Su yol alt yapısının oluşturulmasında zeminin

sıkıştırılmasına yardımcı olarak kullanılır.

Üst yapının temel ve alttemel tabakalarının

sıkıştırılmasında kullanılır.

Ancak, yapımı tamamlanıp trafiğe açılmış bir

yolun gerek yüzeysel gerekse yeraltı suyuna

karşı sürekli olarak korunması gerekmektedir.

Yol tabanı ve gövdesini oluşturan zemin tamamen veya kısmen suya doygun duruma geçerse , zemin içsel sürtünme katsayısı azalacağından kayma mukavemeti düşer , dolayısıyla taşıma gücünde azalma meydana gelir.

Kil ve silt gibi bazı zeminler bünyelerine su aldığında hacim değişikliği gösterirler. Bunun sonucunda oluşan kabarmalar üst yapıda kırılma ve dağılmalara yol açar.

Zemin bünyesinde bulunan serbest , kapilar ve adsorbe halindeki su sıcaklık değişimi ile fiziksel değişim gösterir. Bunun sonucunda taşıma gücünde azalma oluşur.

Yağışlardan sonra oluşan yüzeysel sular yol yüzeyini yani kaplama ve banket ile yarma ve dolgu şevlerinin erozyonuna neden olurlar.

Yol yüzeyinde oluşan su birikintileri lastik ile yol arasındaki sürtünme katsayısını azalttığı için kazalara neden olur.

Yolun yarma kesimlerinde, yol gövdesine doğru olan yeraltı suyu akımları zeminde kayma yüzeyleri oluşturarak yarma şevinin stabilitesini bozup heyelana neden olurlar.

Drenaj; yol platformu ve yol ile ilgili yağış

havzasına yağmur , dolu ve kar halinde düşen ve

doğal yataklarda akan yada çukur yerlerde biriken

yüzeysel sular ile zemin danesi arasındaki

boşluklarda durgun veya akar halde bulunan yeraltı

sularının yola ve çevreye zarar vermeyecek şekilde

kontrol altına alınıp uzaklaştırılmasıdır.

Yüzeysel drenaj ve yeraltı drenajı olmak üzere

iki çeşittir.

Drenaj yönünden iyi bir geçki seçimi veprojelendirme için;

Kolaylıkla su altında kalabilecek vadi tabanları yerineyamaçlar ve yeraltı su düzeyinin derinde olduğu bölgelertercih edilmelidir.

Düz arazide , kırmızı çizgi sağanak sonucu yolun su altındakalmasını önleyecek şekilde yukarıdan geçirilmelidir.

Bir akarsu boyunca giden yollarda , kırmızı çizgi , akarsuya aiten yüksek su düzeyinin üzerinde kalmalıdır.

Tepelerin aşılması sırasında daha az kar tutan güney yamaçlartercih edilmelidir.

Su ile temas halinde kolaylıkla hacim değiştirebilen zeminlibölgelerden geçilmemelidir.

Yolun inşaatı sırasında doğal su kaynakları ve yataklarımümkün mertebe aynen muhafaza edilmelidir.

Zemin etüdü ve sonuçlarına göre özel drenaj sistemigerektiren yerler belirlenip drenaj projeleri yapılıpuygulanmalıdır.

Yol yüzeyine verilecek enine ve boyuna eğim bölgedeki yağışmiktarı ve kaplama cinsine uygun seçilmelidir.

1.Kenar Hendekler: Yol yüzeyi, yarma şevleri ve bazı

yeraltı drenaj tesislerinden gelen sular ile civar araziden

yola doğru akan suların toplanıp uzaklaştırılması kenar

hendekleri ile sağlanır. Bu hendekler genellikle yarma

içinde kalan yol kesimlerinde inşa edilirler.

2.Kafa Hendekleri: Erozyona müsait arazide, yamaçlardan

gelen yağış ve sızıntı sularının yarma şevlerini bozup

sürüntü maddelerinin kenar hendeği doldurmasını önlemek

amacı ile yarma şevinin üst çizgisine 4-10 m mesafede

olmak üzere inşa edilirler.

Sürekli olarak akan yada yağış sonucu oluşan küçük akarsuları

yol gözdesinin bir tarafından diğer tarafına geçirmede

kullanılan hidrolojik sanat yapıları,

o Boru menfezler

o Kutu menfezler

o Kemerli menfezler

o Tabliyeli menfezler (Köprüler)

1.Boru Menfezler: Fazla yüksek olmayan dolgu altlarında

kullanılan boru menfezler, beton veya betonarme olarak

daire veya sepet kulplu şekilde dökülürler. Kırılma ve

çatlamaları kolaylaştığı için yüksek dolguda kullanılmazlar.

Daire kesiti olanlar 0,60-0,80-1,00 ve 1,20 m

çapındadırlar.

Boru menfezlerin uzunluğunu azaltmak ayrıca

menfeze giren ve çıkan suyun yolun

gövdesine zarar vermemesi için menba ve

mansap kısmına beton veya kagirden baş

duvar yapılır.

2.Kutu Menfezler: Bu menfezler her iki ucunda yani memba

ve mansap tarafında kanat duvarları bulunan kutu kesitli,

betonarme menfezlerdir.

Serbest açıklığı 1,00-1,50 m olanlar en fazla 15,00 m

Serbest açıklığı 2,00-2,50-3,00 m lanlar ise en fazla 9,00 m

dolgu altında kullanılabilir.

İki veya üç gözlü olanlar ise en fazla 6,00m dolgu

yüksekliğine kadar kullanılabilir.

Standart kutu menfezlerin yapımı sırasında aşağıdaki esaslara

uyulur; (Kısım 313)

..\..\..\Karayolları Yayınları\KGM-Teknik-Sartnamesi-2013.pdf

Kullanılan beton 350 dozludur

Menfezin oturacağı zemine 5cm kalınlığında 150 dozlu

grobeton dökülür.

Menfez taban uzunluğu 15 m yi geçerse 30 m’ye kadar bir

diletasyon derzi menfez ortasına 30 m’yi aşarsa banket uç

noktalarına denk gelecek şekilde 2 adet derz bırakılır.

Arazi fazla eğim değişikliği gösteriyorsa; menfez taban

eğimi araziye uydurulur ve birden fazla eğimde yapılabilir.

Düzensiz oturmaları engellemek için menfez kenar

dolgularına dikkat edilmelidir.

Menfezin yapımı bittikten sonra yan ve üst yüzeylerine,

ayrıca kanat duvarlarının dış yüzeyine katran sürülür.

C:\Users\Lenovo\Downloads\bülent

gülaydın123.xls

C:\Users\Lenovo\Downloads\5 x 5

Arguvan.xlsx

3.Kemer Menfezler : Büzler ve kutu menfezler belli bir

dolgu yüksekliğine kadar kullanılabildiklerinden yüksek

dolgular altında kemer menfezler uygulanır. Bu menfezler

kagir veya beton kemerli olurlar. Üzerindeki dolgu

yüksekliğine , geçireceği debiye ve taban eğimine göre

boyutları belirlendikten sonra önceden hazırlanmış tiplere

göre projeleri hazırlanır.

KGM tarafından serbest açıklığı 0,70-1,00-10,00 m olan

kemer menfezler için tip projeler mevcuttur.

4.Tabliyeli Menfezler : Beton veya kagir kenar ayaklar ve

ricat duvarları ile üst tabliyeden oluşurlar.Açıklık adedi ne

olursa olsun iki kenar ayak mesnedi arasındaki mesafe 8 m

den küçük ise tabliyeli menfez , 8 m den büyük ise köprü

olarak isimlendirilir. Bu tip menfezlerde , bordürler

arasındaki açıklık ,

Tali köy yolları için 4m

İşlek köy yolları için 6m

İl yolları için 7m

Devlet yolları için 8m

https://insapedia.com/menfez-nedir-menfez-cesitleri-nelerdir/

Yüzeysel drenajda kullanılan menfezlerin tipinin seçimi ayrıca

seçilen tipin boyutlandırılabilmesi için herşeyden önce bu

menfeze gelecek olan su miktarının bilinmesi ile mümkündür.

Akış miktarının hesaplanmasında kullanılmakta olan en

yaygın bağıntılardan olanı;

Q= Menfeze gelecek max. akış miktarı yani debi (m3/sn)

C= Akışın yağışa oranını gösteren akış katsayısı (boyutsuz)

I= Toplanma süresine eşit sürede yağış şiddeti

A= Söz konusu menfeze gelecek akış ile ilgili yağış havzası

alanı

Kent içi yollarda, kenar hendeklerin görevini

bordür kenarında tesis edilen bordür oluğu

olarak adlandırılan kısımlar yerine getirir.

Bir oluğun su akıtma kapasitesi; oluk

kesitine, boyuna eğime ve yüzey pürüzlülük

katsayısına bağlıdır.

Yeraltı drenajında amaç, yol kaplaması altındaki zeminde

bulunan suyun yola zarar vermeyecek şekilde kontrol altına

alınıp uzaklaştırılmasıdır.

Yeraltı suyu drenajında yapılacak ilk iş yüzeysel suların, yol

gözdesine sızmasını azaltmaktır. Bu yola yeterli enine

eğim vermek, su geçirmez bir kaplama inşa etmek ve

sürekli akış halinde bulunan suların yol gövdesi ile olan

temasını önlemek ile olur.

Arazi araştırması: Yolun geçtiği bölgedeki diğer yol ve

yapıların incelenmesi ile görülebilen bilgilerin toplanması.

Zemin araştırması: Yol gövdesinin oturduğu zeminin

yapısını anlamak amacıyla yapılan çalışmadır.

Sondajlar: Zemin tabakalarının ve yeraltı suyunun

durumunu daha yakından tanımak amacıyla yapılan

çalışma.

Yeraltı suyunun gözlenmesi :Yeraltı suyunun derinliği ,

debisi , debinin değişimi , akış yönü ve akış hızı gibi

bilgilerin toplanması.

Analiz ve değerlendirme: Elde edilen bilgiler sonucu zemin

veyeraltı suyunun çeşitli özelliklerine göre projenin

hazırlanması.

1.Kör drenler

Yeraltı su düzeyinde yapılacak az miktarda bir indirmenin

yeterli olabileceği yerlerde taş dolgulu kör drenlerin

kullanılması mümkündür.Butip drenlere Fransız tipi drende

denir. Bu dren sisteminin uygulanabilmesi için drene edilecek

suyun miktarının fazla olmaması ve kullanılacak taşın ucuza

sağlanabilmesi gerekir.

2.Borulu drenler

En çok kullanılan sistem olan bu drenlerde pişmiş kil borular ,

asbetli çimento borular , delikli veya deliksiz beton borular

ile sac borular yada PVC borular kullanılır.

3.Kılçık drenler

Özellikle yarma içerisinde yol gövdesinin oluşturduğu taban

zemini sürekli olarak yeraltı suyu etkisinde kalabilir .Bu gibi

yerlerde yol gövdesinin altına yol ekseni ile belirli bir açı

yapan enine drenler tesis edilir.

Kör dren veya borulu drenlerin tesisleri sırasında dikkat

edilecek en önemli hususlardan biriside hendek taban

eğimlerinin doğru olarak verilmesidir.Aksi takdirde dren

sistemi çalışmaz .Uygulanacak minimum eğim 0.005

dir.Deliksiz beton boru kullanılıyorsa su akışı boruların ek

yerlerinden bırakılan çatlaklardan sağlanacağından bu

aralığın yeterli şekilde bırakılması gerekir.

Boşluklu beton veya delikli borularla tesis edilen drenlerde

ek yerlerinden alınması söz konusu olmadığından bitümlü bir

malzeme ile kapatılmalıdır.

Diğer yeraltı dren sistemleriHeyelan tehlikesi bulunan bölgelerde uygulanan drenaj galerileri ,

yatay drenler,kemer taş drenler ve yumuşak , bataklık bölgeler

üzerine oturtulan yüksek dolgular için tesis edilen düşey kum

drenleri bu konuda belirtilebilecek ileri dren sistemleridir.

Gerek yüzeysel ve gerekse yeraltı drenajı ile ilgili tesislerin

beklenen görevlerini yerine getirebilmeleri için bunların

sürekli olarak bakım altında tutulmalarında zorunluluk vardır.

Genellikle yağış mevsimi başında ve sonunda olmak üzere

yılda iki defa yapılacak olan bu periyodik bakımlar sırasında

başlıca, kenar hendekler, kafa hendekleri ve menfezler

temizlenir, ayrıca yeraltı dren tesislerine ait deşarj

noktalarının kar, buz, çalı v.b. yabancı maddelere karşı

korunmaları sağlanır.

Hendeklerin temizlenmeleri sırasında çıkan sürüntü

maddeleri yolun banket kısmında bırakılmadan

uzaklaştırılmalıdır. Aksi taktirde aynı maddeler kısa süre

sonra tekrar hendeği doldurur. Bakım sırasında dikkat

edilmesi gereken diğer bir hususda, görülen mevzi kırılma ve

bozulmaların onarılıp eski duruma getirilmesidir.