t u m t i e u

TRUYEÄN THÔ CAMPUCHIA

THÔØI KYØ HAÄU ANGKOR

(THEÁ KYÛ XIV-XIX)

1. XAÕ HOÄI VAØ TOÂN GIAÙO CAMPUCHIA THÔØI KYØ HAÄU ANGKOR (THEÁ KÆ XIV–XIX) – BOÁI CAÛNH RA ÑÔØI CUÛA

CAÙC TRUYEÄN THÔ

1.1. HOAØNG GIA

CAMPUCHIA

CÔ CAÁU NHAØ NÖÔÙC PHONG KIEÁN CAMPUCHIA

Trieàu ñìNh cuûa nhaø vua- QUYEÀN LÖÏC

TOÁI THÖÔÏNG- CAI QUAÛN CAÛ

NÖÔÙC

VÖÔNG PHUÛ-PHOÙ VÖÔNG- CAI QUAÛN 7

TÆNH

VÖÔNG PHUÛ-HOAØNG THAÙI

TÖÛCAI QUAÛN 5

TÆNH

VÖÔNG PHUÛ-HOAØNG THAÙI

HAÄUCAI QUAÛN 3

TÆNH

MOÄT SOÁ HÌNH AÛNH THÔØI KÌ ANGKOR (THEÁ KÆ

IX – XIII)

TÌNH HÌNH CAMPUCHIA THÔØI HAÄU ANGKOR (THEÁ KÆ XIV –

XVI)

Naêm 1434 – 1467: Vua Poânheâa Yat dôøi

ñoâ töø AÊngco veà Phnoâm Peânh, ñaát

nöôùc thanh bình

Naêm 1467 – 1474: Noäi boä tranh quyeàn – söï

xaâm löôïc cuûa Xieâm

Naêm 1474 – 1491: Ngöôøi Xieâm ñöa

Thoâmmoâ Reâacheâa – con trai thöù ba cuûa

Poânheâa Yat leân laøm vua buø nhìn – maát hai tænh Chamtabun vaø

Coøraït

1491:Campuchia chia caét+ mieàn Taây do Ang

Chan thoáng trò, ñoùng ñoâ ôû Phnoâm Peânh+ mieàn Ñoâng do Ñam Khaùt thoáng trò, ñoùng

ñoâ ôû Srei Santhor

• 1498 – 1505: Kan xöng vöông – Ang Chan troán sang Xieâm – noäi chieán Kan-Ang Chan

1525: Kan bò gieát cheát

1529 – 1531: Ang Chan thaéng quaân Xieâm – dôøi ñoâ veà Long Vek

1.2. TOÂN GIAÙO

2. TRUYEÄN THÔ CAMPUCHIA THÔØI KÌ

HAÄU AÊNGCO (THEÁ KYÛ XIV – XIX)

2.1. QUAÙ TRÌNH “PHAÄT GIAÙO HOAÙ” VAØ “JATAKA HOAÙ”

VAÊN HOÏC

RIEÂM KEÂ (NHIEÀU TAÙC GIAÛ)

NHAÂN VAÄT VAØ COÁT TRUYEÄN

VÖÔNG QUOÁC AYDHYA, VUA ÑÔXÔRÔTHÔ – 4 CON TRAI – RIEÂM: HOAØNG TÖÛ CAÛ, ÑEÏP VAØ TAØI TRÍ HÔN NGÖÔØI.RIEÂM – XEÂÑA – LEAH BÒ ÑAØY AÛI TRONG RÖØNG.PREÂ RIEÁP ÑAÛO LONG KE CÖÔÙP XEÂÑA – RIEÂM VAØ HAÀU VÖÔNG HANUMAN GIEÁT QUYÛ.RIEÂM NGHI NGÔØ XEÂÑA – THÖÛ LÖÛA – XEÂÑA VEÕ TRANH CHO SAMANAKHA – GHEN TUOÂNG LAÀN 2 –CHIA LY – ÑOAØN TUÏ.

NAØNG CA CAÂY (AÊNG ÑUOÂNG)

NHAÂN VAÄT VAØ COÁT TRUYEÄN

VUA PROMATA – HOAØNG HAÄU CA CAÂY

CA CAÂY PHAÛI LOØNG VAØ TROÁN THEO THAÀN MEÂANOÂP

CAÄN THAÀN KOTON ÑI TÌM CA CAÂY – CA CAÂY PHAÛI LOØNG KOTON

TIEÁNG ÑAØN CUÛA KOTONCA CAÂY BÒ THAÛ XUOÁNG BIEÅNChbaép Sraây

2.2. NHÖÕNG SAÙNG TAÏO MÔÙI

Do thôøi cuoäc thaêng traàm, ôû caùc

vaên thi só Campuchia xuaát hieän:Nhu caàu phaûn aùnh lòch söû vaø

ñôøi soáng daân toäc. Ví duï: truyeän Tum Tieâu.

Khaùt khao coù nhöõng taùc phaåm “thuaàn Campuchia”, söû duïng ngoân ngöõ meï ñeû laø tieáng Khmer chöù khoâng phaûi tieáng Pali hay Sankrit nhö tröôùc ñaây – nhö moät minh chöùng cho loøng yeâu nöôùc.

Hoaøn caûnh khieán truyeän thô Campuchia

phaùt trieån:Do nhöõng leã hoäi taäp theå taïi

chuøa, phum, soùc.Campuchia ñaõ hoøa kòp vaøo

laøn soùng saùng taùc truyeän thô ñang raát phaùt trieån ôû caùc nöôùc trong khu vöïc nhö Thaùi Lan, Malaysia, Laøo, Vieät Nam…, ñaëc bieät laø vaøo theá kyû XVIII, XIX.

Neùt ñaëc saéc trong vieäc saùng taùc truyeän thô cuûa

ngöôøi Campuchia: vieát treân laù coï

NOÄI DUNG CHÍNH CUÛA TRUYEÄN THÔ CAMPUCHIA Chuû ñeà toân giaùo vaø tình yeâu Nguoàn ñeà taøi chuû yeáu laáy töø

vaên hoïc nöôùc ngoaøi, vaên hoïc daân gian vaø trong chính ñôøi soáng hieän thöïc “quy luaät phaùt trieån töø luùc ban ñaàu hoaøn toaøn vay möôïn ñeà taøi ñeán choã tìm nguoàn ñeà taøi ôû ñôøi soáng hieän thöïc cuûa chính ñaát nöôùc mình”

2.3. TAÙC GIAÛ – TAÙC PHAÅM

TIEÂU BIEÅU* Uk Nha Khlaêng Noâoâng * Sri Dhammaraj * Uk Nha Kosadhipati Kau * AÊngñuoâng (leân ngoâi 1847 –

maát 1859)* Uk Nha Sandharavahara Muk

(1846 – 1908)

CAÙC TRUYEÄN THÔ NOÅI TIEÁNG

Rieâm Keâ (khoâng xaùc ñònh ñöôïc taùc giaû chính)

Naøng Uttamin (truyeän thô khuyeát danh) Bhogakulakumar (Uk Nha Khlaêng Noâoâng) Tum Tieâu (Uk Nha Sandharavahara Muk )

VEÀ VAÊN BAÛN TUM TIEÂU

• BAÛN 1: UK NHA SANDHARAVAHARA MUK – LAÙ COÏ – BAÛY CHÖÕ.

• BAÛN 2: KHOÂNG ROÕ TAÙC GIAÛ – LAÙ COÏ – TÖÙ TUYEÄT, NGUÕ LUÏC.

• BAÛN 3: BOÂTUM MAÊTTHEÂ XOÂM – 4204 CAÂU – LAÙ COÏ – BAÛY CHÖÕ

• BAÛN 4: TIEÂU EK – UK NHA VIBOLRACH NUKON – TAÙM CHÖÕ

BẢN TIẾNG KHMER

BẢN TIẾNG ANH

TÓM TẮT CỐT TRUYỆNTUM TIÊU

• Tum Và Pech là hai xadi (chú tiểu, người mới bắt đầu tu) trẻ, đẹp trai tu ở chùa Vihia Thom. Tum có tài kể chuyện và ca hát, còn Pech có tài thổi sáo. Sống trong chùa quá thanh nhàn, hai chàng trẻ tuổi xin sư cụ cho ra ngoài kiếm thêm thu nhập cho chùa bằng cách bán mâm bồng.


• Ở tỉnh Thong Khmum, Teav và người đầy tớ gái là No trong lúc đi chợ đã gặp Tum đang kể chuyện cho dân chúng nghe và Teav phải lòng Tum ngay lập tức. Được No mách kế, Teav nói với mẹ mời thầy Tum và Pech về nhà thuyết giảng. Tum nhận lời trong khi Pech từ chối và khuyên Tum cẩn trọng.


• Tum đến nhà Tiêu thuyết giảng rất hay khiến cho mẹ Tiêu hết sức hài lòng. Tiêu cố ý cho Tum trông thấy mình trong khi chàng kể chuyện và tiến ra mời trầu. Tum xao xuyến ngay trước nhan sắc của nàng và hết sức ngậm ngùi khi giã biệt. Tum và Pech trở về chùa xin hoàn tục. Sư cụ khuyên răn mãi không được đành để hai chàng đi sau khi xem tướng số cho họ. Trong khi đó, Tiêu mỏi mòn chờ Tum trở lại đến nỗi quên ăn biếng ngủ.


• Ở tỉnh Thong Khmum có quận trưởng Arechun rất giàu có và thế lực, đem lễ vật đến nhà Tiêu xin cưới Tiêu cho con trai ông là Men Nguon. Mẹ Tiêu vui mừng nhận sính lễ còn Tiêu thì cương quyết không chấp nhận cuộc hôn nhân đó. Tức giận, bà mẹ nhốt Tiêu trong nhà rồi bỏ đi. Tiêu đang đau khổ thì Tum tìm đến gặp nàng. Hai người có cơ hội tâm sự, thề thốt và chung sống. Nhưng đến lúc mẹ Tiêu về, đôi tình nhân phải chia tay.


• Nghe tin đồn ở tỉnh Thong Khmum có đôi bạn Tum, Pech giỏi ca hát, thổi sáo, vua liền truyền cho Arechun phải tìm kiếm họ đưa về cung. Tum đau khổ chia tay Tiêu. Hai chàng trai mau chóng được nhà vua tin yêu nhờ có tài năng thật sự. Nhưng sống trong cung vua mà Tum không bao giờ nguôi nhớ thương Tiêu.


• Sứ giả cung vua đi qua nhà Tiêu và trông thấy sắc đẹp của cô, liền tâu với vua. Tiêu được tiến cung và chuẩn bị được phong làm hoàng hậu. Mẹ Tiêu vui mừng khôn xiết tiễn con đi nhưng Tiêu xem như mình đã chết. Không ngờ, trong cung vua, nàng gặp lại Tum. Tum hát lên bài ca nói về chuyện tình giữa chàng và Tiêu. Đức vua thoạt đầu tức giận nhưng sau khi hiểu rõ câu chuyện đã vui vẻ tổ chức hôn lễ cho Tum và Tiêu ngay trong cung. Hai người sống trong cung hết sức hạnh phúc.


• Mẹ Tiêu vô cùng tức giận vì không còn được làm mẹ vua nữa. Bà không dự đám cưới con mà trở về làng tìm Arechun nói chuyện. Đôi bên bàn mưu tính kế với nhau. Xong đâu nay, mẹ Tiêu viết thư báo với con rằng bà bị đau nặng. Tiêu thu xếp về thăm mẹ nhưng đến nơi thấy nhà đầy lễ vật của Arechun mới biết mình bị gạt. Tiêu vật vã toan tự tử nhưng nhớ đến Tum bèn viết thư báo tin dữ cho chồng.


• Nhà vua biết chuyện liền cấp chỉ cho Tum trở về quê đình ngay đám cưới phi pháp. Pech cùng Tum về đến nơi thì đám cưới đang được tiến hành. Tum gặp Tiêu mừng mừng tủi tủi. Mẹ Tiêu phát hiện ra Tum bèn mách Arechun. Tên quan sai người đánh chết Tum. Tiêu biết tin ôm lấy xác chồng rồi lấy dao cứa cổ tự vẫn. No cũng tự tử chết theo chủ. Mẹ Tiêu hồn xiêu phách lạc. Chiếu chỉ vua ban từ ngực áo Tum rơi ra, Arechun đọc được hoảng hốt, mắng chửi mẹ Tiêu thậm tệ.


• Pech trở về cung thưa chuyện với vua. Vua đích thân dẫn quân đi tiêu diệt cả nhà Arechun bằng những hình phạt thảm khốc. Dân chúng tụ tập xem rất đông và ca ngợi sự công tâm của nhà vua. Cuối tác phẩm là lời bình của tác giả.

GIÁ TRỊ NỘI DUNG CỦATUM TIÊU

• Nguồn đề tài dân tộc

• Triết lý Phật giáo

• Tư tưởng nhân đạo – nhân văn

- Những con người đẹp và những tình yêu đẹp

- Tố cáo xã hội

GIÁ TRỊ NGHỆ THUẬT CỦATUM TIÊU

• Hình thức sáng tác và thể thơ dân tộc

• Nghệ thuật khắc họa chân dung nhân vật

• Nghệ thuật miêu tả thiên nhiên

KEÁT LUẬN

-Truyện thơ CPC thời kì hậu Angkor đi theo quy luật sáng tạo văn học của khu vực ĐNA

- Tum Tiêu là văn phẩm đạt đỉnh cao rực rỡ nhất của văn học trung đại CPC

t u m t i e u

Sports