Sèvis Ginen – Ben Hebblethwaite te prepare tout nòt sa yo nan prentan 2011 pou klas HAI 2201 nan Inivèsite Laflorid Byenvini nan kreyòl entèmedyè Premye jou Poze keksyon sa yo ba patnè w pou konnen ni pi byen!

1. Ki moun ou ye? Ki kote ou soti? 2. Ki sa w renmen fè? Ki pastan ak aktivite ou konn fè? 3. Ki sa w pa renmen fè? Ki sa w pa renmen fè men ou

dwe fè l? 4. Ki sa w ap etidye nan Inivèsite Laflorid? 5. Pouki w te chwazi etidye li? Ki sa ou ta vreman renmen

etidye? Ki sa ou pa ta renmen etidye? 6. Ki sa w vle fè nan lavi w? Ki djòb? Ki karyè? 7. Ki sa w vle aprann nan klas kreyòl ou? 8. Di patnè w yon bagay komik/enteresan sou fanmi w.

9. Ki liv ou kwè w ap pi renmen? Sèvis Ginen oubyen Plant

ak pyebwa tè peyi d Ayiti 10. Ki kalite mizik ou pi renmen? 11. Ki jan ou kapab merite yon “A” nan yon klas tankou

kreyòl ayisyen? Ki jan yon moun kapab merite yon “B” oswa yon “C”? Ki jan sa posib?

12. Nan Inivèsite Leta, ki kalite apwòch nou gendwa fè sou yon relijyon tankou Vodou, Islam oswa Krisyanis?

13. Ki panse/bagay fè ou pi kontan nan lanne 2011 la?

Liv nou genyen pou nou li semès sa a: All these textbooks are available at: GTI textbooks at the Creekside Mall [3501 Southwest 2nd Avenue, Gainesville, FL 32607-2866; (352) 374-4500]

1. Jil, Dyeri and Ivwoz Jil. 2009. Sèvis Ginen: Rasin, Rityèl, Respè

lan Vodou. Davie, Florida: Bookmanlit.

2. Séverin, François. 2001. Plant ak pyebwa tè peyi d Ayiti. Éditions

Quitel: Port-au-Prince.

Vandredi: Sèvis Ginen 22-36

I. Travay ak yon patnè pou bay bon repons yo:

1. Èske Vodou gen yon sèl otorite? Kijan l diferan konpare ak lòt

tradisyon nan sans sa a? Bay yon egzanp.

2. Kisa mo “eritye” a vle di? Kisa li sijere?

3. Kisa mo Vodou a vle di?

4. Kwayans Tradisyonèl Ayisyen sonje ki moun?

5. Èske yon kretyen vivan kapab nan Vodou?

6. Esplike: “Lakòl ki soude vizib ak envizib.”

7. Poukisa liv la di “chante Vodou se yon kout flach sou sa ki te pase

lan peyi a”?

8. Vodou soti nan yon tradisyon ekri oswa pale? Èske yonn pi bon

pase lòt?

9. Ki enpòtans voye yon pwen genyen an Ayiti ak nan Vodou?

Poukisa moun sèvi ak mòd chante konsa?

II. Mete nou nan gwoup ak 3 moun. Chwazi yon moun ki pou

bay repons yo. Lè w fin ak keksyon ou yo, konmanse ak lòt

yo.

10. Esplike: sanba.

11. Esplike: mitoloji.

12. Jeyografikman, ki kote Ginen ye?

13. Pi fò Ayisyen soti ki kote an Afrik yo?

14. Eske sèvitè Ginen tèt cho pou konvèti moun? Esplike wi

oswa non.

15. Ki ras yo ki mete lesklavaj an Afrik? Te gen yon kalite

esklavaj anvan yo te rive? Eske se te menm jan?

16. Esplike orijin “Lwa Frèt” ak “Lwa Cho.” Ki konfizyon anpil

otè fè sou Vodou?

17. Bay egzanp pèp Rada ak Kongo yo.

18. Kijan kwayans yo vin melanje an Afrik?

19. Pale sou konmansman komès esklav an Ewòp an Itali ak

Pòtigal. An 1550, ki pousantaj moun te esklav Lisbòn?

20. Kijan latè te divize an Afrik anvan magouyè Ewopeyen rive?

Ki Ayisyen te gen menm vizyon an?

21. Ki sans espirityèl mo Ginen an genyen?

22. Poukisa vil „Kwa Bosal‟ gen non sa a? Kisa yo te fè ak

esklav afriken yo la?

23. Poukisa sèvitè toujou site non nanchon Ginen yo?

24. Ayisyen gen zansèt Ewopeyen; poukisa yo pa sonje yo menm

jan yo sonje zansèt Afriken yo?

Dikte Ginen

1.Depi w/ou chèche, w ap jwenn

2. mangonmen = [malouk; lan danje]

natif natal

3.manje agogo

4.Nèg Ginen egal Fran Ginen

5. Dantan egal zansèt

Dahomen te nan gwo komès esklav

Magouyè egal sanginen

6. Papa Ewopeyen yo mòde pitit Ayisyen yo jis lan zo

Pratike vokabilè nan Sèvis Ginen

[Dahomen = Benen] [“Yon gwoup gason ki di moun sa pou yo kwè”]

[Kenbe tennfas] [Kongo] [Lwa Cho = Petwo-Kongo] [Lwa Frèt = Rada,

Dahomen] [Yon peyi Slav = Lapòlòy] [Ginen] [Kwa Bosal] [Pòtigal]

[tyoul ki pou sèvi esklav] [vann ozanchè]

1 2 [vann ozanchè] [tyoul ki pou sèvi esklav]

3 4 5 [Ginen] [Kwa Bosal] [Pòtigal]

6 7 8 [Yon peyi Slav = Lapòlòy] [Lwa Frèt = Rada, Dahomen] [Lwa Cho = Petwo-Kongo]

9 10 11 [Kongo] [Kenbe tennfas] [Dahomen = Benen]

12 [“Yon gwoup gason ki di moun sa pou yo kwè”]

Paj 37-56

1. Ki jan Ayisyen wè lafanmi? 2. Ki rapò timoun dwe genyen ak granmoun? 3. Esplike: kijan Vodou konekte ak relijyon Women? (Roman) 4. Esplike: Mawou-Lisa (p. 40). Ki koneksyon Mawou-Lisa genyen ak

mo Marasa? 5. Franse anbake konben moun Afriken an Ayiti? 6. Konben lane esklav te ka espere viv? (p. 43). 7. Èske li fè sans rele Ayiti „La perle des antilles‟? Esplike (p. 47). 8. Ki wòl chante Vodou genyen? (p. 50) 9. Ki move trètman esklav yo te sibi? (p. 51). 10. Defini mo demanbre a (53-54). 11. Kijan Revolisyon Ayisyen an chanje lemonn? 12. Poukisa tè Ayiti sakre pou Vodwizan?

Ogatwa se pou onore lespri yo Sen-Domeng se te yon labatwa Marasa se Jimo/Jimèl Sakre Mawon yo te chape anba lesklavaj Mawou-Lisa se Bondye nan Vodou Sèvis piblik la nan honfò/ounfò li pwatrinè, l ap touse moun kankannen anba solèy

Jwèt pou ou http://www.youtube.com/watch?v=ZRMAnFqYXW0 Ki wòl sinema genyen an Ayiti? Esplike: reyalizatris. Dekri katye „Sinema anba zetwal.‟ Ki kote ekpi Sinema konn ale? Defini: dènye rakwen. Ki anbisyon reyalizatris la genyen? Ki sansibilizasyon ekip la vle fè? Èske fim nan gratis?

Sèvis Ginen, 68-78

Granmèt / filozòf / aganman / Jezi / Legba / Mohamèd / Vichnou 1. Ki moun yo ye: Jezi, Legba, Mohamèd, Vichnou? 2. Esplike sans “Mawou-Lisa,” nan paj 68. 3. Ki tras Mawou-Lisa nou jwenn nan fason Ayisyen yo konsevwa

Bondye? 4. Èske Ayisyen kwè nan anpil Bondye? 5. Poukisa Bondye pa “danse nan tèt moun” pou Ayisyen? 6. Kisa Bondye ye? Yon moun?

7. Eske Bondye parèt nan rèv moun Vodou?

8. Ki jan Bondye antre nan tèt Kretyen yo? (p. 72) 9. Eske lwa se menm ak Bondye? Ki jan Ayisyen konsevwa lwa yo? 10. Aganman senbolize kisa? 11. Lè kolonizasyon konmanse, kisa Ewopeyen yo remake ann Afrik bò

lakay peristil yo? (74) 12. Pou Vodwizan, poukisa Bondye te kreye lwa yo? 13. Pou Kretyen, poukisa Bondye kreye zanj yo, Jezi? 14. Esplike: Bondye bay, li pa konn separe / Ki mele Bondye ak grangou

chen / Kreyon Bondye pa gen gonm. 15. Vodwizan kwè nan lanfè?

http://www.youtube.com/user/haiti220#p/u/109/U5g2ROcOMPY

[pasaj kominikasyon kontak]

[kòklo/kòklò Legba Gad on gwo kòklo papa! Tèt li poze nèt!]

[Dantan Ginen (Oseyani). Se lafanmi. Pyebwa: syèl, tè, anba dlo | baton]

[Papa Legba Vèvè Legba ak baton ladan ni. Bibop koul anpil.]

[Manbo a ap fè yon seremoni Se kalfou/kafou a. Mèt Kafou.]

[jèn moun byen gaya y ap mache bobis Tousen Louvèti]

[Janis = Janvye; Legba women ak 2 tèt Anansi = Legba Akan]

Dekri sèn sa a. Keksyon pou kominikasyon

1. Esplike: non vanyan. 2. Revize: lwa cho / lwa frèt. 3. Ki lè ou konn mache bobis? 4. Ki lè tèt ou poze? 5. Poukisa pyebwa se gwo senbòl nan Vodou? 6. Kisa mo „ago‟ vle di? 7. Revize kèk aspè lwa Legba? 8. Nan Krisyanis, ki moun/sen/espri gen menm wòl la?

Siklòn, goudougoudou, kolera... tèt chanje http://www.youtube.com/user/jwetPouOu#p/a/f/0/QkviUO2Utyg

Sant Pèpètyèl http://www.youtube.com/user/jwetPouOu#p/c/37632A96C265F7A4/9/nzoPJPenDlo

1. Kisa medam yo ap aprann? 2. Konben tan reskonsab la te Kanada? 3. Ki enpòtans atelye sa a genyen? 4. Ki objektif yo genyen? 5. Kote timoun yo ale? 6. Frè eskolè se konben chak mwa? 7. Sa rive nan yon ti bat je? 8. Ki jan ti bebe a rive la? 9. Dekri sant la, ki aktivite li genyen? 10. Sa ki rive pitit reskonsab la?

Sèvis Ginen paj 86-101,

1. Ki lè Bondye te kreye lwa Danbala ak Ayida yo, selon mit Vodou yo? 2. Kote Danbala ak Ayida konn plotonnen kò yo? 3. Ki kote sèvitè yo konn pentire Danbala ak Ayida? 4. Ki wòl Danbala ak Ayida genyen? 5. Poukisa yo reprezante yo tankou koulèv? 6. Ki vil nan Benen se lakay Dan? 7. Kijan yo rele moun ki bat tanbou nan Vodou? 8. Mo “Rada” a konekte ak ki vil nan Dahomen (Benen)? 9. Esplike mo yanvalou a. 10. Nan gouvènman Wayom Wida, ki djòb Yovogan te genyen?

11. Ki kalite lwa se Èzili Freda? 12. Poukisa yo konn di Èzili “bleng sou bleng”? 13. Èzili se patwon kisa? 14. Esplike “Depi nan Ginen Nèg rayi Nèg.” Poukisa li pa vre selon Jil

ak Jil? (p96) 15. Kisa ki lanvè “renmen”? 16. Kipid ak Èzili gen ki koneksyon 17. Poukisa Èzili dekri tankou yon manman? Kisa manman yo konn fè?

18. Kijan Mari ak Èzili vin asosye? (98). 19. Poukisa Èzili Dantò ponya, poukisa li pa pale lè li danse nan tèt

moun? 20. Poukisa Èzili Dantò klase kòm yon lwa Petwo-Kongo lè li soti nan

zòn Rada a? 21. Ki wòl Èzili Dantò te genyen nan lagè lendepandans lan? 22. Ki bèt sèvitè yo konn sakrifye pou Èzili? 23. Ki sans chif sèt la genyen nan Vodou?

Kounyeya idantifye mo ak lide ki ilistre nan foto ak imaj sa yo:

1 2 3

4 5 6 7

8 9 10

11 12 13

14 15 16 17

Hountògi Hountò plotonnen Wida pyès 25 kòb ak Danbala manniganse pou pran pouvwa kouto ki pike yon kè trèt pa sot lwen kouto ponyade Kipid epi banza ak flèch li. Isis, Oris [here]

101-120 1. Esplike: Gedevi ak Gede 2. Lwa Agasou konekte ak ki bèt? [krab] (101) 3. Kisa Agasou pwoteje an Ayiti? 4. Agasou se pitit ki bèt? [leyopa] 5. Ki jan Wa Dahomen te konn sèvi ak lwa yo? Poukisa? 6. Ki moun ki Bosou Achade ak Kadya Bosou 7. Poukisa Achade te peye hougan yo? (105) 8. Dyobolo Bosou, Kadya Dosou, Kadya Bosou se konben lwa?

(105) 9. Ki atitid Kadya Bosou genyen ak lesklavaj? (105) 10. Poukisa li te sètoblije patisipe nan kòmès la?

Benen: peyi Vodou (65%), peyi Krisyanis (15%), peyi Mizilman (15%) Benen = peyi Rada, peyi Danbala, peyi Kadya Bosou

1 2

3 4 5

6 7

8 9

10 11 Gramè ak vokabilè kreyòl:

1. Dahomen te sètoblije fè woulman avèk yo, peye yo enpo Esplike sans mo woulman an kreyòl

2. Se Ewopeyen yo ki pote maladi a, san yo pa konn sa Ki jan gramè kreyòl la diferan ak gramè anglè?

3. Anpil fanmi kraze rak epi y al ouvè nouvo waf...pou yo fè tout kalite komès, ata komès moun. Jwenn sinonim pou mo an gra

1. Dekri wòl Wida, Dahomen, nan istwa lesklavaj (106) 2. Dekri kèk nan zak Kadya Bosou yo (108) 3. Ki sans Agasou (se pa Agawou) genyen nan Dahomen? (104)

[Achade di se lwa Agasou ki mete fanmi li sou pouvwa a; se Agasou ki fonde Dahomen]

4. Dekri yo. 5. Ki lyen Tousen Louvèti genyen ak Agawou nan Dahomen? 6. Ki rapò Kadya Bosou genyen avèk fanm? 7. Ki fanm li te pi renmen? [Larèn Wandyole] 8. Ki pitit yo te grennen? [Achade] 9. Ki honfò Ayiti konsidere tèt li tankou eritye Dahomen? Ki kote l ye?

(113)

144. Achade o! Achade, m pa genyen paran isit ki pou pale pou mwen! Achade, mwen pa genyen paran isit ki pou pale pou mwen la! Achade o, Ogou move o! 148 Kou yo malad o, yo rele Achade. O, kou yo geri kò yo, Achade se demon.

177. Dyobolo Bosou mwen o m a prale, Anminan, sa k ap kenbe Gran Bwa lè mwen pa la. (bis) Moun yo voye rele mwen pou zanfan ki malad. (bis) Se mwen k manman papa zanfan la yo, si yo malad, mezanmi, se pou m ale pou m al bay o lavi o. Ogou yo

1. Ogou soti nan ki kominote? 2. Ki karaktè li genyen? 3. Ki senbòl Ogou mache ak yo? 4. Poukisa yo sèvi ak yon chwal pou reprezante Ogou?

Fèt Agawou: http://www.youtube.com/user/haiti220#p/u/58/Jc-F6g4x47Q Nago Oyo ak Wayòm Oyo

1. Dekri pèp Nòk la; kote yo soti, ki enpòtans yo genyen? (p. 117) 2. Dekri enpòtans fè nan lagè, lasyans, teknoloji ak Vodou (118) 3. Ogou se patwon kisa? (118) 4. Kisa bòs fòjewon konn fè? 5. Ki rapò Dahomen genyen ak Nago-Oyo pandan 100 ane (119)? 6. Kijan yo rele lwa nan zòn Nago-Oyo? Nan Kiba jodi a? (120)

Dekri sèn nan. Kisa k ap pase? Kisa moun kenbe? Eske se yon seremoni Vodou tipik?

1. Lwa Chango (nan fanmi Ogou a) te yon moun. Ki moun? (120) 2. Dekri fanmi wa Afriken yo. (121) 3. Ki tan ki konekte ak Chango? (121) 4. Ki moun ki Bejamenn Franklen? 5. Poukisa Vodwizan konn sonje wa Nago yo? (124) 6. Kisa fraz Vodou “Awo Achè Nago” vle di? 7. Ki wòl Ogou genyen nan Revolisyon Ayisyen? (125-6) 8. Ki moun Ewopeyen te yon kriminèl san vègòy? Poukisa? (126)

[Napoleyon] 9. Gen moun ki panse Desalin te yon gwo militè, men J. & J. sijere li te

fè diplomasi tou. Ki egzanp yo bay? (128) 10. Poukisa anpil honfò genyen drapo pou Ogou? (129)

11. Lè moun tonbe lwa Ogou, kisa yo konn fè (129-30) 12. Ki koulè reprezante Ogou, poukisa? 13. Rada / Petwo-Kongo = fi / gason. Esplike. (131)

Sanba Azò (Azor) http://www.youtube.com/watch?v=SAnQ8Od6P7Q&playnext=1&list=PL026F13DB44E85DBA

1. Chante sa a pale sou ki koze? 2. Ki vokabilè ou tande nan chante a? 3. Ki bagay yo genyen nan videyo a? 4. Ki kote yo prale? Ki kote y a wè sa? 5. Ki kalite moun se pou siveye?

W ap mache di sanba anmwe pa pran nan pyèj o! lo bannann apre Bondye, nou la, apre Lesen nan syèl, nou la

Esplike mo ki anba yo. Si ou pa konnen, avanse. N ap tcheke repons yo nan yon ti talè. Egzanp: chan diri Chan diri a parèt nan vèvè Azaka a Kache Montre Jihad an 1836 |Foula yanvalou |yon rit tanbou tyaka |manje Azaka (mayi ak lòt manje) Zaka |moun andeyò (lwa a) bayakou |devide latrin Ibo |pèp demokratik Papa Loko |pyebwa sakri repozwa lwa |kote lwa rete Ayizan |palmis kanzo |inisye (li gen limyè) milokan |vèvè ki konbine plizyè vèvè mawoule |mache ak bèf nan mache Mèt Agwe |lanmè Aloumandya |Labalèn pagay |bwafouye san vwal bak Agwe |kabare pou Agwe

Ti Kwiz 169-185 1. Ki avantaj teknolojik Ewopeyen yo te genyen?

a. gwo kay b. gwo zam c. gwo batiman d. a & b e. b & c 2. Nan 17yèm syèk la, peyi sa a te pwodui anpil twal. (170)

a. Dahomen b. Ibo c. Kongo 3. Kisa “Basen San” vle di?

a. Kote yo fè sakrifis b. Atlantik la 4. Franse yo menm te al kidnape Afriken yo

a. Vre b. Pa vre 5. Franse yo te al peye bandi afriken yo pou kidnape moun

a. Vre b. Pa vre 6. Lavil Wida nan Dahomen,

a. lakòt Dahomen b. lwen lakòt 7. Soulouk...

a. se yon ansyen prezidan b. se yon lwa c. se yon manje 8. Koulè nwa

a. Moun vivan b. Zansèt 9. Koulè blan

a. Moun vivan b. Zansèt 10. Selon lasyans, gen moun ki gen san pwòp ak moun ki pa gen san

pwòp. a. Vre b. Pa vre

Ti Kwiz 186-204 1. Manje lwa se yon...

a. jès senbolik b. yon tradisyon ki fini c. yon 2. Sakrifis nan nanchon Senega pa genyen bèt sa a ladan ni:

a. kabrit b. bèf c. kochon d. poul 3. “Bon chasè” =

a. bon abitan b. bon avoka c. bon militè 4. Nan tan lontan, sakrifis moun te fèt nan:

a. Mwayen Noryan b. Afrik c. Azi d. Tout (a/b/c) c. Okenn 5. Souvan nasyon ki ilegalize sakrifis bèt (kòm Lèzetazini)

a. gen labatwa kanmenm b. pa gen labatwa 6. Vodwizan sèvi ak alkòl nan rityèl yo.

a. Vre b. Pa vre 7. Doktè rekonèt alkòl kòm yon bwason moun bwè pou yo bat ak...

a. Rimatis b. Tèt fè mal c. Dezespwa 8. Nan tan lontan, anpil te bwè plis diven pase dlo paske dlo a te gen...

a. Mikwòb b. Move gou c. Yon pri elve 9. Ayisyen pa respekte moun sou.

a. Vre b. Pa vre 10. Sèvitè mete rad penitans

a. pou defèt peche b. pou ankouraje peche 11. Ewopeyen yo te bati plizyè lekòl pou esklav yo.

a.Vre b. Pa vre 12. Dans Vodou

a. Piblik b. Prive 13. Wanga Vodou

a. Piblik b. Prive

Vodou nan Kap Ayisyen http://www.youtube.com/watch?v=zVwJbz-H-28&feature=related Esplike:

1. 2.

3. 4.

5. 6.

Esplike mo ak lide sa yo: 1. alkòl dejwe lespri 2. se yon kalite luil sosyal 3. Don Petwo 4. Lwa achte 5. Lwa rasin 6.Donki=Lougawou 7. Moundong 8. Simbi 9. Regleman (193)

Jeyografi Afriken: Kongo ak Angola (Wangòl)

Pale ak patnè w sou moralite nan Vodou 1. Poukisa moun di Ayiti pòv pou sa Ayisyen yo fè? 2. Eske lajan/richès = moralite? 3. Eske lajan fè moun? Eske Ameriken kwè sa? 4. Poukisa l ap difisil pou Ayiti soti nan mizè l la? 5. Ki wòl Ewopeyen yo genyen nan mizè Ayiti? 6. Èske sèvitè Vodou asepte imoralite? Vòl? Krim?

Vokabilè ak tèm ki nan paj 204-224

1 2

3 4

4 5 6

7 8 (1711)

9 10

11 migrasyon Banntou so dlo mòn Makaya eklate poud bal revolvè koulè blan ak nwa pase piman sou kò yo

Vodou nan Kap Ayisyen http://www.youtube.com/watch?v=zVwJbz-H-28&feature=related Lakou Soukri, Gonayiv: http://www.youtube.com/watch?v=Tsjfm25FSN8 Kadya Kadya, Gonayiv http://www.youtube.com/watch?v=vBhfiF01taQ Kòtdivwa http://www.youtube.com/watch?v=eO7vxfTO-wk&feature=related Imaj Afriken

http://negroartist.com/precolonial%20africa1/index.html

1. Dekri wayòm Kongo (205) 2. Poukisa peyi Kongo toujou enpòtan jounen jodi a? 3. Bay non kèk lwa Kongo. 4. Ki moun ki te Don Petwo? Ki pwovèb konekte ak li

menm? Ki sans mo don an genyen an kreyòl (212) 5. Ki relijyon Don Petwo vin adopte? (213) 6. Bay kèk detay sou lwa Gede ak Bawon Samdi.

Istorikman, èske yo soti nan menm kote? Dekri Tonbe Lwa Gede (218)

7. Ki jan Sèvitè wè lavi ak lanmò ak Gede? 8. Poukisa Gede bon, Gede move? 9. Ki taktik Pap Gregwa I te genyen nan lanne 601

(222)?

SG 224-236

Esplike mo sa yo: mete yo nan fraz ki esplike sans yo Eritye yo soukri “fetich” Eritaj la zen/zin fanatik Mapou a tonbe febli

1 2 3

4

5

6

7

7.

8.

1. Ki moun ki te Larèn Kongo? 2. Ki lè Ayisyen yo konn rantre nan nouvo relijyon? 3. Poukisa yo di Larèn Kongo “pa t pot kanson pou

bèl twal” 4. Kijan Pòtigè yo fòse Larèn Kongo antre nan

komès esklav? (228) 5. Ki lè pèp Wangòl pèdi kontwòl tè yo? Ki lè yo

reprann kontwòl? (1663-1974) 6. Kisa ki cheve Simbi? (229)

7. Rakonte kèk bagay Wa Toni te fè nan wayòm Kongo a. Ki jan li te chanje relijyon? (232-233)

POST-MIDTERM

From: Covert,Hannah

Sent: Thursday, February 17, 2011 1:07 PM

To: Hebblethwaite,Benjamin John; Perrone, Charles A.; Ginway,Mary E

Cc: BROWN,RICHMOND F

Subject: Undergrad FLAS Fellowships, AY 11-12, Deadline Extended!!

Below is information on the Center for Latin American Studies’ Foreign Language and Area Studies (FLAS) Fellowship competitions for Academic Year 2011-12. Please note that undergraduate students are eligible for funding (with some restrictions). Due to a lack of applications from undergraduates for the original application deadline, we have extended the deadline to March 14 for undergraduate students only. Please distribute this information to your students.

FLAS Academic Year Fellowships for Undergraduates

Through support from the U.S. Department of Education, the Center for Latin American Studies offers

Foreign Language and Area Studies (FLAS) Academic Year Fellowships to support training in Brazilian

Portuguese and Haitian Creole. The application deadline for AY 2011-12 is now March 14, 2011.

For undergraduate students, the fellowship covers tuition and fees not already covered by other

financial aid or scholarships (up to a maximum of $10,000) and provides a scholarship of $5,000 total

for the Fall and Spring semesters. Applicants must be full-time UF undergraduate students who are U.S.

citizens or permanent residents. Undergraduate applicants must have at least intermediate proficiency

in Portuguese or Haitian Creole.

Full details available at: http://www.latam.ufl.edu/Funding/index.stm.

Hannah H. Covert

Executive Director

Center for Latin American Studies

University of Florida

Grinter Hall 319

PO Box 115530

Gainesville, FL 32611-5530

Telephone: 352-273-4712

Fax: 352-392-7682

http://www.latam.ufl.edu

Aktivite Vwadlamerik 2/25/11: 11:30

1. Nan ki stidyo yo ye? 2. Sa k ap pase nan Libi? 3. Ki kote Kadafi solid? Ki kote l fèb? 4. Ki akizasyon Kadafi fè? 5. Kisa moun ki prè Kadafi fè pou pwoteste? 6. Sa k ap pase nan Irak? 7. Ki moun gen pwoblèm nan Pakistan? 8. Ki moun gen pwoblèm nan Kiba?

Sèvis Ginen 237 – 252

1. Kisa yon kafou ye? 2. Kisa liy orizontal ak vètikal vle di? 3. Kisa pwen kote de liy yo kontre vle di? 4. Pwen kote de liy yo kontre vle di kisa? 5. Esplike: Si kafou pa bay, simityè pa manje.

6. Ki istwa lakwa genyen nan Wòm, Izrayèl, eksetera. 7. Poukisa ayisyen te konn boule poupe twal Juif?

(239) 8. Dlo se gwo senbòl nan relijyon, esplike kouman. 9. Ki konesans Simbi genyen? 10. Kijan Sèvitè yo reprezante Simbi? (243) 11. Kisa yon kanari ye?

12. Ki lè espri Dantan pi aktif? Poukisa? (249) 13. Poukisa sèvitè mache pa do pou antre oswa soti

nan djevo a oswa badji a?

14. Kisa Yin ak Yang vle di nan Azi? 15. Esplike kase, poukisa l enpòtan?

16. Esplike gramè kreyòl: Se pou puisan Simbi puisan ki fè nou di Simbi Gwo Lwa. SG 253-272

1. Kisa ki kase kanari a? (252) 2. Nan tèminoloji tanbou Vodou, esplike kase, glisad. 3. Pou pèp Kongo yo, kisa mo nwa vle di? (254)

4. Ki wòl yo sanba yo genyen nan Vodou? (255) 5. Kisa ki rara? Ki kote rara soti? 6. Rara ak Egougoun nan Nijerya gen kèk aspè similè, esplike. 7. Ki kote bann rara yo dwe ale? 8. Ki wòl betiz genyen nan rara? 9. Kijan rara konekte ak kilti militè? 10. Esplike janmdebwa, majòjon, moun maske, degizman,

chaloska, dyab.

11. Ki wòl dans lagè genyen nan istwa Sen-Domeng/Ayiti? 12. Kisa koulè wouj la senbolize nan Vodou. 13. Esplike: “Tout lwa gen dwa gen yon aspè Petwo.” 14. Ki wòl inisyasyon genyen nan Vodou (268)? Ki moun ki

inisye? 15. Kisa ki “kouche a nan djevo a”? 16. Poukisa dife enpòtan nan inisyasyon yo?

1 2

3 4

5 6

7

Egungun (1 min.):

http://www.youtube.com/watch?v=hcutiSjsUpc&playnext=1

&list=PL8E7C0F3EF5183D38

http://www.youtube.com/watch?v=o_dZ6zg7nh4&feature=r

elated

http://www.youtube.com/watch?v=qymfJ48WmII&feature=

related

Zili – Boukman Eksperyans,

Libète (Pran pou pran l) 1995

Manman, manman, m ap salye ou,

Ou menm ki plen lanmou

Granmèt la avè ou

Li beni w tou

E li beni pitit ou, Yawè,

O manman mwen

Ou se manman Bondye

O lapriyè pou tout jodi a

M konnen lè w pale

Tout sa w di se verite

Refren

Lè Zili pale, l pale

Tout sa l di se vre

Lè Zili chante, l chante

Tout moun ret tande

Lè Zili danse l danse Lè Zili priye l priye

Tout moun ret gade Tout syèl la tande

Se kon sa lè li pale

Tout sa l di rive

Se ou n ap rele, manman,

Pa kite n kriye ankò

Si ou wè jan n santi nou byen

Lè nou tande ou pale

Refren x 2

Ki jan chante a reprezante Èzili?

Ki vèb ak adjektif chante a itilize pou dekri l?

Ki pouvwa mistik Èzili genyen dapre chante a?

Konbit Zaka

Travay m ap travay o

Kouzen Zaka, m ap travay avè w, tande

Travay m ap travay o

Zaka Mede, m ap travay avè w, tande

Kouto digo m nan men m

Djakout mwen sou do m

M ap sekle

Kouto digo m nan men m

Vye alfò m sou do m

M ap sekle

Jou m gen youn fanm, l ale kite m

Demen m a jwenn yon lòt o

Travay m ap travay, m ap travay avè w

Zaka mete m travay

M pa t panse si m te ka fè travay sa yo

Zaka mete m travay la nan bitasyon mwen

Kouzen, m ap travay avè w, tande

Kouzen, Kouzen, n ap travay avè w, tande

Sèvis Ginen 272 – 286

1. Ki kote sitire move espri?

2. Kisa mo Baka a vle di? Dekri pèp Baka nan Kongo.

3. Dekri lavi Ota Benga.

4. Ki wòl klòch ak ason genyen nan Vodou?

5. Ki diferans ki genyen ant ason an, tyatya a, ak kwakwa

a?

6. Èske yon sèl honfò kapab sèvi ak ni ason an ni

tyatya a? Poukisa?

7. Esplike: Penba, Boumba ak Boumba Maza.

8. Ki diferans ki genyen ant zanj lan bwa epi zanj nan

dlo?

9. Kisa legliz te fè ak espri syèl, latè ak dlo yo? (277)

10. Ki lyen “twa wòch dife” ak “recho” genyen ak peyi

Kongo a?

11. Esplike: gwo bon anj, ti bon anj ak kò kadav.

12. Aprè yon sèvitè mouri, ki kote gwo bon anj ak ti

bon anj li yo prale?

13. Kisa ki nanm?

14. Lè moun tonbe lwa, kisa ki rive moun nan dapre

konsepsyon Vodou a? (281)

15. Lè moun di yo pran zonbi l, kisa sa vle di? (281)

16. Ki lòt sans mo zonbi a genyen? (283)

17. Kisa ki lanmò? Sa k rive?

18. Gen 2 kalite destinasyon nan lanmò. Esplike.

19. Sèvi ak mo “cho” ak “frèt” pou dekri kèk bagay.

20. Dekri foto ki anba a:

Vokabilè: sèvi ak mo yo pou pale sou lavi w.

Sèvi ak mo an tèks gra nan repons ou

Egzanp:

Ki bèt moun konn mete nan yon kalòj?

Jounen jodi a moun mete zwazo oswa prizonnye

nan kalòj.

1. Kilè ou santi imilyasyon ak avilisman?

2. Alalong kisa ou vle fè ak lavi ou?

3. Kisa yon moun fè ak yon eskalye?

4. Yon moun ak yon karaktè sevè fè ki kalite bagay?

5. Pou ki bagay ou ta devlope yon chema?

6. Ki kalite kalkil ou konn fe?

7. Pou bri kouri sou Benn, kisa Benn ta dwe fè?

8. Kisa ki kraze moral ou?

9. Ki devenn kapab tonbe sou kretyen vivan yo?

10. Ki aktivite cho oswa frèt pou elèv yo?

twa wòch dife / recho / yon ti may verite

Sèvis Ginen 287-300

I. Aktivite transkripsyon:

Depi m piti, m ap chante pou lwa yo. Bilolo!

Se pa ti nèg ki te montre m chante o

Adje, (ti nèg) ki te montre m chante, msye/Bondje!

Depi nan vant manman m,

gwo lwa m yo reklame mwen. Bilolo!

II. Li 2 paragraf nan paj 291

III. Keksyon pou kominike:

1. Ki eksplikasyon tradisyonèl moun gen pou maladi ki

tonbe sou yon moun?

2. Esplike: wanga, lapriyè, penitans

3. Poukisa travay divinò danjere?

4. Esplike: “Mezi lajan w, mezi wanga w” (288).

5. Kilè te gen pèsikisyon oungan an Ayiti? Ki jan yo te

rele mouvman sa a?

6. Poukisa gen plis moun ki kite Vodou pou antre nan

Krisyanis pase moun ki kite Krisyanis pou antre nan

Vodou?

7. Ki “pwopagann” lennmi Vodou fè ak mo “Satan”

an.

8. Houngan Kongo yo te konn fè otopsi. Ki jan sa te

ede yo fè pwogrè syantifik?

9. Pou Sèvitè yo, move bagay rive ki moun? Poukisa?

10. Ki fonksyon Lwa yo genyen pou Sèvitè yo?

Konpare sa ak fonksyon nan lòt relijyon yo.

11. Ki wòl fèy yo genyen nan Vodou?

12. Ki lwa yo sèvi kòm patwon fèy?

13. Esplike: “Tout fèy se fèy, twa pawòl di li bon.”

14. Eske Vodou opoze tèt li ak medsin modèn?

15. Esplike: yon doktè a doub fas/a de men.

16. Ki kote mizè a soti? Relijyon?

(Tyndale) (Hawkes)

Vokabilè

Maladi a ka gaya

Egzante mizè pou di se travay bòkò

Gen moun ki fè magouy nan Vodou

Gen moun ki vle detounen atansyon nou sou valè

Eritaj Ginen an

Lè yon houngan kòmanse bay ratman lan

prediksyon l, [...] li pèdi kontak ak envizib yo.

Lonje dwèt akize sitire hing-hang sosyal

Yo sèvi ak fèy sou fòm konprime

bagay objektif ki pa gen anyen arevwa ak enterè

pèsonèl

1 2

3 4

5 6

7

Ki sans mo sa yo genyen nan Vodou:

Pwen / Wanga/ Pwen gad / Pake Kongo

Mare ak kòd

“Jou malè, wanga sèvi”

“Konplo pi fò pase wanga”

Vèvè

Lwa Dekri vèvè yo

1. Atibon Legba

2. Ayizan Velekete

3. Loko Atisou

4. Danbala Wèdo

5. Ayida Wèdo

6. Èzili Freda

7. Èzili Dantò

8. Bawon Samdi

9. Ogou (Badagri?)

10. Ogou Chango

11. Ogou Feray

12. Ogou

13. Agwe Tawoyo

14. Granbwa

15. Sobo & Badè

16. Lenglensou

17. Gede

18. Simbi

19. Grann Brijit

20. Azaka Mede

Idantifye lwa oswa bagay ki nan vèvè sa yo:

1 2 3

4 5 6 7

8 9 10

11 12 13 14

21. Marasa

Chante Bosou Jeneral, Bosou, twa kòn, pitit mennen gwo, M rele o, mezanmi! Gade sa nèg yo fè mwen! Adye gade sa yo fè m, Jeneral. Mwen fin ba yo lavi Yo di se sèvis mwen t ap rann yo. Malgre m fè byen pou nèg yo. Yo di m pa kapab viv avè yo! O Jeneral! Wi se mwen menm menm Jeneral Bosou, pitit mennen gwo Rele lasosyete vin wè sa y ap fè ak mwen Rele Ogou Feray! - Gade sa nèg yo fè mwen! Rele Grann Èzili! - Gade sa nèg yo fè mwen! Rele Kouzen Zaka! - Gade sa nèg yo fè mwen! Avoudayi, - Yi! Bila, bila – Kongo! Lè bounda fache kote l chita? – Atè! Sanba Fritznè ou mèt pale pawòl la pou yo nan demanbre lwa yo Bilolo!

Mesyedam, nou malonnèt, kriminèl, gad sa nou fè mwen, Valè mizè mwen pase pou m ba nou lavi sou tè sa, Mesyedam/mezanmi, gade sa nèg yo fè mwen, Se Bondye ki voye Ginen yo vin delivre mwen, gade mizè m t ap pase anba men moun sa yo...

Sèvis Ginen, 319-327

1. Esplike Tonbe Lwa. Ki karakteristik li genyen?

2. Kijan piblik la reyaji ak Tonbe Lwa?

3. Ki wòl papye genyen nan relijyon yo nan lemonn?

4. Ki wòl Tonbe Lwa genyen nan sistèm Vodou a?

5. Poukisa kèk moun fè bagay ekstwòdinè lè yo Tonbe

Lwa.

6. Ki konsèy yon moun ka jwenn nan men yon Lwa?

7. Ki koneksyon teyat genyen ak Tonbe Lwa?

8. Kisa ki pwofèt/Lapwofetèz? Poukisa yo pale sou

mo sa a?

9. Esplike: ogatwa, badji ak kaylwa/bila Kongo

10. Kijan moun yo dekore yo?

Ki wòl tit yo genyen nan Vodou? Nan lòt relijyon yo:

bay egzanp yo.

11. Pale sou drapo Vodou yo.

Ayiti Benen

Ti pale sou Sen yo

Prezante yon Sen. Dekri tout sa w wè nan imaj la. Di

poukisa imaj la kapab konekte ak yon lwa Vodou.

1. Dekri kòlye vèvè. Ki jan moun Dahomen mete kòlye

vèvè? Èske lòt relijyon genyen sa?

2. Ki plas pelerinaj genyen an Ayiti? Ki kote moun

prale?

3. Kijan vil Sodo vin genyen gwo repitasyon?

4. Ki wòl Alfonso nan Kongo te genyen nan gaye

Krisyanis an Ayiti?

5. Ki atitid Legliz Katolik te genyen pou kwayans

tradisyonnèl Afriken yo?

6. Poukisa moun Nago (Nijerya) te konekte ak Sen

Jak?

7. Esplike “twou Ogou” nan lavil Laplenndinò.

http://www.youtube.com/watch?v=5KsVMHbLv5M

http://www.youtube.com/watch?v=uoWFTDYyzw4 5:15 [apre Mès la] 1. Ki sèn ki genyen nan fim nan? 2. Ki moun ale Sodo? 3. Kisa moun fè nan Sodo? 4. Poukisa moun kanpe nan chit dlo? 5. Poukisa msye a plenyen? 6. Apre Sodo, ki lòt gwo fèt ki genyen Ayiti? 7. Kisa moun lapriyè Sodo? 8. Kisa Lavyèj fè pou moun? 9. Se ki kalite moun ki viv Sodo? 10. Kijan Vodwizan mete anbyans nan Sodo? 11. Kisa Erol Josué di sou enpòtans Sodo [11 minit] 12. Kijan E. Josué wè Ayiti? 13. Kisa E. Josué swete pou Vodwizan ki ale Legliz? 14. Kisa ki rara? 15. Kisa ki Aganman Lakwa? Ki enstriman yo genyen?

Sèvis Ginen, pp 337-348

1630 Nkisi (Kikongo)

São Salvador: Kapital Kongo

Pèsekisyon ak rezistans

1. Poukisa kèk Kreyten pa tolere Vodou?

2. Ki koneksyon kolonizasyon genyen ak entolerans pou

Vodou?

3. Poukisa Kretyen lontan konsidere moun dyab nan

Lewòp?

4. Kijan dyalis/divizyon linivè nan 2 ankouraje pozisyon

kretyen yo pran?

5. Kisa ki enkizisyon-rejèt? Epòk sa a, dirijan legliz pran fyète

nan kisa? Legliz la te sible ki moun prensipalman?

6. Kisa fetich la vle di? Poukisa Ewopeyen kreye l?

7. Se pa tout Kretyen ki te gen konpòtman entoleran ak

vyolan. Ki kalite Kretyen te konsa?

8. Eske gen yon relijyon primitiv sou latè?

9. Poukisa Ewopeyen sèvi ak mo anemis? Sa sa vle di? Kijan

Katolik yo ilistre tandans anemis tou?

10. Kijan mo kreyòl, mawon ak bosal reflete jijman rasis blan

yo?

11. Entolerans Kretyen pou Vodou sòti ankò ki lè?

12. Ki enstitisyon ki te gen plis esklav an Ayiti?

13. Ki moun te boule bibliyotèk Aleksandri, Lejip lan 391?

14. Ki lè Potestan yo te anba pèsikisyon yo?

15. Kijan Vodou pa depaman ak Legliz?

Pale sou sa k ap pase nan lemonn nan, peyi a ak leta a:

1 2

3 4

5 6

7 8 9

10. 11. 12.

13.

Oke, konnya, ou deprime: rakonte yon bon blag

papiyon denwi

Sèvis Ginen, 348-357: Aktivite vokabilè 1. “Legliz yo ap maniganse” ~ Ki lè ou konn maniganse? 2. “Ranfòsman sot Ewòp” ~ Kisa ki bezwen ranfòsman Ozetazini? 3. “fòs mou manke moun dega” ~ Ki moun konn manke moun dega? 4. “Pè ki gen lenkonduit” ~ Egzanplifye lenkonduit. 5. “aktivite rasis fofile anndan chante” ~ Kisa ki fofile nan kilti ameriken an? 6. “Chante a pa pou deranje Bondye” ~ Kisa ki deranje ou menm menm? 7. “Li fè sa kwak li te di kanta pou li menm” ~ Kisa ou konn fè kwak kanta ou menm se pa bon? 9. “Ata nan festival Danbala, li te sispann ale” ~ Ata ou te rich anpil, kisa w ou pa ta achte? 10. “Legliz la di Vodou voltije kite Bondye” ~ Kisa w vle voltije kite nan lavi ou? Keksyon yo sou lide yo: 1. Kijan misyonè yo te tradui Bib la nan Dahomen? (352) 2. Kijan Kretyen lontan nan Lewòp te reprezante kwayans tradisyonnèl Ewopeyen yo? Poukisa yo te fè sa? (352)

3. Lè pawòl rasis sikile san traka, ki rezilta sa genyen? (352) 4. Kijan Boudis sanble ak Vodwizan? (353) 5. Dapre liv la, Kwazad, Enkizisyon, Esklavaj te sèvi pretèks pou ki bagay? (353) 6. Kisa Jefra, Vensan ak Lesko vizavi Vodou? (354) 7. Mezanmi, ki mal ki genyen nan kite yon palmis kanpe? 8. Kisa ki mouvman nwaris la?

Idantifye moun sa yo:

1 2 3 4

5 6

Tolerans? Libète? Respè... Lapè? Lagè pèpetyèl?

1 2

3 4

5 6

7 8

9

10

Sèvis Ginen, 358-366

1. Poukisa liv la pale sou Mit Womni? Ki moun li ye? 2. Dapre Womni, kisa ki tolerans? Kisa ki alabaz tolerans? [diferans] 3. An 1941, Jak Women akize Legliz Katolik soutni ki enstitisyon? 4. Sa k rive Monseyè Wobè an 1962? Eske li dedomaje moun tou? 5. Poukisa sèten pè ak pastè ankouraje rejèt an 1986? 6. Kisa ki rive anndan Legliz la Pòtoprens an 1942 ki ralanti mouvman rejèt la? 7. Eske Ayisyen aprann koze Dantan nan lekòl la? Ki moun ki kore tradisyon an. 8. Esplike: nanpwen okenn relijyon ki depaman ak Vodou. 9. Poukisa Islam pa t souviv an Ayiti si te gen mizilman nan pami esklav yo? (361) 10. Kijan Vodou a gwo pase honfò? 11. Kisa ki senkretis? Ki eleman senkretik nou kapab jwenn nan Krisyanis? 12. Eske Vodou ak Krisyanis vreman trè diferan lenn lòt?

Esplike sans mo an gra a.

1. Yo fè twòp mannigans. 2. Se tyoul gouvènman fachis yo ye. 3. Li fè yon entèvansyon. 4. m p ap bat ba devan fòs Legliz. 5. m gen bwa dèyè bannann mwen. 6. Yo te fwennen rejèt la. 7. Yo fè yon konplo pwa lou sou do Eritaj Ginen. 8. Senkretis vle di melimelo. 9. Yo bay relijyon Kretyen an jarèt ann Afrik.

Imaj Sèvis Ginen: 366-fen liv la (Babay!) Lasyans tap-tap: ki imaj yo genyen sou yo? Ki koulè? Ki mesaj? Ki relijyon ki reflete? Kisa ki espesyal? Si gen moun nan foto a, kisa l ap fè?

1

2

3

4

5

6

7

8

1. Esplike

lougawou (se pa vreman yon „werewolf‟)

kourandè

ma(l)dyòk

move zè

move je

bat kat 2. Ki konparezon Jil & Jil fè ak istwa lougawou an Ayiti? 3. Eske tout ayisyen renmen istwa ki fè cheve kanpe kou pikèt? (ki bay chèdepoul) 4. Ki dans ki montre anba a?

5.Kijan li rele?

6 7 8 9

10 11. 12

Ngoni people (Malawi, Tazania, Mozambique). 11. Esplike lapriyè dyò (371) 12. Esplik laye Vodou laj. 13. Dapre liv la, afeksyon pou lwa deranje Bondye? Vokabilè kanntè pasajè tounen bannann pou sèvis imigrasyon pa wè yo laye

Dr. Jerry M. Gilles obtained a Bachelor of Science degree at Columbia University and a doctorate degree at SUNY at Stony Brook. He did post-graduate training at Beth Israel and at Einstein in New York. He is Co-Director of the Maternal Fetal Medicine Division at the University of Miami. He has published in leading medical journals. Medical research is a fitting profession for him as his great-grandfather, Boutoulou, was a traditional healer who treated with herbs what Dr. Gilles now treats with pharmaceutical products often derived from those same herbs. Dr. Gilles considers himself a world citizen and views all humans and religions as having a common thread. By family oral history and tradition of Lwa Rasin, he traces his ancestry to the city of Ambriz in the Kongo, to the Nanchon Ewe of Dahomey, and to the Mede Nanchon of Sierra Leone. Boutoulou himself was called Mede. By genetic testing, he is also descendant of the Nanchon Foula of Ginen. These are the people who brought to Haiti their culture, their knowledge, and their beliefs. It is in honor of these ancestors’ contributions to the making of our world, that Sévis Ginen is so personal and so fascinating to him. His most recent publication is Remembrance: Roots, Rituals, and Reverence in Vodou also available in Creole as Sévis Ginen: Rasin, Rityél, Respé lan Vodou (Available January 2009)