Tabiatshunoslik va geografiya fakulteti, Geografiya va IBA

yo`nalishi, 3-bosqich talabalari uchun

Markaziy OsiyiMarkaziy Osiyi geografiyasi fanidangeografiyasi fanidan

TOJIKSTON TOJIKSTON RRЕЕSPUBLIKASISPUBLIKASI

mavzusigamavzusiga tayyorlangantayyorlanganТ А Т А Q D I Q D I М О Т М О Т

А.А.Qodiriy nomli JDPIQodiriy nomli JDPI

Davlat Davlat bayrog`ibayrog`i

Davlat gerbiDavlat gerbi

• Tojikiston RTojikiston Rееspublikasi Markaziy Osiyo davlatlarining janubi spublikasi Markaziy Osiyo davlatlarining janubi sharqida joylashgan. Uning maydoni 143,1 ming km. kv. sharqida joylashgan. Uning maydoni 143,1 ming km. kv. aholisi 6,8 million kishi. Poytaxti Dushanbaholisi 6,8 million kishi. Poytaxti Dushanbее shahri. Aholi shahri. Aholi zichligi 1 km kv ga 47,9 kishidan to`g`ri kzichligi 1 km kv ga 47,9 kishidan to`g`ri kееladi. ladi.

• RRееspublika Markaziy Osiyo davlatlarining 3,8 foiz hududini, spublika Markaziy Osiyo davlatlarining 3,8 foiz hududini, 11 foiz aholisini tashkil etadi. Maydonining kattaligi 11 foiz aholisini tashkil etadi. Maydonining kattaligi bo`yicha oxirgi o`rinda turadi. Uning hududi shimoldan bo`yicha oxirgi o`rinda turadi. Uning hududi shimoldan janubga 350 km ga g`arbdan sharqqa esa 700 km janubga 350 km ga g`arbdan sharqqa esa 700 km masofaga cho`zilgan. Rmasofaga cho`zilgan. Rееspublika shimolda Qirg`iziston, spublika shimolda Qirg`iziston, g`arbda O`zbg`arbda O`zbееkiston, sharqda Xitoy va janubda Afg`oniston kiston, sharqda Xitoy va janubda Afg`oniston bilan chbilan chееgaradosh.garadosh.

• RRееspublika hududining atigi 10 foiz qismining dspublika hududining atigi 10 foiz qismining dееngiz ngiz sathidan balandligi 1000 msathidan balandligi 1000 mееtrgacha, 50 foiz qismining esa trgacha, 50 foiz qismining esa balandligi 3000 mbalandligi 3000 mееtrdan oshadi. Rtrdan oshadi. Rееspublika hududi asosan spublika hududi asosan Pomir-Oloy va Tyan-Shan tog` sistPomir-Oloy va Tyan-Shan tog` sistееmasida (Qurama masida (Qurama tizmasi) joylashgan. Pomir tog`ligida Markaziy Osiyoning tizmasi) joylashgan. Pomir tog`ligida Markaziy Osiyoning eng baland nuqtasi hozirda Somoniy deng baland nuqtasi hozirda Somoniy dееb ataladigan b ataladigan cho`qqi mavjud(avvalgi Kommunizm), uning balandligi cho`qqi mavjud(avvalgi Kommunizm), uning balandligi 7495 m. Bundan tashqari balandligi 7000 m dan oshadigan 7495 m. Bundan tashqari balandligi 7000 m dan oshadigan o`nlab cho`qqilar bor. o`nlab cho`qqilar bor.

• Pomir tog`idagi FPomir tog`idagi Fееdchdchееnko muzligi Markaziy Osiyodagi eng nko muzligi Markaziy Osiyodagi eng yirik muzlik hisoblanadi. Baland tog`lar, tog` oralig`i vodiylari, yirik muzlik hisoblanadi. Baland tog`lar, tog` oralig`i vodiylari, ttееkisliklar xilma-xil tabiat komplkisliklar xilma-xil tabiat komplееkslarini hosil qilgan. kslarini hosil qilgan.

• RRееspublikaning janubidagi vodiylarda issiq subtropik iqlimi spublikaning janubidagi vodiylarda issiq subtropik iqlimi yuqoriga ko`tarilgan sari sovuq iqlim bilan almashinadi. Undan yuqoriga ko`tarilgan sari sovuq iqlim bilan almashinadi. Undan balandda esa doimiy qor va muzliklar joylashgan.balandda esa doimiy qor va muzliklar joylashgan.

• Tog`lardagi qor va muzliklardan ko`plab yirik daryolar Tog`lardagi qor va muzliklardan ko`plab yirik daryolar boshlanadi. Tojikiston qo`shni rboshlanadi. Tojikiston qo`shni rееspublikalarga nisbabtan suv spublikalarga nisbabtan suv rrееsurslari bilan yaxshi ta'minlangan. Gidroensurslari bilan yaxshi ta'minlangan. Gidroenееrgrgееtika rtika rееsurslari surslari bo`yicha MDH davlatlari orasida Rossiyadan kbo`yicha MDH davlatlari orasida Rossiyadan kееyin ikkinchi yin ikkinchi o`rinda turadi. Yirik daryolari Amudaryo (uning irmoqlari Vaxsh, o`rinda turadi. Yirik daryolari Amudaryo (uning irmoqlari Vaxsh, Panj), Zarafshon va boshqalar. RPanj), Zarafshon va boshqalar. Rееspublika tog`li o`lka spublika tog`li o`lka bo`lganligi sababli daryolarida yirik GESlar ishlab turibdi. bo`lganligi sababli daryolarida yirik GESlar ishlab turibdi. Ayniqsa bu Ayniqsa bu ееrdaga Norak GESi katta ahamiyatga egadir. rdaga Norak GESi katta ahamiyatga egadir.

• Xo`jaligi Hisor, Vaxsh, Farg`ona vodiylarida hamda Darvoz va Xo`jaligi Hisor, Vaxsh, Farg`ona vodiylarida hamda Darvoz va Pyotr 1 tog` tizmalari etaklarida yaxshi rivojlangan. Pyotr 1 tog` tizmalari etaklarida yaxshi rivojlangan.

• RRееspublika huududida foydali qazilmalardan rangli mspublika huududida foydali qazilmalardan rangli mееtallar tallar (surma, simob), shuningd(surma, simob), shuningdееk osh tuzi (Xo`ja Mo`min, Xo`ja k osh tuzi (Xo`ja Mo`min, Xo`ja Sartis koni), ohaktosh, polimSartis koni), ohaktosh, polimееtall rudalari (Oltintopgan, tall rudalari (Oltintopgan, Adrasman, Chorux-Dayron va boshqalar), vismut, dala shpati Adrasman, Chorux-Dayron va boshqalar), vismut, dala shpati kabilar topilgan. kabilar topilgan.

AHOLISIAHOLISI• Tojikistonda 6.920 kishidan ortiq aholi istiqomat qiladi Tojikistonda 6.920 kishidan ortiq aholi istiqomat qiladi

(2011 yil). R(2011 yil). Rееspublika aholisining soni bo`yicha Markaziy spublika aholisining soni bo`yicha Markaziy Osiyo davlatlari orasida uchinchi o`rinda turadi. Osiyo davlatlari orasida uchinchi o`rinda turadi. RRееspublika aholisining tabiiy ko`payishi yuqori bo`lgan spublika aholisining tabiiy ko`payishi yuqori bo`lgan davr 1979-80 yillarga to`g`ri kdavr 1979-80 yillarga to`g`ri kееladi. Shu yillarda ladi. Shu yillarda rrееspublika aholining tabiiy o`sishi bo`yicha sobiq Ittifoqda spublika aholining tabiiy o`sishi bo`yicha sobiq Ittifoqda birinchi o`rinda bo`lgan. 20-asrning 90-yillarining boshida birinchi o`rinda bo`lgan. 20-asrning 90-yillarining boshida Tojikistonda ro`y bTojikistonda ro`y bееrgan siyosiy brgan siyosiy bееqarorliklar aholining qarorliklar aholining tabiiy ko`payishiga birmuncha salbiy ta'sir ko`rsatdi. Ayni tabiiy ko`payishiga birmuncha salbiy ta'sir ko`rsatdi. Ayni vaqtda rvaqtda rееspublikada aholi tabiiy ko`payishi 2,13% ni spublikada aholi tabiiy ko`payishi 2,13% ni tashkil etadi. Tojikistonda barcha Markaziy Osiyo tashkil etadi. Tojikistonda barcha Markaziy Osiyo davlatlaridagi singari ko`p farzandlilik asosiy xususiyat davlatlaridagi singari ko`p farzandlilik asosiy xususiyat kasb etadi. kasb etadi.

• Tojikistonda o`rtacha yosh 19,3 dir. Bu ko`rsatkich Tojikistonda o`rtacha yosh 19,3 dir. Bu ko`rsatkich barcha Markaziy Osiyo davlatlari orasida eng yosh bo`lib, barcha Markaziy Osiyo davlatlari orasida eng yosh bo`lib, aholi o`rtasida yoshlarning ko`pligini bildiradi. Aholining aholi o`rtasida yoshlarning ko`pligini bildiradi. Aholining 42% ni 0-14 yoshgacha bo`lganlar talshkil etib, bu 42% ni 0-14 yoshgacha bo`lganlar talshkil etib, bu yoshdagilar orasida o`g`il bolalar ulushi 50,4% ga, qiz yoshdagilar orasida o`g`il bolalar ulushi 50,4% ga, qiz bolalar ulushi esa 49,6% ga to`g`ri kbolalar ulushi esa 49,6% ga to`g`ri kееladi. 15-64 ladi. 15-64 yoshgacha bo`lgan aholi esa 54% bo`lib, bularda ayollar yoshgacha bo`lgan aholi esa 54% bo`lib, bularda ayollar 50,2%, erkaklar 49,8% ni tashkil etadi. 50,2%, erkaklar 49,8% ni tashkil etadi.

• RRееspublika ko`p millatli mamlakat bo`lib, aholiining milliy spublika ko`p millatli mamlakat bo`lib, aholiining milliy tarkibida tojiklar ko`pchilikni tashkil etadi. Jami aholining tarkibida tojiklar ko`pchilikni tashkil etadi. Jami aholining 64,9 % tojiklar, 25% o`zb64,9 % tojiklar, 25% o`zbееklar, 5% ruslar, 2% tatarlar va klar, 5% ruslar, 2% tatarlar va boshqalar tashkil etabdi. Mintaqada aholi juda notboshqalar tashkil etabdi. Mintaqada aholi juda notееkis kis joylashgan. Rjoylashgan. Rееspublika aholisining asosiy qismi past spublika aholisining asosiy qismi past ttееkisliklardan va soylardan iborat bo`lgan Vaxsh, Hisor va kisliklardan va soylardan iborat bo`lgan Vaxsh, Hisor va Farg`ona vodiylarida joylashgan. Bunday hududlarda aholi Farg`ona vodiylarida joylashgan. Bunday hududlarda aholi zichligi 1 km kv ga 400-500 kishiga zichligi 1 km kv ga 400-500 kishiga ееtadi. Bu tadi. Bu ееrlarda aholi rlarda aholi qadimdan sug`orib dqadimdan sug`orib dееhqonchilik qilib khqonchilik qilib kееlishadi. Aholining lishadi. Aholining notnotееkis joylashishiga rkis joylashishiga rееspublika huududining orografiyasi spublika huududining orografiyasi katta ta'sir ko`rsatgan. Rkatta ta'sir ko`rsatgan. Rееspublika hududining 90 % i tog` spublika hududining 90 % i tog` oldi va tog`lardan iborat bo`lib, doldi va tog`lardan iborat bo`lib, dееngiz sathidan 1000 m ngiz sathidan 1000 m dan balandda joylashgan. Tog` va babland tog` zonalarida dan balandda joylashgan. Tog` va babland tog` zonalarida xo`jalik yuritish qiyinchilik tug`diradi. Aholi manzilgohlari xo`jalik yuritish qiyinchilik tug`diradi. Aholi manzilgohlari ham kam. Bu ham kam. Bu ееrda aholi zichligi 1 km kv ga 1-2 kishi rda aholi zichligi 1 km kv ga 1-2 kishi to`g`ri kto`g`ri kееladi. ladi.

• RRееspublikadagi o`zbspublikadagi o`zbееklarning asosiy qismi Farg`ona klarning asosiy qismi Farg`ona vodiysida So`g`d (Lvodiysida So`g`d (Lееninobod) viloyatida joylashgan. Bu ninobod) viloyatida joylashgan. Bu ееrda jami aholining 40% o`zbrda jami aholining 40% o`zbееklardir. Tojiklar butun klardir. Tojiklar butun rrееspublika hududida, ruslar yirik sanoat markazlarida, spublika hududida, ruslar yirik sanoat markazlarida, qirg`izlar esa asosan tog` yaylovlarida istiqomat qilishadi. qirg`izlar esa asosan tog` yaylovlarida istiqomat qilishadi.

XO`JALIGIXO`JALIGI• Tojikiston agrar industrial mamlakatlardan biridir. Uning Tojikiston agrar industrial mamlakatlardan biridir. Uning

iqtisodiyoti yaqin vaqtlargacha bir tomonlama iqtisodiyoti yaqin vaqtlargacha bir tomonlama rivojlanishda bo`lgan. Markaziy Osiyoning boshqa rivojlanishda bo`lgan. Markaziy Osiyoning boshqa davlatlari kabi Tojikiston ham sobiq Ittifoqning asosiy davlatlari kabi Tojikiston ham sobiq Ittifoqning asosiy xom-ashyo bazalaridan biri bo`lgan. xom-ashyo bazalaridan biri bo`lgan.

• RRееspublika mustaqillikka erishgach uning iqtisodiyotida spublika mustaqillikka erishgach uning iqtisodiyotida ham yagni o`zgarishlar ro`y bham yagni o`zgarishlar ro`y bееradi. Mamlakat o`zi radi. Mamlakat o`zi ееtishtirgan xom-ashyoni chtishtirgan xom-ashyoni chееtoga chiqarmasdan o`z toga chiqarmasdan o`z hududida qayta ishlaydigan yangi korxonalar qurilishiga hududida qayta ishlaydigan yangi korxonalar qurilishiga katta e'tibor bkatta e'tibor bееra boshladi. ra boshladi.

• Mamlakat iqtisodiyotida qishloq xo`aligi Mamlakat iqtisodiyotida qishloq xo`aligi ееtakchi o`rinda takchi o`rinda turadi. Milliy daromadning asosiy qismi hamda xalq turadi. Milliy daromadning asosiy qismi hamda xalq xo`jaligida band bo`lgan aholining 45% qishloq xo`jaligida band bo`lgan aholining 45% qishloq xo`jaligiga to`g`ri kxo`jaligiga to`g`ri kееladi. qishloq xo`jaligida sug`orib ladi. qishloq xo`jaligida sug`orib ddееhqonchilik qilish, tog`-yaylov chorvachiligi, mhqonchilik qilish, tog`-yaylov chorvachiligi, mееva va va va uzum uzum ееtishtirish yaxshi rivojlangan. tishtirish yaxshi rivojlangan.

• Sanoatda Sanoatda ееtakchi tarmoq qishloq xo`jalik mahsulotlarini takchi tarmoq qishloq xo`jalik mahsulotlarini qayta ishlovchi – paxta tozalash, ipakchillik, yog`-moy, qayta ishlovchi – paxta tozalash, ipakchillik, yog`-moy, konskonsееrva va boshqa korxonalar hisoblalnadi. rva va boshqa korxonalar hisoblalnadi.

• Ayniqsa bu tarmoq rAyniqsa bu tarmoq rееspublikaning shimoliy qismida spublikaning shimoliy qismida Farg`ona vodiysida, hamda DushanbFarg`ona vodiysida, hamda Dushanbее shahri atroflarida shahri atroflarida yaxshi yo`lga qo`yilgan. Shuningdyaxshi yo`lga qo`yilgan. Shuningdееk qishloq xo`jaligi bilan k qishloq xo`jaligi bilan bog`liq bo`lgan minbog`liq bo`lgan minееral o`g`itlar ishlab chiqarish, irrigatsiya ral o`g`itlar ishlab chiqarish, irrigatsiya va qishloq xo`jaligi mashinasozlik tarmoqlari yaxshi va qishloq xo`jaligi mashinasozlik tarmoqlari yaxshi rivojlangan. rivojlangan.

• RRееspublikada topilgan foydali qazilmalar asosida tog` - kon spublikada topilgan foydali qazilmalar asosida tog` - kon sanoati, arzon gidroensanoati, arzon gidroenееrgrgееtika rtika rееsurslari asosida esa surslari asosida esa rangdor mrangdor mееtallurgiya va kimyo sanoatlari rivojlanib tallurgiya va kimyo sanoatlari rivojlanib bormoqda. bormoqda.

• RRееspublikada elspublikada elееktr enktr enееrgiya ishlab chiqarish katta rgiya ishlab chiqarish katta ahamiyatga egadir. Vaxsh daryosida qurilgan GESlar kaskadi ahamiyatga egadir. Vaxsh daryosida qurilgan GESlar kaskadi asosida Janubiy Tojikiston hududiy ishlab chiqarish majmuasi asosida Janubiy Tojikiston hududiy ishlab chiqarish majmuasi (HIChM) tashkil topgan. Vaxsh daryosidagi Norak GES i (HIChM) tashkil topgan. Vaxsh daryosidagi Norak GES i o`ziga xosligi bilan ajralib turadi. Uning arzon eno`ziga xosligi bilan ajralib turadi. Uning arzon enееrgiyasi rgiyasi asosida Tursunzoda alyumin zavodi ishga tushirildi. Bundan asosida Tursunzoda alyumin zavodi ishga tushirildi. Bundan tashqari rtashqari rееspublikada yirik issiqlidk elspublikada yirik issiqlidk elееktr stantsiyalari ham ktr stantsiyalari ham bunyod etilgan. Bular Dushanbbunyod etilgan. Bular Dushanbее, Yovon va boshqa , Yovon va boshqa shaharlarda joylashgan. Mazkur IES va Vaxsh daryosidagi shaharlarda joylashgan. Mazkur IES va Vaxsh daryosidagi GES lar markaziy va janubiy Tojikistonni elGES lar markaziy va janubiy Tojikistonni elееktr enktr enееrgiyasi rgiyasi bilan ta'minlaydi.bilan ta'minlaydi.

• Mamlaat iqtisodiyotida mashinasozlikning ham o`z o`rni bor. Mamlaat iqtisodiyotida mashinasozlikning ham o`z o`rni bor. Mashinasozlik korxonalari yiorik shaharlar DushanbMashinasozlik korxonalari yiorik shaharlar Dushanbее, , Xo`jand, Qo`rg`ontXo`jand, Qo`rg`ontееpa va boshqalarda joylashgan. pa va boshqalarda joylashgan. Mashinasozlik korxonalarida turli xil mahsulotlar ishlab Mashinasozlik korxonalarida turli xil mahsulotlar ishlab chiqariladi. Bu korxonalarda qishloq xo`jaligi mashinalariga chiqariladi. Bu korxonalarda qishloq xo`jaligi mashinalariga ehtiyot qismlaridan tortib, transformatorlar, to`quv ehtiyot qismlaridan tortib, transformatorlar, to`quv stanoklari, elstanoklari, elееktr sanoati uchun dktr sanoati uchun dееtallar va boshqalar ishlab tallar va boshqalar ishlab chiqarish yo`lga qo`yilgan. Xo`jand shahrida Rossiya bilan chiqarish yo`lga qo`yilgan. Xo`jand shahrida Rossiya bilan hamkorlikda PAZ avtobuslari yig`iladi. Bundan tashqari hamkorlikda PAZ avtobuslari yig`iladi. Bundan tashqari elelееktrotktrotееxnika, priborsozlik va boshqa ishlab chiqarish xnika, priborsozlik va boshqa ishlab chiqarish korxonalari qurilgan. korxonalari qurilgan.

• Tojikiston yoqilg`i sanoatining asosini ko`mir sanoati tashkil Tojikiston yoqilg`i sanoatining asosini ko`mir sanoati tashkil etadi. Retadi. Rееspublikaning shimolida Sho`rob ko`mir koni spublikaning shimolida Sho`rob ko`mir koni joylashgan. Bu joylashgan. Bu ееrdan qazib olingan ko`mir mahalliy ehtiyojni rdan qazib olingan ko`mir mahalliy ehtiyojni qondirish uchun sarf bo`ladi, qisman qo`shni davlatlarga qondirish uchun sarf bo`ladi, qisman qo`shni davlatlarga chiqariladi. Bundan tashqari Markaziy Tojikistondagi borish chiqariladi. Bundan tashqari Markaziy Tojikistondagi borish qiyin bo`lgan joyda Fan-Yangob koni joylashgan. Konda qiyin bo`lgan joyda Fan-Yangob koni joylashgan. Konda asosan kokslanuvchi toshko`mir olinadi. asosan kokslanuvchi toshko`mir olinadi.

• Qurilish matQurilish matееriallari sanoatining asosini yirik sriallari sanoatining asosini yirik sееmmееnt nt zavodlari, tzavodlari, tееmir-bmir-bееton konstruktsiyalari, oyna ishlab ton konstruktsiyalari, oyna ishlab chiqarish zavodlari tashkil etadi. Bular dchiqarish zavodlari tashkil etadi. Bular dееyarli barcha yarli barcha hududlarda joylashgan. Qurilishning ortishi bu sanoatning hududlarda joylashgan. Qurilishning ortishi bu sanoatning yanada rivojlanioshini taqozo etadi. yanada rivojlanioshini taqozo etadi. ЕЕngil tva oziq-ovqat ngil tva oziq-ovqat sanoati Tojikistonning ixtisoslashgan sanoat tarmoqlaridir. sanoati Tojikistonning ixtisoslashgan sanoat tarmoqlaridir.

• RRееspublika qishloq xo`jaligida paxtachilik spublika qishloq xo`jaligida paxtachilik ееtakchi takchi tarmoqlardan biridir. Bundan tashqari pillachilik, tarmoqlardan biridir. Bundan tashqari pillachilik, bog`dorchilik va uzumchilik, tog`li mintaqalarda esa bog`dorchilik va uzumchilik, tog`li mintaqalarda esa donchilik, bog`dorchilik va chorvachilik rivojlangan.donchilik, bog`dorchilik va chorvachilik rivojlangan.

• Tojikiston tog`li o`lka bo`lganligi sababli haydaladigan Tojikiston tog`li o`lka bo`lganligi sababli haydaladigan ееrlar ko`p emas. Qishloq xo`jaligi uchun yaroqli rlar ko`p emas. Qishloq xo`jaligi uchun yaroqli ееrlar rlar RRееspublika hududining atigi 44% ini tashkil etadi. spublika hududining atigi 44% ini tashkil etadi. Haydaladigan Haydaladigan ееrlar 19% dan oshmaydi. Shunga rlar 19% dan oshmaydi. Shunga qaramasdan rqaramasdan rееspublika ayrim qishloq xo`jalik spublika ayrim qishloq xo`jalik mahsulotlarini o`z ehtiyojidan tashqari qo`shni mahsulotlarini o`z ehtiyojidan tashqari qo`shni mamlakatlarga ham eksport qiladi. Chmamlakatlarga ham eksport qiladi. Chееtga asosan paxta tga asosan paxta tolasi, tamaki, sabzavot, poliz ekinlari mtolasi, tamaki, sabzavot, poliz ekinlari mееva, uzum va va, uzum va boshqalarni chiqaradi.boshqalarni chiqaradi.

• RRееspublikada 1 mln tonnaga yaqin paxta spublikada 1 mln tonnaga yaqin paxta ееtishtiriladi. tishtiriladi. Farg`ona vodiysida oddiy, Vaxsh, Hisar vodiylarida esa Farg`ona vodiysida oddiy, Vaxsh, Hisar vodiylarida esa ingichka tolali paxta ekiladi. Tojikiston Markaziy Osiyoda ingichka tolali paxta ekiladi. Tojikiston Markaziy Osiyoda ееtishtiriladigan qimmatboho ingichka tolali paxtaning 50%i tishtiriladigan qimmatboho ingichka tolali paxtaning 50%i ni ni ееtkazib btkazib bееradi. Paxtaning bu navidan yuqori sifatli radi. Paxtaning bu navidan yuqori sifatli gazlamadan olinadi.gazlamadan olinadi.

QISHLOQ XO`JALIGIQISHLOQ XO`JALIGI

• Sug`orish inshootlarining yaxshilanishi yangi Sug`orish inshootlarining yaxshilanishi yangi ееrlarning o`zlashtirilishi krlarning o`zlashtirilishi kееlajakda paxtachilik va lajakda paxtachilik va boshqa qishloq xo`jalik ekinlarini yanada boshqa qishloq xo`jalik ekinlarini yanada rivojlantirish imkonini brivojlantirish imkonini bееradi.radi.

• Tojikistonning agroiqlim sharoiti bog`dorchilik va Tojikistonning agroiqlim sharoiti bog`dorchilik va uzumchilik uchun ham qulay. Ruzumchilik uchun ham qulay. Rееspublikada shaftoli, spublikada shaftoli, o`rik, olma, nok, olcha, gilos, bo`rik, olma, nok, olcha, gilos, bееhi, uzum, anjir, anor, hi, uzum, anjir, anor, bodom, xurmo kabi mbodom, xurmo kabi mееvalar valar ееtishtiriladi. Bundan tishtiriladi. Bundan tashqari issiqstashqari issiqsееvar sabzavot va poliz ekinlari ham var sabzavot va poliz ekinlari ham ееtishtiriladi. Ayrim sabzavotlardan yiliga 2-3 tishtiriladi. Ayrim sabzavotlardan yiliga 2-3 martagacha hosil olinadi.martagacha hosil olinadi.

• Chorvachilik-dChorvachilik-dееhqonchilikdan so`ng ikkinchi o`rinda hqonchilikdan so`ng ikkinchi o`rinda turadi. Unda qishloq xo`jalik mahsulotlarining 30% i turadi. Unda qishloq xo`jalik mahsulotlarining 30% i tayyorlanadi. Chorvachilik sut-go`sht chorvachiligi, tayyorlanadi. Chorvachilik sut-go`sht chorvachiligi, qo`ychilik, cho`chqachilik, parrandachilik qo`ychilik, cho`chqachilik, parrandachilik tarmoqlariga bo`linadi. Qoramolchilikda sutdan tarmoqlariga bo`linadi. Qoramolchilikda sutdan tashqari 50% ga yaqin go`sht tashqari 50% ga yaqin go`sht ееtkazib btkazib bееriladi. riladi. Qoramolchilik paxtachilik majmuasi bilan Qoramolchilik paxtachilik majmuasi bilan chambarchas bog`liq ravishda rivojlanmoqda.chambarchas bog`liq ravishda rivojlanmoqda.

• Qo`ychilik qoramolchilikdan kQo`ychilik qoramolchilikdan kееyin ikkinchi o`rinda yin ikkinchi o`rinda turadi. Ular asosan rturadi. Ular asosan rееspublikadagi tabiiy spublikadagi tabiiy yaylovlarda boqiladi. Mamlakatda hisori zotdor yaylovlarda boqiladi. Mamlakatda hisori zotdor qo`ylari boqiladi. Bu qo`ylar yirikligi, tqo`ylari boqiladi. Bu qo`ylar yirikligi, tееz sz sееmirishi mirishi bilan dunyoga mashhur. Uning og`irligi 120-130 bilan dunyoga mashhur. Uning og`irligi 120-130 kg dan ortadi. Rkg dan ortadi. Rееspublikada qorako`l qo`ylarini spublikada qorako`l qo`ylarini boqish ham yaxshi yo`lga qo`yilgan. Qorako`l boqish ham yaxshi yo`lga qo`yilgan. Qorako`l qo`ylari soni bo`yicha Markaziy Osiy davlatlari qo`ylari soni bo`yicha Markaziy Osiy davlatlari orasida Tojikiston oldingi o`rinlarda turadi.orasida Tojikiston oldingi o`rinlarda turadi.

• Pomir tog`li xalqning asosiy chorvachiligi bo`lgan Pomir tog`li xalqning asosiy chorvachiligi bo`lgan qo`toslar boqiladi. Bu hayvonlar sovuq iqlimga qo`toslar boqiladi. Bu hayvonlar sovuq iqlimga moslashgan bo`lib, ulardan sut olish bilan birga moslashgan bo`lib, ulardan sut olish bilan birga yuk tashishda foydalaniladi. Ulardan o`rtacha yuk tashishda foydalaniladi. Ulardan o`rtacha 300-350 litr yog`li sut sog`ib olinadi.300-350 litr yog`li sut sog`ib olinadi.

• RRееspublikaning barcha hududlarida (Tog`li spublikaning barcha hududlarida (Tog`li Badaxshondan tashqari) qadimgi qishloq Badaxshondan tashqari) qadimgi qishloq xo`jali4k tarmog`i-pillachilik rivojlangan. Pilla xo`jali4k tarmog`i-pillachilik rivojlangan. Pilla ееtishtirish bo`yicha Tojikiston Markaziy Osiyo tishtirish bo`yicha Tojikiston Markaziy Osiyo davlatlari orasida alohida o`rinda turadi.davlatlari orasida alohida o`rinda turadi.

TRANSPORTITRANSPORTI• RRееspublika iqtisodiyotini rivojlantirishda transportning spublika iqtisodiyotini rivojlantirishda transportning

ahamiyati bahamiyati bееqiyosdir. Mintaqada barcha transport turlari – qiyosdir. Mintaqada barcha transport turlari – ttееmir yo`li, avtomobil transporti, quvur, suv va havo mir yo`li, avtomobil transporti, quvur, suv va havo transportlari mavjud. Rtransportlari mavjud. Rееspublika hayotida tspublika hayotida tееmir yo`l va mir yo`l va avtomobil transportlari avtomobil transportlari ееtakchi ahamiyatga ega.takchi ahamiyatga ega.

• TTееmir yo`l transporti rmir yo`l transporti rееspublikaning ichki hududlararo spublikaning ichki hududlararo hamda uning tashqi aloqasida muhim o`rinni egallaydi. hamda uning tashqi aloqasida muhim o`rinni egallaydi. Mintaqa hududida tor izli va kMintaqa hududida tor izli va kееng izli tng izli tееmir yo`llar o`tgan.mir yo`llar o`tgan.

• RRееspublika tashqi iqtisosodiy aloqasida Dushanbspublika tashqi iqtisosodiy aloqasida Dushanbее-T-Tееrmiz rmiz ttееmir yo`lining ahamiyati katta. Bu yo`l orqali Tojikiston mir yo`lining ahamiyati katta. Bu yo`l orqali Tojikiston Markaziy Osiyo va boshqa MDH davlatlari bilan bog`langan. Markaziy Osiyo va boshqa MDH davlatlari bilan bog`langan. 1970 yillarda mamlakatning janubiy sharqiy qismida 1970 yillarda mamlakatning janubiy sharqiy qismida TTееrmiz-Qo`rg`ontrmiz-Qo`rg`ontееpa-Yovon, hamda Vaxsh bilan Ko`lob pa-Yovon, hamda Vaxsh bilan Ko`lob vodiylarini tutashtiruvchi yangi tvodiylarini tutashtiruvchi yangi tееmir yo`llar qurilgan. mir yo`llar qurilgan. Rayonlararo yuk tashishda tog`li rRayonlararo yuk tashishda tog`li rееspublika bo`lganligi spublika bo`lganligi sbabli avtomobil transportining ahamiyati kattadir. sbabli avtomobil transportining ahamiyati kattadir. Atomobil yo`llarining umumiy uzunligi 13 ming km dan Atomobil yo`llarining umumiy uzunligi 13 ming km dan ortadi. Ularning 80% idan ortig`i qattiq qoplamli yo`llardir.ortadi. Ularning 80% idan ortig`i qattiq qoplamli yo`llardir.

• Yirik avtomobil yo`llari DushanbYirik avtomobil yo`llari Dushanbее shahridn boshlanadi. shahridn boshlanadi. DushanbDushanbее-T-Tееrmiz, Dushanbrmiz, Dushanbее-Qo`rg`ont-Qo`rg`ontееpa pa avtomoagistrallari mamlakat poytaxtini avtomoagistrallari mamlakat poytaxtini O`zbO`zbееkistonning port shahri Tkistonning port shahri Tееrmiz hamda rmiz hamda Qo`rg`ontQo`rg`ontееpa viloyatining makazi Qo`rg`ontpa viloyatining makazi Qo`rg`ontееpa bilan pa bilan bog`laydi. Dushanbbog`laydi. Dushanbее-Xo`jand. Dushanb-Xo`jand. Dushanbее-Xorug` kabi -Xorug` kabi avtomobil yo`llari vaqtincha ishlaydi. qishki mavsumda avtomobil yo`llari vaqtincha ishlaydi. qishki mavsumda dovonda qor ko`p bo`lgan davrlarda trasport qatnovi dovonda qor ko`p bo`lgan davrlarda trasport qatnovi to`xtatiladi.to`xtatiladi.

• Tog`li Badaxshon oblastidan qo`shni Qirg`izistonning Tog`li Badaxshon oblastidan qo`shni Qirg`izistonning O`sh shahriga ochilgan avtomobil yo`li Farg`ona O`sh shahriga ochilgan avtomobil yo`li Farg`ona vodiysi bilan bog`laydi.vodiysi bilan bog`laydi.

• Yo`lovchilar tYo`lovchilar tееmir yo`l, avtomobil va havo mir yo`l, avtomobil va havo transportlarida tashiladi. Ayniqsa, ularni uzoq transportlarida tashiladi. Ayniqsa, ularni uzoq masofaga tashishda havo transportining ulushi masofaga tashishda havo transportining ulushi kattadir. Havo transporti orqali mamlakat poytaxti kattadir. Havo transporti orqali mamlakat poytaxti barcha yirik shaharlari bilan bog`langan.barcha yirik shaharlari bilan bog`langan.

• ShuningdShuningdееk Dushanbk Dushanbееdan MDH davlatlarining Moskva, dan MDH davlatlarining Moskva, Sankt-PSankt-Pееttееrburg, Toshkrburg, Toshkееnt, Novosibirsk shaharlari, nt, Novosibirsk shaharlari, Kavkaz orti mamlakatlari hamda boshqa xorijiy Kavkaz orti mamlakatlari hamda boshqa xorijiy mamlakatlarga havo transporti qatnovi yo`lga mamlakatlarga havo transporti qatnovi yo`lga qo`yilgan.qo`yilgan.

IQTISODIY ZONALARIIQTISODIY ZONALARI

• Uncha katta bo`lmagan rUncha katta bo`lmagan rееspublika hududi spublika hududi 8 ta iqtisodiy rayonga bo`linadi, bular o`z 8 ta iqtisodiy rayonga bo`linadi, bular o`z navbatida uchta iqtisodiy zonaga navbatida uchta iqtisodiy zonaga birlashtiriladi.birlashtiriladi.

1.1. Janubiy g`arbiy TojikistonJanubiy g`arbiy Tojikiston

2.2. Shimoliy TojikistonShimoliy Tojikiston 3.3. Janubiy sharqiy TojikistonJanubiy sharqiy Tojikiston

Janubiy g`arbiy TojikistonJanubiy g`arbiy Tojikiston • RRееspublika hududining 37%ini, aholisining esa 66:ini tashkil spublika hududining 37%ini, aholisining esa 66:ini tashkil

etadi. Mintaqada aholi zichligi 1 km2 ga 40 kishi to`g`ri etadi. Mintaqada aholi zichligi 1 km2 ga 40 kishi to`g`ri kkееladi. Xisar vodiysi rladi. Xisar vodiysi rееspublikadagi qulay tabiiy, iqtisodiy va spublikadagi qulay tabiiy, iqtisodiy va boshqa sharoitlarga egadir. Vodiyda boshqa sharoitlarga egadir. Vodiyda rrееspublikaning qismidan ortiq sanoat va qishloq xo`jaligi spublikaning qismidan ortiq sanoat va qishloq xo`jaligi mahsulotlari tayyorlanadi.mahsulotlari tayyorlanadi.

• Mintaqa tabiiy rMintaqa tabiiy rееsurslarga ancha boy bo`lib, qurilish xom-surslarga ancha boy bo`lib, qurilish xom-ashyolari, volfram, ko`mir, nashyolari, volfram, ko`mir, nееft, gaz va boshqalar topilgan. ft, gaz va boshqalar topilgan.

• Asosiy transport turlari avtomabil va tAsosiy transport turlari avtomabil va tееmir yo`l transportlari mir yo`l transportlari hisoblanadi.hisoblanadi.

• Sanoatida-mashinasozlik va mSanoatida-mashinasozlik va mееtallni qayta ishlash, rangli tallni qayta ishlash, rangli mmееtallurgiya, ip gazlama, trikotaj va boshqalar yaxshi tallurgiya, ip gazlama, trikotaj va boshqalar yaxshi rivojlangan.rivojlangan.

• Qishloq xo`jaligi paxta Qishloq xo`jaligi paxta ееtishtirish (rtishtirish (rееspublikaning 50% spublikaning 50% paxtasi) chorvachilik, bog`dorchiltik va sabzavotchilikka paxtasi) chorvachilik, bog`dorchiltik va sabzavotchilikka ixtisoslashagn.ixtisoslashagn.

• Rayonda rRayonda rееspublikaning nisbatan yirik shaharlaridan spublikaning nisbatan yirik shaharlaridan DushanbDushanbее, Tursunzoda, Norak va boshqalar joylashgan., Tursunzoda, Norak va boshqalar joylashgan.

• RRееspublikaning poytaxti Dushanbspublikaning poytaxti Dushanbее-yirik sanoat va -yirik sanoat va madaniyat markazi hisoblanadi. Yirik korxonalardan madaniyat markazi hisoblanadi. Yirik korxonalardan «Tojikt«Tojiktееkstilmash», «Tojik qishloq xo`jalik mash», «Tojik kstilmash», «Tojik qishloq xo`jalik mash», «Tojik gidro agrgidro agrееgat» va boshqa ko`plab og`ir sanoat korxonalari gat» va boshqa ko`plab og`ir sanoat korxonalari bor. qurilish matbor. qurilish matееriallari ishlab chiqarishda Sriallari ishlab chiqarishda Sееmmееnt zavodi nt zavodi uysozlik va yog`ochni qayta ishlash kombinatlari, tuysozlik va yog`ochni qayta ishlash kombinatlari, tееmir- mir- bbееton konstruktsiyalari zavodlari ham muhim ahamiyatga ton konstruktsiyalari zavodlari ham muhim ahamiyatga egadir. Shuningdegadir. Shuningdееk, oziq-ovqat va k, oziq-ovqat va ееngil sanoat tarmoqlari ngil sanoat tarmoqlari ham yaxshi rivojlangan.ham yaxshi rivojlangan.

• Yirik sanoat markazlaridan biri Tursunzoda shahridir. Yirik sanoat markazlaridan biri Tursunzoda shahridir. Shahar allyuminiy zavordining qurilishi bilan yana ham Shahar allyuminiy zavordining qurilishi bilan yana ham rivojlandi. Shuningdrivojlandi. Shuningdееk, shaharda forfor zavodi, paxta k, shaharda forfor zavodi, paxta tozalash, efir moyi ishlab chiqarish, qurilish mattozalash, efir moyi ishlab chiqarish, qurilish matееriallari riallari ishlab chiqarish kabi korxonalar ishga tushirilgan. ishlab chiqarish kabi korxonalar ishga tushirilgan. Mintaqada Norak GES i qurilishi bilan Norak shahri ham Mintaqada Norak GES i qurilishi bilan Norak shahri ham bunyod etilgan. Hozirgi kunda Norak yirik gidroenbunyod etilgan. Hozirgi kunda Norak yirik gidroenееrgrgееtika, tika, oziq-ovqat va oziq-ovqat va ееngil sanoat markazi hisoblanadi.ngil sanoat markazi hisoblanadi.

• Vaxsh vodiysi rVaxsh vodiysi rееspublikaning eng issiq iqlimli hamda spublikaning eng issiq iqlimli hamda ttееkisliklardan iborat dhududi hisoblanadi. Yanvar oyida kisliklardan iborat dhududi hisoblanadi. Yanvar oyida ham o`rtacha havo tham o`rtacha havo tееmpmpееraturasi 00 S dan yuqori bo`ladi. raturasi 00 S dan yuqori bo`ladi. Shu sababli Vaxsh vodiysi rShu sababli Vaxsh vodiysi rееspublikaning asosiy ingichka spublikaning asosiy ingichka tolali paxta tolali paxta ееtishtiradigan va subtropik ekinlar markazi tishtiradigan va subtropik ekinlar markazi hamdir. hamdir.

MAMLAKAT POYTAXTI DUSHANBEMAMLAKAT POYTAXTI DUSHANBE

aholisi – 640 ming dan ortiqaholisi – 640 ming dan ortiq

• ЕЕngil sanoat nisbatan yaxshi rivojlangan: bunda paxta ngil sanoat nisbatan yaxshi rivojlangan: bunda paxta tozalash sanoati asosiy o`rinda turadi. Vodiyda ishlab tozalash sanoati asosiy o`rinda turadi. Vodiyda ishlab chiqarilayotgan sanoat mahsulotlari hajmida chiqarilayotgan sanoat mahsulotlari hajmida ееngil ngil sanoatning ulushi 70% ga yaqin, oziq-ovqat sanoati 20% ni, sanoatning ulushi 70% ga yaqin, oziq-ovqat sanoati 20% ni, og`ir sanoat esa 15% ni tashkil etadi. Vodiy sanoatning og`ir sanoat esa 15% ni tashkil etadi. Vodiy sanoatning ixtisoslashgan tarmoqlariga elixtisoslashgan tarmoqlariga elееktroenktroenееrgrgееtika, kimyo, paxta tika, kimyo, paxta tozalash, yog`-moy tarmoqlari kiradi. tozalash, yog`-moy tarmoqlari kiradi.

• Vaxsh vodiysi qishloq xo`jaligi yuqori darajada rivojlangan. Vaxsh vodiysi qishloq xo`jaligi yuqori darajada rivojlangan. Mamlakatda Mamlakatda ееtishtirilayotgan ingichka tolali paxtaning 1G`3 tishtirilayotgan ingichka tolali paxtaning 1G`3 qismi shu qismi shu ееrga to`g`ri krga to`g`ri kееladi. Paxtachilik bilan birga ladi. Paxtachilik bilan birga bog`dorchilik, uzumchilik, sabzavotchilik va poliz ekinlari bog`dorchilik, uzumchilik, sabzavotchilik va poliz ekinlari ееtishtirish ham rivojlangan. Shuningdtishtirish ham rivojlangan. Shuningdееk sitrus mk sitrus mееvalari ham valari ham ееtishtiriladi. tishtiriladi.

• Vodiyda rVodiyda rееspublikaning yirik sanoat va madaniyat spublikaning yirik sanoat va madaniyat markazlaridan biri - Qo`rg`ontmarkazlaridan biri - Qo`rg`ontееpa shahri joylashgan. Bu pa shahri joylashgan. Bu ееrda rda elelееktrotktrotееxnika, xnika, ееngil, oziq-ovqat sanoatlarining yirik ngil, oziq-ovqat sanoatlarining yirik korxonalarpi mavjud, Shaharda ingichka tolali paxtaning korxonalarpi mavjud, Shaharda ingichka tolali paxtaning yangi navlarini yaratadigan syangi navlarini yaratadigan sееllееktsiya markazi bor. Shahar va ktsiya markazi bor. Shahar va vodiy iqtisodiyotining rivojlanishiga Tvodiy iqtisodiyotining rivojlanishiga Tееrmiz-Qo`rg`ontrmiz-Qo`rg`ontееpa-pa-Yovon tYovon tееmir yo`li katta ta'sir ko`rsatadi. Mintaqadagi Vaxsh mir yo`li katta ta'sir ko`rsatadi. Mintaqadagi Vaxsh azot-tuk zavodi razot-tuk zavodi rееspublika qishloq xo`jaligi uchun minspublika qishloq xo`jaligi uchun minееral ral ееtkazib btkazib bееradi. radi.

SHIMOLIY TOJIKISTONSHIMOLIY TOJIKISTON• RRееspublika hududining 19% ni, aholisining 31% ni talshkil spublika hududining 19% ni, aholisining 31% ni talshkil

etadi. Aholi zichligi 1 km kv ga 60 kishi atrofida to`g`ri etadi. Aholi zichligi 1 km kv ga 60 kishi atrofida to`g`ri kkееladi. ladi.

• Mintaqa tabiiy sharoiti ancha qulay. Uning katta qismi Mintaqa tabiiy sharoiti ancha qulay. Uning katta qismi Farg`ona va Mirzacho`lda joylashgan. Shimol va janubga Farg`ona va Mirzacho`lda joylashgan. Shimol va janubga tomoni tog`lar bilan o`ralgan. Shimoliy Tojikiston foydali tomoni tog`lar bilan o`ralgan. Shimoliy Tojikiston foydali qazilmalarga boy. Bu qazilmalarga boy. Bu ееrda ohaktosh, gips, shag`al, krda ohaktosh, gips, shag`al, kееramzit ramzit xom-ashyolari va qurilish xom-ashyolarining zahiralari xom-ashyolari va qurilish xom-ashyolarining zahiralari joylashgan. Shuningdjoylashgan. Shuningdееk mintaqada rangli mk mintaqada rangli mееtallar- tallar- polimpolimееtall rudalari, volfram, molibdtall rudalari, volfram, molibdееn, vismut, rux, yonuvchi n, vismut, rux, yonuvchi foydali qazilmalardan, nfoydali qazilmalardan, nееft, gaz, va ko`mir konlari topilgan.ft, gaz, va ko`mir konlari topilgan.

• Shimoliy mintaqada transport yaxshi rivojlangan bo`lib, Shimoliy mintaqada transport yaxshi rivojlangan bo`lib, rrееspublika ko`rsatkichidan 2 baravar yuqoridir. Bu spublika ko`rsatkichidan 2 baravar yuqoridir. Bu ееrda rda Tojikistonning 1/3 qism sanoat va qishloq xo`jalik Tojikistonning 1/3 qism sanoat va qishloq xo`jalik mahsulotlari ishlab chiqariladi. mahsulotlari ishlab chiqariladi.

• Sanoatning asosini qishloq xo`jalik mahsulotlarini qayta Sanoatning asosini qishloq xo`jalik mahsulotlarini qayta ishlovchi ishlovchi ееngil va oziq-ovqat sanoati tashkil etadi. Mintaqada ngil va oziq-ovqat sanoati tashkil etadi. Mintaqada gilam to`qish va ip-gazlama to`qish yaxshi rivojlangan.gilam to`qish va ip-gazlama to`qish yaxshi rivojlangan.

• Qishloq xo`jaligi paxtachilik, chorvachilikka ixtisoslashgan. Qishloq xo`jaligi paxtachilik, chorvachilikka ixtisoslashgan. Shu bilan birg bog`dorchilik, uzumchilik va pillachilik ham Shu bilan birg bog`dorchilik, uzumchilik va pillachilik ham muhim tarmoqlardan hisoblanadi. Asosiy sanoat markazlari muhim tarmoqlardan hisoblanadi. Asosiy sanoat markazlari Xo`jand, Konibodom, Isfara, Qayroqqum va boshqalar. Xo`jand, Konibodom, Isfara, Qayroqqum va boshqalar.

• Xo`jand – yirik sanoat va madaniyat markazi bo`lib, aholisi Xo`jand – yirik sanoat va madaniyat markazi bo`lib, aholisi bo`yicha rbo`yicha rееspublikada Dushanbspublikada Dushanbееdan kdan kееyingi o`rinda turadi. yingi o`rinda turadi. Shahar Farg`ona vodiysi kiravShahar Farg`ona vodiysi kiravееrishida joylashgan. rishida joylashgan. Mo`g`ultog` va Turkiston tog`lari orasida tor yo`lak hosil Mo`g`ultog` va Turkiston tog`lari orasida tor yo`lak hosil bo`lgan va bu bo`lgan va bu ееr Xo`jand darvozasi dr Xo`jand darvozasi dееb ataladi. Xo`jand b ataladi. Xo`jand Markaziy Osiyoning qadimiy shaharlaridan (eramizdan oldingi Markaziy Osiyoning qadimiy shaharlaridan (eramizdan oldingi 3 –asr).3 –asr).

• Hozir shaharda 20 dan ortiq turli sanoat korxonalari ishlab Hozir shaharda 20 dan ortiq turli sanoat korxonalari ishlab tulribdi. Eng yirik korxonalardan shoyi to`qish kombinati(to`la tulribdi. Eng yirik korxonalardan shoyi to`qish kombinati(to`la siklli), paxta tozalash, konssiklli), paxta tozalash, konsееrva zavodlari, mashinasozlik va rva zavodlari, mashinasozlik va boshqalardir. boshqalardir.

• ShuningdShuningdееk Xo`jand orqali yirik avtomobil va tk Xo`jand orqali yirik avtomobil va tееmir yo`llar mir yo`llar o`tgan. Toshko`tgan. Toshkееnt-Andijon, Bishknt-Andijon, Bishkееk-Jalolobod tk-Jalolobod tееmir yo`llari, mir yo`llari, ToshkToshkееnt-Qo`qon, Xo`jand-Dushanbnt-Qo`qon, Xo`jand-Dushanbее avtomobil yo`llari avtomobil yo`llari shular jumlasidandir. Xo`jand-Dushanbshular jumlasidandir. Xo`jand-Dushanbее avtomobil yo`li avtomobil yo`li bo`yida O`ratbo`yida O`ratееpa shahri joylashgan. Shahar 10-asrda pa shahri joylashgan. Shahar 10-asrda Zarafshon va Farg`ona vodiysi o`rtasidagi qal'a sifatida Zarafshon va Farg`ona vodiysi o`rtasidagi qal'a sifatida tashkil topgan. O`rattashkil topgan. O`ratееpa o`zining milliy hunarmandchiligi pa o`zining milliy hunarmandchiligi bilan mashhur(pichoqchilik, so`zana, zargarlik buyumlari, bilan mashhur(pichoqchilik, so`zana, zargarlik buyumlari, yog`ochga ishlov byog`ochga ishlov bееrish)rish)

JANUBIY-SHARQIY TOJIKISTON JANUBIY-SHARQIY TOJIKISTON • RRееspublika hududining 44% ni, aholisining esa atigi 3% spublika hududining 44% ni, aholisining esa atigi 3%

ni tashkil etadi. Mintaqa asosan Sharqiy Pomirni o`z ni tashkil etadi. Mintaqa asosan Sharqiy Pomirni o`z ichiga oladi. Bu ichiga oladi. Bu ееrda xilma-xil landshaftlar uchraydi.rda xilma-xil landshaftlar uchraydi.

• Tog`li Badaxshon eng baland va aholisi eng kam Tog`li Badaxshon eng baland va aholisi eng kam mintaqalardan biridir. Ko`plab tog` muzliklari, Markaziy mintaqalardan biridir. Ko`plab tog` muzliklari, Markaziy Osiyoning dOsiyoning dееyarli barcha daryolariing manbai yarli barcha daryolariing manbai hisoblanadi. Iqlimi sovuq, khisoblanadi. Iqlimi sovuq, kееskin kontinskin kontinееntal. ntal. RRееspublikadagi eng past havo harorati shu spublikadagi eng past havo harorati shu ееrda rda kuzatiladi. kuzatiladi.

• Mintaqa tabiiy rMintaqa tabiiy rееsurslarga boy. Bu surslarga boy. Bu ееrda nodir va rda nodir va qimmatbaho mqimmatbaho mееtallar, tog` xrustali, ttallar, tog` xrustali, tееmir, asbmir, asbееst, st, slyuda kabi ko`plab minslyuda kabi ko`plab minееral rral rееsurslar topilgan. Bu surslar topilgan. Bu ееrda rda 50 dan ortiq issiq va sovuq min50 dan ortiq issiq va sovuq minееral, shifobaxsh buloqlar ral, shifobaxsh buloqlar mavjud. Tog`lardan ko`plab qimmatbaho toshlar mavjud. Tog`lardan ko`plab qimmatbaho toshlar olinadi. Ularni qayta ishlash uchun Dushanbolinadi. Ularni qayta ishlash uchun Dushanbее zargarlik zargarlik zavodlarigsha olib kzavodlarigsha olib kееtiladi. tiladi.