takim dİŞler ve Özellİklerİ -...

Prof. Dr. Övül KÜMBÜLOĞLUEge Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi

Protetik Diş Tedavisi Anabilim DalıÖğretim Üyesi

TAKIM DİŞLER VEÖZELLİKLERİ

Tam protezlerde porselen takım dişler, akrilik takımdişler, ön bölgenin porselen arka bölgenin akrilik olarak

hazırlandığı kombine takım dişler ve son dönemlerdedaha çok kullanım alanı bulan isosit takım dişler

kullanılmaktadır

TAKIM DİŞLER VE ÖZELLİKLERİ

Porselen dişlerde esas madde feldspat'tır. Ayrıca içinde%15 guartz ve %4 kaolin bulunur. Bu karışımdan birkitle yapılıp içine renk pigmentleri konur ve kalıplanır.İki çeşit yapım metodu vardır: Açık havada pişirme vevakumla basınç altında pişirme. Kalıplar için genellikle

bronz kullanılır. İki veya üç parçalı olabilir. Üçüncü parçamineye şeffaflık vermek için kullanılır. Basınç altında

yapılan tekniğin amacı dişin içinde hava kabarcığıkalmaması, yani poroziteyi önlemektir.

PORSELEN TAKIM DİŞLER

PORSELEN TAKIM DİŞLER

Akrilik dişler 1940 yılında piyasaya çıktıklarızaman beraberlerinde bazı avantaj ve dezavantajları dagetirmişlerdir.

İlk üretilen plastik dişlerin istenmeyenözelliklerinden en önemlisi kimyasal bir bileşimdenmeydana gelmesi ve yapımında kimyasal maddelerkullanılmasıydı.

Diğer sakıncaları ise aşınma, çizilme, çatlama, renkdeğiştirme ve organik çözücülerden etkilenmesiydi.

AKRİLİK YAPAY DİŞLER

Fakat ilerleyen yıllarda bu sakıncalar yavaş yavaşortadan kalkmaya başlamıştır. Önce akrilik reçineninyapımında kullanılan bütün çözücü ve dengeleyicikimyasal maddeler kaldırılmıştır.

Plastik dişlerin en büyük dezavantajı olan aşınmaproblemi ise ancak 1952 yılında çözümlenmiştir. Butarihte çapraz bağlantı ajanlarının bulunması ve üretimsırasındaki kalıplama tekniklerinin değişmesi akrilikdişlerde büyük bir gelişme meydana getirmiştir.


Çapraz bağlantı aynı zamanda organik çözücülerde(ketonlar, aromatik hidrokarbonlar) erime problemini deortadan kaldırmıştır. Çapraz bağlantılı plastikler ağımsıyapılarından dolayı çözücülere, distorsiyona ve ısıya karşıdirençlidir. Bu istenen özellikler olmasına rağmen plastiğidaha kırılgan hale getirir.Şayet yeterince çapraz bağlantı ajanı kullanılırsa akrilikpolimeri termoplastik halinden termoset haline döner vebu da polimerize olduktan sonra artık ısıtılarakyumuşatılamaz.


Dişlerin üretimi esnasında oluşan çatlaklardaçapraz bağlantıların uygulanmasıyla hemen hemenortadan kalkmıştır. Çatlakların mekanizması tam olarakbilinmemekle beraber muhtemel sebebi polimerizasyonsırasında dişlerin su emmesidir.Suyun ve reçinenin çözülebilirliği ısıyla değişmektedir.Diş polimerizasyon sırasında boyutsal değişikliğeuğrayarak su emer ve soğumaya bırakıldığında çatlaklaroluşur. Çapraz bağlantı ajanları bütün bu problemleriçözmüştür.


Plastik dişler protez akriliğine benzer akriliktenveya modifiye edilmiş akrilik materyalinden yapılırlar.Çeşitli pigmentler renklendirme için kullanılır. En çokkullanılan reçine polimetilmetakrilat ve kopolimerleridir.Vinilakrilik ve epoksi reçineler de çok küçük orandakullanılmıştır


Akrilik ve porselen dişin avantajlarından aynı andafaydalanmak için tercih edilen dişlerdir. Dişlerin vestibültarafları porselen, palatinal/lingual tarafları akriliktir.Porselen dişin akrilik dişe olan estetik üstünlüğü ileakrilik dişin porselen dişe olan çiğneme kuvvetlerinidengeli dağıtması ve hafif oluşu gibi üstünlüklerisebebiyle böyle bir kombinasyondan yararlanılmıştır.

Bazen de ön dişler porselen, arka dişler akrilikolarak kombine takım dişlerden yararlanılır.

KOMBİNE TAKIM DİŞLER

KOMBİNE TAKIM DİŞLER

Alışılmış PMMA akrilik diş yerine isosit diş inorganikdoldurucular kullanılarak geliştirilmiştir. PMMA’danüretilen dişlerin sertliğine göre isosit dişler; inorganikdolgu malzemelerinin kullanımı sayesinde önemli ölçüdeartmıştır.Zengin kalıp ve renk çeşitliliği isosit dişleri çok kullanışlıkılmakla birlikte her prostetik gerekliliğe uygun halegetirmektedir. Kırılma ve korozyona karşı direnciyüksektir. Çeşitli anatomik formlara sahip kalıplarlaüretilir. Her yüz tipi, yaş ve yapıyla kullanılabilir.

İSOSİT TAKIM DİŞLER

Brinell sertlik derecesi 76 HB’dir. Mukavemetli yapı, renk sabitliği,abrazyon direnci, doğal parlak görünümü tercih edilme nedenleriarasındadır.

İSOSİT TAKIM DİŞLER

Katı bir cismin yapısı nasıl olursa olsun atomların veyamoleküllerin birbirlerine çok yaklaşmasını önleyen bir faktörvardır. Mesela bir atomun merkeziyle komşu atomun merkeziarasında bir çap kadar uzaklık vardır. Şayet atomlar birbirlerindenuzaklaşmak isterlerse çekim güçlerinden dolayı ayrılamazlar. Aynışekilde birbirlerine yaklaşmak isteseler de gene yüklerinden dolayıbirbirlerini iterler. Bu durumda atomlar belli bir dengede dururlar.Şayet bu çekme veya itme kuvvetleri arasındaki denge bozulursakopma meydana gelir.

PROTEZ KAİDEMATERYALLERİYLE TAKIM

DİŞLERİN BAĞLANMASI

Yüzeyleri temas halinde olan iki cismin, birbirlerinebenzemeyen moleküllerini birarada tutan kuvvete yani farklımaddelerin atom veya moleküllerinin birbirini çekmesineadezyon denir. İki yüzeyi birbirine bağlıyabilen maddelereadeziv, adezivin uygulandığı maddeye ise aderent denir.

Polimerize olan akrilik kaide maddesi hamuru adeziv, dahaönce polimerize olmuş olan plastik diş yüzeyi ise aderent olarakdüşünülebilinir. Atomlar arasında sürekli bir çekme kuvvetiolduğundan adeziv kuvvetler çok önemlidir. Adeziv bağlanmayızayıflatan stresler termal genleşme katsayısında değişikliğe veboyutsal değişikliğe sebep olurlar.

PROTEZ KAİDEMATERYALLERİYLE TAKIM

DİŞLERİN BAĞLANMASI

Atomlar arası bağlanma primer veya sekonder bağlanma olarakikiye ayrılabilir. Primer bağlanma kimyasaldır, sekonderbağlanma ise mekaniktir ve fiziksel kuvvetlerden söz edilir.Mekanik adezyon bir yüzeyin diğer bir yüzeye retansiyonuşeklinde düşünülür. Mekanik bağlanmada adeziv yalnızcaaderentin yüzeyinin andırkatlarına girer.Eğer yüzey düzensizlikleri yalnızca birkaç mikrometre isemikromekanik bağlanma olarak adlandırılır. Fakat andırkatkaviteleri açılmış ve farklı maddeler kullanılarak bağlanma eldeedilirse makromekanik bağlanma söz konusudur. Primer atomikbağlanmanın değişik tipleri vardır.

PROTEZ KAİDE MATERYALLERİYLETAKIM DİŞLERİN BAĞLANMASI

İyonik bağlanma: İyonik bağlanma en basit kimyasal bağlanmadır vepozitif ve negatif yüklerin ortak çekimi sonucudur. Buna en tipik örnekNa+ ve Cl -dur. Sodyum atomunun dış kabuğunda bir değerli elektronbulunurken klor atomunun dış kabuğunda ise 7 elektron vardır. Kloratomlarının sodyum elektronlarını paylaşması sonucu stabil bir yapı olanNaCI oluşur.Kovalent bağlanma: Birçok kimyasal yapıda iki değerlikli elektronlarpaylaşılır. Buna en tipik örnek H2 dir. Hidrojen atomunun her atomudiğer atomla birleşir ve stabil hale geçer. Örneğin karbon 4elektronludur ve hidrojenle birleşerek metanı oluşturur.Kimyasal bağlanmada adezivin yüzeye kimyasal çekimi söz konusudur.Eğer çekim Van der Waals kuvvetleri ile oluşmuşsa sonuç bağlanmanispeten zayıf olur. Diğer taraftan iyonik veya kovalent bağlanmameydana gelirse sonuç bağlanma daha kuvetli oluşur.


Hangi çeşit bağlanma olmuş olursa olsun adezivin aderentyüzeyini ıslatması gereklidir. Mekanik bağlanmada adeziv hemenhemen bütün yüzeyi kaplamalı ve yüzeyin bütün andırkatlarınagirmelidir. Ancak böylece mekanik bağlanma oluşabilir. Kimyasalbağlanma oluşabilmesi için ise adezivin aderent yüzeyini ıslatmasıve çok sıkı bir temas oluşturması gereklidir.


Adezivin yüzeyi ıslatabilme kabiliyeti temas açısının ölçülmesiyledeğerlendirilir. Temas açısı bir damlanın yüzeyle arasındaoluşturduğu açıdır. Katı bir yüzey üzerine konulan çok azmiktardaki bir sıvı eğer dağılmazsa bir damla halini alır. Budamlanın katı cismin yüzeyi ile yaptığı açı, katı ile sıvı arasındakiadezyonu ve katı yüzeyin ıslanabilme özelliğini gösterir. Temasaçısı termodinamik veya mekanik denge durumunda sıvıdamlasının üzerinde durduğu katı yüzey ile, kendi yüzeyiarasındaki açı olarak tanımlanır.

Temas açısı büyüdükçe katı cismin yüzeyinin ıslanabilirliğiazalmakta, küçüldükçe artmaktadır.


Bir cismin ıslanabilirlik oranını etkileyen faktörler vardır. Bunlararasında katı ve sıvı maddenin kimyasal özellikleri, sıvınınviskozitesi, damla büyüklüğü, sıcaklık, katı yüzeyin pürüzlülükmiktarı ve sıvının yüzey gerilimi sayılabilir. Polimetilmetakrilat iyiıslanabilirlik gösterir yani düşük değme açısı değeri vardır.

Temas açısının etkileyen en büyük faktör adezivin yüzey gerilimi(YG) ve aderentin serbest yüzey enerjisidir (SYE). Eğer düşükdeğme açısı elde etmek isteniyorsa SYE>YG olmalıdır.


• Hareketli protezler için geçmişten günümüze kadar çeşitlimateryaller kaide malzemesi olarak kullanılmıştır. Günümüzdesıcak akril hala popülerliğini korumaktadır.

• Hareketli protezler için tercih edilen takım dişler çok çeşitlilikgöstermektedir. Vakanın durumuna göre akril, porselen,kombine veya isosit dişlerden yararlanılabilir.

• Kullanılan kaide materyali ile takım diş arasındaki bağlantımalzemelerin birbiri ile uyumuna bağlıdır. Aynı yapıdakilerinbağlantıları daha güçlü olmaktadır.

• Hareketli protezlerde kaide ve diş seçiminde alternatiflerihastaya uygun olarak en iyi bağlantıyı elde edecek şekildedeğerlendirmeliyiz.

ÖZETLE;

Yapay dişler için en önemli özellik iyi bir görüntüdür. İdealolarak doğal dişlerden şekil, renk ve şeffaflık açısından ayırtedilmemelidir. İyi uyum genellikle renk ve şeffaflığın kolebölgesinden kesici kenara doğru farklılık göstermesi ile sağlanır.

Yapay dişlerin yoğunluğunun düşük olması bir avantajdır.Böylece protezin ağırlığı gereksiz yere arttırılmamış olur. Yapaydişler kırılmaya karşı da dirençli olmak zorundadır. Çiğnemekuvvetlerinin ve temizleyici maddelerin aşındırıcı etkilerine karşıdirençli olmalıdır. Ancak okluzal düzeltmeler için frezle yapılacakaşındırmalara da olanak vermelidir.

YAPAY DİŞLER

• Akrilik dişler doğal protez kaidesi ile daha uyumludur.• Dişlerin birbiri ile temas etmesi sonucu porselen dişlerde rahatsızlık verici

«tıkırtı sesi» oluşur.• Akrilik reçine ile porselen arasında ısı genleşme katsayısı ve elastiklik

modülü açısından ciddi bir uyumsuzluk vardır. Bunun sonucunda porselendiş etrafında çatlak ve çizilmeler görülebilir.

• Porselen dişlerle yapılan protezler akriliklerle yapılanlara göre daha ağırdır.• Akrilik dişlerle porselen dişlerin sertlikleri farklı olduğu için akrilik dişler

daha kolay aşınır.• Porselen dişlerin en önemli dezavantajı okluzal düzeltmelerin zorluğudur.

Porselen dişlerin aşındırılması zordur ve «glaze» denilen cila tabakasıbozulabilir.

AKRİLİK & PORSELEN TAKIM DİŞ

DİŞ SEÇİMİ NASIL YAPILIR?

• Hastaların cinsiyeti önemlidir; kadınlarda yuvarlak hatlı,erkeklerde sert hatlı dişler tercih edilmelidir.

• Hasta istekleri önemlidir; kimisi iri diş sever, kimisi ufak dişsever.

• Yüz tipi önemlidir; oval, yuvarlak, köşeli, üçgen• Dikey boyut önemlidir; mum duvar mesafesine göre diş boyları

ayarlanmalıdır.

• Ten rengi önemlidir; dişlerin renginin açık veya koyu olmasınıbelirler.


Yapay dişlerin okluzal yüzey morfolojisi de farklıdır. Esas olarak 2yüzey morfolojisinden bahsedilir.1. Tüberküllü dişler: Bu dişler doğal dişleri taklit edecek şekilde

yapılmışlardır. 3 boyut ihtiva ederler: Uzunluk, genişlik veyükseklik. Tüberküllerin yükseklikleri farklı olabilir; derece ileifade edilir. Örneğin 20 derecelik tüberküllü diş gibi.

2. Tüberkülsüz dişler: Bu dişlerde sadece 2 boyut söz konusudur.Uzunluk ve genişlik.


İYİ GÜNLER…

takim dİŞler ve Özellİklerİ -...

Documents