Tajemnicze leśne organizmy - grzyby

Opracowanie: Szkoła Leśna na Barbarce,

Toruńskie Stowarzyszenie Ekologiczne „Tilia”

Cele zajęć:1. Poznanie budowy morfologicznej grzybów.2. Zapoznanie z wybranymi gatunkami grzybów chronionych, jadalnych i trujących. 3. Wyjaśnienie roli grzybów w przyrodzie, gospodarce człowieka.4. Wymienienie zasad prawidłowego grzybobrania.

http://www.bio-forum.pl/messages/33/3621.jpg

Gwiazdosz frędzelkowaty

.

Legenda

Szczegółowe wyjaśnienie zagadnienia dla zainteresowanych

Czym są grzyby? Rośliny Zwierzęta GrzybyOrganizmy

autotroficzneOrganizmy

heterotroficzne

Organizmy

heterotroficzne

Komórki posiadają ścianę komórkową

zbudowaną z celulozy

Komórki nie posiadają ściany

Komórki posiadają ścianę komórkową

zbudowaną z chityny

Organizmy tkankowe i plechy

Organizmy tkankowe i plechy

Wyłącznie plechy

Brak możliwości ruchu Organizmy poruszające się

Brak możliwości ruchu

Budowa morfologiczna grzybów

kapelusz

hymenofor

trzon

owocnikkołnierzyk

strzępki

pochwa

http://ciecinski.eco.pl/grzyb%20p.jpg

• Grzybnia – ciało (plecha) grzyba. Jej strzępki rozgałęziają się w ściółce na kilkaset metrów. Strzępki to podstawowe elementy budowy grzyba. Mają kształty nitek, sznurów. Czasem zbijają się w szerokie elementy takie jak trzony i kapelusze.

http://www.bio-forum.pl/messages/33/8181.jpg

Budowa morfologiczna grzybów

Budowa morfologiczna grzybów• Owocnik to część grzyba na której powstają zarodnie. Wyróżniamy kilka typów owocników, ze względu na ich kształt: owocnik kapeluszowy np. borowik, zamknięty (wnętrzniak) np. purchawka, tęgoskór, miseczkowaty np. czarka, dzierżka.

http://www.grzyby.pl/gatunki/Boletus_edulis.htm

Grzyb wielkoowocnikowy - borowik

Grzyby wielkoowocnikowe to te, których owocniki możemy oglądać gołym okiem. Borowik reprezentuje

owocnik kapeluszowy.

http://www.grzyby.pl/foto/04-040916-9072.htmhttp://www.mushroomhobby.com/Gallery/Ramaria

Zarodniki grzybów Zarodnie – hymenofor rurkowy

• Hymenofor to część grzyba, gdzie rozmieszczone są zarodnie. Może mieć kształt: rurkowaty np. u borowika, kolczasty np. sarniaka, blaszkowaty np. u muchomorów.• Zarodnie to część grzyba, gdzie powstają zarodniki.• Zarodniki inaczej spory rozprzestrzeniają grzyby w nowe miejsca

Budowa morfologiczna grzybów

Odżywianie się grzybów

• Saprofity są to organizmy pobierające energię z martwych szczątków organicznych, rozkładając ją do związków prostych. Czasem saprofity są również pasożytami, nie „selekcjonując” materii na żywą i nieożywioną. Przykładem saprofita może być gmatwek dębowy, żyjący na pieńkach martwych dębów.• Pasożyty to organizmy, które czerpią korzyść z innych organizmów przyczyniając się do spadku ich kondycji. Przykładem mogą być grzyby wywołujące choroby - grzybice.• Symbionty – to organizmy, które występują w interakcji z korzyścią dla obu stron. Grzyby wspomagają pobieranie wody i soli mineralnych wspierając pracę systemu korzeniowego rośliny, a same pobierając substancje odżywcze z korzenia powstające w drodze fotosyntezy. Dla niektórych gatunków (zarówno grzybów jak i roślin) ta symbioza jest konieczna, wtedy określamy ją mutualizmem.

Gmatwek dębowy – przykład saprofita

http://fotografia.biolog.pl/albums/

• Grzyby są organizmami cudzożywnymi – nie mają możliwości wytworzenia substancji organicznych z prostych związków nieorganicznych, korzystają z materii organicznej wytworzonej przez organizmy samożywne.

Grzyby symbiotyczne• Symbioza to zjawisko ścisłego współżycia przynajmniej dwóch gatunków, które przynosi obopólną korzyść każdej ze stron lub jednej przynosi korzyść, a drugiej nie szkodzi. W przypadku symbiozy grzyba z korzeniami mówimy o mikoryzie.•M. ektotroficzna. Powstaje tzw. opilśń, mufka – część grzybni narastająca na powierzchni korzenia . • M. endotroficzna – strzępki grzyba przenikają tkanki rośliny tworząc tzw. siatkę Hartiga.

http://www.idpan.poznan.pl/zakladyipracownie/mikoryza/mikoryza2.jpg

• Kiedy „współpracownik” staje się „niemiły”? – czasem grzyb zaczyna czerpać substancje odżywcze z korzeni przyczyniając się do obumierania rośliny. Symbioza przekształca się więc w pasożytnictwo, tym łatwiejsze, że strzępki grzyba są wewnątrz korzeni.

http://www.bank-zdjec.com/foto3/6953_b.jpg http://kartuzy.info/images/katalog/418.jpg

Podgrzybek brunatny mikoryzuje min. z sosną zwyczajną.

Z brzozą mikoryzuje koźlarz, dlatego możemy go znaleźć pośród tych drzew.

http://www.epodkarpacie.com/images/podgrzybek_brunatny1.jpg www.palczynski.eu/foto/sosna3.jpg

Rozmnażanie grzybów

1. Rozmnażanie bezpłciowe:• Fragmentacja strzępek – to sposób rozmnażania bezpłciowego polegający na

podzieleniu i rozproszeniu się grzybni. • Pączkowanie – bezpłciowe rozmnażanie się grzybów polegające na tym, że

odrywający się kawałek organizmu rodzicielskiego przekształca się w identyczną do niego kopię. Najbardziej znanym przykładem są drożdze.

• Rozsiewanie zarodników (spor) polega na wytworzeniu specjalnych komórek, przenoszonych przez wiatr lub wodę, z których powstaje nowy organizm grzyba.

2. Rozmnażanie płciowe:• Tworzenie gamet – tworzenie komórek rozrodczych, które po połączeniu wytworzą

organizm potomny. Wyróżniamy izogamię (gdzie obydwie komórki są podobne), anizogamię (gdzie różnią się wielkością i obydwie są podobnie ruchliwe), oogamię (gdzie mała ruchliwa komórka męska zapładnia wielką nieruchomą komórkę żeńską), gametangiogamię (gdzie łączą się całe wielokomórkowe gametangia – lęgnie i plemnie).

• Somatogamia - łączenie się dwóch strzępek jednojądrowych w strzępkę dwujądrową. Po połączeniu ulega ona podziałom mitotycznym tworząc rozległą grzybnię. To zjawisko typowe jest dla podstawczaków, takich jak pieczarka.

• Grzyby rozmnażają się bezpłciowo i płciowo

http://www.ekom.pl/pictures.html

http://www.wkonskich.pl/zdjecia/www_use/pomaranczka_2.jpg

Pleśń to potoczna nazwa saprofitycznych grzybów z różnych grup systematycznych (np. pleśniak, pędzlak, kropidlak, sierpik).Pleśnie przyczyniają się do znacznych strat w gospodarce człowieka. Niszczą zarówno żywność jak i materiały budowlane i ściany. Istnieją nawet gatunki grzybów, które rozkładają płyty CD.

Pleśnie to też grzyby

Drożdże to też grzybySą saprofitami żyjąc na podłożach zawierających cukry proste przeprowadzają fermentację alkoholową, przeważnie w warunkach beztlenowych. Istnieje kilkadziesiąt gatunków drożdży, które tworzą liczne odmiany.

• Piekarnictwo wykorzystuje drożdże do spulchniania ciasta. Podobnie browarnictwo i gorzelnictwo wykorzystuje je do wytwarzania etanolu.

Pączkujące drożdże

http://www.kurdesz.com/image/drozdze.jpgKomórki drożdży

Komórki drożdży

http://archiwum.wiz.pl/images/duze/1997/01/97011601.JPG