＠ ngoilli giao ｖｩｾｴ＠ Nam - Han Quoc (22/12/1992 - 22/12/2002)".

f) ay Ia b9 tern dl1<;1C tran tr9ng phat hanh chung cung luc t<?i

. hai nlfdc Vi$t Nam va Han Quoc, nghla Ia tern nlfdc nao dung chCt

quoc nglt nlfdc d6 tren tern nhlfng n<?i

dung ian hlnh thvc thl dong nhat, khong thay d6i. 89 tern gam 2 mau cung khuon kho (32 X 43 mm) do hOC? sl CUa hai nLJ'dC

thiet ke (ben Vi$t Nam c6 tdi hai hot? sl Ia

VO Kim Lien va Hoang Thuy Li$u, ben

Han Quoc Ia hot? sl Sojeong). Cung luc

vdi b9 tem, Bvu chfnh Vi$t Nam con phat

hanh 1 phong bl va dau ､ｾ｣＠ bi$t ky ni$m

ngay phat hanh dau tien (F.D.C - First

Day Cover) d§ pht,Jc Vl,l quan khach t<?i

buoi le, va dl nhien Ia d§ dap Ltng IC?i Sl,f

Chd don hao hltC CUa nhCfng ngLJ'di SLJ'U

t$p tem t<?i thu do, cOng nhv C:l tren khap

moi mien dat nvoc.

Mang m9t y nghla trong quan h$ quoc te, d$m da tinh hCtu ngh!, b9 tem

"Hai chua cua hai nLJ'dc" (dan SLJ'U t$p tem

t<?m g9i nhlf v$y cho nhanh g9n) nhlf m()t cai bat tay that ｣ｨｾｴ＠ them va ｫｨｾｮｧ＠ d!nh

IC?i moi giao hao giCta hai quoc gia von da dL1<;1c thiet l$p 1 o nam tron, c6 nhieu di§m

tlfc:Jng dong ve van hoa. Chung ta thlr tim

hi§u qua ve hai ngoi chua cua hai nlfdc

dLJ'<;jC dLJ'a len bo tem dac biet nay.

Hong ｍｾｵ＠ Ddn

Tren mau tern thlt nhat Ia hlnh anh

quen thu()c cua chua M9t C()t c6 kfnh. Trong nhieu nam qua, chua M9t C9t da dLJ'<;jC XUat hi$n tren tern rat nhieu ian, Vi d6 Ia m()t bi§u tl1<;1ng cua thanh pho Ha N()i, m()t thien tl,! tieu bi§u cho nen ngh$

thu$t kien true co Vi$t Nam. Chua c6 ten chCt Ia Dien Hl,!u, nghla Ia phuc lanh dai

lau, dLJ'<;jC xay dl,[ng vao nam 1049 d ph fa Tay thanh Thang Long. Theo cac truyen

thuyet, chua M9t C9t dL1<;1c xay d§ th§

hi$n giac mc:J cua vua LyThai Tong . Vua

da mc:J thay Ph$t Ba he? giC1i tren dai sen, va g9i vua den d§ ban con trai cho.

N6i den chua M9t C()t, dung quen rang chua c6 hai phan: ·m9t ngoi chua

kha IC1n g9i Ia chua Dien Hl,!u, va m()t toa dai xay tren ｭｾｴ＠ nvoc g9i Ia Lien Hoa 8ai (dai hoa Sen). TU' ten chua den cac nghi

le d day deu gan Vdi vua nha Ly, IC?i d trong VU'dn cam phfa Tay, nen trd thanh

chua rieng cua hoang gia thai bay gia.

Theo mota cua van bia va slt li$u thi ngoi

chua XU'a rat ldn, CO ngoi chua - nc:Ji th(j

pht,Jng due Quan The AmBo Tat ngl,[tren

doa sen ngan canh; doa sen nho len khoi

ｭｾｴ＠ nvoc m()t ho vuong bang mc;'lt c()t da

IC1n, quanh ho vuong c6 hanh lang ch<?m ve Ch<?Y vong quanh d§ lam nc:Ji cho cac

sv lam le, phfa ngoai ao vuong (Linh Chi§u) con c6 ho tron (Bfch Tri) Vdi bon hLJ'dng bon chiec cau con g. vat qua; trLJ'dC

moi cay cau, d hai ben deu c6 bao thap.

Ve sau, chua b! thu nho dan, mat dan di

quy mo ｬｾｭ＠ ve ､ｾｰ＠ thud ban sc:J. COng

theo nhieu nguon sU' li$u , chua M9t C9t

xlfa con c6 mc;'lt trong TCi 8C?i Khf cua dat

nlfoc Ia chuang Quy Bien. Chiec chuang ､ｾｩｨｯｮｧ＠ chung nay do Vuong phi Y Lan cho due, nhlfng lam xong danh khong keu, cho Ia hoa khf nen de d ru<)ng rua. Cai ten chuang Quy 8ien (chuang de d ru<)ng rua) c6 tfch Ia nhlf v$y. Ve sau, vao the ky thU' XV, khi b! nghTa quan Lam Son

cua Le L<;1i vay ham d 86ng Quan, quan Minh da pha chuang Quy 8ien lay dong

due ､ｾｮＮ＠ Nam 11 oo, chua Dien Hlfu dltcJC sua

chCta ian dau, vi$c tu sua quy m6 l_am

- -- ,_ KTtii{M 10 ｴｩｍｾ＠ t«.AV ll!<t'l W•otiNtiiC 11(101.1 Q,IAO

VI{JIW.. t!,NfQiJG<;{:J?I11'tl&o7·Vl'l1n902)

ｖｩｴｬｬｬｬｴＢＢＧＧｕｩｩｩｦｙｕｏﾷｊｏＨｬｴｗＮｉﾷﾷｾｉ＾ｏｏｉＭｴＢＢＢＧｲｴ｣＠

lo1.1AIIt0"' ... 0'0liJ1• I'PIQ(WJ

"df?p hcJn cO" Ia vao nam 1105: vet ho

Lien Hoa 8ai, xay hai ｢ｾｷ＠ thap sU'trang ...

Mau tem thU' hai mang hlnh anh chua Dabo cua Han Quae. Theo lei thuyet

minh cua nganh BLtu chfnh Vi$t Nam (dlf<;1c ghi tren miflt sau cua phong bl

Ngay phat hanh dau tien, cOng nhu trong

ban tin dang tren trang 9 ｴｾｰ＠ chf Tem so

58 phat hanh ngay 20/1/2003) thl chua Dabo Ia "m9t ng6i chua tieu bieu, noi tieng cua Han Qu6c, dlt<;1C xep ｨｾｮｧ＠ di san van hoa qu6c gia, thu<)c quan the kien true Bulguksa, ncJi dLt<;1c coi Ia Trung tam Ph$t giao Han Quae".

8Lt<;1C biet, dat nlfoc Han Qu6c c6 5

danh thang dlt<;1C xep vao hang di san

cua nhan ｬｯｾｩ Ｚ＠ hang Sokkuram , den

Haeinsa, toa nha Changgyon P,ango, den tho Chongmyo, lau dai Ch,angdokkung va phao dai Hwasong. 8en Haeinsa tren nui Kaya Ia ncJi cat giLt toan b9 Kinh Ph$t cua Han Quae, m<)t b9 slfu t$p cac bai tl,mg Kinh Ph$t giao day du nhat dlt<;1C ｫｨｾｬ｣＠ tren 80.000 ban khac

go tlt nam 1247 den nam 1249 moi hoan thanh . Cac ban khac go nay dlt<;1C llfu giLt

trong toa nha Changgyon P'ango - m<)t c6ng trlnh ngh$ thu$t dlf<;1C xay dl,fng tlt .

the ky .XV - Ia ncJi cat giLt toan b9 Kinh

Ph$t lau doi nhat cua Han Quae. Trong khi d6, hang d<)ng Sokkuram tren suon

nui T'oham c6 tLt<;1ng 8U'c Ph$t to ion

bang da hoa clfong cao 3,5m dang ngoi

trong tlf the thien, miflt huang ra bien.

Trong hang c6 nhieu bU'c ｨｯｾ＠ ve cac v! than , chlf v! Bo Tat cung thanh chung,

XUng quanh dlt<;1C ｣ｨｾｭ＠ khac noi tinh Vi va song d<)ng, vi v$y, c6 the n6i hang

d<)ng nay Ia m<)t ki$t tac nghe thu$t Ph$t giao d Vien 86ng. Cung voi hang d<)ng

Sokkuram, den Pulguksa (xin nhan

ｭｾｮｨＩ＠ dlt<;1C Xay dlfng VaO nam 752 tao thanh m9t quan the kien true ton giao c6

y nghTa that dac biet, dLtcJc xem nhu Ia 0 • • •

(Xem tiep trang 60)

ChUa H3i ｎｧｾｮ＠ Le Minh

Chua Hai ｎｧｾｮ＠ con g9i Ia chua Ngoi thu¢c thon Van My, xa Y€m Trung, huy$n Y Yen, tlnh Nam 8!nh (ten cO Ia thon Van Khe, xa Van Phu, huy$n Y Yen, tlnh Nam

8!nh). Chua ｴｯｾ＠ ｬｾ｣＠ tren khu dat cao c6 the long giimg nam d phfa tay bac lang.

Theo cac c1,1 gia o day k§ ｬｾｩＮ＠ chua duc;Jc xay dl,fng vao cu6i thCii H$u Le (khoang cu6i the ky XVII), chua xay theo ki§u chCt

8inh, quay ve phfa Tay, tien duCing gom 05 gian lc;Jp ng6i mOi hai, hai ben Ia hai day nha thCi To va nha Tang, c6 phong

khach cho th$p phlfdng nghl ｴｾｭ＠ khi den chiem bai le Ph$t. Qua san r¢ng Ia m¢t con dL!Cing thong cu ｣ｨｾｹ＠ theo hlfdng

Bac Nam n6i lien d!a gidi hai xa cua tlnh

Nam 8!nh va tfnh Ha Nam. Trlfdc san

chua Ia m¢t ho sen IC!n (qua con dL!Cing

thong cu), nlfdc trong xanh 4 mua. each chua khoang 2 km ve phfa Tay c6 m¢t

day nui dat ｣ｨｾｹ＠ dai khoang tren 5-6 km (cOng theo hlfdng Bac-Nam). Tren day nui c6 chua Tien va ban CCJ Tien.

Chua lang que d vung dong chiem

trOng heo lanh nhlfng nam trong CI,Jm van

hoa lang xa c6 du: dlnh, chua, phu, mieu,

c6 cay da gieng nlfdc san dlnh. ｃｾｮｨ＠

chua Ia ngoi dlnh ttiCi 8Ctc Hlfng Ｘｾｯ＠ Ｘｾｩ＠

VL!dng Tran Quae Tuan. each chua va dlnh khoang 500m ve phfa bac Ia ngoi

phu (nam ｣ｾｮｨ＠ dL!CJng thong cu) thCJ Thanh Mau Lieu ｈｾｮｨ［＠ ve phfa tay nam

khoang 500 m Ia m¢t ngoi mieu co, truoc

mieu c6 m¢t cau bac qua con ngoi ldn

u6n khuc chay quanh dong va nam lang (nen lang Van Khe trlfdc day con duc;Jc

goi Ia lang Ngoi). Cau xay dl,fng theo ki§u

"thlfdng gia ｨｾ＠ kieu" bang go lim ba gian.

TL!dng truyen 8Ctc ong d chua rat

thieng, ai CaU nguy$n dieU gJ deu dlfc;JC

linh Ctng. Ｘｾ｣＠ bi$t Ia chua c6 rua da kha to dlfc;Jc ｴｾ｣＠ tLt bao giCJ khong r6, nhlfng nglfCii dan d day k§ ｬｾｩ Ｚ＠ Moi khi rua quay dau ve hlfdng nao thl lang gan ke d6 lien

c6 hoa ｨｯｾｮＮ＠ vi$c nay da xay ra nhieu · ian, nen vao dau the ky XX, may nglfCii c6

the ll,fc o lang ben, nhan m¢t dem dong t6i trCJi da thue thc;J da den clfa dCtt dau

rua va dau rua d6 da bi thc;J da lay mang di mat. Hi$n nay rua da mat dau van con nam d g6c san chua.

Theo c1,1 Tran Van Van, chau dfch ton bon dCii cua Ci,J Sinh do Tran HCtu T$p

(nglfCii h9 Tran o lang Van Khe) k§ ｬｾｩＺ＠

Thuo thieu thCii thi hao Nguyen Khuyen

dlfc;Jc ong ｮｧｯｾｩ＠ Ia c1,1 Sinh do Tran HCtu

T$p nuoi cho an h9c (Thi hao Nguyen Khuyen - 8Cii va Thd- NXB Giao d1,1c- Ha N¢i, 1994 - tr93,94,95), moi khi, ong

ｎｧｯｾｩ＠ ra chua lang (chua Hai ｎｧｾｮＩ＠ le Ph$t va dam ､ｾｯ＠ vC!i slf tr1,1 trl, c$u be Thang (ten CI,J Nguyen Khuyen luc nho) deu dlfc;Jc ong ngoai cho di theo, va c$u Thang dlfc;Jc slf tr1,1 trl rat quy vl ngoan

ngoan, le phep va con quy hdn Ia Sl,f

thong minh, hieu h9c CUa C$U. 8en khi do

､ｾｴ＠ tro thanh ong Nghe Tam Nguyen

Nguyen Khuyen, roi ra lam quan va khi cao quan ve nha, moi khi den tham que

ｮｧｯｾｩ＠ ong Tam Nguyen deu len chua van

canh Va tham nha Slf.

Khi khang chien chong Phap ian den

vung nay vao nhCtng na,m dau cua th$p

ky 50, chua b! ra d§ lay ｧｾ｣ｨ＠ xay ham,

xay don bot d!ch. Tuc;Jng Ph$t va do tho tu (c6 nien ､ｾｩ＠ 2- 3 the ky) dlfc;Jc dan lang

bao V$ gilt gJn tr9n ｖｾｮ＠ Va dlfa Ve th(J d (Xem tiep trang 59)

Kut Xoang can pi rnay ｾ＠ A A

VA ·r ａｾａ＠ lll'l)-1 P }-IJ:\. "Hang nam clr den gilta thimg 5

tlrc vao 13, 14,15 thang 4 Tay ljch

nhan dan Lao ｬｾｩ＠ t6 chlrc h(>i "Bun pi may". Thl!c chat ngay h(>i nay Ia mU'ng don mua mtta, don nttdc ciw dong bao hay con gQi Ia ngay h<?i tam ｐｨｾｴ＠ vi no Ia m(>t trong nhrtng1 nghi thlrc quan trQng rna dau cua ngay h(>i. MQi hinh thlrc trong ngay nay

deu noi lim Slf cau mong mtta ｴｨｕｾｴｬ＠

gio hoa ､ｾ＠ lao d(>ng san xuat, ､ｩｾ＠ dem

ｬｾｩ＠ Slf tttdi mat cho ｖｾｮ＠ ｖｾｴ＠ va ｾｾｭ＠ no ｨｾｮｨ＠ phuc cho mQi ngttoi. Ngltdi Lao thLtong gQi ngay Tet cua minh ｬｾｴ＠ "Kut xo6ng can pi may" nghia Ia ngay cuoi cung cua nam eli qua het, nann mdi sap den.

ruyen thong d6n ml.rng nam mdi, thl,fc ra d6 cOng chi Ia m¢t ki§u le h¢i va "Kut Xoong can

pi may" Ia le h¢i bieu hi$n ro nha't, ､ｾ｣＠trung nhat bEm sik cua van hoa, ton giao

dan t¢c Li:w. H¢i Tet dlf<;:Jc nguo i Lao khai quat bang "Bun" vl.ra Ia h¢i, vl.ra Ia

phuc due. 8ay Ia d!p de thanh vien trong

c¢ng dong tt,J h¢i l9i, ｧｾｰ＠ ga nhau, trao doi tam tinh. Tet d Lam gan lien vCii ton

giao c6 tfnh chat quoc giao: 89o Ph$t. Nha nlfCic Lao rat de cao van hoa va tfn nguang ton giao. Nhan dan hau hei thea

d90 Ph$t va bo thf giup dB Ph$t giao. Trang ddi song van hoa tinh than , nglfdi

Lao c6 nhieu hlnh thCtc sinh hoat van

hoa ngh$ thu$t dan gian va don vi sinh ho9t pho bien Ia chua.

8oi vC:li Lao, chua Ia trung tam sinh

ho<?t van hoa van ngh$ va gan lien voi blfdc dlfdng ddi cua Wng con nglfdi W khi sinh ra cho den luc ket thuc. Chua chien

(J Lao vl.ra Ia hlnh tlf<;:Jng ton giao vl.ra Ia

hlnh tuong van hoa. Truoc kia nlfoc Lao

coi nha chua Ia trung tam tu dlfBng tfn nglfBng ton giao va cOng Ia noi giao dt,Jc.

Nglfdi dan Lao muon dlf<;:Jc d9y do deu phai den chua. d d¢ tuoi thanh thieu nien,

tat ca cac nam giC:li khong k§ Ia quy t¢c

hay blnh dan deu phai xuat gia d§ nghien

eCru kinh Ph$t. (J day h9 dlf<;:Jc h9c cac giao ly cua d<?O Ph$t vad<?O ly lam nglfdi .

NgLfdi dan Lao muon c6 tri thCtc va Ph$t phap sau r¢ng th] phai den tim hQC cac nha slf c6 h9c van d chua. Chua Ia noi tam Sl,f nhiJng niem VUi noi buon CUa tat

ca m9i nglfdi, Ia noi nhan dan den le

Ph$t, dong thdi cOng Ia noi t$p h<;:Jp toan dan vao nhCrng ngay h¢i he ion nho de

ban lu$n nhieu van de lien quan den ddi

song cua muon dan. VI v$y de chuan b! d6n nam moi, nglfdi ta sl!a sang, quet

d<?n chua chien, bao sai tlf<;:Jng Ph$t S<?Ch se. Nam moi dlf<;:JC md dau bang nghi le

tam nlfoc thom cho cac pho tlf<;:Jng (d Lao Ia nuoc hoa Cham pa). Tlf<;:Jng Ph$t dlf<;:Jc

he? xuong ､ｾｴ＠ trong nhCrng toa thap vuong de tam . Nlfdc tam Ia nlfoc tram hlfong

dlf<;:Jc do thea m¢t mang go trang trf than

va dau Nagar ma chay xuong khap dau ,

than tuc;Jng. Sau d6 slf thay vay nlfoc

thom cho m9i nglfdi mong ban phlfoc

lanh , may man cho ho.

Trang cac gia dinh nglfdi Lao lau rl!a

l

I ｾ＠ ｾＮＮ＠ ｾ＠

GIAO CUA I'IGUOilAO nha cCra bang mrac voi y nghTa tong tien

nam cO va trang trf nha cCra d6n nam moi. Ngli'C!i ta gia ｧｾｷＬ＠ xay b<)t de lam cac lo<?i banh dan t¢c: banh tru·ng chuoi,

banh da khoai . .. lam rU'<;jU nep, nau rU'<;jU

m<?nh, dong thdi chuan bj ca nhling thuc an ｭｾｮ＠ khac de dang len chua va de tiep khach ghe qua nha minh trong djp Tet. Thanh nien nam nli vao rUng hai hoa ve ngam nU'oc thdm de tU'oi cho

ｐｨｾｴＮ＠ 86n nam moi, ngli'C!i Lao chuan bj hoa de le ｐｨｾｴＬ＠ cung than linh ma quy,

trang trf nha clra va de cai len t6c cua

cac co gai Lao. HQ U'a dung nhling lo<?i hoa c6 hU'dng s<k gan gOi voi thien nhien

Vi n6 tU'dng trll'ng cho Slf mat me h<?nh phuc. Sau khi chuan bj day dij moi thu

Thap chuang chua Quynh Lam , 86ng Trieu , Quang Ninh. Anh: Tua·n Ha i.

HU:dng Nga

de d6n tet, chieu ngay-14, sau m¢t hoi

trong chua mQi ngli'C!i ｭｾ｣＠ nhling b¢ quan ao dE?P nhat, ｳｾ｣＠ sa mang tfnh dan t¢c nhat, tay bung nhling au nll'oc thdm ｨｯｾ｣＠ mam hoa qua banh trai va hU'dng

nen ve chua de dlf le tam ｐｨｾｴＮ＠ Trang ngay h¢i, te nuac Ia tL,Jc 1$ chfnh . Vi ｶｾｹＬ＠"Bun pi may" con gQi Ia "Bun hot ｮｾｭＢ＠(h¢i te nll'oc) va thljc chat day Ia le h¢i cau mua phon thljc cua elf dan nang

nghi$p. Sau khi nghe dQc kinh, mQi

ngli'C!i bat dau te nuac cho ｐｨｾｴＬ＠ cho

tang lli va cho nhling ngU'di gia ca trong

lang . Sau d6 te nll'oc khap mQi ngll'di (ke

ca nhling ngli'C!i kh6ng quen biet). HQ

quan ni$m h<?nh phuc d day Ia slj mat me yen lanh, nen theo y nghTa thieng

lieng te nuac con c6 y nghTa thanh khiet

cu¢c song, g¢t rCra nhling cai cO, nhling dieu dd. Trang chua chien, tll'<;jng ｐｨｾｴ＠

dU'<;jc rll'oc ra phfa ngoai, ､ｾｴ＠ d m¢t ndi cao. Thien nam tfn nli dua nhau lay nll'oc

thdm d¢i len tll'<;jng va bu¢c vao tay ｐｨｾｴ＠

nhling s9i chi do c6 ket hoa. M¢t so dja phll'dng nhll' Luong Pra Bang va Cham

Pa Sac nhan dan con c6 tuc le lam le

ph6ng sinh. HQ tha chim, ca, rua va cac

lo<?i dong vat khac. HQ coi d6 Ia m¢t

hanh d¢ng tot, m¢t vi$c thi$n dau tien trong nam de mong h<?nh phu·c se den

voi minh .

Toi ngay tet dau tien: cac gia dinh mC!i

cac vi SU' den cau kinh lam le. Sau hom

tiep sau Ia nhling ngay vui. MQi ngli'C!i di

(Xem tiep trang 51 )

ｾ＠

MlifNG tAu OllJYEN vE MOT viJNG BAT

luuJbt I

TiJ nhfrng huyen ｴｨｯｾｩ＠ quanh ngoi chua Da ｔｲｾｮｧ＠

Trang sach ｄｾｩ＠ Nam Nhat Thong Chf neu ro Tran Phu Yen c6 WthCii Chua Sai, d!a danh Da Trang c6 ｭｾｴ＠ tren ｢ｾｭ＠ do chfnh tr! h9 Nguyen w dCii Nguyen Phuc Chu, Nguyen Phuc Thuan. Noi day c6

m9t ng6i chua xinh dt?p, du<;:Jc bao quanh bdi VUdn XOai ngon noi tieng g6m Xoai cat, xoai tu<;:Jng, xoai canh nang, xoai mu ... Tieng lanh don xa , trieu dinh chi th! hang nam phai tien cung m9t xe xoai ngon nhat (hi$n thu9c than Can Luong, xa An Dan, huy$n Tuy An, tlnh Phu Yen). Tuong truyen, vao mua thu nam 1779 sau khi b! nghTa quan Tay Son danh dai ｢ｾｩＮ＠ trong the b! n19t duoi khan cl:mg, 6ng eMu Nguyen anh cung doan tuy tung tren duCing ｣ｨｾｹ＠ vao Gia D!nh de lanh ｮｾｮ＠ o Phu Quae, khi ngang qua day vi trCii t6i da tr6n len nui an nap trong chua . Den khi d6i qua, ben dao quanh vuCin xoai, ｧｾｰ＠ lli'a xoai non moi ra qua, Chua ben dua tay bam thli vao dau qua, eli' the het cay nay qua cay n9 de ch9n trai mem de an . Sau nay, kh6ng hieu ｴｾｩ＠ sao may mua dam trai, qua nao cOng c6 vet nho tren dau nhu vet m6ng tay ai da bam vao. TU' d6 c6 chuy$n don ､ｾｩ＠ rang Ia do Chua h9 Nguyen Ia con chau cua trCii nen ｴｾｯ＠nhCtng chuy$n ly ky nham my dan chung . Nam Gia Long Nguyen Nien (1 C:02) Vua ra l$nh cho tl,1c 1$ tien cung xe xoa i W mien dat Phu, nhin dau xua, ch<;:Jt Nguyen

. anh nho ｬｾｩ＠ cau chuy$n cua ngay nao -

Truifng Xuan

ben xu6ng ch·r cho tran thu Phu Yen trung tu ng6i chua nay va sac phong tr9ng h$u g9i Ia den on dap nghTa. Chua nam tren m9t vung dat bang ｰｨｾｮｧＬ＠

tr6ng trai thu9c hai than My Luong - My Dl,f, ｭｾｴ＠ tien huang ra v!nh Xuan Dai, quay lung ve huang Dong Xuan, ben phai c6 dong song Ngan Son tuoi mat. Xa xa, ganh Da DTa thu9c than Tien Chau tru phu cua An Ninh Tay, noi c6 nuoc mam nhT ngon noi tieng kh6ng thua nuoc mam Phan Thiet, Phu Quae ... Voi phong canh tho m9ng da ｴｾｏ＠ Sl,f phong phu nen canh sac noi day them d$m da, trCt tinh . Trang hai cuc?c khang chien chong Phap va chong My cli'u nuoc, chua da che chd, dum b9C, nu6i giau rat nhieu dong chf lanh ､ｾｯ＠ Cach ｭｾｮｧ＠ cua Phu Yen va Lien khu 5 cO, dong thCii Ia mot co so vCtng chac, an toan cho du kfch dia phuong lam ban ､ｾｰ＠ tien c6ng danh d!ch o don Ngan Son, Chf Thanh, qu$n ly Phu Tan. ｔｾｩ＠ day, ､ｾｩ＠ uy Do Can da tro thanh "dOng sT di$t My" khi m9t minh anh dot,

di$t m9t doan xe b<?C thep cua My va ｄｾｩ＠Han. COng chfnh noi nay, chf sT Tran Cao

Van, Mai Xuan Thuong ｧｾｰ＠ ｭｾｴＮ＠ h9i h9p de khoi binh chong Phap khi PMp ap ､ｾｴ＠chfnh quyen baa h9 tren toan coi Trung Ky va coi re trieu dinh Hue, dan ap dam mau phong trao khoi nghTa Can Vuong o cu6i the ky XIX.

Den nhCtng chuy$n co tfch ky bf duoi vom dU'a gan 100 tuoi

Cach d6 kh6ng xa, Ia thang canh

Hliong v9ng. Anh: T0 Tu' Ph<H

Ganh 86 thu¢>c xa Xuan Th9, huy$n

Song Cau. TU' doc chua 8a Trang di hdn

1 km hlfdng Bac se qua thon Tan Llfdng,

mieu Ong C9p, bang song song tr€m trien

deo c9nh v!nh Xuan 8ai tho m¢>ng, chung

ta se tdi Ganh 86 - m¢>t canh dE?P noi

tieng cua mien Trung ma ft nhieu du

khach da mt,JC kfch va tham quan. Phong

canh d day th$t tuy$t Vdi Vdi nhCJ'ng ｲｾｮｧ＠

phi lao reo vi vut trong gi6, hai au tung

canh bay llf<;:Jn trong nang vang n,Jc ra

dlfdi nhCtng ang may phieu b6ng troi

noi ... Qua nga 3 ch<;:J Ganh c6 m¢>t Vlfdn

dU'a cao ch6t v6t, than to den m¢>t vong

tay ngLJCii om khong xue. Cao den d¢> ma

th<;:J leo dU'a thC! thi$t chi leo len tdi ng9n

Ia da tham m$t. Cac v! lao lang hay

nhCJ'ng nglfdi ky CljU ke rang Vlfdn dlta da

c6 W trlfdc thCii ch ien tranh Nga - Nhat

(nam 1905) l<?i c6 m¢>t lap lu$n cho Ia W khi lam dLJCing xe ll'ra Chf Thanh di La Hai

(1939) thi dU'a da sum xue trTu qua w lau .

Theo cac v! trlfdng lao h9 Huynh - m¢>t

t¢>c h9 lau dCii ngt,J t<?i d!a phlfdng cho

biet, dU'a dLJ<;:Jc tr6ng W thCii vua Thanh

Thai len ngoi, di kinh ly Trung Ky, xuong

chi cho dan tr6ng dU'a de tang them my

quan, danh canh cho vung v!nh xinh dE?P nay de vua hang nam ve thlfdng ngo<?n ...

C6 nhCtng cay cao den 25 - 35 m ma khi

leo den ng9n, se thay ro chien h<?m ma

quan d¢>i Nh$t Hoang b! dong minh danh

chim ngoai khdi da troi d<?t vao v!nh Xuan

8ai trong chien tranh the gi6i lan thC! hai.

Khu trt,Jc h9m to den d¢> con nguyen phan

boong sat noi len ｭｾｴ＠ nlfdC, ca, tom, mljc

vao lam hang sinh song, ldn lan ra cl'ra

khong l9t, kE?t l<?i ben trong ... Ｘｾ｣＠ bi$t vao mua xuan M$u Than nam 1968 c6

m¢>t tr$n danh l!ch Slr giCJ'a quan ta va llfC

llf<;mg thuy quan lt,Jc chien My c6 slf ho tr<;:J

cua quan chlf hau. Tr$n danh khong can

sue da bu¢>c quan ta rut khoi diem t$p

kfch de len nui My Long de bao toan llfc

llf<;:Jng. Than dU'a da chan d9n cho anh

em du kfch tranh khoi slf hy sinh chi each

trong gang tac.

Ngay nay c6 nhieu cay dU'a con han

in vet d<?n nhlf llfu dau thlfdng tfch chien

tranh ac li$t each day hdn 30 nam l!ch Slr. Sau nay m¢>t so cay dU'a b! don, ｣ｨｾｴＬ＠ xe

go lam nha, lam ban ghe, lam phan nam

cho cac gia dinh xung quanh. R6i khi

nganh du l!ch cong ngh$ ra dCii, cac diem

du l!ch ke c$n c6 nhu cau can thiet, dU'a

b! h<? xuong rat nhieu, nhCtng tam van

dlta tot, nhCJ'ng than dlta ran, dE?p, dLi<;:JC

trang trf tr<?m tro rat cong phu va ngh$

thu$t xuong tau xuat khau di m9i neo

dlfdng cOng nhlf de phl,JC Vl,J cho nen

cong nghi$p quoc dan khi ngay cang doi

hoi c6 nhu cau ldn can thiet cho I<;:Ji fch

chung cua con nglfdi.

(Xem tiep trang 43)

• ｔｨｾ｣ｨ＠ Sdn vdi phong ｴｾＺｾ｣＠

QUYEN GAO CliNG CHUA, • ' .,

CHIA QUA CHO TRE

ThO': CLnJ tltdng, CLnJ vj ｄｾｩ＠ Vltdng -Rua vimg.

E>fa diem: Lang ｔｨｾ｣ｨ＠ Sdn, ｨｵｹｾｮ＠

Phong Chau, tlnh Phu The;>.

ThiJ'i gian:- 18- 21/01 va 12/10

- Chinh h(?i 19/01

E>ijc diem:- ｖｾｴ＠ cac, ｶｾｴ＠ ｨｾｯＬ､｡ｮｨ＠ trao ｧｾｯＬ＠ quyen ｧｾｯ＠ cung chua.

L'•ang ｔｨｾ｣ｨ＠ Son, Phong Chau, Phu Th9 tnJoc kia co mLJC:Ji ba

_ hQ va dLJ<;jc chi a ra lam bon

giap. Giap oc lon nhat gam hQ Tran, hQ

Hoang; Giap Truoc co hQ Do, h9 Qui!m;

Giap D$u co hQ vo, hQ Nguyen; Giap CC:J

co hQ Le, hQ Tri$u, h9 ｐｨｾｭＮ＠ hQ Phan. Moi giap deu co m<?t ngLJC:Ji dung dau gQi Ia ong trum Giap, hay gQi Ia 6ng Lenh

Giap. Moi khi co vi$c trong Giap, theo 1$,

ong Lenh dLJ<;jc ngoi co nhat rn<?t mlnh,

sau khi an uong xong, phan co con ｬｾｩ＠

ong Lenh dLJ<;jc tlf goi lay dem ve, Slf LJU

ai nay doi voi ong trum nhieu ni3m khong

he thay doi. C6ng vi$c cua ong Lenh Ia

ngLJC:Ji trong coi mQi vi$c d trong Giap,

､ｾ｣＠ bi$t Ia giU' cac do cung ｴｅｾＮ＠ dh ､ｾｴ＠ngLJC:Ji sl1a sang dlnh mieu, don doc cac

cong vi$c tuan phong bao v$ dan xom. Ong Lenh thLJC:Jng Ia ngLJC:Ji an noi dang

hoang, di dung khoan thai, dLJdc nhieu

nglldi kfnh ne. Vl v$y ma lang co cau:

"Thenh thenh nhlf Ong Lenh ba vo"

Van ｈｾｵ＠

Ong Lenh dLJ<;jc tfn nhi$m co the lam

"Lenh" nhieu nam, nhlfng den 49 tuoi thl

phai nghl. Khi da giao ｬｾｩ＠ c6ng vi$c lam

Lenh cho ngLJC:Ji khac thl 6ng Lenh trd ｬｾｩ＠

v! trf dan thLJC:Jng, den dlnh ｬｾｩ＠ phai ngoi

co ､ｾｩ＠ ｨｾ＠ nhlf mQi ngLJC:Ji khac ...

ThC:Ji ay moi Giap deu co m<?t ngoi dlnh thC:J rieng cua Giap mlnh, vl v$y lang

ｔｨｾ｣ｨ＠ Son xlfa co bon ngoi dlnh khac nhau. Mai ve sau nay xet thay kh6ng

dLJ<;jc tien lam cac Cl,l trong bon Giap moi

ngoi ｬｾｩＮ＠ ban d!nh xay cat m<?t ngoi dlnh chung cho ca lang. Cong vi$c chuan b!

keo dai ca lang gop cong gop cua, dlnh

lang dL19c dlfng len, do Ia m<?t ngoi dlnh

thu<?c ｬｯｾｩ＠ ion. Cot cai cua dlnh can da

dLJC:Jng kfnh den m<?t met tay. C<?t. xa soi ｣ｨｾｭＮ＠ son son thiep vang uy nghi long

lay, da dLJ<;jc Vua ban sac thC:J: "CLtu

tlfong, CLtu vi ｄｾｩ＠ Vuong".

Xuan thu nhi ky - thang hai va thang

tam lang ｔｨｾ｣ｨ＠ Son to chuc te cau. Bon

Giap dLJoc chia thanh 2 phien te. Ky

thang 2. ba Giap te hom truoc, Giap oc te

hom sau . Ky thang 8 Giap oc te trLJoc, ba

giap te sau, chu khong to chuc te du chung vao m<?t ngay. Sinh ra ngay te,

rLJoc-.. ben nay, ben kia den xlfm blnh

pham va nglf<;jc ｬｾｩＮ＠ Do do khong ai bao ai

van CO Slf dua ngam ve Viet van , rlJOC

ki$u ... Hai ngay le h<?i thlfc slf tr2J thanh

hai ngay h9i ion cua ca lang. H<?i v$t tLr ngay mlfdi tam den ngay ha i mot thang

gieng hang nam.

Ｘｾ＠ chuan b! cho h(>i ｶｾｴ Ｎ＠ thang ch9p bon ong trum cua bon Giap da phai ban d!nh cat ､ｾｴ＠ ky cang. Sang thang gieng chQn ngay mlfoi sau lang to chCtc di cung ra bai dat r(>ng, dtjng nha tam mai, sam du do tho, ngoai cU'a ､ｾｴ＠ ban te le. Hai ben c6 hanh lang lt;jp mai t90 thanh hai day ben ta, ben hCru ch9y dQC ra cong gQi Ia Dong Xlfdng, Tay Xuong. GiCra hai hanh lang Ia bai ｶｾｴ Ｎ＠

hai ben, dau hanh lang gan ban te Ia cho cac ong trum ngoi, sau d6 mdi den cac Cl,J dlft;jC xep theo thCt ｢ｾ｣＠tuoi tac keo dai den ｴｾｮ＠ con g Nanh((1) Theo Tran Quang Minh Tong bien ｴｾｰ＠ VNDG Bat To Ｈｴｾｰ＠ 2) nam 2000.

dieu. Trang 3 ngay h(>i, cac buoi sang deu c6 te than, ngoai pham vat tho con c6 m(>t lo?t co nham rat cau ky. M¢t mam CO den sau mlfdi dTa do cac Cl,J trong lang thay phien nhau sU'a . Moi khi cac d6 vat chTt khan, that bao xanh, bao do ra ｳ｡ｾ Ｎ＠tieng trong tieng chieng noi len inh oi, tieng vo tay ram ｲｾｰＮ＠ khong khf nao nhi$t

m¢t vung. Luc nay hai ben hanh lang cac

. Cl,J ngoi thlfdng co nham va xet giai. NhCrng ngay dien ra h¢i ｶｾｴ＠ trai lang tCt xCt den t! giai dong due, du ｭｾｴ＠ anh tai, dan trong lang ngoai tlfng bU'ng nao nCtc - Thtjc Ia ngay h(>i cua nhCrng chang trai V9m Vd.

, ? Tue1ng Ph$t A Di da chua Con S<Jn , Hai Dlidng. Cong Nanh Anh: Le Khanh

Th9ch Sdn van c6 m¢t ca i mieu khong ro tho ai , chi biet Ia mieu d6 thieng lam ... co cu da ｫｾ＠ lai rang: Ngay ay, c6 m¢t anh hang noi d Ia hai cong nho lien vao cong lon. Cong

chfnh va cong Nanh dlft;jc trang hoang long lay co suy r<;:Jp troi . Le w xlfa ､ｾ＠ lai nglfoi lang du tai gioi den may cOng khong dlft;jC giCr giai cao. Cac giai nhat, nhi, ba ､ｾ＠ danh cho nglfoi hang xCt. Trai lang chi dlft;jC Ｂｶｾ ｴ＠ cac", Ｂｶｾｴ＠ leo" (danh cac, danh cu(>c) giai thlfdng rat nho, nhieu thi giai cOng chi Ia 5 vuong nhieu

xa, ganh hang ve qua, khong may den d6 d¢t nhien bi cam ma chet. 'Hom sau nglfoi lang mdi biet den ndi thi moi da dap thanh m(>t l:l cao . Cac cl:J trong lang cho d6 Ia dieu l9 nen ｬ ｾ ｰ＠ mieu tho.

Ve sau nay nhan ngay cung mieu lang to chCtc luon h(> i cau thQ kem theo Ia 1$ ra lao cua lang. Theo le ay ai sang tuoi

49 thi phai chuan b! lam van ra lao. f)e

lam van ra lao cong vi$c dau tien Ia tim · ch9n mua m(>t con ga song to, c6 mau sac ､ｾｰ＠ dem ve nhot vao long de vo beo g9i Ia "len bu", dong thai chuan b! kem

theo hai mlfdi lam dau ｧｾｷ＠ nep I09i ､ｾｰ＠de cho ngay lam van . f)en ngay cung

mieu nhiing con ga da len bu se dlf<;jc dem ra thi dau. NhCtng con ga trong to dlf<;jc nuoi nhot I au ngay, vua beo vU'a ·

hang, l9i khong phai Ia lo9i ga dung de ch9i nen CUQC dau phan thang bc;:li rat nhanh. Thi dau xep h9ng nh$n giai xong thi ga dlf<;jc mo, gc;'lO dlf<;jc xoi de sua van.

Hai mlfdi lam dau g9o xoi dlfqc lap vao

mam bong - 86 Ia lo9i mam dan ｨｯｾ｣＠chap, ben trong chit sdn ta, ben ngoai sdn son, ve rang. Ga van dlf(/C mo can

th$n Vdi du ca n<)i t9ng va tiet. NhCtng van ga ldn dlf<;jc gia dinh con chau to chuc rlfdc ra mieu, nha nao c6 dieu ki$n mlfdn

ca d(>i kem bat am de them phan long

tr9ng. Cho khi cac van ra lao da ve mieu

du, CaC Cl,J mdi bat dau te than cau th9. Cung te xong thi an uong va c:hia phan,

nhCtng nglfoi dlf<;jc an uong chia phan Ia

nhCtng nglfoi w so tuoi trCi len tLtc Ia

nhCtng nglfoi da len lao. T1,1c chQi ga tr6ng

Ci Th9ch Sdn bat nguon w d6.

Cu6i mua thu con h(>i vao ngay

1211 o. T1,1c truyen w xua de l9i lang

Th9ch Sdn nam tren llfng con Rua Vang,

vi v$y lang thlfong khong yen on khi Rua

Vang qta minh. St,J' ki$n ay hay xay ra vao trung tuan thang mlfoi ta, ban dem

c6 kh l d(>c, ch6 can, meo keu sinh ra

nhieu chuy$n khong hay cho lang. TU' d6

lang Th9ch Sdn c6 t1,1c "8anh trao - g9o"

(g9i Ia "f)anh trao - g9o" vi sau nhCtng

tr$n danh nhau ram r(>, c6 to chuc di

quyen g9o cung chua). Khi danh nhau

g$y khong vao nglfoi thi ｧ ｾ ｹ＠ phang

xu6ng dat, danh d$p nhlf v$y Rua Vang

se khong dam c!Ja minh, do d6 ma dan sinh, v$t nuoi se dlf<;jc yen on .

T1,1c danh trao - g9o thuong bat dau chuan b! vao ngay 12 thang 10 ta, vao d!p ay ca lang soi d(>ng ｨｾｮ＠ len, chuan b!

danh nhau ma nhlf m(>t ngay h(>i. Tre dlf<;jc nga xu6ng, cac lo9i g$y dlf<;jc deo

g9t cho ､ｾｰＮ＠ nao Ia g$y bay g$y ba, nglfoi khoe thi vac ca cay tre dai lam vo khl. X6m nao cling c6 g$y, nha nao cOng

c6 g$y, g$y tre tua tua khap lang. Dan lang ngoai nhin thay ma gai ca nglfoi.

GOng W xlfa rat tl,l' nhien, lang chia lam hai phe m(>t ben Ia x6m Chua, x6m

X(>p, x6m Mong; m(>t ben lag x6m 6c,

x6m Bam, x6m Ro. Gilra lang cho G9c

6c Ia bai tt,J h(>i. Ai tham gia tranh tai thi

mang cay, mang g$y. Ai khong c6 g$y tltc Ia chi dung ngoai xem va ho reo co vo. Cu(>c danh bat dau w toi 12 thang 1 o, toi

den cdm nlfdc xong trang len lap 16 d(>i

quan hai ben W hai phla tien ra, ｧｾｰ＠

nhau Ia d$p tui bt,Ji, khong phang ngang ma chi d$p XUOng cung Vdi tieng ho reo

co vO noi len vang d(>ng ca lang. C6

nhieu nglfoi dl,l'ng ca cay tre cao lung

ICtng cho d<;ji, doi phlfdng xong den Ia d$p ca cay tre xuong dat, m9nh den noi cay

tre d$p toac thanh bon manh. Cu(>c danh

keo dai den qua nua dem thi hai ben tam ngU'ng, nghi ngdi, an u6ng, cham s6c cac

Vet thlfdng de toi hom sau l9i tiep tt,JC xung tr$n. Cu nhlf the cu<)c danh keo dai ba t6i lien, quyet li$t nhat, nao nhi$t nhat

Ia dem 14 thang 10 cho den ga gay hom

15 thi x6m lang trCi l9 i yen ｬｾｮｧＬ＠ sang ra

nglfoi ta thay g$y tre xep hang dong, d$p

tlfdm . c6 dieu l9 Ia danh, d$p rat dCt,

nglfoi dong nhlf kien co ma W xlfa sau

cu(>c danh khong c6 ai b! ngat, khong c6 (Xem tiep trang 58)

Glldng soi ? ｾ＠ ,

CUA TAM TRI P.T

Hoa loa ken do. Anh: Tuan Hai.

Tam tli va tfn ngl1<3ng cua m6i ngLJC1i Ia hlnh dang cu(lc dC1i h<;>, nhCtng trai nghi$m va nhCtng

hoan can h. Giang nhli tam gliong soi, tat ca m<;>i nglidi deu nhln thay giong h$t va dLJ<;jc phan anh qua cac hlnh anh tinh than. NhCtng hlnh anh nay nhln thay SU' phan chieu cua ca tfnh va nhCtng suy nghT ben trong cua h<;>. Cho den khi con ngl1C1i thljc hi$n ca tfnh rieng cua mlnh thl cOng chlia Slj tac d(lng CUa tfn ngl1<3ng Va tam tlf ma h<;> van lu6n Ia m(lt n<?n nhan cua hoan canh. Nhling m(lt khi h9 thljc hi$n chan ly ion nay, h<;> da ｢ｾｨ＠ dau m(lt cu(lc hanh trlnh c6 kha nang lam cho h<;> thoat khoi Slf daU d(lc CUa y trf b$nh hOC?n.

SLJ xau xa Ia con ngl1C1i nhln nglidi khac bang slf phan chieu trljc di$n thea ban nang cua mlnh. Bdi v$y, ta se kh6ng

ｨｾｭｨ＠ d(lng m(lt dmh khinh xuat va ph6ng chieu ra hlnh anh kh6ng lanh m<?nh va tfnh cam ghet trong ban than mlnh vao m(lt doi tli<;jng khd kh<?O Va bat h<?nh . Chung ta hay nhan n<?i va dung v(li phe blnh ngLJC1i khac ngay We ｫｨｾｫＮ＠ Chung ta se nh]n dli<;jC phoi canh r(lng han bang each ､ｾｴ＠ chan ta vao d6i giay cua h<;> . Chung ta hay co hieu r5 hoan canh da nay sinh ra hanh d(lng. Thljc hi$n m(lt phoi canh nhli the c6 the c6 kha nang dlfa chung ta den m(lt cu(lc song cao thlf<;jng va kh6ng gay can trd den c6ng vi$c va hoa blnh cua nglidi khac.

Chung· ta hay nh$p tam IC1i khuyen cao cua Due Ph$t: "NgLJC1i nao chi quan sat loi cua nglidi khac thl lu6n b! kfch thfch lam tang them slf 6 nhiem ban than, nglidi ay con Xa moi thoat khoi Slf huy ho<?i cua 6 nhiem".

Boltan Hall da viet nhCtng dong sau day:

Toi nhln em toi vC:li kfnh hiem vi blnh pham

Va toi n6i, "Sao ma em toi toi tan den th€i!"

T6i nhln em toi qua ｫｦｮｾ＠ vien VQng mi$t th!

Va toi n6i, "Sao ma em toi nho nhen den the!"

Roi toi soi vao tam gvong chan ly

Va toi n6i, "Sao ma em toi giong .toi the!''

Kinh phap cu n6i: Ｂｃｾｯ＠ nen dam ng6 loi ngLJC1i, cho nen tlm xem h<;> da lam hay kh6ng lam gl, chi nen x'em IC?i hanh d(lng cua mlnh, tlj hoi da lam dli<;jc hay chlfa lam dLJ<;jc gl"

(Thea "Mirror of the Mind" - K.Sri

Dammananda)

,., A A

ｾｅｄｏｉ＠•

TRuONG G!Ao DUC

ｌｾ＠ Khai h¢i Yen TU', Quang Ninh.

L e h¢i Ia m¢t ､ｾｮｧ＠ thCtc ｨｯｾｴ＠

. d¢ng van hoa tong hc;Jp cua con ngllai, Ia m¢t hlnh thCtc hCJ'u

hi$u de pho quat nhCJ'ng gia tr! van hoa dan t¢c: truyen ba nhCJ'ng gia tr! phi v$t the cua m¢t c¢ng dong hay cua ca m¢t dan t¢c·. Hdn the nCJ'a, LEi h¢i con Ia m¢t nhu cau tam linh chfnh dang khong the thieu dl19C cua nhan ｬｯｾｩ＠ khi ma Ton giao da dl!c;JC ban d!a hoa phu hc;Jp VOi dai song cua m¢t c¢ng dong hay cua m¢t d!a phlldng.

Chi trong Le h¢i con ngl!ai moi c6 dip thang hoa nhCJ'ng bieu cam n¢i tam , nhCJ'ng pham chat tot dE?P cua mlnh, con ngllai moi c6 d!p hoa nh$p vao khong khf chung le h¢i de ｴｾｯ＠ thanh niem vui chung cua m¢t lang que, cua m¢t vung trong ngay le h¢i.

Cho nen, c6 the n6i ttl xlla den nay le

h¢i Ia m¢t trong nhCJ'ng dip giao dt,JC nep

song van hoa m¢t each nhE? nhc'cmg , te

nhi nhat, ､ｾ ｣＠ bi$t Ia nhCJ'ng le h¢i ｴｾ ｩ＠ cac

di tfch l!ch sU'- Van hoa lau dai cua dat

nlloc ta.

•

Anh : Xuan Loan.

XL!a nay cha ong ta cOng nhll cac dan

t¢c tren the gioi deu chu y den Slf giao

hoa trong le h¢i. M<;>i ngllai ai cOng can

dl!c;JC giao dt,JC, ttl tre em den ngl!Oi I on .

tuoi ; ttl nguai c6 h<;>c v! den ｮｧｾ｡ｩ＠ khong

c6 h<;>c v!. 8ay khong phai Ia giao dt,JC

tren giang dl!ang, c6 qui cu ma Ia m¢t Slf cam hoa theo nep chung CLia ca m¢t

c¢ng dong ma con ngJoi d6 dang song

chung, ke ca nhCJ'ng t$p quan truyen

thong cua nhCJ'ng the h$ trlloc da qua rat

lau trong l!ch sU'. Moi nen van hoa, moi

phong t1,1c t$p quan deu bat nguon ttl nhCJ'ng chuan ml,fc van hoa rat sau xa

trong l!ch slf dan t¢c, cua dat nlloc. Du

muon hay khong thl moi the h$ tiep noi

deu phai don nh$n Slf chi phoi ay CUa l!ch

Slt chfnh dan t(lc mlnh , cua nhCJ'ng tinh

hoa t$p quan, cua nhCJ'ng di san van hoa

dan t¢c. Qua le h¢i , tfnh giao d1,1c c¢ng

dong, t$p the dude m<;> i nguai d6n nh$n

cci me ho hoi hdn . Quan tr<;>ng nhat trong

le hoi ion, le h¢i co truyen , ton giao , each

(X em tiep trang 61 )

VAN HQC- THI CA

Vao nhieu nha ta thuarng bat

ｧｾｰ＠ chu nha tho chCr "Tam"

viet bang chCr Him rat dE?P· ChCr Han Ia chCr cua Trung Quoc, n6 Ia

thCt chCr tlf<Jng hlnh, tlfc;mg y.

ChCr "Tam" Ia tlf<Jng hlnh m()t .trai tim

con nglfoi. ChCr "Tam" c6 nghTa Ia trai tim.

NghTa nom na Ia tam long. Nglfoi tho chCr

"Tam" muon bi$n b<?ch Vdi mc;>i nglfOi

bt,mg d<?, tam hon he;> lu6n hlfdng thi$n.

Tho chCr "Tam" Ia muon n6i kh6ng bao

gio lam dieu xau xa, d()c ac. 86i cho S<?Ch

rach cho thom. Kh6ng h<?i ai, song d9

llf<Jng san sang giup ke kh6. HQ hay ghet

cay ghet dang th$m chi cam thu bc;>n c6

tam d!a xau l<?m dt,mg quyen cao chCtc trc;mg d§ dt,JC khoet d§ bon rut, d§ an cap

Sy Phuc

cua c6ng, song xa hoa, trUY. I<?C bang

Xlfdng mau cua nhan dan. Nglfoi tho chlt "Tam" rat tam dac Vdi cau "ChCr Tam kia

moi bang ba chCr tai".

The day, "c6 tai ma c$y chi tai" HQ

cOng rat thu tam long cua chu co con:

"C6 xao thl xao nlfdc trong. Chd xao

nlfdc dt,Jc dau long co con".

The day ! Kh6 khan ngheo kh6 den

may du chet cOng chet trong S<?Ch, NgQC

nat con han ng6i lanh. Nglfoi tho chCr

''Tam" lu6n nhac nhd con chau dung lam

dieu g] b<?C ac, phi d<?O d(/c d§ khoi hcl

· thE?n voi Iuong tam, voi doi.

ChCr "Tam" mdi dE?p, mdi cao thlf<Jng

lam sao!

••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• tl •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

Nhling dau tich con l<;1i cua ｨｩｾｮ＠

t(;li...

Ngay nay, du khach xu6i ｮｧｬｦｾＱ｣＠ Bac -

Nam tren qL(c 19 1 se thay ro m()t ng6i

chua 8a Trang khang trang, xinh dE?P

nam bi$t l$p, <'3n mlnh trong vom xoai trTu

qua da dlf<Jc nha nlfdc c6ng nh$n Ia di

tfch lich su cap quoc gia . Noi day da trd

thanh m()t di§m dung chan cho khach du

lich phlfong xa tim den d§ thlfong thCtc

net hoang Sd Ccl kfnh con phang phat

trong sv phat tri§n hi$n d<?i ben hong v!nh

Xu an Dai. Con ｲｾｮｧ＠ dua gan 1 oo tu6i?

C6 le chung s;e chlm vao quen lang khi

(Tiep theo trang 37)

thoi gian kh6ng cho phep n6 keo dai

them tu6i the;> ma se ty 1$ thu$n thea quy

luat dao thai cua thien nhien. Nhlfng khi

den Tuy An , trlfdc luc qua b9 den tham

dam 6 Loan, ganh 8a DTa ... b<?n thu ghe

tham Ganh Do, chua 8a Trang, uong ly

nuoc dua mat ngc;>t, d!u dang W nhCrng

cay dua 100 tucli, b<?n se cam nh$n ra Slf

tuy$t Vdi dang tiem f3n ｾ＿ｮｧ＠ sau m()t cam

giac thi vi, ky thu, huyeh bf C1 d!a phlfong

nhlf chfnh minh vua kham pha ra dl!<Jc

m()t vung dat c6 nhieu truyen thong va

nhieu huyen tho<?i nhlf vung dat Phu Yen

anh dOng, kien trung trong long t6 quoc

Vi$t Nam yeu dau ./.

• (l)QC £8-I :M!.rr {fl Jl/ fJ!J(0/41 rmV_ o/1 _

YE TAl ｏｎｾ［＠ Dell CUA NGUCJI VIET

Trang kho tang van h9c ta c6

nhieu giai th09i ｫｨｾＳ＠ thu Vj ve

. tai doi dap lvu truyen trong dan

gian. ｃｨｾｮｧ＠ h9n:

* Trang ca dao, m9t anh chang thay

do tvC!ng chfn v9i ngo tlnh:

"Hoi co cat co m()t minh

Cho anh cat vai chung tinh lam aoi ... "

ｇｾｰ＠ phai co gai danh da chua ngoa,

dap J9i:

"Cat roi chi tra th3n cong

M(Jt kia ｣ｨｾｮｧ＠ aang lam chong chi aau".

* Chuy$n ve ga thay do da c6 VrJ, Con

nhltng moi khi thay gai ､ｾｰ＠ van tft mat

buong loi tan tlnh. C6 m9t co lam ra ve

phai long thay va giao Ltoc:

"Anh ve giay vg anh ra,

Con anh tho d?i thi aa c6 f3m".

Sau m¢t thdi gian ngan, thay do l9i

den va baa:

" Vg anh anh aa giay roi

Con anh tho d?i em thiJi tfnh sao ?"

Tvc thl b! co gai cho m9t bai h9c nho doi:

"Vg anh nhu the c¢t nha,

Anh con tlnh phij nC!a Ia than em".

* C6 m¢t co gai khi bLtoc xuong do, b!

gi6 th6i tung vay (ngay xlla ma b! trltdng

hc:Jp ay thl bf m$t 19 ra het). M9t chang trai

da xu6ng do trong thay lien JEiy Kieu:

"Ro rang trong ngQC trang nga

• Dudng Khue

San aay ta auc m¢t toa thi{;n nhien".

Con c6 gai thl blnh tTnh sl'ra l9i vay ao

roi dLtng trLtoc ｭｾｴ＠ chang trai cOng J§y

m9t cau Kieu:

"MuiJi tam nam mai m¢t tan,

He guong cho khach hong tran thL! soi".

* Chuy$n ve Ho Xuan HLtong c6 m9t

ian khong may b! trLtrJt chan nga trem

duong di, dam con trai trong thay tuy

khong c6 ac y nhvng cvoi tl,f nhien con

Ho Xuan HLtong thl than nhien dung d$y

d9c ngay hai cau:

"Gio tay vai thL! triJi cao thap,

XO?C ｣ｾｮｧ＠ do xem aa't van dai".

Cac chang trai tron xoe mat than

pht,JC Sl/ nhanh trf va vui tLtoi cua Ho

Xuan HLtong.

* Cach day hon 600 nam, Nguyen

Trai, v! khai qu6c cong than nha Le,

ngvoi anh hung dan t9c ta dLtrJc h$u the

ton vinh danh nhan van hoa the gioi Wng

dltrJC cac danh nho tien boi danh gia

"Song Giang, song Han trong cac song

va sao Ngltu sao DEiu trong cac sao".

Bai tho vng khEiu ben ho Tay trong

CUQC ｧｾｰ＠ gO bat ngd VOi CO gai ban chieu

xinh ､ｾｰ＠ Ia Nguyen Thi L9:

"Co (J a au ma ban chie'u gon?

Hoi tham chieu ay he't hay con?

Xuan xanh chL!ng a¢ bao nhieu tuoi?

Da co chong chua augc may con?"

M9t loat cau hoi vlia toi tap vlia tinh

rang Ia bao co: c6 may chong va cau tra ldi tVdng

Ctng cua co hang chieu : "Chong con chva c6 hoi gi

con". ChCJ' con d day vCta Ia

danh tCt ｬｾｩ＠ vCta Ia ､ｾｩ＠ W nhan xvng chi ngoi thCt hai.

Ngvoi tra loi cOng to ra c6 tai lap lung khong kem de

ngvoi hoi ､ｾｴ＠ hay khong ､ｾｴ＠cai dau ngat sau chCJ' "gi",

neu ､ｾｴ＠ thi ngVdi hoi cOng bi · gc;>i bang cai ､ｾｩ＠ tCt "con" theo kieu vo quyt day c6 m6ng tay rihc;>n. Luc bay gio Nguyen Thi L¢ (co hang chieu) dam gc;>i Nguyen Trai bang "con" qua Ia tao tc;m.

Cam phl,!C tai thd va ban

ITnh, sau nay Nguyen Trai

da lay nang lam VrJ.

Ca tung anh hung dEmt¢>c Quang Trung - Nguyen Hue.

* Giai ｴｨｯｾｩ＠ ve Nguyen

Du hoi con Ia "c$u bay J chieu" (con thCt bay cua - Nguyen Nghiem) di do qua

song de den trvong hc;>c,

ong da CO bai thd ll,!C bat Sd trVOng to t]nh

vdi co gai lai do xinh dE?P trVdc canh song

quai cua ngVdi c6 hc;>c, c6 hieu biet nhV

the tVdng lam co gai do ｭｾｴ＠ lung tung boi

r6i nhVng khong va co tra lbi cOng rat sac

｣ｾｮｨＬ＠ rat hieu biet ｬｾｩ＠ c6 ve tao gan nCJ'a:

''T6i o Tay H6 bfm chieu gon,

Co sao ong hoi het hay con

Xuan xanh vtia a(J trang tron le

Chong con chua c6 hoi gi con".

Hai cau cu6i cua bai thd hoi va tra lbi:

"8a c6 chong chUa dVrJC may con" va

"Chong con chva c6 hoi gi con" c6 thay

dVrJC each dung IOi d day Om d nh$p

nhang ch CJ' nghTa cua Nguyen Trai. Neu de them cai dau ngat sau chCJ' "may" thi r6

nVdc menh mang:

"Ai ai chf:w chong toi sang

K?w trbi twa tr;J!t IB lang toi ra

Con nhieu qua I<;Ji I<;Ji qua

Giup cho nhau nC/a ae ma ... yeu nhau".

8en hai tieng "de ma" Nguyen Du con

ng$p ngU'ng do ｭｾｴ＠ :thl co gai lai do nhanh trf dc;>c tiep :. "quen nhau" (chi

"quen" thoi chCt khong "yeu") oa de ｬｾｩ＠

mot noi hl,lt ｨｾｭｧ＠ va hoai ni$m ve m6i

tinh dau cua Nguyen Du ./.

- .

su UYEN CHUYEN TRONG ouA TRiNH TIEP cA.N

ｃｾｐ＠ ｐｈｾｍ＠ ｔｒｾｪ＠ TRIET HQC "SlC" - "KHCNG" ? A I

CUJ' PHAT CIAO

sac ... ", toi nho ngay den lu$t "Mau thuEm

thong nhat" cua triet thuyet Mac. Va toi

nghT, phai chang triet thuyet sac khong,

khong sik cua dCtc Ph$t Ia ｴｨｾｮ＠ de cho

lu$t "Mau thuan thong nhat" cua Mac?

ThCt hai, d9C sik khong, khong sac, lien sau lu$t "Mau thuan thon9 nhat", toi nhC:J toi lu$t "Bao toan nang ll1<;1ng" va cOng nghT phai chang tac gia cua n6 da tim dll<;lC tien de d sac khong, k:hong sac?

ThCt ba, khi di sau vao "B<3t nha tam

kinh" voi ket lu$n "N6i cho hoan chlnh,

bang ｣ｾｰ＠ ｰｨｾｭ＠ tru "sac" - "khong" thay

rat chlnh th§ Sl,J' V$t luon luon bien d<;)ng,

Ia nhll nhll, thi chuy$n "khong song

khong chet, khong c6 chCtng dac ... " Ia

dieu dlldng nhien, nhllng rieng ve loai

nglloi n6i len nhieu lam". Mot, con

nglldi vU'a sinh c6 san llldng tri Ia day

du Ph$t tfnh. Hai. xa h¢i ngay m¢t day

con nglloi them d¢c ac. Ba. tu hanh Ia

yeu cau rat tl,f nhien, toi nho den "Tam

tl,f kinh" Nho giao:

" Nhan chi sd - tfnh ban thi·$n"

"T$p tlldng vien - tfnh nai thien"

" Giao chi ､ｾｯ＠ - quy dT chuyen"

Ro rang, dCtc Ph$t va dCJ'c Khong c6

cai nhin ve con nglldi giong nhau: VU'a

sinh, "tinh ｢ｾｭ＠ thi$n", Ia day du Ph$t tfnh.

Lon len "tfnh nai thien". Ia dien dao V9ng

tlldng lam mo "tfnh thi$n". "Giao chi ､ｾｯ Ｂ＠

Ia yeu cau tl,f nhien cap bach, ma phai

• (Tiep thea trang 7)

"chuyen" Ia tu luy$n hang ngay.

T6m ｬｾｩＮ＠ bang ｣ｾｰ＠ ｰｨｾｭ＠ tru "sac" -

"khong", qua "Bat nha tam kinh". voi lu$n

di§m trf tu$ d¢c dao "Sac bat di khong,

khong bat di sac. Sac tete thi khong,

khong tete thi sac. Th9 tlldng hanh thCtc

di$c ｰｨｴＬｾ｣＠ nhll thi". th§ hi$n nh$n thCtc rat

"tlldng doi" va "chlnh th§", Ia ph an anh

dung dan va toan di$n Sl,J' V$t khach

quan, Ia ｶｾｮ＠ phap dau v$t chat hay tinh

than cOng nhll cac quan ni$m xa h¢i lu6n

luon thay doi, ma d d6 "khong them

khong bot, khong nhd khong ｳｾ｣ｨＬ＠ khong

song khong chet, khong c6 chCtng dac".

vi tl,f chung nhll nhllla du day cai tat yeu.

GOng W le d6, con nglldi vU'a sinh ra

cOng du day cai tat yeu, Ia von c6 llldng

tri Ph$t tfnh. Nhllng ion len, ､ｴＬｾ｣＠ v9ng ban

nang va t$ ｮｾｮ＠ xa h¢i day con nglldi

thanh sinh v$t cu6ng ｬｯｾｮＮ＠ vi v$y giao

､ｴＬｾ｣＠ tu luy$n Ia le dlldng nhien. Va dCtc

Ph$t da chi ra phlldng hllong tu luy$n "y

Bat nha ba Ia m$t da" d§ "vien ly dien

dao m(mg tuC:Jng", Ia dl,fa vao trf tu$ Bat

nha, Ia trf tu$ sac kh6ng khong sac, d§

di$t trU' "dien dao m¢ng tuC:Jng" Ia hang

ｰｨｴＬｾ｣＠ v9ng tam, nham ｰｨｴＬｾ｣＠ hoi llldng tri

Ph$t tfnh von c6, Ia an ｴｲｴＬｾ＠ chan tam. Con

Cl,J th§ thl,J'C hi$n tu hanh VOi nhCfng yeu

cau phong phu da ､ｾｮｧ＠ va rat dao chem

da nhll the nao, dCtc Ph$t tiep ｴｴＬｾ｣＠ rat tron

day C:J "Kim clldng bat nha".

(Con nC!a)

@ MOT VAl BiNH CHiNH VE NGAY THANH LAP ... . .

Giemg nam At H<;1i (tete ngay 11, 12,13

thang 12 nam 1934) nhllng do Thanh

eung Ｈｭｾ＠ vua Bao DC?i) veta mat nen phai

hoan. Le suy ton Phap ehu dL1<;1e ev hanh

vao ngay 17 va 18 thang Ch<?P nam at

Hc;:Ji (We 11,12 thang 1 nam 1936).

2. To dlnh VTnh Nghiem va ngay mat

cua Hoa thllc;:Jng Thfch Thanh Hanh

H<;>c gia h<;> Nguyen viet: "C6 the n6i

VTnh Nghiem Ia to dlnh ldn nhat Ha N9i"

(tr.168), "Thien sLJ Thanh Hanh Ia Thien

gia Phap chu dLJ<;jc c6 hai nam thl tich.

6ng mat ngay 11/1 /1936 t<?i chua VTnh

Nghiem, the;> 96 tuoi".

Nhllng theo Hoi ky va Tieu SLJ chLJ to

thC:l t<?i chua Quan Sv cua Thieu ChU'u -

Nguyen HCru Kha (Duoc Tu$ an tong,

1949) thl To dlnh VTnh Nghiem noi Hoa

thllc;:Jng Thfch Thanh Hanh trt,J trl, IC?i d xa Due La, huy$n Yen DOng, tlnh Bac

Giang. Thien gia Phap chu Thfch Thanh

Hanh (tete To VTnh Nghiem) vien tich

ngay mung 8 thang Ch<?P nam Bfnh Ty

(26/12/1936) t<?i chua VTnh Nghiem

(Thieu ChU'u, Tieu Slt chLJ to thC:l t<?i chua

Quan SU', Duoc Tu$ an tong, 1949,

tr.12, 15). H<;>c gia h<;> Nguyen da nham

ngay Hoa thllc;:Jng Thfch Thanh Hanh

mat va ngay le suy ton Ngai len ngoi vi

Phap chu.

Ve st,t ki$n Thien sLJ Thanh TLJC:lng

dlfoc suy ton lam Phap chu

. a trang 195, h<;>c gia h<;> Nguyen viet:

"Thien slf Thanh TL!C:lng ten dC:li Ia Dinh

Xuan LC?c sinh nam 1858. Ong dLJc;:Jc 78

tuoi vao nam 1936 tcrc Ia nam ong dlfc;:Jc

(Tiep theo trang 27)

suy ton lam Thien gia Phap ehu".

Ca dieu nay eOng khong ehfnh xae.

Theo ky yeu le suy ton Phap ehu eua

Ph$t giao Tang gia Bae Vi$t do Phuong

Ti$n ､ｾ｣＠ san, so 43-44 thl: "Tl.t co Thien gia Phap chu VTnh Nghiem vien tich,

tiep theo Ia nhCrng ngay kh6i Iva ng$p trC:li. Tuy trong Tang gi6i cOng nhlf cac vi

d<?O tam ell sT c6 y ni$m l$p IC?i ngoi m$nh m<?eh Tang gia Ph$t giao ... nhlfng

chua thanh.

Trai qua m9t thC:li gian 15-16 nam

gian each, Ph$t giao tuy van ho<?t d9ng nhlfng hlnh nhll thieu s6t, khong c6 vi ton quy dung lam so bieu so ton" (Ky yeu le

suy ton Phap chu cua Ph$t giao Tang gia

Bac Vi$t do Phuong Ti$n ､ｾ｣＠ san an tong, so 43-44, phat hanh thang 5/1951 ).

Doan trfch tren cho thay r6 W sau khi

Phap chu Thfch Thanh Hanh vien tich

(cuoi nam 1936) cho den nam 1951,

Ph$t giao Bac Ky khong suy ton ai lam

Phap chu. Chi den ngay 9/9/1950 t<?i DC?i

h9i nghi ｇｩｾｯ＠ h9i Tang gia Bac Vi$t mdi

suy bau Hoa thlf<;jng Thfch M$t vng - Chu

st,t chua Quang Ba, Ha N9i len ngoi Phap

chu. Le suy ton dL!<;jC elf hanh ngay

22/4/1951 t<?i chua Ouan ser, Ha N9i.

May dfnh chfnh tren ngo hau g6p

phan lam r6 them ve l!ch slr Ph$t giao

Viet Nam trong thC:li ky chan hung cua the

ky XX. ,,

Rat mong dlfc;:Jc. cac b$c cao minh chl

giao, chung toi xin lanh y .

(EJia chl.· S6 14, ngach 6/6, ph6 EJ¢i Nhan, Ha N¢i. EJT: 04. 8329414) .

voTBtTGNG

ｴｨｵｾｴ＠ de cai te:w hoEm canh nharm tien tai m¢t cu¢c song ｶｾｴ＠ chat theta thi3i, cua cai tu6n ra dao d9t, tCt d6 kien t9o nen m¢t

cu¢c song tinh than phong phu, nham lam chu ban thfm, lam chu thien nhien, lam chu xa h¢i, .. . tien tdi lam chu tat ca de xay dt,tng thien dLidng ngay tren qua

dat nay.

Nhlfng st,t cai t9o hoan c;3nh bang phlidng phap "hlfdng ngo9i" era b¢c 19

tfnh chat ct,tc doan d cho lay cai hCru h9n chong ch<;>i l9i cai v6 h9n! BC!i vi vO trt,J bao Ia Ia v6 cung v6 ｴｾｮ＠ nhCrng cu¢c luan chuyen ti:.Jan hoan khep kfn dan xen vao

nhau, thu nhiep nhau, chong l9i nhau, khac che nhau, dung hoa nhau t9o thanh

cac moi lien h$ ct,tc ky phCI'c t<?P· Chfnh thuyet ILi<;mg tl! da bu¢c chung ta phai

nhin vO trt,J kh6ng phai Ia m¢t ｴｾｰ＠ hQp ｶｾｴ＠the ly tfnh ma Ia m¢t tam llfdi phCI'c t9p,

chang ch!t nhCrng lien h$ cua nhCrng thanh phan thong nhat trong m¢t tong

the. Nha bac h<;>c ｶｾｴ＠ ly W. Heisenberg n6i : " ... the giai hi$n ra nhv m¢t m9ng

Ivai gam toan nhCrng tien trinh, trong d6

hi$n di$n rat nhieu each lien ｨｩｾ＠ ky 19 cCI'

t9o ra nhau, chong cheo len nhau, tac

d¢ng ian nhau va Vdi each d6 ma ChUng

quyet d!nh Cd cau cua toan b¢ m9ng

ILidi". Trong kinh ｐｨｾｴＮ＠ hinh anh cua m¢t

tam llfdi vo trt,J d6ng m¢t vai tro quan

tr<;>ng hdn nCra. N¢i dung trung tam cua kinh Hoa Nghiem xem the giai 1<3 m¢t tam

llfdi toan hao ve moi tVdng quran, trong

d6 m9i st,t ｶｾｴ＠ va bien co tac d¢ng len nhau, trung trung duyen khdi v6 ｴｾｮ Ｎ＠ Kinh ｐｨｾｴ＠ n6i: Vi coi hv khong v6 bien , nen the giai cung vo so, n6 thau nhiep ian nhau. Tl nhv: cai vong ket bang cac vien

(Tiep theo trang 11)

ng<;>c trai, vi nhCrng anh sang cua v6 so

vien ng<;>c n6 chieu ian nhau, veta nhiep veta thau, veta x9 veta ph6ng, trung trung

di$p di$p; nghia Ia: hang ha sa s6 the gidi xen ian vai nhau cOng nhv ｶｾｹＮ＠ N6i g<;>n l9i theo quan diem cuc;J 89i theta ｐｨｾｴ＠giao Ia: Khi cai M¢t dVQC ､ｾｴ＠ doi di$n Vdi M<;>i cai khac, cai M¢t se dL!Qc thay tran ｮｧｾｰ＠ khap tat ca, dor:-rg thoi dung chCI'a tat ca vao minh.

Qua day cang sang to rang nhCrng

cai mang l9i tac h9i doi vai con nglfoi, nhvng n6 l9i Ia yeu to kh6ng the thieu trong Sl,f can bang sinh thai CUa tl,f nhien,

va chfnh chung n6 l9i veta khac che veta chong l9i nhCrng cai khac mang h9i den

cho con nglfoi. ｔｾｮ＠ di$t nhCrng tac h9i

cua tt,t nhien doi Vdi con ngVdi m¢t each

qua ta, thi st,t mat can bang sinh thai se

gay h9i cho con ngvoi kh6ng nho. ｖｾｹ＠

lam sao khoa h<;>c mang 19i st,t binh on cho con ngvoi dVQc? Toi t$ hdn nCra,

khoa h<;>c nhieu khi con Ia c6ng Cl,J mau nhi$m cho nhCrng ke v6 d9o c6 tham dt,Jc

leta dao va chiem do9t tren m<;>i linh vt,tc! Nhv Hitle xay dt,tng 8Cfc quoc xa hung

m9nh ve khoa h9c Va kinh te, tCf d6 da

che t9o ra nhieu vo khf hi$n d9i giet

ngvoi hang lo9t, va day nhan lo9i vao

cu¢c d9i chien the gidi ian thCI' hai nham

mlfu do thong tr! ca the gidi. NhV ｶｾｹＬ＠ ai

cOng cho Ia nen khoa h<;>c ky ｴｨｵｾｴ＠ nhan lo9i cang phat trien, thi the gidi cang van

minh th!nh VL!Qng, nhVng biet dau rang

khoa h9c ky ｴｨｵｾｴ＠ nhv con dao hai IL!Bi!

86 cOng Ia m¢t kieu vo thuong!

Hay trong cu¢c doi cOng ｶｾｹ Ｎ＠ Ngvoi

ta bao (J hien ｧｾ ｰ＠ lanh. Nhvng gieo nhan

IEmh chlla thay qua lanh dau rna chi thay

qua ac keo den don d$p. C6 nhCtng nglldi bi oan nghi$t, den khi dt19c minh oan thl he;> da chet W lau roi ! Oan nhll oan Thuy

Kieu, oan nhv oan Nguyen Trai Ia the!

Tat nhien nhan lanh dt19c gieo IC?i phai sang kiep sau moi ket ra qua lanh v$y. Vl khong hieu sau sac dC?O ly nhan qua va

dC?o ly luan hoi, IC?i khong biet each tu dtJBng, va c<)ng them riiem tin ttJong tuy$t doi rang "ddi nglldi chi song c6 m<)t ian",

cho nen nhieu nglldi thvong thay hi$n tt19ng (J hien ｧｾｰ＠ ac, o ac ｧｾｰ＠ hien, the Ia ho khong tin vao bat cu dC?O ly nao, w d6 he;> "gid nanh mua vuot " lao vao can xe

giEmh giat nhau ｣ｨｾｮｧ＠ khac gl loai thu

dli. Nhv v$y, vl c6 slJ bao ung ch$m da khien cho nglldi ta cam tlldng nhll "d hien

gap ac, d ac ｧｾｰ＠ lanh", Slf bao ltng ch$m nay cCmg Ia m<)t kieu vo thvong.

Uy quyen nao bang nha vua? 8C?o ly .

thdi phong kien cho rang vua Ia con cua trdi , thay trdi tr! dan, cham lo cho nhan

dan, Ia cha cua ca thien hC?, Ia nglldi dau

d<)i trdi chan dC?P dat. Giau sang nao bang ong vua? Ai dam dt,mg vao m<)t

may long cua b$ hC?? Biet bao nhieu lvdng y gioi nhat luon hau ben vua,

nhlfng om dau, b$nh t$t hiem ngheo c6

tha cho ai? Tai hoC? bat thlfdng nhlf sam

chop, d<)ng dat, nui ILra, giong bao nao c6

sd gl vua? Roi thl vua van b! phien nao

bdi cac quan h$ tlnh cam nhlf cha con, V9 chong, anh em, bang hCtu v.v .. .

Ta c6 the n6i rang lu$t vo thlfdng hay

tao ra nhU'ng ngh!ch canh trong rat vo ly. N6 rat ngo nglf9C khong buong tha cho

bat cu ke nao van con trong vong luan

hoi . N6 ngo ngt19c trong Wng khai niem ,

loi n6i , hanh d<)ng cua con nglfdi . N6 luon

luon bat phl,lC CaC kien thuc hlfong ngo'?i

cua loai nglldi w xlla den nay; biet bao

quan diem khoa hc;>c tvong Ia bat di$t, nhllng 19i c6 hi$n tt1<;1ng moi lam do va ca bltC tlfdng thanh khoa hQC dlf<;1C xay dl,fng kien co qua bao the ky!

Ph$t Phap ngay trong the gian nay,

khong the roi the gian tlm dt19c sv Giac ngQ. Khoa hc;>c cOng nam trong the gian, n6 se tham gia lam chan y nghTa cua

Ph$t hQC cang dt19C bay to r6 r$t hdn nCta. Slf phat trien cua khoa hc;>c lam cho

nhieu ton giao b! lung lay den t$n goc de, hhllng rieng Ph$t giao van thlfdng hang m<)t each chan nhll tl,f tC?i. Sau day

chung ta dung ngay cac thanh tl,fu cua khoa hc;>c de lam gia thuyet, lam phvdng

ti$n dan dl,l them cho thuyet vo thuong

cua Ph$t giao.

D!nh lu$t Niutdn thu nhat phat bieu:

"Khi m<)t chat diem co l$p (khong ch!u m<)t tac d<)ng nao w ben ngoai) neu dang

dung yen, n6 se tiep tl,lC dung yen, neu

dang chuyen d<)ng thl chuyen d<)ng cua

n6 Ia ｴｨｾｮｧ＠ deu". Du dung yen hay

chuyen d<)ng ｴｨｾｮｧ＠ deu thl cOng deu Ia

chuyen d<)ng khong phi tuyen, nghTa Ia

vectd van toe deu khong thay doi, cOng

c6 ｮｧｨｔｾ＠ Ia m<?t chat diem co l$p bao

toan trC?ng thai chuyen d<)ng cua n6. Tfnh chat bao toan trC?ng thai chuyen d<)ng gc;>i

Ia ql.Jan tfnh. Theo quan diem cua cac

nha khoa hc;>c thl khong the tC?o ra dt19c

m<)t chat diem co l$p, nhlfng tv tvong ma

Niutdn neu ra o day Ia "trC?ng thai ban

dau nguyen thuy " cua chat diem Ia d

trC?ng thai co l$p (co l$p tlfdng dlfdng voi

cau n6i: khong CO Slf lien h$ nao VOi ben ngoai) luon luon dt19c:bao toan . H$u qua

thlfc Slf cua mot llfc Ia luon luon lam thay do'i va.n toe c6a ·chat diem, chu khong

phai ia lam cho n6 chuyen d<)ng nhlf

truoc day nguoi ta nghT. 8ieu nay cOng c6

nghTa Ia bat cu khi nao chat diem khong

ch!u tacdt,mg cua m¢t I!Jc nao thl n6 van tiep t1,.1c o trc::tng thai dlfng yen hay chuy§n d¢ng ｴｨｾｮｧ＠ deu.

Ta hay xet m¢t chat di§m xuat phat W mot di§m o tren mat dat voi vectd van ｴｯｾ＠ ban dau luc (t=O) Ia Vo h<;:Jp voi ｭ ﾷ ｾｴ＠

ｰｨｾｮｧ＠ nam ngang m¢t g6c a.

Ta chon mat ｰｨｾｮｧ＠ hlnh ve Ia mat . . .. . ｰｨｾｮｧ＠ ｴｨｾｮｧ＠ dlfng chlfa Vo; d6 cOng Ia

ｭｾｴ＠ ｰｨｾｮｧ＠ chlfa qui dc::to chEit di§m, hai

tr1,.1c toc::t d¢ Ia Ox nam ngang, Oy ｴｨｾｮｧ＠

dlfng hlfong len tren.

Neu khong c6 gia toe trc;mg trlfdng thl phlfdng trlnh chuy§n d¢ng cua chat di§m Ia:

• x = Vo.t.cosa

y = Vo. t.sina

KhU' t trong hai phlfdng trlnh tren, ta

tim dlf<;:Jc phlfdng trinh qui dc::to: ·

y = tga. x

Hlnh1

' ' ｌＭＭＭＭＭＭＧｾＭＭＭＭｾ＠

0 X

Ta thay qui dc::to cua chat di§m Ia

dlfdng ｴｨｾｮｧＬ＠ hdp voi tri,JC Ox m¢t g6c a,

nghia Ia chat di§m chuy§n d¢ng ｴｨｾｮｧ＠

deu-m¢t slf chuy§n d¢ng "blnh thlfdng"

chlf khong "bat blnh thlfdng ". Luc nay vectd v$n toe cua chat di§m luon luon

khong thay doi (hinh 1 ).

Nhlfng tren thlfc te, vl c6 vectd gia toe Ia vectd ｾ＠ = g song song voi Oy

hlfdng xuong dlfdi, cho nen tc::ti moi thdi di§m, n6 da lam thay doi vectd v$n toe (hlnh 2). Va nglfdi ta da tlm ra phlfdng trlnh chuy§n d¢ng cua chat di§m Ia:

x = Vo.t.cos a

y = -0,5.g.F +

y

0 M Hlnh 2

A X

KhU' t trong hai phlfdng trlnh tren, ta

tim dlf<;:Jc phlfdng trlnh qui dc::to:

-0,5.g.x2

y= ------ + x.tga (Vo.cosa)2

Can elf vao phlfdng trlnh qui dc::to ta

ket lu$n qui dc::to Ia mot Parapol OSA (chi

ve tlf<;:Jng trlfng nhlf hinh 2), dlnh S, tri,JC

doi xlfng SM song song voi tr1,.1c tung,

quay phan 116m ve phfa dlfdi hlnh ve.

Nglfdi ta tlm ra toc::t d¢ cua dlnh S Ia:

Xs = 0,5.[(Vof sin2a]/g;

ys = 0,5. (Vo. sina)2/g;

Di§m A Ia di§m ma chat di§m rdi

xuong ｭｾｴ＠ dat, n6 each tam 0 m¢t khoang Ia:

OA = 2.xs = [(Vo)2. sin2a]/g .. Nhlf v$y, neu v$n toe Vo luon bj thay

doi do SIJ tac dl,.lng cua I!Jc gia toe tn;mg trlfdng thl da khien chat di§m chuy§n

d¢ng cong (bat binh thlfdng) . Trang luc

nay ta Van coi m9i chat di§m deu rdi Vdi

cung m¢t gia toe g theo phlfdng ｴｨｾｮｧ＠dlfng hlfdng xuong dlfdi Vdi gia trj khong

doi. Nhlfng neu can elf theo djnh luat

c

Niutdn ve llfc hap dan vO tn,J, thl nglidi ta thay ｾＶ＠ Slf thay d6i CUa gia toe trc;>ng truong theo d9 cao, va nglidi ta tim ra cong thCJ'c tfnh gia tr! cua gia toe trc;>ng

trlidng 6 d9 cao h nhli sau : g = go.

[R/(R+h))2, trong d6 go Ia gia trj cua gia

toe trQrfQ'truong 6 ngay tren ｭｾｴ＠ dat. R Ia ban kfnh trai dat.

TU' cong thCJ'c nay ta thay rang cang

len cao thl g cang giam, va phlidng trlnh qui d<?O cua chat diem khong con Ia

phlidng trlnh Parapol nCta, rna n6 Ia phlidng trinh "sieU Vi$t", qui d<?O CUa chat diem Ia duong cong Ｂ､ｾ｣＠ bi$t". ..

Den day ta thay neu Vo khong b! thay

d6i phlidng, chieu va gia tr!, thl chat diem

chuyen d(>ng ｴｨｾｮｧ＠ deu, neu Va b! thay

doi phlidng, chieu, gia tr! theo thoi gian boi gia toe trQng truong g khong d6i thl

chat diem chuyen d(>ng "phi tuyen-bat

blnh thlidng", qui d<?O cua n6 Ia dLidng

Parapol. Neu d9 IC:ln cua g cang len cao

cang giam theo cong thCtc da neu tren thl

phlidng trlnh qui d<?O cua chat diem Ia

phlidng trJnh "sieu Vi$t", Va qui d<?O CUa

n6 cOng Ia dlidng cong Ｂ ､ｾ｣＠ bi$t''. Tren

thljc te, neu ke ra m(>t each "rat chi li, rat vi te " thl trlidng hap dan cua trai dat cOng

bien thien theo thdi gian va khong gian,

cho nen sli thay doi cua g cOng dien bien

rat phCrc t<?p , khong the mo ta chfnh xac bang cac cong thCJ'c toan hQC dLi<;!C. 86 Ia

ta chlia ke den tac d(>ng cua nhieu ngo<?i

canh nhli gi6, m$t d9 khong kh f, chung

vua tac d(>ng len chat diem IC?i vua thay

doi theo thdi gian va khong gian , va con

nhieu yeu to khac nCfa, tat ca da t<?O ra Slf

chuyen d(>ng "sieu bat blnh th lidng" cua

chat diem. Cho nen ta suy ra quT d<?O cua

chat diem khong the Ia dlidng ｴｨｾ ｮ ｧ＠

dli<;!C, rna Ia dlidng cong an chCra trong

n6 m(>t Sl/ dien bien ClfC ky ph(fc t<?p

phan anh rat nhieu cac moi quan h$ giCta

n6 Vdi m9i yeu to ngo<?i canh .

(Con nua)

Kut Xo6ng can pi may VA TAM LINH PHAT GIAO CUA NGLJOI LAO .

(Tiep thea trang 34)

IC?i tham hoi nhau, bu(>c chi de cau cho nhau m9i slf tot lanh . Trong nhCtng ngay tet, dan chung ra song dap nhCtng nui cat

hlnh thap cau mong phuc l(>c vo ILi<;!ng

nhli ha sa dap thap. Quanh ng9n thap

chfnh IC?i dap them nhieu ng9n thap nho tlidng Crng vC!i so tu6i cua ｮｾｎ､ｩ＠ dap, cau

mong se dli<;!C song lau. Ngoai dlidng

pho, neu dan chung ｧｾｰ＠ nha vua ｨｯｾ｣＠sli sai qua dlidng hQ se te nlidc thdm de

chuc tt,Jng. Cac co gai khong chi te nude

len cac Sli tang rna con te nlidC len cac

chang trai de boi den nhCtng mu(>n phien

nho nho rna cac chang trai da gay ra cho

hQ. TU' 4 gid chieu m9i ngLJcji sam sU'a le

v$t di chua . Den toi , chua tro thanh ndi tt,J

h9p vui chdi cua thanh nien nam net.

Vao xe chieu ngay cuoi "Bun pi may"

nhan dan dli<;!C cac Sli cau kinh de sang

nam mC!i c6 nhieu phuc dllc. COng nhli

cac ngay h(>i khac trong nam, "Bun pi

may" dli<;IC md dau Va ket thuc d ngoi

ch ua. Ve Ph$t giao, ngay h9i nay Ia m(>t

d!p de con nguoi va ｾＹｩ＠ v$t dli<;!c tay rU'a

mQi loi lam va d6n ,nh$n khong khf mat

lanh, dlfa vao d6 nhan dan Lao glti gam

niem mong Lidc mlia gi6 thu$n hoa , mua

mang tlidi tot, cu(>c song am no h<? nh

phuc./.

PHONG TARO TRANI HU'NG .•• (Tiep thea trang 24)

dLtong ma chi tri$u ｴｾｰ＠ chv Tang cac chua ve h9c ｐｨｾｴ＠ trong nhltng thang ket ｨｾＮ＠ Nhltng to dlnh ion ay moi mua an elf co the quy ｴｴＬｾ＠ dV<;1c tren dvoi khoang mc)t tram vi Tang si" (Nguyen Lang, Vi$t Nam ｐｨｾｴ＠ giao sU' ｬｵｾｮＮ＠ NXB Van h9c, 2000, ｴｾｰ＠ Ill, tr. 772-773)

8o Ia nhltng bvoc ｣ｨｾｰ＠ chltng, ft nhieu CO lam dieu ki$n tien de cho Slf

xuat hi$n cac H9c vi$n ｐｨｾｴ＠ giao va cac Tien sT ｐｨｾｴ＠ h9c sau nay.

* Ve ｭｾｴ＠ ｴｾｰ＠ h<;1p llfc 1vc;1ng: TU' cho hau nhv khong co to chuc gl ca, ｐｨｾｴ＠giao 2J Vi$t Nam ｢ｾｨ＠ dau da c6 nhltng to chuc dau no con kha roi ｲｾ｣Ｎ＠ Tren ly thuyet thl phan dong deu muon co mc)t Tong hc)i Ph$t giao chung cho ca nvoc nhlfng Phap khong muon. Cho nen cac hc)i ｐｨｾｴ＠ giao ba ky deu ton ｴｾｩ＠ dc)c ｬｾｰＮ＠gilta h9 chi co moi lien ｬｾ｣＠ voi nhau ma thoi. M6i lien ｬｾ｣＠ gilta Hc)i ｐｨｾｴ＠ h9c Hue va Ha Nc)i co phan ｭｾｴ＠ thiet. Trang Nam Ky thi nay sinh cuc)c xung dc)t gay gat gilta Hc)i Lvang xuyen ｐｨｾｴ＠ h9c (tCtc nhom Duy Hm) va Hc)i Nam ky nghien eCru ｐｨｾｴ＠ h9c (tCtc nhom TU' Bi Am). Du sao d tltng ky, llfc IV<;jng ｐｨｾｴ＠ giao cOng da bat dau ｴｾｰ＠ h<;jp. Theo bao cao cua Nguyen Nang Qu6c thl sau mt?t nam khi Hc)i ｐｨｾｴ＠ giao Bac Ky dV<;1c thi:mh ｬｾｰＮ＠ Hc)i da co hem 2000 Tang, Ni va hdn 10.000 hc)i vien ｐｨｾｴ＠ tlt. Ben Tang, Ni, Ban Tri slf ､ｾｴ＠ ra nhltng quy tac, roi suy ton Hoa thV<;jng VTnh Nghiem (Thfch Thanh Hanh) lam Thien gia Phap chu. Ben tfn do thi phan nhieu cac tlnh deu da ｬｾｰ＠ Tlnh hc)i Ｈｐｨｾｴ＠ giao) (Tran Van Giau, Triet h9c va tv tlfdng, NXB thanh ph6 Ho Chf Minh, 1987, tr. 327) .

* Ve ｭｾｴ＠ van hoa: C6 the ｫｨｾｮｧ＠ djnh phong trao chan hvng ｐｨｾｴ＠ giao da gop

phan dang ke vao vi$c xac djnh rang yeu t6 ｐｨｾｴ＠ giao Ia mc)t trong nhltng yeu t6 can ban lam nen tang cho van hoa Vi$t Nam. ｐｨｾｭ＠ Quynh, ThV<;jng thlf Be) Qu6c gia Giao ､ｴＬｾ｣＠ (tlfdng dLtdng voi Be) trVdng Be) Giao ､ｴＬｾ｣＠ va 8ao ｴｾｯ＠ hi$n nay) khi d6 da noi: "Cai tinh than Vi$t Nam cua chung ta day tat phai nhd cac h9C thuyet ｴｾｯ＠ thanh. Ma xet ve due dt,JC thi mc)t phan lon do cong cua ｐｨｾｴ＠ h9C. ｐｨｾｴ＠ h9C co anh hLtdng ve luan ly ､ｾｯ＠ due trong dan tc)c ta nhv ｶｾｹＬ＠ thi ai Ia ngvoi muon bao ton tinh than dan tc)c Vi$t Nam tat phai tan thanh cho ｐｨｾｴ＠ h9c" (Nguyen Lang, Vi$t Nam ｐｨｾｴ＠ giao sU' ｬｵｾｮＮ＠ NXB Van h9c, 2000, ｴｾｰ＠ Ill, tr.775).

Con noi ve ｔｾｰ＠ chf 8u6c Tu$, Nguyen Lang da viet: Ｂｔｾｰ＠ chf 8u6c Tu$ co the noi Ia to ｴｾｰ＠ chf dong gop nhieu bai Vd nhat ve ljch slt cac cao Tang Vi$t Nam thoi co, ve nhltng dong gop cua h9 trong Sl/ ｬｾｰ＠ nvoc va gilt nvoc. ｔｾｰ＠ chf cOng dang tai ban djch cua cac tac ph§m ｐｨｾｴ＠ giao Vi$t Nam co dien nhv Khoa Hv ｌｴＬｾ｣＠ va nhltng ang van Nom do cac Thien sv xva sang tac. 8u6c Tu$ (va Vien Am) va dang nhltng bai neu r6 tinh than W do, blnh ､ｾｮｧ＠ va vo uy cua ｐｨｾｴ＠ giao de chung to cho the h$ ham chuc)ng tam h9c thay rang nhltng hlnh thuc cau nguy$n, cung ｬｾｹ＠ lau nay h9 thay chlla mc)t hinh thuc cua ､ｾｯ＠ ｐｨｾｴ＠ binh dan, rang tinh than cua ｐｨｾｴ＠ giao rat h<;jp voi tinh than thlfc nghi$m va kham pha khach quan cua khoa h9c. Va ､ｾｯ＠ ｐｨｾｴ＠ cua tuoi tre Ia mc)t ､ｾｯ＠ ｐｨｾｴ＠ khong me tfn, khong y ｬｾｩ＠than quyen, khong chan doi, khong nhu nhlf<;jc yeu du6i. Mc)ng Ltoc tham kfn cua tac gia nhltng bai viet nay Ia Sl/ ph6i h<;jp khoa h9C Tay phlfdng voi ､ｾｯ＠ h9C ｐｨｾｴ＠giao se ｴｾｯ＠ cho qu6c gia Vi$t Nam mc)t nen van hoa moi con gilt ､ｌｴｾ｣＠ nguyen V<?n ca tfnh Vi$t''(Nguyen Lang, Vi$t Nam ｐｨｾｴ＠ giao slt lu$n, NXB Van h9c, 2000, ｴｾｰ＠ Ill , tr.775.)

c

A ｾ＠

CAY BO ' A ｾ＠

VA Ndi SINH PHAT TO S6 dong ngvai Vi$t Nam di le chua,

nhvng khong phai ai cOng hi§u biet nguon g6c ve que hVong Ph$t to nhV ngvai thien chua ｧｩｾｭ＠ hi§u biet Vaticang, ngvai Hoi giao hi§u biet thanh d!a Mechca; Khong phai ai cOng biet vi sao cay bo de thVdng dVQC trong d chua . chien, den mieu.

Trong Kinh Ph$t c6 ghi: each day tren 2.500 nam, tren m9t vung an 89 co c6 ten Ia Ca Ti La V$ (Capillavastu), c6 m9t qu6c vvong ten T!nh Ph9n (Suddhodana) sinh h9 Thai tlt Tat 89t La (Siddhartha). Nam 19 tuoi, Tat 89t La khong tim thay y nghTa cu9c dai trong cung di$n va thau hi§u noi kho nhan gian Sinh - Uio -B$nh - TLJ', ong da len dvang di tim d9o.

• ch9n cay bo de to nhat o giila rung c6 tan che r9ng lon d§ ngoi tu. Rang ra 49 ngay, ong da tim ra con dvang sieu thoat va thanh chfnh qua "Ph$t giao ra dai W d6", Tat 89t La dv9c g9i Ia Ph$t (Buddha). Tv tvong chu d9o cua Ph$t giao Ia "Chung sinh binh ､ｾｮｧＢＬ＠ chong che d9 ､ｾｮｧ＠ cap

nen dVQC dong dao nhan dan tin theo. Dan dan 89o Ph$t phat tri§n va c6 anh hvong khap Chau a,

. ､ｾ｣＠ bi$t o Trung Quae, va tro thanh d9o lon thCt ba tren the gioi. Chfnh tren que hvong Ph$t to, khoang 600 nam nay, do tinh hlnh l!ch sLJ' bien d9ng, Ph$t giao khong con may anh hVCJng. Ngu'ai ta thvang ha hilng voi noi Ph$t giang sinh.

Ngay nay, nvoc Ca Ti La V$ chfnh Ia qu6c gia Nepan. RL!ng bo de noi Ph$t

Tam sv h9c d9o khap mien Bac an 89 trong vong 5 nam trai, Tat 89t La da den

Ph?t Di l$c chua Ky Vien, Nha Trang. to ngoi chfnh Ia Lam Anh: T<;l TLJ Phat.

Ph$t 8a Giala (Buddha Gaya), tCtc bo de trang. Sau nam troi qua, ong van kh6ng d9t ket qua o dong tu kho h9nh trong bo de trang - m9t rung bo de nam gilfa m9t binh nguyen thu9c day Himalaya hung vT. Mot ngay no, Tat 89t La bo vao rung ,

Ti Ni (Lumbani) each thu do Catmadu ､ｾ｡＠ Nepan khoang 200Khmer. Rung bo cte va m9t s6 di tfch ve Thfch Ca Mau Ni van con nhV 2.500 nam trvoc day./.

Le Hong ｄｾ＠ ThLtdng (Suu tam)

? ....

BAO VE 7

· riln. dijc dvng Yin T 11

Rlrng Yem TV thu<';>c xa Thli<;:Jng

Yen C6ng, thi xa U6ng Bf,

tinh Quang Ninh, each trung

tam thi xa 17 Km ve phfa Tay Bac, each

thanh pho ｈｾ＠ Long (Di san van hoa the

gioi) 60 Km ve phfa Tay.

Khu Vl,{c rung Yen Tlt voi di$n tfch gan

3.000ha da dLi<;:JC chfnh phu xep ｨｾｮｧ＠

"Rung cam quae gia" (van ban so 41/TTg

ngay 24/1 /1977) Ia m<;>t trong nhltng khu

rung ､ｾ｣＠ dt,mg dau tien dLi<;:JC xep ｨｾｮｧ＠ d

Vi$t Nam. Yen TV Ia ni9t trong nhltng

danh thang c6 nhltng di tfch lich slt ket

h<;:Jp hai hoa voi canh sac thien nhien ky

thu, Sl/ ket h<;:Jp gilta chieu sau lich Slt VOi

canh dE?P thien nhien va canh quan moi

trLJC:Jng . Ndi day hdn 700 nam ve trlioc,

vua Tran Nhan Tong da xuat gia tu hanh,

khai sinh dong thien True Lam .. M9t quae

､ｾｯ＠ cua Vi$t Nam, dL!<;:Jc coi Ia Phuc 8ja

Giao Chau va W d6 Yen TV trd thanh

trung tam cua Ｘｾｯ＠ ｐｨｾｴ＠ cung voi ,h$

thong chua thap uy nghiem, nui rung non

thieng ngoan mt,Jc.

Ngay nay, Yen Tv dang Ia trung tam

di tjch ljch slt - van hoa cua ca nlioc.

Hang nam khi xuan ve, hoi xuan Yen TV

(mung 10 thang gieng am ljch ) da thu hut

tren 20 ｶ ｾｮ＠ du khach ｴ ｨｾｰ＠ phlicing w cac

ndi trong nLJoc , kieu bao (J mroc ngoa i

den voi Yen TV de chiem bai le Phat,

tham vieng canh chua va nghien eCru

khoa h9c.

Nguy en D li'c Sinh - Thu Le

Di tfch Yen TV va rung cay d ndi day

luon luon Ia nhltng yeu to gan ket, khong

the tach rc':Ji cung ton ｴｾｩＮ＠ Muon gilt dli<;:JC .

di tfch ljch sv Yen Tv thi phai gilt gin bao

V$ dLi<;:JC rung Yen Tlt va ngli<;:JC ｬｾｩＮ＠ Sl,f

trLJC:Jng ton cua Di tfch Ljch slt- Van hoa

Yen TV gan lien mau thjt voi rung cay.

Tu y nghTa nay, ngay 9/8/1986 Chu

tjch H9i dong B9 trlidng (nay Ia Chfnh

phu) da c6 quyet djnh phe duy$t rung

Yen Tv Ia m<;>t trong nhltng rung ､ｾ｣＠

dt,Jng cua Vi$t Nam (rung ､ｾ｣＠ dt,Jng Di

tfch Ljch sv- Van hoa).

Thl,fc hi$n Quyet djnh cua nha nlioc,

ngay 10/4/1996, UBND tinh Quang Ninh

da ra Quyet djnh so 783/QD-UB phe

duy$t dl,f an rung ､ｾ｣＠ dt,Jng Di tfch Ljch slt

Van hoa, canh quan moi trLJC:Jng Yen TV

giai ､ｯｾｮ＠ 1996 - 2000.

Den nam 2001, UBND tinh Quang

Ninh da ra Quyet djnh so 1 068/QD-UB

ngay 23/4/2001 Ve Vi$c tiep tt,JC dau tli de

bao v$ va xay dl,{ng rung Yen TV giai

､ｯｾｮ＠ 2001 - 2010 va xac djnh bao v$ lau

dai ben vltng.

Do dli<;:Jc xep ｨｾｮｧ＠ sam, rung Yen Tlt

thuoc rung cam quae gia , nen vi$c thl,{c

hi$n cac mt,JC t ieu dl,[ an 327 cua Ban

Quan ly rung ､ｾ｣＠ dt,J ng Yen Tv tltng bLJoc

dLidC thlic thi bao ve Va phat trien .

Theo nghien eCru khoa h9c, rung ､ｾ ｣＠

dt,Jng Yen TV c6 ｴｯｾ＠ do dia ly: + W 21005

den 21009 vT d9 Bac. + Tu 1 00043 den

100045 ·d9 kinh Dong.

Ve d!a gi6i: Phfa Bac giap tlnh sac

Giang, phfa Nam giap dLtC:Jng 18b, phfa

Tay giap huy$n 89ng Trieu, phfa Dong

giap khu vl,fc Than Thung xa Thlf<;mg Yen

Cong, Uong Bf.

Tong di$n tfch tl,f nhien 2.686ha

thu9c 3 khoEtnh cua Tieu khu 9; 9

khoanh thu9c Tieu khu 32 va 10 khoEm

thu9c Tieu khu 36.

Ve hi$n ｴｲｾｮｧ＠ cac ｬｯｾ ｩ＠ dat cua khu

rung ､ｾ｣＠ dL,mg Yen TLJ. Theo soli$u dieu

tra quy ｨｯｾ｣ｨ＠ rung va so li$u dieu tra bo

sung xay dl,fng dlf an bao V$ rung Yen Tli

cua 8oan Khao sat Thiet ke Lam nghi$p

Quang Ninh nam 2000, rung Yen Tli c6

h$ thl,fc v$t rat phong phu va c6 nhieu

loa i cay ､ｾ｣＠ hltu. Rung 6 day thu9c rung

kfn thlfdng xanh c6 nhieu ｬｯｾｩ＠ thl,fc v$t

quy hiem. ｄｾ｣＠ bi$t Ia 6 Yen Tli c6 nhltng

ｬｯｾｩ＠ cay khong 6 dau c6 dlf<;:lc d6 Ia loai

Tung Co La Han - Tung Podocapus

Macro Phylus - Var - Makj hi$n dang con

tren dLtC:Jng len chua Hoa Yen va cac am

thap xung quanh.

Nhln chung dat c6 rung chiem ty 1$

ldn, ､ｾ ｴ＠ 82,2% trong d6 rung tlf nhien

1.733ha ､ｾｴ＠ 64,51%. Rung tl,f nhi$n qua

m9t so nam dlf<;:Jc bao v$ tot, d9 tan che

phu d<?t d<?t w 0,4 - 0,7. 8at cay, bt,Ji c6

d6 che phu > 85%. C6 the n6i vi$c dau tlf

ho tr<;:J bao v$ rung theo chlfdng trlnh 327

6 day d<?t hieu qua cao.

To thanh cua cac loai cay d khu Vl,l'C

Yen Tli rat ､ｾ｣＠ trlfng cho rung tlf nhien (j

Dong Bac, c6 cac loa i cay Ltu the nhlf:

Tau muoi, Tau m$t, Sao Hon Gai, Soi,

cac ｬｯｾｩ＠ De, Chf?o, Tram ... TC?i f1di rCtngtl,f

nhi$n ft bj tac d9ng, ｬｯｾｩ＠ rung llla2 van

gilt dlf<;:JC ､ｾ｣＠ diem cua IOC?i rung kfn

thlfdng xanh am nhi$t ddi, ket cau nhieu

tang, nhieu tan, rung go c6 pha tre d6c.

Nhltng quan the rung nay rat quy hiem

tren dat Quang Ninh hi$n nay.

M9t so loai cay quy hiem c6 gia tri ve

kinh te cung nhlf khoa h9c trong danh

sach bao v$ nghiem ｮｧｾｴ＠ de duy trl

nguon gien nhlf: La Han Twng

(Podocapus - Macrophylus); Hoang Dan

Gia (Dacydium Piere Hieden); Tau M$t

(Vatica Tonkinensis); True Bt,Jng Ph$t

(Banbusa Ventueosa); Su Nui Da

(Acgicetas Magus); Thong 2 Ia (Pinus

SP); Lim xanh (Eythophloeum Fordi) ...

Cac Ltu h<;:Jp thong hai Ia, La Han

Tung , Hoang Dan Gia hi$n nay con l9 i (j

Yen Tli Ia nhltng loai cay co kfnh uy

nghiem rat phu h<;:Jp vdi canh quan Yen

Tli. Day Ia nhltng Ltu h<;:Jp clfc ky quy hiem

tren dat nlfdc ta, nhat Ia n6 l9i dlf<;:lc gan

lien vdi quan the Di tfch Ljch sli Yen Tli.

Tuy nhien, nhltng loai cay quy hiem nhlf

La Han Tung, Thong 2 Ia slf tai sinh

kh6ng nhieu va khong c6 cac the h$ ke

tiep lien tt,Jc. Vl v$y, phai c6 nhltng cong

trlnh nghien eCru khoa h9c de nhan giong

va gilt l9i nguon gien cho loai cay quy

hiem nay.

Quan the Su nui da (loai cay ､ｾ｣＠ hltu)

c6 ｭｾｴ＠ tren dlnh Yen Tli da the hien vi$c

v$n dong dja chat tao ｾ､ｮ＠ rat ､ｾ｣＠ bi$t ma

kh6ng 6 ndi nao 6 Vi$t Nam c6 dlf<;:Jc.

Kha nang tai si nh w nhien 6 retng Yen

Tli rat ldn , nhat Ia doi tlf<;:Jng rung lll a1 va

llla2 va IC sau khi bj tac d9ng m<? nh , khai

thac qua mCrc den nay, sau kh i dlf<;:lc bao

v$ khoanh nu6i xuc tien tai sinh tl! nhien

(W nam 1994 den nam 2001) cung Vdi

dieu ki$n khf h$u khu vl,fc Yen Tu, m$t d9

cay tai sinh C:l doi tu<;1ng nay d9t blnh

quan W 3.500 - 4.000 cay, c6 ndi d9t W

6.000- 10.000 cay/ha. T$p doan cay ､ｾ｣＠

hCru tai sinh rat da d9ng thu¢c cac loai

cay Lfa sang m9c nhanh nhlf: De, ChE?o,

Tau, Tram, Th§u, T§u, Sau Sau ...

RLrng tl,f nhien Yen Tu, ngoai sl,f c6

ｭｾｴ＠ cua cac loai cay quy hiem, con c6 rat

nhieu cay c6 gia tr! kinh te khac nhlf:

NhCrng loai cay dli<;1C li{?u: Ba Q9C, Sa

nhan, M9c hoa trang, nhan tran ... ; NhCrng

cay c6 the lam do my ngh$: Song, May,

Heo ... Cac cay cho nhl,fa thdm: Tram,

Sau sau.

Sl,f c6 ｭｾｴ＠ cua cac loai cay ､ｾ｣＠ hCru

trong quan the rLrng ､ｾ｣＠ dt,mg Yen Tu da

t9o cho rLrng Yen Tu Ia m¢t kho nguon

gien thl,fc v$t quy gia va da d<?ng., Ia Cd

· Sd rat hlrU fch pht,JC Vl,J ChO cac nghien

cuu khoa h9C ve Lam nghi$p.

H$ d¢ng v$t rLrng kha phong phu do

canh quan CUa rltng con gilr dlf<;1C dieu

ki$n m6i sinh, m6i trlfdng cho cac loai

sinh song va phat trien. Qua rn9t so nam

dL1<;1c bao v$ tot, rLrng Yen Tu da d9t d9

che phu tren 80%, t9o dieu ki$n thu$n l<;1i

cho h$ d¢ng v$t C:l day ton t9i va phat

trien. Ndi day con c6 nhieu lo9i d¢ng v$t

c6 ｭｾｴ＠ thu¢c danh sach cac loai d¢ng v$t

quy hiem can phai bao v$ nhu': Tete, Cu

li ldn, S6c bay, Rang dat, Ky da nude,

Tran gam, Ran h6 mang, Beo meo, Ran

rae, Tac ke, Ga tien, Cao cat, Phlf<;mg

hoang dat, Cay qua, cay hlldng ...

Tuy nhien, nhCrng d¢ng v$t quy hiem

nhlf: Bao gam, Gau ngl,fa, Sdn dlldng

hi$n nay kh6ng con xuat hi$n. Bdi do Sl/

tac d¢ng c6ng nghi$p nhCrng nam gan

day xam thl,fc. ｍｾｴ＠ khac, do tlnh tr9ng

khai thac than th6 phi cua nglfdi dan ban

xu da phan nao lam mat di von rltng d

Non thieng Yen Tu.

8e gan ket giCra bao v$ Di trch L!ch

su cua 6ng cha ta de 19i vdi van de bao

v$ rLrng ､ｾ｣＠ dt,Jng Yen Tu tlfdng nhlf hai

ma m¢t. Ngoai vi$c dau tlf cua Nha

nlfdC de bao V$ rltng theo dl,f an da dli<;1C

phe duy$t, rltng Yen Tu con rat can Sl/

ho tr<;1 cua Nha nlfdc, cua cac nha khoa

h9c, cua cac t6 chltc quoc te, nhlrng

nglfoi hao tam trong vi{?c nghien cuu

bao ton ngu6n gien d¢ng thl,fc v$t theo

cac mang de tai nhlf: 8ieu tra xay dl,fng

bang danh mt,Jc thl,fc v$t rLrng Yen Tu;

Xac d!nh ten cay, deo bien cho cay tren

dllong hanh hlldng tdi cac chua, am,

thap; 8ieu tra, danh gia phan bo cac loai

thl,fC V$t quy hiem va pht,JC hoi cac loai

cay: Hoang 8an Gia, Tung La Han bang

phlldng phap gieo trong va nu6i cay m6,

de trong b6 sung vao duong w chua

Gi.3i Oan len tdi duong tung c6 da c6.

Nghien cuu xay dl,fng m6 hlnh rLrng canh

quan, vuon thl,fc v$t khoa h9c phu h<;1p

vdi ､ｾ｣＠ diem Di tfch L!ch su- Van hoa;

Xay dl,fng bang danh sach d¢ng thl,fc v$t

rltng va cac bi{?n phap pht,JC hoi, gln gilr

va phat trien cac loai d¢ng v$t rltl'lg hi$n

da c6 t9i rLrng Yen Tu. Xay dl,fng khu vl,fc

cuu tr<;1 va phat trien d¢ng v$t rLrng;

Ngan cam m9i hanh vi tieu Cl/C trong

vung rLrng ､ｾ｣＠ dt,Jng Yen Tu. NhCrng giai

phap tren Wng blldc dL1<;1c thl,fc hif?n, Di

tfch L!ch su Yen Tu se mai mai trlfong

ton vdi L!ch sudan t¢c./.

tr! to ion cua m9t dC:Ji song hliong n9i. Do

d6, h<;> thl,fc hanh rat nhieu nhltn9 nghi

thCJ'c cua ton giao nay. Gan day, do sCJ'c

ep cua c6ng vi$c trong thdi ､ｾｩ＠ c6ng

nghi$p, nhu cau tinh than cua con nglidi

cang dLi<;:JC chu trc;>ng hdn. Ma voi tat ca nhCtng gi dLi<;:Jc thien nhien Liu dai c9ng

Vdi nhltng Sl,f CO gang CUa ban than nglidi

dan Thai Lan, dat nlioc nay da, dang va ·

se Ia "di§m den" cua nhCtng vung du l!ch

sinh thai, van hoa va ton giao.

Va doi voi nhieu du khach, ､ｾ｣＠ bi$t Ia

ｾｨｬｴｮｧ＠ nglidi den tU cac quoc gra phlidng

Tay, d!a di§m kh6ng th§ bo qua dLi9C cua

he;> ｴｾｩ＠ Thai Lan chfnh Ia Wat Suan Mokh

(VLiC:ln giai thoat), m9t ng6i chua nam d

trong n1ng d phfa Nam th! tran Chaiya,

each thu d6 Bangkok khoang 650 km.

Chi ngay khi blioc qua canh c6ng chua Ia

｢ｾｮ＠ da bLidC vao mQt the gidi khac:

Thanh binh va yen tTnh den tuy$t Vdi, d§

"song" cung voi nhltng nha tu hanh trong

nhltng tup leu go gian d! va thanh t!nh .

Thea thong ke, hi$n nay hang thang

deu c6 khoang tren 1 oo ngLiC:Ji Chau Au

tim den voi Wat Suan Mokh d§ dLi<;:Jc hoa

minh vao CUQC song "Niet ban" trong ng6i

chua. ｔｾｩ＠ day, du khach se dLi<;:JC ngoi va

tham Thien. Khi da tham m$t, he;> dCJ'ng

d$y toi tram minh trong cac suoi nlidc

n6ng. Sau khi da thay thoai mai h9 trd ｬｾｩ＠

voi nhCtng bu6i Thien d!nh cua minh. CCJ'

nhli the, trong 1 o ngay, he;> Thien trong im

lang, kh6ng an uong gi sau blta trlia, toi

ngu tren gilidng be tong voi m9t ca i goi

go va th CJ'c d$y vao luc 4 gid sang sau

(Tiep theo trang 14)

tieng chuang cua nha chua, bo ｭｾ｣＠ ｬｾｩ＠

dang sau nhCtng lo toan, sl,f ch9p dl,ft cua

dC:Ji thlidng.

8oi voi nhltng ai muon thl,fc hanh

thea ､ｾｯ＠ Ph$t sau hdn nCta, Thai Lan c6

ca m9t ng6i chua chi danh rieng cho vi$c

dao ｴｾｯ＠ Ph$t giao cho nhCtng nglidi n6i

tieng Anh, d6 Ia Wat Pa Nanachat,

thli<;:Jng dLi<;:Jc gc;>i Ia Wat Farang, ng6i

chua, duy nhat d Chall a dao ｴｾｯ＠ cac

Ph$t tlt phlidng Tay thu9c d!a ph$n tlnh

Ubon Ratchathani d phfa 86ng Bac Thai

Lan . ｔｾｩ＠ day, ｢ｾｮ＠ se dLi<;:JC m9t Ｘｾｩ＠ Sli

ngLiC:Ji My den Thai Lan w nam 1966 ten

Ia Achan Sumedho hliong dan. Ngoai ra,

nhCtng ngLiC:li muon t$p tu va Thien d!nh

cOng c6 th§ tim den hai hliong ､ｾｯ＠ sinh

Steve va Rosemary Weissman o Trung

tam Thien d!nh Quoc te Wat Kow Tahm

c6 trt,J so ｴｾｩ＠ Koh Pha Ngan. Kh6ng chi c6

the, ｢ｾｮ＠ con c6 th§ dli<;:Jc thoa nguy$n

m9t khi den voi Wat Cham Tong va Wat

U Momg d Chiangmai, ndi ma cac khoa

hoc W 1 o den 26 ngay thLiC:lng xuyen

dLidc t6 chCJ'c. Kh6ng chi c6 the,

Chiangmai con c6 3 trung tam Yoga lon

khac cho du khach. NghTa Ia, mc;>i nhu

cau cua ｢ｾｮ＠ ve Thien ､＼ｾｬｏ＠ va Yoga deu

c6 th§ dLi<;:Jc dap CJ'ng ｴｾｩ＠ dat nlioc Ph$t

giao n6i tieng tren the gioi nay./.

"(Thea Discovery)

Baike

DAC THU LAM TUYEN THANH DAO CA

ｔｲｾｮ＠ Nhan Tong Canh tjnh an ell tlj t9i tam

LLJdng phong xuy d$ nh$p tung am

Thien sang tht,J h9 nhat kinh quyen

LLJBng tlj thanh nhan thang v9n kim.

Huyen CU'ang djch:

ﾣ＾ｾ＠ T ﾣ＾ｾＰ＠ NOI SUOI R:UNG

Chon vang, d yen, long ranh rang

Vi vu gi6 quy$n tieng thong vang

OLJoi goc, gLJong thien, kinh m9t cuon

Thanh thdi hai chft quy hdn vang.

Thach Sdn vdi phong tuc

THAM THAP NGU

Gi6 thoi gian th6i qua

T(>i nghi$p thap Cham nung mlnti nfc Iva

Cho khat vc;mg m9t thoi

Ｘｾｩ＠ chd ndi xa kia

Nui xanh va bien tham

8au bong dang ngay ｶｾ＠

8a chlm vao dT van g.

T oi den tham em

Thap Cham huyen tho9i

Ngu yen di giCra c6i quen mlnh

M$t troi len, em biet khong

M$t troi mang sac chfn do

Cho CUQC song phoi thai

Cho thdi gian di mai ...

Em dang nghT gl

Thap Cham di

Ma t6c l9i reu xanh./.

ｔｲｾｮ＠ Hii'u Qu6c Huy

ｾ＠ , ' ' ｾ＠

QUYEN ｾＰ＠ C:UNG CHUA, CHIA QUA CHO TRE

ai b! thlldng n$ng bao gid, chi to9c da dau, bieu tran nghTa Ia chi b! thlldng xoang sau ba dem quyet ｬｩｅｾｴＮ＠ Sau ba dem danh d$p ay hai ben xep g$y tre roi v9i va di tham hoi nhau, cung luc d6 moi x6m ell m9t ngLJdi kem theo m9t thieu nien gong quang ganh den c6ng Wng

nha mi$ng ho: G9o ! g9o ! Tuy hoan canh cua moi nha, ke nhieu nglldi ft, nglldi g90 te, nglldi g9o nep nha nao cOng c6, h9 dem g9o ra deS vao hai thung . Ket qua Ia

6 x6m, 6 ganh g9o ､ｌｊｾ｣＠ dLJa ra Chua ngay sang hom 15 thang 10. Cac ong w thu nhan va bat tay ngay vao lam oan,

nau chao cung chua . Nglldi ､ｌｊｾ｣＠ tht,J 19c

(Tiep thea trang 40)

chu yeu Ia cac chau trong lang, chau nao den cOng an chao lay oan sau khi cung kfnh le chua bon le. ngay 15 thang 10 19i Ia ngay h9i cua tre em, chung dong due, thfch thu xum xft cLJoi dua nao nhi$t xung quanh chua. Nha chua ca nam tTnh l$ng,

ngay 15 thang 1 o cOng chua ph at 19c l9i nao nhi$t am CUng - mQt tt,JC 1$ ma ft lang

c6 ､ｌｊｾ｣Ｎ＠

. Trong m9t nam lang Th9ch Sdn c6 du cac h9i cho cac leta tu6i : H9i cau th9 cho nglldi gia , h9i danh v$t cho thanh nien , h9i phat 19c cho tre nho. Th$t Ia

m9t phong tt,JC ､ｾ＿ｐ＠ cua m9t lang que vung dat TcS ./.

gia c6, tre c6 co nai ep khach de ban

hUdng hoa, hang ma, cay canh ... H9

chao mdi van chua du ma con an hang

vao tay, ｴｨｾｭ＠ chf gid cao gan ｴｾｮ＠ ｭｾｴ＠

khach hang. Khi b! w choi thl h9 lung

bung cau gl d6 khong r6 nhung du khach

deu ｮｨｾｮ＠ thay mlnh dang b! trach 11iang,

xuc ph9m. Day Ia chua n6i den trong so

d6 con m(>t so nguoi c6 cung each an

ｭｾ｣＠ nho nhang, lu¢m thu(>m thiEfu ton

tr9ng du khach nhat Ia ndi chua chien

ton nghiem. Rieng diem nay toi thay a cac khu du l!ch nhu Den Dinh-Le (Hoa

LU), chua Non Nuoc, nui Thuy Scm (th!

xa Ninh Blnh) va nha tho da Phat Di$m

(Kim Sdn) ... hdn ｨｾｮ＠ ndi day V•e nep

song dE?p, c6 van hoa vl Ban Quan ly

khong cho phep d!ch Vl,J kieu tren trong

khuon vien ndi tho tt,r. Ngay a day toi c6

quan sat thay loi vao, truoc cU'a chua H9,

Trung, Thu<;mg deu c6 d<?t bien huang

dan khach, tren bien c6 m(>t hlnh ngUdi

ｭｾ｣＠ quan c(>c, ao may o c6 mOi ten chi

xuong, con cOng nguoi ay ｭｾ｣＠ quan ao

((Tiep thea trang 30)

dai, sd vin nghiem chlnh c6 mOi ten chi

len. ｖｾｹ＠ Ia slj hUang dan da r6 va dT

nhien bien nay khong chi gianh rieng

cho du khach ma truoc tien rat can

nhCtng "chu nha" phai thl,J'c hi$n truoc

.tien moi phai. Rat mong cac nha quan ly

luu tam sao cho Bfch D(>ng van hoa hdn,

dE?P hdn, xC!ng dang Ia khu du l!ch c6 gia

tr! du l!ch sinh thai, leo nui vl!a c6 gia tr!

du l!ch van hoa, tam linh noi tieng cua

Ninh Blnh.

Tren duong ra ve, voi nhCtng b(>n be trong suy tuang r6i cOng nhanh chong lang xuong bai cai kh6ng khf diu mat, trong lanh, am ap, nao nC!c cua nhltng ngay dau xuan dang cuon hut; bai tieng d(>ng Cd r¢n ra CUa may no dang can man san lap ｭｾｴ＠ bang de xay dap nen nhltng cong trlnh, ma mang nang cap cho khu du l!ch Tam Coc - Bfch D(>ng ngang tam the ky. Va long IC?i nhu long, hy v9ng m¢t ngay khong xa khitra IC?i khu du l!ch Tam Coc - Bfch D(>ng, toi cOng nhU baa du khach khac se dU<;JC thay cai can con van con, cai moi can c6 se c6./.

Chua Hai ｎｧｾｮ＠

ben dlnh cho den sau nay. Khi dat nvoc thanh blnh (nam 1986) dan lang d2i dong g6p xay dljng l9i, thea hlnh dang va tren nen dat cO voi 3 gian tien duong va m(>t

ｨｾｵ＠ cung lam ndi tho ｐｨｾｴＮ＠ TU' d6 ｐｨｾｴ＠ tU' quanh vung IC?i keo den quy y Tam Baa

va ｴｾＬｊｮｧ＠ ni$m ngay m¢t dong.

(Tiep theo trang 33)

Vl xay dl,J'ng bang:. ｶｾｴ＠ li$u t9m nen moi sau 15 nam chua da xuong cap, su trl,J trl Ia su thay Thfch Dam Hong dang chuan b! tu sU'a nang cap, de lay IC?i ve uy nghi cua ngoi CO tl,J' nhU XUa va phl,JC Vl,J cho nhu cau tfn ngLJBng thanh kfnh cua

nhan dan ./.

ｊｾｃｈｩ＠ NGHIEtlCUlU!H A I-HOC

A ｾ＠ A ' ? ,

CHUYEN VE 80 TErv1 2 CHUA CUA 2 NUOC . .

Trung tam ｐｨｾｴ＠ giao cua dat nlfdc C¢ng hoa Trieu Tien.

ｖｾｹＬ＠ chua DaboIa chua nao ma gc;>i Ia "thu¢c quan th§ kien true Bulgukssa"? Nghien eCru, tlm toi m¢t so sach, moi hay chua Dabo - theo each gc;>i da dlfc;:iC chu giai in tren tern - chfnh Ia m¢t ... bao thap.

86 chfnh Ia thap da tho Ba Bao ｐｨｾｴＮ＠ ｴｯｾ＠

ｬｾ｣＠ ngay trlfdc miflt tien chfnh di$n cua ngoi den go Pulgukssa, ca th<3p va den deu nam trong khuon vien cua chua Kyongju. Thap tho 8a Bao ｐｨｾｴ＠ dung Ia m¢t kien true bEmg da ｣ｨｾｭ＠ khac d¢c nhat vo nhi trong nen my ｴｨｵｾｴ＠ ｐｨｾｴ＠ giao.

8a Bao ｐｨｾｴ＠ (tienn ｐｨｾｮＺ＠

Prabhutaratna, tieng ｎｨｾｴＺ＠ Tohoto, phai trong tieng Han Quae Ia: Dabo) Ia m¢t vi

Ph$t cua qua khCt nhlf Bao Thang ｐｨｾｴＮ＠khac voi 8Ctc Thfch Ca Mau Ni Ia vi ｐｨｾｴ＠

hi$n ｴｾｩ＠ va due Di Lif!c Bo Tat Ia vi Ph$t cua tlfdng lai ... Theo Di$u Phap Lien Hoa Kinh, 8Ctc Thfch Ca Mau Ni Lfdc nguy$n chCtng minh sl,f hi$n hCtu vo llfc;:ing

(Tiep theo trang 32)

kiep cua Ngai , nen da tri$u thlnh m¢t vi co ｐｨｾｴ＠ W qua khCt xa xlfa Ia 8Ctc 8a Bao ｐｨｾｴ＠ Vlfc;:it qua thoi gian, va trd ｬｾｩ＠ voi kiep nay d§ tham gia vao nhCtng cu¢c ｬｵｾｮ＠dam ve nhCfng Sl,f huyen di$U mang tfnh chat triet hc;>c cua niem tin. o Vi$t Nam , c6 chua 89i (nam tren dlnh 8c;>i Son, thu¢c huy$n Duy Tien, tlnh Ha Nam), con c6 ten Ia Dien Linh Tl,f, dlfc;:ic xay dl,fng vao thoi Ly, dau the ky XII, chi tho m¢t

pho tlfc;:ing, va Ia tlfc;:ing vi ｐｨｾｴ＠ qua khCt: 8a Bao Nhlf Lai.

Nhlf v$y, chung ta c6 th§ ket ｬｵｾｮＺ＠

phai gc;>i "chua Dabo" cua Han Quae tren mau tern "hai chua cua hai nuoc" Ia thap Dabo chua Kyongju moi Ia dung. Hoif!c ta chi can hi§u d6 Ia hlnh anh thap tho 8a

. Ph$t Bao nam trong khuon vien cua chua Kyongju noi tieng. Con chCt Dabo c6 phai mang nghia Ia 8a Bao hay khong, thl xin nhlfong phan xac minh cho nhCtng b$c trf

gia thong I au ... Han ngCt./.

......................... .. ........................... ...... ... ...................... .. .. .................. Huong, Chua Thay, Chua Yen Tv, Chua Ba Ben, Ben Hung, Ben Gi6ng, Ben Kiep ｂｾ｣Ｎｶ Ｎ ｶ＠ ...

Le h¢i cua nglfoi Vi$t nam chung ta cOng nhlf cua cac dan t¢c tren the gioi Ia ve dE?P muon mau cua van hoa truyen thong . Ma d trong d6 moi nglfoi tl,f tlm thay, tl,f cam nh$n dlfc;:ic m¢t manh sang cua tam han Vi$t. Roi tLt d6 ma g6p phan giao dt,JC con nglfoi van hoa va xay dl,fng moi trlfong sinh thai van hoa (Cultural Ecology) cua dan t¢c trong hi$n ｴｾｩ＠ cOng nhlf trong tuong 1ai.

Do d6 le h<?i c6 th§ n6i Ia noi pho c$p nhCtng gia tri tam linh, van hoa, Ia moi truong giao dt,JC tham my Va gln gi[( nep song van hoa CUa ca m¢t dan t¢c trong XU the cua nhan ｬｯｾｩ＠ dang blfdc vao ky nguyen thCt 21- Ky nguyen cua trf tu$ toan cau hoa.

Non Hlfdng .

LE HQI MOl TRUONG GIAO Dl)C

ｭｾｭｧＬ＠ hi$n ､ｾｩＮ＠ moi ca nhan tham dl,f m(>t each tl,f nguy$n deu cam thay minh Ia m(>t thanh vi€m kh6ng the tach rdi cua ca

mc;:>t cc;:>ng d(>ng cung dl,f h(>i. Neu biet each to cherc kheo leo, thfch nghi, c6 sere thu hut d(>ng vien bang nhiing nghi le ton giao va nhiing ｨｯｾｴ＠ d(>ng h9i c6 tfnh tLJ

tlfdng va ngh$ thu<fH cao, khi tam there h9i- le trong m9i ngLJC:li da trao dang, hlfdng thlf<;Jng thi m9i nglfdi deu cam thay chfnh minh dang Ia m(>t thanh vien cao quf cua mc;:>t cc;:>ng dong h9i thieng lieng.

Dieu d6 se in sau vao tam there moi ngLJC:li thanh nhiing dau an kh6 phai nhoa.

Phan nghi le cua ngay h(>i thLJC:lng

mang tfnh giao ､ｴＬｾ｣＠ va . tlfdng niem sau

sac. Day Ia phan kh6ng the thieu trong

bat ky h9i nao. Du Ia h9i lon hay h9i nho

cOng phai c6 ph an nghi le vdi nhiing nghi

there qui d!nh rat ｣ｨｾｴ＠ che, nghiem tuc va

the hi$n m(>t each rat c6ng phu day niem

tin sau sac. Phan nghi le nay c6 rat nhieu

loc?i hinh khac nhau nhlf Ton giao, tfn

nglfBng, tlfdng ni$m l!ch slr, anh hung

dan t(>c v.v ... Do v$y ma nghi le da ｴｾｯ＠

thanh nen m6ng Vltng chac t<?O nen m(>t

yeu to van hoa tam linh thieng lieng, mot

gia tr! th&m my cao ､ｾｰ＠ doi vdi cc;:>n.g

dong ngLJC:li dl,f h9i. ·

Nghi le trong ngay h9i Ia tong the

nhiing ｨｯｾｴ＠ d(>ng van hoa trang nghiem

thieng lieng cua nglfdi dl,f h9i qua hinh

there hanh le. Nghi le do phong ｴｴＬｾ｣＠ t$p

quan cua dan t(>c, cua ton giao do thC:li

d<?i va h$ tlf tudng dlfdng ､ｾｩ＠ qui d!nh.

=w Nghi there h9i dlf<;Jc xem nhlf nhlfng

phlfdng there Cl,J the de gilt Vltng va gan

(Tiep thea trang 60)

lien cac ｨｯｾｴ＠ d(>ng nghi le cua ngay h9i.

Nghi there h9i Ia nhiing trinh tl,f ｨｯｾｴ＠ d(>ng

trong h9i nhlf nhiing cu(>c hanh le, te

rlfdc v.v ... Nghi there con Ia m(>t qui trinh

nhltng le tiet can dL!dC tuan thu theo mot . . the 1$ an d!nh. Nghi le- Nghi there ｴｾｯ＠ nen

m(>t khu6n mau erng Slr cho tat ca nhltng .

ngLJC:li tham dl,f h(>i, du Ia bat ky ai cOng

deu phai tuan thu nghi there nhlf mc;>t d!nh

hlfdng tat yeu. Thong qua nghi there h9i

ma cac yeu to CUa h$ tlf tlfdng dL!<;JC Cl,J

the hoa vao dC:li song c(>ng dong thanh

nghi le, nghi there, thanh chu&n ml,fc erng

Xlr Va theo dong thdi gian n6 se hinh

thanh nep song van hoa, phong tt,JC t$p

quan mdi cho nhiing con ngLJC:li dl,f le h(>i.

Nhiing bieu tlf<;Jng, nhiing hinh there trang

nghiem cua nghi le ngay h9i khien cho

COn nglfdi cam tht,J dlf<;JC tfnh thieng lieng,

tfnh giai thoat khoi nhiing lao xao dC:li

thLJC:lng thong qua nhiing nghi there, nghi

le ngay ｨＹｩｾ＠ tac d(>ng giao ､ｴＬｾ｣＠ tLJ tlfdng

c6 sere ｭｾｮｨ＠ rat ldn cho nhiing nglfdi

tham dl,f h9i.

Trang le h(>i, con nglfdi ｴｾｯ＠ ra Sl,f cam

thong, ｴｾｯ＠ ra sinh khf ｭ､ｩＭ､ｾ｣＠ bi$t vao

mua xuan- cho m(>t vung, m(>t lang trong

nhiing d!p le Tet, nhiing ngay nang nhan .

. Dong thC:li con ｴｾｯ＠ ra sl,f hai hoa, giao

cam, doan ket x6m lang,ti;'lO ra niem tl,f

hao Ve nhltng truyeo thong l!ch Slr, van

hoa cua moi vung a&t nlfdc. Hanh hlfdng

Ia Sl,f trd ve que cO , ｨｯｾ｣＠ con g9i Ia tr&y

h(>i, ve tham IC?i dau tfch cua nhiing anh

hung dan t(>c, ve manh dat l!ch Slr van

hoa, ve ndi Dat Ph$t nhlf tr&y h(>i Chua

• TiN NGUONG THEC) PHAT GIAO ... (Tiep theo trang 3) . .

Tang baa Ia thay, Phap baa Ia sach giao khoa, con ｐｨｾｴ＠ baa Ia nglfdi day ､ｾｮ＠kinh nghi$m da tim ra chan ly va ｴｨｵｾｴ＠ ｬｾｩ＠

thanh sach. C6 du Tam baa mai Ia ｐｨｾｴ＠giao hoan chinh. Bang khong, chi tin ｐｨｾｴ＠ baa thl khac gl mu quang ｭｾ＠ tin quy than; chi tin Phap baa thl giong nhlf h9C gia nghien cuu h9C van; chi tin Tang baa c6 khac chi bai ｮｨｾｮ＠ cha nuoi mE? nuoi. Tat ca deu khong phai Ia Phat giao.

Cho nen quy y Tam baa Ia bLfOc dau cua vi$c tin va h9C ｐｨｾｴＮ＠ Giang nhlf h9C sinh den trlfdng ghi ten ｮｨｾｰ＠ h9c mai CO ho Sd h9C ｢ｾ Ｎ＠ mai dlf<;:JC thU'a ｮｨｾｮ＠ Ia h9C sinh cua trlfdng va c6 quyen len l(:lp. H9C sinh c6 bon ｰｨｾｮ＠ di h9c, con nha trlfdng c6 trach nhi$m giang ､ｾｹＮ＠ Cho nen nghi thuc quy y vo cung quan tr9ng, gi6ng nhlf vi$c vCJ chong ket hon, quan chuc ｮｨｾｭ＠chuc, dang vien gia ｮｨｾｰ＠ dang, deu phai c6 nghi thuc tuyen th$ va giam th$ de Chung to Sl/ ｴｨｾｮ＠ tr9ng va ｫｨｾｮｧ＠ djnh.

Nglfdi chua thong qua nghi thurc quy y Tam baa tat nhien van c6 the h9c ｐｨｾｴＮ＠ｐｨｾｴ＠ giao khong bai xfch nglfdi chua quy y nhlf ma quy. Song nglfdi chua quy y ve ｭｾｴ＠ tam ly se c6 siJ thoai thac, do diJ, trl nghi. Den luc thu thach gay go h9 se mlf<;:Jn co baa: Toi van chlfa phai Ia ｐｨｾｴ＠

Dinh chinh:

tu, nen khong can giCt thea giai ｬｵｾｴ＠ ｐｨｾｴ＠

che. 86i vai cac th6i xau va nghi$p ac nhlf bieng nhac, ph6ng tung , ta ·dam, V9ng ngCJ', tr<)m cap .. . h9 se de dai tl/ tha thu cho mlnh, cang khong biet ngan ngU'a de khoi vi ｰｨｾｭ＠ d tlfdng lai. Nglfdi sau khi quy y Tam baa, se biet khac che, canh giac va sach tan lay mlnh, dong thdi h9 cOng dlfCJC cac ｢ｾ｣＠ thi$n tri thuc nhlf thay to, ｢ｾｮ＠ tu khfch 1$, don doc, khuyen ran . Cho nen h9 se di vao chanh ､ｾｯ＠ trong vi$c thang hoa nhan each, trlfdng dlfBng ､ｾｯ＠ tam va tinh tan tu ｴｾｰＮ＠

Xin ｢ｾｮ＠ d9C khong nen cho rang quy y Ia vi$c khong quan tr9ng, hay hieu lam rang mlnh con chua hieu ｐｨｾｴ＠ Phap va chlfa c6 tu nen khong du tlf each quy y. ｔｨｾｴ＠ ra chi can biet dlf<;:Jc ｐｨｾｴ＠ Phap Ia dang tin, dang h9c thl c6 the quy y. Chfnh vl chua thong hieu va tu ｴｾｰ＠ ｐｨｾｴ＠ Phap nen cang phai mau mau quy y Tam baa! Vi ｶｾｹ＠ neu v! nao nghT mlnh chlfa du tlf each lam d$ tu ｰｨｾｴ＠ thl nen quy y ngay bay gid. Sau khi quy y khong ｬｵｾｮ＠ ve . ｭｾｴ＠ tam linh , th6i quen hay cuoc song ... deu dlfCJc chlf ｐｨｾｴＬ＠ Bo tat; H¢ phap, Long than cung chlf thi$n hCtu tri thuc h¢ trl giup da. Do d6 nhd quy y se khien nglfdi thieu tfnh tam tang them tfnh tam, thieu y chf vCtng ｭｾｮｨ＠ tang them y chf.l.

Do loi trong khau ｳｾｰ＠ chU', TC?P chi NCPH so 1/2003 trong tlfa bai viet cua Tien siTran 8Ltc C6ng da in Ia: "hay tim cac b$c thi$n tri thltc va nglfCii hien gioi" xin dQc IC?i Ia : "hay tim cac b$c thi$n trf thltc, nhiJng nglf(lj hien gioi Va SOng d(lj d<?O h<?nh".

Trang 56 cc?t 1 dong 17 tLt dLtC1i len da in Ia: "vua chua kh6ng tua $y be? nhlf v$y dlf<;:Jc, vi the vua chua dem danh hieu cua minh giao cho thanh nhan mC1i c6 the xlfng vlfCing dLt<;:Jc" xin dQc IC?i Ia: "vua chua kh6ng tuan theo cai gay cua hoc thuyet cac thanh nhan thi vua chua cOng ｣ｨｾｮｧ＠ the lam can , b$y ba nhlf v$y dLt<;:Jc, ·vi the ｶｾ｡＠ chua dem danh hi$u cua minh giao cho thanh nhan mC1i c6 the xlfng vLtCing dLJCic".

Tap chi NCPH kinh mong tac gia va quy doc gia ILtCing thu.

ｔｾｐ＠ CHI NCPH.

CHUM THO CUA -

sAMNGUY:eN Sam nguy¢n ｃｨｾｮｧ＠ lam kh6 minh ｃｨｾｮｧ＠ lam ngudi (J quanh minh kh6 dau Tham, san, si lu m<;>t sau Hoai than, ｫｨｾｵＬ＠ y con dau con ngudi GicJ nay dau biet gid mai Siic danh tham diim ho? tai glin kEt Sam nguyen Tinh thuc cdn me ｄｩｾｴ＠ rna ngli an trb ve dudng quang Trien cai, kiet su giang hang Bua vay, chvp luoi l ?i cang d!iy c6ng Vung gudm chanh phap thu hung Cb?t xieng phien nao, vu<jt song me liim Sam nguy¢n Biet then ludng tam Biet ly ｾ｣＠ phap, biet cham ｶｩｾ｣＠ lanh M9t ngudi chien tich hi@n vinh Ma kh6ng thiing dut;Jc chinh minh, - Kh6 thay! Sam nguyen B6c 16 cling ai Phat ·dai chung giam, ki@m soi tam minh An ·nan quan chieu cau kinh Trau deli d?o h?nh, chap hanh lu?t ran Niem vui cho ca nhan quan Ton thiiy , tr<;>ng Gioi, vui xuan vinh h&ng.

HUGIA Phan duyen trao hoi song x6 bd Diim duoi, tham, san luang m9ng md Om "HuyE\n" bu6ng "Chan", tr6i Ian kiep B@ kh6' menh m6ng song v?t Vd .

Cai g<;>i keu ten cling gia danh Thu?n duyen v?n huu ta t vien thanh ChO quen sanh ､ｩ ｾ ｴ＠ theo quy lu?t Tru hoai hoan kh6ng khoi chap tranh . ' .

Bien d9ng t1;1 tam moi sat na Si me khdi ai l?C sang ta CM p chdn ao anh cang them nhiE\u Duoc ｴｵｾ＠ soi dudng chi loi ra.

"Cli ng dung chap c6, b6 vao kh6ng · Nhiep, nen tam cang luang u6'ng c6ng Tinh lang xem minh than ngli am Phap hanh dinh h;tc, sang tam kh6ng"

Nguyen Van ThQ _

Hoa Sung. Anh: Tf? TLI Phat

A

DINHNIEM 0 0 -

Con di, hay thd cho sau , Du6i het t?P khi giai siiu the nhan N6i ket nhung ｣ ｨｵ ｹｾ ｮ＠ h?n san vi nhu lua chay muon phli n ho? tai.

Con di tinh thuc hom mai Biet dung, biet liin g n6i 12Ji yeu thudng Ndi Tam dich thvc thien dudng Nudng theo hdi thd ､ｩ ｾ ｴ＠ dudng sv sinh Hdi t hd dem lai hoa binh Yen vui hanh .phuc, sinh linh muon loai

Nghe chuang sam ｮ ｧ ｵ ｹｾ ｮ＠ con di Bong bong chanh ｮｩ ｾ ｭ＠ thanh thdi vung vang Han san m9t phut tan hoang ｄｾｮ＠ born khoc ｬｩｾｴ＠ t6c tang nha nha oiu gin trai dat chung ta Song trong bac ai thai hoa ben lau.

Bong bong am huC!ng ｮｨｩｾｭ＠ mliu H?n san giai toa ｮｩｾｭ＠ cau thanh binh./.

B6N MUA AN VUI Xuan den long nguai uoc nguy$n chi Tuy duyen phlfdng ti$n thuyet vo vi TCJ' thai bat tiet tam an ｬｾ｣＠Tam Bao nhat nhlf Phap d¢ trl Con chau vui theo duang huang thlf<;mg 6ng ba khuyen phat ｨｾｮｨ＠ tCt bi Tram ngan sai bi$t khong ngan ｮｧｾｩ＠ｖｾｮ＠ slJ quy nguyen m(>t chll tuy ...

Tuy nghi, tuy thu$n vC:li tuy duyen Buong ｳｾ｣ｨ＠ tham san, bo mu(>n phien Trf sang hoa dong trang tu$ giac Tam binh trd . i goc an hien MC:li hay thlfc tfnh hang sa lang Cang r6 chan tam at hi$n tien Thai tiet den ky hoa nC:l r¢ Ndi ndi vui ｧｾｰ＠ nhllng nglfai hien .

Tu ｎｧｵｹｾｮ＠

Tran day ma rong ｬｾｮｧ＠Bit§n vo ｬｬｦｾｮｧ＠ thuy trieu 8 ttang ve tam het d(>ng Tuy$t c ·e Ia vo chieu ... !

Phu Van may nhdn nhd bay Thung sau may trang lap day dlnh no 'Ngang may may ang may con ro1ong manh ng9n kh6i chon von bat nga ...

M(>t trai tan ｨｾｰ＠ nhlf md Nhlf khong nhlf c6 ng.i3n ngd ong mlnh Phai dai Ia ang may troi Phu Van xin tra cho dai phu du.

Le Quang D!nh

L

1

( ,l\P CHi NGHIEN CO'U PH,i\.T HQC

TAP CHi NGHIEN CUU

e ｾｉｔｾ＠0 0

XUAT BAN HAl THANG MQT KY. PHAT HANH RQNG RAI TREN PHAM VI TOAN QUOC .

KfNH MOl CHU V! DQC GIA DAT MUA T.C .N .C .P.H TAl cAc suu ｄｉｾｎ＠ HoAc DAT MUA TRLJC TIEP TAITOASOAN

Gia : 7.oood