Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu

Instytut Architektury Krajobrazu

Zakład Kompozycji Krajobrazu

Małgorzata Szymańska

nr albumu: 67873

„ Koncepcja ogrodu medytacyjnego w Dolnośląskim Centrum Dziedzictwa

Przyrodniczego i Krajobrazowego w Wojsławicach”

Praca magisterska

napisana pod kierunkiem naukowym

dr hab. Tomasz Nowak, prof. nadzw.

Wrocław, 2008

2

OŚWIADCZENIE OPIEKUNA PRACY

Oświadczam, Ŝe niniejsza praca magisterska pt.: „ Koncepcja ogrodu

medytacyjnego w Dolnośląskim Centrum Dziedzictwa Przyrodniczego i

Krajobrazowego w Wojsławicach” autorstwa studentki Małgorzaty Szymańskiej

została przygotowana pod moim kierunkiem w Zakładzie Kompozycji Krajobrazu i

stwierdzam, Ŝe spełnia ona warunki do przedstawienia jej w postępowaniu o nadanie

tytułu zawodowego.

....................................................... ................................................................... data czytelny podpis opiekuna pracy

OŚWIADCZENIE AUTORA PRACY Świadoma odpowiedzialności prawnej oświadczam, Ŝe niniejsza praca dyplomowa:

• została napisana przez mnie samodzielnie i nie zawiera treści uzyskanych w sposób

niezgodny z obowiązującymi przepisami USTAWY z dnia 4 lutego 1994 r. o pra-

wie autorskim i prawach pokrewnych,

• nie była wcześniej przedmiotem procedur związanych z ubieganiem się o tytuł na-

ukowy lub zawodowy wyŜszej uczelni,

• załączona w wersji elektronicznej jest identyczna z wersją wydrukowaną.

....................................................... ................................................................... data czytelny podpis autora pracy

3

„ Koncepcja ogrodu medytacyjnego w Dolnośląskim Centrum Dziedzictwa Przyrodniczego i Krajobrazowego w Wojsławicach”

Streszczenie pracy

Niniejsza praca magisterska powstała jako połączenie mojego zainteresowania

związanego z architekturą krajobrazu oraz rozpowszechnionego w obecnych

czasach zainteresowania kulturą i religią Wschodu. ZauwaŜyłam, Ŝe coraz więcej

ludzi ocenia obecne czasy jako stresujące. Wzrost tempa Ŝycia codziennego

sprawił, Ŝe coraz więcej osób korzysta z poradni psychologicznych, aby poradzić

sobie z narastającym uczuciem frustracji. Jednym z wielu pomocnych rozwiązań

tej sytuacji moŜe być utworzenie ogrodu przeznaczonego do relaksu i medytacji,

do odpoczynku od schematycznej codzienności, do zregenerowania sił. Ogród taki

słuŜyłby jednak nie tylko jako miejsce wypoczynkowe, ale spełniałby równieŜ

funkcję dydaktyczną, która byłaby odpowiedzią na zainteresowanie kulturą

Dalekiego Wschodu – tak egzotyczną i przez to ciekawą dla mieszkańców Polski.

Niniejszą pracę podzieliłam na dwie części. Pierwsza z nich omawia pojęcia

związane z tematem pracy, druga natomiast jest opisem koncepcji projektowej. W

pierwszym rozdziale pracy ukazuję pojęcie medytacji, jego tło kulturowe, odmiany

stosowane dawniej oraz techniki wykorzystywane w psychologii dzisiaj. W drugim

rozdziale skupiłam się na omówieniu ogrodów, które były związane z kulturą

Wschodu oraz słuŜyły kontemplacji i medytacji. Trzeci rozdział miał na celu

przybliŜenie zarysu staroŜytnej wiedzy pochodzącej z Chin, jako metody aranŜacji

ogrodu przeznaczonego do celu zgodnego z tytułem pracy. W czwartym rozdziale

natomiast ukazałam znaczenie projektowanych elementów, takich jak: mandale

kwiatowe czy kamienne kręgi. Ukazałam równieŜ wpływ barw na samopoczucie

człowieka oraz omówiłam technikę i działanie modnego ostatnio przytulania się do

drzew. Rozdział piąty miał na celu przybliŜenie wybranego przeze mnie terenu, na

którym mógłby powstać ogród medytacyjny.

UwaŜam, Ŝe ogród medytacyjny zainteresuje nie tylko znawców tematu i

pasjonatów kultur orientalnych, ale będzie teŜ odskocznią od szarej codzienności

dla kaŜdego kto w danym momencie będzie tej odskoczni potrzebował.

Słowa kluczowe: ogród, medytacja, feng shui,

4

PLAN PRACY

Wstęp ......................................................................................................... 6

CZĘŚĆ PIERWSZA

Rozdział 1. O medytacji ........................................................................... 9

1.1. Historyczno - filozoficzne ujęcie medytacji .......................................... 9

1.2. Techniki medytacji ............................................................................. 12

1.2.1. Wizualizacja …………………….……………………………..... 12

1.2.2. Koncentracja na oddechu ……………………………..………….. 13

1.2.3. Koncentracja na obiekcie ……………………………………..….. 14

1.2.4. Medytacja w ruchu ……………………………………………….. 15

Rozdział 2. Ogrody medytacyjne na przełomie dziejów ........................ 18

2.1. Ogrody Islamu ................................................................................... 18

2.2. Ogrody Korei ...................................................................................... 19

2.3. Ogrody Chin ……………………………………………………………. 21

2.4. Ogrody Japonii ………………………………………………………….. 26

Rozdział 3. Feng Shui jako metoda aranŜacji przestrzeni ….................. 30

3.1. Historia oraz podstawowe zasady …………………………………..…... 30

3.2. I Cing – Księga Przemian…………………….………………………….. 32

3.3. Szkoła form krajobrazowych .............................................................. 33

3.3.1. Cztery mityczne zwierzęta ....................................................... 34

3.3.2. śywioły. Cykl tworzący i cykl niszczący …............................... 36

3.4. Szkoła kompasu ……………................................................................. 38

3.4.1. Kwadrat lo shu............................................................................ 38

3.4.2. Pa kua ………………………………………………………….…. 39

Rozdział 4. Znaczenie projektowanych elementów ................................. 41

4.1. Konstrukcja oraz terapeutyczny wpływ mandali ................................ 41

4.2. Miejsca do koncertów mis i gongów tybetańskich .............................. 43

4.3. Dotyk drzewa jako forma terapii ........................................................ 44

5

4.4. Miejsca mocy………………………..………………………………..... 47

4.4.1. Kamienne kręgi………………………………………………..... 48

4.4.2. Kamień jako element kompozycji……………………………… 53

4.5. Rola barwy w doborze roślin ............................................................ 54

Rozdział 5. Dolnośląskie Centrum Dziedzictwa Przyrodniczego i

Krajobrazowego w Wojsławicach ……………………………...……. 57

5.1. Lokalizacja obiektu ........................................................................ 57

5.2. Rys historyczny ...…………………………………………..…….... 58

CZĘŚĆ DRUGA

Rozdział 1. Opis koncepcji projektowej ............................................... 60

1.1. Organizacja przestrzeni .................................................................... 60

1.1.1. Ukształtowanie terenu ……………………………….....…..….. 60

1.1.2. Schemat funkcjonalny …………………………...…………...… 61

1.1.3. ŚcieŜki tematyczne …………………………………………..…. 61

1.1.4. Inne elementy …………………………………………………… 64

1.2. Próba analizy feng shui ................................................................... 65

1.3. Opis pięter wraz z doborem roślin .................................................... 67

1.4. Koncepcja iluminacji …………………………………………..……… 68

Zakończenie ........................................................................................... 70

Słownik pojęć obcych .............................................................................. 72

Bibliografia ............................................................................................ 74

6

Wstęp.

Większość z nas nieraz doświadczyła niezwykłego uczucia spokoju podczas

spaceru wśród zieleni. Przechadzając się krętymi dróŜkami wśród krzewów,

róŜnokolorowych kwiatów i wysokich drzew, słuchając ciszy, na którą składa się

delikatny trzask gałęzi, szum liści na wietrze i śpiew ptaków, doznajemy uczucia

odpręŜenia i pogodzenia ze sobą. Odczuwamy wówczas delikatny stan ukojenia

umysłu, który jest zbliŜony do stanu medytacyjnego. Rozmaite techniki

medytacyjne były stosowane od wieków na Dalekim Wschodzie. Dla kultur

orientalnych medytacja była bowiem sposobem na ukojenie umysłu, utrzymanie w

dobrym stanie ciała fizycznego oraz była jednym z działań związanych z

praktykowaniem danej religii. W mojej pracy przedstawię techniki medytacyjne

znane od wieków w róŜnych krajach świata oraz zarys kształtowania się ogrodów

Wschodu, które bezpośrednio związane były z medytacją i praktykami

oczyszczania umysłu od natłoku zbędnych myśli. Ma to na celu ukazanie, Ŝe w

większości kultur w przeszłości medytacja i kontemplacja otaczającego świata była

codzienną czynnością. Do dzisiaj taką praktykę czynnie stosuje się w krajach

Dalekiego Wschodu, choć obecnie i na Zachodzie moŜna zauwaŜyć kiełkujące

zainteresowanie technikami relaksacyjnymi, technikami związanymi z rozwojem

osobistym, medytacją, jogą, czy wschodnimi sztukami walki. Ten nagły przypływ

literatury ezoterycznej na polski rynek i wzrost zainteresowania

niekonwencjonalnymi sposobami radzenia sobie ze stresem stał się moją

inspiracją do napisania pracy – moŜe niecodziennej i kontrowersyjnej – ale

potrzebnej. Ta ciekawość ludzi związana z tematem alternatywnych technik

polepszenia sobie Ŝycia przypomina mi jednak powiedzenie o rzucaniu grochem o

ścianę – nie ma bowiem odzwierciedlenia w naszej codzienności. Brakuje miejsc,

w których na łonie natury ludzie mogliby wraz z innymi poćwiczyć tai chi lub chi

kung, poznać techniki uwalniające od stresu lub poddać się „próbie ognia” bez

konieczności płacenia za drogie wczasy, podczas których przejście po ogniu jest

chwilową atrakcją. Uznałam zatem, Ŝe stworzenie ogrodu o tej tematyce spełniłoby

rosnące zapotrzebowanie na tego typu miejsca. Stąd temat „Koncepcja ogrodu

medytacyjnego”. Zdaję sobie sprawę, Ŝe jest to temat nowatorski i moŜe budzić

sprzeciw osób, którym słowo „medytacja” kojarzy się z siedzeniem z dziwnie

wygiętymi w pozycji lotosu nogami, zamkniętymi oczami i myśleniem o

niewiadomo czym. Jednym z zadań tej pracy zatem jest zburzenie tego stereotypu i

7

ukazanie, Ŝe medytować moŜna równieŜ w sposób czynny np. poprzez ćwiczenia

fizyczne, słuchanie dźwięku czy poprzez przytulenie się do drzewa. W tym celu

przedstawię zaprojektowane przeze mnie ścieŜki tematyczne, których przejście

będzie się wiązało z pogłębieniem znajomości samego siebie i przemyśleniem

własnego postępowania w Ŝyciu.

Sama nazwa ogrodu medytacyjnego wskazuje, Ŝe powinien on być miejscem

niecodziennym, dodającym energii – moŜna by wręcz powiedzieć – miejscem

mocy. Jak zatem powinien wyglądać teren odpowiedni dla ukształtowania na nim

takiego ogrodu? Przede wszystkim powinno być to miejsce oddalone od

miejskiego zgiełku oraz połoŜone w malowniczej scenerii. W mojej pracy ukaŜę,

Ŝe takie warunki idealnie spełnia teren Dolnośląskiego Centrum Dziedzictwa

Przyrodniczego i Krajobrazowego w Wojsławicach. Oprócz tego teren ogrodu

powinien zostać odpowiednio ukształtowany w sposób, który w pełni

wydobywałby jego walory oraz poprawiał oddziaływanie na będących w nim

ludzi. Poprzez dokładne przestudiowanie tematu, w rozdziale trzecim udowodnię,

ze doskonałą receptą na stworzenie takiego właśnie ogrodu jest skorzystanie z

dobrodziejstw trudnej wiedzy o kształtowaniu przestrzeni pochodzącej z Chin,

czyli feng shui. Temu tematowi poświęcę znaczną część pracy, poniewaŜ

odpowiednie ukształtowanie terenu i rozmieszczenie poszczególnych jego

elementów odgrywa zasadniczą rolę w wykreowaniu tego miejsca jako pełnego

energii i korzystnie wpływającego na medytujących w nim ludzi. Skorzystam z

wiedzy klasycznej sztuki feng shui, opierającej się na Szkole Form

Krajobrazowych oraz Szkole Kompasu, które w praktyce wykorzystują

ukształtowanie terenu oraz kompas. Celowo wyeliminuję z pracy wiedzę popularną

w większości obecnych na rynku ksiąŜek opierających się o zasady feng shui

Szkoły Black Hat (nazywanej Sektą Czarnych Czapek). Szkoła Black Hat powstała

bowiem około roku 1970 w Stanach Zjednoczonych jako połączenie tradycyjnej

wiedzy chińskiej oraz obecnej wiedzy psychologicznej. Analiza w tej szkole

polega w duŜym stopniu na podziale mieszkania lub pokoju na strefy dotyczące

Ŝycia człowieka, m.in. małŜeństwo, wiedzę, karierę, bogactwo itp. UwaŜam, Ŝe

zaprojektowanie ogrodu wymaga zastosowania wiedzy zaczerpniętej ze

staroŜytnych szkół, które swoją tradycją i doświadczeniem wyprzedzają powstałą

niedawno szkołę amerykańską.

W mojej pracy przedstawię równieŜ podział ciała ludzkiego na ciało fizyczne i

energetyczne oraz opiszę czakry – centra przepływu energii. Ten szczegółowo

8

opisany przeze mnie podział wyjaśni koncepcję projektową, której głównym

załoŜeniem będzie podział terenu ogrodu na siedem pięter odpowiadających

siedmiu czakrom. Ze względu na ograniczoną ilość miejsca oraz moŜliwość

zbytniego odejścia od tematu nie będę jednak przytaczać w swojej pracy historii i

tez wszystkich religii i filozofii, na gruncie których wyrosła omawiana przeze

mnie tematyka. Mijałoby się to bowiem z celem. Zamiast tego zwięźle omówię

filozoficzne ujęcie medytacji wskazując korzenie tego pojęcia. Poza tym ukaŜę

symbolikę i znaczenie projektowanych przeze mnie miejsc słuŜących do medytacji

– kamiennych kręgów i ścieŜek tematycznych. Opiszę zasady doboru drzew, przy

których moŜna medytować, wyjaśnię pojęcie mandali oraz zastosuję to narzędzie

medytacyjne jako formę rabaty kwiatowej. Z kaŜdym kolejnym rozdziałem

postaram się ukazać znaczenie poszczególnych elementów w ogrodzie i ich wpływ

na całą koncepcję ogrodu jako miejsca słuŜącego do medytacji. Udowodnię

główny cel mojej pracy, którym jest ukazanie, Ŝe ogród, podobnie jak mandala czy

teŜ kamienny krąg, moŜe być narzędziem medytacyjnym.

9

CZĘŚĆ PIERWSZA

Rozdział 1.

O medytacji

1.1. Historyczno - filozoficzne ujęcie medytacji.

Medytacja jest wglądem w siebie, zrozumieniem. Samo słowo meditatio

pochodzi z łaciny i oznacza rozmyślanie, rozwaŜanie. W róŜnych językach stan

medytacyjny jest nazywany inaczej. W języku japońskim medytacja to zen, chan -

w chińskim, dhyana - w sanskrycie, soen - w koreańskim.1 Korzenie medytacji

sięgają początków religii Wschodu - buddyzmu i taoizmu, choć podobne techniki

stosowano równieŜ w hinduizmie, konfucjanizmie, a nawet w religii

chrześcijańskiej. Celem tych religii było naprowadzenie człowieka na odkrycie w

sobie wymiaru duchowego. Praktykowanie medytacji nie wymaga jednak przyjęcia

określonej religii czy uznania pewnej filozofii za własną.

Głównym celem medytacji natomiast jest pokonanie ograniczeń ludzkiej

świadomości i oczyszczenie umysłu. Jest to moŜliwe m.in. poprzez koncentrację

myśli na obiekcie, oddechu lub czynności. Jednak medytacja nie jest tylko

zwyczajną techniką relaksacyjną. Owszem, dzięki niej organizm rozluźnia się i

relaksuje, jednak cel medytacji sięga duŜo głębiej, bo do zrozumienia samego

siebie, do osiągnięcia większej świadomości siebie, otaczającego świata i reguł

nim rządzących. Równie waŜne jest osiągnięcie pełnej kontroli nad swoim ciałem i

umysłem, usunięcie lęku przed śmiercią oraz ogólna poprawa zdrowia fizycznego i

psychicznego. Oto jak piszą o medytacji znani mistrzowie duchowi:

„Medytacja jest kulminacją miłości, nie tylko do jednej osoby, lecz do egzystencji

w całej jej totalności. Medytacja to Ŝywa relacja z totalnością egzystencji, która

jest wszędzie wokoło. Jeśli umiesz być w miłości w kaŜdej sytuacji, jesteś w

medytacji.” (Osho)

„Milczenie jest stanem, który przekracza mowę i myśl. Jest to medytacja

pozbawiona aktywności umysłu. Ujarzmienie umysłu to medytacja.”

(Śri Ramana Maharishi)

1 A.Bednarz, Medytacja-teoria i praktyka, Studio Astropsychologii, Białystok 2003, s.15

10

Podstawą niektórych praktyk duchowych w filozofii Wschodu jest wiara w

podział ciała ludzkiego na ciało fizyczne i energetyczne. To drugie

obejmuje 4 plany: ciało eteryczne – nośnik siły Ŝyciowej człowieka, ciało astralne

nośnik naszych uczuć, emocji i właściwości charakteru, ciało mentalne – miejsce,

które przenosi nasze myśli i intuicje oraz ciało przyczynowe – które pozwala nam

doświadczyć jedności Ŝyciem, z Bogiem w modlitwie. WaŜną rolę w takiej

budowie ciała człowieka odgrywają czakry – czyli ośrodki energetyczne, centra

łączące kanały przepływu energii w ciele.2 Samo słowo „czakra” pochodzi z

języka hinduskiego i oznacza „koło”.3 Ciekawostką moŜe być fakt, Ŝe w 1968

roku, grupa sześciu rosyjskich naukowców z Państwowego Uniwersytetu w

Kazachstanie wystąpiła z publicznym oświadczeniem stwierdzającym, Ŝe kaŜda

istota Ŝyjąca – zarówno człowiek, jak i zwierzęta i rośliny – posiadają ciało

energetyczne. Dowodem były fotografie kirlianowskie, na których widniały pola

energii otaczające Ŝywe stworzenia.4 W ciele energetycznym człowieka

wyróŜniamy siedem czakr, które znajdują się kolejno: u podstawy miednicy, trzy

palce poniŜej pępka, nad pępkiem w okolicach środka brzucha, pośrodku mostka,

na wysokości gardła, między brwiami i na czubku głowy. „Układ czakr jest

archetypowym opisem drogi indywidualnego dojrzewania poprzez system siedmiu

stopni. Czakry ułoŜone są w linii pionowej, począwszy od podstawy kręgosłupa aŜ

po czubek głowy, sugerując, Ŝe wznosimy się ku boskości poprzez stopniowe

opanowanie pokus świata fizycznego. Na kaŜdym z poziomów osiągamy większe

zrozumienie osobistej, duchowej mocy.”5

Czakra podstawy – Muladhara – odpowiedzialna jest za kontakt człowieka z

Ziemią oraz za stan ciała fizycznego. Gdy przepływ energii w tym miejscu jest

prawidłowy i stabilny, wówczas człowiek ma realny stosunek do rzeczywistości i

nie „buja w obłokach”. Gdy energia natomiast nie jest zrównowaŜona, to człowiek

jest wybuchowy i często wpada w złość. Czakra ta odpowiada za równowagę

emocjonalną związaną ze środowiskiem społecznym, w którym przebywaliśmy na

początku naszego Ŝycia. Główne wartości z niej płynące to poczucie

przynaleŜności do róŜnych wspólnot – rodziny, grona znajomych, do danej

jednostki wojskowej. Podstawowym przesłaniem tej czakry jest zatem więź

2 A.Bednarz, „Medytacja- teoria i praktyka”,Studio Astropsychologii, Białystok 2003, str.112 3 J. i M. Reid, „Energia drzew. Ich aura i moc uzdrawiania”, Studio Astropsychologii, Białystok 2006, str. 33 4 Opisał to M.Himmel w ksiąŜce: Drzewa pomagają leczyć, Kos, Katowice 2008, str. 20 5 C. Myss „Anatomia duszy. Siedem stopni mocy i uzdrowienia”, Anatomy, str. 39

11

społeczna, zasady w niej istniejące oraz emocje z nią związane. Czakra podstawy

oddziałuje na nasz system immunologiczny, odpowiada za wszelkie niedomagania

w okolicy stóp, nóg, układu wydalniczego i kostnego.

Druga czakra – sakralna – Svadisthana warunkuje nasze Ŝycie seksualne oraz

naszą zdolność do cieszenia się chwilą obecną, kontaktami z ludźmi i całym

światem. Jeśli działa ona prawidłowo, to czujemy się bezpieczni i z łatwością

przychodzi nam kontaktowanie się z innymi ludźmi oraz czujemy się dobrze sami

ze sobą. Jeśli jednak w czakrze występują jakieś zaburzenia, objawia się to

zazwyczaj problemami seksualnymi, poczuciem niŜszości, albo brakiem szacunku

do samego siebie. Czakra sakralna jest zatem odpowiedzialna za nasze związki, a

wszelkie choroby wynikłe z zaburzeń w tym miejscu – rak jajnika, rak prostaty,

bóle dolnej części kręgosłupa, zapalenie stawów – są wynikiem lęku przed utratą

kontroli. Energia czakry pozwala nam rozwijać swój twórczy potencjał jako

indywidualnej jednostki, pozwala wznieść się ponad ograniczające więzy

społeczne, o których informowała nas energia czakry pierwszej.

Kolejnym centrum jest czakra splotu słonecznego – Manipura. Jest ona

związana z naszymi kontaktami z innymi ludźmi oraz poczuciem własnej wartości.

ZrównowaŜona czakra sprawia, Ŝe czujemy się pełni siły, czujemy się pewni w

kaŜdej sytuacji i moŜemy „zdobywać świat”. KaŜde zaburzenie natomiast objawia

się jako uczucie ściskania i skurczów brzucha. „O środek energetyczny trzeciej

czakry związany jest z rozwojem osobistej mocy i zaufania do siebie”6

Odpowiedzialny jest poza tym za zdolność do radzenia sobie z przeciwnościami

losu i problemami. Energia tej czakry daje nam moŜliwość nabrania szacunku do

siebie i zrozumienia, Ŝe kaŜdy z nas jest niezaleŜnym indywiduum.

Czakrę serca, zwaną Anahata, będąca czwartą z kolei, moŜna uznać za czakrę

środkową, która rozprowadza energię na pozostałe czakry i w znaczący sposób

wpływa na całe ciało energetyczne. UmoŜliwia ona stworzenie bliskiego związku z

samym sobą oraz z innymi ludźmi. Właśnie dzięki niej moŜemy kochać siebie i

innych. Brak równowagi w tym miejscu powstaje gdy z powodu niskiego poczucia

własnej wartości czujemy się niekochani przez innych. Metodą, która moŜe

pomóc zmienić taki stan, jest pielęgnowanie zdrowiej miłości do samego siebie.

Czakra piąta – gardła – Vishuddha odpowiada za wyraŜanie się oraz

przejawianie przez nas kreatywności. Blokowanie się czakry moŜemy doskonale

poczuć w sytuacjach stresujących, gdy nie wiemy co powiedzieć lub nie moŜemy 6 C. Myss „Anatomia duszy. Siedem stopni mocy i uzdrowienia”, Anatomy, str. 86

12

rozmawiać na jakiś temat. Zharmonizowana czakra pozwala nam mówić bez obaw

na kaŜdy temat, swobodnie rozwijać naszą kreatywność oraz podejmować się

kaŜdej pracy z łatwością. Czakra ta jest związana ze splotem słonecznym i

odpowiadającym mu poczuciu własnej wartości.

Szósta czakra – czołowa AdŜna, nazywana często czakrą trzeciego oka, w ciele

fizycznym odpowiada za nasz wzrok, stopień rozwoju zdolności parapsychicznych

oraz za przebieg procesu myślenia. Gdy czakra jest zrównowaŜona, to widzimy

wyraźniej, nauka przychodzi nam z łatwością i szczególną radość sprawia nam

postrzeganie wszelkich przejawów piękna. Jest to ośrodek mądrości, powiązany z

intelektem oraz z logicznym sposobem myślenia.

Czakra korony – siódma Sahasrara – pomaga nam w połączeniu się z

kosmiczną energią i jest centrum energii Ŝyciowej człowieka. Wspiera ona takŜe

procesy mózgowe, m.in. te odpowiedzialne za myślenie oraz magazynowanie i

przetwarzanie informacji. Brak zrównowaŜenia czakry moŜe objawić się ciągłym

roztargnieniem, poczuciem odcięcia od świata. Zharmonizowana czakra natomiast

poprawia klarowność naszego myślenia, jasność umysłu oraz poczucie zaufania do

siebie i do świata. Energia tej czakry ma wpływ na nas układ nerwowy, na

mięśnie i skórę. To ośrodek modlitwy i połączenia z Bogiem.

1.2.Techniki medytacji.

Praktyka medytacyjna jest spotykana w większości religii, jednak najbardziej

rozpowszechniona została przez religie Wschodu takie jak: buddyzm, taoizm i

hinduizm. Odłamy tych religii wykształciły odmienne sposoby oczyszczania

umysłu i obrały inne drogi dojścia do oświecenia, czyli uzyskania najwyŜszego

stanu świadomości. Bez względu jednak na wybraną technikę, medytacja słuŜy

osiągnięciu właściwego stanu umysłu. „Badania naukowe nad metodami radzenia

sobie ze stresem wykazały, Ŝe aby wyeliminować stres z ciała, musimy osiągnąć stan

głębokiego odpręŜenia.”7 Elementy medytacji są dlatego stosowane w obecnych

czasach w psychoterapii.

1.2.1. Wizualizacja

Wizualizacja jest stanem wzmoŜonej koncentracji, podczas tworzenia

wyobraŜeń. To umiejętność takiego wykorzystywania własnej wyobraźni, aby 7 C.P.Sisson, „Niezwykła moc świadomego oddychania” Medium, Czarnów 2005, str.43

13

wytworzone obrazy wpływały pozytywnie na nasze Ŝycie, relaksowały, uspokajały

albo motywowały do działania. Ta technika, która ma duŜo wspólnego z

medytacją, jest obecnie często wykorzystywana przez sportowców

przygotowujących się do zawodów sportowych oraz przez lekarzy stosujących

psychoterapię. Dana osoba, która ma przed sobą np. trudny wyścig, wyobraŜa

sobie przebieg wyścigu oraz efekt końcowy. Tak kreatywnie wykorzystana

medytacja jest doskonałym sposobem na pozbycie się lęków, rozluźnienie ciała i

umysłu oraz zmotywowanie się do działania. „Wizualizację moŜna prowadzić

samemu albo (…) poddać się wizualizacji kierowanej przez wybranego

nauczyciela, który przy dźwiękach łagodnej muzyki pokieruje stopniowo wejściem

w stan relaksu(…).”8 Jedną z technik wizualizacyjnych jest ugruntowanie. Celem

jest tu zapewnienie swobodnego przepływu energii przez ciało oraz usunięcie

blokad. Praktykujący siada na krześle lub podłodze z wyprostowanym

kręgosłupem i wyobraŜa sobie, Ŝe do podstawy jego kręgosłupa przyczepiony jest

gruby sznur, który przechodzi przez podłogę i wchodzi głęboko do ziemi. Energia

ziemi przepływa przez ten sznur przepływając przez całe ciało i wychodząc przez

czakrę korony. Ugruntowanie warto przeprowadzać przed kaŜdą medytacją,

poniewaŜ ćwiczenie to daje poczucie stabilności i bycia tu i teraz. Inną ciekawą

techniką jest wyobraŜenie sobie swojego wewnętrznego sanktuarium. Praktykujący

kładzie się lub siada z wyprostowanym kręgosłupem i poprzez spokojny oddech

wprowadza się w stan relaksu. Następnie wyobraŜa sobie piękne miejsce gdzieś na

łonie natury oraz dom pośrodku tego miejsca – nad jeziorem, na plaŜy, w lesie, w

górach albo na łące. Będzie to miejsce, do którego moŜna wrócić zawsze gdy

potrzebujemy odpocząć i nabrać sił. Wystarczy wówczas, Ŝe wyobrazimy sobie tę

piękną przestrzeń.

1.2.2. Koncentracja na oddechu.

Jedną z odmian medytacji jest koncentracja na pojedynczym obiekcie lub na

oddechu. Przykładem moŜe być medytacja Vipassana, polegająca na całkowitym

skupieniu uwagi na oddechu. Praktykujący siada nieruchomo w wygodnej pozycji

z wyprostowanym kręgosłupem, po czym zaczyna głęboko płynnie oddychać. To

metoda, której celem jest oczyszczenie procesu myślowego od czynników, które

trzymają nas w niewoli emocjonalnej. Tymi czynnikami mogą być: nienawiść,

chciwość czy zazdrość. Dzięki medytacji umysł moŜe zaznać ukojenia i 8 E.Foley, „Zakochaj się w Ŝyciu”, Ravi, Łódź 2000, str. 140

14

zrozumienia zarazem. W medytacji osiągnięcie stanu zrozumienia jest waŜnym

punktem rozwoju świadomości, poniewaŜ gdy człowiek zaczyna rozumieć, to staje

się bardziej tolerancyjny i współczujący. Vipassana jest zatem praktykowaniem

świadomości tego co jest - bez osądzania, bez szufladkowania wydarzeń pod

hasłami „dobre”, „złe”. Dzięki tej technice praktykujący osiąga ciągłą uwaŜność i

skupienie na teraźniejszości. Medytacją, w której równie waŜne jest praktykowanie

uwaŜności jest Zen. Praktykujący w pozycji siedzącej przenosi swoją uwagę na

teraźniejszość i związane z tym róŜne sytuacje Ŝyciowe, skupia się na oddechu.

Celem tej medytacji jest uzyskanie uniwersalnej świadomości, czyli ujrzenie

prawdziwej ludzkiej natury.

1.2.3. Koncentracja na obiekcie.

W hinduskiej Bhakti, istotą medytacji jest uczynienie z przedmiotu kultu – iszty

myśli przewodniej. Adept powinien utrzymywać w umyśle koncentrację na iszcie

po wsze czasy. MoŜe to robić poprzez powtarzanie imienia iszty na trzy sposoby:

na głos, szeptem i w umyśle.9 Celem takiej medytacji jest wykształcenie

przywiązania myśli do najwyŜszego obiektu skupienia, aby nie zaśmiecać sobie

myśli sprawami powszednimi. Praktykujący skupia się na obiekcie tak długo, aŜ

osiągnie stan samadhi, a następnie sahaj samadhi- czyli końcowy etap ewolucji

duchowej praktykującego. Kolejną medytacją, w której od adepta wymagana jest

całkowita koncentracja jest tworzenie i niszczenie mandali z kolorowego piasku.

Ta technika została rozpowszechniona przez buddyzm tybetański. Inną techniką

jest Dhikr, medytacja wyznawców Islamu, nakazująca pełnej koncentracji na

Allachu. MoŜna utrzymywać myśl o Allachu w sercu, w umyśle lub wypowiadać

to na głos. MoŜna teŜ korzystać z subha – sznurka słuŜącego do modłów, podobnie

jak róŜańca w religii katolickiej. Mnisi buddyzmu zen praktykowali równieŜ

medytację z koanem. Polegała ona na skupieniu swoich myśli na paradoksalnym

opowiadaniu lub pytaniu np. Jaki jest dźwięk jednej klaszczącej dłoni? Takie

pytanie zmuszało do szukania rozwiązań i wyeliminowaniu natłoku niepotrzebnie

snujących się myśli.

Jednym z najbardziej efektywnych i zarazem najprostszych sposobów

medytacji jest kontakt z naturą. Natura bowiem jest po to by człowiekowi Ŝyło się

dobrze na tej ziemi. Niestety często ludzie nie szanują przyrody, traktując ją jako

coś zbędnego i niepotrzebnego w ich świecie. Spacerując nad brzegiem morza lub 9 Wspominał o tym D.Goleman w ksiąŜce Medytujący umysł, Dom Wydawniczy Limbus, str.44

15

w górach wśród drzew, maczając sobie stopy w górskim strumyku, dodaje

człowiekowi tak wiele energii i poprawia samopoczucie. Niepotrzebne są nawet

Ŝadne techniki, by korzystać z dobrodziejstw pięknej przyrody. Jeśli jednak

zastosować medytację w połączeniu z przyrodą, moŜe się okazać Ŝe to jest to jedna

z najbardziej efektywnych i najbardziej przyjemnych technik medytacji. Jest tak

wiele moŜliwości i sposobów naturalnej medytacji w przyrodzie. MoŜna np.

przytulić się do drzewa, usiąść pod nim, wsłuchując się w śpiew ptaków i szum

li ści na wietrze. MoŜna zamoczyć stopy w górskim strumyku, skupiając się na

odczuciach jakie wywiera woda na nasze stopy. MoŜna połoŜyć się na pięknej

zielonej trawie i wpatrywać się w błękitne niebo. MoŜliwości jest bardzo duŜo, a

co najwaŜniejsze, to nie są Ŝadne techniki które mogą komukolwiek sprawiać

trudności. To po prostu bycie tu i teraz, wśród przyrody.

Popularnym sposobem medytacji jest równieŜ skupianie się na czakrach w ciele

człowieka. Taka technika pozwala uwolnić energię z poszczególnych czakr,

powodując jej naturalny niezakłócony przepływ. NaleŜy skoncentrować się na

kaŜdej czakrze osobno, myśląc o niej wyobraŜać sobie przepływ białego światła,

które przełamuje blokady tam nałoŜone. Nie warto jednak na początku zbyt długo

koncentrować się na jednej czakrze, poniewaŜ moŜe to doprowadzić do uwolnienia

energii z którą sobie nie damy rady. Najlepszym sposobem jest stopniowe

zwiększanie czasu i intensywności medytacji z czakrami, dzięki czemu

uzdrowienie i polepszenie zdrowia przyjdzie stopniowo bez drastycznych sytuacji.

1.2.4. Medytacja w ruchu.

Kolejną techniką jest medytacja w ruchu. Oparte na filozofii taoizmu tai-chi i

chi kung są sztukami walki, w których dąŜy się do stanu swobodnej i harmonijnej

cyrkulacji energii chi w ciele. KaŜda sekwencja ruchów jest tu oparta na zasadzie

dwubiegunowości jin i jang. KaŜdy ruch praktykujący wyprowadza z samego

środka ciała, który mieści się 3 cm poniŜej pępka i nazywa się T’an-tien.

Określone ruchy rąk i nóg wpływają na aktywizację krąŜenia energii w ciele.

Podstawą tej praktyki jest oddech oraz koncentracja na poszczególnych fazach

ruchu. Joga natomiast jest jedną z najstarszych technik oczyszczania umysłu.

Opiera się ona całkowicie na filozofii indyjskiej i obejmuje nie tylko ćwiczenia

fizyczne, ale całościowe podejście do Ŝycia, naucza samodyscypliny. Joga składa

się zarówno z ćwiczeń fizycznych (asanyi) jak i oddechowych (pranajamy).

Ciekawą techniką medytacyjną jest taniec, który od wieków był łączony zarówno z

16

Ŝyciem codziennym jak i ceremoniami religijnymi. Poprzez intensywny ruch w

rytm muzyki człowiek doświadcza całkiem innych przeŜyć niŜ podczas

codziennych czynności. Poprzez uzyskany w tańcu odmienny stan świadomości

człowiek ma doświadczyć zjednoczenia z siłą wyŜszą. Derwisze na przykład

wprowadzają się w hipnotyczny trans poprzez wykonywanie tańca pełnego

wirujących obrotów. Cały obrząd rozpoczyna się czytaniem Koranu. Następnie

jedenastu tancerzy tworzy dwa kręgi, wirując wokół własnej osi. Lewa dłoń

kaŜdego tancerza skierowana jest ku dołowi, natomiast prawa – ku górze, co

według wierzeń, ma ułatwić przepływ energii. Taniec Butoh natomiast,

wywodzący się z tradycyjnego teatru japońskiego, wyzwala energię i uwidacznia

mroki podświadomości. To taniec, w którym zamalowane na biało twarze tancerzy

ukrywają ich toŜsamość, a ciało nie porusza się według ustalonego schematu, ale

zdaje się „być poruszane” przez otaczające je energie.

Medytowanie z mantrą, czyli śpiewanie moŜe wywołać pozytywny skutek na

ciało człowieka, poniewaŜ wibracja dźwięku ma ogromną siłę. Tę medytację

równieŜ uznałam za ruchową, poniewaŜ w takcie jej wykonywania człowiek

podejmuje pewne działanie. Dźwięk przy odpowiedniej wibracji moŜe człowieka

uspokoić i spowolnić oddech, a takŜe moŜe go przestraszyć i zaniepokoić. W

mantrze oprócz samej muzyki istotne są równieŜ słowa. Za sprawą wibracji

dźwięku łatwo zapadają one w podświadomość, wpływając na ciało człowieka.

Wibracje dźwiękowe pobudzają energię w czakrach, powodując większy jej

przepływ i odblokowanie niektórych zastojów energii. Medytacja z mantrą jest

równieŜ stosowana w połączeniu z jogą lub tai chi. Do mantr moŜna zaliczyć

chrześcijańskie modlitwy, np. modlitwa róŜańcowa lub „Ojcze nasz…”, poniewaŜ

posiadają one silny ładunek emocjonalny, pod warunkiem Ŝe osoba ją

wypowiadająca robi to pewnym zaangaŜowaniem. Jedną z najbardziej popularnych

mantr jest OM. Jest to święta sylaba stosowana od wieków przez wyznawców

hinduizmu i buddyzmu tybetańskiego. Te dwie litery tworzą dźwięk o niezwykłej

wibracji, która porusza energię w całym ciele.

Ciekawą odmianą medytacji jest Agnihotra – medytacja z ogniem. Wiedza

duchowa od wieków ceniła znaczenie ognia w Ŝyciu człowieka. Dawał bowiem

światło i ciepło, co miało duŜe znaczenie dla Ŝycia codziennego i rytuałów.

Agnihotra jest rytuałem palenia ognia „o wschodzie lub zachodzie słońca w

17

miedzianej, ściętej piramidce”.10 Podczas tego rytuału śpiewa się mantry do ognia.

Praktykowanie tej formy medytacji oczyszcza atmosferę wokół piramidki oraz

nasyca ją energią Ŝyciową – zarówno środowisko naturalne jak i ludzi. Namiastką

tej praktyki moŜe być medytacja przy ognisku.

Sztuka medytacji jest nie jest tak łatwym zadaniem jak się moŜe wydawać na

pierwszy rzut oka. W zasadzie medytacja nie polega na wyuczeniu się jakichś tam

technik i stosowaniu ich od czasu do czasu, gdy nachodzi taka potrzeba. Owszem

moŜna tak robić, niestety wtedy nie osiągniemy celu jaki ma nam medytacja

zaoferować. Prawdziwą medytacją jest Ŝycie. śycie w zgodzie z naturą i ze swoim

ciałem. Bowiem dopiero wtedy gdy zaczniemy wczuwać się we własne ciało,

nasłuchiwać i iść w kierunku w którym nasz organizm nam wskazuje, dopiero

wtedy będziemy mogli powiedzieć o sobie Ŝe rozumiemy medytację. Wielu

mędrców nawołuje aby medytacja wciąŜ trwała. Wtedy bowiem, gdy stosujemy ją

przez całe Ŝycie, moŜemy nacieszyć się doskonałym zdrowiem, sprawnością

fizyczna i długowiecznością. Im dłuŜej medytacja będzie cząstką naszego Ŝycia,

tym większe pozytywne skutki jej moŜemy odczuć. Po wielu latach medytacji

wejdzie ona nam w nawyk i nasze ciała same będą wytwarzały stan odpowiadający

medytacji. Istotną rzeczą jest jednak to, by ciało ciągle wzbogacać o nowe

doświadczenia medytacyjne, poniewaŜ prawdziwa sztuka medytacji nigdy nie ma

swojego zakończenia. MoŜna ją stosować zawsze i wszędzie – i w kaŜdym wieku.

10 A.Bednarz, „Medytacja- teoria i praktyka”,Studio Astropsychologii, Białystok 2003, str.184

18

Rozdział 2.

Ogrody medytacyjne na przełomie dziejów

2.1. Ogrody Islamu.

Prostokątny lub kwadratowy teren przedzielony kanałami doprowadzającymi

wodę, monumentalne wejście – to charakterystyczny obraz klasycznego ogrodu

islamskiego zwanego czahar-bagh, mającego swoje korzenie w StaroŜytnej Persji.

Przestrzeń ogrodu podzielona była na cztery części, a w kaŜdej z nich rosły inne

drzewa owocowe i kwiaty. Były to: Ogród Duszy, Ogród Serca, Ogród Ducha i

Ogród Esencji. Kanały symbolizowały cztery rzeki Ŝycia: „rzeki wody świeŜej,

rzeki mleka o niezmiennym smaku i rzeki wina - rozkosz dla pijących, a takŜe rzeki

czystego miodu.” Woda była najwaŜniejszym elementem, poniewaŜ uznawano ją

za źródło wszelkiego Ŝycia. Oprócz symbolicznego znaczenia była równieŜ

ciekawym elementem dekoracyjnym: wprowadzała do ogrodu ruch, dźwięk oraz

chłodziła powietrze. Była równieŜ waŜnym symbolem dla pojedynczego

muzułmanina, poniewaŜ przed oddaniem się modlitwie musiał obmyć ciało a wraz

z oczyszczaniem ciała woda obmywała jego duszę. Z tych właśnie powodów woda

płynęła w kanałach i tryskała z fontann.

Il.1. Ogród Bagh-e Fin w pobliŜu Kaszanu.11

Równie waŜną cechą ogrodu islamskiego jest dekoracyjność ukazana w

licznych arabeskach i kaligraficznym piśmie cytowanego Koranu. Wspomniane

11 P. Hobhouse, ”Historia ogrodów”, Arkady, Warszawa 2007, str. 79

19

ornamenty pokrywały wszelkie powierzchnie- zarówno te miniaturowe i

nieznaczące jak i przedmioty kultu. W ogrodach islamu wyraźnie zaznaczone było

centrum uznawane za oś kosmosu albo symbol przewodnika duchowego,

nazywanego prorokiem lub imamem. W tym miejscu najczęściej stawiano pałac.

Ogrody Islamu są znane ze swojego wyciszającego i uduchowionego

charakteru. Ich znaczenie symboliczne ukazuje je jako ziemskie odpowiedniki raju,

który został opisany w Koranie. Jest to miejsce medytacyjnej wędrówki duszy

zarówno mistyka postrzegającego całą gamę archetypów w częściach ogrodu, jak i

zwyczajnego muzułmanina, który z rodziną przyszedł aby odpocząć. KaŜdy z nich

bowiem oddaje się w tym ogrodzie relaksowi, cichej kontemplacji i poddany jest

beztroskiemu upływowi czasu – zupełnie tak jak w opisanym w Koranie raju.

2.2. Ogrody Korei

„Korea odegrała znaczącą rolę w formowaniu się i kształtowaniu kultury i

sztuki Dalekiego Wschodu. Była pomostem między kontynentem azjatyckim a

Wyspami Japońskimi. Terenem, na którym zatrzymywały się wpływy kulturowe

Chin, a stąd juŜ nieco zmodyfikowane, z wyraźnym piętnem Korei, przenikały do

Japonii.”12 Współczesne odkrycia archeologiczne dostarczyły informacji zarówno

o dawnych mieszkańcach Korei jak i o ich sztuce i wierzeniach. Etapy w jakich

formowała się struktura państw koreańskich miała znaczący wpływ na kulturę, a w

konsekwencji na sztukę ogrodową Koreańczyków. RóŜnorodność religii

występującej na terenie Korei wpływała na rozwój społeczeństwa. Ludność

wierzyła bowiem, Ŝe wszystko co istnieje posiada duszę, a tradycje animizmu i

szamanizmu sprawiały, Ŝe zarówno zjawiska przyrody jak i jej elementy czcili jako

bóstwa. Liczne zabytki architektury sakralnej wskazują na rozwój buddyzmu na

tym terenie. Równolegle z buddyzmem coraz większą rolę zaczął odgrywać

konfucjanizm.

Definicja ogrodu koreańskiego jest skomplikowana. Określa ją bowiem

chongwon – słowo składające się z dwóch członów. Pierwszy człon chong daje

nam obraz wewnętrznego podwórka otoczonego budynkami. Drugi człon natomiast

- won jest określeniem wzgórza i lasu. Te dwa człony pokazują ogród jako

połączenie dwóch przeciwstawnych pierwiastków jin i jang. Jak wcześniej

wspomniałam tradycje animistyczne sprawiały Ŝe Koreańczycy czcili wodę, skały, 12 „Ogrody zwierciadła kultury- Wschód”, Universitas, Kraków, str. 95

20

drzewa, gwiazdy, słońce i księŜyc. Interesowali się siłami przyrody aktywnie

wpływającymi na ludzkie uczucia. Ich ogrody opierały się na zasadzie Yin Yang

wyraŜającej harmonię kontrastu i dualizmu. Równie waŜną była doktryna trzech

elementów, w której skład wchodziły ziemia, niebo i człowiek – jako podstawa dla

wszystkiego na świecie.

Kolejną zasadą, na podstawie której oparte było ukształtowanie ogrodu

koreańskiego była numerologia. Ta staroŜytna wiedza uznająca liczby za symbole

pomagała Koreańczykom uporządkować ich rzeczywistość. Doktryna kamienia

węgielnego uznająca skały i kamienie za szkielet ziemi stawiała te twarde i

wielokształtne formy w pozycji czczonej i szanowanej. Zasady geomancji (hung-

su) badały wpływ otoczenie miejsca przebywania ludzi na ich losy.

Il.2. Ogród Piwon, Il.3. Pawilon Hyangwonjong

w kompleksie pałacowym w zespole pałacowym

Ch’anggyeonggung w Seulu13 Kyongbokkung w Seulu14

Wierzono, Ŝe właściwe miejsce na siedzibę człowieka jest osłonięte przed wiatrem

i ma dostęp do wody. Takie miejsce od strony północnej powinno być osłonięte

wysokimi górami symbolizowanymi przez bóstwo zwane węŜoŜółwiem. Za niskie

wschodnie wzgórza odpowiada seledynowy smok, a za wzgórza zachodnie biały

tygrys. Przez taki teren, mjongdang czyli miejsce niezwykłej mocy przeznaczone

na dom, ogród lub miasto powinna przepływać rzeka. Ogród koreański zatem jest

połączeniem chong i won, wyrazem harmonijnego dostosowania przestrzeni dla

ludzi oraz natury. Łączy to podłoŜe filozoficzne z funkcjonalnością a przez to

moŜna tu mówić o ekologicznej świadomości. „Ogrody koreańskie symbolicznie 13 Fot. J. Kreiner „Ogrody zwierciadła kultury- Wschód”, Universitas, Kraków, str. 102 14 Fot. J. Kreiner „Ogrody zwierciadła kultury- Wschód”, Universitas, Kraków, str. 104

21

przedstawiają mikrokosmos, róŜnie postrzegany zaleŜnie od przestrzeni i czasu –

stąd doniosłość tła filozoficznego.”15

Na przestrzeni czasu ogród koreański zmieniał swoją formę, poniewaŜ

odzwierciedlał on zarówno stosunki społeczne jak i system religijno-filozoficzny.

W dawnym okresie historii Korei pojawiły się ogrody Tul. Były one miejscami o

formie świętego ogrodu z ołtarzem skalnym. Lokalizowano je w pięknej scenerii,

aby były przestrzenią spotkania bóstw i człowieka. Ogrody świątynne natomiast

były przedłuŜeniem świątyni. Przy ich zakładaniu stosowano zasady kompozycji

charakterystyczne dla okresu Trzech Królestw. Jedną z tych zasad było

umiejscowienie budynków świątyni na jednej osi biegnącej z północy na południe.

Z religia buddyjską występującą na terenie Korei związane są równieŜ ogrody

zen - sonwon. W celu umoŜliwienia medytacji mnichom zakładano je na terenie

świątynnym. Jednak w późniejszym czasie ogrody zakładano w malowniczych

terenach w pobliŜu świątyń. Z czasem, aby udoskonalić miejsca do medytacji,

stosowano w ogrodach kompozycje stawu oraz kamieni. Charakterystyczną cechą

okresu Korio stał się zwyczaj picia herbaty ściśle związany z ogrodem

herbacianym. Okres Dzoson charakteryzował się natomiast silną geometryzacją

przestrzeni oraz podziałem na małe dziedzińce.

Począwszy od czasów prehistorycznych ogrody koreańskie zawsze związane

były z religią i filozofi ą. Były miejscem medytacji i kontemplacji, połączenia

człowieka i natury, a takŜe miejscem kultu licznych bóstw i rytuałów z nimi

związanych.

2.3. Ogrody Chin.

Pierwsze wzmianki o ogrodach chińskich ukazują ich istnienie na panowanie

Dynastii Shang (1600 – 1027r p.n.e.). Przez lata ogrody te kształtowane były w

oparciu o upodobanie władców i atmosferę panującą w danym czasie w państwie.

Około I w n.e. w Chinach pojawił się buddyzm za sprawą którego ukształtowała

się niepowtarzalna forma ogrodowa. Ogrody powstawały w otoczeniu pięknych

krajobrazów, jako element zespołów klasztornych.

Istotną rolę w filozofii Chińskiej odgrywał władca. Był on uwaŜany za Syna

Nieba (Tianzi) – nie Boga, ale za najwyŜszego ziemskiego przedstawiciela,

stojącego na szczycie hierarchii społecznej. Miał on być uosobieniem mitycznych 15 „Ogrody zwierciadła kultury- Wschód”, Universitas, Kraków, str. 100

22

władców – sprawiedliwością i humanitarnością. Pierwszym takim władcą był Fuxi,

dzięki któremu społeczeństwo poznało moc ośmiu trygramów, za pomocą których

mogli zrozumieć przyrodę i prawa nią rządzące. Kolejny- Shennong- wprowadził

ludzi w tajniki rolnictwa. Trzecim był Huangdi zwany śółtym Cesarzem, uwaŜany

za wynalazcę koła i dobroczyńcą, który pokazał ludziom jak korzystać pisma i

produkować jedwab. Kolejni władcy Yao, Shun i Yu ustanowili chiński kalendarz.

W Epoce Shang w pierwszym parku cesarskim zaprojektowano specjalne

miejsce dla władcy, w którym mógł on medytować, odprawiać ceremonie i rytuały

kosmiczne. SłuŜyły do tego ziemne platformy o kwadratowym kształcie, które w

późniejszym czasie były juŜ stosowane we wszystkich ogrodach cesarskich. Były

one nierozerwalnie związane z kultem Ziemi. Ustanowiona obok okrągła platforma

natomiast, na której budowano okrągłą świątynię była związana z kultem Nieba.

„Nie mogło teŜ zabraknąć kamiennych stelli z wyrytymi imionami czcigodnych

protoplastów rodu cesarskiego i ołtarzy pozwalających wznosić modły o poparcie

w planowanych przedsięwzięciach”.16

Pierwszym waŜnym stylem ogrodowym był styl „Pięć wzgórz, pięć jezior i

cztery morza”, którego istotą był jakiś element krajobrazowy. Cesarze chcieli, aby

w ich ogrodach były repliki mistycznych krain, miejsca znane z historii. Stylowi

temu towarzyszył równieŜ drugi – „Jedno jezioro i trzy wyspy”. Wiązał się on z

mitami, które opisują nieśmiertelne istoty zamieszkujące wyspy na mitycznym

Morzu Wschodnim. Te wyspy to: Fangzhang, Penglai i Yingzhou. Ogrody tego

stylu miały charakterystyczny układ. W centrum znajdowało się jezioro, na którym

były usypane trzy wyspy. Nieodłącznym elementem były Ŝółwie i Ŝurawie, na

których według legend nieśmiertelni przylecieli na wyspy.

Wszystkie ogrody cesarskie odwoływały się do mitów i wierzeń z nimi

związanych. Wszystkie miały charakter symboliczny, ukazujący prestiŜ władcy-

Syna Nieba. To właśnie było powodem wielkości i przestrzenności tych załoŜeń.

Na dalsze kształtowanie ogrodów chińskich miał wpływ taoizm. Taoiści uwaŜali

góry za miejsca najlepiej nadające się na klasztory i pustelnie. W tych właśnie

miejscach wyciszenia, zakładanych w wyjątkowo pięknym otoczeniu

krajobrazowym, powstawały miejsca medytacji i odnowy duchowej. Architektura

ogrodowa – mury, platformy i pawilony widokowe miały jedynie udostępniać

przyrodę, a nie same w sobie być ozdobą. Ogród bowiem był miejscem zestrojenia

zmysłów, odnalezienia wewnętrznej wraŜliwości i wyciszenia umysłu. Przykładem 16 „Ogrody zwierciadła kultury- Wschód”, Universitas, Kraków, str. 47

23

moŜe być kompleks klasztorny wzniesiony na górze Emei, w którym Pawilon

Czystego Dźwięku oraz Pustelnia Spoczywająca Wśród Obłoków umoŜliwiają

podziwianie ruchu przyrody. Uczeni i urzędnicy, tworzący elitę intelektualną Chin,

kontynuatorzy myśli Konfucjusza, wierzyli w potęgę edukacji, która była pomocna

w Ŝyciu społecznym i politycznym. Udawali się oni do miejsc połoŜonych z daleka

od codziennego zgiełku, samotni, w których kontynuowali rozpoczęta na dworze

drogę do mądrości. Przykładem takiej „pustelni w mieście” 17 była realizacja

powstała za czasów dynastii Ming będąca terenem otoczonym Ŝywopłotem lub

sadem.

Il.4. Ogród Schronienia Il.5. Ogród Prostackiego Zarządcy

Dla Dwojga (Ou Yuan), Suzhou18 (Zhuozheng Yuan), Suzhou19

Szkoły filozoficzne, które miały wpływ na kształtowanie się krajobrazu

chińskiego głoszą wbrew pozorom inne rzeczy. „Konfucjaniści wychodzą od

polityki i rozwaŜań etycznych; taoistów motywuje pragnienie znalezienia duchowej

wolności poprzez uznanie naturalnych prawideł; a intuicyjna nauka osiągania

oświecenia i mnisi buddyjscy uczą zakładając harmonijne współistnienie z

naturą(…)”.20 Ogrody konfucjańskie nazywane „góra i woda” sięgają korzeniami

do chińskiego malarstwa krajobrazowego – shanshuihua. Najczęstszym

przedstawieniem tych obrazów są góry, samotne drzewa, strumienie i księŜyc

odbijający się w wodzie. Te formy zostały przełoŜone w ogrodach konfucjańskich

na trójwymiarowe elementy ogrodów. Sama nazwa stylu „góra i woda”

przedstawia sens ogrodów – monochromatyczne jak malarstwo tuszem i sięgające

głębin filozoficznych. 17 „Ogrody zwierciadła kultury- Wschód”, Universitas, Kraków, str. 52 18 Fot. A.I.Wójcik, za: „Ogrody – zwierciadła kultury”, Universitas, Kraków, str. 62 19 Fot. A.I.Wójcik, za: „Ogrody – zwierciadła kultury”, Universitas, Kraków, str. 62 20 „Ogrody zwierciadła kultury- Wschód”, Universitas, Kraków, str. 53

24

Ogrody chińskie to ogrody budowane, poniewaŜ jednym z najistotniejszych ich

elementów jest architektura. Konstrukcja chińskich ogrodów opiera się na ciągłym

otwieraniu i zamykaniu przestrzeni. To działanie jest prowadzone poprzez

projektowanie między obiektami przestrzeni ze szczególnym uwzględnieniem

przepływu energii chi. Projektanci chińskich ogrodów widzieli elementy

przestrzeni jako części dynamicznej całości, nie natomiast jako rzeczy ulegające

zuŜyciu. Szczególnie istotną rolę odgrywają tutaj bramy altany, przejścia, mury i

mostki. Podstawową funkcją natomiast wszystkich elementów kompozycji jest

rozwarstwianie przestrzeni. Ma doprowadzić do realnej przyjemności wędrowania,

a co najwaŜniejsze do zjednoczenia z naturą. Charakterystyczne elementy ogrodu

chińskiego to pawilon, zadaszona ścieŜka, pawilon wodny, most, pawilon

zawierający bibliotekę, hol, poczekalnia, przystań w formie budynku – łodzi oraz

studio do uprawiania poezji i kaligrafii. Ogród taki zawsze otoczony jest

ogrodzeniem. Na takiej ogrodzonej przestrzeni projektanci układali kompozycje

punktów przesilenia (transformacji). Wierzono Ŝe kaŜda część tej podzielonej

stanowi całość oraz jest odzwierciedleniem pełni kosmosu. Był to proces

miniaturyzacji. Charakterystyczną formą architektoniczną którą stosowano

zarówno w ogrodach prywatnych jak i w cesarskich parkach, były zadaszone

ścieŜki. Wytyczają one kierunek spaceru i są skonstruowane tak aby wydobywać

najciekawsze widoki. Równie często stosowaną, ciekawą formą architektoniczną

były tzw. smocze mury. Były to formy o pofałdowanym szczycie, przedziurawione

przejściami i bramami o rozmaitych kształtach, między innymi bramy księŜycowe

w kształcie okręgu. KaŜda taka brama posiada próg stworzony po to aby złowrogie

demony mogły się o nie potknąć.

Il.6. Ogród Prostackiego Zarządcy Il.7. Ogród Schronienia

Suzhou21 Dla Dwojga, Suzhou22

21 Fot. A.I.Wójcik, za: „Ogrody – zwierciadła kultury”, Universitas, Kraków, str. 63 22 Fot. A.I.Wójcik, za: „Ogrody – zwierciadła kultury”, Universitas, Kraków, str. 63

25

Naród chiński od zawsze czuł się na Ziemi jak we własnym domu, stąd jego

silny związek ze środowiskiem przyrodniczym. Góry w ogrodach chińskich od

zawsze były siedzibą bogów i duchów. Zarówno w ogrodach nawiązujących do

rajskich wysp jak i w malarstwie i poezji konfucjańskich uczonych pojawia się

motyw gór, samotników wędrujących wąską ścieŜką w górach samotnych

delikatnych drzew na wielkich skałach. Niewątpliwie ciekawym elementem były

ścieŜki i dziedzińce układane z kamieni w formie mozaiki. Stosowano motywy

kwiatowe, wzory geometryczne. Sztuczne, kamienne jaskinie oraz kompozycje z

głazów miały za zadanie stwarzać atmosferę wnętrza Ziemi. Woda natomiast, jako

symbol Ŝycia, była stałym elementem ogrodów chińskich. Projektowano zarówno

sztuczne strumienie jak i rozległe jeziora. W tafli wody bowiem odbijał się

zarówno świat jak i kosmos. „Magia przenikających się przestrzeni uwalniana za

sprawą ogrodowego stawu miała być obrazem i metaforą, pozwalającą odnieść i

skierować umysł kontemplującego człowieka ku doświadczeniu imaginacji

przemiany istoty rzeczy oraz ku doznaniu metafizycznej toŜsamości kaŜdej części

świata z inną w ramach całego uniwersum, poniewaŜ co do natury istnienia, niema

między nimi róŜnicy”.23

Zarówno w ogrodach konfucjańskich uczonych jak i w cesarskich parkach

pojawiają się rośliny. Śliwa zwiastująca początek wiosny, jesienna chryzantema,

piwonia drzewiasta ukazująca cesarską wytworność, lotos – symbol oświecenia,

liczne sosny i klony to tylko niektóre z najczęściej rosnących roślin w ogrodach

chińskich. Bambus, symbolizujący kultury Dalekiego Wschodu jest do dzisiaj

uwaŜany za symbol stałości i niezmienności. W ogrodach chińskich kaŜde drzewo

jest szanowane i pielęgnowane.

Jedną z koncepcji filozoficznych jakie ukształtowały znaczenie ogrodów

chińskich była bezuŜyteczność. Ukazywała ona, Ŝe ogród jest przeciwieństwem

wszystkiego co związane jest z domem, obowiązkami, rodziną, Ŝyciem społecznym

i polityką – czyli wszystkim tym co poŜyteczne i wymagające zaangaŜowania.

„W Chinach sztuka ogrodowa i sztuka malarska są nierozłączne. Ogrodnicy

byli równieŜ malarzami a takŜe uczonym, kaligrafami i poetami”24

23 „Ogrody zwierciadła kultury- Wschód”, Universitas, Kraków, str. 53 24 P. Hobhouse, ”Historia ogrodów”, Arkady, Warszawa 2007, str.334

26

2.4. Ogrody Japonii.

Japońska kultura wypracowała własną sztukę ogrodową. Realizacje twórców są

tak niepowtarzalne, Ŝe inspirują do dziś zarówno profesjonalnych projektantów jak

i właścicieli prywatnych ogrodów. Kształtowanie przestrzeni było w Japonii ściśle

powiązane z filozofią i religią. Japończycy czerpali wiedzę i inspirację z innych

Państw i stylów, m.in. krajobrazowego ogrodu chińskiego, i tworzyli z tego własne

niepowtarzalne twory. Zarówno rodzime – shintoistyczne, jak i buddyjskie

wpływy, miały znaczny wpływ na kształtowanie się tej ciekawej sztuki ogrodowej.

Trwający w Japonii światopogląd, którego waŜnym elementem był kult słońca

ukazywał rzeczywistość jako organizm składający się z wielu części. A kaŜda z

tych części miała nieoceniony wpływ na pozostałe części. U podstaw szczególnego

stosunku do natury Japończyków stoi mitologia, która jest wyraŜana kultem miejsc

wyjątkowych uświęconych w których czci się bóstwa. Wierzono Ŝe miejsca

otoczone kamieniami były zamieszkiwane przez bogów. Te miejsca były nazywane

niebiańskimi barierami, lub niebiańskimi siedzibami. Wyglądały one jak place

zabaw dla duchów, a ich pierwotnym celem było poprawienie relacji człowieka z

naturą. „Takim miejscem mogła być zwarta kępa drzew jako boskie ogrodzenie,

lub fosy i strumienie, jako wodne ogrodzenie w zamyśle otaczające święte

miejsca”. Pierwszymi przykładami sztuki ogrodowej Japonii są kamienne

kompozycje pochodzące z ok. V wieku naszej ery. Posiadały one przede

wszystkim funkcję religijną. Podsumowując shintoizm był sumą wierzeń które

przedstawiały relacje człowieka do natury. Pielęgnowano umiłowanie przyrody i

zauwaŜano ścisły związek natury człowieka i przyrody. Shintoizm zatem jest

przyczyną niezwykłego stosunku Japończyków do przyrody. Japońscy projektanci

ogrodów wprowadzali wodę w postaci strumieni stawów; W ich ogrodach nie

brakowało drzew krzewów licznych kamieni i głazów, pagórków, a wszystko to

wyraŜało szacunek ludzi i natury.

Nie tylko shintoizm wywarł wpływ na kształtowanie się krajobrazu Japonii.

WaŜną rolę bowiem odegrał buddyzm, którego wpływy przybywały zarówno z

Chin jak i Korei. Buddyzm głęboko zmienił świadomość mieszkańców Japonii

wywarł waŜny wpływ na wszystkie aspekty ich Ŝycia. Buddyzm uzupełnił

wierzenia lokalne o wiele owych czynników: pismo etykę filozofie sztukę oraz

Ŝycie codzienne wykraczające poza ciało fizyczne. Szczególne znaczenie dla

projektowania ogrodów miała szkoła buddy Amidy. Według tej szkoły Amida był

27

budą panującym w raju, a raj ten z kolei był przystankiem na drodze do

oświecenia. Przedstawienia raju ”czystej ziemi” opierały się o pewne strefy raju.

Strefy te miały prowadzić do najwyŜszego szczęścia niebiańskiego, były zarazem

stopniami wtajemniczenia na drodze do oświecenia. Te symbole w raju i ich strefy

to: „wizja idei słońca, wizja idei wody, wizja bezcennej ziemi, wizja bezcennych

drzew, wizja idei wody o ośmiu właściwościach, wizja bezcennych wierzb”. Wizje

te przedstawiały drogę Ŝycia ziemskiego do osiągnięcia „czystej ziemi

szczęśliwości” 25 . Wizja raju zatem pojawiająca się w japońskiej mitologii były

inspiracją do zakładania pięknych ogrodów przypominających raj. KaŜdy człowiek

bowiem bez względu na wykształcenie oraz stan majątkowy, był zaciekawiony

obietnicą Ŝycia wiecznego w otoczeniu pięknych roślin oraz dźwięków

niebiańskiej muzyki. Ogrody japońskie zatem są doskonałym odbiciem załoŜeń

religijnych oraz wykorzystują one wiele elementów jej symboliki. Jednak oprócz

religii, które odegrały znaczącą rolę w kształtowaniu się architektury japońskich

ogrodów znaczenie miał równieŜ wpływ mitologii chińskiej, jak choćby opowieść

o tajemniczych wyspach zamieszkałych przez nieśmiertelne istoty. Zwierzęta,

które zamieszkiwały te wyspy, Ŝółwie i Ŝurawie, były częstym motywem

wykorzystywanym przez Japończyków.

W okresie silnych buddyjskich wpływów na Japonię, mnisi niskiej rangi,

ogrodnicy, podejmowali działania zmierzające do odtworzenia na ziemi

buddyjskiego raju z całym przepychem artystycznym i symbolicznym. Twórcy

tego czasu nie dbali ani o spójność stylistyczną ani o ideową, łącząc elementy

zarówno pochodzące z religii buddyjskiej jak i taoizmu. Idee te mieszały się i

przenikały tworząc na przełomie dziejów charakterystyczny odmienny styl sztuki

ogrodowej. Takie kompozycje, które były odzwierciedleniem raju, były

zorientowane na punkt centralny ogrodu. Tym punktem centralnym był budynek z

kilkumetrowym posągiem buddy Amidy, który zwrócony był twarzą w stronę

stawu. Wszystkie elementy ogrodów ukształtowanych na podstawie wizji raju mają

mocne uzasadnienie religijno – symboliczne. Szczególne znaczeni miała wyspa

połoŜona pośrodku stawu połączona z brzegiem pomostem. Był to symbol

przejścia ze świata doczesnego do świata wiecznego.

Kultura epoki Hejan została zdominowana przez ród Minamoto. Był to okres

narastającego napięcia politycznego oraz wojen Japonii przeciw najazdom

mongolskim. Intensywnie rosły potrzeby ludzi dotyczące kultury oraz sztuki. W 25 „Ogrody zwierciadła kultury- Wschód”, Universitas, Kraków, str. 119

28

końcu XII w. w wyniku tych potrzeb, pojawiła się w Japonii religia buddyzmu

chan (zen). Chińscy mnisi przybyli do Japonii w poszukiwaniu bezpiecznego

miejsca dla rozwijania swojego Ŝycia duchowego. Rozpowszechniali oni znane

sobie zasady filozoficzne oraz etyczne, które w pełni zaspokajały potrzeby

duchowo intelektualne japońskich wojowników. Sposobem na uzyskanie

pełniejszego wglądu w naturę rzeczy była medytacja. Pozwalała ona na

oczyszczenie umysłu oraz na pełniejsze doświadczanie Ŝycia codziennego.

Związana z tą medytacją surowość i prostota stała się szybko ideałem cnót w Ŝyciu

wojowników oraz ideałem w sferze obyczajowej i artystycznej. Odrzucano

upodobanie do wszelkiego nadmiaru oraz zbytniej dekoracyjności. „Dzieło sztuki

było wynikiem aktu twórczego o charakterze kontemplacyjnym. Sztuka stanowiła

więc waŜne i konieczne uzupełnienie filozofii. Dlatego teŜ mistrzowie zen byli

wybitnymi artystami, wspomagając swoje nauki wierszem, obrazem czy

kaligrafią.” 26 W konsekwencji takiej filozofii pojawił się typ ogrodu, który był

przekształceniem samej architektury. Zmiany w wielkości dotyczyły wnętrza

mieszkalnego rezydencji wojownika oraz przestrzeni zewnętrznej. Jednak

najistotniejszą zmianą było podzielenie głównego budynku na część południową i

północną poprzez przesuwane drzwi. Część południowa słuŜyła jako część

publiczna i odbywały się w niej ceremonie. Druga część, północna, podzielona na

mniejsze pomieszczenia była częścią prywatną. Ogród miał przypominać obraz

malarski. Mógł on być oglądany na dwa sposoby: z werandy przed domem lub z

róŜnych pomieszczeń z domu. Z kaŜdego miejsca odbierany był inaczej.

Kompozycja takiego ogrodu opierała się na wyodrębnieniu kilku odrębnych scen

aby z kaŜdego pomieszczenia mieszkalnego przybierał on inny sens. Z werandy

natomiast miał być przedstawieniem ciągu następujących po sobie scen. Wkrótce

jednak uproszczono cztery zasadnicze elementy tego ogrodu: piasek, staw, wyspy i

pagórki. Piasek zastąpił wodę a kamienie wyspę oraz most. W ten sposób pojawił

się ogród kontemplacyjny (kanshoniwa) który był kompozycją piasku Ŝwiru i

kamieni (karesansui). Ogród północny zatem zwany równieŜ ogrodem suchego

krajobrazu był związany z kontemplacją statyczną.

Około XVI w. w okresie Momojama powstał ogród parzenia herbaty. Był on

związany z kontemplacją aktywną czyli działaniem. „Ceremonia parzenia herbaty

była wyrazem nowej kultury, mocno odmiennej od ówczesnego Ŝycia związanego ze

26 „Ogrody zwierciadła kultury- Wschód”, Universitas, Kraków, str. 119

29

zdobywaniem znaczenia społecznego lub finansowego.”27 Parzenie czy picie

herbaty nie było jednak jedyną czynnością, dla której powstał ogród herbaciany.

Ceremonia parzenia herbaty była spotkaniem, podczas którego waŜną rolę

odgrywało samo spotkanie, gotowanie herbaty, układanie kwiatów, kontemplacja

ogrodów. KaŜda czynność wykonywana była z namaszczeniem i była swoistą

ceremonią.

Il.8. Fragment ogrodu ze świątyni Nanzenji w Kioto28

Il.9. Ogród ze świątyni Jishÿ-ji29

Ukształtowanie ogrodu japońskiego na przełomie wieków nieustannie rozwijało się

i zmieniało swoją formę. Niewątpliwie było to wyrazem ciągłych zmian wartości

estetyki wierzeń religijnych oraz zachęt społecznych. Ogród japoński zawsze

związany był z otaczającym krajobrazem. Krajobraz był dla ogrodu dopełnieniem i

stawiał ogród w szerszym kontekście. Ogród japoński pokazuje formy zarówno

duchowe jak i zmysłowe, statyczne i dynamiczne. Uzupełniają się one na zasadzie

jin jang.

27 „Ogrody zwierciadła kultury- Wschód”, Universitas, Kraków, str. 138 28 Fot. Piotr Balcerowicz, Artykuł Anny Zalewskiej pt. „Zen” z pisma "Wiedza i śycia" nr 8/1998 29 Fot. Piotr Balcerowicz, Artykuł Anny Zalewskiej pt. „Zen” z pisma "Wiedza i śycia" nr 8/1998

30

Rozdział 3.

Feng Shui jako metoda aranŜacji przestrzeni.

„Stosować zasady Feng Shui to znaczy wzmacniać aktywizujące energie

mieszkania [domu, otoczenia domu, ogrodu, pomieszczenia – przyp. autorki

pracy], zapobiegać szkodliwym wpływom i dąŜyć do harmonii przeciwstawnym

energii – przekształcając w ten sposób mieszkanie w źródło dobrego

samopoczucia.”30

3.1. Historia oraz podstawowe zasady.

Około 1000 lat p.n.e. zaczęły kształtować się pierwsze intuicyjne podstawy

sztuki aranŜacji przestrzeni- feng shui. Wówczas dwie najstarsze prowincje

chińskie – Szansi i Honan wiodły swoje Ŝycie w stosunkowo trudnych warunkach

geograficznych. Klimat tamtych rejonów był bowiem bardzo gorący i niezwykle

wilgotny. Na domiar tego, obie cywilizacje, uwaŜane za miejską i wiejską,

rywalizowały ze sobą. Ta rywalizacja doprowadziła do rozwoju ówczesnej

gospodarki, zaludniania coraz większych terenów, a w konsekwencji- do zmiany

klimatu na chłodniejszy i bardziej surowy. Obie cywilizacje musiały zatem chronić

się przed zgubnymi skutkami zarówno wody – shui, jak i wiatru – feng.31

Intuicyjne zasady przez lata ewoluowały, aŜ około 500 roku n.e. sformułowano

tradycyjne zasady sztuki feng shui. W tamtym czasie pojawiły się równieŜ

pierwsze szkoły i rodziny, zajmujące się tą sztuką. Do dzisiaj ta staroŜytna sztuka

opiera się na odnajdywaniu najbardziej harmonijnych miejsc do przebywania

ludzi. Dzisiaj znamy kilka szkół feng shui, które stosują podobne zasady.

„Wszystkie szkoły feng shui opierają się na tych samych teoriach dotyczących ruchu

energii, dualizmu jin-jang, pięciu elementów i ośmiu trygramów. RóŜnice dotyczą

sposobu korzystania z owych zasad.”32

Chi to energia Ŝyciowa, która przenika wszystko co istnieje. W róŜnych

kulturach do dziś nazywa się ją róŜnie: w Japonii jest to ki, w Indiach - prana, w

Europie Wilhelm Reich nazwał ją "orgonem", natomiast cała zachodnia tradycja

30 G.Sator, Feng Shui. Ciało i dusza, Bis, Warszawa 2000, Str.7 31 Z.Królicki, „Feng shui- niech przestrzeń pracuje dla ciebie”, Ravi, Łódź 1998, str. 25- 28 32 S.Brown „Praktyczne feng shui” Ravi, Łódź 1998, str.7

31

mówi o "duchu, duszy".33 Od przepływu tej niewidzialnej siły w ciele i w

otoczeniu zaleŜy w duŜej mierze samopoczucie człowieka. Korzystny przepływ

energii odbywa się zawsze po łuku, linii falistej, łagodnej. Gdy jednak energia

porusza się po linii prostej, to jej przepływ jest szybki, gwałtowny albo gdy ten

ruch jest przez coś zahamowany- wówczas powstaje energia sha, która

niekorzystnie oddziałuje na człowieka oraz jego otoczenie. Chi nieba, to energia

spływająca z góry – ze Słońca, KsięŜyca, gwiazd. Uwidacznia to fakt

oddziaływania na Ŝycie ziemskie Słońca oraz wpływów KsięŜyca zarówno na

samopoczucie człowieka jak i na przypływy i odpływy oceanów i mórz. Chi ziemi

natomiast jest energią płynącą od ziemi – z gór, pustyń, lasów, rzek i jezior, skał i

kamieni. Sheng chi jest to pozytywna energia chi, którą moŜemy odbierać za

pomocą zmysłów, np. wzroku – piękne ogrody i trawniki, uporządkowana

przestrzeń, słuchu – świergot ptaków, szemrzący strumyk, muzyka, dotyk –

gładkie powierzchnie, kąpiel w ciepłej wodzie, masaŜ, węch – świece zapachowe,

kadzidełka, perfumy, zapach owoców, smak – wino, czekolada, owoce. Sha chi

jest niekorzystnym, negatywnym aspektem chi. Odczytujemy je równieŜ za

pomocą zmysłów: wzroku – jaskrawe światło, śmieci, agresywna sztuka, słuchu –

hałas, ruch uliczny, płaczące dziecko, syreny, dotyku – brud, niepewny grunt pod

stopami, fizyczna agresja, kurz, węchu – spaliny, smród, pleśń, smaku – zgnilizna,

surowe mięso itp. Taoiście przedstawili pojęcie tao – drogi Ŝyciowej człowieka.

MoŜna to pojęcie porównać z definicją chi. „Tao to prawo przyrody. Niewidzialne,

bez kształtu, barwy czy formy, wypełnia wszystko i jest wszędzie. Tao to ruch do

przodu, nieustanny ruch wynikający z przemiany jin w Jang i odwrotnie. To tao

sprawia, Ŝe świat jest tym, czym jest, jest taki, jaki jest, Ŝe wszystko wydarza się w

ten, a nie inny sposób.”34

Energia chi moŜe posiadać dwa rodzaje stanów – Ŝeński i męski, emocjonalny i

racjonalny, spokojny i aktywny, miękki i twardy, lewy i prawy – jin i jang. Te dwa

bieguny są ze sobą nierozerwalnie połączone, zupełnie jak dwie strony tej samej

monety. W zasadzie głównym celem sztuki feng shui jest uzyskanie równowagi

tych dwóch pierwiastków – Ŝeńskiego i męskiego. System jin i jang opisuje „pole

napięcia, w którym porusza się energia chi i z którego dopiero mogło powstać

33 Wspominali o tym T.Froehling i K.Martin w ksiąŜce: „Feng Shui. Dla początkujących i zaawansowanych”, Świat KsiąŜki, Warszawa 2006, w rozdziale „Podstawy Feng Shui”, 34 E. Foley „B ądź aniołem swojego Ŝycia!” Ravi, Łódź 2004, str.267

Ŝycie. Wewnątrz tego pola rozró

w nieustannym ciągu zmian i przeobra

Doskonale to zjawisko odzwierciedla tok przemian pór roku, dnia i nocy,

człowieka od momentu przyj

uzyskanie właściwej cyrkulacji chi poprzez stosowanie technik, które harmonizuj

przepływ dobrej chi.” 36 J

ciemność, wilgoć oraz chłód. Aspekt m

wszelkiej aktywności i działania, ciepła, susz

światem zmarłych, a jang

pierwiastkami doskonale ilustruje znak tai chi. Oznacza on,

jang jest nierozerwalny, ciągle zmieniaj

Ŝe „nic nie moŜe być całkowicie

jang.”37

3.2. I Cing – księga przemian.

System wróŜebny Chińczyków, opieraj

uzyskiwaniu równie krótkich odpowiedzi poprzez proste znaki wró

do dzisiejszych czasów w postaci spisanego dzieła literatury

przemian. StaroŜytni spisali t

zgodny zarówno z naturą świata idei (Niebios), jak i

staroŜytnych było nauczenie przyszłych pokole

światem, który składa się z ci

działanie tych praw przedstawia znak

przeciwstawnych energii –

35 T.Frohling, K. Martin, “Feng shui. Warszawa 1999, str. 23 36 M.D. Marfori, „Feng Shui. Jak osi37 E. Moran, J.Yu, V.Biktashew, ”Feng shui dla 38 za: Z. Królicki, Feng shui. Niech przestrze

tego pola rozróŜniamy fazy przemiany.”35 Tymi fazami,

gu zmian i przeobraŜeń, są budzenie się i przemijanie.

Doskonale to zjawisko odzwierciedla tok przemian pór roku, dnia i nocy,

człowieka od momentu przyjścia na świat aŜ do śmierci. „ Istotą feng

cyrkulacji chi poprzez stosowanie technik, które harmonizuj

Jin – Ŝeński aspekt energii reprezentuje bierno

oraz chłód. Aspekt męski natomiast – jang – jest wyrazem

ci i działania, ciepła, suszy, światła. Jin powiązana jest ze

ang ze światem Ŝywych. ZaleŜność pomię

pierwiastkami doskonale ilustruje znak tai chi. Oznacza on, Ŝe nie zwią

jest nierozerwalny, ciągle zmieniający się. Kropki wewnątrz znaków

całkowicie j in, podobnie jak nic nie moŜe być całkowicie

Il.10. Znak jedności tai chi.38

ga przemian.

ńczyków, opierający się na zadawaniu krótkich pyta

uzyskiwaniu równie krótkich odpowiedzi poprzez proste znaki wróŜebne przetrwał

do dzisiejszych czasów w postaci spisanego dzieła literatury światowej

spisali tę księgę, aby ukazać ludziom sposób post

ą świata idei (Niebios), jak i świata materii (Ziemi).

ytnych było nauczenie przyszłych pokoleń świadomości praw rz

ę z ciągu przemian i wzajemnych zaleŜności. Harmonijne

działanie tych praw przedstawia znak tai chi, ukazujący harmoni

jin i jang. KaŜda linia trygramu symbolizuje sił

“Feng shui. Najlepsza metoda urządzania domu i mieszkania”, Świat Ksi

Jak osiągnąć zdrowie, miłość i pieniądze” Poligraf, Wrocław 1997, ”Feng shui dla Ŝółtodziobów”, Rebis, Poznań 2008, str. 58

za: Z. Królicki, Feng shui. Niech przestrzeń pracuje dla ciebie, Ravi, Łódź 1998, str.115 32

Tymi fazami, które są

i przemijanie.

Doskonale to zjawisko odzwierciedla tok przemian pór roku, dnia i nocy, Ŝycia

eng shui jest

cyrkulacji chi poprzez stosowanie technik, które harmonizują

ski aspekt energii reprezentuje bierność,

jest wyrazem

ązana jest ze

pomiędzy tymi

e nie związek – jin i

trz znaków ukazują,

e być całkowicie

na zadawaniu krótkich pytań i

Ŝebne przetrwał

wiatowej – Księgi

ludziom sposób postępowania

wiata materii (Ziemi). Celem

ci praw rządzących

ści. Harmonijne

ący harmonię

da linia trygramu symbolizuje siłę jin

Świat KsiąŜki,

Poligraf, Wrocław 1997, str. 38 2008, str. 58

33

(linia przerywana) lub jang (linia ciągła). Obecnie stosuje się dwa rodzaje układów

trygramów – Wcześniejszego Nieba oraz Trygramy Późniejszego Nieba. KaŜdy

trygram miał przyporządkowany kierunek świata oraz Ŝywioł. KaŜdy trygram

składa się z trzech linii – dolna odpowiada ziemi, środkowa – człowiekowi, górna

– niebiosom. Linia która jest inna niŜ dwie pozostałe określa, czy dany trygram

jest bardziej Jin czy Jang. Powiązanie trygramów z otoczeniem omówię później,

przy okazji omawiania kwadratu lo shu oraz mapy pa kua. W wyroczni I Cing

natomiast korzysta się z heksagramów, czyli dwóch połączonych trygramów. Z

ośmiu trygramów jest zatem moŜliwy zestaw 64 heksagramów, które są podstawą

tego systemu dywinacyjnego. „W feng shui Księga przemian i Porządek

Późniejszego Nieba są podstawą do wielu decyzji projektowo – aranŜacyjnych.

Porządek trygramów jest swoistą mapą rozkładu energii w ludzkiej przestrzeni

Ŝyciowej.”39

3.3. Szkoła form krajobrazowych.

To najstarsza szkoła feng shui. Pochodzi ona z czasów powstania dzieła

Zangjing (Klasyka pochówku). Integralną częścią wierzeń Chińczyków był od

zawsze kult przodków. Wierzyli oni w to, Ŝe dusze zmarłych wpływały na

pomyślność osób Ŝyjących. Dlatego aby miejsca dla zmarłych były odpowiednio

ukształtowane i korzystne, stosowano zasady feng shui. Do dzisiaj szkoła ta opiera

swoje zasady głównie na wnikliwej analizie ukształtowania terenu. Szkoła ta

„poło Ŝyła nacisk na odczytywanie i interpretowanie widzialnych oraz

niewidzialnych kształtów i energii właściwych danemu miejscu.”40 StoŜkowate

wzniesienia, falujące niskie pagórki, rzeki przecinające serpentyną wzgórza,

rozległe doliny- wszystkie te formy mają odniesienia do Ŝywiołów i wpływają na

przepływ energii „chi”. Rozmaite formy terenu porównywano do zwierząt-

smoków, Ŝółwi, tygrysów i feniksów i wnikliwie obserwowano jak dany kształt

wpływa na przepływ energii.

W architekturze krajobrazu feng shui polega na intuicyjnym wyszukiwaniu jin i

jang w terenie. KaŜda forma ukształtowania terenu bowiem, emituje energię-

Ŝeńską lub męską, bierną lub aktywną. śadna z tych energii nie jest ani pozytywna

ani negatywna, ale zestawienie form i kształtów moŜe wpływać na ludzi korzystnie

39 Z.Królicki, „Feng shui- niech przestrzeń pracuje dla ciebie”, Ravi, Łódź 1998, str. 127 40 D.D.Kennedy, „Podręcznik Feng Shui –wiedza i praktyka”,Klub Dla Ciebie, Warszawa 2005, str.20

34

bądź niekorzystnie. Wszystko zaleŜy tu od równowagi poszczególnych elementów,

dlatego kaŜdy teren powinien być w miarę moŜliwości urozmaicony i

zharmonizowany. Najlepszą równowagę zapewnia krajobraz lekko pagórkowaty, w

którym znajdą się wysokie drzewa, krzewy średniej wysokości, kwiaty, skały,

stawy lub rzeka wijąca się serpentyną pomiędzy pagórkami. Jednak Ŝaden z tych

elementów nie moŜe przytłaczać swoją wielkością czy rozległością innych

elementów.41 Jak wcześniej wspomniałam, formy krajobrazowe mają równieŜ

odniesienia do poszczególnych Ŝywiołów- ognia, ziemi, drewna, wody i metalu.

Analiza feng shui terenu opiera się zatem równieŜ na zbadaniu wzajemnych relacji

poszczególnych elementów, co ma na celu ukazanie czy dane kształty harmonizują

ze sobą. „W ogrodzie potrzebne są kręte ścieŜki ułoŜone z dekoracyjnych kamieni,

po których moŜna spacerować” 42

Il.11. Odniesienie form ukształtowania terenu do Ŝywiołów.43

3.3.1. Cztery mityczne zwierzęta

Według tej szkoły otoczeniem wokół budynku rządzą cztery mityczne

zwierzęta. Pierwsze z nich – Czarny śółw – odpowiada za przestrzeń za domem, w

tylnej części ogrodu. Aby w pełni poczuć się bezpiecznie w swoim ogrodzie,

Czarny śółw powinien osłaniać nas od sąsiedztwa lub nieharmonijnie

oddziałującego otoczenia. Najlepiej, gdy właśnie w tylnej części ogrodu jest

pagórek, pas wysokich drzew, dosyć wysoki Ŝywopłot czy teŜ kępa gęstych

krzewów. Miejsce podporządkowane Czarnemu śółwiowi powinno być rozległe i

masywne.

41 L.Too, „Feng Shui- chińska sztuka aranŜacji przestrzeni”, Pascal, 1998, str. 54-55 42 L.Too, „Łatwe Feng Shui- 168 dróg do sukcesu”, Elipsa, Warszawa 1999, przykład 147 43 L.Too, „Feng Shui- chińska sztuka aranŜacji przestrzeni”, Pascal, 1998, str. 57

35

Zielony Smok opiekuje się prawą stroną ogrodu, patrząc od wejścia.

Odpowiada on za twórczość i kreatywność, co ma związek z cechami

odpowiadającymi prawej półkuli mózgowej człowieka. W tej części ogrodu

powinniśmy zatem lokalizować altanę lub taras - miejsca do wypoczynku. Dzięki

odpoczynkowi w tym miejscu będziemy w stanie spojrzeć z innej perspektywy na

dręczące nas problemy. W miejscu tym powinien znaleźć się pagórek wyŜszy niŜ

ten odpowiadający Tygrysowi. To dobra lokalizacja na grupę drzew, która

kształtem przypomina siedzącego smoka.

Biały Tygrys z kolei odpowiada za lewą półkulę mózgową, a co za tym idzie za

cechy związane z logika, rozwaŜnym myśleniem. Zwierzę to odpowiada za lewą

stronę ogrodu, której to nie powinniśmy zanadto eksponować. Najlepiej umieścić

tu warzywnik lub kompostownik, który będziemy regularnie eksploatować. W tym

miejscu najczęściej usypuje się łagodne wzniesienie oraz sadzi się grupy niskich

krzewów. Czerwony Feniks opiekuje się strefą wejściową ogrodu i najlepszy w

tym miejscu jest teren otwarty. WaŜne jest, aby w tym miejscu było przestrzennie,

a rośliny nie zasłaniały widoku na okolice. Najlepszym rozwiązaniem jest

umieszczenie w przedniej części ogrodu trawnika lub wielobarwnych rabat

bylinowych.44

NajwaŜniejszą jednak rzeczą, którą powinno się brać pod uwagę przy

analizowaniu rzeźby terenu i obiektów znajdujących się na danym terenie są linie

faliste, wijące się, łukowate.45 One bowiem zapewniają harmonijny przepływ

energii. Rozmieszczenie poszczególnych symboli ukształtowania terenu, jakimi są

mityczne zwierzęta pokaŜe dokładnie poniŜsza ilustracja.

Il.12. Umiejscowienie czterech mitycznych zwierząt na działce.46

44 „Dom i ogród feng-shui”, 69-Studio Wydawnicze, Olsztyn, str.186-187 oraz L.Matela, „ABC Feng Shui. Do zastosowania w prosty sposób”, Studio Astropsychologii, Białystok 2007, str. 40 45 L.Matela, „ABC Feng Shui. Do zastosowania w prosty sposób”, Studio Astropsychologii, Białystok 2007, str. 39 46 L.Matela, „ABC Feng Shui. Do zastosowania w prosty sposób”, Studio Astropsychologii, Białystok 2007, str. 40

36

3.2.2. śywioły. Cykl tworzący i cykl niszczący.

StaroŜytna astrologia chińska, bezpośrednio związana z feng shui, opiera swój

zakres działań na rozszczepieniu energii chi na poszczególne typy. RozróŜniamy

pięć typów tej energii – pięć Ŝywiołów. Są nimi: Metal, Woda, Drzewo, Ogień i

Ziemia. StaroŜytni chińczycy od wieków wierzyli, Ŝe wszechświat jest zbudowany

właśnie z tych pięciu elementarnych sił oraz cyklu ich wzajemnych przemian i

oddziaływań na siebie.47 Woda kojarzy się z ciągłym nieustającym działaniem.

Zarówno gasi ona ogień, jaki i zalewa lądy, a takŜe powoduje erozję wszystkiego,

co napotka na swej drodze. śywioł ten moŜna wykorzystać jako element

pobudzający feng shui ogrodów. Jeśli umieścimy go w naroŜnikach

reprezentowanych przez Ŝywioł drzewa, wówczas uzyskamy efekt intensywnego

rozwoju roślin. JeŜeli w ogrodzie jest za duŜo Ŝywiołu wody, to dobrym

rozwiązaniem jest zastosowanie głazów i otoczaków, które wprowadzą element

ziemi panujący nad wodą. W sektorach drzewa niezbędne moŜe się okazać

sztuczne oświetlenie wprowadzające element ognia. Aby Ŝywioł drzewa był

zharmonizowany potrzebuje on do tego wszystkich pozostałych Ŝywiołów. śywioł

ognia natomiast jest niezbędnym elementem ogrodu. Zmienia i wzbogaca

pozostałe Ŝywioły, pod warunkiem jednak, Ŝe jest zawsze pod kontrolą. Metal jest

jedynym Ŝywiołem pozbawionym Ŝycia. Sugeruje on twardość, surowość i chłód.

W pełni moŜe się przejawić w pięknie wytworzonych narzędzi, rzeźb lub cennych

przedmiotów. Metal jest symbolem bogactwa, dlatego doskonałe będzie uŜycie go

w północnej części ogrodu. śywioł ziemi natomiast jest Ŝywiołem dominującym,

poniewaŜ jest trwały, niezmienny i namacalny. To Ŝywioł tworzący metal. „Aby w

ogrodzie powstał wynikający z tego rodzaj harmonii, wysyp ogród kamykami lub w

sektorach związanych z metalem (…) załóŜ ogródek ziołowy.”48

47 S.Bartlett, „Pi ęć kluczy do szczęścia według Feng Shui”, Amber, 2001, str. 9-10 48 L.Too, „Feng shui ogrodów i ogródków działkowych”, Pascal, str. 63

37

Tabela 1. Powiązania pięciu Ŝywiołów.49

W cyklu tworzącym, który bywa nazywany teŜ twórczym, kaŜdy z Ŝywiołów

jest zasilany innym Ŝywiołem, dzięki czemu nawzajem się wspierają. „Drzewo

podsyca Ogień, Ogień uŜyźnia Ziemię, w Ziemi powstaje Metal, Metal topi się na

podobieństwo Wody, a Woda odŜywia Drzewo”.50 W cyklu niszczącym natomiast,

kaŜdy z Ŝywiołów oddziałuje na kolejny w sposób destrukcyjny. „Woda gasi

Ogień, Ogień topi Metal, Metal słuŜy do rąbania Drzewa, Drzewo wysysa soki z

Ziemi, Ziemia zaś pochłania Wodę.” 51

Il.13. Cykl tworzący (po lewej) i cykl niszczący52

49 E. Moran, J.Yu, V.Biktashew, ”Feng shui dla Ŝółtodziobów”, Rebis, Poznań 2008, str. 67 50 S.Bartlett, „Pi ęć kluczy do szczęścia według Feng Shui”, Amber, 2001 str. 12 51 S.Bartlett, „Pi ęć kluczy do szczęścia według Feng Shui”, Amber, 2001, str. 13 52 S.Bartlett, „Pi ęć kluczy do szczęścia według Feng Shui”, Amber, 2001, str. 12-13

38

KaŜdy Ŝywioł ma przyporządkowany symboliczny kształt. Przy doborze roślin, w

projektowaniu układów ścieŜek i ogrodu, naleŜy brać pod uwagę kształty. I tak

trójkąt odpowiada Ŝywiołowi ognia, metal ma kształt koła, prostokąt oznacza

drzewo, kwadrat – ziemię, a linia falista – wodę. Dobór odpowiednich kształtów w

ogrodzie moŜe poprawić przepływ energii i zapewnić harmonijne feng shui. W

sztuce aranŜowania przestrzeni ogrodów waŜne są kształty drzew, roślin niŜszych,

Ŝywopłotów, ogrodzeń oraz elementów małej architektury. Kształtem wpływają

one na zrównowaŜenie lub nierównowagę energetyczną danego miejsca.

Najbardziej pomyślnym kształtem jest kwadrat. Okręgi, które naleŜą do Ŝywiołu

metal, działają korzystnie jeśli są połączone z metalem – np. monety, stawy lub

place. Bardzo korzystne będzie umieszczenie okrągłego zbiornika wodnego w

ogrodzie jak równieŜ okrągły plac. Rabata kwiatowa natomiast nie powinna mieć

kształtu okrągłego, poniewaŜ stanowi to niekorzystne połączenie Ŝywiołów: metalu

i drzewa. Kwiaty mogą tam słabo rosnąć. Doskonałym remedium będzie tu

umieszczenie niewielkiej fontanny albo sztucznych źródeł światła. Wówczas

negatywny wpływ będzie zneutralizowany. śywioł wody symbolizowany jest

przez faliste, meandrujące linie. MoŜna go wykorzystywać w postaci falistych

ścieŜek, obwódek na rabatach bądź wijących się strumyków.

3.4. Szkoła kompasu.

Jak sama nazwa wskazuje, szkoła kompasu bierze pod uwagę kierunki

geograficzne. Jej zasady uzupełniają wiedzę zaczerpniętą ze Szkoły Form

Krajobrazowych, poniewaŜ oprócz ukształtowania terenu korzysta się z symbolu

Pa kua z ośmioma trygramami i z kwadratu lo shu. Za pomocą tych narzędzi

moŜna określi ć korzystne i niekorzystne miejsca i kierunki dla danej osoby.

Zasadniczą koncepcją tej szkoły jest fakt, Ŝe kaŜdy z głównych kierunków

geograficznych posiada inny rodzaj energii chi. Ściśle powiązana jest z tym

astrologia i numerologia chińska.

3.4.1. Kwadrat lo shu.

Jak donoszą źródła historyczne, około 5000 lat temu Wu z Hsia zobaczył

wyłaniającego się z śółtej Rzeki olbrzymiego Ŝółwia. Odkryto wówczas, Ŝe na

jego skorupie widnieje idealny kwadrat o boku 3, który nazwano później

kwadratem magicznym. Kwadrat ten składa się z dziewięciu liczb

rozmieszczonych w taki sposób, Ŝe suma trzech liczb w pionie, poziomie lub na

skos wynosi 15. KaŜda taka liczba ma swoje odzwierciedlenie w tr

kua i w kierunkach geograficznych.

pomieszczenia lub ogrodu tak

3.4.2. Pa kua.

Pa kua jest podstawowym symbole

znajduje się albo kompas, albo symbol Yin Yang. Dookoła niego

osiem róŜnych sektorów. Ka

geograficzny, a takŜe odpowiadaj

trygram.”53 W celu przeprowadzenia analizy terenu stosuje si

Porządek Późniejszych Niebios.

na moŜliwość interpretacji danego terenu, podzielonego na sektory. Ka

bowiem ma odrębny zbiór znacze

„Interpretacje te są tak waŜ

udzielając wskazówek dotycz

sposób naleŜałoby interpretowa

aby ich zastosowanie przyniosło pomy

są rozmieszczone następująco:

Try gram Kan

uszy, krew, uległość i poświę

Trygram Chien

głowa i płuca, mocna energia, symbol: niebo.

53 L.Too, „Feng shui ogrodów i ogródków działkowych”,54 L.Too, „Feng Shui szkoły kompasu”,

da taka liczba ma swoje odzwierciedlenie w tryg

i w kierunkach geograficznych. Kwadrat lo shu nanosi się na rzut mieszkania,

pomieszczenia lub ogrodu tak, aby sektor 1 odpowiadał kierunkowi północnemu.

Il. 14. Kwadrat magiczny lo shu.

jest podstawowym symbolem w sztuce feng shui. „Na środku w kole

albo kompas, albo symbol Yin Yang. Dookoła niego wyznaczonych jest

nych sektorów. KaŜdy z nich ma przypisany odpowiedni kierunek

e odpowiadający mu jeden z Ŝywiołów i co najwa

W celu przeprowadzenia analizy terenu stosuje się pa kua j

niejszych Niebios. Znajomość kaŜdego trygramu znacząco wpływa

interpretacji danego terenu, podzielonego na sektory. KaŜ

bny zbiór znaczeń i moŜe być rozpatrywany pod róŜnymi k

tak waŜne, poniewaŜ rozszerzają zasięg praktyki feng shui,

c wskazówek dotyczących tego, co moŜe zostać zaktywizowane i w jaki

ałoby interpretować pojedyncze i złoŜone wartości trygramów, tak

aby ich zastosowanie przyniosło pomyślne rezultaty.”54 Trygramy w tym układzie

pująco:

gram Kan – kierunek północny, liczba 1, części ciała: nerki,

święcenie, symbol: KsięŜyc.

Trygram Chien – kierunek północno-zachodni, liczba 6, częś

a, mocna energia, symbol: niebo.

„Feng shui ogrodów i ogródków działkowych”, Pascal, str. 53 „Feng Shui szkoły kompasu”, Rebis, Poznań 2001, str. 40 39

ygramach Pa

na rzut mieszkania,

, aby sektor 1 odpowiadał kierunkowi północnemu.

rodku w kole

wyznaczonych jest

dy z nich ma przypisany odpowiedni kierunek

ywiołów i co najwaŜniejsze,

jang – czyli

dego trygramu znacząco wpływa

interpretacji danego terenu, podzielonego na sektory. KaŜdy trygram

Ŝnymi kątami.

g praktyki feng shui,

zaktywizowane i w jaki

ci trygramów, tak

Trygramy w tym układzie

ci ciała: nerki,

zachodni, liczba 6, części ciała:

Trygram Kun –

brzuch i Ŝołądek, symbol: Ziemia.

Trygram Chen

gardło, kark, energia Ŝywa, ruchliwa, symbol: grzmot.

Trygram Sun –

uda, pośladki, symbol: wiatr.

Trygram Li – kierunek południowy, liczba 9, cz

symbol: słońce.

Trygram Ken

ręce, symbol: góra.

Trygram Tui

piersiowa, usta, zęby, symbol: jezioro.

Il.15. Pa kua

55 L.Too, „Feng shui ogrodów i ogródków działkowych”,

– kierunek południowo-zachodni, liczba 2, cz

dek, symbol: Ziemia.

Chen – kierunek wschodni, liczba 3, części ciała: stopy,

ywa, ruchliwa, symbol: grzmot.

– kierunek południowo-wschodni, liczba 4, cz

, symbol: wiatr.

kierunek południowy, liczba 9, części ciała: oczy, serce

– kierunek północno-wschodni, liczba 8, częś

– kierunek zachodni, liczba 7, części ciała:

by, symbol: jezioro.

Pa kua jang - porządek Późniejszych Niebios55

, „Feng shui ogrodów i ogródków działkowych”, Pascal, str. 53 40

zachodni, liczba 2, części ciała:

ci ciała: stopy,

wschodni, liczba 4, części ciała:

ci ciała: oczy, serce,

wschodni, liczba 8, części ciała:

ci ciała: klatka

41

Rozdział 4.

Znaczenie projektowanych elementów

4.1. Konstrukcja oraz terapeutyczny wpływ mandali Słowo mandala pochodzi z sanskrytu i oznacza koło, łuk. W religii hinduizmu i

buddyzmu jest to symbol religijny, przedstawiający koło z wpisanym w nie

kwadratem oraz mnogością symetrycznie rozmieszczonych symboli. Obecnie

moŜemy rozróŜnić dwa rodzaje mandali: pierwsze to rytualne mandale, których

symbolika i proces powstawania wyrasta ściśle z filozofii i religii, drugie –

mandale psychologiczne, oparte na filozofii Carla Gustava Junga, które dzisiaj są

wykorzystywane w artterapii.

W religiach Wschodu mandale były malowane na jedwabiu, sypane z piasku a

czasem teŜ tańczone. Symbolika mandali sięga swoimi korzeniami głęboko w

filozofi ę indyjską, której głównym celem było uzyskanie oświecenia, czyli

najwyŜszego stanu świadomości. Rytuał usypywania oraz niszczenia mandali z

kolorowego piasku był dla twórcy nie tylko przeŜyciem mistycznym, ale i

medytacją, która wymagała maksymalnego skupienia i zaangaŜowania. KaŜda

mandala tak usypywana miała głębokie symboliczne znaczenie, ukazywała

schemat wszechświata oraz moŜna było w niej dostrzec wierne odtworzenie

dogmatów religijnych bądź filozoficznych. W mandali rytualnej kaŜdy najmniejszy

fragment był zaplanowany. Często taka mandala przedstawiała bóstwo, które było

umieszczone pośrodku mandali, a naokoło niej rozciągał się jej pałac.

Il.16. Mandala Kalachakra56

56 Mandala Kalachakra autorstwa Atsuro Seto, malowana na indyjskiej bawełnie.

42

W kulturze zachodniej popularne stały się mandale psychologiczne. Ich

popularyzator – psycholog analityczny Carl Gustav Jung – odkrył, Ŝe namalowana

przez niego mandala posiada walory terapeutyczne. W jego odkryciu nie chodziło

jednak o rolę barw ani aspekt artystyczny. Jung odkrył, Ŝe mandala tworzona w

stanie skupienia odzwierciedla stan psychiczny twórcy. Ten, u którego rozwój

psychiczny przebiega harmonijnie, narysuje mandalę symetryczną i harmonijną.

Mandala bowiem jest obrazem jaźni danego człowieka, a poniewaŜ świadomość

(ego) jest zaleŜna od jaźni (cała psychika człowieka włącznie z podświadomością),

dzięki analizie własnej mandali moŜemy zobaczyć co czai się głęboko w naszej

podświadomości. JuŜ sama wiedza o tym, co zepchnęli śmy w głębiny

podświadomości jest krokiem do uzdrowienia.

Il.17. Mandala wykonana przez autorkę pracy.

Mandala jest w dzisiejszych czasach narzędziem wykorzystywanym w

artterapii. Jej działanie interpretuje się jako sumę oddziaływania kształtów i barw.

„Kiedy oddajemy się spontanicznemu komponowaniu barw i form w kole, sami

stwarzamy sobie sprzyjające warunki dla uzdrowienia, odkrywania siebie oraz

własnego rozwoju. Wykazując staranność i uwagę, moŜemy nauczyć się

symbolicznego języka mandali i zgłębić sens tego kim rzeczywiście jesteśmy.”57

Obecnie artterapię stosuje się zarówno w przedszkolach jak i w placówkach

leczenia osób z problemami psychicznymi, jako skuteczną formę autoekspresji.

Ciekawym przykładem mandali moŜe być rabata kobiercowa w kształcie koła.

Poprzez barwę dobranych roślin moŜe ona odpowiadać konkretnemu Ŝywiołowi.

Mandala w kolorze błękitów, zieleni, szarości i fioletu, umieszczona w północnej

57 cytat z ksiąŜki: Susanne F. Fincher „Kreatywna mandala. Poznanie i uzdrawianie siebie przez autoekspresję”, Ravi, Łódź 1994, str. 15

43

części ogrodu moŜe wzmacniać Ŝywioł wody, a rabata na której posadzimy

czerwone, pomarańczowe i Ŝółte rośliny moŜe dodać Ŝywiołu ognia tam, gdzie go

brakuje. Przy projektowaniu takiej rabaty moŜna brać pod uwagę zarówno

kolorystykę roślin jak i ich formę, wysokość, szerokość, aby zróŜnicować kształt

mandali kwiatowej. „Wzniesione rabaty mogą być uŜytecznym i efektownym

elementem ogrodu. Wprowadzają urozmaicenie poziomów i podnoszą rośliny, by

moŜna je lepiej docenić” 58

Il.18. Rabata kobiercowa59

4.2. Miejsca do koncertów mis i gongów tybetańskich

Jak wiadomo dźwięk jest waŜnym elementem Ŝycia kaŜdego człowieka. Przez

całe Ŝycie towarzyszą nam rozmaite dźwięki. Jedne z nich są neutralne i prawie ich

nie zauwaŜamy, inne odbieramy negatywnie – wszelkiego rodzaju świsty albo

zgrzyty, inne z kolei poprawiają nam samopoczucie i relaksują. KaŜdy człowiek

inaczej odbiera poszczególne dźwięki, kaŜdy jest w innym stopniu na nie

wyczulony, jednak wspólne dla wszystkich ludzi jest rozróŜnianie skrajnie

pozytywnych i negatywnych dźwięków. W ogrodach i parkach najczęściej

człowiek szuka spokoju, rozluźnienia, odpoczynku od codziennego gwaru

miejskiego. Dlatego tak korzystnie odbieramy parkową ciszę, na którą składają się

przecieŜ – śpiew ptaków, szum liści, delikatny trzask gałęzi.

Obecnie propagowana wiedza o medycynie holistycznej, wpływającej na całą

istotę ludzką zarówno pod względem fizycznym jak i energetycznym zwraca

uwagę na terapię dźwiękiem. Ta wiedza jednak była znana juŜ w staroŜytności,

58 T. Newbury, „Sztuka projektowania ogrodów”, Elipsa, Warszawa 2004, str.58 59 R. Bird „Urok kwiatów jednorocznych”, Murator, Warszawa 2002, str.20

44

kiedy to szamani, medycy oraz kapłani stosowali dźwięk do uzdrawiania i

polepszania samopoczucia swoich pacjentów. Jedną z ciekawych metod terapii

naturalnej jest zanurzenie się w dźwiękach wypływających z mis i gongów

tybetańskich. „Śpiewające” misy pochodzą z Tybetu, Nepalu i Indii, gdzie słuŜyły

na początku jako przedmioty codziennego uŜytku, później jako naczynia rytualne a

dzisiaj z powodzeniem korzysta się z harmonizującej mocy ich dźwięku. Gongi z

kolei, jako instrumenty muzyczne symbolizowały zazwyczaj pokój i podkreślały

dostojność chwili. Moc ich dźwięku przenika nie tylko nasze ciało fizyczne ale i

energetyczne, co moŜna odczuć jako głęboki stan relaksacji i odpręŜenia.

4.3. Dotyk drzewa jako forma terapii

Drzewa od zawsze towarzyszyły ludziom. Od niepamiętnych czasów

dostarczały poŜywienia, słuŜyły jako materiał budulcowy, były miejscami

schronienia a takŜe podstawą do osiedlania się. W dawnych kulturach miejscowi

szamani często czcili naturę i drzewa obdarzali szczególnym szacunkiem. Nieraz

drzewo było obiektem związanym z róŜnymi rytuałami. Szamani wiedzieli bowiem

jak korzystać z energii drzew, jak się wzmacniać i poprawiać swoje samopoczucie

dzięki nim. Ta wiedza wykorzystywana była niejednokrotnie w małych

społecznościach Ŝyjących w zgodzie z naturą.

Drzewa, podobnie jak wszystkie Ŝywe stworzenia włącznie z roślinami,

posiadają system energetyczny. Tak jak człowiek posiada aurę, w której znajdują

się wcześniej wspomniane centra energetyczne – czakramy, tak równieŜ drzewa

posiadają aurę, która otacza je na całej wysokości i szerokości. Pomiędzy

korzeniem a koroną następuje silny przepływ energetyczny w obu kierunkach- w

górę i w dół. Przebywanie w otoczeniu drzew moŜe zatem działać na nas

energetyzująco, oczyszczająco albo odświeŜająco. Zakres działania energii jest u

kaŜdego gatunku drzewa inny, dlatego aby w pełni wykorzystać ich uzdrawiającą

siłę, naleŜy zapoznać się z tym jakie drzewo moŜe mieć na nas jaki wpływ.

Przy doborze drzewa naleŜy brać pod uwagę jego stan zdrowia. Drzewo mające

guzowate narośle, widoczne listwy mrozowe albo odbiegające swoim wyglądem

od normy moŜe mieć na nas negatywny wpływ. Jemioły na przykład rosną

wówczas, gdy drzewo znajduje się między innymi na skrzyŜowaniu wód

głębinowych (tzw. Ŝył wodnych). Gdy człowiek znajduje się w ciągłym otoczeniu

takiego drzewa, moŜe to doprowadzić do chorób i objawić się złą pracą organów

45

wewnętrznych. Takie pogorszenie stanu zdrowia nie będzie oczywiście winą

oddziaływania drzewa, ale drzewo moŜe pokazać nam, Ŝe dane miejsce jest dla nas

niekorzystne. Podobnie mrówki wybierają na miejsce swojego Ŝycia miejsca o

niekorzystnie ukierunkowanej energii. Nieustannie chodzące po korze drzewa

wskazują zatem na fakt, Ŝe to drzewo nie pomoŜe nam odzyskać sił.60 Energia

drzew znacząco wpływa na nasze samopoczucie i to działanie jest róŜne w

zaleŜności od gatunku drzewa oraz czakry na którą oddziałuje. PoniŜej

przedstawiam zatem gatunki przyporządkowane do danych centrów

energetycznych.

• Czakra podstawy.

Drzewa działające korzystnie na rozwój i zharmonizowanie tej czakry umoŜliwiaj ą

przede wszystkim połączenie z Ziemią, co często nazywane jest uziemieniem, czy

teŜ zakorzenieniem. Taki kontakt sprawia, Ŝe pogłębia się nasze zaufanie do

własnych zdolności i własnych działań. Łatwiej nam pogodzić nasze Ŝycie w

świecie materialnym z duchowymi tęsknotami. Dzięki kontaktowi z drzewami,

które przytoczę poniŜej, zwiększa się nasze poczucie stabilności i wytrwałości.

Charakterystycznym gatunkiem jest tu daglezja zielona (Pseudotsuga menziesii).

• Czakra sakralna.

Silne wsparcie, aby dokonać zmian moŜe nam dać olcha czarna lub szara (Alnus

glutinosa (L.) Gaertn. lub Alnus incana (L.) Moench). Medytacja z tymi drzewami

moŜe wzbudzić w nas zaufanie i łagodność. Przebywanie natomiast w obecności

cisu (Taxus baccata L., Taxus cuspidata Siebold et Zucc.) pomoŜe nam otworzyć

się na transformację. Zrozumiemy, Ŝe Ŝycie jest nieustanną zmianą i dostrzeŜemy

głębszy sens w kaŜdej Ŝyciowej sytuacji. Na nasz obszar emocjonalny znacząco

wpływa np. magnolia Soulange’a (Magnolia xsoulangeana Soul.-Bod.), która

poprawia naszą świadomość własnych emocji i uczuć oraz wprowadza nas w

kontakt z naszą zmysłowością.

• Czakra splotu słonecznego.

Robinia akacjowa (Robinia pseudoacacia L.), wpływająca na czakrę splotu

słonecznego, ma wyjątkowo oczyszczający wpływ na nasze pole emocjonalne.

Zwiększa w nas współczucie, pomaga uświadomić sobie swoje Ŝale. Przede

wszystkim jednak robinia pomaga nam uwolnić się od dawnych skostniałych

lęków i emocji, które schowaliśmy gdzieś w naszej podświadomości.

60 J. i M. Reid, „Energia drzew. Ich aura i moc uzdrawiania”, Studio Astropsychologii, Białystok 2006, str. 56-58

46

• Czakra serca.

Jednym z przedstawicieli tej czakry jest wiąz (Ulmus). Jest to jedno z nielicznych

drzew, które „rozprzestrzeniają głębokie wibracje mądrości oraz

wszechogarniającej miłości”. 61 Dzięki wiązom moŜna doznać ukojenia urazów z

dzieciństwa, znaleźć równowagę pomiędzy braniem a dawaniem. Tulipanowiec

(Liriodendron tulipifera L.) równieŜ wpływa na naszą czakrę serca. Przede

wszystkim harmonizują one energie ludzi, którzy mają niskie poczucie własnej

wartości spowodowane ich urodą. Dzięki energii tego drzewa ludzie ci ustabilizują

swoje odczucia wobec siebie, przestaną się porównywać z innymi, zrozumieją, Ŝe

zewnętrzne piękno pochodzi z wewnątrz.

• Czakra gardła.

Drzewa przyporządkowane tutaj, wpływają dobroczynnie na nasz głos i

moŜliwości wyraŜania własnych poglądów. Sprawiają, Ŝe lepiej rozumiemy naszą

mnogość poglądów, jednocześnie szanując poglądy innych. Łagodnie

likwidowane są wszelkie blokady komunikacyjne. Tak właśnie oddziałują róŜne

gatunki z rodziny Aceraceae, m.in. klon zwyczajny (Acer platanoides L.), klon

jawor (Acer pseudoplatanus L.), klon jesionolistny (Acer negundo L.), klon polny

(Acer campestre L.).

• Czakra czołowa.

Silne zwiększenie zdolności koncentracji to najwaŜniejsze działanie drzew

oddziałujących korzystnie na czakrę trzeciego oka. Medytacja ze świerkiem

pospolitym (Picea abies (L.) H.Karst.) moŜe pomóc gdy występują trudności z

nauką lub w sytuacjach wymagających wysiłku umysłowego. Dzięki kontaktowi

ze świerkiem zwiększa się nasze zaufanie do naszej przyszłości, poprawia się

nasza klarowność i dalekowzroczność.

• Czakra korony.

Brzoza biała (Betula pendula Roth) oraz brzoza papierowa (Betula papyrifera

Marsh.) znakomicie wyostrzają nasze zmysły oraz wzmacniają naszą

samoakceptację. Medytacja z nimi jest wskazana przed większymi

przedsięwzięciami i trudnymi decyzjami, poniewaŜ pomagają dostrzegać detale,

wzmacniają naszą cierpliwość oraz chęć i zdolność do działania. Miłorząb

dwuklapowy (Ginkgo biloba L.), będący reliktem ery mezozoicznej, wpływa

61 J. i M. Reid, „Energia drzew. Ich aura i moc uzdrawiania”, Studio Astropsychologii, Białystok 2006, str. 154

47

najsilniej na czakrę korony, a poprzez nią równieŜ na czakry: czołową, sakralną i

podstawy. Ma on bardzo silnie energetyzujące działanie i moŜe nam pomóc

odnaleźć nasz twórczy potencjał. Medytując z miłorzębem otwieramy się na

uzdrowienie mózgu, kręgosłupa, silnych uzaleŜnień, problemów seksualnych i tych

związanych z płodnością.

• Wszystkie czakry.

Korzystne dla wszystkich czakr jest oddziaływanie choiny kanadyjskiej (Tsuga

canadensis (L.) Carriere). Przebywanie w jej otoczeniu pomaga dotrzeć do

najgłębszych obszarów naszej podświadomości, gdzie ukryte są dawne urazy i Ŝale

lub stłumione przyczyny obecnych problemów. Drzewo to przede wszystkim ma

działanie głęboko uspokajające. Na wszystkie czakry korzystnie działa

mamutowiec olbrzymi (Sequoiadendron giganteum (Lindl.)J.Buchholz) i

metasekwoja chińska (Metasequoia glyptostroboides Hu et W.C.Cheng).

Wzmacniają one naszą ekspresję, niwelują lęki i niepokój, wyciszają przed

rozmową w sprawie pracy.

Najprostszą techniką doładowania się energią drzewa jest objęcie go. Bardziej

skuteczne moŜe jednak okazać się stanięcie do niego tyłem, połoŜenie prawej dłoni

na swoim splocie słonecznym (brzuch), a lewej za plecami na pniu drzewa w taki

sposób, aby wierzch dłoni dotykał naszych pleców. Wówczas naleŜy sobie

wyobrazić pobieranie energii od drzewa. Przypływ sił moŜna poczuć juŜ po około

10-15 minutach. „Niektórzy teŜ zalecają, aby po ćwiczeniach znaleźć leŜący wokół

niego jakiś listek. Owoc, czy fragment kory i nosić go przez kilka dni w kieszeni.”62

4.4. Miejsca mocy. Według wielu teorii na naszej ziemi istnieją tzw. miejsca mocy. Wiele kultur,

które juŜ dawno wyginęły, wierzyło w wyjątkowość tych miejsc. Niestety dla

większości ludzi współczesnych odwiedzanie takich miejsc stanowi często tylko

atrakcję turystyczną oraz lekcję historii, podczas której zachwycają się

pozostałościami po dawnych kulturach. Główną cechą takich miejsc jest ogrom i

piękno staroŜytnych budowli, które do dziś zachwycają ludzi swoją architekturą.

Jednak pomimo wizualnego zachwytu, miejsca te przyciągają często równieŜ ze

względu na swoją energetykę. „Są to miejsca mocy planety, z której wypływa

62 L.Matela, Polskie Feng Shui, Studio Astropsychologii, Białystok 2001, Str.152

48

energia potrzebna do egzystencji nie samej tylko planety (gaja), lecz ludzi, którzy się

na niej znajdują. Człowiek ziemię tylko zasiedla i jako dobry podnajemca powinien

ją szanować.” 63 Dla ludzi wraŜliwych i wierzących w coś więcej poza światem

materialnym, miejsca te mają ogromne znaczenie duchowe. Dla osób stosujących

medytację, przebywanie w takich miejscach jest cudownym przeŜyciem. Zyskują

oni o wiele więcej ze swojej praktyki medytacyjnej w takich miejscach niŜ u siebie

w domu czy w zatłoczonym i hałaśliwym mieście. Jednak cudowna energia tych

miejsc nie wybiera pośród tych, którzy medytują i tych którzy nie stosują tego typu

praktyk. Jest ona przeznaczona dla wszystkich. RóŜnica jednak polega w jej

dostrzeŜeniu i wykorzystaniu w swoim Ŝyciu. „Naturalne wiąŜą się ze szczególnie

korzystnymi promieniowaniami kosmicznymi lub geobiologicznymi. Z kolei załoŜone

miejsca mocy są tam, gdzie ludzi grupują się w celach modlitewnych lub

medytacyjnych.”64 Poza niezwykłymi miejscami takimi jak ogromne posągi na

Wyspach Wielkanocnych, azteckie miasto bogów Machu Picchu, Wielkie Piramidy

w Gizie czy Tuai-Szan i Fuji czyli święte góry Chin i Japonii, istnieją równieŜ

miejsca bardziej dyskretne. Istnieje wiele źródełek, w których woda przejawia

niesamowite właściwości lecznicze. Takie miejsca, choć bardziej znane wśród

rodzimej ludności danego miejsca, równieŜ przyciągają wielu ludzi spragnionych

tajemniczości i magii w swoim codziennym Ŝyciu. W Polsce na Podlasiu niedaleko

Wasilkowa, w miejscowości Święta Woda, istnieje cudowne źródełko, które jest

odwiedzane przez wielu ludzi pragnących napić się wody o właściwościach

leczniczych, z nadzieją uzdrowienia. Innymi miejscami mocy są równieŜ tzw.

czakramy. W Polsce istnieje wiele takich czakramów – centrów energetycznych

naszej planety, lecz największym i najbardziej znanym jest Czakram Wawelski.

Największe skupisko odczuwalnej energii znajduje się w kaplicy św. Gereona,

niestety obecnie jest ona niedostępna dla zwiedzających.

4.4.1. Kamienne kręgi.

Według chińskich mistyków wszystko co istnieje we wszechświecie składa się

z pięciu typów energii, pięciu Ŝywiołów : Metal, Woda, Drzewo, Ogień i Ziemia.

KaŜdy z Ŝywiołów odpowiada kierunkowi świata, za wyjątkiem Ŝywiołu Ziemi,

poniewaŜ jest on punktem centralnym. I tak od zachodu jest Metal, od północy jest

Woda, od wschodu Drzewo, zaś od południa Ogień. KaŜdy z Ŝywiołów odpowiada 63 M.Mazur „Miejsca mocy”, artykuł ukazał się w czasopiśmie „WróŜka” nr 08/2004, a pochodzi ze strony internetowej www.antylicho.pl 64 L.śądło, „Wiedza tajemna Huna w praktyce” Sadhana Katowice 1998, str.74

49

równieŜ odpowiedniej energii czakr. Energię kaŜdego z Ŝywiołów moŜna

wzmacniać i koncentrować za pomocą kamiennych kręgów. Kamienne kręgi

moŜna układać z dowolnych przedmiotów pochodzenia naturalnego czyli z

kamieni, kryształów, otoczaków lub muszelek. Jednak dla kaŜdego z Ŝywiołów

istnieje jeden wyjątkowy sposób ich ułoŜenia. Wewnątrz kaŜdego kręgu moŜna

zachować wolne miejsce, aby w nim usiąść i medytować. MoŜna takŜe umieścić

tam odpowiadający danemu Ŝywiołowi talizman bądź kryształ, który chcemy

naenergetyzować mocą tego Ŝywiołu.

Kamienne kręgi układane w celu wzmocnienia energii Ŝywiołu ognia najlepiej

układać zimą, poniewaŜ jest to okres w którym Ŝywioł ognia jest osłabiony. Tak

wzmocniona energia dodaje sił, chroni i inspiruje. Jeśli krąg jest ułoŜony w

trudnym okresie, moŜe nasycić energię człowieka i zmienić negatywną sytuację w

pozytywną. Istotnym elementem o którym naleŜy pamiętać przy układaniu tego

kręgu jest to, aby w dzień krąg nie był zasłonięty cieniem, poniewaŜ światło

słoneczne regeneruje energię wewnątrz kręgu. śywioł ognia odpowiada czakrze

splotu słonecznego, który jest centrum energetycznym człowieka i odpowiednio

naenergetyzowany nadaje mu Ŝywotność i entuzjazm. Dlatego medytując w kręgu

Ŝywiołu ognia najlepiej skupić się na swoim centrum na czakrze splotu

słonecznego. Najlepszym talizmanem dla Ŝywiołu ognia jest szyszka sosny.

Il.19. Kamienny krąg wzmacniający Ŝywioł ognia.65

Energia Ŝywiołu ziemi odpowiada czakrze pierwszej. Czakra ta jest podstawą

systemu energetycznego człowieka i odpowiada za jego ugruntowanie, skupienie

się na tu i teraz. Kamienne kręgi układane w celu wzmocnienia energii tego

Ŝywiołu powinno się układać wiosną, poniewaŜ jest to pora kiedy ziemia odradza

się po zimie. Kamienie lub inne naturalne minerały ułoŜone w specyficzny wzór

pobierają energię od słońca i wypełniają nią krąg. KaŜdy kto w nim zasiada i

medytuje moŜe, skupiając się na podstawie swojego ciała, pobrać i zregenerować

swoje siły witalne lub poprawić swoją sytuację Ŝyciową. Kryształem jaki moŜna

65 S.Bartlett „Pi ęć kluczy do szczęścia według feng shui”, Amber, 2001, str. 55

50

umieścić w centrum kręgu ziemi jest kwarc dymny a naturalnym talizmanem są

goździki.

Il.20. Koncentryczny kamienny krąg wzmacniający wpływy ziemi.66

Porą która jest najodpowiedniejsza do układania kręgów wzmacniających energię

metalu jest lato, gdyŜ lato jest porą ognia a ogień wraz z metalem tworzy

harmonijną współpracę. Energia Ŝywiołu metalu odpowiada czakrze gardła, czyli

wzmacnia takie cechy jak odpowiedzialność i wiara w siebie oraz poprawia sposób

i odwagę w wyraŜaniu samego siebie. Są to waŜne cechy u człowieka więc krąg

ten ma duŜe znaczenie dla jego rozwoju. Wewnątrz kręgu moŜna umieścić

kryształ. Dla metalu najodpowiedniejszym kryształem jest biały kwarc lub

diament, a naturalnym talizmanem jest oliwka.

Il.21. Kosmiczny kamienny krąg wzmacniający wpływy metalu.67

Kamienny krąg wzmacniający energię wody układa się w formie spirali. Porą w

której najlepiej budować krąg jest lato gdyŜ w tym okresie ziemia najbardziej

absorbuje energię wody wręcz ją wysysa, powodując osłabienie tego Ŝywiołu.

Dlatego by się wzmocnić tworzy się spiralny krąg, który harmonizując się ze

wszystkimi Ŝywiołami regeneruje niedostatki energii wody wspierając ciało

człowieka medytującego wewnątrz niego. Energii wody odpowiada czakra

sakralna, która wpływa na podatność człowieka na wpływy, jego seksualność i

wraŜliwość. Kryształem odpowiadającym energii wody jest bursztyn lub turkus, a

natomiast naturalnym talizmanem czterolistna koniczyna.

66 S.Bartlett „Pi ęć kluczy do szczęścia według feng shui”, Amber, 2001, str. 55 67 S.Bartlett „Pi ęć kluczy do szczęścia według feng shui”, Amber, 2001, str. 78

51

Il.22. Spiralny kamienny krąg wzmacniający wpływy wody.68

Krąg, który wzmacnia Ŝywioł drzewa, nadaje człowiekowi siedzącemu w nim

poczucie wolności i odpręŜenia. Drzewo symbolizuje kreatywność, wzrost i

urodzajność. Krąg ten tak jak słoje wewnątrz drzewa, układa się jako trzy okręgi

kamieni wewnątrz siebie. Kryształem Ŝywiołu drzewa jest malachit, nefryt i

zielony turmalin. Naturalnym talizmanem natomiast moŜe być granat lub jabłko.

Warto korzystać z tych talizmanów przy medytacji wewnątrz kręgu, poniewaŜ one

pomagają szybciej regenerować energię drzewa, pobieraną od słońca i z ziemi.

Krąg drzewa jest odzwierciedleniem czakry serca, czyli miłości i współczucia.

Il.23. Kamienny krąg wzmacniający wpływy drzewa.69

Kręgi oprócz swojej funkcji w ogrodach dla potrzeb indywidualnych, mogą

spełniać równieŜ funkcje dla większej ilości ludzi. Nasz glob obfituje w znaczną

ilość zachowanych do czasów współczesnych kręgów. Najbardziej popularne z

nich są te zrobione z kamieni, poniewaŜ kamień moŜe wytrwać stulecia czasem w

prawie nienaruszonej formie. O znaczeniu, symbolice i doborze kamieni napiszę

w kolejnym akapicie. Teraz jednak chciałam przedstawić kamienne kręgi

pozostawione nam w spadku przez poprzednie pokolenia naszych rodaków i ludzi

z innych krajów. W Polsce istniało duŜe skupisko kręgów na Pomorzu, niestety

większość z nich została juŜ zniszczona. Z siedemnastu kamiennych kręgów

zachowało się juŜ tylko pięć. Zniszczone kręgi były wcześniej udokumentowane,

dlatego wiadomo Ŝe w ogóle istniały. Dla jednych kamienne kręgi są pamiątką z

dziejów Stolemów, którzy dawno temu zamieszkiwali tamte ziemie. Według

68 S.Bartlett „Pi ęć kluczy do szczęścia według feng shui”, Amber, 2001, str. 89 69 S.Bartlett „Pi ęć kluczy do szczęścia według feng shui”, Amber, 2001, str. 99

52

zachowanych pism, miejsca na których stoją kamienne kręgi były miejscem

spotkań gdzie następowały narady lub sądy, a kamienne kręgi upamiętniają

decyzje przez nich podejmowane. Dla osób fascynujących się wiedzą tajemną

kamienne kręgi są dawnymi obserwatoriami astronomicznymi. Największe

kamienne kręgi jaki pozostały są te w Odrach, 14 km na północ od Czerska.

Il.24. ŚcieŜka przez krąg. Kamienne kręgi w Odrach.70

Il.25. Mapa kamiennych kręgów północnej części Polski.71

Kamienne kręgi w Odrach są największe w Polsce i drugie co do wielkości w

Europie. Nazywane są polskim Stonehenge. Są one pozostałością po germańskich

Gotach, którzy przebywali na tych terenach około dwa tysiące lat temu. Kręgi te

znajdują się na około 17 hektarach ziemi i składają się z 10 całych i 2 częściowo

pozostałych kamiennych kręgów. Mają one róŜne kształty i wielkości. Średnice

tych kręgów sięgają od 15 do 33 metrów. Kamienie mają około 1-1,5 m

wysokości i 1 m szerokości. Kamienne kręgi w Odrach są obecnie rezerwatem

przyrody ze względu na liczną ilość reliktowych gatunków porostów i mchów.

Przebywanie i medytowanie wewnątrz kręgów moŜe zregenerować siły witalne

człowieka lub pomóc znaleźć rozwiązanie trapiących go problemów Ŝyciowych.

70 Fot. Mirosław Kwiatkowski „Polskie Stonehenge”, artykuł zamieszczony w numerze 2004 nr 12 (292) „Przeglądu Oświatowego” 71 S.Geppert „Kamienne kręgi na Pomorzu”, artykuł ze strony internetowej: www.naszekaszuby.pl

53

Wielu archeologów badających te niezwykłe miejsca, twierdzi iŜ kręgi były

cmentarzyskiem licznych dawnych ludów. Świadczyć o tym mają szkielety ludzi

znajdowane wewnątrz nich. Największym kamiennym kręgiem w Europie i na

świecie jest Stonehenge znajdujący się w Wielkiej Brytanii, 15 km na północ od

Salisbury. Stonehenge składa się z dwóch kręgów. Jeden na zewnątrz o średnicy

100m i jeden wewnątrz o średnicy 30m. Do dzisiaj nie wyjaśniono zagadki czemu

słuŜyła ta składająca się z ogromnych monolitów budowla.

4.4.2. Kamień jako element kompozycji.

Jednym z najbardziej popularnych elementów kompozycji ogrodowej, stosowanym

w wielu kulturach jest kamień naturalny. Kamienie były waŜnym elementem

ogrodu japońskiego i chińskiego, poniewaŜ słuŜyły do medytacji i kontemplacji,

ze względu na boską naturę jaką symbolizowały. Te pozornie zwyczajne formy od

wieków towarzyszyły ludziom podczas obrzędów, rytuałów religijnych oraz

samotnych medytacji. Ludzie siadali na kamieniach i pogrąŜali się w

rozmyślaniach, chodzili po posadzkach stworzonych z gładkich otoczaków aby

masować swoje stopy, układali kompozycje z kamieni. W ogrodach japońskich

kamienie występowały najczęściej w swoich naturalnych kształtach. „Według

rodzimego shintoizmu kamienie o naturalnych kształtach, podobnie jak inne

elementy natury takie jak: słońce, księŜyc, góry i niektóre drzewa, są siedzibą

potęŜnych duchowych sił oraz bóstw (kami).”72 W tym rozdziale postanowiłam

zatem opisać formy kamieni, poniewaŜ były one w przeszłości i są do dziś stałym

elementem kaŜdego miejsca mocy. Podstawowe formy kamieni, jakie są

wykorzystywane w rozmaitych kompozycjach ogrodowych to:

- wysokie pionowe kamienie – spełniają najczęściej funkcje dominanty w

ogrodzie, czyli centralnego miejsca widocznego z kaŜdego punktu. Kamienie takie

mogą występować w połączeniu z róŜnymi roślinami tworząc naturalną rzeźbę, do

której dostosowuje się kompozycje ogrodu.

- niskie pionowe kamienie – pełnią rolę kamienia dominującego w zestawieniu

kilku kamieni. W połączeniu z roślinami moŜe spełniać rolę centralnego punktu

wyróŜniającego się na niewielkiej przestrzeni.

- łukowate zakrzywione kamienie – stosuje się je w połączeniu z innymi

kamieniami. Pełnią one rolę odejścia od symetryczności kompozycji kamiennej,

nadając grupie kamieni specyficzną nieregularną formę. Takie kamienie moŜna 72 M.Majorowski „Ogród japoński po polsku”, Bellona, Warszawa 2007, str. .80-81

54

równieŜ zastosować na linii brzegowej stawu, nadając spokojnemu stawowi trochę

dynamiki. Nieregularny kształt tego kamienia moŜna wykorzystać równieŜ przy

stromych zboczach terenu występujących w ogrodach, jako złagodzenie

pionowego kąta.

- wyniosłe poziome kamienie – są to kamienie które najłatwiej wykorzystać w

ogrodzie, poniewaŜ jedna strona jest łagodna długa i płaska, a druga stroma i

krótka. Dzięki takiej formie łatwo taki kamień połączyć z innymi kamieniami i

roślinnością. „W kompozycjach kamiennych wyniosły poziomy kamień bywa często

jednym z trzech elementów japońskiej triady zwanej sanzon.”73

- płaskie poziome kamienie – kamienie te mają płaską powierzchnie górną, dzięki

czemu moŜna z nich stworzyć ścieŜkę wśród Ŝwiru i piasku. MoŜna je równieŜ

zastosować jako stopnie prowadzące na wyŜszy poziom ogrodu, lub przecinające

strumyk lub małą rzeczkę. Kamienie te ładnie wyglądają w połączeniu z niskimi

ale rozłoŜystymi roślinami, na płaskiej równej powierzchni.

Innym elementem obok kamieni odgrywającym znaczącą rolę w kompozycji

ogrodowej jest piasek i Ŝwir. Piasek lub Ŝwir w połączeniu z płaskimi kamieniami

moŜe stworzyć ścieŜkę, która wyróŜnia się w na tle roślinności, tworząc tym

samym ciekawe zestawienia kolorystyczne i kontrasty.

4.5. Rola barwy w doborze roślin.

Człowiek odbiera swoje otoczenie za pomocą zmysłów. Tym, który pozwala

nam odróŜnić rzeczy istniejące od nieistniejących jest wzrok. A tylko za pomocą

wzroku jesteśmy w stanie rozpoznawać barwy. Nauka zna trzy podstawowe

kolory: czerwony, Ŝółty i niebieski. Z ich połączeń powstały barwy pochodne.

Wiadomo, Ŝe kaŜda barwa wpływa na stan emocjonalny człowieka. Jedna barwy

wpływają pobudzająco, inne uspokajająco.

Kolor czerwony, powiązany z czakrą podstawy, jest kolorem dodającym

energii, poprawia on przepływ krwi i pracę hormonów, przyspiesza bicie serca

oraz przemianę materii, ogrzewa. W terapii kolorami powinno się stosować kolor

czerwony wszędzie tam, gdzie są zastoje Ŝylne, blokady, wychłodzenie. To kolor

Ŝywiołowości, energii, działania i erotyzmu. Kwiaty czerwone moŜemy podzielić

na te o odcieniu ognistym i te bardziej wyrafinowane – o odcieniu niebieskawym.

Ognista, pobudzająca czerwień działa na przestrzeń oŜywiająco. NaleŜy jednak 73 M.Majorowski „Ogród japoński po polsku”, Bellona, Warszawa 2007, str.85

55

stosować czerwień z umiarem, poniewaŜ moŜe się okazać dla odbiorcy męcząca i

przytłaczająca. Czerwień wydaje się być bliŜej niŜ wskazuje na to rzeczywista

odległość. Rośliny koloru ciemnoczerwonego, złamanego błękitem, moŜna

stosować w przestrzeni bez ograniczeń, jednak naleŜy wziąć pod uwagę, Ŝe będzie

ona swoistą dominantą w krajobrazie. Wyjątkowo korzystnie działają na nas

rośliny jadalne o czerwonym kolorze owoców, m.in. truskawka, poziomka,

papryka czerwona, pomidor. Często sadzone w ogrodach czerwone byliny to:

Pierwiosnek japoński (Primula japonica), śurawka krwista ‘Sioux Falls’

(Heuchera sanquinea ‘Sioux Falls’), Gailardia oścista (Gaillardia aristata).

Barwa pomarańczowa, powiązana z czakrą sakralną, to barwa wyraŜająca

pozytywną energię, pobudzająca, dodająca optymizmu. Wyzwala ona od wszelkich

ograniczeń. Stosowanie tej barwy w terapii okazuje się skuteczne przy

bezsenności, chorobach układu oddechowego, ospałości i osłabionej pracy serca.

Ciepłą, przyjemną barwę pomarańczową kojarzymy najczęściej ze złotą jesienią.

Jaskrawe pomarańcze, podobnie jak czerwienie, dominują w krajobrazie

sprawiając, Ŝe wzrok widza pada właśnie na te rośliny. Do popularnych

pomarańczowych bylin naleŜą: Paciorecznik ogrodowy (Canna xgeneralis), Kuklik

szkarłatny (Geum coccineum), Montbrecja (Crocosmia masoniorum). Swoją

optymistyczną i energetyzującą barwą obdarzają nas równieŜ jadalne owoce

pomarańczy i mandarynki.

Kolor Ŝółty – kolor intelektualnego przebłysku, oświecenia, czakry splotu

słonecznego. Kojarzony ze słońcem i ciepłem dodaje nam optymizmu i radości.

Kolor ten wzmacnia nerwy, poprawia trawienie i uczynnia pracę Ŝołądka. „Zbyt

wiele Ŝółtego koloru moŜe mieć niepoŜądane działanie na osoby nadmiernie

aktywne lub draŜliwe.” 74 Od odcienia Ŝółci zaleŜy jego wpływ na odbiór

przestrzeni. Chłodny kolor Ŝółtozielony, słoneczny odcień Ŝółci i ciepły kolor

Ŝółtopomarańczowy mogą dawać zupełnie inne efekty na rabacie kwiatowej. Ten

pierwszy tworzy świeŜe zestawienia z bielą i błękitami, natomiast ciepłe Ŝółcienie

tworzą znakomitą kompozycję z czerwieniami i oranŜami. Cytryna będąca

jadalnym owocem drzewa cytrynowego równieŜ dodaje nam energii Ŝółtego

koloru, a oprócz tego wpływa harmonizująco na wszystkie czakry. Ciekawymi

przykładami Ŝółtych bylin są: popularna Rudbekia błyskotliwa ‘Goldquelle’

(Rudbeckia fulgida ‘Goldquelle’), Pięciornik złoty (Potentilla aurea), Miłek

amurski (Adonis amurensis), Pierwiosnek wyniosły (Primula elatior). 74 G.Gunn, „Wprowadź harmonię w swoim domu”, Studio Astropsychologii, Białystok 2005, str. 98

56

Barwa zielona, będąca barwą czakry serca, kojarzy się z naturą, roślinami, ciszą

i spokojem. Ma równowaŜący i uspokajający wpływ na nasz system nerwowy. Jest

to barwa stabilizacji, umiarkowania i pieniędzy. W terapii zieleń najkorzystniej

działa na wzrok, obniŜa ciśnienie, leczy alergie i wszelkie choroby skórne.

„Natomiast zieleń ciemna, z przewagą koloru niebieskiego, sprzyja głębokiej

pasywnej kontemplacji.”75 Większość roślin ma zielone liście, dlatego dominującą

barwą w kaŜdym ogrodzie jest zieleń. Ciemnozielony Ŝywopłot na przykład będzie

doskonałym tłem dla średniej wysokości bylin o jaśniejszym odcieniu liści, a

wszystko to moŜe być otoczone obwódką z szarozielonych roślin takich jak:

Senecio serpens albo Echeveria glauca.

Kolor niebieski, powiązany jest z czakrą gardła. Gdy organizm jest przesycony

tym kolorem, wówczas dochodzi do wszelkiego rodzaju przeziębień,

niedoczynności organów, zastojów oraz depresji. Kolor ten kojarzony jest z

przestrzenią – niezmierzonym błękitem oceanu i niebem w bezchmurny dzień.

Niebieski to kolor twórczości, jasności myśli, intuicji, nowych pomysłów i idei. W

terapii kolor ten stosuje się do leczenia wszelkich chorób gardła, chrypkę, bóle

zębów i głowy. Jeśli chodzi o zastosowanie koloru niebieskiego w doborze roślin

do ogrodu to „niebieska barwa jest uniwersalna i moŜna ją łączyć z większością

innych barw”.76 Niebieskie byliny, przywodzące na myśl błękit letniego nieba to:

Niezapominajka leśna ‘Dunkelblauer turm’ (Myosotis sylvatica ‘Dunkelblauer

turm’), Mekonops wielki (Meconopsis grandis).

Barwa indygo, łączona z czakrą czołową, odpowiada za wzrok, słuch i węch.

Symbolizuje on moc, wewnętrzną siłę ducha, odpowiada za rozwój zdolności

parapsychicznych. Ciemnoniebieskie byliny, przybierające czasem odcień fioletu

to: Przetacznik pagórkowy ‘Knallblau’ (Veronica teucrium ‘Knallblau’), Szałwia

omszona ‘Mainacht’ (Salvia nemorosa ‘Mainacht’).

Barwa fioletowa, odpowiadająca czakramowi korony, jest związana z

duchowością, metafizyką. Działa znieczulająco, łagodzi zmęczenie, leczy

bezsenność i układ nerwowy. Barwa ta kojarzona jest z głębszym sensem

wszystkiego, ze znajdowaniem odpowiedzi na pytania natury duchowej,

zrozumieniem własnych potrzeb. Fioletowe byliny: Szałwia omszona ‘Caradona’

(Salvia nemorosa ‘Caradona’), Kocimiętka Faassena „Six Giant” (Nepeta

xfaassenii ‘Six Giant’).

75 R. Hunt „Leczenie kolorami”, str. 15 76 R. Bird „Urok kwiatów jednorocznych”, Murator, Warszawa 2002, str. 46

57

Rozdział 5.

Dolnośląskie Centrum Dziedzictwa

Przyrodniczego i Krajobrazowego w Wojsławicach

5.1. Lokalizacja obiektu.

Na miejsce ogrodu medytacyjnego wybrałam Wojsławice. Ta malownicza

miejscowość połoŜona jest w odległości około 50 km od Wrocławia w kierunku

południowym, na wschód od Niemczy. Biorąc pod uwagę granice administracyjne

Wojsławice leŜą w województwie dolnośląskim, powiecie dzierŜoniowskim oraz w

gminie Niemcza. Pierwszy kontakt z tym ogrodem jest dla większości

zwiedzających niezapomnianym przeŜyciem. MoŜna tu bowiem z dala od zgiełku

codzienności oddać się rozmyślaniom i odpręŜyć doświadczając kontaktu z naturą.

„Okolice Niemczy to ukształtowane południkowo pasma Wzgórz Gumińskich,

Dębowych i KrzyŜowych, o zróŜnicowanej budowie geologicznej, poprzecinane

łagodnymi jarami i wąwozami.”77 – jak pisze w swojej monografii obecny dyrektor

Arboretum - dr hab. Tomasz Nowak, prof. nadzw. wraz z Ŝoną.

Wojsławicki park jest połoŜony na wysokości 250 - 275 m. n.p.m., na

północnych stokach Wzgórz Dębowych. Panuje tutaj łagodny przedgórski klimat, a

wiatry wieją z kierunku Sudetów, czyli są południowo – zachodnie. Przed

gwałtownymi wiatrami Arboretum osłaniają zbocza Ostrej Góry i Wysoki Las, a

przed zimnymi wiatrami północnymi osłania Starzec oraz Tylna Dębowa Góra.

Glebę wojsławickiego parku moŜna zaliczyć do gleb brunatnych kwaśnych o

pH 3,8-4,7, która powstała z glinki lessopodobnej. Gleba ta jest Ŝyzna, urodzajna,

ma doskonałe własności wodne, ale moŜna ją uznać równieŜ za trudną w uprawie.

Okres wegetacyjny trwający od około 2 kwietnia do 10 października, warunki

fizjograficzne, powietrze o duŜej wilgotności oraz Ŝyzna gleba umoŜliwiaj ą

uprawę na terenie Arboretum ciekawych i rzadkich gatunków roślin. Dodatkowo

warunki mikroklimatyczne dla roślin poprawiają tu dwa stawy przegrodzone

groblą, powstałe na bazie niewielkich, okresowych strumyków.

77 H. i T. Nowakowie, „Arboretum w Wojsławicach. Skarby Dolnośląskiego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego”, Wrocław 2002

58

Il.26. Widok z Wojsławic na Niemczę78 Il.27. Drzewostan Arboretum79

5.2.Rys historyczny.

Historia Wojsławic sięga dalekiej przeszłości, kiedy to rycerz będący

podopiecznym księcia Bolesława Krzywoustego, utracił w walce rękę. W zamian

za zasługi wojenne ksiąŜę obdarzył go ręką zrobioną ze złota oraz dał mu dobra

połoŜone w okolicach Niemczy, m.in. Wojsławice. Ów dzielny rycerz nazywany

był Wojsławem – stąd właśnie pochodzi nazwa obecnego parku. Pierwszą

udokumentowaną nazwą było jednak Woislowitz, a ta nazwa z biegiem czasu i tak

zmieniała się na: „Wojslic, Weislicz, Wojslowic, Weislitz, Weiselwitz, Wojslowitz,

Einbenhof i Einbendorf”80. W 1559 roku ksiąŜę brzeski Jerzy II stał się

właścicielem Wojsławic i kilku okolicznych wsi. W miejscu tym wybudował

folwark oraz dwa duŜe ogrody. Wojsławicki park istniał juŜ w latach dwudziestych

XIX w., a do 1848 roku właścicielem był ród von Anlock. Podobno właśnie ta

rodzina jako pierwsza wykorzystała naturalne warunki terenu oraz las zakładając

dworski ogród. Zajmowano się tu uprawą drzew obcego pochodzenia, m.in.

kasztanowców zwyczajnych, dębów czerwonych, sosen wejmutek oraz

tulipanowców amerykańskich.

Niewątpliwie waŜnym momentem dla załoŜenia w Wojsławicach był rok 1880,

kiedy to właścicielem został śląski znawca roślin- Fritz von Oheimb. Rozpoczął on

odbudowę parku poprzez wyznaczenie nowych alejek oraz osi widokowych, a

takŜe rozbudował obecną wówczas sieć stawów. Mniej więcej około 1900 roku

powstał w Wojsławicach domek ogrodnika wraz z przyległym alpinarium. Ten

78 Fot. Małgorzata Szymańska, zbiory prywatne 79 Fot. Małgorzata Szymańska, zbiory prywatne 80 H. i T. Nowakowie, „Arboretum w Wojsławicach. Skarby Dolnośląskiego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego”, Wrocław 2002

59

uzdolniony artystycznie miłośnik ogrodów tworzył spójną, składającą się z wielu

gatunków roślin kompozycję, zachowując przy tym ciekawe osie widokowe.

Szczególną sympatią darzył rośliny z rodzaju Rhododendron, które według

legendy uratowały go przed zsunięciem się w przepaść urwiska podczas jednej z

jego alpejskich wędrówek. Fritz von Oheimb próbował uprawiać rośliny mało

znanych gatunków oraz tworzył ich liczne kolekcje. W latach dwudziestych XX w.

park w Wojsławicach stał się placówką doświadczalną Niemieckiego Towarzystwa

Dendrologicznego i zyskał sławę i europejski rozgłos. PrzyjeŜdŜali tu zwiedzający,

których właściciel osobiście oprowadzał po swoim majątku.

Po śmierci Fritza, w 1928 roku ogrodem zajmował się najstarszy syn von

Oheimba- Arno, który z wykształcenia był geologiem. Park wojsławicki przestał

być własnością rodziny Oheimbów 23 sierpnia 1946 roku w wyniku podziału

Europy, który z kolei był efektem postanowień Konfederacji Poczdamskiej.

Po drugiej wojnie światowej park wojsławicki często zmieniał właścicieli. W

1977 roku natomiast, park został uznany za Arboretum dzięki Komisji Ogrodów

Botanicznych i Arboretów w Polsce. W 1983 roku cały obiekt został oficjalnie

wpisany do rejestru zabytków kultury. Pięć lat później Arboretum w Wojsławicach

zostało filią Ogrodu Botanicznego Uniwersytetu Wrocławskiego i jest nią do

dzisiaj. Od tamtej pory Arboretum powiększa swoje rozmiary, zyskuje nowe

gatunki roślin oraz utrzymuje w świetności słynną kolekcję róŜaneczników.

60

CZĘŚĆ DRUGA

Rozdział 1.

Opis koncepcji projektowej.

1.1. Organizacja przestrzeni.

1.1.1. Ukształtowanie terenu.

Koncepcja projektowa obejmuje podział terenu na siedem pięter. KaŜde piętro

jest połoŜone o dwa metry wyŜej niŜ poprzednie. Podział ten podyktowany jest

naturalnym ukształtowaniem terenu, poniewaŜ na obszarze wojsławickiego

Arboretum występuje teren pagórkowaty. Drugim powodem, dla którego

projektowany obszar przyjął formę piętrową jest temat pracy oraz związana z nim

filozofia Wschodu. W moim projekcie nawiązuję bowiem do filozofii

ukształtowanej na gruncie religii Wschodu takich jak buddyzm i taoizm. Ogrody

słuŜące kontemplacji, które powstawały na przełomie wieków, sięgają swoimi

korzeniami właśnie do tych religii. Jak wspomniałam na początku pracy, filozofia

Wschodu uznaje podział ciała ludzkiego na fizyczne i energetyczne. W tym drugim

ciele umieszczony jest szereg siedmiu czakr. Podział terenu, który tutaj omawiam,

jest zatem wynikiem podziału ciała na siedem ośrodków energetycznych, z których

kaŜdy ma inną funkcję i znaczenie dla całego organizmu.

1.1.2. Schemat funkcjonalny.

Wejście znajduje się w południowo – zachodniej części ogrodu. W tej strefie

umieszczony jest długi, bezpieczny podjazd dla niepełnosprawnych. Centralną

część zajmuje tu okrągła rabata kwiatowa w formie mandali. Posadzone na niej

kwiaty kontrastują ze sobą kolorystycznie, a po środku jest niewielka fontanna. Za

ławkami otaczającymi mandalę jest tablica informacyjna ukazująca plan ogrodu z

rozmieszczeniem jego poszczególnych elementów. Główne ciągi komunikacyjne to

meandrujące, łukowato wygięte ścieŜki o obiegu zamkniętym. W ogrodzie

zaprojektowano siedem ścieŜek tematycznych, na które wchodzi się z ciągu

głównego. Serce ogrodu, jego centralny punkt, jest w kształcie koła. To miejsce

jest przeznaczone na koncerty mis i gongów tybetańskich, na wykłady, pokazy

tańca albo warsztaty. Ten obszar składa się z dwóch części, z których jedna jest

61

umieszczona wyŜej. Ta wyŜsza część słuŜy za taras widokowy. Patrząc z góry

równieŜ moŜna być uczestnikiem imprez na części niŜszej. Ściana znajdująca się

między częścią niŜszą a wyŜszą podnosi atrakcyjność tego miejsca. Zostały

umieszczone tam bowiem bezszelestne wodospady, które działają w ten sposób, Ŝe

woda spływa bezpośrednio po metalowej tafli. Daje to ciekawy efekt wizualny i

stanowi niewątpliwie element przyciągający widzów.

Rozmieszczone w ogrodzie trzy place słuŜą medytacji ruchowej. Mogą być tu

organizowane pokazy wschodnich sztuk walki, grupowe zajęcia Tai chi lub Chi

kung albo zajęcia jogi. Kamienne kręgi (patrz: plansza nr 3 – schemat

przestrzenny) zostały rozmieszczone według zasad feng shui w czterech stronach

ogrodu. KaŜdy krąg przyporządkowany jest do danego miejsca i jego zadaniem jest

wzmacniać energię Ŝywiołu danego obszaru.

1.1.3. ŚcieŜki tematyczne.

Siedem ścieŜek nawiązuje równieŜ do siedmiu czakr. ŚcieŜka pierwsza –

„Dobrej rady” – została stworzona po to, aby pomóc nam w podjęciu decyzji

dotyczących naszego Ŝycia. UłoŜone przy drodze głazy mają wyryte inspirujące

teksty. W pobliŜu ścieŜki znajdują się równieŜ misy, w których znajdziemy

mniejsze kamienie z wyrytymi znakami. Uczestnik będzie mógł wylosować sobie

kamień i odczytać znaczenie znaku na tablicy informacyjnej. ŚcieŜka ta powiązana

jest z czakrą podstawy. Odzwierciedla ona bowiem nasze więzi społeczne. Na

ścieŜce niektórzy zrozumieją, Ŝe nie warto sugerować się opiniami innych ludzi,

bo oni przecieŜ radzą przez pryzmat własnego postrzegania, które niekoniecznie

jest zgodne z naszym punktem widzenia. WróŜba jednych utwierdzi w ich

przekonaniach na dany temat, inni natomiast oburzą się twierdząc, Ŝe nie wierzą w

takie przepowiednie. W obu przypadkach jednak zwrócą się do własnego wnętrza

w poszukiwaniu właściwych odpowiedzi – i w ten sposób cel tej ścieŜki zostanie

uzyskany.

Druga ścieŜka odpowiada czakrze splotu słonecznego, której znaczenie

nawiązuje do skupienia się na samym sobie i odczuwaniu szacunku zarówno do

siebie jak i do innych istot. „ŚcieŜka koncentracji” jest ciągiem, po którym porusza

się osoba chcąca sprawdzić swoje zaufanie do siebie i poddać próbie swoją

koncentrację. Jest to tylko symboliczne zadanie, dlatego ścieŜka ma niski stopień

trudności i jest przeznaczona dla róŜnych grup wiekowych. ŚcieŜka rozpoczyna

swój bieg gładkimi płytami kamiennymi, pomiędzy którymi umieszczone są

62

otoczaki. Chwilę dalej uczestnik symbolicznie traci pewny grunt pod stopami,

poniewaŜ ścieŜka wiedzie po kamieniach umieszczonych w wodzie. W miejscu

rozszerzenia się zbiornika, uczestnik musi wejść na okrągłe ruchome płyty –

pochylnie. Następnie ścieŜka prowadzi przez nieregularne kamienie, aby zmusić

uczestnika do jeszcze większej koncentracji i zaufania swoim odruchom. W

pewnym momencie jednak kamienie się kończą, a zbiornik przybiera ponownie

pękaty kształt koła. Uczestnik zostaje tutaj poddany próbie własnego lęku – albo

poszuka rozwiązania i spróbuje przejść dalej, albo zrezygnuje schodząc na

pobocze. ŚcieŜka ma niewielkie rozmiary, aby uczestnik w kaŜdej chwili mógł z

niej zejść. Jej celem nie jest naraŜenie bowiem uczestnika na stres czy lęk, ale

spokojne przemyślenie swojego stosunku do samego siebie. Jeśli zatem uczestnik

spróbuje pójść dalej i postawi nogę przed sobą, zauwaŜy, Ŝe delikatnie pod linią

wody znajduje się szkło, po którym spokojnie moŜe przejść dalej. Następnym

punktem na ścieŜce są ostre kamienie i drewniane pale róŜnej wysokości. Jest to

ostatni etap, który ma na celu spowolnienie uczestnika po decyzji jaką powziął

przy szklanej tafli. Zazwyczaj po sukcesach i pomyślnych decyzjach chcemy

przyspieszyć w Ŝyciu, zrobić coś więcej i szybciej. Ten moment ścieŜki ma na celu

spowolnienie – ukazanie, Ŝe po sukcesach i waŜnych momentach Ŝycie toczy się

dalej ze swoimi niespodziankami i zmusza nas do zauwaŜenia, Ŝe w kaŜdym

momencie naleŜy być rozwaŜnym i przede wszystkim – ufać samemu sobie.

ŚcieŜka trzecia, którą nazwałam „ŚcieŜką twórczości” będzie związana z

rozwojem twórczego potencjału powiązanego ściśle z medytacyjnym stanem

umysłu. Uczestnik znajdzie się w ustronnym, spokojnym miejscu, gdzie będzie

mógł oddać się medytacji poprzez usypywanie mandali z nieduŜych kolorowych

kamyczków. Do tego celu będą przygotowane specjalne kamienne okrągłe stoły,

które uniemoŜliwi ą wysypywanie się kamyków na ziemię.

„ŚcieŜka uczciwości” byłaby ścieŜką całkiem zwyczajną gdyby nie fakt, Ŝe

idąc, uczestnik zauwaŜa lśniące w trawie złote przedmioty. Znajdą się tu pozłacane

rzeźby niewielkich rozmiarów, monety mieniące się w trawie, medaliony. KaŜdy

taki przedmiot oznaczony będzie specjalnym niewielkim znacznikiem. Celem tej

trasy jest uzmysłowienie sobie nie tylko tego czy jesteśmy uczciwi, ale tego, czy

jesteśmy chciwi. Nie chodzi o to, aby przedmioty te miały duŜą wartość, ale Ŝeby

były atrakcyjne choćby jako pamiątka. Jeśli ktoś nie przejdzie pomyślnie tej próby

charakteru, wówczas czytnik znajdujący się przy końcu ścieŜki oznajmi o tym

63

przechodzącym przez ścieŜkę uczestnikom. ŚcieŜka w swojej formie jest

zapętlona. Wchodzi się tą samą drogą, którą się wychodzi.

„ŚcieŜka siły ducha” znajdująca się pomiędzy szóstym i siódmym poziomem

ogrodu jest ścieŜką najtrudniejszą, wymagającą całkowitego panowania nad swoim

ciałem i umysłem. ŚcieŜka nie stopniuje napięcia, jak było w przypadku „ŚcieŜki

koncentracji”. Tutaj człowiek od razu zostaje rzucony na głęboką wodę… a raczej

na ogień. Głównym punktem bowiem jest przejście na boso po rozŜarzonych

węglach. Następnie uczestnik wchodzi na ostre, łamane kamienie, później na

drobny Ŝwir, piasek i na końcu – wodę. Jest to swoisty masaŜ dla stóp, ale nie

przejdzie tego nieprzygotowana osoba. Podczas tej „próby ognia” musi

towarzyszyć uczestnikom wykwalifikowany nauczyciel, który przygotuje chętnych

na zmierzenie się z Ŝywiołem ognia. Stojąca w pobliŜu altana pozwoli na

wysłuchanie wykładu, uspokojenie umysłu oraz medytację. Najlepszym

materiałem do tego typu praktyk jest uŜycie wypalonej olchy lub buka, poniewaŜ

ich drewno charakteryzuje się słabym przewodnictwem cieplnym. Przejście po

rozŜarzonych węglach jest niewątpliwie działaniem, które pozwala nam

uświadomić sobie naszą wewnętrzną moc. Jest to równieŜ akt pokonania lęku,

który nas ogranicza i trzyma w klatce wykonywania powtarzających się dzień po

dniu tych samych czynności. Gdy juŜ uczestnikowi uda się przejść przez tę próbę

woli, kolejne etapy będą stopniowo łagodziły napięcie, aŜ do momentu wejścia do

niewielkiego zbiornika wody. W ten sposób uczestnik wejdzie na siódmy –

najwyŜszy poziom ogrodu, gdzie będzie mógł skorzystać z medytacji na wyŜszym

poziomie. Ten wyŜszy poziom symbolicznie pozwolą uzyskać specjalne

podnośniki, sterowane elektronicznie.

Kolejna jest „ŚcieŜka wybaczenia”, która prowadzi z poziomu trzeciego na

czwarty, odpowiadający czakramowi serca. Wybaczenie jest sprawą bardzo

indywidualną. Większość ludzi nieraz doznała przykrych doświadczeń, usłyszała

niemiłe słowa, bądź wyrządziła krzywdę innym. Aby uzdrowić własne Ŝycie i

oczyścić umysł od zalęgających w nim Ŝalów i pretensji, potrzebne jest

wybaczenie. Tego jednak nie da się zrobić za kogoś ani wskazać dokładnie jak ma

ten proces być przeprowadzony. Dlatego na „ŚcieŜce wybaczenia” jest pusto.

Uczestnik idzie przed siebie i obserwuje ogród – widzi fragment ścieŜki

koncentracji i niŜsze piętra, widzi odpoczywających ludzi, którzy siedzą na

ławkach, widzi serce ogrodu. Obserwuje wszystko takie jakie jest. W końcu

64

dociera do wielkiego buka, siada w jego cieniu i poddaje się bezgłośnym

rozmyślaniom.

„ŚcieŜka dobrego serca” zaczyna się na czwartym poziomie ogrodu. Uczestnik

idąc ścieŜką dochodzi do okrągłego placu, na którym stoją dwie drewniane rzeźby

zwierząt. Obie rzeźby mają wprowadzone metalowe płytki na głowach i

grzbietach. KaŜde zwierzę ma na szyi powieszoną tabliczkę z napisem: „To jest

właściwa droga”. Oczywiście zwierzęta mają tabliczki ze strzałkami skierowanymi

w dwie róŜne strony. Jeśli uczestnik pogłaska zwierzę, kładąc rękę na płytce, na

chwilę zaświeci się strzałka wskazująca właściwy kierunek trasy. Idąc wskazaną

drogą uczestnik dojdzie do miejsca wypoczynkowego, z ławkami i fontanną. Jeśli

jednak uczestnik nie pogłaska zwierzęcia i wybierze zły kierunek, dojdzie do

rozwidlenia dróg. Którąkolwiek drogę wybierze, będzie ona ślepą drogą,

zakończoną drewnianą tablicą informacyjną. Uczestnik będzie musiał wrócić do

miejsca spotkania ze zwierzętami i wybrać właściwą drogę. Dla zmylenia

uczestnika i w celu nakłonienia go do przemyślenia nazwy ścieŜki –„Dobrego

serca” – droga niewłaściwa będzie szeroka, a ta właściwa będzie wąską dróŜką,

która z kaŜdym metrem będzie się rozszerzać.

1.1.4. Inne elementy.

Na terenie ogrodu znajdują się trzy place do medytacji w ruchu. Zostały one

rozmieszczone tak, aby zapewniać najlepszy komfort tej formy medytacji. Dwa z

nich bowiem są odosobnione, ale widoczne z głównych ciągów pieszych. Trzeci

natomiast jest nieopodal centralnej części. Takie umiejscowienie ma na celu

przybliŜenie przechodzącym ludziom tych form medytacji, zachęcenie ich oraz

naukę. W tych miejscach mogą być przeprowadzane lekcje, pokazy oraz warsztaty

tai-chi, qigong albo jogi.

Kamienne kręgi zostały umieszczone w sposób zgodny z ich

przyporządkowaniem do danego Ŝywiołu. Poprzez analizę feng shui za pomocą

mapy pa kua i kwadratu lo shu, wyznaczyłam miejsca, w których dominują

poszczególne Ŝywioły i w tych miejscach umieściłam kamienne kręgi. Ich

zadaniem jest wzmacnianie energii danego Ŝywiołu, podnosząc tym samym energię

całego terenu. Medytacja w takim kamiennym kręgu dodaje sił i sprawia, Ŝe

czujemy się wypoczęci i pełni energii.

65

1.2. Próba analizy feng-shui.

Feng shui szkoły krajobrazu kładzie nacisk na ukształtowanie terenu. W

planowaniu ogrodu bierze się pod uwagę kształt powierzchni odpowiadający

czterem mitycznym zwierzętom: czarnemu Ŝółwiowi, zielonemu smokowi,

czerwonemu feniksowi oraz białemu tygrysowi. Zgodnie z tą zasadą tylna część

ogrodu powinna być wyŜsza niŜ frontowa. Ukształtowanie terenu w ogrodzie

medytacyjnym spełnia ten warunek nie tylko poprzez kształt powierzchni samego

ogrodu, ale równieŜ poprzez otaczający teren. Koncepcja projektowa zaleca

równieŜ takie uformowanie terenu otaczającego, aby strona zielonego smoka była

wzgórzem wyŜszym niŜ strefa białego tygrysa. Smok powinien bowiem zawsze

dominować nad tygrysem. Takie ukształtowanie terenu zaznaczone jest w

zaleceniach dotyczących otoczenia ogrodu. Dodatkowo korzystne jest takie

połoŜenie, gdy zielony smok odpowiada kierunkowi wschodniemu a tygrys –

zachodniemu. Tak właśnie ukształtowany jest teren ogrodu medytacyjnego. Strefę

odpowiadającą zielonemu smokowi podkreślają ponadto wijące się ścieŜki.

Czerwony feniks, odpowiadający frontowej części ogrodu, niesie ze sobą

konieczność płaskiego ukształtowania powierzchni bądź umieszczenia w tym

miejscu niewielkiego pagórka. W tym celu, w strefie wejściowej, która jest

połoŜona najniŜej z całego ogrodu, będą rosły krzewy, które nieznacznie podniosą

ten obszar – tworząc symboliczne wzniesienie. Dominującym kolorem w tej strefie

powinna być czerwień. Czerwone kwiaty zatem przystroją ten obszar zarówno

zgodnie ze wskazówkami sztuki feng shui, jak i zgodnie z filozofią koncepcji

projektowej, ukazującą front ogrodu jako pierwszą – czerwoną – czakrę.

Najistotniejszą kwestią sztuki feng shui jest przepływ Ŝyciodajnej energii – chi. Ta

energia nazywana jest teŜ tchnieniem zielonego smoka. Od danego miejsca zaleŜy

jaki jest w nim przepływ energii. Miejsca, w których wieją silne wiatry, są

naraŜone na utratę tej energii. WaŜna w takich przypadkach jest skuteczna osłona.

Ogród medytacyjny jest zatem obszarem osłoniętym drzewami i krzewami.

Aby odpowiednio przyporządkować fragmenty działki poszczególnym

kierunkom geograficznym, szkoła kompasu stosuje mapę lo shu i ośmiokąt pa kua.

Są to podstawowe symbole stosowane przy analizie feng shui.

• Znajdujący się w północnej części fragment ogrodu jest

przyporządkowany trygramowi Kan. Trygram ten, dzięki powiązaniu z

Ŝywiołem wody sprawia, Ŝe idealne i pomyślne będzie zastosowanie w

66

tym miejscu elementów metalowych – podnośników do medytacji.

Dobrym rozwiązaniem będzie teŜ umieszczenie w tym miejscu „ŚcieŜki

uczciwości”, na której porozrzucane metalowe monety i przedmioty będą

skutecznie wzmacniały Ŝywioł wody.

• Północno – wschodni trygram Ken będzie najlepszym terenem na miejsce

zabawy i rekreacji. Umieszczona w tym miejscu „ŚcieŜka siły ducha”

będzie zatem najlepszym odzwierciedleniem tego trygramu. Umieszczone

tam róŜne rodzaje kamieni odzwierciedlają Ŝywioł ziemi, który jest

przyporządkowany obszarowi Ken.

• śywiołem trygramu wschodniego Chen jest drzewo. Dobrym remedium

będzie umieszczenie tu niewielkiej fontanny, która znajdzie się w miejscu

wypoczynkowym.

• Trygram Sun, znajdujący się na południowym wschodzie, przynaleŜy

równieŜ do Ŝywiołu drzewa. Dobrym rozwiązaniem w tym miejscu będzie

umieszczenie niewielkiej ilości wody lub umieszczenie wijących się

ścieŜek. Zbiorniki wodne umieszczane w ogrodzie powinny mieć kształt

wij ących się, meandrujących linii. W ten sposób woda będzie korzystnie

wpływała na krąŜenie energii chi na danym terenie.

• Trygram Li znajdujący się na południu odpowiada Ŝywiołowi ognia. Jest

to idealne miejsce na posadzenie kwiatów o intensywnych barwach, takich

jak czerwień, pomarańcz albo Ŝółć. śywioł ognia ponadto jest elementem

pobudzającym do działania, tak więc umieszczony w tym miejscu plac do

medytacji w ruchu oraz „ŚcieŜka twórczości”, będą spełniać swoje zadanie

podnosząc energię otoczenia.

• Trygram Kun znajduje się na południowym zachodzie i jest

odpowiedzialny za strefę wejściową ogrodu. śywiołem tego miejsca jest

ziemia, dlatego korzystne moŜe okazać się oŜywienie tego zakątka

światłami. Równie pozytywnie wpłyną wszelkiego rodzaju ścieŜki z

kamieni i Ŝwiru. Doskonałym odzwierciedleniem tego trygramu będzie

umieszczenie tu ścieŜek: „Dobrej wróŜby” oraz „Koncentracji”.

• Znajdujący się na zachodzie trygram Tui związany jest z Ŝywiołem

metalu. To miejsce najlepiej wypełnić roślinami średniej wysokości.

• Kolejnym trygramem jest Chien znajdujący się na północnym zachodzie.

śywiołem tego obszaru jest metal. Najlepiej gdy w tej części ogrodu

zachowamy prostotę i pozwolimy energii płynąć swobodnie. Obszar ten

67

przyporządkowany jest głowie rodziny bądź właścicielowi ogrodu.

Dlatego dobrym elementem na wzmocnienie pozycji właściciela będzie

umieszczenie w tym miejscu duŜego atrakcyjnego drzewa, które

ustabilizuje energię. Drzewem tym będzie buk zwyczajny o purpurowych

li ściach (Fagus sylvatica ‘Purpurea’).

• Centrum zostało podkreślone poprzez okrągłe podwyŜszenie ze schodami,

będące miejscem spotkań, warsztatów, pokazów albo koncertów muzyki

relaksacyjnej.

1.3. Opis pięter wraz z doborem roślin.

Pierwsze piętro jest przyporządkowane czakrze podstawy. Jest ona

odpowiedzialna za zmysł węchu, dlatego na tym poziomie przewaŜa roślinność o

intensywnym zapachu. Kolorem tej czakry jest czerwień. Znajdą się tu zatem

krzewy o czerwonych kwiatach, rośliny cebulowe o róŜnych odcieniach czerwieni,

oraz byliny takie jak: Pierwiosnek japoński (Primula japonica), Goździk brodaty

‘Oeschberg’ (Dianthus barbatus ‘Oeschberg’), śurawka krwista ‘Sioux Falls’

(Heuchera sanquinea ‘Sioux Falls’), Liliowiec ogrodowy ‘Campfire embers’

(Hemerocalis xhybrida ‘Campfire embers’).

Drugie piętro, któremu odpowiada czakra sakralna, przyporządkowane jest

zmysłowi smaku. Na tym poziomie zatem znajdą się drzewa owocowe. Kolorem

dominującym na tym poziomie będzie pomarańczowy. Pomarańczowe byliny,

które znajdą się na tym poziomie to: Paciorecznik ogrodowy (Canna xgeneralis),

Kuklik szkarłatny (Geum coccineum), Montbrecja (Crocosmia masoniorum).

Trzecie piętro związane z czakrą splotu słonecznego będzie w kolorze Ŝółtym,

co oznacza, Ŝe nie zabraknie tu bylin takich jak Rudbekia błyskotliwa ‘Goldquelle’

(Rudbeckia fulgida ‘Goldquelle’), Pięciornik złoty (Potentilla aurea), Pierwiosnek

wyniosły (Primula elatior).

Czwarte piętro, będące fizycznym odzwierciedleniem czakry serca, będzie

centralnym punktem ogrodu. Przestrzenność tego miejsca oraz umieszczone po

środku wzniesienie, będzie słuŜyło kontemplacji otaczającej natury. Kolor zielony

wyraŜony będzie poprzez rozległy trawnik, a odpowiadający tej czakrze zmysł

dotyku zostanie zaspokojony poprzez Ŝywy kontakt z naturą. To miejsce skłoni

bowiem uczestników do siedzenia lub leŜenia na trawie.

68

Piąte piętro, przyporządkowane ośrodkowi gardła, związane jest z kolorem

niebieskim. Nie zabraknie tu bylin o róŜnych odcieniach błękitu takich jak:

Niezapominajka leśna ‘Dunkelblauer Turm’ (Myosotis sylvatica ‘Dunkelblauer

Turm’), Mekonops wielki (Meconopsis grandis). Zmysł mowy, wywierający duŜy

wpływ na rozwój tej czakry, będzie tu wyraŜany za pomocą śpiewania mantr.

Szóste piętro odpowiada kolorowi indygo i czakrze trzeciego oka. To piętro

postrzegania ponadzmysłowego, dlatego zacienienie licznymi drzewami będzie

słuŜyło samotnej medytacji, udaniu się na wyprawę do swojego wnętrza. Byliny,

które będzie moŜna spotkać na tym poziomie ogrodu to: Przetacznik pagórkowy

‘Knallblau’ (Veronica teucrium ‘Knallblau’), Szałwia omszona ‘Mainacht’ (Salvia

nemorosa ‘Mainacht’).

Siódme piętro, odzwierciedlenie czakry korony, będzie najwyŜszym etapem

ścieŜki medytacyjnej. Kolor fioletowy znajdzie swoje odpowiedniki w roślinach

cebulowych i jednorocznych. Wysięgniki medytacyjne będą słuŜyły większemu

wglądowi w naturę człowieka, a tak przyziemnie – w ogród. Zmysł mowy,

przyporządkowany równieŜ do tej czakry znajdzie tu swoją odpowiedź w postaci

śpiewu. Fioletowe byliny, ozdabiające piętro siódme to: Szałwia omszona

‘Caradona’ (Salvia nemorosa ‘Caradona’), Kocimiętka Faassena „Six Giant”

(Nepeta xfaassenii ‘Six giant’).

Drzewa i krzewy zostały dobrane w sposób zróŜnicowany kolorystycznie oraz

w sposób osłaniający od wiatru. Ich zadaniem jest równieŜ urozmaicenie terenu i

nadanie mu ciekawszej formy. Istotną rolę gra tu równieŜ ocienienie, aby

zwiedzający ludzie mogli swobodnie odpoczywać w ogrodzie, nie naraŜając się na

ciągły pobyt na słońcu.

1.4. Koncepcja iluminacji.

Próba iluminacji ogrodu medytacyjnego zakłada ekspozycję części

charakterystycznych: strefy wejściowej, strefy centralnej oraz drogi łączącej obie

przestrzenie. W koncepcji zastosowano 3 rodzaje światła: punktowe, zalewowe

oraz rozproszone. To pierwsze ma za zadanie ekspozycję głównych punktów

spotkań ludzi, w których umieszczono elementy podnoszące walory wizualne

terenu, np. mandale kwiatowe oraz miejsce, w którym mogą odbywać się koncerty

mis tybetańskich, pokazy tańca, warsztaty relaksacyjne albo wykłady. Światło

zalewowe umieszczono w miejscach spadków terenu, które łączą poszczególne

piętra ogrodu. Światło rozproszone natomiast, zastosowane w trzech rozmiarach

69

oświetla główne trasy, polepszając przy tym widoczność większych fragmentów

przestrzeni. Trzy kolory światła: biały, Ŝółty i pomarańczowy urozmaicają nocny

widok na ogród oraz systematyzują przestrzeń pod względem waŜności: białe –

najwaŜniejsze, Ŝółte – waŜne, pomarańczowe – mniej waŜne. Pionowe słupy

niebieskiego światła natomiast ukazują dodatkowe walory wizualne oraz

wprowadzają do całej koncepcji metafizyczny element Wody.

70

Zakończenie.

Inspiracją do napisania tej pracy była dla mnie ideologia Wschodu.

ZauwaŜyłam bowiem ostatnimi czasy wzrastające zainteresowanie technikami

medytacyjnymi. KaŜdy jednak podchodzi do tej kwestii indywidualnie – jedni

zgłębiają sens tego pojęcia podczas terapii psychologicznych, inni poprzez

ćwiczenie tai chi albo którejś ze wschodnich sztuk walki. Ktoś moŜe się oburzyć

twierdząc, Ŝe takie zasianie filozofii Wschodu na gruncie kultury europejskiej

moŜe zostać spłycone i przeinaczone. Twierdzę jednak, Ŝe bardzo rozwojowe moŜe

być wydobycie z tradycyjnych technik medytacyjnych tego, co uwaŜamy jako

Europejczycy za słuszne, tego, co moŜe nam pomóc w odnalezieniu samych siebie

pośród tego pędu codzienności.

Moje rozwaŜania rozpoczęłam od wyjaśnienia terminu „medytacja” oraz od

ukazania rozmaitych technik medytacyjnych stosowanych w róŜnych kulturach w

przeszłości. Ukazałam, Ŝe w dzisiejszych czasach niektóre techniki medytacyjne

stosuje się w psychologii, jako pomocne przy chorobach związanych ze stresem.

W rozdziale pierwszym przedstawiłam techniki medytacyjne odbiegające od

utartego stereotypu przedstawiającego pogrąŜonego we własnych myślach jogina,

polegające na świadomym działaniu. Ukazałam bowiem techniki medytacji z

tematem, techniki medytacji w ruchu oraz te stosowane w psychoterapii. W

rozdziale drugim natomiast skupiłam się na przedstawieniu róŜnych rodzajów

ogrodów orientalnych, których celem było praktykowanie medytacji i

kontemplacja otaczającej przyrody. Przez to ukazałam, Ŝe ogród medytacyjny nie

jest pojęciem nowym, ale tylko zapomnianym. Wprawdzie nadal buduje się ogrody

japońskie lub chińskie, jednak nie mają one tego samego celu co kiedyś, są raczej

próbą powielenia dawnego stylu.

Moja praca naturalnie nie wyczerpuje tematu, jakim jest ogród medytacyjny.

Temat ten bowiem moŜna rozpatrywać na wiele innych sposobów, których nie

przedstawiłam. Celem mojej pracy było jednak ukazanie ogrodu jako miejsca

niezwykłego, mogącego słuŜyć jako narzędzie medytacyjne i wydaje mi się, Ŝe ten

cel osiągnęłam. Ukazałam bowiem zarówno wiedzę z zakresu technik

medytacyjnych, jak i wiedzę o ogrodach, które w przeszłości słuŜyły kontemplacji

i rozmyślaniom. Całość spoiła koncepcja projektowa, będąca połączeniem

wykreowania ogrodu jako miejsca ukształtowanego za pomocą feng shui; ogrodu,

71

którego forma jest zakorzeniona silnie w filozofii Wschodu oraz człowieka –

uczestnika przechadzki po ogrodzie, którego ciało energetyczne jest jednocześnie

pierwowzorem dla formy ogrodu. Pracę tę chciałabym zakończyć słowami, które

doskonale oddają istotę ogrodu medytacyjnego. Słowa te wypowiedział

współczesny architekt krajobrazu i mnich buddyjski zarazem – Shunmyo Masuno:

„Ogród jest wyjątkowym duchowym miejscem, w którym mieszka umysł”81.

81 Cytat ten pochodzi z ksiąŜki „Ogrody zwierciadła kultury- Wschód”, Universitas, Kraków

72

Słownik pojęć obcych.

Asana – część jogi, polegająca na wykonywaniu ćwiczeń (asan- pozycji ciała).

Chi – energia Ŝyciowa wszechświata. Porusza się łagodnie po liniach falistych.

Chi nieba – energia płynąca z góry: od słońca, gwiazd, z kosmosu.

Chi ziemi – energia płynąca od ziemi: z rzek, gór, skał, kamieni, roślin.

Czakra – (skr.”koło”), ośrodek energetyczny w ciele, łączący kanały

energetyczne.

Czahar-bagh – klasyczny ogród islamski, składający się z czterech części.

Chongwon – ogród koreański.

Feng shui – dosłownie „wiatr i woda”, sztuka aranŜacji przestrzeni, w której

najistotniejszą rzeczą jest takie ukształtowanie przestrzeni, aby uzyskać

harmonijny przepływ energii chi.

Jin/Jang – energie przeciwstawne i uzupełniające się, zauwaŜalne we wszystkich

zjawiskach. Jin to energia pasywna, Ŝeńska, a Jang – aktywna, męska.

Kanshoniwa – chiński ogród kontemplacyjny.

Karesansui – ogród suchego krajobrazu oparty na filozofii buddyzmu zen,

składający się z kompozycji piasku, Ŝwiru i kamieni.

Koan – paradoksalna opowieść lub pytanie w buddyzmie zen, które ma na celu

wstrzymanie potoku niepotrzebnych myśli, np. Jak wygląda twoja twarz przed

narodzeniem twoich rodziców?

Lo shu – magiczny kwadrat wykorzystywany w analizie feng shui, podzielony na

9 pól, z których kaŜde odpowiada danej liczbie. Suma liczb w ciągu pionowym,

poziomym i po przekątnej wynosi 15.

Mjongdang - miejsce niezwykłej mocy przeznaczone na dom, ogród lub miasto.

Pa kua – w dosłownym tłumaczeniu jest to tułów smoka. Mapa energii, która

słuŜy do analizy mieszkania lub terenu.

Pranajama – ćwiczenia oddechowe w jodze, mające na celu oczyszczenia ciała z

toksyn i blokad energetycznych.

Sheng chi – pozytywny aspekt energii chi.

Sha chi – negatywny, niekorzystny aspekt energii chi.

Samadhi – głęboki stan osiągnięty dzięki praktyce medytacyjnej, który polega na

koncentracji bez chęci bądź konieczności zwracania uwagi na bodźce zewnętrzne.

Sahaj samadhi – końcowy etap ewolucji duchowej praktykującego, oświecenie.

73

Subha – sznurek modlitewny wykorzystywany w Islamie. Składa się z 3 części, a

kaŜda ma 33 koraliki. Przy jego pomocy wierzący modli się do Allacha.

Shanshuihua – chińskie malarstwo krajobrazowe.

T’an-tien – środek ciała umiejscowiony 3 palce poniŜej pępka.

Tao – droga, ścieŜka. Termin jest uŜywany w znaczeniu drogi Ŝyciowej człowieka.

74

Bibliografia.

LITERATURA: 1 A. Bednarz, „Medytacja-teoria i praktyka”, Studio Astropsychologii, Białystok 2003, 2 S.Brown „Praktyczne feng shui” Ravi, Łódź 1998, 3 J. i M. Reid, „Energia drzew. Ich aura i moc uzdrawiania”, Studio Astropsychologii, Białystok 2006 4 C. Myss „Anatomia duszy. Siedem stopni mocy i uzdrowienia”, Anatomy, 2000 5 M.Majorowski „Ogród japoński po polsku”, Bellona, Warszawa 2007, 6 „Ogrody zwierciadła kultury- Wschód”, Universitas, Kraków 2004, ` 7 P. Hobhouse, ”Historia ogrodów”, Arkady, Warszawa 2007 8 Z.Królicki, „Feng shui- niech przestrzeń pracuje dla ciebie”, Ravi, Łódź 1998 9 T.Froehling, K.Martin „Feng Shui. Dla początkujących i zaawansowanych”, Świat KsiąŜki, Warszawa 2006, 10 L.Too, „Feng Shui- chińska sztuka aranŜacji przestrzeni”, Pascal, 1998 11 „Dom i ogród feng-shui”, 69-Studio Wydawnicze, Olsztyn 12 L.Matela, „ABC Feng Shui. Do zastosowania w prosty sposób”, Studio Astropsychologii, Białystok 2007 13 S.Bartlett, „Pięć kluczy do szczęścia według Feng Shui”, Amber, 2001 14 L.Too, „Feng shui ogrodów i ogródków działkowych”, Pascal, 1998 15 Susanne F. Fincher „Kreatywna mandala. Poznanie i uzdrawianie siebie przez autoekspresję”, Ravi, Łódź 1994, 16 R. Hunt „Leczenie kolorami”, - 17 R. Bird „Urok kwiatów jednorocznych”, Murator, Warszawa 2002, 18 H. i T. Nowakowie, „Arboretum w Wojsławicach. Skarby Dolnośląskiego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego”, Wrocław 2002 19 M.D. Marfori, „Feng Shui. Jak osiągnąć zdrowie, miłość i pieniądze”, Poligraf, Wrocław 1997 20 T.Frohling, K. Martin, “Feng shui. Najlepsza metoda urządzania domu i mieszkania”, Świat KsiąŜki, Warszawa 1999

75

21 L.Matela, „Polskie Feng Shui”, Studio Astropsychologii, Białystok 2001 22 G.Sator, „Feng Shui. Ciało i dusza”, Bis, Warszawa 2000 23 M.Himmel, „Drzewa pomagają leczyć”, Kos, Katowice 2008, 24 E. Moran, J.Yu,V.Biktashew, ”Feng shui dla Ŝółtodziobów”, Rebis, Poznań 2008, 25 L.Too, „Feng Shui szkoły kompasu”, Rebis, Poznań 2001, 26 L.Too, „Łatwe Feng Shui- 168 dróg do sukcesu”, Elipsa, Warszawa 1999 27 D.D.Kennedy, „Podręcznik Feng Shui –wiedza i praktyka”, Klub Dla Ciebie, Warszawa 2005, 28 G.Gunn, „Wprowadź harmonię w swoim domu”, Studio Astropsychologii, Białystok 2005, 29 E.Foley, „Zakochaj się w Ŝyciu”, Ravi, Łódź 2000, 30 L.śądło, „Wiedza tajemna Huna w praktyce” , Sadhana, Katowice 1998, 31 T.Newbury, „Sztuka projektowania ogrodów” , Elipsa, Warszawa 2004, 32 C.P.Sisson, „Niezwykła moc świadomego oddychania” Medium, Czarnów 2005, 33 E.Foley „Bądź aniołem swojego zycia!” Ravi, Łódź 2004,

ŹRÓDŁA INTERNETOWE: 1 Anna Zalewska, „Zen”, magazyn „Wiedza i Ŝycie” nr 8/1998, artykuł ze strony internetowej: http://archiwum.wiz.pl, przeglądano dnia 18. 04.2008r. Dokładny adres: http://archiwum.wiz.pl/1998/98084900.asp 2 Stanisław Geppert „Kamienne kręgi na Pomorzu”, artykuł ze strony internetowej: www.naszekaszuby.pl, przeglądano dnia: 20.IV.2008 roku. Dokładny: http://www.naszekaszuby.pl/modules/artykuly/article.php?articleid=18 3 Mirosław Kwiatkowski (fotografia i tekst)„Polskie Stonehenge”, artykuł zamieszczony w numerze 2004 nr 12 (292) „Przeglądu Oświatowego”, ze strony internetowej: www.vulcan.edu.pl. Przeglądano 29.IV.2008r. Dokładny: http://www.vulcan.edu.pl/przegladoswiatowy/archiwum/ /2004/12/polskie.html 4 Mirosław Mazur „Miejsca mocy”, artykuł ukazał się w czasopiśmie „WróŜka” nr 08/2004, a pochodzi ze strony internetowej www.antylicho.pl Dokładny adres: http://www.antylicho.pl/miejsca-mocy.html przeglądany dnia 3.V.2008r.

76

SPIS TABEL: Tabela 1 - Powiązania pięciu Ŝywiołów – pozyskana w formie kopii z ksiąŜki: Moran, J.Yu, V.Biktashew, ”Feng shui dla Ŝółtodziobów”, Rebis, Poznań 2008, str. 67 SPIS ILUSTRACJI: Il.1. Ogród Bagh-e Fin w pobliŜu Kaszanu. Kopia ilustracji z ksiąŜki: P. Hobhouse,

”Historia ogrodów”, Arkady, Warszawa 2007, str. 79

Il.2. Ogród Piwon w kompleksie pałacowym Ch’anggyeonggung w Seulu. Fotografia wykonana przez: J. Kreiner , uzyskana w formie kopii z ksiąŜki: „Ogrody zwierciadła kultury- Wschód”, Universitas, Kraków, str. 102 Il.3. Pawilon Hyangwonjong w zespole pałacowym Kyongbokkung w Seulu. Fotografia wykonana przez: J. Kreiner , uzyskana w formie kopii z ksiąŜki: „Ogrody zwierciadła kultury- Wschód”, Universitas, Kraków, str. 104 Il.4. Ogród Schronienia Dla Dwojga (Ou Yuan), Suzhou. Fotografia wykonana przez: A.I.Wójcik, za: „Ogrody – zwierciadła kultury”, Universitas, Kraków, str. 62 Il.5. Ogród Prostackiego Zarządcy (Zhuozheng Yuan), Suzhou. Fotografia wykonana przez: A.I.Wójcik, za: „Ogrody – zwierciadła kultury”, Universitas, Kraków, str. 62 Il.6. Ogród Prostackiego Zarządcy Suzhou. Fotografia wykonana przez: A.I.Wójcik, za: „Ogrody – zwierciadła kultury”, Universitas, Kraków, str. 63 Il.7. Ogród Schronienia Dla Dwojga, Suzhou. Fotografia wykonana przez: A.I.Wójcik, za: „Ogrody – zwierciadła kultury”, Universitas, Kraków, str. 63 Il.8. Fragment ogrodu ze świątyni Nanzenji w Kioto. Fotografia wykonana przez: Piotr Balcerowicz, Artykuł Anny Zalewskiej pt. „Zen” z pisma "Wiedza i śycia" nr 8/1998 Il.9. Ogród ze świątyni Jishÿ-ji. Fotografia wykonana przez: Piotr Balcerowicz, Artykuł Anny Zalewskiej pt. „Zen” z pisma "Wiedza i śycia" nr 8/1998 Il.10. Znak jedności Tai chi. Grafika własna, za: za: Z. Królicki, Feng shui. Niech przestrzeń pracuje dla ciebie, Ravi, Łódź 1998, str.115 Il.11. Odniesienie form ukształtowania terenu do Ŝywiołów. Kopia z ksiąŜki: L.Too, „Feng Shui- chińska sztuka aranŜacji przestrzeni”, Pascal, 1998, str. 57 Il.12. Umiejscowienie czterech mitycznych zwierząt na działce . Kopia z ksiąŜki: L.Matela, „ABC Feng Shui. Do zastosowania w prosty sposób”, Studio

77

Astropsychologii, Białystok 2007, str.40 Il.13. Cykl tworzący i cykl niszczący. Kopia z ksiąŜki: S.Bartlett, „Pi ęć kluczy do Szczęścia według Feng Shui”, Amber, 2001, str. 12-13 Il.14. Kwadrat magiczny Lo shu. Grafika własna. Il.15. Pa kua Yang - porządek Późniejszych Niebios. Kopia z ksiąŜki: L.Too, „Feng shui ogrodów i ogródków działkowych”, Pascal, str. 53 Il.16. Mandala Kalachakra autorstwa Atsuro Seto, malowana na indyjskiej bawełnie. Il.17. Mandala wykonana przez autorkę pracy. Il.18. Rabata kobiercowa. Kopia z ksiąŜki: R. Bird „Urok kwiatów jednorocznych”, Murator, Warszawa 2002, str.20 Il.19. Kamienny krąg wzmacniający Ŝywioł ognia. Za: S.Bartlett „Pi ęć kluczy do Szczęścia według feng shui”, Amber, 2001, str. Il.20. Koncentryczny kamienny krąg wzmacniający wpływy ziemi. Za: S.Bartlett „Pi ęć kluczy do szczęścia według feng shui”, Amber, 2001, str. Il.21. Kosmiczny kamienny krąg wzmacniający wpływy metalu . Za: S.Bartlett „Pi ęć kluczy do szczęścia według feng shui”, Amber, 2001, str. Il.22. Spiralny kamienny krąg wzmacniający wpływy wody. Za: S.Bartlett „Pi ęć kluczy do szczęścia według feng shui”, Amber, 2001, str. Il.23. Kamienny krąg wzmacniający wpływy drzewa. Za: S.Bartlett „Pi ęć kluczy do szczęścia według feng shui”, Amber, 2001, str. Il.24. ŚcieŜka przez krąg. Kamienne kręgi w Odrach. Fot. Mirosław Kwiatkowski „Polskie Stonehenge”, artykuł zamieszczony w numerze 2004 nr 12 (292) „Przeglądu Oświatowego” Il.25. Mapa kamiennych kręgów północnej części Polski. Ilustracja: S.Geppert „Kamienne kręgi na Pomorzu”, artykuł ze strony internetowej: www.naszekaszuby.pl Il.26. Widok z Wojsławic na Niemczę. Fot. Małgorzata Szymańska (autorka pracy), zbiory prywatne Il.27. Drzewostan Arboretum. Fot. Małgorzata Szymańska (autorka pracy), zbiory prywatne