tala ‘o tonga - edu.gov.to tsc/2015 tsc tala o tong… · kĀtaki ‘o tĀnaki ‘a e pepa sivi...

23
1 PULEANGA TONGA POTUNGĀUE AKO MO E AKO NGĀUE SIVI FAKAMO‘ONI AKO ‘A TONGA 2015 TALA ‘O TONGA Taimi: Houa ‘e 2 KĀTAKI ‘O TĀNAKI ‘A E PEPA SIVIʹ NI KI HE FAISIVIʹ HE ‘OSI ‘A E SIVIʹ. FIKA SIVI FIKA ‘A‘AHI PEPA FEHU‘I MO E TALI NGAAHI FAKAHINOHINO′ Tohi‘i ho FIKA ‘A‘AHI′ mo e FIKA SIVI′ ‘i he puha ‘oku ‘oatu ‘i ‘olunga mo ia he peesi 23′. Fili pē ‘a e Mala‘e ‘e TAHA ‘i he Vahe 3′ ‘o tali. Faka‘ilonga‘i ‘a e mala‘e ko ia na‘a ke tali he Vahe 3′ ‘i he puha ‘oku faka‘atā atu he peesi 23′. Fakapapau‘i ‘oku tonu ho‘o pepa′ ‘aki hano vakai‘i ‘oku hokohoko totonu mei he peesi 2 - 23′. Ko e pepa′ ni ‘oku ‘i ai ‘a e Vahe ‘e TOLU. VAHE Maaka Vahe 1 Laukonga mo e Tali Fehu‘i 20 Vahe 2 Fatu Tohi 20 Vahe 3 Ngaahi Mala‘e 15 MAAKA FAKAKĀTOA 55 55 MAAKA FAKAKĀTOA

Upload: phungdat

Post on 03-May-2018

385 views

Category:

Documents


30 download

TRANSCRIPT

  • 1

    PULEANGA TONGA

    POTUNGUE AKO MO E AKO NGUE

    SIVI FAKAMOONI AKO A TONGA

    2015

    TALA O TONGA

    Taimi: Houa e 2

    KTAKI O TNAKI A E PEPA SIVI NI KI HE FAISIVI HE OSI A E SIVI.

    FIKA SIVI

    FIKA AAHI

    PEPA FEHUI MO E TALI

    NGAAHI FAKAHINOHINO

    Tohii ho FIKA AAHI mo e FIKA SIVI i he puha oku oatu i olunga

    mo ia he peesi 23.

    Fili p a e Malae e TAHA i he Vahe 3 o tali. Fakailongai a e malae ko ia naa ke tali he Vahe 3 i he puha oku fakaat atu he peesi 23.

    Fakapapaui oku tonu hoo pepa aki hano vakaii oku hokohoko totonu

    mei he peesi 2 - 23.

    Ko e pepa ni oku i ai a e Vahe e TOLU.

    VAHE Maaka

    Vahe 1 Laukonga mo e Tali Fehui 20

    Vahe 2 Fatu Tohi 20

    Vahe 3 Ngaahi Malae 15

    MAAKA FAKAKTOA 55

    55 MAAKA FAKAKTOA

  • 2

    VAHE 1 LAUKONGA MO E TALI FEHUI (Maaka 20)

    KONGA TOHI 1 (Maaka 12)

    Lau a e fakamatala ke mahino pea tali a e fehui 1 ki he 6.

    FAKAPOONGI O TUKUAHO

    1 Ko Maulupekotofa ko e tokoua o Pau pea ngalingali nae fakanofo ia ki he

    Tui Tonga kuo ne toulekeleka. Nae ikai fuoloa ene pule, pea ne hala, pea

    hoko leva a e alo o Pau, a Fatafehi Fuanunuiava. Ko e Tui Kanokupolu he

    taimi ko ia ko Mumui, nae munganofo kiate ia a e kau faifekau Lonitoni.

    5 Nae hoko o Tui Kanokupolu a Tukuaho ko e foha o Mumui. Nae kehe

    aupito hono anga mei he anga o ene eiki. Ko e eiki anga mlohi mo anga

    fitaa mooni he nae hang ko hono manako a e ngaahi mea oku ea ai ene

    taeofa.

    Naa ne tuutuuni ke tuusi a e nima toohema o ene kau tangata ngaohi kai

    10 e toko hongofulu m ua. Nae ea heni ene anga fitaa he taumai nae i ai

    sia kovi a ene kau tangata.

    Lolotonga a e pule a Tukuaho nae i ai ha ongo eiki ko Tupouniua mo

    Finau Ulukalala 11 naa na fili mo e tui ni. Nae nofo p a Finau mo

    Tupouniua o lamalama ha faingamlie ke lapasi a e tui.Nae fakatefua ki

    15 Mua a e houeiki mo e kinga kotoa p koeuhi ko e fuu ktoanga fakatau

    ko e INASI, pea nae i ai a Finau mo Tupouniua, pea peh mo Tukuaho. Nae

    i he ktoanga mo Mulikihaamea ko e Tui Takalaua fakamuimui.

    Nae i ai ha tangata a Tukuaho ko Kepa Falekono naa ne iloi a e

    malumu nae fakatoka e Finau mo Tupouniua. Naa ne faingataaia ke

    20 fakah ki he tui koeuhi he ko hono ongo kaungmea a e ongo tangata.

    Naa ne fifili pea ne tuutuuni i hono loto te ne longo p ke ne pekia

    fakataha mo Tukuaho. Naa ne kole a e lolo tkai o e tui ke ne milimili he

    p ko ia. Nae fakahoko e Tupouniua a hono fakapoongi o Tukuaho, Kepa

    Falekono pea mo e niihi kehe p nae i he fale o e Tui.

    25 Nae puputuu a e fonua he anga fakalilifu kuo hoko, pea hhtuu a e tapa

    kotoa p.

    Mau mei he Makasini Tau e Teau

  • 3

    NGAAHI FEHUI:

    1. Fakamatalai e uhinga e foi lea ko e lapasi (laine 14) o fakatatau ki heene

    h he talanoa.

    _________________________________________________________________________

    _________________________________________________________________________

    2. Hiki mai ha fakamooni pau mei he talanoa ne fakapapaui p e Kepa kuopau

    ke na pekia fakataha mo Tukuaho.

    _________________________________________________________________________

    _________________________________________________________________________

    3. Fakamatalai a e uhinga o e konga lea ko eni naa ne iloi a e

    malumu nae fakatoka. (palakalafi 5)

    __________________________________________________________________________

    __________________________________________________________________________

    __________________________________________________________________________

    4. Tohii mai ha foi lea e UA (2) te ne ktoi a e tamaki o e nonofo mo e feohi a e

    ngaahi Haa Tui mo e houeiki i he kuonga mua.

    __________________________________________________________________________

    __________________________________________________________________________

    5. Ko e h e kehekehe o e toonga moui a e ongo Tui Kanokupolu pea omi mo

    ha fakamooni ki ai.

    __________________________________________________________________________

    __________________________________________________________________________

    __________________________________________________________________________

    __________________________________________________________________________

    __________________________________________________________________________

    __________________________________________________________________________

    maaka 1

    1 0

    NR

    maaka 1

    1 0

    NR

    maaka 2

    2 1 0

    NR

    maaka 1

    1 0

    NR

    maaka 4

    4 2 2 1 0

    NR

  • 4

    6. Ko e h ne malava ai ke fakahoko hono fakapoongi o Tukuaho?

    _________________________________________________________________________

    _________________________________________________________________________

    _________________________________________________________________________

    _________________________________________________________________________

    maaka 3

    3 2 1 0

    NR

  • 5

    KONGA TOHI 2 (Maaka 8)

    Lau a e fakamatala ko eni ke mahino pea tali a e fehui 1 ki he 5 o fokotuu i he

    feituu oku fakaat atu.

    KO E FAIFAITAKIANGA LELEI MAA TONGA

    1 Kuo fakahoko e he Taahine Pilinisesi Angelica Ltfuipeka Tukuaho a e

    ngaahi ngue fakasevniti maa e kakai o e fonua pea mahulu atu a ene

    ngaahi maaimoa ola o tatau p i Tonga ni mo e komuniuti Tonga i

    Aositelelia.

    5 Ko e ngaahi lika mo e vsone ngue a e Taahine oku ikai ngata i heene

    fakatahatahai a e ngaahi fnau a e houeiki, fnau toutupu a hono kinga

    kae au atu foki ki he kau toulekeleka. Ko e polokalama ko ia ko e Namoa o e

    Taki lelei ko e fakatahaanga eni maa e fnau a e houeiki o e fonua. Oku

    fatu ia ke namoai kinautolu ke nau hoko ko ha kau taki lelei makatuunga

    10 i honau ngaahi ngafa tukufakaholo pea mo honau fatongia ki he sosaieti, i

    hono tataki honau ngaahi kinga i ha polokalama oku hakeakii ai a e lelei

    fakalukufua o e kolo i he tapa kehekehe o e moui.

    Ko e taha e ngaahi maaimoa a e Namoa Taki Lelei ko hono fakamahuingai

    pea toe fakafoki mai a e ngaahi tala tukufakaholo pea mo e ngaahi

    15 taufatungamotua o e fonua, a e ngaahi tala o e kolo pea peh ki he ngaahi

    mtanga a ia oku siisii a e ilo kiai a e fonua.

    Ko e malu a Tonga ko e taha ia a e ngaahi maaimoa ola a e Taahine

    Pilinisesi a ia oku ne fakaola ai a e ngaahi vsone maa e kinga o Ata,

    Kinga o Lavaka pea peh ki Kolomotua. Oku lalanga pea fatufatu a e

    20 ngaahi polokalama ke oange ha kahau oku mtuaki falalaanga maa e

    toutupu tautautefito ki hono hakeakii enau ngaahi taukei ke malava ke

    mau haanau ngaahi ngue. Oku kau ki heni mo hono fakatolonga o e

    tukufakaholo i he aati hang ko e ngaohi kupesi pea mo e llanga.

    Io, kuo ne t a e spinga ke tulifua ki ai a e kakai o e fonua he oku ne

    25 flute a e taki lelei. Kuo ne hoko ko e sevniti o ne taaimua he mea kotoa

    p he ko ia e tauhi sipi fisifisimua maa Tonga.

    Mau mei he: Taimi o Tonga aho 17 o Sune 2015

  • 6

    NGAAHI FEHUI

    1. Ko e h a e muaki o e taumua ngue a e Taahine Pilinisesi?

    __________________________________________________________________________

    __________________________________________________________________________

    __________________________________________________________________________

    2. Tohi ha lea muli e UA (2) oku tau ohi mai ki he lea Tonga oku h he konga tohi?

    __________________________________________________________________________

    __________________________________________________________________________

    __________________________________________________________________________

    3. Fakamatalai a e uhinga o e konga lea namoai kinautolu (palakalafi 2).

    __________________________________________________________________________

    __________________________________________________________________________

    __________________________________________________________________________

    4. Ko e h nai ha founga e toe malava ai ke mau ha ngue a e toutupu o

    fakatatau ki he mea a e Taahine Pilinisesi?

    __________________________________________________________________________

    __________________________________________________________________________

    __________________________________________________________________________

    __________________________________________________________________________

    5. Ko e h ha ngaahi ola lelei o e polokalama Namoa Taki Lelei ki he toutupu o

    e fonua i heene felvei mo e tukufakaholo pe taufatungamotua o e fonua.

    __________________________________________________________________________

    __________________________________________________________________________

    __________________________________________________________________________

    __________________________________________________________________________

    __________________________________________________________________________

    __________________________________________________________________________

    __________________________________________________________________________

    maaka 1

    1 0

    NR

    maaka 1

    1 0

    NR

    maaka 1

    1 0

    NR

    maaka 2

    2 1 0

    NR

    maaka 3

    3 2 1 0

    NR

  • 7

    VAHE 2: FATU TOHI (MAAKA 20)

    KONGA A: FAU SEI (Maaka 10)

    Fili ha kaveinga e TAHA mei he ngaahi kaveinga i lalo. Fau hao sei foi lea e

    200-300 ki ai.

    1. SEI TIPEITI/FAKAKIKIHI

    a) Oku fakautuutu e kovi a e ulunganga o e fnau mei hono taofi o e

    tautea taa.

    e) Kapau e too a e tapu o e aho Spate e kaunga lelei ia ki Tonga.

    2. SEI TALANOA

    a) Kuo fehalaaki siete mau.

    e) Oiaue Tane! Ko e mea ena ne u klenga atu ai ke tuku..

  • 8

    maaka i ii iii iv

    4 3 2 1 0

    NR

  • 9

    KONGA E FAITOHI (Maaka 10)

    Tohi ki he Pule o e Poate Vai i Nukualofa o fakah kiate ia a e mea oku hoko ki

    hoomou mauanga vai pea mo e ngaahi faingataa oku mou lolotonga fekuki mo ia tautefito ki heene felvei mo e moui.

    Ko Taufa Tohi koe, ko e sea o e kmiti vai a Haalaufuli , Vavau. Oku palopalema aupito hoomou mauanga vai. (vai tepi)

  • 10

    maaka i ii iii iv

    4 3 2 1 0

    NR

  • 11

    VAHE 3 NGAAHI MALAE (MAAKA 15)

    Fili p ha malae e TAHA pea tali kotoa e ngaahi fehui i he malae ko ia.

    MALAE 1 TAANGA MO E MAAU MAAKA 15

    MALAE 2 NGAAHI PALOVEAPE MAAKA 15

    MALAE 3 LEA MO HONO NGUEAKI MAAKA 15

  • 12

    MALAE 1 TAANGA MO E MAAU (MAAKA 11)

    KONGA A TAANGA (Maaka 11)

    Lau ke mahino a e taanga ko eni pea tali a e fehui 1 ki he 6.

    OFA MEI PELEHAKE

    1. Matangi ake, matangi hifo O fepaki tuu i hoku loto He sialetafa he siale moto Heilala anau mamao Ne longo e tau a lupeoko Tavake ni kuo siu mamao

    2. Fanga i he Si, Lea ae tohi Ke talia mai e mapuhoi He loloma a e Fala mohokoi I he Tokelau kuo lipoi Vetekina a e kakala manongi Ko haata ia paasi pooti. 3. Ne tuu taufa e Fangatapu Kuo faila e Lomipeau Taumua ki he loto Neiafu Pouono mo e siate folau Ka u nofo pe o tatali atu Lauaki po siete manatu TAU

    Iseisa e ete fanongo

    Mamahi e tapu ka kuo ilo

    Kuo nofo eni ko e feao

    Pea uhu o hange ha kafo.

    NGAAHI FEHUI

    1. Ko e fau eni a Kuini Salote kia hai?

    _________________________________________________________________________

    maaka 1

    1 0

    NR

  • 13

    2. Hiki mai ha heliaki e TAHA (1) oku ngueaki i he taanga pea fakamatalai hono uhinga.

    Heliaki : ________________________________________________________________

    Uhinga : ________________________________________________________________

    ________________________________________________________________

    3. Ko e h e ongo a e tokotaha punake o fakatatau ki he taanga. Omi ha

    fakamooni.

    _________________________________________________________________________

    _________________________________________________________________________

    4. Fakamatalai e uhinga o e laine ko eni.

    Mamahi e tapu ka kuo ilo (Tau)

    _________________________________________________________________________

    _________________________________________________________________________

    _________________________________________________________________________

    _________________________________________________________________________

    5. Ko e h uhinga o e lave a e fau ki Neiafu mo Pouono?

    ____________________________________________________________________________

    _________________________________________________________________________

    ____________________________________________________________________________

    ____________________________________________________________________________

    6. Tohi a e hingoa o e kolo pe feituu oku heliaki aki a e ongo kakala

    hingoa ni.

    a) sialetafa : ____________________________________________________________

    e) heilala : ______________________________________________________________

    maaka 3

    3 2 1 0

    NR

    maaka 1

    1 0

    NR

    maaka 2

    2 1 0

    NR

    maaka 2

    2 1 0

    NR

    maaka 2

    2 1 0

    NR

  • 14

    KONGA E FAU MAAU (Maaka 4)

    Fau ha maau veesi e TAHA (1) laine 7 ki he TAHA o e ongo kaveinga oku h atu i lalo. Fakakau atu ki ai hao ngueaki ha founga fakapunake e UA, hang ko e :

    Heliaki (Metaphor)

    Lea Fakatatau (Simile)

    Ko e fakasino (Personification)

    Lea ongo tatau (Alliteration & Assonance)

    Fakailongai mai ke mahino a e laine oku h ai a e ongo founga fakapunake.

    Kaveinga 1 : Ko e Hilifaki Kalauni o e 2015.

    Kaveinga 2 : Mahuinga fakassiale o e fanga monumanu.

    maaka 4

    4 3 2 1 0

    NR

  • 15

    MALAE 2 NGAAHI PALVEAPE (MAAKA 15)

    KONGA A PALVEAPE MO HONO UHINGA FAKAHOA (Maaka 4)

    Fakahoa a e ngaahi palveape i he KOLOMU A mo honau uhinga totonu mei he

    KOLOMU E. Tohii a e mataitohi o e tali tonu i he laine oku fakaat atu.

    KOLOMU A KOLOMU E

    1. ______ Tala pouli a Puko. A. Ko ha taha kuo feinga ke poto ange

    ia i hono pule.

    2. ______ Lepa tali ki Langi. E. Ko ha taha kuo mole hono mon

    koeuhi ko haane talangataa.

    3. ______ Fiemau e tua ki mua. F. Ko ha taha oku vee vave mo mlie

    i ha faahinga sipoti.

    4. ______ Hang ha kaho halia. H. Ko ha taha oku fakafalala ki

    natula.

    I. Ko ha taha nene fai ha kovi nae

    ikai ke loto ki ai.

    L. Ko ha taha oku ikai ngueaki ene

    fakakaukau lelei.

    KONGA E TUPUANGA O E PALVEAPE (Maaka 3)

    Fakamatalai a e tupuanga o e foi palveape ko eni.

    AHO KAI FONU

    maaka 3

    3 2 1 0

    NR

    maaka 1 1. 2. 3. 4.

    1 0

    NR

  • 16

    KONGA F: UHINGA TATAU (Maaka 4)

    Hiki mai ha palveape oku uhinga tatau mo e ongo foi palveape ko eni.

    1. Hang ha mahelei t.

    __________________________________________________________________________

    __________________________________________________________________________

    2. Pekepeka sio ohuafi.

    __________________________________________________________________________

    __________________________________________________________________________

    maaka 2

    2 1 0

    NR

    maaka 2

    2 1 0

    NR

  • 17

    KONGA H : FAU TALANOA (Maaka 4)

    Fau hao talanoa o ngueaki a e ngaahi palveape oku h atu i lalo. Ngueaki a

    e ngaahi palveape i ha hokohoko e fenpasi lelei ai a e talanoa mo e uhinga o e

    ngaahi palveape.

    1. Maumau e elili mo e loka.

    2. Auhia kae kisu atu pe.

    3. Takanga enau fohe.

    4. Peau tupu koso.

  • 18

    maaka 4

    4 3 2 1 0

    NR

  • 19

    MALAE 3 : LEA TONGA MO HONO NGUEAKI (MAAKA 15)

    KONGA A : UHINGA O E LEA TONGA (Maaka 4)

    Tohi a e uhinga o e ngaahi foi lea oku lainei i he stesi taki taha i he laine oku

    fakaat atu.

    1. Oku tokolahi aupito a e toutupu oku nau fakahakonoa i he aho kotoa.

    __________________________________________________________________________

    __________________________________________________________________________

    2. Ko e kii taahine ngutuhua a Misi mo Sesilia.

    __________________________________________________________________________

    __________________________________________________________________________

    3. Ne mate fulifua ha fefine i he mafuli a e pasi.

    __________________________________________________________________________

    __________________________________________________________________________

    4. Ne nau aungalua he fiekaia hili ange a e ktoanga anep.

    __________________________________________________________________________

    __________________________________________________________________________

    maaka 1

    1 0

    NR

    maaka 1

    1 0

    NR

    maaka 1

    1 0

    NR

    maaka 1

    1 0

    NR

  • 20

    KONGA E : NGAAHI LEA O E NOFO FAKA-TONGA (Maaka 4)

    Liliu a e ngaahi stesi ko eni ko e lea ki ha houeiki. (Maaka 2)

    1. Nae tanu a e Eiki Npele i Mamana Mauaho.

    __________________________________________________________________________

    2. Oku manako a e Tama Pilinisi ke milimili lolo Tonga p.

    __________________________________________________________________________

    Liliu a e ongo stesi ko eni ko e lea ki he Tui. (Maaka 2)

    1. Nae uma a e Tama Tui mo e Pilinisi o Siapani.

    __________________________________________________________________________

    2. Ne fononga atu e kau matpule o fakamaa mo teuteui a e faitoka o Siaosi

    Tupou V.

    __________________________________________________________________________

    KONGA F : LILIU LEA (MAAKA 3)

    Liliu ki he lea Tonga a e ngaahi foi lea oku lainei i he stesi takitaha.

    1. Ane frightened Slome by putting a live centipede on her desk.

    a) __________________________

    e) __________________________

    2. We have not had a census since 2006.

    a) __________________________

    maaka 1

    1 0

    NR

    maaka 1

    1 0

    NR

    maaka 1

    1 0

    NR

    maaka 1

    1 0

    NR

    maaka 2

    2 1

    0 NR

    maaka 1

    1 0

    NR

  • 21

    KONGA H : FAU TALANOA (Maaka 4)

    Fau hao talanoa o ngueaki a e ngaahi foi lea Tonga oku h atu i lalo. Faiteliha

    p koe i he hokohoko kaekehe pe ke uhinga lelei a e talanoa oku fau. Ko e lloa

    hoo talanoa e foi lea p e 100-150.

    1. fakatoka

    2. nasi

    3. unaloto

    4. tukuhua

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

  • 22

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    ___________________________________________________________________________________

    maaka 4

    4 3 2 1 0

    NR

  • 23

    TALA O TONGA

    2015

    (KI HE TOKOTAHA MAAKA SIVI P)

    VAHE Maaka MAAKA FAKALELEI

    Vahe 1

    Laukonga mo e Tali Fehui

    Vahe 2

    Fatu Tohi

    Vahe 3

    Ngaahi Malae

    MAAKA FAKAKTOA

    FIKA SIVI

    TAANGA MO E MAAU

    PALOVEAPE

    LEA TONGA MO HONO NGAUEAKI