su olcumleri ve hidrolik projelendirme
TRANSCRIPT
SU ÖLÇÜMLERİ VE HİDROLİK PROJELENDİRME
ZİYAATTİN DURMAZMETEOROLOJİ MÜH.
DSİ GENEL MÜDÜRÜLÜNDEN EMEKLİ ŞUBE MÜDÜRÜ
MEHMET HARUN ASKEROĞLUİNŞAAT Y.MÜH.
BAR-SU PROJE VE İNŞ.TİC.LTD.ŞTİ.
SUYLA İLİGİLİ NELER ÖLÇÜLÜYOR
• AKARSULARIN DEBİSİ
• AKARSU, TABİİ GÖL VE BARAJ SU SEVİYELERİ
• RÜSUBAT (SEDİMENT) MİKTARI
• SULAMA SUYUNA YÖNELİK KALİTE ÖLÇÜMLERİ
DEBİ ÖLÇÜMLERİ
1-DOĞRUDAN SUYA GİRİLEREK
2-YARDIMCI TESİSLER KULLANILARAK
YAPILIR
DEBİNİN TARİFİ
DEBİ: BİR KESİTTEN 1 SANİYEDE GEÇEN
SU MİKTARIDIR.
DEBİ ÖLÇÜMÜ İÇİN ÖNCELİKLE MULİNE CİHAZI İLE SU HIZI ÖLÇÜMÜ YAPILIR.
DEBİNİN HESABI
ÖLÇÜLEN SU HIZI AKARSUYUN ENKESİTİ İLE ÇARPILMAK SURETİYLE ENKESİTTEKİ DEBİ HESAPLANIR.
FORMÜLÜ: Q=AxV ŞEKLİNDEDİR. Q: DEBİ (m3/s), A=(m2), V=(m/s)
DOĞRUDAN SUYA GİRİLEREK (SAPTA)su hızı maksimum 1 – 1.5 m/sn
su derinliği maksimum 1 m
DEBİ ÖLÇÜMLERİ
ASKIDA YARDIMCI TESİSLER YARDIMI İLE (OTOKREN İLE)
su hızı maksimum 2.5 m/snsu derinliği maksimum2.5 -3 m
DEBİ ÖLÇÜMLERİ
ASKIDA YARDIMCI TESİSLER YARDIMI İLE (TELEFERİK İLE)
su hızı maksimum 2.5 m/snsu derinliği 2.5 m ve üzeri
DEBİ ÖLÇÜMLERİ
ASKIDA YARDIMCI TESİSLER YARDIMI İLE (DONAV TESİSİ İLE)
su hızı maksimum 2.5 m/sn
DEBİ ÖLÇÜMLERİ
ASKI TESİSİ KURULAMAYAN YERLERDE BOTTAsu hızı maksimum 2 – 2.5 m/snsu derinliği maksimum 2 m
DEBİ ÖLÇÜMLERİ
DEBİ ÖLÇÜMÜ
YENİ ÖLÇÜM SİSTEMLERİYLE (AKUSTİK, ULTRASONİK)
SU ÖLÇÜM FAALİYETLERİ
Su Ölçümleri Ülke Genelinde DSİ Tarafından
1457 Akım Gözlem İstasyonu (AGİ)
İle Yapılmaktadır.
SU SEVİYESİ
EŞEL LİMNİGRAF (KAYDEDİCİ)
İLE ÖLÇÜLMEKTEDİR.
RÜSUBAT ÖLÇÜMÜ
BARAJ VE GÖLETLERİNÖLÜ HACİM HESAPLARIİÇİN ÖLÇÜLÜR
Sığ sularda : DH-48 ile yapılan
Askıda alınan:DH-49 ile yapılan
SULAMA SUYU KALİTESİ ÖLÇÜMLERİ
Sulama suyu kalitesinin tespitine yönelik olarak alınan numuneler laboratuvarlarda analiz edilerek, PH, elektriksel iletkenlik, Anyon ve Katyonları ölçülerek sulama suyunun sınıfı tespit edilir.
SU ÖLÇÜMLERİNDE
KLASİK ÖLÇÜMLER ve MODERN TEKNİKLER Birlikte KULLANILMAKTADIR
AKIM GÖZLEM İSTASYONLARI
KLASİK İSTASYONLAR
YENİ TEKNOLOJİLER
UYDU
GSM
TELEFON
GPRS
UYDU BAĞLANTILI AKIM İSTASYONLARI
DEĞERLENDİRMELER
İSTASYONLARDAN GELEN VERİLER ELEKTRONİK ORTAMDA BİLGİSAYAR PROĞRAMLARI YARDIMIYLA DEĞERLENDİRİLMEKTEDİR.
DEĞERLENDİRME
Yapılan debi ölçülerine göre yataktaki değişimler de göz önüne alınarak “Akım Anahtar Eğrisi” çizilir. Böylelikle “Seviye – Debi Bağlantısı” yapılır ve seviyelere denk gelen debiler okunur.
NİHAİ VERİLERİN ELDE EDİLMESİ
VERİLERİN YAYINLANMASI
ELDE EDİLEN DEĞERLER;
AKIM GÖZLEM YILLIKLARI ADI ALTINDA GÜNLÜK, AYLIK
ORTALAMA AYLIK MAKSİMİM VE MİNİMUM YILLIK MAKSİMUM DEĞERLERİN VERİLDİĞİ BİLGİLERLE KİTAP HALİNDE YAYINLANMAKTADIR.
TURNAÇAYIRI BARAJININ AYLIK DOĞAL AKIMLARI (hm3)
İstasyon No : Suyun adı : BALIKLI Ç. SU TEMİN TABLOSU Yağış Alanı: 89.1km2
İstasyonun Adı : TURNAÇAYIRI BARAJI Birimler: hm³
Su Yılı EKIM KASIM ARALIK OCAK ŞUBAT MART NİSAN MAYIS HAZIR. TEMM. AĞUST. EYLÜLYıllık Top.
1990 1,00 1,24 1,32 1,32 1,19 1,36 9,27 17,85 11,14 7,15 2,14 1,01 55,981991 0,77 0,62 0,74 0,68 0,62 1,24 8,42 12,16 9,61 7,35 4,12 2,62 48,941992 2,55 2,47 2,51 2,51 2,35 2,51 4,87 11,56 13,69 8,76 4,78 2,60 61,141993 2,47 2,30 1,95 1,89 1,71 1,89 6,06 12,75 12,67 8,84 4,56 2,34 59,421994 1,83 1,41 1,23 1,23 1,11 1,23 4,36 5,86 5,17 2,76 1,92 1,19 29,311995 1,40 1,16 0,86 0,69 0,76 0,82 4,51 13,43 11,56 6,73 3,45 2,32 47,691996 2,24 2,10 2,30 1,07 0,92 1,13 3,54 15,22 9,52 7,34 4,38 2,75 52,511997 2,76 2,55 2,86 3,60 3,74 4,12 5,05 14,37 12,24 7,90 5,03 3,15 67,361998 4,49 3,97 3,08 3,26 2,56 5,48 12,93 12,53 9,24 5,01 3,06 1,97 67,571999 2,68 2,56 2,68 2,49 2,14 4,84 9,09 10,65 7,03 2,46 1,47 1,29 49,372000 1,66 1,46 1,16 0,93 0,69 0,64 8,31 9,18 7,87 4,37 2,61 1,67 40,542001 1,96 1,50 1,15 1,20 0,93 2,07 4,28 7,11 7,45 3,85 2,23 1,24 34,942002 0,78 0,63 0,51 0,65 0,47 0,46 3,92 8,60 12,95 9,21 5,09 3,67 46,932003 2,25 1,78 1,67 1,44 1,40 1,48 6,94 10,92 9,18 5,27 2,58 2,00 46,922004 2,06 2,35 1,82 1,56 0,80 3,46 7,37 14,38 17,76 10,29 4,81 2,08 68,752005 1,37 1,15 0,89 0,61 0,41 0,42 8,16 15,67 15,08 9,19 3,78 2,40 59,152006 1,77 2,20 1,76 1,01 0,83 1,13 11,70 17,44 15,99 9,47 4,43 2,62 70,352007 2,50 3,23 2,22 2,11 1,72 1,99 2,61 19,33 10,34 4,88 3,10 1,83 55,842008 1,63 1,75 1,50 1,27 1,03 2,50 7,46 8,13 10,14 6,72 4,09 2,06 48,302009 2,12 1,29 1,22 1,18 1,04 1,32 4,70 13,91 15,03 13,35 5,27 1,72 62,15
ORT. 2,01 1,89 1,67 1,53 1,32 2,00 6,68 12,55 11,18 7,04 3,65 2,13 53,66Not: 21-252 no lu AGIden allanlar oranındataşınarak elde edilmiştir.
İSTASYONDAKİ MAKSİMUM DEBİLER Irmak BALIKLI Ç.
Adı ESENDORUKNo-Kur 21-252 DSİ
Alan 105,2 km²Kot 1.860 mYıl Yeb g-ay
1990 16,50 27.04.19901991 16,50 16.05.19911992 10,00 29.05.19921993 16,50 19.04.19931994 5,14 21.04.19941995 13,20 03.06.19951996 9,48 02.05.19961997 10,00 20.04.19971998 1999 2000 6,70 13.04.20002001 5,50 27.05.20012002 8,04 04.06.20022003 7,16 25.05.20032004 12,60 01.06.20042005 10,00 24.04.20052006 11,30 11.03.20062007 19,00 09.05.20072008 6,70 23.04.20082009 12,70 22.05.2009N-Yıl 18UDF G
2 10,3 5 14,8 10 17,8 25 21,6 50 24,4 100 27,2
TURNAÇAYIRI BARAJI TAŞKIN DEBİLERİ
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 42 44 46 48 50
Debi(
m3/s
)
Zaman(Saat)
Q100= 47,3 m3/sV100 = 1,77 hm3
ŞEKİL: 3.7 TURNAÇAYIRI BARAJI TEKERRÜRLÜ TAŞKIN DEBİ GRAFİKLERİ
Q50= 40,5 m3/sV50 = 1,57 hm3
Q25= 34,0 m3/sV25 = 1,38 hm3
Q10= 25,9 m3/sV10 = 1,13 hm3
Q5= 20,2 m3/sV5 = 0,95 hm3
Q2= 12,4 m3/sV2 = 0,71 hm3
Baz akım = 5,5 m3/s
SUYU ÖLÇMENİN SEMERESİ
SUYU ÖLÇMENİN SEMERESİ
SUYU ÖLÇMENİN SEMERESİ
SUYU ÖLÇMENİN SEMERESİ
SUYU ÖLÇEMEMENİN SONUCU…
A) BARAJ PROJELERİNDE
HİDROLOJİK VERİNİN SU YAPILARINDA KULLANILMASI
KILIÇKAYA BARAJI GÖVDESİMANSAP GÖRÜNÜMÜ
ALTINKAYA BARAJI GÖVDESİMANSAP GÖRÜNÜMÜ
HİDROLOJİK VERİNİN SU YAPILARINDA KULLANILMASI
-SULAMA PROJELERİNDE
HARRAN SULAMA ANAKANALI
YAĞMURLAMA SULAMAYA BİR ÖRNEK
DAMLAMA SULAMAYA BİR ÖRNEK
HİDROLOJİK VERİNİN SU YAPILARINDA KULLANILMASI
-TAŞKIN KORUMA PROJELERİNDE
TRABZON MERKEZ DERE ISLAHI
ANTALYA-AĞVA
KARABÜK-TEFER PROJESİ
-BARAJ TİPİ VE EBATLARI
-BARAJ YARDIMCI TESİSLERİ-DOLUSAVAKLAR (GÖVDE ÜSTÜNDE/YAMAÇLARDA)
-KARŞIDAN ALIŞLI-YANDAN ALIŞLI-KONTROLLÜ (KAPAKLI)-KONTROLLÜ (LASTİK SAVAKLI)
- SU ALMA YAPILARI-YAMACA YASLI-ŞAFT TİPİ-KULE TİPİ-GÖVDEYE YASLI
- DERİVASYON TESİSLERİ-TÜNEL/KONDÜVİ- AÇIK KANAL
-HES TİPİ VE KAPASİTESİ
HİDROLOJİK VERİNİN BARAJ PROJELERİNDE KULLANILMASI
-MUTLAK KAMULAŞTIRMA KOTLARININ BELİRLENMESİ
-İŞLETME ÇALIŞMASI VE BARAJ YÜKSEKLİĞİ-MİNİMUM SU SEVİYESİ (Min.S.S.)-MİNİMUM İŞLETME SU SEVİYESİ (M.S.A.S.)-NORMAL SU SEVİYESİ (N.S.S.)
Min.S.S.
M.S.A.S.
N.S.S.
SIR BARAJI GÖVDESİ MEMBADAN GÖRÜNÜMÜ
PROJECİ
SU KALİTESİ
İŞLETME ÇALIŞMASI VE BARAJ YÜKSEKLİĞİNİN TAYİNİ
BARAJ KRET KOTUNUN BELİRLENMESİ
Min.S.S.M.S.A.S.N.S.S.
Maks.S.S.
TAŞKIN HİDROLOJİSİ VE BARAJLAR
BAZI BARAJLAR BİRDEN FAZLA AMACA HİZMET EDEBİLİR. TAŞKIN KONTROLÜ DE BUNLARDAN BİRİDİR VE BU TİP BARAJLARDA TAŞKINDA GELEN SUYUN BİR KISMI REZERVUARDA DEPOLANIR VE KONTROLLÜ OLARAK MANSABA BIRAKILIR.
GİRİŞ HİDROGRAFI - ÖTELENMİŞ HİDROGRAFZAMAN (sn) TİPİK BARAJ KESİTİ
MİN. SU SEV.
MİN. SU ALMA SEV.
N.S.S.SEV.
VTAŞKIN
VTAŞKIN= Vdepo+Vatılan
Vatılan
Maks.S.SEV.
Vdepo
TAŞKIN HİDROLOJİSİ VE BARAJLAR
Taşkın kontrolü amacı taşımayan barajların dizayn edileceği taşkın debileri,
- Yüksekliklerine, - Gövde Tipine (Beton veya Dolgu), - Depolama Hacimlerine,-Yıkılmaları halinde mansapta yerleşim alanlarının
bulunmasına ve maddi hasara sebebiyet verebilmelerine göre belirlenir.
Barajlar ve yardımcı yapıları genelde;
Q2.33, Q5, Q10, Q25, Q50, Q100,Q500,Q1000,Q10000’e kadar frekanslı taşkın debileri ile Muhtemel Maksimum Feyezan(MMF) değerine göre projelendirilir.
TAŞKIN HİDROLOJİSİ VE BARAJLAR
1-DOLGU DİZAYN TAŞKIN DEBİSİ KRİTERİ
a)H>25 m Dolgu Barajlar MMF
b)H<25 m Dolgu Barajlar veya göletler-Vdepolama < 1 hm3 Q500-Vdepolama = 1.0~5.0 hm3
-Yıkılması halinde büyük maddi zarar veya can kaybı beklenmiyor Q1000-Yıkılması halinde büyük maddi zarar veya can kaybı bekleniyor Q10000-Vdepolama > 5.0 hm3
-Yıkılması halinde büyük maddi zarar veya can kaybı beklenmiyor
-Yıkılması halinde büyük maddi zarar veya can kaybı bekleniyor
Q10000MMF
BARAJIN GÖVDE TİPİ
TAŞKIN HİDROLOJİSİ VE BARAJLAR
2-BETONDİZAYN TAŞKIN DEBİSİ KRİTERİBARAJIN GÖVDE TİPİ
a)H<25 m Beton Barajlar Q500b)H>25 m Beton Barajlar veya göletler
-TAŞKIN ÖTELEMESİZ FEYEZAN PİKİ Q1000Q10000-TAŞKIN ÖTELEMELİ FEYEZAN
-(Mansap Şartları Uygun İse Gövde Üzerinden Su Aşmasına İzin Verilebilir, Aksi Halde MMF Durumu da Etüt Edilir.)
DERİVASYON TÜNELİ VE BATARDO SEDDELERİ
Derivasyon tüneli ile memba ve mansap batardoları yapının kuruda inşasını sağlamak için gerekli olan geçici yapılar olacağından, derivasyon tünelinin dizayn taşkın debisi, yapının büyüklüğü ve inşaatın kritik süresini göz önünde bulundurarak seçilir.
TAŞKIN HİDROLOJİSİ VE BARAJLAR
BARAJIN GÖVDE TİPİ1-DOLGU
DİZAYN TAŞKIN DEBİSİ KRİTERİ
H<25 m Dolgu Barajlar veya göletler Q10 (hava paysız) ,
H>25 m Dolgu Barajlar
Q25 (hava paylı)
Q25 (hava paysız) , Q50 (hava paylı)
2-BETON Q10 (hava paysız) , Q25 (hava paylı)
MENBADA MESKUN MAHAL YOK İSE => Q100 yıllık frekanslı,
MENBADA MESKUN MAHAL VAR İSE => Q500 yıllık frekanslı,
HER KOŞULDA (N.S.S.+1.00 m.)
TAŞKIN HİDROLOJİSİ VE BARAJLARKAMULAŞTIRMA KOTLARININ TAYİNİ
KRİTER DEBİ
Barajın gövde tipinden bağımsız olarak rezervuarın mutlak kamulaştırma kotunun tayini için,
TEŞEKKÜRLER