BOEKBESPREKING

Tabaksgebruik - gevolgen en bestrijding

Niet-roken is de norm

J.M. Kreyns

Abstract ’Het stinkt hier niet meer en dat komt door

mijn oma.’ Op deze manier zei een van de kleinkinderen

van oud-minister E. Borst-Eijlers trots tegen een mede-

treinreiziger dat hij de frisse lucht in de trein aan haar te

danken had. Inderdaad heeft Borst een belangrijke bij-

drage aan het rookontmoedigingsbeleid geleverd met de

Tabakswet in 2002. Sindsdien gaat ook de wet ervanuit

dat niet-roken de norm is.

Borst vertelde de anekdote over haar kleinkind tijdens

de overhandiging van een nieuw standaardwerk over

roken en de gevolgen en bestrijding daarvan. Op 19

januari 2004 kreeg zij, als invloedrijk tegenstander van

roken, het boek ’Tabaksgebruik, gevolgen en bestrijding’

uit handen van prof. dr. K. Knol, emeritus hoogleraar

kinderlongziekten aan de Rijksuniversiteit Groningen

en redactievoorzitter.

Aan het boek hebben 42 wetenschappers meegewerkt;

de vertegenwoordiger van de tandheelkundige discipline

is prof.dr. I. van der Waal. Drie jaar hebben zij erover

gedaan om dit boek samen te stellen. Het resultaat is een

gedegen boekwerk over tabaksgebruik, verdeeld in vier

delen.

Een inleiding over tabak door de eeuwen heen, de

verwerking van tabaksbladeren tot sigaretten, de con-

sumptie van tabak in Nederland en de farmacologie van

nicotine vormt het eerste deel. Het tweede deel behan-

delt de schade aan de gezondheid, uiteenlopend van

slokdarmkanker tot de verlaging van het zuurstofge-

halte in het bloed. In dit deel is het korte hoofdstuk

over mond- en tandheelkundige problemen door roken

opgenomen. Overigens is dit het enige hoofdstuk in het

boek met kleurenafbeeldingen, zoals van stomatitis

nicotinica en van rokersmelanose van de gingiva. De

bestrijding van de verslavingsziekte die roken is, komt

in het derde deel van het boek uitgebreid aan de orde.

Het vierde deel ten slotte heeft de maatschappelijke

aspecten van tabaksgebruik als onderwerp. Daarin

ook het hoofdstuk geschreven door J. M. Bouma, jour-

nalist bij het dagblad Trouw, die een boekje opendoet

over de lobby van de Nederlandse tabaksindustrie.

Drie pijlers

In haar uitgebreide verklaring waarom zij met grote

tevredenheid het boek in ontvangst nam, vertelde Borst

over de politieke weerstand tegen haar antirookbeleid.

Vanaf het begin af was het voor haar duidelijk dat een

slogan als ’de sigaret de wereld uit’ op politieke proble-

men zou stuiten. Zij moest het subtieler aanpakken en liet

haar plannen vervolgens op drie politiek veilige pijlers

rusten.

De jeugd van het roken afhouden als eerste pijler

werd door elke politieke partij onderschreven. Ook het

beperken van de schade voor niet-rokers kon op brede

politieke steun rekenen. Haar derde pijler was het ont-

moedigen van tabaksgebruik door de medische beroeps-

groep. Desondanks zou het tabaksontmoedigingsbeleid

niet geslaagd zijn als gedurende het achtjarige minister-

schap van Borst niet twee eurocommissarissen zich

krachtige voorstanders hadden getoond van het terug-

dringen van roken. De Europese richtlijnen hebben het

beleid van Borst een forse zet in de rug gegeven. Deze

zelfde richtlijnen hebben de Europese lidstaten verplichtJ.M. Kreyns (*)tandarts

TandartsPraktijk (2005) 26:86–88

DOI 10.1007/BF03072420

13

om grotere en gevarieerde gezondheidswaarschuwingen

op de verpakkingen aan te brengen en aangescherpte

maxima voor teer-, nicotine- en koolmonoxidegehaltes

in acht te nemen. In het hoofdstuk over beınvloeding

van het rookgedrag worden deze richtlijnen toegelicht.

Ook wordt uitgelegd hoe de WHO, de World Health

Organization, druk doende is om mondiale verdragen

geratificeerd te krijgen waarin onder meer in openbare

ruimtes en op werkplekken bescherming wordt geboden

tegen blootstelling aan tabaksrook.

Doorpakken

Stivoro - voor een rookvrije toekomst is de nationale orga-

nisatie voor voorlichting over roken en de gezondheids-

risico’s daarvan. De algemeen directeur, mevrouw G.J.J.

Prins, was zeer te spreken over het nieuwe boek. In haar

overwegingen bij de presentatie wees zij op het percen-

tage van 6-15% van het zorgbudget dat aan tabaks-

gerelateerde aandoeningen wordt uitgegeven. Ondanks

deze cijfers is maar 1% van dit budget beschikbaar voor

preventie, terwijl recente cijfers laten zien dat preventie-

campagnes en stoppen-met-roken-campagnes effectief

zijn.

In 2003 waren er in Nederland viermiljoen rokers.

Door een actieve campagne stopten daarvan een miljoen

en achtduizend op 1 januari 2004. Drie maanden later

waren daarvan nog 350.000 rookvrij - een groot aantal

dat nooit eerder werd behaald. Prins ziet het boek

daarom ook als een belangrijke stimulans om nu met

het anti-rookbeleid door te pakken. Want in haar visie

is Nederland er nog niet. Vooral het hoge aantal rokers

onder demensen uit de lagere sociaal-economische klasse

moet omlaag.

1. Mevrouw Prins van Stivoro spreekt over de maatschappelijkeontwikkelingen van tabaksgebruik.

2. Redactievoorzitter Knoloverhandigt het nieuwestandaardwerk over roken aanoud-minister Borst.

TandartsPraktijk (2005) 26:86–88 87

13

Medische sector

Dokters en tandartsen kunnen en moeten bij het terug-

dringen van roken een ondersteunende rol spelen, zo

betoogde J.P.H.B. Sybesma, voorzitter van de Medische

Alliantie tegen het roken. In die hoedanigheid consta-

teert hij dat de aandacht voor roken in de huidige medi-

sche opleidingen niet zo veel beter is als pakweg veertig

jaar geleden. Het is dan wel niet meer zo dat een longarts

zonder blikken of blozen in een collegezaal een sigaretje

kan opsteken, maar dat in de opleiding tot verpleegkun-

dige niets over roken in het curriculum is opgenomen, is

net zo beschamend. Met de moderne geneeskundige

opleiding is het al niet veel beter gesteld: een uur voor

de preventie van roken is bepaald gering voor een ver-

slaving die zoveel gezondheidsgevolgen heeft. Daarom

zou het nieuwe boek in elke medische opleiding ver-

plichte leerstof moeten zijn. Voor de prijs hoeven de

opleidingen het niet te laten, want dankzij subsidies van

Stivoro, de Medische Alliantie, de Stichting Astmabestrij-

ding en Legal en General Nederland is het boek met E

27,50 gunstig geprijsd.

Implanteren

Tandartsen, kaakchirurgen en mondhygienisten zullen

met extra interesse het hoofdstuk opslaan dat door Van

der Waal is geschreven. Het is jammer dat in dit hoofd-

stuk te zeer de benadering vanuit de orale pathologie

centraal staat. Een bijdrage vanuit de parodontologie

zou dit hoofdstuk meer diepgang hebben gegeven. Van

der Waal wijst wel op de vele publicaties over de samen-

hang tussen gingivitis en parodontitis enerzijds en roken

anderzijds, maar stipt dit onderwerp slechts summier

aan. Mede daardoor wordt de rol van tabaksgebruik

bij implantologische behandelingen helemaal niet ver-

meld. In een tijd waarin meer en meer implantaten

worden geplaatst zou vanuit de tandheelkundige pro-

fessie in een standaardwerk over tabaksgebruik gewe-

zen moeten worden op de risico’s van het implanteren

bij rokers. De lezer kan echter in het hoofdstuk over het

cardiovasculaire apparaat en de bloedstolling terecht

om inzicht te verkrijgen waarom implanteren bij rokers

meer risico op verlies van implantaten met zich brengt

dan bij niet-rokers.

In 1969 schreef de tabaksbestrijder van het eerste uur,

de medicus dr. Meinsma, een voor die tijd toonaange-

vend boek over roken. De tijd was dus rijp voor een

nieuw standaardwerk over dit onderwerp. Dat het ver-

schijnen van dit boek samenvalt met het toenemende

besef dat niet-roken normaal en roken abnormaal is, is

geen toeval. Dat besef is niet zomaar uit de lucht komen

vallen. Het is de resultante van moderne wetenschappe-

lijke inzichten, die in dit nieuwe boek allemaal aan de

orde komen.

Tabaksgebruik: gevolgen en bestrijding is een uitgave

van Uitgeverij Lemma.

ISBN 90 5931 146 9.

Inl.: infodesk@lemma.nl

88 TandartsPraktijk (2005) 26:86–88

13