strategija sigurne krvi u republici srpskoj do 2015. godine krv.pdf · povećao efekat transfuzija...

Strategija sigurne krvi uRepublici Srpskoj do 2015. godine

Blood Safety Strategy in the Republic of Srpska until 2015

Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske

Ministry of Health and Social Welfareof the Republic of Srpska

Vlada Republike Srpske Republic of Srpska Government MINISTARSTVO ZDRAVLJA I SOCIJALNE ZAŠTITE MINISTRY OF HEALTH AND SOCIAL WELFARE

www.vladars.net

Sadržaj Contents

Uvod 5 Introduction

Analizapostojećegstanjauoblasti Analysisof CurrentSituationinthe transfuzijskemedicine 7 TransfusionMedicineField

Zaključak 16 Conclusion

Ciljstrategije 16 Objectiveof theStrategy

Praćenjeievaluacija 38 MonitoringandEvaluation

5Strategija sigurne krvi u Republici Srpskoj do 2015. godine Blood Safety Strategy in the Republic of Srpska until 2015

Uvod

Unapređenjekvalitetazdravstvenezaštite je stalniizazovzasvezdravstvenesisteme.Transfuzijskadjelat-nostjeoduvijekimalasvojeznačajnomjestousistemuzdravstvenezaštite.

Kontinuirano, efikasno i blagovremeno snabdijevanjezdravstvenihustanovaipacijenatasigurnomkrv-ljuikrvnimproduktimapredstavljavažanpreduslovzauspješno funkcionisanje zdravstvenog sistema. Dobraorganizacionastrukturaslužbezatransfuzijukrvipredstavljaključzaobezbjeđenjeadekvatnihkoličinasigurnekrviikrvnihkomponenti.Lošeorganizovanaslužbazatransfuzijukrvinaneefikasannačintroši ionakonedo-voljnerezervekrviipovećavamaterijalnetroškove.

PreporukeSvjetskezdravstveneorganizacije,kaoiDirektiva2002/98/ECEvropskogParlamentaiSavjetaEvropeopostavljanjustandardakvalitetaibezbjednostiuprikupljanju,testiranju,obradi,čuvanjuidistribucijikrvii komponenataod krvi, amandmannaovaj dokumentDirektiva2001/83/EC,kaoiPreporukeSavjetaEvropeNo.R(88)4iNo.(95)15kojesadržetehničkesmjerniceopripremi, korištenju i obezbjeđivanju kvaliteta kompo-

Introduction

Improvingthequalityof healthcare isaconstantchallengeforallhealthsystems.

Transfusionhasalwaysplayedasignificantpart ina health care system. Continuous, efficient and timelysupplyof safebloodandbloodproductstohealthinsti-tutionsandpatientsisanimportantprerequisiteforthesuccessfulfunctioningof ahealthsystem.Agoodorga-nizational structureof theblood transfusion service isthekeytoensuringadequateamountsof safebloodandbloodcomponents.Abadlyorganizedbloodtransfusionservicewastesalreadyinadequatebloodreservesandin-creasesmaterialcosts.

Recommendationsof theWorldHealthOrganiza-tion, aswell as theDirective 2002/98/EC of theEu-ropean Parliament and the Council of Europe settingstandardsof qualityandsafetyforthecollection,testing,processing,storageanddistributionof humanbloodandbloodcomponents,andtheamendingDirective2001/83/EC,aswellastheRecommendationsof theCouncilof EuropeNo.R(88)4andNo.(95)15whichcontaintechni-calguidelinesonthepreparation,useandqualityassur-


nenatakrvi,jasnoukazujunapotrebuformiranjaiunapređenjadobroorganizovanihslužbizatransfuzijukrvisaprepoznatljivimstandardimakvaliteta.PremaDirekti-vamaEU,obezbjeđenjeadekvatnihkoličinasigurnekrvii krvnih komponenti, kao lijekova humanog porijekla,predstavljanacionalniinteres.

Usvajanje i implementacija Strategije sigurne krviuRepubliciSrpskoj,značijedanvelikikoraknaprijeduobezbjeđenjudovoljnihkoličinasigurnekrvi.Toćeznačitidaćeseobavljatiprikupljanjekrviisključivooddobrovoljnihneplaćenihdavalacakrvi,korištenjestandardakodprikupljanjakrvi,testiranjakrvi,proizvodnjekomponentiodkrvi,skladištenja,distribucijeiizdavanjakrviikomponenatakrvizapotrebe liječenjapacijenata.Natajnačin smanjiobi se i rizikodprenosa transfuzijomprenosivihbolesti,smanjiobrojposttransfuzionihneželjenihreakcija,povećaokvalitetpripremljenihproizvoda,povećaoefekattransfuzijakrvi.Postiglabisenacionalna samodovoljnost u obezbjeđenju krvi. Informatičkauvezanost omogućiće dostupnost i razmjenu podatakaizmeđupojedinihtransfuziološkihustanova.

Istovremeno, donošenjem Strategije sigurne krvipribližilismoseuređenjuovevažnegranemedicinenanačinkakojetourađenouEvropskojUniji,štojevažnozabuduće integracioneprocese.ČlanstvouEvropskojUniji podrazumijeva i obavezu da oblast transfuzijskemedicinebudeuređenananačinkako je tourađenouzemljamačlanicamaUnije.

anceof bloodcomponents,clearlypointtotheneedtoestablishand improvewellorganizedbloodtransfusionserviceswith recognizablequality standards.AccordingtotheEUDirectives,ensuringadequateamountsof safeblood and blood components, as humanbased medi-cines,isinthenationalinterest.

The adoption and implementation of the SafeBloodStrategyintheRepublicof Srpskaisagreat

step forward in ensuring adequate supply of safeblood.Itmeansthatbloodwillbecollected

exclusively from volunteer unpaid blood donors,thatthestandardswillbefollowedinthecollectionandtestingof blood,productionof bloodcomponents,stor-age and distribution of blood, and use of blood andbloodcomponentsforthepurposeof patienttreatment.Thiswouldreducetheriskof transmittingtransfusiontransmitteddiseases,decreasethenumberof posttrans-fusionadversereactions,increasethequalityof preparedproductsandheightentheeffectof bloodtransfusions.In this way national selfsufficiency in ensuring bloodcouldbeachieved.Acomputernetworkwillenableavail-abilityandexchangeof databetweenindividualtransfu-sioninstitutions.

At the same time, by introducing the Safe BloodStrategywehavecomeclosertotheorganizationof thisimportantfieldof medicineinthewayithasbeendoneintheEuropeanUnion,whichisimportantforthefutureintegrationprocesses.EuropeanUnionmembershipin-cludes theobligationfor the transfusionmedicinefieldtobe regulated in theway ithasbeendone in theEUmemberstates.


Analizapostojećegstanjauoblastitransfuzijekrvi

Organizacijatransfuziološkeslužbe

SlužbazatransfuzijukrviuRepubliciSrpskojpokri-vapotrebe za transfuziološkim liječenjem stanovništvaRepublikeSrpske.Organizovanajekrozraddesettransfuziološkihjedinicalokalizovanihprikliničkimcentrimai bolnicama. Lokalizacija transfuzioloških jedinica je uBanjaLuci,Prijedoru,Gradišci,Doboju,Bijeljini,Zvorniku,Foči,Kasindolu,TrebinjuiNevesinju.

Transfuziološkejedinicesenalazeuorganizacijskoji finansijskoj nadležnosti matičnih bolnica, što je razlogveomarazličiteopremljenosti,uslovarada,obima isloženostiposla.

ZavodzatransfuzijukrviuBanjojLucije,pozakonu,referentnatransfuzioloskaustanovauRepubliciSrp-skoj.

NepostojicjelovitzakonuoblastitransfuzijskemedicineuRepubliciSrpskoj,iakojetakavvećduževremena u pripremi. Rad transfuziološke službe regulisan jerazličitimzakonimaipodzakonskimaktim,odkojihsunajznačajnijiZakonozdravstvenojzaštiti,Zakonozaštitiodinfektivnihbolesti,Pravilnikouslovimazaosnivanjezdravstvenihustanova,Pravilnikoupotrebiljudskekrvi,njenihkomponenataiderivata.

SvakatransfuziološkajedinicauRepubliciSrpskojvršikolekciju,testiranje,procesiranjeiizdavanjekrvi.

URepubliciSrpskojsegodišnjeprikupioko24hil-jadejedinicakrvi,štočinineštomanjeod18donacijana1000stanovnikaOdtogaoko30%krviprikupisedobro-voljnimdarivanjemkrvi,aostatakod70%odnamjen-

Analysisof CurrentSituationintheBloodTransfusionField

Organizationof thetransfusionservice

TheBloodTransfusionServiceintheRepublicof Srpskameetstherequirementsfortransfusiontreatmentof thepopulationof theRepublicof Srpska.Itisorga-nized into ten transfusionunits situatedatclinicalcen-tersandhospitals.TransfusionunitsaresituatedinBanjaLuka,Prijedor,Gradiška,Doboj,Bijeljina,Zvornik,Foča,Kasindol,TrebinjeandNevesinje.

Thetransfusionunitsareundertheorganizationaland financial supervision of masterhospitals, which iswhy they have very different equipment, work condi-tions,workscopeandcomplexity.

TheBloodTransfusionInstitute inBanjaLuka is,accordingtothelaw,areferencetransfusioninstitutionintheRepublicof Srpska.

Thereisnocomprehensivelawonthefieldof transfusionmedicineintheRepublicof Srpska,althoughtherehasbeenoneinpreparationforquiteawhile.Theworkof thetransfusionservicehasbeenregulatedbyvariouslawsandbylaws,themostimportantonesof whicharetheLawonHealthCare,theLawonProtectionfromIn-fectiousDiseases,theRulebookonNormativeStandardsforEstablishmentof HealthInstitutions,theRulebookonUseof HumanBlood,BloodComponentsandDe-rivatives.EachtransfusionunitintheRepublicof Srpskacollects,tests,processesandissuesblood.

Around24 thousandbloodunits are collected intheRepublicof Srpskaeveryyear,whichisalittlelessthan 18 donations per 1000population.Of this, 30%


skih(porodičnih)davalacakrvi.Takavodnosjenepovo-ljan,otežavafunkcionisanje ineomogućavapostojanjestalnihrezervikrvi.PremapreporukamaSZOiSavjetaEvrope,svukrvbitrebaloprikupitioddobrovoljnihdavalacakrvi.

Statistikajepokazaladakrvprikupljenaoddobrovoljnihdavalacakrvisigurnija,dapostojiznatnomanjiprocenatreaktivnostinarezultate testiranjana transmisivnebolestiuodnosunaporodične(namjenske)davaocekrvi.Osim toga i sa etičkog aspekta je opravdano dakrv daje onaj ko želi da daruje taj lijek dobrovoljno ibezkoristoljublja,anezatošto jena tonanekinačinobavezan.

Takođe,premapreporukamaSvjetskezdravstveneorganizacijeiSavjetaEvrope,neophodnojekreiratina-cionalniprogramuoblastikrvikojibiobezbijedionacio-nalnukoordinacijuaktivnostiuslužbizatransfuzijukrvi,kaoiodgovarajućupodjelurada.Trebalobidapostojedvarazličitatipatransfuziološkihustanova,sajasnopo-dijeljenimposlovimakojisenepreklapaju.

Prikupljanje,testiranje,pripremukomponentiodkrvi,čuvanjeidistribucijukrvinamijenjenezatransfuziju,mogudaprovodesamoustanovekoje jestručniorganimenovao,ovlastio,akreditovaoililicenciraozatunam-jenu.Bolničketransfuzijskeslužbe(bolničkebankekrvi)vršeizdavanjekrvizatransfuziološkoliječenjepacijena-ta,ipraćenjeposttransfuzionihrekcija.

Finansiranje

Transfuziološkejedinicefinansirajuseuokvirubolnica kojim pripadaju. Ne postoji namjenski određenasredstvazatransfuziološkudjelatnost.

of theblood is collected throughvoluntarydonationsandtheremaining70%iscollectedfromfamily/replace-mentdonors.Thisisalowrate,itmakesthefunction-ingmoredifficultanddoesnotensureconstantbloodreserves.According to the recommendations from theWHOandtheCouncilof Europe,allbloodshouldbecollectedfromvolunteerdonors.Statisticsshowthatthebloodcollectedfromvolunteerdonorsissafer,thatwithvolunteerdonorsthereisasignificantlysmallerreactionratetotheresultsof transmitteddiseasestestingincom-parisonwithfamily/replacementdonors.Besides,fromtheethicalpointof view, it is justifiedforbloodtobedonatedby apersonwhowants to give thatmedicinevoluntarilyandwithnoprofitandnotbecausehe/shefeelssomehowobligedto.

Likewise,accordingtotherecommendationsof theWorldHealthOrganizationandtheCouncilof Europe,it isessential tocreateanationalbloodprogramwhichwould provide nationwide coordination of activities inthebloodtransfusionservice,aswellasappropriatedivisionof work.Thereshouldexisttwodifferenttypesof transfusion institutions with clearly divided tasks thatwouldnotoverlap.

Thecollection,testing,preparationof bloodcom-ponents,storageanddistributionof bloodintendedfortransfusion could be undertaken only by institutionswhichweredesignated,authorized,accreditedorlicensedbyanexpertauthorityforthatpurpose.Hospitaltransfu-sionservices(hospitalbloodbanks)issuebloodfortrans-fusion treatmentof patients andmonitorposttransfu-sionreactions.


BolnicedobijajuugovorenasredstvaodFondazdravstvenogosiguranjaRepublikeSrpske.Osimtoga,određena sredstva se dobiju od naplaćenih participacija idonacija.

Fond zdravstvenog osiguranja Republike Srpskeformiraojecijenekrviikrvnihkomponenti(manipulativni troškovi), i taj cjenovnik je jedinstven zaRepublikuSrpsku.Cijenekrvi ikrvnihkomponentineulazeuci-jeneBOD,iposebnosefakturišu.

Finansiranjedobrovoljnogdavalaštvakrvijenedovoljno.Crvenikrstdobijaodređenasredstvazatunamjenu,kojasunedovoljna,štoprouzrokujeslabupropagan-dnuaktivnostnaplanudobrovoljnogdavalaštvakrvi.

Postojećiresursi

Kadrovi

Usvimtransfuziološkimjedinacamaukupnojeza-posleno96zdravstvenihradnika.

Strukturamedicinskogkadraizgledaovako:15doktoramedicinespecijalistatransfuziologije ■5doktoramedicinenaspecijalizacijiiztransfuzio ■logije2doktoramedicine ■8višihmedicinskihsestara(tehničara) ■66srednjihmedicinskihsestara(tehničara) ■Uodnosunazemljeuokruženju,RepublikaSrpska

imamanjibrojtransfuziologa,tj.ima1,02specijalistutrans-fuziologana100000stanovnika(Srbijaima2,7/100,000,CrnaGora2/100,000,Hrvatska1,8/100,000).Manjibrojtransfuziologa seogleda i krozodnosbroja zaposlenihmedicinskih sestara (tehničara) i broja transfuziologa,kojiiznosi4,93prema1.UokolnimzemljamatajodnosjemanjiiiznosiiuSrbijiiuCrnojGorioko3,6:1.

Financing

Transfusionunitsarefinancedwithinthehospitalstheybelongto.Therearenofundsallocatedspecificallyfortransfusionactivities.

Hospitals receive granted funds from the HealthInsuranceFundof theRepublicof Srpska.Inaddition,somefundingisreceivedfromcollectedcopaymentanddonations.TheHealthInsuranceFundof theRepublicof Srpska has set the price of blood and blood com-ponents(directexpenses),andthatpricelististhesamethroughouttheRepublicof Srpska.Thepricesof bloodandbloodcomponentsarenotincludedinthepriceof abeddayandarechargedseparately.Thefinancingof voluntarydonationisinadequate.TheRedCrossreceivessomefundingforthatpurposebutitisinsufficient,whichresultsinpoorpubliceducationprogramsregardingvol-untaryblooddonation.

Currentresources

Personnel

Thereare96medicalemployeesinallthetransfu-sionunits.Thebreakdownof themedicalstaff isasfol-lows:

15transfusionspecialists ■5transfusionspecialistinterns ■2generalpractitioners ■8seniornurses(technicians) ■66midlevelnurses(technicians) ■Comparedtotheneighboringcountries,theRepub-

licof Srpskahasfewer transfusiologists, i.e. ithas1.02transfusion specialists per 100,000 population (Serbiahas 2.7/100,000, Montenegro has 2/100,000, Croatia


NajvećibrojljekarazaposlenjeuZavoduzatransfuzijukrviuBanjaLuci(6specijalistatransfuziologijei2doktoramedicinenaspecijalizacijiiztransfuziologije).

Odukupno74medicinskesestre (tehničara),njih57imapoloženkursiztransfuziologije.

Uglavnom isto osoblje radi i po više poslova uslužbi.

Nemaposebnihmobilnihtimovazaradnaterenu,većpremarasporeduirotacijiučestvujuuakcijamado-brovoljnogdarivanjakrvinaterenu.

Samojednatransfuziološkaorganizacionajedinica(Doboj) ima osobu koja je profesionalno zadužena zaanimacijudobrovoljnihdavalacakrvi.

Nedostaje nadgradnja nad bazičnim školovanjemizoblasti transfuziologije,nemakontinuiraneedukacijeiobuke.

Prostor

Prostorniusloviukojimasenalazebolničkeslužbezatransfuzijukrvirazlikujuseodbolnicedobolnice,uskladusaopštimstanjemzgradabolničkihustanovaukojimasenalaze.Manjibrojtransfuziološkihbolničkihslužbi imazadovoljavajućeuslove.Pravilnikomouslovimazaosnivanjezdravstvenihustanovadefinisanisu ipro-stornistandardizaosnivanjetransfuziološkihbolničkihslužbi.

Akoseosimveličineprostoraposmatrajuitehničkarješenjaiklimatizacijapojedinihprostorijazarad,možeserećida jedinotransfuziološkaslužbauTrebinju imaadekvatanprostorzarad.

Oprema

Transfuziološkeslužbesurazličitotehničkioprem-ljene,inatajnačinimajurazličitetehnološkemogućnosti,

1.8/100,000).Thesmallernumberof doctorsisreflectedin therateof thenumberof employednurses (techni-cians)andthenumberof doctors,whichis4.93to1.Intheneighboringcountriesthisrateissmallerandisaround3.6:1inSerbiaandMontenegro.Thelargestnumberof doctorsworkintheBloodTransfusionInstituteinBanjaLuka(6transfusiologistsand2transfusioninterns).

Outof the74nurses(technicians),57nurseshavepassed a transfusion course. The staff normally havemultipletasksintheservice.

Therearenospecialmobile teamsforfieldwork,butthestaff takespartinvoluntaryblooddonationac-tivitiesinthefieldaccordingtotheirrosterandrotation.

Only one transfusion organizational unit (Doboj)has amemberof staff professionally in chargeof themotivationof volunteerblooddonors.

Thereislackof postschooleducationinthefieldof transfusionandthereisnocontinuouseducationandtraining.

Premises

Theconditionof thepremiseswherehospitalbloodtransfusionservicesaresituatedvaryfromonehospitaltoanother,dependingonthegeneralconditionof thehos-pitalbuildingstheyarelocatedin.Asmallernumberof transfusionhospitalserviceshassatisfactoryconditions.The Rulebook on Normative Standards for Establish-mentof HealthInstitutionsdefines,amongotherthings,thepremisesstandardsfortheestablishmentof hospitaltransfusionservices.

If technicalsolutionsandventilationof somework-ingareasaretakenintoconsideration,alongsidethesizeof thepremises,itcouldbesaidthatonlythetransfusionserviceinTrebinjehasadequatepremises.


naročitoupripremanju isprovođenjusavremenekom-ponentneterapije.

Svaka transfuziološka jedinica vrši kolekciju krvi,imunoserološkoitestiranjenamarkeretransmisivnihbolesti(AIDS,hepatitisBiC,sifilis).Opremakojomsete-stirajerazličita:BanjaLuka,Foča,Kasindovršitestiranjeautomatskimaparatima,BijeljinaiDobojtestirajukrviautomatskimipoluautomatskimaparatima,auostalimtransfuziološkim jedinicama (Prijedor,Gradiška,Zvornik,Trebinje,Nevesinje) testiranje jepoluautomatskimaparatima. Prema svjetskim standardima testiranje natransmisivnebolestibi trebalo izvestiautomatizovanimaparatima,koji suprecizniji i eliminišumogućnost sub-jektivnegreškeprilikomtestiranja.

Većinatransfuziološkihslužbi(8/10)imakriocentri-fuge,štoomogućujepripravljanjekomponenataodkrvi,iprimjenukomponentneterapijeutransfuziološkomliječenju.

Zavod za transfuziju krvi u Banja Luci od majamjeseca2006.imauupotrebićelijskisepatator,kojiomogućujeafereznoprikupljanjepojedinačnihkomponenataodkrvi.

Laminarnu komore, frižidere za duboko zamrza-vanje (80ºC) i vagemiješalice zauzimanje krvi, imajusamoBanjaLukaiTrebinje.

Miješalicuzatrombocite,kojaomogućavačuvanjetrombocitado5dana,imajusamoBanjaLuka,KasindoiTrebinje.

Ukupnoima18frižiderazačuvanjekrvii13zamrzivačazačuvanjeplazme.

JedinoZavodzatransfuzijukrviuBanjaLuciposjedujevozilozateren,alijeionostaropreko20godinainijeadekvatno.

Equipment

Transfusionservicesaredifferentlyequipped,whichresultsintheirhavingdifferenttechnologicalpossibilities,especiallyconcerningthepreparationandadministrationof thecontemporarycomponenttherapy.

Each transfusionunit collects and testsblood forthe presence of immunoserological and transmitteddiseasemarkers(AIDS,hepatitisBandCandsyphilis).Thetestingequipmentisdifferent:BanjaLuka,FočaandKasindounitstestbloodwithautomaticitemsof equip-ment,BijeljinaandDobojtestbloodwithbothautomaticand semiautomatic items of equipment, and in othertransfusionunits(Prijedor,Gradiška,Zvornik,Trebinje,Nevesinje)bloodistestedwithsemiautomaticitemsof equipment.Accordingtotheworldstandards,testingfortransmitteddiseasesshouldbecarriedoutwithautomaticitemsof equipment,whicharemorepreciseandelimi-natethepossibilityof subjectiveerrorintesting.

Mosttransfusionservices(8/10)haveacryocentri-fuge,whichallowsthepreparationof bloodcomponentsandadministrationof componenttherapyintransfusiontreatment.

SinceMay2006theBloodTransfusionInstituteinBanjaLukahasbeenusingacellseparator,whichallowsindividual blood component collection by apheresis. ItisonlyBanjaLukaandTrebinjethathavelaminarflowcabinets,deepfreezerefrigerators(80°C)andbloodcol-lectionmixers(withacollection/weighingtray).

OnlyBanjaLuka,KasindoandTrebinjehaveplate-letmixers,whichallowthestorageof plateletsforupto5days.

Thereisatotalof 18refrigeratorsforbloodstorageand13freezersforplasmastorage.


Nijednatransfuziološkajedinicaneposjedujemo-bilne frižidere za terene sa kontrolisanim temperatura-ma,kojisuneophodnidabisekrvuzetanaterenunabezbjedannačintransportovala.

Postoji značajna razlika u specifičnim medicins-kimsredstvima(testovima,reagensima,kesamazakrv)kojesekoristeupojedinimbolničkimtransfuziološkimslužbama.Svakabolnicaihzasebnouzima,isobziromdamnogebolnicenemajudovoljnomaterijalnihsredstavadakupenajkvalitetnijeproizvode(kojisu inajskuplji),dešavadasekoristeiproizvodinedovoljnovisokogkvaliteta.

Informatičkaoprema

Većinatransfuziološkihjedinicaposjedujekompjutere (7/10). Samodvije transfuziološke jedinice (BanjaLuka i Trebinje) imaju kompjuterske programe za davalaštvokrvi,sabazompodatakaodavaocimakrvi,alitimprogramimanemožesepratitiputdozekrvi(sljedi-vost).Neophodnojedasvetransfuziološkeslužbeimajukompjutere sabazompodatakaodavaocimakrvi, idasvetransfuziološkejedinicabuduinformatičkiuvezane.

UčinaktransfuziološkeslužbeRepublikeSrpske

Svetransfuziološke jediniceu2006.godinipriku-pilesuukupno24.182jedinicekrvi.Brojprikupljenihje-dinicakrviuodnosunaukupnupopulacijunazivasein-deksomprikupljanjakrvi(BCIBloodCollectionIndex),i uRepubliciSrpskoju2006.godini iznosio je1,73%,odnosno1,73jedinicana100stanovnika.

Godišnjepotrebezdravstvenihustanovaizračunatesuposredno,analizomgodišnjepotrošnje jedinicakrvipremaStandardimagodišnjepotrošnjeeritrocitapobolničkomkrevetu.Standardiod7jedinicaeritrocitapobol

OnlytheBloodTransfusionInstituteinBanjaLukapossessesafieldvehicle,butitismorethan20yearsoldandisnotadequate.

Neithertransfusionunitpossessesmobilerefrigera-torswithcontrolledtemperaturesforfieldwork,whichareessentialfortransportingbloodcollectedinthefieldsafely.

Thereisaconsiderabledifferenceinspecificmedi-calsupplies(tests,reagents,bloodbags)whichareusedindifferenthospitaltransfusionservices.Eachhospitalpur-chasesmedicalsuppliesindividually,and,giventhatmanyhospitalsdonothaveenoughfundstobuybestqualityproducts (which are also the most expensive ones), ithappensthatproductsof lowqualityarealsoused.

ITEquipment

Most transfusionunits possess computers (7/10).Onlytwotransfusionunits(BanjaLukaandTrebinje)havecomputerprogramsforblooddonation,withadata-baseof blooddonors,butthoseprogramscannotfollowthehistoryof anindividualblooddonation(traceability).It is necessary for all the transfusion services to havecomputerswithblooddonorsdatabasesandforall thetransfusionunitstobelinkedupinacomputernetwork.

Impactof thetransfusionserviceof theRepublicof Srpska

In2006allthetransfusionunitscollectedatotalof 24,182bloodunits.Thenumberof collectedbloodunitsinrelationtothetotalpopulationiscalledBloodCollec-tionIndex(BCI),whichwas1.73%,i.e.1.73unitsper100populationintheRepublicof Srpskain2006.

The annual needs of health institutions are cal-culatedindirectly,byanalyzingtheannualuseof blood


ničkomkrevetu za godinuu sekundarnoj zdravstvenojzaštitii2530jedinicapobolničkomkrevetuuspecijal-izovanimustanovama(velikimpotrošačimakrvi)su iz-vedeni izdokumentaSvjetske zdravstveneorganizacije“Strategijasigurnekrv”,imogusesmatratiminimumompotreba nacionalnog zdravstvenog sistema za krvlju.Prematakvomproračunupotrebnojepostićivrijednostiindeksaprikupljanjakrviodnajmanje3%.Evidentnajepotrebazaradomnaomasovljenjudavalaštvačimebisezadovoljile neophodne potrebe zdravstvenih ustanovazaovimlijekomhumanogporijekla.

Najvećibroj jedinicakrviprikupiseuZavoduzatransfuzijukrviuBanjaLuci.U2006.godiniutojusta-noviprikupljenoje8.138jedinicakrvi,štočini33,65%prikupljenihdozauRepubliciSrpskoj.

ProsječnidnevnibrojprikupljenihdozakrviuRe-publici Srpskoj je 67, od toga uBanja Luci prosječnodnevnoseprikupi22jedinicekrvi.

Odukupnoprikupljenekrvioko29%jedinicakrviprikupiseuakcijamadobrovoljnogdarivanjakrvi,idru-gimvidovimadobrovoljnogdarivanja.Ostatakseodnosinatzv.namjenskailiporodičnadavanja.Velikesurazlikeuzastupljenostidobrovoljnogdavalaštvakrvi, ionoserazlikujeod6,6%(Zvornik)do74,2%,kolikoiznosiuTrebinju.

Sve transfuziološke jedinice, osimNevesinja, na-kon kolekcije krvi pripremaju komponente od krvi, urazličitombroju,uzavisnostiodtehničkeopreme.PremarazvojnomplanubolniceuNevesinju,očekujesedaćeuskoroiNevesinjeutransfuziološkomliječenjukoristitikomponentnaterapiju.

unitsaccordingtotheStandardsof theannualuseof redcellsperhospitalbed.Thestandardsof 7redcellunitsper hospital bed per year in the secondary health careand 2530 units per hospital bed in specialized institu-tions(hugebloodusers)weretakenfromaWorldHealthOrganizationdocument called ‘Strategy forSafeBloodTransfusion’,andcanbeconsideredtheminimumneedsforbloodof anationalhealthsystem.Accordingtosuchcalculations,itiscrucialtoreachtheBCIof atleast3%.Moreworkisobviouslyrequiredconcerningprogramsof enhanceddonation,whichcouldsatisfytheurgentneedsforthishumanbasedmedicineof healthinstitutions.

The largestnumberof bloodunits is collected intheBloodTransfusionInstituteinBanjaLuka.In2006thisinstitutioncollected8,138bloodunits,whichmakes33.65% of the collected donations in the Republic of Srpska.

Theaveragenumberof collectedblooddonationsadayintheRepublicof Srpskais67,of which22bloodunitsadayarecollectedinBanjaLukaonaverage.

Of all thecollectedblood,around29%of bloodunitsarecollectedinactivitiesof voluntaryblooddona-tion and other events of voluntary donation. The restgoestosocalledfamily/replacementdonation.Thereisahugedifferenceof therateof voluntaryblooddonation,whichvariesfrom6.6%(Zvornik)to74.2%inTrebinje.

Allthetransfusionunits,exceptNevesinje,prepareblood components after blood collection, the numberof bloodcomponentsbeingdifferentanddependingonthetechnicalequipmentused.Accordingtothedevelop-mentplanof thehospitalinNevesinje,itisexpectedthatNevesinjewill soonusecomponent therapy in transfu-siontreatment.


Savremeno transfuziološko liječenje se sprovodipremaprincipimausmjerenehemoterapije,štoznačinadoknadapacijentusamoonogdijelakojimunedostajeprimjenomadekvatnekomponenteiliderivatakrvi.Da-nasukliničkojpraksipostojesamorijetkeindikacijezaprimjenucijelekrvi.

Contemporarytransfusiontreatmentiscarriedoutaccordingtotheprinciplesof componentchemotherapy,whichmeansthatthepatientistreatedbyreceivingonlythe blood component or derivative he/she needs. Thecurrentmedical practice knows of rare indications fortheadministrationof wholeblood.

Krv i komponente od krvi Blood and blood components

Prikupljenejedinice krvi Collected blood units

Deplazmatisana krvDeplasmatized blood

Svježe zamrznuta plazmaFresh frozen plasma

TrombocitiPlatelets

PRP Krioprecipitat Cryoprecipitate

Banja Luka 6 207 5 314 2 142 221 64 921

Gradiška 1 989 980 980 - - -

Prijedor 1 682 920 780 - - -

Doboj 4 483 2 462 1 155 - 31 -

Bijeljina 3 155 2 249 520 - - 450

Zvornik 1 587 840 720 - - -

Kasindo 1 830 1 250 924 93 33 35

Foča 1 239 752 510*) - - -

Trebinje 1 032 731 380 46 18 98

Nevesinje 186 107 - - - -

Ukupno / Total 23 390 15 49866,26%

8 11134,68%

3601,54%

1460,63%

15046,43%

*) zamrznuta plazma / frozen plasma

Pregled prikupljenih doza krvi i pripremljenih kom po nenti od krvi po transfuziološkim jedinicama u 2004. godini.Breakdown of collected blood donations and prepared blood components in transfusion units in 2004.


Nedostacipostojećeorganizacijeslužbezatransfuzijukrvi

NepostojanjekoordinacijenanivouRepublike ■SrpskeNepostojanjeodgovarajućezakonskeregulative ■Usitnjenosttransfuziološkihjedinica ■Nedostatakopremevisoketehnologije ■Neadekvatnapromocijadobrovoljnogdavalaštva ■krviNedostatakinformatičkogsistemauslužbiza ■transfuzijukrviNepostojanjehemovidžilanssistema ■Nepostojanjesistemakvalitetaikontrolekvaliteta ■Nedostatakkontinuiraneedukacijeiobuke ■

Posljedicepostojećeorganizacijeslužbezatrans-fuzijukrvi:

Različitobimikvalitetradautransfuziološkim ■jedinicamaNepostojanjestandardauprocesimarada ■Nedovoljnerezervekrvi ■Nepovoljnastrukturadavalaštva(svega29%do- ■brovoljnodavalaštvokrvi,ostatakjeporodičnoilinamjenskodavanjekrvi)Nemogućnostadekvatnogtransfuziološkog ■liječenjaiprimjeneusmjerenehemoterapijeuvećembrojubolnicaTestiranjekrviaparatimaitestovimarazličitog ■kvalitetaNedostatakpotvrdnihtestova ■Neracionalnaprimjenakrviikrvnihkomponenti ■Nepostojanjezajedničkebazepodataka ■

Shortcomingsof thebloodtransfusionservicecurrentorganization

Nocoordinationatthelevelof theRepublicof ■SrpskaNoadequatelegalregulations ■Toomanytransfusionunits ■Lackof hightechnologyequipment ■Inadequatepromotionof voluntaryblooddona- ■tionNoITsysteminbloodtransfusionservice ■Nochemovigilancesystem ■Noqualitysystemandqualityassurance ■Lackof continuouseducationandtraining ■

Consequencesof thebloodtransfusionservicecurrentorganization

Differentscopeandqualityof workintransfusion ■unitsNostandardsinworkprocesses ■Inadequatebloodreserves ■Adversedonationstructure(only29%of volun- ■taryblooddonation,therestisfamily/replace-mentblooddonation)Impossibleadequatetransfusiontreatmentand ■administrationof componentchemotherapyinagreaternumberof hospitalsBloodtestingbymeansof testsandequipmentof ■differentqualityLackof confirmationtests ■Irrationaluseof bloodandbloodcomponents ■Nogeneraldatabase ■


Zaključak

Sagledavanjemsadašnjesituacijeiuslovarada,može se rećida jepostojeći sistem transfuziološke službeuRepubliciSrpskojneadekvatan,neracionalaninerentabilan.

Neophodno jepristupiti reorganizaciji transfuziološke službe, modernizovati je, podići kvalitet rada,imati specijalizovanekadroveusvimsegmentimarada,uvesti sistem kvaliteta i kontrole kvaliteta, racionalizo-vati upotrebu krvi i krvnih komponenata. Potrebna jepermanentna velika kampanja na promociji davalaštvakrvi,kojaćerezultiratiprikupljanjemkrvi isključivooddobrovoljnih davalaca krvi, i obezbijediti dovoljne količinekrvi.

Dabisepostigaovisokkvalitetpotrebnojeimatikvalitetnuopremu,adekvatanprostor,iadekvatnoobučeno osoblje. Iskustvo evropskih zemalja govori da jebazične transfuziološke djelatnosti (prikupljanje krvi,obradakrvi,procesiranje),potrebnoobavljatiumanjembrojucentara,kojićeimatiobezbijeđenenajboljeuslovezarad.Natajnačinćeseproizvestipreparatikrviinjenihkomponentinajvećesigurnostiinajboljegkvaliteta.

Ciljstrategije

Cilj stretegije je obezbjeđenje adekvatnih količinasigurnekrviikomponentikrviizsopstvenihizvora,zapotrebetransfuziološkogliječenjapacijenata.

Conclusion

Takingintoconsiderationthecurrentsituationandworkconditions,itcouldbesaidthatthecurrentsystemof thebloodtransfusionserviceintheRepublicof Srp-skaisinadequate,irrationalandexpensivetomaintain.

Itisnecessarytostartreorganizingthetransfusionservice,modernizeit,improvetheworkingquality,havespecializedpersonnelinallareasof thework,introducethequalitysystemandqualityassurance, rationalize theuseof bloodandbloodcomponents.Apermanenthugecampaign promoting blood donation is needed, whichwouldresultinthecollectionof bloodexclusivelyfromvolunteerdonorsandensurethecollectionof sufficientsupplyof blood.

Inordertoreachhighquality,itisessentialtohavequality equipment, adequate premises and adequatelytrained personnel. The experience of the Europeancountries shows that basic transfusion activities (bloodcollection,bloodprocessing)requireworkinginasmallnumber of transfusion centers which would have thebestworkingconditions.Inthatwaybloodproductsandbloodcomponentsof greatestsafetyandhighestqualitywouldbeproduced.

Objectiveof theStrategy

Theobjectiveof thestrategyistoensureadequatesupplyof safebloodandbloodcomponentsfromownsources,forthepurposeof transfusiontreatmentof pa-tients.


Specifičniciljevi

Pripremaiprimjenaprogramasastandardima,preporukamaismjernicamazasvesegmentebazičnetransfuzije

Motivisanjeizadržavanjedobrovoljnihneplaćenihdavalacakrviizniskorizičnihgrupaupopulaciji

Zapostizanjeovogspecifičnogciljaneophodnojepripremitiiprimijenitiprogramkojiuključujeedukativneimotivacioneaktivnostizapodizanjenivoasvijestiiinformisanosti o dobrovoljnom, anonimnom i neplaćenomdavalaštvukrvi,kontinuiranouključivanjepopulacije izniskorizičnihgrupaudobrovoljnodavalaštvokrviizadržavanjeredovnihdobrovoljnihdavalacakrvi.

Programzamotivisanje,uključivanjenovihdobro-voljnihdavalacakrviizadržavanjeredovnihdobrovoljnihdavalaca krvi, trebalo bi da primjenimultidisciplinarnipristup dobrovoljnom davanju krvi uključivanjem širedruštvenezajdniceusvojeaktivnosti.Takvimpristupompromovisanjamožedasepostignepromjenaodnosapremadobrovoljnomdavalaštvukrviipovećabrojdobro-voljnihdavalacakrvi.

Osnovneaktivnostiovogprogramasu:informisanjeiedukacijacjelokupnogstanovništva ■edukacijavolonteraorganizatoradobrovoljnog ■davalaštvakrviidruštavadobrovoljnihdavalacakrvidugoročninacionalniprogramzapodizanjesvijes- ■tiipromovisanjedobrovoljnogdavalaštvakrvimotivisanjedobrovoljnihdavalacakrvizaaferezne ■postupke

SpecificAims

PreparationandImplementationof aProgramwithStandards,RecommendationsandGuidelinesforAllAreasof BasicTransfusion

Motivationandretentionof volunteerunpaidblooddonorsfromlowriskpopulationgroups

Toachievethisspecificaim,itisnecessarytopre-pare and implement a programwhich includes educa-tionalandmotivationalactivitiestoraiseawarenessandprovidemore informationaboutvoluntary,anonymousandunpaidblooddonation,continuousinclusionof thepopulationfromlowriskgroupsinvoluntaryblooddo-nationandretentionof regularvolunteerblooddonors.

Themotivationprogram,theinclusionof newvol-unteerblooddonorsandretentionof regularvolunteerblood donors should take amultidisciplinary approachtovoluntaryblooddonationby includingawidesocialcommunityinitsactivities.Suchapproachtopromotioncouldbringaboutachange intheattitudetovoluntaryblood donation and increase the number of volunteerblooddonors.

Basicactivitiesof thisprogramare:informingandeducatingthewholepopulation ■educatingvoluntaryblooddonationorganizers ■andvolunteerblooddonorsassociationsalongtermnationalprogramtoraiseawareness ■andpromotevoluntaryblooddonationmotivatingvolunteerblooddonorstoaccept ■bloodcollectionbyaphaeresisgivingtokensof gratitudeandaffectiontovolun- ■teerblooddonors.


sprovođenjedodjeleznakovazahvalnostiipažnje ■premadobrovoljnimdavaocimakrvi.Sprovode se održavanjem seminara, predavanja,

pripremomidistribucijompromotivnihmaterijala,medijskompromocijomdobrovoljnogdavalaštvakrvi(spotovi, intervjui, plakati, bilbordi sa porukama za ciljnepopulacione grupe koji se prezentuju planiranom din-amikom),dodjeljivanjemznakovapriznanjazaodređenibrojdavanjakrvi,okupljanjedobrovoljnihdavalacakrvi,kaoimedijskepromocijedavalaštva.

Za sprovođenje ovih aktivnosti, nosioci posla iodgovorni bi trebalo da budu Zavod za transfuzijskumedicinusapripadajućimcentrimazatransfuzijskumedicinu, u saradnji sa Institutom za zaštitu zdravljaRe-publikeSrpskeinevladinimorganizacijama(CrvenikrstRepublikeSrpskeidrugenevladineorganizacijekojesebavehumanitarnimaktivnostima).Usprovođenjuovihaktivnostitrebalobidaostvaresaradnjusadrugimustanovama,prosvjetnimustanovamaimasmedijima.

Program bi trebalo sprovoditi kontinuirano i naduživremenskiperiod.

Evaluacija

procjenarezultatainformisanjaiedukacijacjelok- ■upnogstanovništva;procjenarezultataedukacijevolonteraorganizato- ■radobrovoljnogdavalaštvakrvizaradnapopu-larisanjudavalaštvakrviusvimsredinama;periodičnaanalizarezultatanacionalnekampanje ■zapodizanjesvijestiodobrovoljnomdavalaštvukrvi;procjenarezultataProgramazamotivisanje,regru- ■tovanjeizadržavanjedobrovoljnihdavalacakrvi;

Theseactivitiesarecarriedoutbyorganizingsemi-nars,lectures,preparingand

distributing promotional material, promoting vol-untary blood donation (video spots, interviews, post-ers,billboardswithmessagesaimedattargetpopulationgroupsandpresentedataplannedpace),givingtokensof gratitudeandaffectionforacertainnumberof dona-tions,gatheringvolunteerblooddonors,aswellaspro-motingblooddonationinthemedia.

Tocarryouttheseactivities,entitiesinchargeandresponsibleentitiesshouldbetheTransfusionMedicineInstitutewiththeaccompanyingcentersfortransfusionmedicine,incooperationwiththeHealthCareInstituteof theRepublicof Srpskaandnongovernmentalorga-nizations(theRedCrossof theRepublicof Srpskaandother nongovernmental organizations which deal withhumanitarianactivities).Intheprocessof realizingtheseactivities, theyshouldcooperatewithother institutions,educationalinstitutionsandthemassmedia.

Theprogramshouldbeimplementedcontinuouslyandinthelongterm.

Evaluation

evaluationof theresultsof theinformationcam- ■paignandtheeducationof thewholepopulationevaluationof theresultsof theeducationof vol- ■untaryblooddonationorganizersinpopularizingblooddonationinallcommunitiesperiodicanalysisof theresultsof thenational ■campaigntoraiseawarenessof voluntaryblooddonationevaluationof theresultsof theProgramformo- ■tivation,recruitmentandretentionof volunteerblooddonors


prip ■ remanjegodišnjihizvještajaorealizacijiProgramazamotivisanje,okupljanjeizadržavanjedobrovoljnihdavalacakrvi.

Prikupljanjekrvi

Zapostizanjeovogspecifičnogciljastrategijeuoblasti transfuzijskemedicine, neophodno je pripremiti irealizovatiProgramprikupljanja krvi uRepublike Srp-ske,kojimbise:

maksimiziraloprikupljanjejedinicakrvinagodiš ■njemnivou;postizanjevećebezbjednostiprikupljenihjedinica ■krvi;obezbijedilaregionalnakoordinacijaaktivnostina ■prikupljanjukrvi;postepenazamjenanamjenskihdavalacasadobro- ■voljnimdavaocimakrviizniskorizičnihpopula-cionihgrupa;pripremanjeprogramabrigeodavaocima,kako ■dobrovoljnimdavaocimakrvitakoidobrovoljnimdavaocimazaafereznepostupke(kojipodrazu-mijevainformisanjedobrovoljnihdavaocakrvionjihovomzdravstvenomstanjuipodrškuuslučajupojavezdravstvenihproblema).Programprikupljanjakrviodvijaseu3faze:1)Analiza prikupljanja krvi u svim zdravstvenim

ustanovamakojesebaveovimposlom:analizaukupnogbrojaprikupljenihiizdatihjedi- ■nicakrvi;analizaprikupljenjakrvinaterenuiuustanovi; ■analizabrojanamjenskihidobrovoljnihdavalaca ■krvi;analizadosadašnjihplanovaprikupljanjakrvi; ■analizapostojećihipoten ■ cijalnihmjestapriku-pljanjakrvi.

preparationof annualreportsonrealizationof ■theProgramformotivation,recruitmentandretentionof volunteerblooddonors

BloodCollection

Toachievethisspecificaimof thestrategy inthetransfusionmedicinefield,itisnecessarytoprepareandrealizetheBloodCollectionProgramintheRepublicof Srpska,whichwould:

maximizethecollectionof bloodunitsperyear ■ensuregreatersafetyof collectedbloodunits ■facilitateregionalcoordinationof bloodcollection ■activitiesenablegradualsubstitutionof family/replacement ■blooddonorswithvolunteerblooddonorsfromlowriskpopulationgroupsprepareablooddonorcareprogram,referring ■bothtovolunteerblooddonorsandtovolunteeraphaeresisdonors(whichincludesprovidingthevolunteerblooddonorwithinformationabouthis/herhealthconditionandsupportincaseof potentialhealthproblems)Blood Collection Program is implemented in 3

stages:1)Bloodcollectionanalysisinallhealthinstitutions

dealingwiththistask:analysisof thetotalnumberof collectedandis- ■suedbloodunitsanalysisof collectedbloodinthefieldandinthe ■institutionanalysisof thenumberof family/replacement ■andvolunteerblooddonorsanalysisof previousbloodcollectionplans ■


2)Definisanjestandarda,preporukaismjernica:definisanjestandardazaprikupljanjekrvi(stan- ■darnisastavekipe,zadaciekipe,minimalniresursineophodnizarad,standardnibrojjedinicakrvikojebitrebaloprikupitidnevno,nedeljno,godišnje);pripremaipisanjeStand ■ ardnihoperativnihproce-dura;pripremaregistradavalacaumjestimaprikupljanja ■krvi,uključujućiiodbijenedavaoceidavaocesarijetkimkrvnimgrupama;standardizacijamobilnihekipauregionimau ■skladusaunaprijeddefinisanimstandardima;izradaplanaobukezamobilneekipeprema ■prihvaćenimstandardimaipremaStandardnimoperativnimprocedurama;obezbjeđivanjeneophodnihsredstavazaradmo- ■bilnihekipa.

3)Implementacija:pripremaplanaprikupljanjakrvinaosnovu ■potrebazakrvlju/komponentamakrvi;zajedničkeakcijemobilnihekipaizZavodai ■centarazatransfuzijskumedicinusabolničkimekipamaradiprocjenesituacijenaterenu;obukamobilnihekipazaradpremastandardima ■zaradnaterenu;pripremaplanazačuvanjeidistribucijukrvi ■/komponenatakrvizaregionekojepokrivajumobilneekipe;postepenopreuzimanjeodgovornostiZavodai ■centarazatransfuzijskumedicinuodbolničkihjedinicazatransfuzijukrvipremaunaprijedpri-premljenomplanu.

analysisof thecurrentandpotentialbloodcollec- ■tionlocations2)Definingstandards,recommendationsandguide-

lines:definingbloodcollectionstandards(standard ■teamcomposition,tasksof theteam,minimumresourcesrequiredforwork,standardnumberof bloodunitsthatshouldbecollecteddaily,weekly,annually);preparationanddraftingof theStandardOperat- ■ingProcedures;preparationof theblooddonorregisterinplaces ■of bloodcollection,includingreferreddonorsandrarebloodtypedonors;standardizationof mobileteamsinregions,in ■compliancewiththepreviouslydefinedstandards;draftingatrainingplanformobileteamsaccord- ■ingtotheacceptedstandardsandaccordingtotheStandardOperatingProcedures;securingnecessaryfundsfortheworkof mobile ■teams.3)Implementation:preparationof abloodcollectionplanbasedon ■theneedsforblood/bloodcomponents;jointactionof mobileteamsfromtheInstitute ■andtransfusionmedicinecenterswithhospitalteamsinordertoevaluatethesituationinthefield;trainingof mobileteamstoworkinthefieldac- ■cordingtothefieldworkstandards;preparationof aplantostoreanddistribute ■blood/bloodcomponentsfortheregionscoveredbymobileteams;


4)Evaluacija:procjenarezultataprikupljanjakrvinaterenu; ■mjesečnaanalizaučinkanaakcijamaprikupljanja ■krvinaterenusvihmobilnihekipa;procjenarezultataProgramaprikupljanjakrvi; ■pripremagodišnjegizvještajaorealizacijiPro- ■gramaprikupljanjakrvi.

Testiranjekrvi

Neophodnojetestiratisvejediniceprikupljenekrvidabikrvbilasigurnazaupotrebu.UokvirunacionalneStrategijeneophodnojeformulisatiirealizovatiProgramtestiranjakrviuRepublikeSrpske,kaoipreporučeni(ba-ziran nameđunarodnim standardima) protokol za rad(algoritam)kojićeseprimjenjivatiusvimlaboratorijamagdjesevršitestiranjekrvi.Veomajevažnorazvijatiipr-otokolezapojedinačneaktivnostikaoštosutestiranje,selekcijaievaluacijaskriningtestova.

Testiranjejedinicakrvijeobaveznoiuključuje:određivanjekrvnogrupnepripadnosti(ABOi ■RhDkrvnogrupnisistem);detekcijamarkeratransfuzijomprenosivihbolesti ■(hepatitisB,hepatitisC,AIDS,sifilis)Skriningiregularnihantieritrocitnihantitijela. ■Tehnike izvođenja testova iučestalostkontrolase

zasnivajunapreporukamasamogproizvođačatestova.Dabisetestiranjeadekvatnosprovelo,neophodno

jeispoštovatiodređenezahtjeve:dobroedukovanoosoblje; ■dostupnostopremeireagenasa; ■obaveznokorištenjeatestiranihtestovakojise ■primjenjujuulaboratoriji.

gradualtakingoverof responsibilitiesof the ■Instituteandtransfusioncentersfromhospitalbloodtransfusionunitsinlinewiththepreviouslypreparedplan.4)Evaluation:evaluationof theresultsof fieldbloodcollection; ■monthlyanalysisof theeffectsof fieldbloodcol- ■lectionbyallmobileteamsevaluationof theresultsof theBloodCollection ■Programpreparationof anannualreportontherealization ■of theBloodCollectionProgram

BloodTesting

It is necessary to test all collected blood units sothatthebloodcouldbesafelyused.Within

the national Strategy, it is essential to formulateand realize theBloodTestingProgram in theRepublicof Srpska, aswell as the recommended (based on theinternational standards) working protocol (algorithm)whichwillbeappliedinallthelaboratorieswherebloodistested.Itisalsoveryimportanttodevelopprotocolsof individualactivitiessuchastesting,selectionandscreen-ingtestevaluation.

Bloodunittestingisobligatoryanditincludes:determiningthebloodtype(theABOandRhD ■bloodgroupsystem);detectingmarkersof transfusiontransmitteddis- ■eases(hepatitisB,hepatitisC,AIDS,syphilis)screeningforirregularantiredcellantibodies ■Testingtechniquesandcontrolfrequencyarebased

ontherecommendationsof thetestmanufactureritself.Inorderfortestingtobeadequatelycarriedout,itis

necessarytofollowcertainrequirements:


SkriningtestiranjemoradaseizvodipremaprihvaćenimStandardnimoperativnimprocedurama(SOP)kojeseprihvatajunanacionalnomnivou.

Neophodnojevršitistalnuedukacijuosobljazapo-slenogulaboratorijamauciljubezbjednostikrvi.Sviza-poslenibimoralibitivakcinisaninaHBVpremaVodičudobreproizvođačkeprakse.

Svelaboratorijebitrebalodaimajuprogramobezbjeđivanjakvaliteta.Jakojevažnopridržavatiseproce-durakojesupropisaneukontrolikvaliteta.Usveprotokole rada, obavezno moraju biti uključene procedureotkrivanjaisprečavanjatehničkihiadministrativnihgrešaka,uključujućipraćenjeičuvanjeuzorakakrvi.

U okviru Programa testiranja krvi neophodno jeuspostaviti referentnu laboratorijuukojojpostojemogućnostiza rješavanjesvihnejasnihrezultatadobijenihrazličitimELISAtestovima.NeophodnojedareferentnalaboratorijaimaopremuzaWesternblotttehnikuiPCRtehnikuzapotvrđivanjeponovoreaktivnihrezultata.

Potrebnojeuspostavitisaradnjusaepidemiološkimslužbamakojebivršileepidemiološkopraćenjeianalizudobijenihrezultata.Svipodacikojiseodnosenarezul-tatetestiranjadobrovoljnihdavalacakrvimorajubitiuni-jetiukompjuterskubazupodatakainebismjelibitiširedostupni.

Neophodnojeformiranjeetičkogkomitetakojibiobaviještavao dobrovoljne davaoce krvi o rezultatimatestiranjanaprisustvomarkeratransfuzijomprenosivihbolesti(TTI).

Procesiranje,skladištenjeidistribucijakrvi

ZapostizanjeovogspecifičnogciljaStrategijeuoblastitransfuzijekrvineophodnojepripremitiirealizovati

welleducatedpersonnel; ■availabilityof equipmentandreagents; ■obligatoryuseof attestedtestswhichareusedina ■laboratory.Screeningtestshavetobecarriedoutincompliance

withtheStandardOperatingProcedures(SOP)whichareacceptedatthenationallevel.

It is necessary to continuously educate the per-sonnelemployedinlaboratoriesinordertoensuresafeblood.AllemployeeswouldhavetobevaccinatedagainstHBVaspertheGoodManufacturingPracticeGuide.

All the laboratories shouldhave thequality assur-anceprogram.Itisveryimportanttoabidebytheproce-duresdescribedinthequalitycontrol.Itisobligatorythatalltheworkingprotocolsincludeproceduresof detectionandpreventionof technicalandadministrativeerrors,in-cludingmonitoringandstorageof bloodsamples.

Within theBloodTestingProgram it isnecessarytoestablishareference laboratory,whichmakes itpos-sibletosolveallunclearresultsobtainedthroughvariousELISAtests. It isessential for the reference laboratorytohavetheWesternblotttechniqueandPCRtechniqueequipment,usedtoconfirmrepetitivelyreactiveresults.

It is necessary to establish cooperation with epi-demic services, which would carry out the epidemicmonitoringandanalysisof obtainedresults.Allthedatareferringtovolunteerblooddonors’testresultshavetobeenteredintoacomputerdatabaseandshouldnotbewidelyavailable.

Itisnecessarytosetupanethicalcommittee,whichwouldinformvolunteerblooddonorsof thetestresultsfor the presence of transfusiontransmitted diseases(TTI)markers.


Programaktivnostinaprocesiranju,skladištenjuidistri-bucijikrviuRepubliciSrpskojkojimbise:

obezbjedileadekvatnekoličinesigurnekrvii ■komponentikrvi–upotrebazatvorenihsistemazapripremukomponentikrviusvimcentrimagdjesevršipripremakomponentikrvi;obezbjedileadekvatnekoličineafereznopriku- ■pljenihtrombocita,leukocita,eritrocitaiplazmeusvimcentrimagdjesevršipripremanjekompo-nentikrvi;obezbijediliuslovi(oprema,usloviradana ■odjeljenjuivozila)zaskladištenje,distribucijuitransportkrvi;postiglavećabezbjednostpripremljenihkompo- ■nentikrvi;odredileustanoveukojimaćesevršititestiranjei ■pripremakrviikomponentikrvi;pripremioprogramkojićepreciznoodreditikako ■igdjećesevršitiskladištenjeitransportkrviikomponentikrvi.

Programaktivnostinaprocesiranju, skladištenju idistribucijikrviodvijasetrifaze:

1) Analizapripremekrviusvimustanovamakojesebaveovimposlom:

analizaradaslužbizapripremu,skladištenjei ■distribucijukrvi;analizaukupnogbrojaobrađenihjedinicakrvi; ■analizakvalitetapripremljenihkomponentikrvi; ■analizadosadašnjihplanovapripremekrvi(poseb- ■noodlukaovrstikesakojesekoriste–dvostruka,trostruka,četvorostruka).

Processing,storageanddistributionof blood

Tofulfill thisspecificobjectiveof theStrategyof BloodTransfusion,itisnecessarytoprepareandimple-ment theProgramonprocessing, storageanddistribu-tionof bloodinRepublicof Srpskawhichwould:

secureadequatequantitiesof safebloodand ■bloodcomponentsuseof closedsystemsforpreparationof bloodcomponentsinallcenterswherepreparationbloodcomponentsisdone;secureadequatequantitiesof platelets,leukocytes, ■redcellsandplasmaobtainedthroughaphaeresisinallcenterswherepreparationof bloodcompo-nentsisdone;secureconditions(equipment,workconditionsat ■thedepartments,andvehicles)forstorage,distri-butionandtransportof blood;improvesafetyof preparedbloodcomponents; ■decideoninstitutionswherebloodandblood ■componentswillbetestedandprepared;prepareaprogramthatwillpreciselydefinewhere ■andhowstorageandtransportof bloodandbloodcomponentsistobedone.Programactivitiesof processing,storageanddistri-

butionof bloodisimplementedinthreephases:1) Bloodpreparationanalysisinallinstitutionsdea

lingwiththisbusiness:analysisof workof servicesinchargeif prepara- ■tion,storageanddistributionof blood;analysisof thetotalnumberof processedblood ■units;analysisof qualityof preparedbloodcomponents; ■analysisof uptodateplansonbloodpreparation ■(especiallythedecisiononthetypeof bagstobeused–double,triple,quadruple).


2) Definisanjestandarda,preporukaismjernica:defini ■ sanjeminimalnihstandardazapripremu,skladištenjeidistribucijukrviikomponentikrvipripremapisanihuputstavazaaktivnostikojise ■odnosenapripremu,skladištenjeidistribucijukrvi,odnosnopisanjeStandardnihoperativnihprocedura;pripremaplanaobukezaosobljekojejeuključeno ■uradpripreme,skladištenjaidistribucijekrvipremastandardimaipremaSOP;obezbjeđivanjeneophodnihsredstavazaradna ■obradiidistribucijikrvi.

3) Implementacija:koordinacijaradaosobljakojiradinapripremi, ■skladištenjuidistribucijikrviizZavodaicentarazatransfuzijskumedicinusaosobljemubolničkimtransfuzijskimslužbama;obukaosobljakojeradiuslužbamazapripremu, ■skladištenjeidistribucijukrvizaradpremaprihvaćenimstandardima;obukaosobljazaradnaafereznimpostupcima; ■pripremaplanazačuvanjeidistribucijukrviza ■određeneregije.

4) Evaluacija:procjenarezultatauslužbamakojeobrađujukrv; ■periodična(mjesečna)analizapripremljenekrvii ■komponentikrvi;procjenarezultatacijelogPrograma; ■godišnjiizvještajopripremi,skladištenjuidistri- ■bucijikrvi,kaoioafereznimpostupcima.

2) Definitionof standards,recommendationsandguidelines:

definition ■ of minimumstandardsforprepar-ing,storageanddistributionof bloodandbloodcomponentspreparationof writteninstructionsforactivities ■relatedtopreparation,storageanddistributionof blood,i.e.writingStandardoperatingprocedures(SOP);preparationof planforthetrainingof staff in- ■volvedinpreparation,storageanddistributionof bloodpursuanttothestandardsandSOP;securingnecessaryworkresourcesfortheprocess- ■inganddistributionof blood.3) Implementation:coordinationof thestaff workingonpreparation, ■storageanddistributionof bloodfromtheInsti-tuteandcentersfortransfusionmedicinewiththestaff intransfusionmedicineservices;trainingof staff inchargeof preparation,storage ■anddistributionof bloodtoworkaccordingtotheacceptedstandards;trainingof staff inchargeof aphaeresisproce- ■dures;preparationof aplanonstorageanddistribution ■of bloodforcertainregions.4) Evaluation:evaluationof bloodprocessingresultsandser- ■vices;periodical(monthly)analysisof preparedblood ■andbloodcomponents;evaluationsof resultsof theentireProgram; ■annualreportonpreparation,sto ■ rageanddistri-butionof bloodaswellasontheaphaeresis.


Resursi,produktiikorištenjeplazme

Ciljsvakedržavejedapostignenačelosamodovoljnostikadajeupitanjuobezbjeđenjekrviikrvnihkom-ponenti,izmeđuostalogiplazme.

Plazmaslužiikaosirovinazapravljenjestabilnihderivataplazme(albumini,imunoglobulini,koncentrovanifaktorikoagulacije).

Proizvodnjaderivataplazmezahtijevakaopredus-lovobezbjeđenjevelikihkoličinaplazmezapreradu,tj.veliku sirovinsku bazu. Takođe, zahtijeva i jako skupuopremu,visokospecijalizovankadar,prostor.

Plazma program (proizvodnja derivata plazme) uRepubliciSrpskojuovomtrenutkunebibioracionalan,izrazlogaštoseneraspolaževelikimkoličinamaplazme,anedostajeneophodnaoprema,kadariprostor,pazatoinijeustrateškomplaniranjudo2015.godine.

Kreiranjepolitikeuoblastikliničketransfuzije

Transfuzijakrviikomponentikrviuoblastikliničketransfuzijepodrazumijevakontrolu,održavanjeiunapređenjekvaliteta.

Obezbjeđujese:racionalnaprimjenakrvi; ■izradavodičaizoblastiracionalneprimjenekrvi; ■obezbjeđivanjedostupnostikrvi; ■formiranjebolničkihkomitetačijijezadatak ■medicinskakontrola,praćenjekvalitetakliničketransfuzijeuokvirubolnicairazvijanjestandardakvalitetakojisupotrebnizauvođenjesistemakontroleodržavanjaiunapređenjakliničketransfuziološkeprakse.

Resources,productsandtheuseof plasma

Itiseverycountry’sgoaltoreachtheprincipleof selfsustainabilitywhenitcomestosecuringblood,bloodcomponentsandplasma.

Plasmaservesasa rawmaterial formakingstableplasma derivatives (albumin, immunoglobulin, concen-tratedcoagulationfactors).

Requiredpreconditionsfortheproductionof plas-ma derivatives are big quantities of plasma to be pro-cessedi.e.abigrawmaterialbase,expensiveequipment,highlyspecializedstaff,facilitiesetc..

Plasmaprogram(productionof plasmaderivatives)inRepublicof Srpskawouldnotbeeconomicalandra-tionalatthemomentgiventhatwedonotpossessof ad-equatelybigquantitiesof plasmaandduetothelackof equipment,staff andfacilities.Thisiswhyitwillnotbeapartof theentity’sstrategicplanninguntiltheyear2011.

PoliciesintheClinicalTransfusionField

Transfusionof bloodandbloodcomponentsinthedomain of clinical transfusion implies control,mainte-nanceandimprovementof quality.

Itsecures:rationalbloodapplication; ■creationof aguideonrationalbloodapplication; ■availabilityof blood; ■establishingof clinicalcommitteesthetaskof ■whichismedicalcontrol,monitoringof clinicaltransfusion’squalityinhospitalsanddevelopingof qualitystandardsneededfortheintroductionof thesystemof maintenanceandimprovementof theclinicaltransfusionpractice.


PremapreporukamaSZOdobrakliničkapraksauoblastikliničketransfuzijeje:

primjenakrvisamouzstrogeindikacijeikadaje ■očekivaniterapijskiefekatvećiodrizika;donošenjeodlukeoprimjeniterapijekrvljutreba ■zasnivatinapreporukamaizvodičazaraciona-lnuprimjenukrvi,uzimajućiuobzirispecifičnepotrebesvakogbolesnikapojedinačno;smanjenapotrebabolesnikazatransfuzijomalo- ■genekrvi,svođenjemnaminimumsvakigubitakkrvi;oba ■ vezaljekarakliničaradauistorijibolestinavedurazlogzaprimjenutransfuzijekrvi;stalninadzorprimjenetransfuzijekrvibolesnicima ■odstranekvalifikovanihosoba,osposobljenihdauočeipravilnoreagujunanastanakneželjenihreakcija;informisanjebolesnikaorazlozimazaprimjenu ■krviiuzimanjenjihovesaglasnosti;donošenjeodlukeotransfuzijieritrocitanesamo ■naosnovukoncentracijehemoglobinaukrvibole-snika,većinaosnovuprocjenenjegovogkliničkogstanja;primjenaodgovarajućesupstitucioneterapijebole- ■sniku,uslučajuakutnoggubitkakrvi.UokviruPolitikeuoblastikliničketransfuzije,ne

ophodnojeformiratiKomitetzatransfuzijskumedicinuRepubliciSrpskoj,kojibipredlagaokliničkevodičenam-jenjeneuvođenjustandardauliječenjukrvlju.

Važan segment kliničke transfuziološke prakse jepovezivanjeZavodaicentarazatransfuzijskumedicinusabolničkihtransfuzijskimslužbama.

Zaobezbjeđivanjedobrekliničkeprakseuoblastikliničketransfuzijeneophodnoje:

AccordingtotheWHO,agoodclinicalpracticeinthedomainof clinicaltransfusionis:

bloodapplicationonlywithstrictindicationsand ■whentheexpectedtherapeuticeffectisgreaterthantherisk;bloodtherapydecisionmakingshouldbebased ■onrecommendationsgivenintheguideonratio-nalbloodapplicationwhileconsideringspecificindividualneedsof eachpatient;reducedpatients’needfortransfusionof alog- ■enousblood,minimizingeverybloodloss;clinician’sobligationtostatereasonsforblood ■transfusioninthepatient’smedicalrecord;continuoussupervisionof applicationof blood ■transfusiontopatients,donebyqualifiedperson-neltrainedtospotandreacttoanyunwantedreactions;informingpatientsonreasonsforbloodapplica- ■tionandtakingtheirconsent;makingdecisionsonplateletstransfusionnotonly ■inthebasisof thehemoglobininthepatient’sbloodbutalsoonthebasisof her/hishealthcondition;applicationof anappropriatesubstitutiontherapy ■toapatientwithanacutebloodloss.Asapartof thePolicyonclinicaltransfusion,itis

necessarytoestablishaCommitteefortransfusionmedi-cine in Republic of Srpska, which would recommendclinical guides aiming to introduce standards of bloodtreatment.

An important segment of the clinical transfusionpractice is the connectingof the Institute and transfu-sionmedicinecenterswithhospitals’ transfusionmedi-cineservices.


uprogramobukeuključitiljekarekliničare; ■formiratibolničkekomitetezatransfuzijukojibi ■trebalodapromovišuracionalnuprimjenukrvi;omogućitidostupnostkrvi; ■unaprijeditiprimjenukomponentneterapije; ■primjenaautolognetransfuzijezaspecifičneindi- ■kacije;konsultova ■ tieksperteizoblastitransfuzije.Bolničkitransfuzijskikomitetubolnicamabitrebalo

dasprovodipolitikuuoblastikliničketransfuziologije.UskladusanjomipostojećimkliničkimvodičimabolničkikomitetzatransfuzijutrebadadoprineserazvojujedinstvenihStandardnihoperativnihprocedura,uvezisa:

uzimanjemuzorakazapretransfuzijskelaboratori- ■jsketestovekompatibilnosti;preuzimanjemkrviizbolničkeslužbezatrans- ■fuziju;praćenjembolesnikakojiprimakrv; ■obaveznodokumentovatiievidentiratiproces ■primjenekrvi;zbrinjavanjem,ispitivanjemievidentiranjem ■neželjenihefekataterapijekrvlju;edukacijaiobukazaposlenihkojisuuključeniu ■bolničkutransfuziološkupraksu.

Uspostavljanjesistemaupravljanjakvalitetom

Uciljuobezbjeđenjadovoljnihkoličinakrviikrvnihkomponentivisokogkvalitetaisigurnosti,samaksimal-nomefikasnošćuiminimalnimrizikomzadavaocaipacijenta, transfuziološka službamora imati uspostavljensistemupravljanjakvalitetom.

PremaDirektivi 2002/98/EC obavezujuće je us-postavljanjesistemakvalitetazasvečlaniceEU.

Tosecureagoodclinicalpracticeinthedomainof clinicaltransfusion,itisnecessaryto:

involveclinicians(medicaldoctors)inthepro- ■gram;formclinicaltransfusioncommitteespromoting ■rationalbloodapplication;secureavailabilityof blood; ■advancetheapplicationof componenttherapy; ■applyautologoustransfusionforspecificindica- ■tions;consultexpertsfromthetransfusiondomain. ■Clinical transfusioncommittee inhospitalsshould

beimplementingpoliciesinthedomainof clinicaltrans-fusiology. According to these policies and the existingclinicalguides,theclinicaltransfusioncommitteeshouldcontributetothedevelopmentof asingleformof Stan-dardwrittenoperatingproceduresrelatedto:

takingsamplesforpretransfusionlabtestsof ■compatibility;takingoverbloodfromthehospitaltransfusion ■service;monitoringof bloodreceivingpatients; ■mandatorydocumentationandkeepingrecordof ■thebloodapplicationprocess;observing,examiningandrecordingunwantedef- ■fectsof thebloodtherapy;educationandtrainingof staff involvedinthe ■hospitaltransfusiologypractice.

EstablishingaSystemof QualityManagement

Inordertosecuresufficientquantitiesof bloodandbloodcomponentsof highqualityof safety,withamaxi-mumefficiencyandminimumriskforthedonorandthe


TaDirektiva postavlja standarde kvaliteta i bezb-jednostizaprikupljanje,testiranje,obradu,čuvanjeidis-tribucijuljudskekrviikrvnihkomponenti.

PremaDirektivi2002/98/EC,neophodno je formiranjekompetentnogregulatornogtijelakojeredovnokontrolišesistemkvaliteta i izdaje licenceza rad transfuziološkimslužbama,kaoisuspenziju,ovlaštenje,akreditacijuililicencuzaradakoinspekcijskimilikontrolnimmjerama dokaže da ta ustanova ne ispunjava zahtjeveDirektive2002/98/EC.

SistemupravljanjakvalitetomutransfuzijibaziranjenaprincipimaDobreproizvođačkepraksezalijekoveu medicini (GMP Direktiva Savjeta Evrope 91/356/EC)istandardaISO9001:2000

Zahtjevisistemakvaliteta

Sistemkvalitetazahtijeva:Definisanuorganizacionustrukturusa ■ovlaštenjimaiodgovornostimasvihfunkcijaDefinisaneiobezbijeđenepotrebneresurse:kadar, ■oprema,prostorSveprocesebazičnetransfuziologijeopisaneu ■odgovarajućiminstrukcijama,kojeseizvodeuskladusaprincipimaDobreproizvođačkeprakseikojisuusaglašenisaodgovarajućimpropisimaImplementacijasistema ■Praćenje,mjerenjeistalnounapređenjekvaliteta ■proizvodaiusluga

Usistemukvalitetazatransfuzijskeustanovemora-jubitiopisanisljedećiprocesi:

Upravljanjekvalitetomipromjenama ■Organizacija ■

patient,bloodtransfusionservicehastohaveasystemof qualitymanagement.

Pursuant toDirective 2002/98/EC, the establish-mentof aqualitymanagementsystemisobligatoryforallEUmembers.

Thatdirectivesetsthestandardsof qualityandsafe-tyforcollecting,testing,processing,storageanddistribu-tionof humanbloodandbloodcomponents.

PursuanttoDirective2002/98/EC,itisnecessarytoestablishacompetentregulatorybodywhichregular-lycontrolsthesystemof qualityandissueslicensesforblood transfusionservices’work. It also issues suspen-sions,accreditationsor licensetowork if inspectionorcontrolmeasureshaveproventheinstitutionwasnotful-fillingtherequestsstatedintheDirective2002/98/EC.

Systemof qualitymanagement in transfusionhasbeen based on the principles of GoodManufacturingPracticeformedicaldrugs(GMPCouncilof Europe’sdirective91/356/EC)andstandardISO9001:2000

Requirementsof aqualitysystem

Aqualitysystemrequires:Definedorganizationalstructurewithcompetenc- ■esandresponsibilitiesof allfunctionsDefinedandsecuresresourcesthatareneeded: ■staff,equipment,facilitiesAllprocessesof basictransfusiologyshouldbe ■describedinappropriateinstructionsmanuals,performedaccordingtotheprincipleof GoodManufacturingPractice,andharmonizedwiththeappropriateregulationsImplementationof thesystem ■Monitoring,measuringandcontin ■ uousimprove-mentof thequalityof productsandservices


Prostorije,uključujućiimjestazaprikupljanjena ■terenuOpremaimaterijali ■Prikupljanjekrvi,testiranjekrvi,pripremakompo- ■nenata,skladištenjeidistribucijaDokumentacija ■Praćenjekvaliteta ■Neželjenereakcije,odstupanja,žalbe,korektivnei ■preventivnemjereInterneivanjskeprovjere ■

Dokumentacija

Osnovusistemakvalitetačinedokumenta.Dokumenta sistema kvaliteta postavljena su u 4

nivoa:Nivo1PolitikakvalitetaiPriručnikkvaliteta- ■Politikakvalitetatrebabitiprilagođenaosnovnojdjelatnostiideklarativnonavodiosnovnestrateškeciljevekojejeodredilorukovodstvo.Priručnik kvaliteta je temeljni dokument sistemaosiguranja kvaliteta. On daje osnovne podatke oustanovi,sadržipolitiku iopisujesistemkvaliteta,utvrđuje funkcije upravljanja (ovlaštenja i odgov-ornosti).Nivo2–Postupcizaosiguranjekvalitetasudoku- ■mentikojiopisujukakoostvaritipolitikuiciljevekvalitetanavedeneupriručniku.Propisujenačinizvođenjaikontroleprocesabitnihzakvalitet,navedenihuzahtjevimastandarda.Planovi kvaliteta navode postupke, sredstva i re-dosled radnjikojeseodnosenapostizanjeciljevakvaliteta.

In the quality system for transfusion institutions,thefollowingprocessesneedtobedescribed:

Q ■ ualityandchangemanagementOrganization ■Facilitiesincludingthoseforbloodcollectingin ■thefieldEquipmentandmaterials ■Collectingandtestingof blood,preparationof ■components,storageanddistributionDocumentation ■Qualitymonitoring ■Unwantedreactions,deviations,complaints,cor- ■rectiveandpreventivemeasuresInternalandexternalevaluations ■

Documentation

Qualitysystemisbasedonfourdocuments.Qualitysystemdocumentsaresetatfourlevels:Level1–Policyof qualityandManualonquality ■Policyof qualityissupposedtobeadjustedtothemainactivityanditdeclarativelystatesmainstrate-gicgoalsdefinedbythemanagement.Manualonquality isa fundamentaldocumentof thesystemof qualityassurance. Itgivesbasic in-formation on the institution, it is based on poli-cies,itdescribesthequalitysystemandestablishesmanagerial functions(authorizationandresponsi-bilities).Level2–QualityAssuranceProceduresaredocu- ■mentswhichdescribehowtoimplementqualitypoliciesandobjectivesstatedintheManual.Theyprescribethewayof carryingoutandcontrollingqualityrelevantprocessesstatedinthestandards’requests.


Nivo3–Standardneoperativneprocedure(SOP) ■suinstrukcijekojedetaljnoopisujuizvođenjepoje-dinihfazarada.Nivo4–Zapisi(obrasci,izvještaji,radneliste, ■evidencije,knjige,podaciuelektronskojformi),nastajukaorezultatsprovođenjaaktivnosti.Zasvakizapisjedefinisanovrijemeimjestočuvanja.

Implementacijasistemakvaliteta

Najvećuodgovornosturazvoju,primjeniipoboljšanjusistemakvalitetaimarukovodstvo.Takođe,svalicauključenauradtransfuziološkeustanoveimajuobavezuiodgovornostkodprovođenjakvaliteta.

Dabisesistemkvalitetauspostavio,neophodnojedarukovodstvo:

definišepolitikuiciljevekvaliteta ■odrediodgovornolicezasistemkvaliteta ■ističevažnostzadovoljenjazahtjevastandardai ■promovišekulturukvalitetameđuzaposlenimaobezbijediodgovarajućeresurse(osoblje,prostor, ■oprema)Dabisistemkvalitetafunkcionisao,potrebnoje:edukovatiosobljeopojmukvaliteta,zahtjevima, ■praktičnojprimjeniikoristiuorganizacijiidentifikovatiproceseiaktivnostiuokvirutrans- ■fuzijskihslužbiiizraditipratećudokumentacijusanjihovimopisomodobriti,označitiidistribuiratidokumenta,kako ■bibilapodkontrolomiraspoređenanapotrebnamjestaobučitizaposlenezaradpremadokumentaciji ■dosljednosprovoditiproceduresistemakvaliteta ■voditizapisekaodokazdajeaktivnostizvršena ■kontrolisativođenje ■ dokumentacije

Qualityplanslistprocedures,resourcesandsched-uleof qualityrelevantobjectivesandactivities.Level3–Standardoperatingprocedures(SOP) ■areinstructionsthatdescribecarryingoutof spe-cificphasesof workingreatdetail.Level4–Documentation(forms,reports,work ■lists,records,books,electronicdata),areresultsof implementationof activities.Foreverydocument,timeandplaceof keepinghasbeendefined..

Implementationof aqualitysystem

Management has the greatest responsibility forthedevelopment, implementationand improvementof qualitysystem.Also,allpersonsworkinginatransfusioninstitutionareobligedandresponsibleforqualityimple-mentation.

Toestablishaqualitysystem,itisnecessaryforthemanagementto:

definepoliciesandobjectivesof quality ■designateanindividualinchargeof qualitysystem ■emphasizeimportanceof fulfillingstandards’ ■requestsandpromotequalitycultureamongstaff secureadequateresources(staff,facilities,equip- ■ment)Inorderforthesystemtofunction,itisnecessary

to:educatestaff ontheconceptof quality,itsreques ■ts,practicalapplicationanduseinanorganizationidentifyprocessesandactivitieswithintransfusion ■servicesandcreateappropriatedocumentationdescribingtheseprocessesandactivitiesapprove,markanddistributedocumentssothey ■wouldbeundercontrolanddistributedwhereneeded


Akreditacija/licenciranjetransfuziološkihslužbi

Agencijazaakreditacijuakredituje rad transfuzioloških ustanova koje se bave prikupljanjem, obradom,testiranjemidistribucijomkrvi.

Agencija za akreditaciju izdaje dozvolu za rad naosnovuuvidaufunkcionisanjesistemakvaliteta.

UspostavljanjeslužbezatransfuzijskumedicinuRepublikeSrpske

Zaobezbjeđivanjepotrebnihkoličinasigurnekrviikrvnihprodukataneophodnajedobraorganizacijamrežeslužbizatranfuzijskumedicinu.Evidentanjedeficiturezervamakrvi,kojibilošaorganizacijaslužbijošpogoršalaibespotrebnoopteretilabudžet.

VladaRepublikeSrpskeuobavezijedaformiraKomitetza transfuzijskumedicinuRepublikeSrpske.Pre-masmjernicamaSZO,zadaciKomitetazatransfuzijskumedicinusu:

stručnapomoćMinistarstvuzdravljaudefinisanju ■politikeuoblastitransfuzijskemedicineiuizradiprogramauoblastitransfuzijskemedicineuRe-publikeSrpskekontrolaobezbjeđivanjapotrebnihkoličinasigurne ■krviikrvnihprudukatapredlaganjegodišnjegplanapotrebazakrvlju ■Ministarstvuzdravlja,kojeidonositajplanpromocijadoborovoljnogdavalaštvaistručna ■pomoćuprikupljanjukrviosiguranjepoštovanjaetičkihprincipadavalacai ■primalacakrvikontrolakvalitetaistručninadzorutransfuzijskoj ■medicini

trainemployeestoworkinaccordwithdocumen- ■tationconsistentlyimplementqualitysystemprocedures ■keeprecordof documentationtoprovetheactivi- ■tieshavebeencompletedcontroldocumentationkeeping ■

Transfusionservicesaccreditation/licensing

Accreditation agency accredits transfusion institu-tiondealingwithcollecting,processing,testinganddis-tributionof blood.

Accreditationagencyissueslicensestoworkbasedontheirinsightintofunctioningof qualitysystem.

Establishmentof theRepublicof SrpskaTransfusionMedicineService

Agoodorganizationof networkof transfusionmedicineservicesisnecessaryforsecuringnecessaryquanti-tiesof safebloodandbloodproducts.Thereisanotice-abledeficitof bloodreservesandapoororganizationof serviceswould additionally aggravate the current situa-tionandunnecessarilyburdenthebudget.

TheGovernmentof Republicof Srpskaisobligedto establish aCommittee forTransfusionMedicine of Republicof Srpska.PursuantwiththeWHOguidelines,theCommittee’stasksare:

expertassistancetotheMinistryof Healthin ■definingpoliciesanddraftingprogramsinthedomainof transfusionmedicineintheRepublicof Srpskacontrolof securingof necessaryquantitiesof safe ■bloodandbloodproducts


uvođenjeipraćenjecentralnoginformacionog ■sistemadefinisanjepotrebairadauvanrednihokolnos- ■tima.Prema smjernicamaSZO, Služba za transfuzijsku

medicinuRepublikeSrpskeodgovornajezaprovođenjeProgramauoblasti transfuzijskemedicineuRepublikeSrpske,poštujućiodlukeKomitetazatransfuzijskumedicinuRepublikeSrpske.

BolničkeslužbezatransfuzijskumedicinuobaveznesudadostavljajusvepotrebnepodatkeZavoduzatrans-fuzijskumedicinu,radiizradegodišnjegplanaprikupljanjakrviidavršesveoblikesaradnje.

PremaDirektivi2002/98EvropskeUnije,definisa-nasudvatipaustanovazatransfuzijskumedicinu:

1. ustanovekojesebaveprikupljanjem,obradom,procesiranjem,čuvanjemidistribucijomkrvi

2. ustanove koje se bave aktivostima vezanim zaprimaocekrvi.

Zbogsvojihspecifičnosti,geografskogpoložaja,regionalnezastupljenosti,putnihkomunikacija,konfiguracije terena i klimatskih faktora, organizacija Službe zatransfuzijskumedicinu Republike Srpske trebalo bi daizgledaovako:

zavodzatransfuzijskumedicinuRepublikeSrp ■ske(1),centrizatransfuzijskumedicinu(4) ■bolničkeslužbezatransfuzijskumedicinu(10) ■Shodnotome,zadaciZavodazatransfuzijskumedi

cinuRepublikeSrpskesu:učešćeupropagandidobrovoljnogdavalaštvasa ■ciljemsprovođenjarepubličkogplanaprikupljanjakrvi

proposinganannualplanonneedsforbloodto ■theMinistryof Healthasstatedintheplanpromotingvoluntarilyblooddonationandexpert ■assistanceincollectingbloodconsiderationof ethicalprinciplesof donorsand ■receiversof bloodqualitycontrolandexpertsupervisionintransfu- ■sionmedicineintroductionandmonitoringof thecentralinfor- ■mationsystemdefiningneedsandworkincriticalsituations. ■According to the WHO guidelines, Transfusion

medicine service of Republic of Srpska is responsiblefor implementation of the Program in the domain of transfusionmedicine in Republic of Srpska respectingthedecisionsof theCommitteefortransfusionmedicineof Republicof Srpska..

HospitaltransfusionmedicineservicesareobligedtosubmitallnecessarydatatotheInstitutefortransfu-sionmedicinesothatanannualreportonbloodcollec-tioncouldbedoneandtosecurecooperation.

Pursuantwiththe2002/98EUdirective,twotypesontransfusionmedicineinstitutionshavebeendefined:

1. institutions dealing with collecting, processing,storageanddistributionof blood.

2. institutions dealing with activities related tobloodreceivers.

Dueto itsspecificfeatures,geographicalposition,regions, roadcommunications, configurationof terrainandclimate, theorganizationof theTransfusionmedi-cineserviceof Republicof Srpskashouldlooklikethis:

Institutefortransfusionmedicineof Republicof ■Srpska(1),


prikupljanje,procesiranje,čuvanjeidistribucija ■krviikomponentikrvilaboratorijskaispitivanja ■edukacijaiobukakadrova ■naučnaistraživanja ■racionalnaprimjenakrviikomponentikrvi ■terapijskeaferezneprocedure ■autolognetransfuzije ■ispitivanjeporemećajahemostaze ■

Zadacicentarazatransfuzijskumedicinusu:učešćeupropagandidobrovoljnogdavalaštvasa ■ciljemsprovođenjarepubličkogplanaprikupljanjakrviprikupljanje,procesiranje,čuvanjeidistribucija ■krviikomponentikrvilaboratorijskaispitivanja ■racionalnaprimjenakrviikomponentikrvi ■terapijskeaferezneprocedure ■autolognetransfuzije ■ispitivanjeporemećajahemostaze ■

Osnovni zadaci bolničkih službi za transfuzijskumedicinu:

zahtjevizakrvljuiodgovarajućomkomponentom ■krviizvođenjeunakrsnogtestaizmeđudavaocaipri- ■maocakrviizdavanjeirukovanjesakrviikomponentamakrvi ■administriranjeuoblastiizdavanjakrviikompo- ■nentikrvipraćenjeefekatatransfuzije(očekivaneineželjene ■reakcije)autolognetransfuzije ■

transfusionmedicinecenters(4) ■Hospitaltransfusionmedicineservices(10) ■

Accordingly,thetasksof theInstitutefortransfu-sionmedicineof Republicof Srpskaare:

participationinpromotionof voluntarydonor- ■shipinordertoimplementtherepublicplanforbloodcollectioncollecting,processing,storageanddistributionof ■bloodandbloodcomponentslaboratorytesting ■educationandtrainingof staff ■scientificresearch ■rationalapplicationof bloodandbloodcompo- ■nentstherapeuticaphaereticprocedures ■autologoustransfusions ■examinationof haemostaticdisorders ■Tasksof thecentersfortransfusionmedicineare:participationinpromotionof voluntarydonor- ■shipinordertoimplementtherepublicplanforbloodcollectioncollecting,processing,storageanddistributionof ■bloodandbloodcomponentslaboratorytesting ■rationalapplicationof bloodandbloodcompo- ■nentstherapeuticaphaereticprocedures ■autologoustransfusions ■examinationof haemostaticdisorders ■

Maintasksof clinicaltransfusionmedicineservicesare:


Pri formiranju organizacionih jedinica službe zatransfuzijskumedicinutrebapoštovatisljedećekriterije:

geografskipoložajzdravstveneustanove ■kadrovskastruktura,opremljenostiprostor ■brojstanovništvakojitatransfuzijskaustanova ■pokrivabrojbolničkihpostelja ■potrebezakrvljuiproduktima ■brojuzetihdozagodišnje,proizvedenihprodukata ■izastupljenostdobrovoljnogdavalaštvakrviDopotpuneorganizovanostiZavodazatransfuzi-

jskumedicinuRepublikeSrpskeicentarazatransfuzijskumedicinu,postojećetransfuzioloskejedinicećeobavljatisvedosadašnjeposlove.

FinansiranjeslužbezatransfuzijskumedicinuRepublikeSrpske

Donošenjegodišnjegplanapotrebazakrvlju/komponentamakrviiuslugamaodstranezdravstveneustanove

ZavodzatransfuzijskumedicinusasjedištemuBanjojLuci,4centrazatransfuzijskumedicinu(BanjaLuka,Bijeljina,DobojiTrebinje)ibolničkeslužbezatransfuzi-jskumedicinu(postojalebiusklopubolnicaikliničkihcentara), trebalobidapredložeplan svojihpotrebazatekućugodinu,kojibiseondarazmotrio,revidiraoiutvrdioodstraneFondazdravstvenogosiguranjaRepublikeSrpskeauzkonsultacijuMinistarstvazdravljaisocijalnezaštiteRepublikeSrpske.

Na osnovu navedenih potreba, FZO RepublikeSrpske bi definisao usluge koje bi te ustanove pružaleimajućiuviduinekespecifičneaktivnostikaoštosuuna

requestsforbloodandappropriatebloodcompo- ■nentsperformingcrossmatchingtestsbetweenablood ■donorandarespectivereceiverissuingandhandlingwithbloodandbloodcom- ■ponentsadministrativedutiesinthedomainof issuing ■bloodandbloodcomponentsmonitoringof transfusioneffects(expectedand ■unwantedreactions)autologoustransfusions ■

The following criteria need to be observedwhenforming organizational units of transfusion medicineservice:

geographicalpositionof ahealthinstitution ■staff structure,equipmentandfacilities ■numberof populationcoveredbythattransfusion ■institutionnumberof beds ■needsforbloodandbloodproducts ■numberof takendosagesperyear,numberof ■manufacturedproductsandpresenceof voluntaryblooddonorship

UntiltheRSInstitutefortransfusionmedicineandcenters for transfusion medicine are completely orga-nized,existingtransfusionunitswillbeperformingallof theirusualactivities.


pređenjedavalaštva,prikupljanje,testiranje,procesiranje,skladištenje,distribuciju iupotrebukrvi/krvnihprodu-kata.

PlaniranjepotrebnihsredstavazafinansiranjeZavodazatransfuzijskumedicinu,centarazatransfuzijskumedicinuibolničkihslužbizatransfuzijskumedicinu

Planiranjesredstavazafinansiranjenavedenihustanovavršilobise:

1) Premavrstiustanove:Naosnovuplanaradazatekućugodinu,odnosno ■planaaktivnostikojimsebaviustanova(zavod,centri)kaoštosuprikupljanje,testiranje,procesir-anje,skladištenje,transportiracionalnaprimjenakrviasveuskladusapostojećimplanompotrebazakrvlju/krvnimkomponentamasredstvabisedobijaladirektnoodFondazdravstvenogosigu-ranjaRepublikeSrpske.Međutim,jedandiosred-stavadošaobiiodstranezdravstvenihustanova(trebovanjabolničkihslužbizatransfuzijukrvi)štobiserealizovalokrozugovorenasredstvaizmeđunavedenihinstitucija.Naosnovurealizovanogplanaradanaplanudo- ■brovoljnogdavalastvakrviizprethodnegodinezaorganizatoredobrovoljnogdavalaštvakrvisred-stvabidolazilaizbudžetaMinistartsvazdravljaisocijalnezaštiteRepublikeSrpske.Naosnovuplanapotrebazaustanovekojesebave ■aktivnostimakojesuudirektnojvezisapacijen-tima(bolničkeslužbezatransfuzijskumedicinu)sredstvabisedobijaladirektnoodFZORepu-bikeSrpske.

Financingof Republicof SrpskaTransfusionMedicineService

Introductionof annualplanof needsforblood/bloodcomponentsandservicesbyhealthinstitutions

TheInstitutefortransfusionmedicinewithitsseatinBanjaLuka,4 transfusionmedicinecenters inBanjaLuka,Bijeljina,DobojandTrebinje,andhospitaltransfu-sionmedicineservices (whichwouldbeexistingwithinhospitals and clinical centers), should propose a planof their needs for the current year, whichwould thenbeconsidered,revisedandconfirmedbytheRSHealthInsuranceFundinconsultationwiththeRSMinistryof HealthandSocialWelfare..

Basedontheneedsstated,theRSHIFwouldde-fineservicesthattheseinstitutionsaretoofferhavinginmindspecificactivitiessuchasimprovementof donor-ship, collecting, testing, processing, storage and use of blood/bloodproducts.

PlanningnecessaryresourcestofinancetheInstitutefortransfusionmedicine,centersfortransfusionmedicineandhospitaltransfusionmedicineservices

Planning of resources tofinance the abovemen-tionedserviceswouldbedone:

1) Accordingtothetypeof institution:Basedonthecurrentyear’sworkplan,i.e.plan ■of theinstitutions’(Institute,centers)activities,suchascollecting,testing,processing,storage,


2) Prema formiranoj cijeni usluge, te cijeni krvi/komponentikrvištojerezultattroškovaprikupljanja,te-stiranja,procesiranja,skladištenjaidistribucije.

UsvajanjejedinstvenogcjenovnikaproizvodaiuslugaZavodazatransfuzijskumedicinu,centarazatransfuzijskumedicinuibolničkihslužbizatransfuzijskumedicinu

Prilikomformiranjacjenovnikaodnosnojediničnihcijenaproizvodaiuslugakojećevršitinavedeneustanove,neophodnojedasepostignesaglasnostsvihakterafi-nansijera(FZORepublikeSrpske,MinistarstvozdravljaisocijalnezaštiteRepublikeSrpske),aliidrugihinstitucijaimajućituuviduMinistarstvofinansija.Kodformiranjacijenaneophodnojepoštovatiprincippokrićatroškova,odnosno svi direktni i indirektni troškovi uzrokovaniod strane pojedinačnog proizvoda ili usluge trebali bise uključiti u obračun. Takav obračun je dugoročan iiskazivaobisenagodišnjemnivou,stimdabiserevi-diraouslučajunekihpromjenautehnologijiproizvodnjeodređenihproizvodaipružanjausluga.Natajnačinbisepratioradgorenavedenihinstitucija,odnosnokontrolaizvršenjaobavezaizUgovora.

Poboljšanjeinfrastrukture,neophodnezaunapređenjesigurnostikrviikrvnihkomponenti

Obezbjedjenjekvalitetausluga,sigurnekrviiprodukata,zavisiod infrastrukture,uslovaradautransfuzijs-kimslužbama.

Zdravstveneustanovesudužnedaplanirajuiobez-bijede potrebnu infrastrukutru, koja obuhvata: zgrade,radniprostorineophodnuopremu.

transportandrationalapplicationof bloodandinaccordancewiththeexistingplanonneedsforblood/bloodcomponents–theresourceswouldbeobtaineddirectlyfromtheRSHealthInsuranceFund.Onepartof resources,however,wouldcomefromhealthinstitutions(cliniciantransfu-sionservices’requests),whichwouldberealizedthroughcontractedassetsbetweentheabovemen-tionedinstitutions.Basedontherealizedworkplanonvoluntary ■donorshipfromthepreviousyear,resourcesin-tendedfortheorganizersof voluntarydonorshipwouldcomefromthebudgetof theRSMinistryof HealthandSocialWelfare.Basedontheplanonneedforinstitutionsdealing ■withactivitiesdirectlyrelatedtopatients(hos-pitals’transfusionmedicineservices)resourceswouldbeobtaineddirectlyfromtheRSHIF.

2)According to the established service price andthepriceof blood/bloodcomponents,whichisaresultof expensesincurredduringcollecting,testing,process-ing,storageanddistribution.

Adoptionof asinglepricelistof productsandservicesof theInstitutefortransfusionmedicine,centersfortransfusionmedicineandhospitaltransfusionmedicineservices.

Whileformingthepricelistorunitpricesof prod-ucts and services that the aforementioned institutionswill beperforming, it is necessary toobtain consensusof allactors–financers(RSHIF,Ministryof HealthandSocialWelfare),butalsoof otherinstitutionssuchastheRSMinistryof Finance.Intheformationof prices,itis


Prema Direktivi 2002/98/EC, sve organizacionejedinicezatransfuzijskumedicinuipripadajućeustanove,morajuusvomradudasepridržavajupraviladobreproizvođačkeprakse.Prematomdokumentu,prostoriopre-mamorajuzadovoljitipropisaneuslovezasveaktivnostiutransfuzijskojmedicini.

Sciljemzadovoljenjatihuslova,potrebnojeizraditistandardekojiodređujuneophodnezahtjeveupogleduobjekataiopreme.

Premapropisanimstandardimaobavljalabisegradnjanovihiadaptacijastarihobjekata.

Neophodnojeobnavljatiopremuipratećasredstvainapravitiplanodržavanjaopreme,radnihprostoraiob-jekata.

Pripremaprogramakontinuiraneedukacijeiobukekadrauslužbizatransfuzijskumedicinu

Zbogvisokespecifičnostiposlovauslužbizatrans-fuzijskumedicinu,kolektivnogprocesaradaivisokeodgovornostinasvakomnivou,osobljemorabitiposebnoedukovano i obučeno. Da bismo to postigli potrebnoje napraviti program kontinuirane edukacije, obuke iprovjereznanjaosobljanasvimnivoimarada.

Službaza transfuzijskumedicinu iustanovakojojpripadamoradaobezbijedikontinuiranuedukacijuiobukuosoblja.

Obaveznesudaprate iprocjenjuju teaktivnosti idaradenapodizanjusvijestizaposlenihoodgovornostiiznačajuposlakojiobavljajuidasvimorajudatisvojdoprinosuostvarivanjuciljevadobreproizvodjackeprakse.

necessary toobserve theprincipleof coveringexpens-es,i.e.alldirectandindirectexpensescausedbyasingleproductorserviceshouldbeincludedinthecalculation.Suchcalculation is longterm; itwouldbeexpressedatan annual level and itwouldbe revised to account forchanges inmanufacturing technology of certain prod-uctsandservices.Inthisway,wecouldmonitorworkof theaforementionedinstitutionsandcontrolperformingof contractualduties.

Improvementof InfrastructureNecessaryforAdvancementof Blood/BloodComponentsSafety

Securing quality services, safe blood and bloodproductsdependsontheinfrastructureandworkcondi-tionsintransfusionservices.

Health institutionsreduetoplanandsecurenec-essaryinfrastructurewhichinvolves:facilities,workareaandnecessaryequipment.

Pursuantwiththe2002/98/ECdirective,allorgani-zationalunitsof transfusionmedicineandadjacentinsti-tutionshavetoabidebytherulesof goodmanufacturingpracticeintheirwork.Accordingtothatdocument,facili-tiesandequipmenthavetofulfillprescribedconditionsforalltransfusionmedicineactivities.

Witanaimtofulfillalltheseconditions,itisneces-sarytodraftstandardsdefiningthenecessarydemandsintermsof facilitiesandequipment.

Theprescribedstandardswouldenablebuildingof newandadaptationof oldfacilities.

Itisnecessarytoupdateequipmentandotherresourcesand tomakeaplanof maintenanceof equipment,workareasandfacilities.


Uspostavljanjesavremenog,jedinstvenoginformacionogsistema

VažanzadatakKomitetazatransfuzijskumedicinuRepublikeSrpske je iuvođenje ipraćenje jedinstvenoginformacionogsistemauslužbizatransfuzijskumedic-inu.

Informacionisistembiomogućiouvidu:registracijuipodatkeodavaocimakrvi ■registracijuprikupljenihjedinicakrvi,procesiranja ■krviisljedivostjedinicekrvi/krvnekomponenterezultatetestiranjanatransfuzijomprenosive ■bolestiimunohematološkatestiranja ■kontrolukvaliteta ■finansijskimenadžment ■uvezanostikontrolupodatakasvihtransfuzijskih ■službiTo je jedanodputevaka sigurnojkrvi ipotpune

kontroleradauslužbizatransfuzijskumedicinu.Ustrateškomplaniranjudatiprioritet investiranju

ukompjuterskuopremusvihorganizacionihjedinicazatransfuzijskumedicinu,izradisistemskogsoftvera,obucikadraistandardizacijiinformacionihpodataka.

Praćenjeievaluacija

Pracenjeievaluacijasuneophodnemetodezaspro-vodjenjeciljevaStrategije.

Podpraćenjempodrazumijevamokontinuiranuak-tivnostusmjerenunaprocesekojiseodvijaju.

PreparationOf AContinuousEducationProgramandTransfusionMedicineServiceStaff TrainingProgram

Giventhehighlyspecificduties in thetransfusionmedicine service, collective work process and high re-sponsibilityatevery level, thestaff havetobespeciallyeducatedandtrained.Toachievethat,wehavetocreatetheprogramof staff ’scontinuingeducation,trainingandevaluationof knowledgeatallworklevels.

Transfusion medicine service and its respectivehealth institutionhave toprovidecontinuingeducationandtrainingof staff.

Theyarealsoobligedtomonitorandassessthoseactivitiesandworkonraisingawarenessof theemployeeswhen itcomestoresponsibilityandsignificanceof theworktheyperformandcontributingtotheobjectivesof goodmanufacturingpractice.

Establishmentof aModern,SingleitSystem

It is a very important task of the Committee of theRStransfusionmedicinetointroduceandmonitorasingle,ITsystemservingtheneedsof transfusionmedi-cine.

ThisITsystemwouldprovideinsightinto:registrationanddataonblooddonors ■registrationof collectedbloodunits,blood ■processingandtraceabilityof bloodunit/bloodcomponentresultsof testingfortransfusiontransmitted ■diseasesimmunohaematologicaltesting ■


Evaluacija jeskupperiodičnih iciljanihaktivnostikojimaseprocjenjujeefekatStrategije.

Objemetodekoristesepokazateljima,svrstanimusljedecegrupe:

Animacijaimotivacijadobrovoljnih,neplaćenihdavalacakrvi

programomzaprikupljanjekrvidefinisatiedu- ■kaciju,motivacijuiinformisanostdobrovoljnihdavalacakrviprelazaknadobrovoljnoneplaćenodavalaštvo, ■kaopreduslovzasigurnukrv(niskorizičnegrupe)edukovanjevolontera,kojiceraditinapropagandi ■dobrovoljnogdavalaštvakrvipropagiranjedobrovoljnogdavalaštvaputemsvih ■oblikainformisanja,ikorištenjemodernihiorigi-nalnihidejapromocijadobrovoljnogdavalaštvakrviuobliku ■dugoročnekampanje

Prikupljanjedovoljnihkoličinasigurnekrvi

prosjekbrojauzetihjedinicakrviuodnosuna ■brojstanovnikauRepubliciSrpskojkrećeseoko18doza/1000stanovnika.Ciljjepovećatitajbrojnanajmanje30doza/1000stanovnika,jersupoprocjenitoneophodnepotrebezakrvlju.Dobro-voljnodarivanjekrvitrebabitidominantan(ilijedini)načinprikupljanjakrvi.uspostavljenistandardizaprikupljanjekrvi ■smanjenbrojustanovakojesebaveprikupljanjem ■krvinaukupnočetiri

qualitycontrol ■financialmanagement ■linkageandcontrolof alltransfusionservices’ ■Thisisoneof thewaysinwhichsafebloodandfull

controlof transfusionmedicineservicescanbedone.Inthestrategicplanning,priorityshouldbegivento

investingincomputerequipmentof alltransfusionmedi-cineorganizationalunits,creationof asystemicsoftwareandstandardizationof informationdata.

MonitoringandEvaluation

Monitoring and evaluation aremethodsnecessaryfortheimplementationof thisStrategy’sobjectives.

Monitoring is understood as a continuing activitydirectedattheprocessestakingplace.

Evaluation isacollectionof periodicalandaimedactivitiesinordertoestimatethisStrategy’seffects.

Bothmethodsuseindicatorsclassifiedintofollow-inggroups:

Animationandmotivationof voluntaryblooddonors

programforbloodcollectionshoulddefinethe ■education,motivationandinformationof volun-taryblooddonorstransfertovoluntary,nonpaiddonorshipasa ■preconditionforsafeblood(lowriskgroups)educationof volunteersworkingonpromoting ■voluntaryblooddonorshippromotingvoluntarydonorshipbymeansof mass ■mediaandbyusingmodernandoriginalideas


obezbjeđenjevećegbrojaprikupljenihkompon- ■enatakrviafereznimpostupkomuvođenjeuniformnogupitnikazadavaocekrvi ■revidiranjekriterijazaodbijanjedavalacakrv,rela- ■tivneiapsolutnakontraindikacije

Sigurnakrvistandardikvaliteta

poštovanjepropisanihstandardakvalitetaidobre ■proizvođackepraksepraćenjeievaluacijasvihpostupakaupraksi ■poštovanjerokaprimjeneiodbacivanjaneupotri- ■jebljenihjedinicakrvikvalitetnaopremaireagensi ■očuvanje“hladnoglanca”kodtransporta, ■skladištenjaidistribucijekrvidobroedukovanoiobučenoosoblje ■

Kliničkatransfuziologija

formiranjebolničkihkomitetazatransfuzijukrvi ■primjenavodičazaracionalnuprimjenukrvi ■obaveznopraćenjeproceduretransfundovanja ■obukaljekaraisestarasaklinika,kojioridiniraju ■krvikrvneproduktesmanjenjebrojaposttransfuzijskihreakcija,moni- ■toringipraćenje,uvođenjeuniformnogobrascazaobaveznoprijavljivanjeneželjenihposttransfuzijskihreakcijatransfuzijskimslužbamaprimjenakomponentneterapije ■

promotingvoluntaryblooddonorshipasalong ■termcampaign

Collectingsufficientquantitiesof safeblood

Theaveragenumberof takenbloodunitsinrelationtothetotalRSpopulationiscca18dosesper1000popu-lation.Thegoalistoincreasethatnumbertoatleast30doses/1000populationastheseareourestimatedbloodneeds.Voluntarydonorshipshouldbethedominant(ortheonly)wayof collectingblood.

setstandardsforbloodcollection ■thenumberof institutionsdealingwithbloodcol- ■lectionhasbeenreducedtofoursecureagreaterquantityof collectedblood ■throughaphaeresisintroductionof auniformsurveyquestionnaire ■forvoluntaryblooddonorsreviserejectioncriteriaforblooddonors,relative ■andabsolutecounterindications

Safebloodandqualitystandards

observingprescribedqualitystandardsandgood ■manufacturingpracticemonitoringandevaluationof allproceduresrel- ■evantforthepracticeobservingthedeadlineforapplicationandreject- ■ingunusedbloodunitsqualityequipmentandreagents ■keepinganunbroken“coldchain”duringtrans- ■port,storageanddistributionof bloodwelleducatedandtrainedstaff ■


Implementacijastrategije

izradaiusvajanjeStrategijezaobezbjeđivanjead- ■ekvatnihkoličinakrviuRepubliciSrpskojformiranjeKomitetazatransfuzijskumedicinu ■RepublikeSrpskepripremaiusvajanjeprogramazaoblastitransfuzi- ■jskemedicineformiranjeSlužbezatransfuzijskumedicinuRe- ■publikeSrpskeusvajanjezakonaotransfuzijskojmedicini ■definisanofinansiranjeSlužbezatransfuzijsku ■medicinuRepubliciSrpskojstandardizacijaopremeiprocedurarada ■uspostavljanjeinformacionogsistemazapraćenje ■jedinicakrvioddavaocadoprimaocadefinisaniobliciedukacijeiobukeosoblja ■efikasansistemlogistike ■programkontrolekvaliteta ■periodičneanalizestanjauslužbi ■

Clinicaltransfusiology

establishingclinicalbloodtransfusioncommittees ■implementationof rationalbloodapplication ■guideobligatorymonitoringof transfundprocedure ■trainingof clinicaldoctorsandnurseswhodeal ■withbloodandbloodproductonaneverydaybasisreductionof numberof posttransfusionreac- ■tions,monitoring,introductionof astandardizedformformandatoryreportingof unwantedposttransfusionreactionsfortransfusionservicesapplicationof bloodcomponenttherapy ■

Implementationof strategy

creationandadoptionof theStrategyforsecuring ■adequatebloodquantitiesinRepublicof SrpskaestablishingtheRSCommitteefortransfusion ■medicinepreparationandadoptionof aprograminthe ■domainof transfusionmedicineformingtheRSTransfusionMedicineService ■adoptionof lawontransfusionmedicine ■definedfinancingof theRSTransfusionMedicine ■Servicestandardizationof equipmentandworkprocedures ■establishingof aninformationsystemformoni- ■toringbloodunitsfromdonortoreceiverdefinedwaysof staff educationandtraining ■efficientsystemof logistics ■qualitycontrolprogram ■periodicalsituationanalysesof services ■

Strategija sigurne krvi u Republici Srpskoj do 2015. godineRadnagrupaprojektaEU/WHO“PodrškareformizdravstvenezaštiteuBosniiHercegovini”20042006

IzdavačMinistarstvozdravljaisocijalnezaštiteRepublikeSrpske

Tiraž300

Mjesto i godina izdavanjaBanjaLukajuli,2007

Dizajn i štampaCGMdesignBanjaLuka

Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštiteVladikePlatonabb,78000BanjaLukatel+38751348348,fax+38751348360email:ministarstvo[email protected]

strategija sigurne krvi u republici srpskoj do 2015. godine krv.pdf · povećao efekat transfuzija...

Documents