Subjekti Međunarodnog poslovnog prava

Mr Nenad Baroš, viši asistent

Država kao subjekt MPP

• Međunarodi ugovori;• Odgovornost države za štetu (deliktna,

vanugovorna);• Neredovni odnosi (rat, sankcije, embargo,

krijumčarenje).

Ekonomski suverenitet, teritorija i granice države

• Ekonomska suvjerenost znači neotuđivo pravo svake države da dozvoli ili zabrani potpuno ili djelimično trgovinu sa inostranstvom, ili trgovinsku djelatnost stranih privrednih subjekata na svojoj teritoriji.

• Ekonomska teritorija jedne države predstavlja teritoriju na kojoj djeluju jedinstveni osnovni privredni propisi, utvrđujući jedinstvo tržišta i obezbjeđujući to tržište carinskim granicama.

Funkcije Ekonomske granice• Zaštita privrednog sistema koji odgovara državi;• Obezbjeđenje ekonomske samostalnosti države;• Omogućavanje trgovinske razmjene države sa

drugim državama.

Carinske unije• Pod carinskom unijom podrazumjeva se posebni

ugovorni odnos, u kojem se države ugovornice odriču svoje spoljne trgovinsko – političke individualnosti u korist novostvorene zajednice.

• Predstavlja ograničenje ekonomskog suvereniteta država članica carinske unije.

Slobodne carinske zone• Predstavljaju dio državne teritorije koji je izuzet iz

njenog carinskog prostora, na kome se primjenjuju carine za stranu robu i proizvode, ili se primjenjuju samo posebne mjere nadzora i olakšica u toku carinskog postupka.

• Konvencija o pojednostavljenju i harmonizaciji carinske procedure – Kjotska konvencija od 19. marta 1979. godine

Vrste slobodnh carinskih zona• Trgovačke (koriste se za uobičajene radnje sa

robom u cilju pripremanja robe za tržište);• Industrijske (dozvoljava se prerada robe).Slobodne carinske luke su dijelovi teritorijalnih

voda domaće države, koje su države bilo posebnim sporazumom, bilo na osnovu svoga propisa, odredile za slobodne luke, tj. luke van domašaja njihove carinske granice sa slobodnim dokovima i skladištima.

Suverenost i pravo imuniteta države u međunarodnim trgovačkim poslovima

• Teorija apsolutnog imuniteta;• Ograničeni (restriktivni) imunitet.

Odnos između odgovornosti države u vršenju javne vlasti (iurae imperii) i kada radnje države imaju komercijalni karakter (iurae gestionis).

• Izvršenje na državnoj imovini.

Međunarodne organizacije kao subjekti MPP

• Svojim sporazumima, konvencijama, preporukama, drugim aktima i mjerama, stvaraju pravne okvire i uslove za nastajanje konkretnih međunarodnih privrednih odnosa između poslovnih subjekata MPP;

• Neposredno, kao privredni subjekti, stupaju u međunarodne poslovne odnose.

• Djelimo ih na opšte i regionalne.

Međunarodne organizacije opšteg (univerzalnog) karaktera

• Organizacija Ujedinjenih nacija (OUN);• Opšti sporazum o carinama i trgovini – GATT;• Svjetska trgovinska organizacija – WTO;• Konferencija Ujedinjenih nacija o trgovini i razvoju –

UNCTAD;• Organizacija Ujedinjenih nacija za industrijski razvoj

– UNDIDO;• Međunarodni institut za unifikaciju pravila privatnog

prava – UNIDROIT;

• Međunarodna trgovinska komora – ICC;• Komisija UN za međunarodno trgovinsko pravo -

UNCITRAL;• Međunarodne finansijske organizacije:- Međunarodni monetarn fond - MMF,- Međunarodna banka za obnovu i razvoj,- Međunarodno udruženje za razvoj,- Međunarodna finansijska korporacija – IFC,- Multilateralna agencija za investicione garancije,- Međunarodni centar za rješavanje investicionih

sporova.

Međunarodni monetarni fond• Od 01. do 22. jula 1944. godine na konferenciji u

Breton-Vuds-u predstavnici 44 zemlje su se složili o osnovnim principima rada MMF-a, kompromisom između Vajtovog i Kejnsovog plana.

• Ciljevi fonda su:- Razvoj međunarodne monetarne saradnje,- širenje i ravnomjerni razvoj međunarodne trgovine uz

održavanje visokog stepena zaposlenosti i realnog dohotka,

- razvoj proizvodnih snaga i realizacija privredne politike,

- doprinos stabilnosti valutnih kurseva uz podsticaj platnog prometa među državama članicama,

- uvođenje multilateralnog sistema plaćanja po tekućim transakcijama između zemalja – članica i ukidanje deviznih ograničenja koja sprečavaju porast obima svjetske trgovine,

- ulivanje povjerenja zemljama – članicama, stavljanje sredstava Fonda na raspolaganje, uz odgovarajuće obezbjeđenje,

- uravnoteženje platnog bilansa zemalja članica bez pribjegavanja mjerama koje bi bile štetne za nacionalno i međunarodno blagostanje,

- skraćivanje vremenskog trajanja i smanjenje stepena neuravnoteženosti platnih bilansa zemalja – članica.

• Organi fonda su:- Skupština guvernera (po jedan guverner i zamjenik za

svaku zemlju članicu),- Izvršni odbor (vodi opšte poslove Fonda),- Generalni direktor (predstavlja Fond).

Međunarodna banka za obnovu i razvoj• Međunarodna banka za obnovu i razvoj je osnovana krajem

1944. godine sa ciljem da se pomaže obnovu i izgradnju ratom razorene privrede u državama – članicama, kao i da podstakne privredni razvoj u nedovoljno razvijenom zemljama.

• Ciljevi banke predefinisani 1999. godine tako da je danas osnovni cilj snižavanje siromaštva u srednje razvijenom zemljama i platežno siromašnijim državama.

• Organi banke su:- Skupština banke (najviši organ),- Izvršni odbor direktora (24 izvršna direktora),- Predsjednik Banke.

Stvaranje univerzalne trgovinske organizacije

• Oktobra 1947. godine potpisan je Opšti sporazum o carinama i trgovini (General Agreement on Tarifs and Trade – GATT).

• Ima karakter višestrukog trgovinskog ugovora. Sadrži klauzulu najvećeg povlašćenja, sistem nacionalnog tretmana i tarifni dio.

• Osnovna načela koja proizilaze iz teksta GATT-a su:- Princip pregovaranja i učvršćivanja carinskih koncesija i

povlastica,- Princip zabrane kvantitativnih ograničenja i- Princip nediskriminacije.

• Urugvajska runda multilateralnih trgovinskih pregovora u periodu od 1986-1994. godine, okončana je Sporazumom iz Marokeša koji je stupio na snagu dana 01.01.1995. godine koji se smatra datumom nastanka Svjetske trgovinske organizacije (World Trade Organization – WTO)

• Osnovni zadaci WTO:- Uređivanje međunarodne trgovine,- Realizacija funkcije foruma za trgovinske pregovore,- Rješavanje nastalih sporova,- Praćenje trgovinske politike pojedinih zemalja,

- Pružanje tehničke pomoći zemljama u razvoju i saradnja sa drugim međunarodnim organizacijama.

• Organi WTO:- Ministarska konferencija,- Generalni savjet,- Sekretarijat.

Međunarodne organizacije regionalnog karaktera

• Regionalne ekonomske komisije OUN;• Organizacija za ekonomsku saradnju i razvoj (OECD);• Evropska Unija;• Savjet za uzajamnu ekonomsku pomoć (CEV);• Zajednica Nezavisnih Država – ZND;• Latinsko američka zona slobodne trgovine (LAFTA);• Udruženje za slobodnu trgovinu zemalja Centralne

Amerike;

• Sevjerno – američki sporazum o slobodnoj trgovinskoj razmjeni - NAFTA;

• Azijsko – pacifička ekonomska korporacija – APEC;• Organizacija zemalja izvoznica nafte – OPEC;• Magreb.

Evropska unija• “Sedam dana koji su stvorili Evropu”• Prvi dan: Ugovor o osnivanju Evropske zajednice za

ugalj i čelik potpisan 18. aprila 1951. godine – “Rađanje Evrope”.

• Drugi dan: 25.mart 1957. godine u Rimu osnivanje Evropske ekonomske zajednice od strane šest država (Francuska, Belgija, Italija, Holandija, Njemačka i Luksemburg). Ciljevi EEZ su stvaranje carinske unije, zajedničkog tržišta i svestrana uzajamna privredna pomoć.

• Treći dan: 20.jul 1963. godine – države članice EEZ su u Juandi 20. jula 1963. godine potpisale konvenciju o određenim pogodnostima koje se garantuju bivšim kolonijalnim afričkim zemljama u oblasti trgovine i finansijske pomoći – početak međunarodne uloge.

• Četvrti dan: 1.januar 1973. godine – Prvo proširenje EEZ (Danska, Irska, Ujedinjeno kraljevstvo Velike Britanije i Sjeverne Irske).

• Peti dan: 7-10. jun 1979. godine – Prvi neposredni izbori Evropskog parlamenta na osnovu opšteg prava glasa.

• Šesti dan: 17. februar 1986. godine – potpisivanje Unitarnog evropskog akta – jačanje nadležnosti i odlučivanja savjeta EU.

• Sedmi dan: 01.11.1993. godine stupa na snagu ugovor o Evropskoj Uniji potpisan 7. februara 1992. godine u Mastrihtu. Ugovorom se EZ transformiše u EU.

Institucije EU• Evropski parlament - demokratski izabrani organ od

svih građana država članica evropske unije;• Evropski savjet – na nivou šefova država, ili šefova

vlada država – članica;• Savjet EU (savjet ministara) nadležan da:- usklađuje opštu ekonomsku politiku država – članica,- raspolaže ovlašćenjima za donošenje odluka,- prenosi na Komisiju ovlašćenje za sprovođenje odluka koje

donosi.• Komisija EU – izvršni organ unije i odgovara

Evropskom parlamentu.

Pravosudni organi EU• Sud pravde – treba da obezbjedi poštovanje prava pri

tumačenju i primjeni evropskih ugovora i “evropskog prava”;

• Sud prve instance;• Sud za evropsko računovodstvo;

Hvala na pažnji!