3ไอพวกสพรรณ

ไอพวกสพรรณopenbooks

4ไอพวกสพรรณ

5ไอพวกสพรรณ

พมพครงแรก

ประชาชาตรายวน พ.ศ. 2517

ขาวสด พ.ศ. 2548

รวมเลมครงแรก

สงหาคม 2553

เลขมาตรฐานสากลประจำาหนงสอ

978-616-7347-15-8

เขยน

วาณช จรงกจอนนต

บรรณาธการบรหาร

ภญโญ ไตรสรยธรรมา

บรรณาธการ

นภา เผาศรเจรญ

ผชวยบรรณาธการ

สนนาถ เศรษฐพศาล

ภาพประกอบ

ธรณฏฐ ขวญกจประณธ

ออกแบบปกและรปเลม

ลกษวงษ ประกตภพสทธ

ขอมลทางบรรณานกรมของสำานกหอสมดแหงชาต

National Library of Thailand Cataloging in Publication Data

วาณช จรงกจอนนต.

ไอพวกสพรรณ.-- กรงเทพฯ : โอเพนบกส, 2553

264 หนา.

1. เพลงลกทง. 2. นกรอง. l. ชอเรอง.

782.42

ISBN 978-616-7347-15-8

ราคา 215 บาท

สำานกพมพ openbooks

286 ถนนพชย แขวงถนนนครไชยศร

ดสต กรงเทพฯ 10300

โทรศพท 02 669 5145

โทรสาร 02 669 5146

www.onopen.com

email: pinyopen@yahoo.com

จดจำาหนาย

บรษท เคลดไทย จำากด

117-119 ถนนเฟองนคร ตรงขามวดราชบพธ

กรงเทพ 10200

โทรศพท 02 225 9536-40

โทรสาร 02 222 5188

6ไอพวกสพรรณ

สารบญ

7ไอพวกสพรรณ

Introduction 8เพลงลกทง กบ สำาเนยง “เหนอ” สพรรณ

1 มนตการเมอง หรอการเมองนนมมนต 14

2 นองนางบานนา นาภมใจทเปนชาวนา 20

3 สายณห สญญา จำาปาลมตน 26

4 ฝากใจไวพษณโลก ความรก ความหวง 32 ความหลง รถไฟ

5 มนตเมองเหนอ ไดฟงแลวกฝน 38

6 ชอทพยรวงทอง 44 หนมเปนเคยว สาวเปนขาว

7 พอแกแมเฒา ความจรงทขมขน 50

8 สาวชาวสวน ความฝนของสาววยสบแปด 56

9 เพลงแรกจากความหลง 62

10 ใครหนอชนะเนงบา 68

11 กมใจไมมลอลง 74

12 นองแดงของพ 80

13 ไอพวกสพรรณ 86

14 จดหมายและขอมล 94

15 ลายมอไพบลย บตรขน 100

16 วสนตฤด 106

8ไอพวกสพรรณ

17 เยลล 112

18 เสยงสมยศ 118

19 จดหมาย 126

20 ครพยงค 132

21 เสยงขลยครวญ 140

22 รถเมลรบจาง 146

23 ลานเท 154

24 ขวญใจของผม 160

25 เรยม 168

26 สงสารสโขทยระทม 174

27 ลลาวด 180

28 อารมณสาว 186

29 กลนโคลนสาบควาย 194

30 กลนโคลนสาบควาย (ตอ) 202

31 พอแกแมเฒา 208

32 รอยไถ 214

33 ไพบลย บตรขน 220 อศจรรยเพลงแรกจนถงเพลงสดทาย

34 วนทลทผานไป 234

9ไอพวกสพรรณ

ภาคผนวก

เรองสน เมองหลวง 246

บทสมภาษณ 260หนงสอเลมน ชอ ‘วาณช จรงกจอนนต’

10ไอพวกสพรรณ

Introductionเพลงลกทงกบ สำาเนยง “เหนอ” สพรรณ

11ไอพวกสพรรณ

เพลงลกทง กบสำาเนยง “เหนอ” สพรรณ เปน “คนละเรองเดยวกน”

หมายความวาทงสองประเดนเปนคนละเรอง แตมกถกจบโยง

เปนเรองเดยวกน เชน

ทกครงทคยกนเรองเพลงลกทง กจะโยงไปเรองสำาเนยง “เหนอ”

สพรรณดวย ครนพดกนเรองสำาเนยง “เหนอ” สพรรณกจะโยง

เขาเรองเพลงลกทงโดยปรยาย

1. เพลงลกทง เพลงลกทง มพฒนาการจากเพลงไทยสากลเมอหลง

พ.ศ.2500 เปนผลจากเครองรบวทยแรก มเทคโนโลยใหมเรยก

“ทรานซสเตอร” และการเคลอนยายแรงงานจากชนบทเขาโรงงาน

อตสาหกรรมในกรงเทพฯ ครนราว พ.ศ. 2506-7 มชอเฉพาะเรยกเพลง

ดนตรพวกนวาเพลงลกทง แลวมพฒนาการดวยลกษณะเฉพาะตวกวาง

ขวางสบมา

12ไอพวกสพรรณ

เพลงไทยสากล คอเพลงทบรรเลงทำานองดวยเครองดนตรฝรง

เรยกเครองดนตรสากล แรกมตงแตรชกาลท 5 ราว พ.ศ. 2446 แลว

เปนทนยมกวางขวางตงแตกอน พ.ศ. 2500 เพราะสงกระจายเสยงผาน

วทย (ระบบ AM แรกมสถานวทยในประเทศไทย ราว พ.ศ. 2465 ปลาย

แผนดนรชกาลท 6)

แตเครองรบวทยสมยแรกอยในแวดวงจำากดมาก เพราะมขนาด

ใหญโต เคลอนทไมได ตองใชแบตเตอรจำานวนมาก ตองมเสาอากาศสง

และราคาแพง

ราวหลง พ.ศ.2500 แรกมเครองรบวทยทรานซสเตอรแพร

หลายเขามาถงประเทศไทย ทำาใหเครองรบขนาดเลกลง, เสาอากาศเลก,

แบตเตอรกอนเลกๆ, เคลอนทได คอยกยายวทยไปมาได มสถานสงทง

ระบบ AM และ FM หลายแหง

(ทรานซสเตอรเปนเทคโนโลยใหม พบครงแรกในสหรฐฯเมอ

ราว พ.ศ.2490 วทยทรานซสเตอรเครองแรกผลตสทองตลาดเมอปลาย

ป พ.ศ.2497 ทำาใหเขาถงคนฟงไดงาย สงผลใหเกดเพลงดนตรแนวใหม

คอ รอคแอนดโรล แลวระบาดไปทวโลก)

ประกอบกบชวงเวลาหลง พ.ศ.2500 มแผนพฒนาเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาต ฉบบท 1 เพอทำาสงคมไทยใหเปนอตสาหกรรม

แบบตะวนตก เรมมโรงงานอตสาหกรรมกระจายทวไปในกรงเทพฯและ

ปรมณฑล ทำาใหตองจางแรงงานจากชนบทเขาทำางานในโรงงานเหลานน

แรงงานชนบทยคแรกๆ เปนผชาย เรมมเพลงเฉพาะเพอสง

“สาร”ระหวางผชายทเขามาขายแรงงาน กบผหญงททำานาอยบานนอก

บานนา นานเขาเมอมโรงงานทอผาตองการแรงงานผหญง สงผลให

เกดเพลงของผใชแรงงานโตตอบตดพอระหวางหญงชายมากขน กวาง

ขวางขน ทำานองเพลงสวนมากเอามาจากดนตรไทย แลวดดแปลงใหม

ใหบรรเลงดวยเครองดนตรสากล ทำานองเพลงลกทงจงซำาๆ กน จนได

ชอวาเปนเพลง “รอยเนอ ทำานองเดยว”

13ไอพวกสพรรณ

2. สำาเนยง “เหนอ” สพรรณ

สำาเนยงสพรรณเปนเครอญาตใกลชดกบสำาเนยงลาวหลวง-

พระบาง แลวถกเรยกวา “เหนอ”

คนไทยสยามลมนำาเจาพระยาราวหลง พ.ศ. 1500 พดจาภาษา

ไทยดวยสำาเนยงลาว ใกลชดสำาเนยงลาวเหนอไปทางหลวงพระบาง

พระเจาแผนดนกรงศรอยธยากตรสคำาไทยสำาเนยงลาว มรองรอย

อยในคำา “เจรจาโขน” เปนขนบสบเนองจนถงทกวนนจะเปลยนแปลง

มได(เพราะเปนเครองราชปโภคของพระเจาแผนดน) ฉะนนคนเจรจา

(แทนคนเลนทสวมศรษะโขนปดปาก พดเองไมได) ในการแสดงโขน(กรม

ศลปากร) ปจจบนตองฝกหดดดสำาเนยงใหเหมอนขนบเดมครงกรงเกา

คำา “เจรจาโขน หมายถงบทสนทนาของตวละครสำาคญๆ เชน

พระรามเจรจากบทศกณฐ มลลาสงตำาทางวรรณยกตเหมอนสำาเนยงลาว

หลวงพระบาง แลวตรงกนกบสำาเนยงพดของคนทางฟากตะวนตกลมนำา

เจาพระยา นบแตเขตอตรดตถ, พษณโลก, สโขทย, กำาแพงเพชร, พจตร,

นครสวรรค ลงมาถง ชยนาท, สงหบร, อางทอง ตลอดจน นครปฐม,

ราชบร, เพชรบร, ฯลฯ

แตทรจกแพรหลายทสดกคอในนามสำาเนยงสพรรณ ทถกคน

อนๆ โดยเฉพาะคนกรงเทพฯ เรยกอยางดถกวา “เหนอ”

สำ�เนยงล�ว ในรฐสโขทย, รฐอโยธย�-สพรรณภม เหตทคนไทยสยามลมนำาเจาพระยาพดจาภาษาไทยสำาเนยง

ลาว กเพราะมพวกลาวเคลอนยายไปมาระหวางสองฝงโขงกบลมนำา

เจาพระยามานานหลายพนปแลว

เมอลงมาถงลมนำาเจาพระยา บางพวกตงหลกแหลงชวคราวพอ

ทำางานสำาเรจกกลบสองฝงโขง แตบางพวกอยถาวร แลวผสมกลมกลน

กบเครอญาตชาตพนธดงเดมกลายเปนไทยสยาม ราวหลงพ.ศ. 1500

นานเขากเตบโตมอำานาจเปนชนชนปกครอง

14ไอพวกสพรรณ

การเคลอนยายจากสองฝงโขงลงลมนำาเจาพระยา มรองรอยเปน

ตำานานอยในคำาบอกเลาชาวกรงศรอยธยา (ยคกอนแผนดนสมเดจพระ-

นารายณ หรอกอน พ.ศ. 2000 ตอมาลาลแบร ราชทตฝรงเศสบนทกไว)

สอดคลองกบตำานานในพงศาวดารลานชาง ตอนขนบลม(บรม)

เปนเจาเมองหลวงพระบาง (ลานชาง) ใหลกชาย 7 คน แยกครวไปสราง

บานแปลงเมองอยทศทางตางๆ

งวอน ลกชายคนท 5 ของขนบรม แยกครวยกลงทางลมนำานาน

ไปสรางบานแปลงเมองอยลมนำาเจาพระยา แลวเปนเจานายปกครองเมอง

อโยธยา-สพรรณภม (คำาวา งว, งว แปลวา ลกชายคนท 5 สวน อน

หมายถง ผลไมลกกลมแปน กลางบม เปนลกจนชนดหนง, อาจมาจาก

คำาวา อนตา, พระอนทร กได)

เจางวอน มเครอญาตพนอง 6 เมอง เชน พคนโตชอ ขนลอ

ครองเมองชวา(หลวงพระบาง), นองสดทองชอ เจดเจอง ครองเมอง

พวน(เชยงขวาง) ฯลฯ

อนทจรงกลมชนพดตระกลภาษาไทย-ลาว เคลอนยายไปๆ มาๆ

ระหวางลมนำาโขงกบลมนำาเจาพระยา ไมนอยกวา 3,000 ปมาแลว

ตอมาราวหลง พ.ศ. 1000 กลมชนนมหลกแหลงปะปนกบกลม

อนๆ บรเวณลมนำาเจาพระยา แลวถกเรยกจากพวกอนวา สาม (เพยน

จากคำาวา ซม, ซำา แลวจะกลายเปน สยาม ตอไป)

ครนหลง พ.ศ. 1500 ตระกลไทย-ลาว เคลอนยายตามเสน-

ทางการคาภายใน เมอการคากบจน คกคกแนนหนากวาแตกอน แลว

ผลกดนใหไปตงหลกแหลงบรเวณลมนำาเจาพระยา เปนสามญชนชาวไร

ชาวนามมากขนจนกลายเปนประชากรสวนหนงของรฐสมยนน แลวคน

บางตระกลเตบโตมฐานะทางสงคมสงขน

ระหวาง พ.ศ. 1890-1893 กาฬโรค(หา)ระบาด จากจนถง

สวรรณภมและอษาคเนย ไปตะวนออกกลางถงยโรป มผคนลมหายตาย

กวานบไมถวน โดยเฉพาะเจานายชนชนสงทมบานเรอนรววงคบคงหนา

15ไอพวกสพรรณ

แนนอยในเมอง เปนแหลงเพาะเชอโรคใหแพรระบาดอยางด

เมอโรคระบาดหมดไป พวกไทย-ลาวทมฐานะทางสงคมสงมา

กอน กเรองอำานาจขนแทน เจานายรนเกาทลมตายเกอบหมด สงผล

ใหภาษาไทยสำาเนยงลาวทวความสำาคญ แลวไดรบยกยองเปนภาษา

ทางการ จนมอกษรทววฒนาการจาก “อกษรขอม” (เขมร) ขนใชเอง

ตอจากนน “พลงลาว” กผลกดนสรางสรรคภาษาและวรรณคด

(ยคอยธยา) เชน โองการแชงนำา ในพธกรรมศกดสทธสนองการเมอง

การปกครอง, ยกยองแถน, ตลอดจนการละเลน เชน ขบเสภา, ระเบง,

ฯลฯ

แตเชอสายลาวทมหลกแหลงในเขตสพรรณบรทกวนน มไดสบ

ลาวมาแตเดม หากถกกวาดตอนมายคหลงตงแตแผนดนพระเจาตาก

กรงธนบร ครงใหญสดคอแผนดนรชกาลท 3 กรงรตนโกสนทร

3. วาณช

วาณช จรงกจอนนต ชาวสพรรณ บานเกดอยบางปลามา

มคลองบางยหนแยกจากแมนำาสพรรณ(ทาจน) ไปทางอยธยา

เขาชอบชวนผมคยเรองเพลงลกทงกบสำาเนยงสพรรณ ถาลงได

คยกนทไรกยาว มทงทกทวงมทงถกเถยงสนกสนานตนเตนเราใจไมรจบ

ทกวนนผมยงไดยนเสยงวาณชดงในห

สจตต วงษเทศ

มถนายน 2553

มนตการเมอง

หรอการเมองนนมมนต

๑

อกไมนานเรากจะมการเลอกตงผแทนราษฎรกนอก

ถาเพลงนจะถกนำามารองอกครง เราจะรสกไดวาไมม

ขอความตอนไหน ตรงใดทจะตองแกไขใหเขากบ

เหตการณปจจบนเลย แมแตบรรทดหรอแมแตวรรคเดยว

18ไอพวกสพรรณ

ถาจะมการเลอกนกรองหนงคนจากอดตและปจจบนในฐานะของ

นกรองทเสยงมวญญาณของชนบทมากทสดแลว ผเขยนจะเลอก

คำารณ สมบญณานนท

นอกจากความทสดเรองนแลว มทสดของคำารณอกหลายๆ

ประการทคนทวไปยอมรบกน เชน เขาเปนนกรองคนแรกทเรมรองเพลง

โหและโหไดคลาสสค นาฟงวงเวงทสด แมเพชร พนมรง หรอเมองมนต

สมบตเจรญ กไมมทางทาบ

แฟชนชของเมยนกรองทแพรหลายอยในปจจบน เขากเจอมน

มากอนใครๆ สมยเมอเกอบ 20 ปมาแลว และนำามารองเปนเพลงไดเนอ

ความทกราวแรงทสดเชน เพลง “เสอสำานกบาป” และเพลง “ผมบากญชา”

เปนตน

อกไมนานเรากจะมการเลอกตงผแทนราษฎรกนอก ถาเพลงน

จะถกนำามารองอกครง เราจะรสกไดวาไมมขอความตอนไหน ตรงใดทจะ

ตองแกไขใหเขากบเหตการณปจจบนเลยแมแตบรรทดหรอแมแตวรรค

เดยว

19ไอพวกสพรรณ

นบวาเปนเครองยนยนอกอยางเหมอนกนวา การเมองไทยไมได

พฒนาไปเลย ในเกอบ 2 ทศวรรษทผานมา ยงไมทนจะเรมการเลอกตง

การฆาฟนกตงเคาขนมาแลว หรอแมแตการเลอกตงครงลาสดในสมย

รฐบาลของจอมพลถนอม สมาชกสภาผแทนราษฎรทไมมแผนดนไทย

ใหเหยยบในเวลานกเปนสงหนงทเนอเพลงมนตการเมองไดพรำาเตอน

มาลวงหนาแลวนบ 10 ป

ไมทราบวาใครเปนผแตงเพลงเพลงน และอกหลายๆ เพลงท

คำารณรอง จำาไดเลาๆ วาไพบลย บตรขน เปนคนหนงทแตงใหอยหลาย

เพลง “บานนาปาราง” ดจะเปนเพลงหนงในจำานวนนน

การเมองนนมมนตมาทกยคทกสมย แตเพลงมนตการเมองเงยบ

สนทไป นบตงแตจอมพลสฤษดปฏวต และเชอไดวาคงไมมแผนเสยง

เหลอใหหาฟงไดอก

นกนยมเพลงทมอายเกนกวาหนงในสของศตวรรษคงพอจำา

ทำานองกนได บงเอญทผเขยนจำาเนอรองและทำานองได ทงทไมเคยฟง

และไมเคยพบการตพมพเนอรองเพลงนอกเลยนบสบป

นำาเพลงนมาเลาสกนฟงเพราะเหนวา เปนเพลงเดยวทมอย ซง

สามารถตอนรบขบสกบการเลอกตงทจะมขนไดเปนอยางด ไมวาจะม

การอดแผนเสยงขนมาใหมหรอไมกตาม และแมวาผอานจะไมสามารถ

รองเปนเพลงไดกตาม ขอใหอานเนอรองมนตการเมองในฐานะงานกว-

นพนธทกวรรค ทกบรรทดตงแตตนจนจบ มนตการเมองเปนกวนพนธ

ทสมบรณทสดบทหนง ทไมควรจะละเลยเสยในการนำาไปเลาสและ

ถายทอดใหกนฟง

คำารณเปนนกรองทมประวตโชกโชนทสด เคยปลน และเคยตด

คก เปนพระเอกหนงไทยทเปนนกรองคนแรกทสด เลนไดเขาทาทสด

และรปรางไมเอาไหนทสด และทสดประการสำาคญ เขาตายไปอยาง

เงยบเชยบทสด เมอ 6 – 7 ปมาแลว คออดเฮโรอนตายในคก

20ไอพวกสพรรณ

นาเสยดายทนบวนชอของเขากจะเลอนหายไปพรอมๆ กบความ

ผกรอนของแผนเสยงทเขาเคยรอง นานๆ จะไดยนเสยงของเขาจากวทย

สกครง ฟงแลวครงใดกอดไมไดทจะคดถง

“มนตการเมอง” เปนเพลงหนงของคำารณ ทดงไมรเรองมาเมอ

สมยการเลอกตงเมอป 2500 เปดทงวทงวนควบไปกบการหาเสยงของ

ผสมครรบเลอกตงครงนน 17 ปมาแลวแตขอใหเรามาพจารณาเนอรอง

กนด

เสยงโฆษณาของนกการเมอง ยกเอาแตเรองทดงามมาพดจา

มหนงมาฉายใหชาวไรชาวนา ไดดไดชมกนทวหนา ระรนตนตากนทวไป

จะสรางไอโนนจะทำาไอนทยงขาดแคลน ทวทกถนทกแดนฟงด

ชางแสนจะชนใจ ถนนหนทางลำาคลองจะสรางใหมากมาย เลกเลยงวว

เลยงควายจะซอรถใหมาไถนา

ดอกดใจ แตนตอไปคงสขอารมณ ชาวนาพากนชนชมนยมดง

เขาพดมา พอเปนผแทนนงแทนอยในสภา ตงหลายปทผานมา จะไถนา

ยงตองใชควาย

ถนนหนทางทวาจะสรางกยงไมม มนกนอฐทรายกนปนป ถนน

จะมกนไดยงไง เขาเปนผแทนกนยงไมทนเทาไร ทรพยสนเงนทองม

มากมาย มนนาแปลกใจเมอคดขนมา

ปากบอกรกชาตผมฟงอนาถใจจรง เหนแตเขาจะชวงจะชง

ตำาแหนงใหญยงกนในสภา วงเตนหาเสยงกนเลยงกนใหญตามเหลาตาม

บาร บางคราวยกพวกเขาเขนฆา มนเหลอระอาผแทนเมองไทย

ผมขอวงวอนราษฎรทวทงแผนดน ไอพวกชอบโกงชอบกน

ไอพวกกงฉนอยาเลอกเขาไป เลอกแตคนดยงมอยอกมากมาย แลวพ

นองจะสขใจ และพาชาตไทยเรารงเรอง

ประชาชาตรายวน 6 ตลาคม 2517

21ไอพวกสพรรณ

22ไอพวกสพรรณ

นองนางบานนา

นาภมใจทเปนชาวนา

2

เพลงลกทงปจจบน ซงเปนเพลงประเภททรองโดยม

เนอความผกพนอยกบชาวนามากทสด แตกไมคอยม

นกแตงเพลงคนไหน คดใหลกซงไปถงความยงใหญ

ของชาวนา และสะทอนภาพออกมาใหปรากฏเลย

24ไอพวกสพรรณ

เดยวนใครๆ กชอบทจะพดถงเพลงเพอชวต เปนอาการสนองตอบ

สงเราภายนอกอยางหนงของเรา นอกเหนอไปจากความรสกรวม

อยางจรงใจทมตอเพลง เพราะสภาพทางสงคมและการเมองทได

เปลยนโฉมหนาไป โลกทศนทางการเมองทกวางขนของชนใน

สงคม มสวนอยางมากทกอใหเกดการเรยกรองเพลงทมเนอหา

สาระอนสะทอนภาพความเปนอยของชนสวนใหญในประเทศ

ตลอดจนมแนวคดสรางสรรคความดกวาในชวตทเปนอยปจจบน

แตเรากหาฟงเพลงประเภทนไดนอยมาก อำานาจทางการเมอง

โดยสวนรวมไดปดลอมบบบงคบนกแตงเพลงตลอดจนนกรองทงหลาย

ทงทางตรงและทางออม

เนอหาทงหลายทงมวลของเพลงทงลกทงลกกรงสวนใหญท

ผานมาจงมไดมอะไรทงอกเงย หรอกาวเทาไปจากทยนอย มแตยำาอย

กบทหรอไมกถอยหลง

“นองนางบานนา” เปนเพลงทแตงโดย ไพบลย บตรขน รองอด

267ไอพวกสพรรณ