© DOGFIELD 2008 1

SYGNAŁY USPOKAJAJĄCE U PSÓW Na podstawie książki Turid Rugaas „Sygnały uspokajające. Jak psy unikają konfliktów”.

Calming signals można przetłumaczyć jako sygnały uspokajające, ale to nie oddaje całkowicie ich natury. U wilków nazywa się je sygnałami „cut off”, czyli sygnały, które wyłączają agresje u innych wilków. Calming signals (CS) są używane przez psy wcześnie, zapobiegając czemuś nieprzyjemnemu, zmniejszając stres, strach, hałaśliwość, służą do unikniecie agresji, do uspokojenia psa dającego CS lub odbierającego je. CS służą do przyjaznych interakcji z innymi psami i ludźmi. Pies kieruje CS również do nas. Jest to jego język, często zupełnie niezrozumiały dla człowieka. „Mówi” tym językiem cały czas, jak tylko nie śpi. Psy starają się unikać konfliktów i jest to bardzo silny instynkt. Gdyby nie ludzka interwencja, nie traciłyby zdolności używania CS (jak się to niektórym zdarza) i unikałyby łatwo sytuacji konfliktowych. Wszystkie psy używają CS, niezależnie od rasy. Niektóre rasy mają jednak więcej CS jakiegoś rodzaju, ze względu na swój wygląd nauczyły się wysyłać takie, które są najszybciej rozpoznawalne. Przykłady najczęściej używanych sygnałów uspokajających przez psy: 1. Odwrócenie głowy.

Większość psów nie lubi być brana na ręce ani obejmowana. W takich sytuacjach, podobnie jak na zdjęciu, próbują zasygnalizować nam, że nie czują się zbyt komfortowo.

Może to być szybki ruch głową w bok i z powrotem, albo głowa może być trzymana z boku cały czas. Może to być malutki ruch, albo wyraźne odwrócenie głowy. Podobny sygnał to odwrócenie oczu, bez przesunięcia głowy. Przykłady użycia tego sygnału, to np. kiedy spotkają się dwa psy i jeden zbyt szybko i bezpośrednio podszedł. Wtedy ten drugi odwraca głowę, aby uspokoić sytuację. My możemy użyć ten CS, kiedy pies zaczyna się stresować z jakiegoś powodu, albo bać jak podchodzimy do niego. Kiedy przestraszony pies zaczyna na nas szczękać lub warczeć, możemy odwrócić głowę, żeby go uspokoić (nie uspokoi się koniecznie natychmiast, ale po jakimś czasie). 2. Odwrócenie się.

Podczas spotkania dwóch psów, osobnik, który czuje się trochę niepewnie w tej sytuacji może stanąć bokiem, aby wyraźnie to zasygnalizować i uspokoić drugiego.

Odwrócenie się bokiem lub tyłem jest bardzo uspokajające. Kiedy psy bawią się bardzo żywo, to niektóre zaczną się obracać bokiem lub tyłem w przerwach, żeby uspokoić trochę sytuację.

© DOGFIELD 2008 2

My możemy używać tego sygnału, kiedy pies warczy lub podbiega za szybko do nas wyglądając groźnie, kiedy jest nerwowy lub agresywny, kiedy wskakuje na nas. Jeśli podchodzimy do psa i widzimy, ze ten się robi nerwowy i boi się, odwracamy się bokiem lub tyłem, żeby pies się uspokoił i mógł do nas podejść.

3. Oblizywanie nosa.

Psy bardzo często używają tego sygnału, kiedy są zaniepokojone, kiedy się nad nimi pochylamy, wyciągamy ręce, nasze ruchy są zbyt gwałtowne. Wówczas, podobnie jak na zdjęciu, próbują siebie i nas uspokoić.

Szybki ruch języka, czasem tak szybki, że trudny do zauważenia. Pies może tego używać jak podchodzi do innego psa, jak jest zaniepokojony, jak my się do niego za blisko zbliżamy, jak go przytulamy, jak mówimy do niego zagniewanym głosem.

4. Zastyganie w bezruchu.

Jeden z psów położył się i zastygł w bezruchu, czekając, aż drugi go obwącha. Oba zachowują się bardzo ostrożnie, aby nie sprowokować konfliktu.

Pies się zatrzyma w bezruchu, stojąc, siedząc lub leżąc, kiedy np. większy pies podchodzi. Czasem można to zaobserwować na szkoleniu. Ktoś woła psa groźnym głosem, a pies zastyga i nie przychodzi. Właściciel jeszcze bardziej się złości i psa karci, a ten chciał tylko uspokoić właściciela. Całkowite nieporozumienie. 5. Podchodzenie po łuku.

Pies podchodzący po łuku może dodatkowo wąchać ziemię, odwracać lekko głowę, a wszystko po to, aby uspokoić drugiego osobnika i uniknąć konfliktu.

Psy bardzo rzadko zbliżają się do siebie na wprost. W psim świecie jest to dość niegrzeczne zachowanie, i mogą sobie na to pozwolić np. dobrzy znajomi. Zwykle podczas spotkania, jeden

© DOGFIELD 2008 3

pies się zatrzymuje, może usiąść lub się położyć, drugi zaś podchodzi powoli po łuku. Niestety często właściciele nie rozumieją tego i zmuszają psy by szły na wprost, a to może prowadzić do konfliktu. Kiedy my zbliżamy się do obcego psa, również powinniśmy podejść po łuku, aby pokazać, że nie mamy złych zamiarów! 6. Poruszanie się powoli. Powolne poruszanie się ma bardzo uspokajający efekt. Pies może tego używać na widok innego psa, człowieka czy dziwnie wyglądającego obiektu. Czasem jak właściciel woła psa, gdy dużo się dzieje, może jest trochę zniecierpliwienia w jego głosie i pies zwalnia, żeby trochę uspokoić sytuacje, zmniejszyć swój stres. Właściciel zaczyna pokrzykiwać, wymachiwać rękami itp, co tyko pogarsza sprawę, bo pies jeszcze bardziej zwalnia. Do tego pies często dorzuca inne CSy, jak odwracanie głowy, wąchanie ziemi, zachowania zastępcze (np. znaczenie moczem). W tej sytuacji właściciel psa powinien się rozluźnić, zmienić ton głosu na weselszy, otworzyć się na psa, aby był dla niego bardziej przystępny, a na pewno pies za chwilę podejdzie. 7. Ziewanie

Ten pies ziewa i odwraca głowę, sygnalizując, że nie czuje się komfortowo w tej sytuacji. Jak większość psów, nie lubi zbyt bliskiego kontaktu fizycznego z człowiekiem, pochylania się nad nim, obejmowania go. Podczas robienia zdjęć, również często zdarza się, że psy uspokajają się ziewając lub oblizując się.

Pies może ziewać w wielu różnych sytuacjach: u weterynarza, w autobusie, kiedy każemy mu coś zrobić, a nasz głos jest zdenerwowany, kiedy się kłócimy z kimś przy psie, kiedy za blisko przytulamy niektóre psy, gdy jest za głośno a dookoła biegają rozkrzyczane dzieci, itd. Również, kiedy pies jest bardzo podekscytowany, np. wyjściem na spacer możemy zauważyć jak ziewa, próbując się uspokoić. Kiedy widzimy, że nasz pies jest zaniepokojony, też możemy użyć tego sygnału, aby go uspokoić. 8. Siadanie i 9. Położenie się.

Golden położył się, aby uspokoić drugiego psa. Zdarza się to często podczas powitania lub kiedy zabawa staje się zbyt gwałtowna.

Siadanie również może być sygnałem uspokajającym, choć często, by wzmocnić efekt, pies dodatkowo np. odwraca się tyłem. Możemy użyć tego sygnały w sytuacji, kiedy pies jest zestresowany, boi się d nas podejść. Z kolei położenie się na plecach, brzuchem do góry oznacza poddanie się, ale leżenie na brzuchu też może być CSem. Często używane jest przez wysoko stojące w hierarchii psy wobec

© DOGFIELD 2008 4

tych niżej stojących i trochę obawiających się, aby pokazać im, że nie mają złych zamiarów. Również dorosłe osobniki stosują to wobec szczeniąt. Kiedy podczas spaceru nasz pies kładzie się na widok innego, nie każmy mu wstawać, nie ciągnijmy go! Dajmy mu możliwość swobodnej komunikacji z drugim osobnikiem. My możemy używać tego sygnału jak pies jest 'nakręcony' i zamęcza nas. Położymy się na kanapie i wkrótce pies też się uspokoi. 10. Wąchanie podłoża.

Obniżenie głowy, jakby w celu powąchania ziemi, jednak z czujnym obserwowaniem otoczenia to wyraźny sygnał uspokajający.

Szybkie przytkniecie nosa do ziemi i podniesienie do góry lub ciągłe węszenie, czasem w jednym miejscu, aż problemowa sytuacja się skończy, też może być sygnałem uspokajającym. Ponieważ psy węszą często, musimy to brać w kontekście. Widać to często na szkoleniu, kiedy pies pracuje z dala od właściciela i ten wydaje mu komendy zbyt groźnym głosem. Pies zaczyna węszyć, żeby się rozładować. Właściciel zaczyna się wściekać, a pies zwalnia i węszy, często w jednym miejscu, aby go uspokoić. Możemy udawać, że węszymy ręką, dotykając ziemie, ale to nie jest łatwy sygnał dla ludzi. Jeśli zbliża się do nas agresywny pies (lub bojący się), możemy odwrócić głowę, stanąć bokiem i udawać ze 'węszymy'. 11. Pozycja zapraszająca do zabawy.

Husky pokazuje, że nie ma złych zamiarów, przyjmując pozycję zapraszającą do zabawy i dodatkowo odwracając głowę.

Jeżeli pies rusza przednimi łapami, to jest to zachęta do zabawy. Jeżeli zaś stoi bez ruchu, jest to często sygnał uspokajający. Psy używają tego sygnału przy spotkaniu z innymi psami, które są trochę nerwowe. Mogą też zastosować go przy spotkaniu krowy czy konia, co, do których nie są zbyt pewne, co to takiego. 12. Rozdzielanie Ustawianie się w pozycji rozdzielającej w stosunku do psów i ludzi, żeby uniknąć konfliktu. Szczególnie ważne w sytuacjach, kiedy doszło do bójki między dwoma psami lub zabawa stała się zbyt intensywna. Wówczas trzeci pies może próbować wejść pomiędzy dwa osobniki, próbując je uspokoić. Często zdarza się, gdy ludzie się obejmują, kłócą, kiedy bierze się dziecko na kolana itp., że pies próbuje załagodzić sytuację, wchodząc pomiędzy.