su kaynakları -454- hidrojeoloji mühendisliği

Su Kaynakları Su Kaynakları -454--454-

Hidrojeoloji MühendisliğiHidrojeoloji Mühendisliği

Prof.Dr.Prof.Dr.İbrahim GÜRERİbrahim GÜRER

GRUP -1-GRUP -1-Su SondajıSu Sondajı

Index:Index:

• Su sondajının tanımıSu sondajının tanımı

• Sondalama yöntemleriSondalama yöntemleri

• Su sondalama çeşitleri ve Su sondalama çeşitleri ve ekipmanlarıekipmanları

http://www.simtesas.com/Tr/katalog.htm

http://www.zeminarastirmamerkezi.com/

Su sondajının tanımıSu sondajının tanımı

Sondalama kelime anlamı olarak yerin derinliklerine Sondalama kelime anlamı olarak yerin derinliklerine ulaşmak için yapılan delme işlemine denir. Delme ulaşmak için yapılan delme işlemine denir. Delme işlemi sondalama makinesi ile sondörler tarafından işlemi sondalama makinesi ile sondörler tarafından yapılmaktadır.yapılmaktadır.

Geniş anlamdan sondalama yeraltında herhangi bir Geniş anlamdan sondalama yeraltında herhangi bir maddenin varlığını araştırmak, aranan maddelerin maddenin varlığını araştırmak, aranan maddelerin dağılımını saptamak ve petrol, doğalgaz, su, maden dağılımını saptamak ve petrol, doğalgaz, su, maden gibi maddelerin üretimini yapmak için sondalama gibi maddelerin üretimini yapmak için sondalama makinesi ile yeri delme işlemidir.makinesi ile yeri delme işlemidir.

http://www.zeminarastirmamerkezi.com/sondaj_dosyalar/sondaj.jpg

Bugün Türkiye’de Bugün Türkiye’de kullanılan kullanılan sondalama sondalama çeşitleri şunlardır:çeşitleri şunlardır:

• Araştırma Araştırma sondalamalarısondalamaları

• İşletme İşletme sondalamalarısondalamaları

• İçme ve kullanma İçme ve kullanma sondalamalarısondalamaları

• Temel ve Temel ve enjeksiyon enjeksiyon sondalamalarısondalamaları

http://www.aquasu.com/images/sondaj.jpg

Genel olarak sondalama yöntemleri, Genel olarak sondalama yöntemleri, yapılacak olan sondalamaların yapılacak olan sondalamaların amaçlarına kullanılan makine ve amaçlarına kullanılan makine ve ekipmanların özelliklerine göre 2’ye ekipmanların özelliklerine göre 2’ye ayrılır:ayrılır:

• Darbeli sondalamaDarbeli sondalama

• Dönmeli sondalamaDönmeli sondalama

http://www.aquasu.com/images/sondaj3.jpg

1 – Darbeli sondalama yöntemi:1 – Darbeli sondalama yöntemi:

Kayacın parçalanması, takım dizisinin yukarı Kayacın parçalanması, takım dizisinin yukarı kaldırılıp aşağı vurdulrulması yani darbelerle kaldırılıp aşağı vurdulrulması yani darbelerle sağlandığı bu adla anılır.sağlandığı bu adla anılır.

2 – Dönmeli (Rotari) sondalama 2 – Dönmeli (Rotari) sondalama yöntemleriyöntemleri

Bu yöntemin esası devamlı olarak dönene Bu yöntemin esası devamlı olarak dönene bir matkap ve devirdaim çamur vasıtasıyla bir matkap ve devirdaim çamur vasıtasıyla ilerlemeyi temin etmek olarak özeltenebilir.ilerlemeyi temin etmek olarak özeltenebilir.

Su sondalama yöntemleriSu sondalama yöntemleri

• Kesici uçlarKesici uçlar• SaplarSaplar• AğırlıklarAğırlıklar• TijlerTijler• KellyKelly• Su başlığıSu başlığı• KancaKanca• Halatlar, makaralarHalatlar, makaralar• MotorMotor

• Çamur pompasıÇamur pompası• Rotari tablasıRotari tablası• Manevra başlığıManevra başlığı• KaldırıcılarKaldırıcılar• KravatlarKravatlar• TutucularTutucular• Ağırlık Ağırlık

tutucularıtutucuları• AnahtarlarAnahtarlar• StabilizerStabilizer

Rotari sondalama yöntemi:Rotari sondalama yöntemi:

Bu sondalamaları genellikle Rotari Bu sondalamaları genellikle Rotari tablalı sondalama sistemiyle tablalı sondalama sistemiyle yapılmaktadır.yapılmaktadır.

EKİPMANLARI


1- Kesici Uçlar (Matkaplar)1- Kesici Uçlar (Matkaplar)

Sondaj sırasında kesme işini gerçekleştiren Sondaj sırasında kesme işini gerçekleştiren en önemli eleman matkaplardır.en önemli eleman matkaplardır.

A)A) Kanatlı MatkaplarKanatlı MatkaplarYıldızlı MatkaplarYıldızlı MatkaplarKarot MatkaplarKarot Matkaplar

•Kanatlı Matkaplar:Kanatlı Matkaplar: Yumuşak formasyonlarda kullanılırlar. Bu Yumuşak formasyonlarda kullanılırlar. Bu sebepten dolayı fazla ağırlık tatbik edilmemelidir. Çünkü sebepten dolayı fazla ağırlık tatbik edilmemelidir. Çünkü matkabın kanatları ağırlık nedeiyle formasyona gömülür.matkabın kanatları ağırlık nedeiyle formasyona gömülür.

Yıldızlı Matkaplar:Yıldızlı Matkaplar: Bu matkaplara rulmanlı matkap da denir. En Bu matkaplara rulmanlı matkap da denir. En hızlı ilerleme bu tip matkaplarda gerçekleşir.hızlı ilerleme bu tip matkaplarda gerçekleşir.

Karot Matkaplar:Karot Matkaplar: Su sondajı yaparken bazen bazı Su sondajı yaparken bazen bazı formasyonlardan detaylı bilgi alınmak istenebilir. Bu durumda formasyonlardan detaylı bilgi alınmak istenebilir. Bu durumda karot matkapları kullanılır.karot matkapları kullanılır.

http://mf.kou.edu.tr/jeoloji/yolcubal/sondaj/sondaj3.pdf

2 - Saplar2 - Saplar

Sondajda kullanılar ekipmanlardan 2 ayrı veya aynı, Sondajda kullanılar ekipmanlardan 2 ayrı veya aynı, çap ve diş tipine sahip iki parçayı birbirine çap ve diş tipine sahip iki parçayı birbirine eklemeke yada kıymetli bir parçanın dişlerini eklemeke yada kıymetli bir parçanın dişlerini korumak amacıyla kullanılır.korumak amacıyla kullanılır.3 – Ağırlıklar3 – Ağırlıklar

Ağırlıklar matkabın üzerine baskı tatbik etmek, Ağırlıklar matkabın üzerine baskı tatbik etmek, titreşimleri önlemek ve kuyunun doğru gitmesini titreşimleri önlemek ve kuyunun doğru gitmesini sağlamak amacıyla kullanılır.sağlamak amacıyla kullanılır.

Ağırlık Boruları


5 – Kelly5 – Kelly

Altında tij üstünde su başlığı bulunan; Rotari tablası Altında tij üstünde su başlığı bulunan; Rotari tablası veya kelly yatağı vasıtasıyla motordan aldığı veya kelly yatağı vasıtasıyla motordan aldığı hareketi tijlere ileten, içi dolaşım sıvısının hareketi tijlere ileten, içi dolaşım sıvısının geçebilmesi için delik olarak imal geçebilmesi için delik olarak imal

edilmiş olan ekipmanlardır. edilmiş olan ekipmanlardır.

4 – Tijler4 – Tijler

Bunlar kuyu takımını askıda tutan, Bunlar kuyu takımını askıda tutan, içinden su geçebilen, iki tarafında diş içinden su geçebilen, iki tarafında diş açılmış, kelly ile matkap arasında bulunan açılmış, kelly ile matkap arasında bulunan borulardır.borulardır.



8 – Donanım8 – Donanım

Sondaj makinasında iki tane tambur ve halat sistemi Sondaj makinasında iki tane tambur ve halat sistemi bulunur. Temizleme tamburu ve temizleme halatı; bulunur. Temizleme tamburu ve temizleme halatı; cer tamburu ve cer halatı.cer tamburu ve cer halatı.

7 – Kanca7 – Kanca

Gezici makara ile su başlığı, manevra başlığı ile Gezici makara ile su başlığı, manevra başlığı ile kaldırıcılar arasındaki bağlantıyı sağlayan kaldırıcılar arasındaki bağlantıyı sağlayan elemandır.elemandır.

6 – Su Başlığı6 – Su Başlığı

Sondaj sırasında bütün delme takımı üzerinde Sondaj sırasında bütün delme takımı üzerinde taşıyan elemandır.taşıyan elemandır.

11 – Rotari Tablası11 – Rotari Tablası

Rotari tablası motordan aldığı yatay dönme hareketi Rotari tablası motordan aldığı yatay dönme hareketi düşeye hareket haline çevirerek kendi içinden düşeye hareket haline çevirerek kendi içinden geçen özel tijlerle takıma ve matkaba iletir.geçen özel tijlerle takıma ve matkaba iletir.

10 – Çamur Pompası10 – Çamur Pompası

Çamur pompsının görevi sirkülasyon sıvısını Çamur pompsının görevi sirkülasyon sıvısını pompalamaktır. Sirkülasyon sıvısının az yada çok pompalamaktır. Sirkülasyon sıvısının az yada çok pompalanması çamur pompasının kapasitesine pompalanması çamur pompasının kapasitesine bağlıdır.bağlıdır.

9 – Motor9 – Motor

Sondajda pompayı hareket ettiren parçaya denir. İki Sondajda pompayı hareket ettiren parçaya denir. İki çeşit motor kullanılmaktadır: dizel motorlar ve çeşit motor kullanılmaktadır: dizel motorlar ve elektrik motorları.elektrik motorları.

14 – Kravatlar14 – Kravatlar

İki tutucu tırnağı civatalarla birleştirilmiş, boruları İki tutucu tırnağı civatalarla birleştirilmiş, boruları sıkmaya ve kuyuda askıya almaya yarayan sıkmaya ve kuyuda askıya almaya yarayan ekipmana denir.ekipmana denir.

13 – Kaldırıcılar13 – Kaldırıcılar

Boruların kaldırılması işlevini görürler. Kamalı, Boruların kaldırılması işlevini görürler. Kamalı, mandallı, zincirli çeşitleri bulunmaktadır.mandallı, zincirli çeşitleri bulunmaktadır.

12 – Manevra Başlığı12 – Manevra Başlığı

Karotiyer ve tijlerin kuyuya indirilip çıkarılması Karotiyer ve tijlerin kuyuya indirilip çıkarılması sağlayan, serbest dönebilen parçaya denir. Sap sağlayan, serbest dönebilen parçaya denir. Sap kısmı içi boş olup gövdedeki iki küçük delikle kısmı içi boş olup gövdedeki iki küçük delikle ilişkilidir. Bunlar manevra esnasında tijin içindeki ilişkilidir. Bunlar manevra esnasında tijin içindeki çamurun boşaltılmasına yardımcı olur.çamurun boşaltılmasına yardımcı olur.

17 – Stabilizerler17 – Stabilizerler

Sondalama dizisinin stailizasyonunu sağlayarak Sondalama dizisinin stailizasyonunu sağlayarak kuyunun mümkün olduğunca düşey açılmasında kuyunun mümkün olduğunca düşey açılmasında yardımcı olurlar.yardımcı olurlar.

16 – Anahtarlar16 – Anahtarlar

Tij ve boruların eklenmesinde ve sökülmesinde Tij ve boruların eklenmesinde ve sökülmesinde kullanılan parçalardır.kullanılan parçalardır.

15 – Tutucular15 – Tutucular

Sondaj takımlarını ve borularını tutmaya yarayan Sondaj takımlarını ve borularını tutmaya yarayan elemanlardır. Bunlar genellikle konik ve tırtıllı elemanlardır. Bunlar genellikle konik ve tırtıllı şekilldedir.şekilldedir.

TEŞEKKÜRLERTEŞEKKÜRLER

NOT: Benzin olmadan yaşanabilir ama SU olmadan ASLA!!!

Kaynaklar:Kaynaklar:

• Hacettepe Üniversitesi Karst Arşivi.Hacettepe Üniversitesi Karst Arşivi.

• Çeşitli internet kaynakları (resimler Çeşitli internet kaynakları (resimler üzerinde linkler bulunuyor.)üzerinde linkler bulunuyor.)

Hazırlayanlar:Hazırlayanlar:

• Müge ÜnalMüge Ünal

• Z.Pınar DoğanZ.Pınar Doğan

• Muhsin AvcıoğluMuhsin Avcıoğlu

• D. Murat TürkyılmazD. Murat Türkyılmaz

• Mehmet SeyrekMehmet Seyrek

su kaynakları -454- hidrojeoloji mühendisliği

Documents