supernatural: subjectiviteit van goed en kwaad

7/26/2019 Supernatural: subjectiviteit van goed en kwaad

http://slidepdf.com/reader/full/supernatural-subjectiviteit-van-goed-en-kwaad 1/12

Religie, zingeving en levensbeschouwing

Professor Dr. De Mey

“O Brother, where art thou” - u!ernatural

Over "e sub#ectiviteit van $oe" en %waa"&

'en (ritisch go"sbeel"

)a"*an Re+uie* - $avin Bryars

ien )laeys

r/0

Musicologie "er"e Bachelor

/12-/13 #anuari



4nhou"

“O Brother, where art thou5” - u!ernatural

1. 4nlei"ing

/. 6et verhaal

0. 'nscenering

7. $oe" versus %waa"& een (ritisch go"sbeel"

2. Persoonli#(e Reflectie over (unst en religie




“O Brother, where art thou” - u!ernatural

1.4nlei"ing

u!ernatural is een fantasy-serie uit /2. Oors!ron(eli#( schreef "e scenarist 'ric %ri!(e

over urban legen"s, *onsters en an"ere ty!ische fantasy-ele*enten zoals va*!iers, geesten en

"e*onen. 8aar*ate "e serie vor"er"e en vooral vanaf het vier"e seizoen, wer" het verhaal stee"s

Bi#belser inge(lee". De twee hoof"!ersonages a* en Dean 9inchester zi#n broers, "ie "oor hun

va"er zi#n o!gevoe" als #agers, *aar "an in "e #acht o! "e *onsters "ie in het "on(er schuilen. 8a

"e "oo" van hun va"er (o*en ze echter in een Bi#belsere werel" terecht, waarin ze bewi#s (ri#gen

van $o"s bestaan, *e"e "oor het bestaan van engelen.

'r wor"t van a* en Dean verwacht "at ze "e a!ocaly!s inlei"en, *aar gaan tegen "e wil

van $o" in, o* "e werel" te re""en. Dit is "e eerste (eer "at ze $o" i*!liciet in vraag stellen en is

zo een voorbo"e van wat in seizoen 11 *eer wor"t uitgewer(t. 4n “O Brother, 9here art thou”, "e

negen"e aflevering van het elf"e seizoen wor"t, voor het eerst $o" uit"ru((eli#( in vraag gestel" en

wor"t nage"acht over sub#ectiviteit van wat $oe" of %waa" is. Over het alge*een gaat "e serie

vooral over fa*ilieban"en, *aar tegeli#( wor"t er oo( een (ritisch go"sbeel" o!gestel".

/.De achtergron"

O! het ein"e van seizoen 1, wor"t "e Duisternis vri#gelaten. O! "at *o*ent is "it nog een

zeer abstract gegeven, *aar uit "e naa* is al *eteen af te lei"en "at het iets enor* slecht en %waa"

is. :anaf seizoen ; heeft "e (i#(er al (leine beet#es infor*atie over "e Duisternis ge(regen& ze wer"

verslaan "oor $o" en o!gesloten in een abstracte, *etaforische cel, "ie gesloten wer" gehou"en

"oor een (ente(en. Dat (ente(en *oest "oor ie*an" ge"ragen wor"en en $o" stel"e ucifer <toen

nog een gehoorza*e engel= "aarvoor aan. Dit (ente(en gaf ucifer een eigen wil en s!oor"e he*

aan o* (ritischer naar $o" te (i#(en. Daaro* stel"e ucifer $o" in vraag toen hi# "e engelen vroeg

over "e *ens te wa(en, alsof "e *ens *eer waar" was "an zi#, "ie !er "efinitie !erfect waren, in

tegenstelling tot "e *ensen *et hun gebre(en. Daaro! wer" ucifer on*i""elli#( verbannen. De

volgen"e "rager van het (ente(en was )a>n.



4n "e Bi#bel is het verhaal van )a>n en ?bel nooit hele*aal ver(laar". 9e weten "at )a>n

#aloers was o! ?bel o*"at $o" "iens offer *eer a!!recieer"e. Maar waaro* )a>n "aaro! zi#n broer

ver*oor""e, is nooit ver"ui"eli#(t geweest . u!ernatural geeft aan "it verhaal een an"ere wen"ing&

in hun versie was het ?bel "ie het slechte !a" (oos, het risico lie! o* zi#n ziel te verliezen en in "e

hel te belan"en. Daaro* bescher*"e )a>n zi#n broer "oor een "eal te sluiten *et ucifer& hi# na*

het (ente(en over en wer" "e eerste "e*on, zo"at ?bel zi#n ziel zou (unnen behou"en en naar "e

he*el *ocht gaan, o! voorwaar"e "at hi# "egene was "ie ?bel ver*oor""e. 6et (ente(en

ver"uister"e )a>ns ziel en wer" zo "e *eest *oor"zuchtige "e*on. :oor *illennia is )a>n "e

"rager van het (ente(en, tot seizoen ;.

4n seizoen ; nee*t Dean het (ente(en over van een @ge!ensioneer"eA )a>n o* een "e*on te

(unnen verslaan, *aar het (ente(en eist haar tol o! Dean o*"at hi# *aar een *ens is en "e

*oor"zucht wor"t he* te veel. 4n een ultie*e wanhoo!s"aa" o* Dean te re""en, verwi#"ert a*

*et "e no"ige hul! het (ente(en van Deans ar* en verlost zo onbewust "e Duisternis, "ie wor"t

geboren in "e vor* van "e baby ?*ara. 4n "e loo! van seizoen 11 wor"t al snel "ui"eli#( "at "e

Duisternis "e zus is van $o" en "us even *achtig, *aar oo( het tegengestel"e van $o"& zo goe" als

$o" is, zo slecht is "e Duisternis.

3.“O Brother, where art thou”

4n aflevering ; wor"t "it laatste echter in vraag gestel"& wie be!aalt wat goe" is en wat

slecht5 ?*ara legt aan Dean uit "at $o" "e *ensen *ani!uleert. 6i# vraagt van "e *ens "at ze

6e* vereren, straft "egenen "ie 6e* tegens!re(en en beloont wie 6e* vreest. :oor het eerst wor"t

nu "e goe"hei" van $o" in vraag gestel". ?*ara vertelt over "e werel" "ie zi# zou gescha!en

hebben, een werel" vol gelu( en zon"er !i#n. e vertelt het verhaal vanuit haar stan"!unt, zoals

nie*an" het heeft gehoor"& hoe $o" #aloers was o! haar *acht en vrees"e "at haar sche!!ing

!erfecter zou zi#n "an "e i#ne. 6oe $o" haar virtueel uitwiste, verban"e en o!sloot. De

!ro!agan"a "ie $o" vers!rei""e "oor *i""el van zi#n Bi#bel, "e vreseli#(e verhalen "ie hi# over

haar vertel"e o* haar *acht te ver(leinen. Plotseling (lin(t $o" als het *onster en zi# als het

slachtoffer.



Cegeli#( zoe(t a*, onbewust van wat er zich tussen ?*ara en Dean afs!eelt, naar hul! o*

"e Duisternis te verslaan. 6i# heeft al een ti#"#e visioenen en gelooft "at "ie van $o" (o*en. 6i#

*oet ucifer o* hul! vragen, "ie toen sa*en *et go" "e Duisternis heeft verslaan. 9anneer hi#

ucifer in "e 6el o!zoe(t, bli#(t echter "at "e visioenen niet van $o" (wa*en, *aar van ucifer

zelf. 6et was alle*aal een list o* a* *ee gevangen te ne*en in uciferAs zwaarbeveilig"e

gevangenis of o* te ontsna!!en. Dit (o*t nog zwaar"er aan, o*"at nu bli#(t "at $o" hen nooit

gehol!en heeft en hen "us hele*aal heeft verlaten.

7.'nscenering

De tegenstelling tussen $oe" en %waa" wor"t weergegeven "oor *i""el van "e

enscenering. Cot voor "eze aflevering wer" ?*ara alti#" beschouw" als het %wa"e en $o" als het

$oe"e. Maar vanaf nu veran"ert het !ers!ectief van "e (i#(er en "at wor"t weers!iegel" in "e

enscenering. angs "e ene (ant heb #e "e scene tussen ?*ara en Dean, langs "e an"ere (ant "e

scene van a* en ucifer. Die laatste staat sy*bool voor $o", oors!ron(eli#( voor "e hul! van

$o", aan het ein"e van "e aflevering voor "iens afwezighei". e zou verwachten "at ?*araAs scene

"on(er is en $o"As scene o! een !rachtige, i"yllische locatie. 6ier wer" #uist het o*ge(eer"e

ge"aan& "e scene tussen ?*ara en Dean begint o! een s!eel!lein vol s!elen"e (in"eren, verhuist

naar een een zonnig !ar( en "aarna naar een *oerasachtig gebie", waar #e "e vogels (unt horen

zingen, "e zon schi#nt en "e !rachtige natuur onaangeroer" ron"o* hen bloeit. De scene ron" "e

go""eli#(e the*atie( "aarentegen, vin"t !laats in "e "ie!ste laag van "e hel, wat i*bo genoe*"

wor"t. 'en !laats en(el voorbehou"en voor "e slechtste zielen "ie "aar tot bezinning *oeten

(o*en. 'en gron" bezaai" *et s(eletten, een rui*te zo "on(er "at #e a*!er iets (an zien en vuur

"at refereert naar het :agevuur. Door "eze enscenering heeft "e (i#(er al een gevoel van twi#fel, nog

voor "e "ialogen beginnen.

Oo( "e aanwezighei" van ucifer "raagt bi# tot "ie twi#fel. 6i# wor"t in "e !o!ulaire cultuur

vooral beschouw" als "e "uivel, "e !ersonificatie van het %wa"e. Maar oors!ron(eli#( was hi# een

engel, een creatie van $o" zelf. De vraag stelt zich onver*i#"eli#(& hoe (an een $o" zo goe", zoiets

slechts creEren5 Bete(ent het "an niet "at $o" zelf oo( slecht is5 9ant ucifer is als "iens creatie,

!er "efinitie een afs!iegeling van $o". u!ernatural gaat hier zelfs ver"er in& volgens hun verhaal is



ucifer "oor $o" gestraft o*"at hi# i#n bevelen in vraag stel"e. een "ui"eli#(e lin( *et "ictaturen.

4n "e "ialoog tussen ?*ara en Dean wor"t er oo( geallu"eer" naar een ze(ere #aloezie en rivaliteit

tussen broer en zus. Cegeli#(erti#" zi#n "e twee broers geschei"en tussen "e twee stan"!unten van

het verhaal& zo sy*boliseren oo( zi# "e "ualiteit van een verhaal. i# zullen el( hun eigen ge"achten

vor*en o! basis van "e ges!re((en "ie zi# ha""en en "us een an"er beel" vor*en. Dit bewi#st "at

FFn waarhei" zel"en bestaat, wel een sub#ectief stan"!unt. 6et enige waar we ze(er over (unnen

zi#n is wat ons eigen stan"!unt is. O* het echte verhaal te achterhalen, *oet #e het verhaal vanuit

alle !ers!ectieven be(i#(en. Dat is "e uitein"eli#(e boo"scha! van "eze aflevering.

Oo( "e titel van "e aflevering heeft een belangri#(e bete(enis& “O Brother, where art thou”

verwi#st on*is(enbaar naar “*y brotherAs (ee!er”, het verhaal van )a>n en ?bel. 8a het verhaal

van ?*ara is het verhaal van "e #aloerse broer <het originele verhaal uit "e Bi#bel= "ui"eli#( een

*etafoor voor "e geschie"enis tussen $o" en "e Duisternis.

2.$oe" versus %waa"& een (ritisch $o"sbeel"

4n "eze aflevering wor"t <"e christeli#(e= $o" en onrechtstree(s religie in het alge*een

(ritisch bena"er". :oor het eerst be(i#(t *en het verhaal "at we zo goe" (ennen - "e sche!!ing, het

verhaal van )a>n en ?bel, het verhaal van ucifer - vanuit een an"er stan"!unt. 'r wor"t

aanges!oor" o* niet zo*aar alles wat #e hoort voor waar aan te ne*en en o!en te staan voor an"ere

*eningen of !ers!ectieven.

Boven"ien wor"t er een licht gewor!en o! "e vraag wat #uist $oe" en %waa" is. 9ant is "at

uitein"eli#( niet sub#ectief5 $o" vertelt ons "at wie 6e* volgt en 6e* aanbi"t goe" is. Maar

uitein"eli#( is "at gewoon !ro!agan"a. Of zoals ?*ara het zegt&

“ He encouraged religion as monuments to His ego, promised the fearful safety if

they’d adore Him. His way or the highway.”

Oo( in onze hui"ige *aatscha!!i# is het beel" van $o" gevariEer". 6et "ui"eli#(ste

voorbeel" is het verschil tussen verschillen"e religies& het )hristen"o* en "e 4sla* zi#n o! veel

vla((en te vergeli#(en, *aar hebben toch een an"er beel" o! $o". 4ets subtieler is "e schei"ing

binnen het christen"o*& !rotestanten, ortho"oGen, utheranen, )alvinistenH Deze zi#n

voorna*eli#( ontstaan uit verschillen"e geloofsbeli#"ingen, *aar "at hangt onlos*a(eli#( vast aan



het go"sbeel". Maar oo( het verschil tussen religieuze ele*enten in onze cultuur en "e Bi#bel zelf

zi#n fra!!ant& engelen wor"en beschouw" als te(ens van vre"e en lief"e, terwi#l ze in "e Bi#bel

voorna*eli#( sol"aten van $o" zi#n, "ie "e *ensen straffen als ze niet gehoorza*en. $o" wor"t

aanbe"en als een vergevingsgezin"e, bar*hartige :a"er, terwi#l hi# zon"er aarzelen o"o* en

$o*orra van "e (aart veeg"e, en zelfs ra"icaler, "e hele aar"bol "ee" overstro*en ter ti#"e van "e

?r( van 8oah.



3.Persoonli#(e reflectie over (unst en religie

Religie wor"t vaa( gebrui(t als the*atie( in "e (unst, *aar voor *i# !ersoonli#( is "e relatie

tussen (unst en religie co*!leGer "an "at& (unst wor"t gebrui(t o* religie *et "e *aatscha!!i# te

vergeli#(en. %unst is onlos*a(eli#( verbon"en *et "e *aatscha!!i# waarin ze gecreEer" is. Daaro*

is het niet verwon"erli#( "at ze religie en geloof in vraag stellen. Met al "e oorlog o* ons heen

stellen we ons vaa( "e vraag& 9aar is $o" als #e 6e* no"ig hebt5 Boven"ien staan "e 4sla* en het

)hristen"o* *eer "an ooit tegenover el(aar in een werel" vol ra"icalisering en terreur.

Cegenwoor"ig zi#n veel (unstenaars bezig *et religie en oo( o! een (ritische *anier, "en(

*aar aan "e vele cartoons. %unst (an #e "oen na"en(en over be!aal"e on"erwer!en en eventueel

an"ere stan"!unten weergeven, waar"oor #e so*s zelfs van ge"acht veran"ert. 4n "at o!zicht vin" i(

"at (unst gegroei" is& vroeger was (unst eer"er "escri!tief bi# religieuze the*atie(. chil"eri#en

gaven het verhaal van "e Bi#bel weer en stee"s vanuit het christeli#( stan"!unt. 8u zi#n (unstenaars

*eer bezig *et hun eigen !ersoonli#(e visie o! go"s"ienst of o! het christen"o* in het alge*een.

4n "eze serie wor"en vaa( Bi#belse verhalen aangehaal" en an"ers ge>nter!reteer". 4( "en(

"at "it oo( niet an"ers (an in "e hui"ige *aatscha!!i#& een werel" "ie overal een wetenscha!!eli#(

antwoor" o! zoe(t, (an niet langer geloven in een *an "ie over water lie!. )hristenen (unnen bi#na

niet an"ers "an "e Bi#bel *etaforisch te inter!reteren, waar"oor #e vanzelf verschillen"e invullingen

(ri#gt. O! "ie *anier zi#n "e (unstenaars en "e gewone christenen geli#(& ze zoe(en el( naar hun

eigen geloof, hun eigen waarhei".

%unst is voor *i# een taal als el(e an"ere, *et als enige verschil "at #e er "ie "ingen *ee

(an uit"ru((en, waarvoor woor"en te(ort schieten. %unst s!ree(t "e e*oties aan, so*s zelfs

e*oties waarvan #e niet eens wist "at ze beston"en. %unst (an #e ra(en, (an #e bewegen, (an #e

overtuigen. 'r zi#n genoeg voorbeel"en van !ro!agan"ische (unst in "e geschie"enis, "ie niet

o*wille van schoonhei" wer"en gecreEer", *aar o*wille van hun boo"scha!. Daaro* "at i( "eze

s!ecifie(e aflevering zo (rachtig von"& er wor"t tegen "ie !ro!agan"a ge!rotesteer". 'r wor"t

aanges!oor" o* #e eigen *ening te vor*en, niet "oor naar "e !ro!agan"a te luisteren, *aar "oor

alle verhalen uit el( stan"!unt te luisteren. 4(zelf erger *e oo( vaa( aan "e *e"ia, "ie vaa( slechts

FFn stan"!unt weergeven, waar"oor "e waarhei", hoe tragisch oo(, vaa( verloren gaat. 'rger nog



vin" i( "e *ensen "ie blin" "e *e"ia volgen zon"er (ritisch te luisteren of te (i#(en en zo een

ver(eer" beel" vor*en van "e werel". %unst is een !rachtige taal, *aar #e *oet "urven er (ritisch

naar te luisteren.




$avin Bryars schreef het Cadman Requiem in 1;I; ter herinnering van zi#n vrien" Bill

)a"*an, "ie overlee" in "e crash van oc(erbie in 1;II. Bryars re+uie* bestaat uit vi#f "elen,

waaron"er twee tra"itionele on"er"elen van een re+uie*, na*eli#( het Kyrie en het Agnus Dei.

Daaraan voeg"e hi# een n !aradisum toe, "at oo( in latere re+uie*s gebrui(t wer". Cussen "eze

tra"itionele "elen !laatste hi# "e )ae"*on-hy*ne en Be"eAs !arafrase hiervann het geheel in een

concentrische structuur. 6et is uiteraar" niet toevallig "at Bryars voor "e "ichter )ae"*on (oos, "ie

"e naa* "eel"e *et Bill )a"*an.

4n "e o!voering binnen "e 8ovecento-ree(s, wor"t het Cadman Requiem tussen

$regoriaanse gezangen en een ga*baconsort ge!laatst, als het ware o* "e concentrische structuur

van het re+uie* uit te brei"en naar het volle"ige concert. O! het eerste zicht li#(t "eze co*binatie

vree*", *aar i( vin" "at er wel een "ui"eli#(e lin( te leggen valt, zowel in historische conteGt als in

sfeer. O* te beginnen ligt "e oors!rong van een re+uie* in "e liturgische *uzie(, "ie i(

on*i""elli#( associeer *et *i""eleeuwse en eventueel $regoriaanse *uzie(. Daarnaast zi#n er oo(

veel li#nen te tre((en tussen "e gregoriaanse sti#l en "e ingetogen sfeer van het Cadman Requiem.

De locatie in een !rachtige (er( "roeg ze(er bi# tot "eze lin( tussen bei"e *uzi(ale sti#len.

4n het Cadman Requiem horen we veel lange, trage noten *et veel "issonanten. Die

"issonanten wor"en nog verster(t "oor"at #e lang *oet wachten o! "e o!lossing en zelfs "ie is niet

echt bevre"igen", want o! "at *o*ent zi#n er al an"ere "issonanten "ie #e aan"acht tre((en. O!

"eze *anier wor"t een sfeer gecreEer" van ver"riet en sereniteit, "ie tegeli#( rusteloos is. Oo( in

*i""eleeuwse *uzie( ervaar i( vaa( "ie sereniteit, "ie #e tot na"en(en ste*t, hoogstwaarschi#nli#(

oo( het "oel van "e *uzie(. Bryars wisselt in zi#n structuur af tussen langza*e en snelle "elen. i#n

snelle "elen (unnen *i# helaas *in"er be(oren o*"at ze afwi#(en van "e sereniteit "ie i( associeer

*et een re+uie*. hier wor"t *eer gefocust o! "e rustelooshei" en het heeft oo( een rusteloos effect

o! *i#, waar"oor i( het *oeili#( vin" o* *i#n aan"acht erbi# te hou"en. De "issonantie verliest hier

oo( zi#n s!anning uit "e trage "elen en wor"t eer"er licht ergerli#(.

6et re+uie* wor"t inge(a!sel" "oor *i""eleeuwse *uzie(, "ie on"an(s "e associaties een

*uzi(aal contrast teweeg brengt. De tegenstelling tussen "e twintigste eeuwse "issonantie en "e



*i""eleeuwse consonantie is voor *i# het ster(st. 6et heeft voor *i# !ersoonli#( oo( een ster(er

religieus (ara(ter "an het re+uie* zelf, waarschi#nli#( "oor *i#n eigen ervaringen ti#"ens *i#n

stu"ie. 8et zoals bi# het Cadman Requiem zi#n hier oo( "elen "ie i( *in"er graag hoor"e, na*eli#(

"e instru*entale *uzie(. De sti#l !aste voor *i# niet bi# "e rest van het concert en "at stoor"e *i#.

6et was oo( niet *a((eli#( "e aan"acht erbi# te hou"en. 6et feit "at "e stu((en <voor en na het

re+uie*= enor* har" o! el(aar le(en, verbeter"e "e situatie niet echt.

$elu((ig ein"ig"e het concert *et een goe"e noot& een gregoriaans n !aradisum. 6et "ee"

*e "en(en aan een ziel <*isschien wel "ie van Bill )a"*an=, "ie naar "e he*el o!sti#gt. De

ho*ofonie <vooral na "e "issonante !olyfonie in het re+uie*= en "e gewel"ige a(oestie( "roegen

bi# tot een *onu*entaal effect.



Bronnen

htt!&JJwww.su!ernaturalwi(i.co*Jin"eG.!h!5titleK11.;LOLBrother,L9hereL?rtLChou

0NL<transcri!t=

supernatural: subjectiviteit van goed en kwaad

Documents