Symposium ICT-bekwaamheden in de lerarenopleiding | 10-03-2014 | Velon congres 2014 Zwolle

ICT-bekwaamheden in de

lerarenopleidingSymposium #velon2014

Afbee

ldin

g: P

ixel

girlp

rese

nts.

com

Voorzitter: Simon Rozendal (NHL / Velon)

Sprekers: Joke Voogt (Windesheim / UvA)Jeroen Bottema (Inholland / ADEF ICT)Gerard Dummer (HU / Velon)

Discussiant: Maurice Schols (Fontys)

Joke Voogt VELON conferentie 10-03-2014

Zonder ICT bekwame lerarenopleiders geen ICT bekwame leraren

OverzichtStand van zaken

Hoe verder: Oplossingsrichtingen

Monitoren van het implementatieproces?

Studenten over hun eigen ICT gebruik

• Zetten ICT frequent in voor eigen gebruik (communiceren, organiseren,informatiezoeken en leren).

• Maar hebben weinig aandacht voor inzet ICT om het leren van leerlingen te faciliteren (met name hogere orde cognitieve vaardigheden, differentieren, creativiteit)

OECD, 2010

Aandacht voor ICT in de opleiding• Aandacht voor didactisch gebruik van ICT in de opleiding is

afhankelijk van de toevallige opleider

• Meer aandacht moet worden besteed aan gebruik van ICT bij pedagogisch/didactisch handelen (89% studenten)

• Opleidingsdocdenten moeten meer openstaan voor het gebruik van ICT (82% studenten) en moeten worden geschoold

• Ongeveer 40% van de lerarenopleidingen besteedt geen enkele aandacht aan het gebruik van ICT om het leren te faciliteren

OECD, 2010; Hovius & Kessel, 2013;Admiraal et al, 2013

Een schoolleider over de opleiding

“De opleiding heeft de taak zich een mening te vormen, zich te informeren over actuele inzichten t.a.v. het onderwijs en moet dus voortdurend bezig zijn het onderwijs aan te passen aan de eisen van het huidige onderwijs”.

“Ik ga er vanuit dat ontwikkelingen als ‘flipping the classroom’ binnen ‘no time’ een onderdeel van de opleiding wordt. Zij horen na te denken over de nieuwe vragen die worden gesteld aan leren, dus aan docenten en scholen, en dus hoe moeten wij onze mensen voorbereiden”.

Admiraal et al., 2013

KernproblemenOnvoldoende voorbereiding van studenten op didactisch en pedagogisch gebruik van ICT in het onderwijs

Geen structurele plaats in het curriculum

Opleiders zijn onvoldoende geschoold in didactische (en pedagogisch) ICT gebruik;

Opleiders ervaren weinig tijd te hebben voor professionalisering

Scholen verwachten dat opleidingen hierin voorop lopen

Kennisbasis en competentieprofielen

ADEF kennisbasis ICT voor 2e graads lerarenopleidingen (Presentatie Bottema)

In ontwikkeling: Competentieprofielen voor lerarenopleiders (Velon werkgroep ICT (Presentatie Dummer)

Een gemeenschappelijk kaderTPACK is een vorm van kennis (vergelijk PCK).

Maar ook• conceptueel model om op de integratie van ict in het

onderwijs te reflecteren. • biedt een gemeenschappelijke taal en daarmee een

gemeenschappelijke richting.

Koehler & Mishra, 2008; Voogt, et al., 2013

Technological Pedagogical Content Knowledge beschrijft de zijn de kennis en vaardigheden die docenten nodig hebben

om didactiek, vakinhoud en ICT te integreren

Aandachtspunten:

De vaardigheid van de docent om te “spelen” met de kerngebieden en de overlap tussen de gebieden is van groot belang

Het negeren van deze complexiteit leidt tot te makkelijke oplossingen of mislukkingen

Context: Er is geen beste oplossing die geldt voor elke docent, elk vak, of elke onderwijsvisie

Succesvolle strategieën

Sluiten aan op de algemeen erkende basisprincipes van effectieve professionalisering van leraren:

• werkplekleren,• gedurende langere tijd,

• gericht op doelen en inhouden van onderwijs • gericht op verbetering van het leren van

leerlingen.

Mentortrajecten voor opleiders ( 1 op 1 begeleiding)

Creëren van partnerships van opleiding en (ICT-rijke) scholen door koppeling aan stages van leraren-in-opleiding, in nauwe samenwerking met stagebegeleiders;

Ontwerpen en implementeren van ICT-rijke curriculumonderdelen in kennisgemeenschappen van lerarenopleiders, leraren en leraren-in-opleiding.

Op basis van evaluatie van Preparing Tomorrow’s Teachers to Teach with Technology (Polly et al., 2010)

Systematische en systemische aanpak

Tondeur et al., 2012

Voorwaarden voor succes

Lerarenopleiders als rolmodel

Tijd voor reflectie en feedback

Lesontwerp

Ruimte voor authentieke ervaringen Samen leren

Voorwaarden voor succes

ICT leiderschap en planning

Toegang tot bronnen Ruimte voor professionele

ontwikkeling staf

Samen met anderen

Monitoren van de implementatie

• Niet alleen effecten, maar ook de voorwaarden• Niet alleen in de opleiding, maar ook effecten in

beroepspraktijk afgestudeerden

Kennisbasis ICT voor tweedegraads lerarenopleidingen

Jeroen Bottema (Inholland, ADEF ICT)Velon-congres 10 maart 2014

http://bit.ly/kbict2013

Opbouw

• Aanleiding & doelstellingen• Methodiek• Kaders en thema’s• Uitdagingen en ontwikkelingen

Kennisbasis ICT (ADEF, 2013)

• Beschrijving van competentie-indicatoren ICT voor de tweedegraads lerarenopleiding

• Niveau startbekwaam• Onderdeel van de generieke kennisbasis

tweedegraads lerarenopleiding

Aanleiding (1)

• Context van de 21e eeuwse kennis- en netwerksamenleving

• ICT levert rendement op, mits goed ingezet, voor leren, lesgeven en organiseren van onderwijs (Kennisnet, 2013)

• Vraagt om onderwijs die curricula ontwerpen die relevant zijn voor de samenleving

• Vraagt om startbekwame leraren die ICT in kunnen zetten in betekenisvol onderwijs

Aanleiding (2)

• Belang van integratie ICT in de lerarenopleiding: nog geen sprake van (volledige) integratie

• Leraren voldoende voorbereid op leren van de toekomst en ICT (Hovius & van Kessel, 2013)

• Integratie is complex (Drent, 2005; Kay, 2006; Tondeur et al, 2012)

• Kader voor studenten zorgt voor richting in dit proces

Doelstellingen (1)

• Het aanbieden van een standaard kader van ICT-competenties die studenten op de lerarenopleiding ondersteunt in het ontwikkelen van de benodigde ICT kennis en vaardigheden

• Het aanbieden van een standaard kader ICT-competenties die lerarenopleidingen ondersteunt in het ontwerpen en implementeren van curricula waarbij ICT kennis en vaardigheden integraal deel uitmaken van het opleiden van leraren.

Doelstellingen (2)

• Het aanbieden van een standaard kader digitale geletterdheid met een focus op de continue ontwikkeling van leraar

• Het implementeren en uitbreiden van docentprofessionalisering gericht op het verbeteren van de effectiviteit van instructie en het leren van studenten en leerlingen.

Methodiek

• Ontwerprondes • Concept• Validatie-ronde• Bijstelling• Eindversie• Onderzoeksmethodiek continue bijstelling

Kaders

• Kader ICT-bekwaamheden van leraren (Kennisnet, 2012)

• Kennisbasis ICT versie 1 (ADEF, 2009)

• TPACK

Thema 1 Attitude

• De lerende en innoverende professional• De flexibele en adaptieve professional• De reflecterende professional• De samenwerkende professional

Thema 2 Basis digitale vaardigheden

• Instrumentele vaardigheden zijn randvoorwaardelijk voor weloverwogen didactische inzet van ICT in het leren, lesgeven en organiseren van onderwijs

• Verhogen van self-efficacy• Van ECDL tot gebruik onderwijstoepassingen

Thema 3 Digitale media- en informatiegeletterdheid

• Informatievaardigheden (verwerven)• Kennismanagement (verwerken)• Mediawijsheid

Thema 4 Didactisch handelen

• Het maken van didactische keuzes• ICT organiseren in de (digitale) leeromgeving• Arrangeren van digitaal leermateriaal• Kennisoverdracht• Kennisconstructie• Beoordelen en evalueren

Implementatie (uitdagingen)

• Kennisbasis ICT ‘stap 1’ in proces integratie ICT in de lerarenopleiding

• Betekenisvol curriculum ICT gericht op competentieontwikkeling student

• Niveaus en assessment• Visie op opleiden van leraar voor de toekomst• Wat vraagt dit van de lerarenopleider?

Ontwikkelingen

• Ondersteunen van studenten en docenten lerarenopleidingen met specifieke invulling van competentie-indicatoren: voorbeelden

• Kennisdelen over implementatie kennisbasis ICT tussen lerarenopleidingen

• Samenwerking met Kennisnet, Velon, SURF over thema ICT-bekwaamheden van de docent in het (hoger) onderwijs

Ontwikkeling van Competentieprofiel ICT voor lerarenopleiders door de VELON themagroep ICT

en de lerarenopleider

Gerard Dümmer (HU, Velon)VELON-congres 10 maart 2014

Opbouw

• Aanleiding• Ondernomen stappen• Voorlopig model• Verdere ontwikkelingen• Uitnodiging tot feedback

Aanleiding

• Ontwikkeling van Kennisbasis ICT (ADEF, 2013)• Beroepsstandaard VELON (VELON, 2012)• Leraren nog niet voldoende voorbereid (SBO,

2011)• Integratie is complex (Drent, 2005; Kay, 2006;

Tondeur et al, 2012)• Nog geen standaard onderdeel van curriculum• Veel aandacht voor hoe maar nog niet voor wat

Ondernomen stappen• Bestudering bronnen

– Beroepsstandaard VELON (VELON, 2012)– SQD-model (Tondeur et al., 2012)– Leader competences (Doyle and Reading, 2012)– Vlaamse ICT-bekwaamheden voor de lerarenopleider (AUGent, 2012)

• Feedbackronde experts– Jos Fransen (Associate Lector, Lectoraat eLearning, INHolland)– Marijke Kral (lector leren met ICT, HAN)– Jo Tondeur (onderzoeker Universiteit Gent)

• Verwerking tot voorlopig model– VELON themagroep ICT en de lerarenopleider– Joke Voogt (lector ICT in de lerarenopleiding; Windesheim. Hoogleraar

ICT in het curriculum UvA)

Voorlopig model 1/…

Pedagogisch didactisch handelen

Werken in de schoolcontext

Professionele ontwikkeling

(ICT-bekwaamheden; Kennisnet , 2013)

Voorlopig model 1/…

Attitude Digitale basisvaardigheden

Digitale media- enInformatie-

geletterdheid

Didactisch handelen

(Kennisbasis ICT; ADEF,2013)

Voorlopig model

A. Ontwikkelings-bekwaam

B. Opleidings-didactisch bekwaam

C. Agogisch bekwaam

D. Organisatorisch en beleidsmatig bekwaam

Competentieprofiel ICT voor lerarenopleiders

A. Ontwikkelingsbekwaam

Reflectie:– De lerarenopleider toont aan op methodische

wijze ICT-gebruik te analyseren om zo systematisch verbeterpunten in zijn lespraktijk toe te passen en te beoordelen op effectiviteit.

A. Ontwikkelingsbekwaam

Onderzoekend handelen:– De lerarenopleider toont aan dat hij een lerende professional

is die zelfstandig, creatief en kritisch gebruik maakt van de (nieuwe-) mogelijkheden van ICT bij leren, lesgeven en organiseren van onderwijs.

– De lerarenopleider toont aan dat hij zoekt naar (interdisciplinaire) samenwerking met collega's die in een vergelijkbare situatie rondom ICT en onderwijs verkeren.

– De lerarenopleider toont aan dat hij opgedane ICT-kennis en vaardigheden met andere lerarenopleiders en docenten (binnen of buiten de school) kan delen om zo nieuwe kennis te construeren .

A. Ontwikkelingsbekwaam

Onderhouden van de eigen professionaliteit:– De lerarenopleider toont aan dat hij beschikt over de overtuiging dat

betekenisvol onderwijs vraagt om beargumenteerde inzet van ICT en is in staat om de verworvenheden en beperkingen van technologie te herkennen en te integreren in betekenisvol onderwijs.

– De lerarenopleider toont aan dat hij kan inspelen op onderwijskundige veranderingen en behoeften met betrekking tot het gebruik van ICT.

– De lerarenopleider ondersteunt en motiveert collega's en studenten in hun ICT ontwikkeling.

– De lerarenopleider heeft inzicht in de veranderende vakinhouden ten gevolge van technologische ontwikkelingen en kan op basis hiervan meedenken over de implicaties hiervan voor de opleiding.

B. Opleidingsdidactisch bekwaam

vormgeven van leerprocessen van (aanstaande) leraren:

– De lerarenopleider heeft inzicht in de mogelijkheden van technologie voor het oplossen van didactische dilemma’s en kan op basis hiervan leerpraktijken ontwerpen en uitvoeren.

– De lerarenopleider maakt doelmatig gebruik van ICT in het leren, lesgeven en organiseren van onderwijs.

B. Opleidingsdidactisch bekwaam

Voorbeeldmatig opleiden:– De lerarenopleider is een rolmodel voor zijn

studenten als het gaat om de didactische inzet van ICT in het leren, lesgeven en organiseren van onderwijs.

B. Opleidingsdidactisch bekwaam

bevorderen van wisselwerking tussen theorie en praktijk:

– De lerarenopleider expliciteert zijn keuzes voor de inzet van ICT op basis theoretische onderbouwing en praktische ervaringen.

– De lerarenopleider geeft vorm aan relevante praktijkervaringen met ICT in de lespraktijk en koppelt dit terug naar de theorie.

B. Opleidingsdidactisch bekwaam

beoordelen van de ontwikkeling van de (aanstaande) leraar:

– De lerarenopleider begeleidt en beoordeelt de ontwikkeling van aanstaande leraren op het gebied van ICT in het onderwijs door de jaren heen.

C. Agogisch bekwaam

Interpersoonlijk handelen:– De lerarenopleider heeft inzicht in het effect van

ICT op interpersoonlijke processen als deze als communicatiemiddel wordt ingezet.

– De lerarenopleider is er zich van bewust dat werk- en privéprocessen in elkaar overlopen door het alomtegenwoordige gebruik van ICT in onze samenleving en de implicaties daarvan voor het leren en werken van studenten.

C. Agogisch bekwaam

Omgaan met diversiteit:– De lerarenopleider zet ICT-middelen in om in te

spelen op de diversiteit van de studentenpopulatie.

– De lerarenopleider heeft inzicht in de leerbehoefte van studenten op het gebied van ICT in het onderwijs.

C. Agogisch bekwaam

Begeleiden van de ontwikkeling van beroepsidentiteit:

– De lerarenopleider ondersteunt aanstaande leraren bij de reflectie op hun houding ten opzichte van ICT in het onderwijs en het gedemonstreerd didactisch gebruik ervan.

D. Organisatorisch en beleidsmatig bekwaam

Vormgeven aan samen opleiden: – De lerarenopleider heeft inzicht op de invloed van

technologie op het opleiden van leraren en geeft daar samen met zijn collega´s vorm aan.

D. Organisatorisch en beleidsmatig bekwaam

Werken in een multidisciplinair team: – De lerarenopleider werkt samen met collega´s in

de opleiding aan de integratie van ICT in het onderwijs.

– De lerarenopleider gebruikt in samenwerking met collega’s technologie om het eigen onderwijs te verbeteren en inhouden relevant en betekenisvol te maken om de leermogelijkheden van alle studenten te vergroten.

D. Organisatorisch en beleidsmatig bekwaam

Bijdragen aan de organisatie van de lerarenopleiding:

– De lerarenopleider draagt bij aan de organisatie om ICT-rijk leren mogelijk te maken.

D. Organisatorisch en beleidsmatig bekwaam

Bijdragen aan het beleid van het opleiden van leraren:

– De lerarenopleider denkt mee over hoe het personeel ondersteund kan worden, hoe beleid vorm gegeven moet worden en wat er op het gebied van infrastructuur nodig is om ICT-onderwijs mogelijk te maken

– De lerarenopleider neemt verantwoordelijkheid om de eigen opleiding te informeren over nieuwe ontwikkelingen op het terrein van ICT.

Verdere ontwikkelingen

• Voorlopig model verder ontwikkelen • Casusbeschrijvingen maken• Professionaliseringstrajecten vormgeven

Uitnodiging tot feedback

http://bitly.com/velonict

Afbee

ldin

g: P

ixel

girlp

rese

nts.

com

Stelling

“Elke lerarenopleider moet rolmodel zijn in de didactische inzet van ICT in hun onderwijs”

Afbee

ldin

g: P

ixel

girlp

rese

nts.

com

Stelling

“Lerarenopleiders moeten studenten niet naar scholen toesturen die de basis ICT-infrastructuur

niet op orde hebben”

Afbee

ldin

g: P

ixel

girlp

rese

nts.

com

Stelling

“Lerarenopleiders kunnen niet beroeps geregistreerd worden als ze niet tenminste de

Kennisbasis ICT beheersen”

Afbee

ldin

g: P

ixel

girlp

rese

nts.

com

Stelling

“De Kennisbasis ICT is geschikt voor alle lerarenopleidingen”