OPINA NOVI GRAD

SARAJEVO

STRATEGIJA RAZVOJA OPINE NOVI GRAD SARAJEVO DO 2015. GODINE

STRATEGIJA RAZVOJA OPINE NOVI GRAD SARAJEVO DO 2015. GODINE

OPINA NOVI GRAD SARAJEVO

SERDA-Sarajevska regionalna razvojna agencija, sufinansirala je izradu ovog dokumenta

2

SADRAJ

I

1.Uvod 2.Metodologija 3.Socioekonomska analiza 4.Izvod iz prostornog plana Kantona Sarajevo do 2023. 5.Istraivanje 6.SWOT analiza

6 9 10 65 75 97 103 105 114 184 185

II III IV V VI

Vizija Strateki ciljevi Operativni dio Projekti Implementacija Strategije Prilozi

3

U IZRADI STRATEGIJE UESTVOVALI

Nosioci odluke o pristupanju izradi dokumenta Strategije Damir Hadi, opinski naelnik Safet Keo, predsjedavajui Opinskog vijea Radna grupa za izradu dokumenta Strategije Hazima Pecirep Smail Hodi Tajib Delali Murat Mudelet Mersa Kustura Edina Imamovi Nihad Kasumovi Vanjski konsultanti Marija Milovi Haris ati Savjetnici i pomonici opinskog naelnika Amela Zahirovi emsudin Hadi Esad Jelekovi Ismet Burdovi Jusuf Begi Dervo olakhodi Miralem Selimovi Rada Luki Jasmina Horo Amir edovi Emir Dedovo elimir Lali Nihad Hatki Savjetodavni odbor Opinskog vijea Huso esir Vahidin Omanovi Sead Arslanagi OlgaViki Medijska promocija projekta Ahmed Zeo Naliha abanovi Nermina Drugovi

Partnerska grupaSarajevska regionalna razvojna agencija - SERDA Privredna komora Kantona Sarajevo Zavod za planiranje razvoja Kantona Sarajevo Ministarstvo prostornog ureenja i zatite okolia Kantona Sarajevo Ministarstvo za rad i socijalnu politiku Kantona Sarajevo Ministarstvo obrazovanja i nauke Kantona Sarajevo Centar za socijalni rad Novi Grad Sluba za zapoljavanje Novi Grad

4

Dom zdravlja Novi Grad Obrazovne institucije Javna komunalna preduzea Preduzea iz oblasti privrede Udruenja graana

Istraivanje potreba graana i privrede sa aspekta poboljanja ambijenta za ivljenje i poslovanje realizovalo Udruenje poslovnih savjetnika u BiH LESPnet, Edin Ali

5

1. UVODCilj izrade dokumenta Strategija razvoja opine Novi Grad Sarajevo do 2015. godine (SPRONG) je da osigura strateki okvir u planiranju i provoenju prioriteta za integrisani razvoj opine, te na taj nain kreira ugodan ambijent za ivljenje stanovnika opine i za poslovanje poduzetnika. Osnovni principi primjenjivani u procesu izrade Strategije -partnerstvo u postupku izrade -zajedniko vlasnitvo i uee -transparentnost postupka -strategija je kombinacija vizije, dugoronih stratekih pravaca i srednjoronih prioriteta Proces izrade Strategije bio je voen principom saradnje sa zajednicom. U cilju prepoznavanja potreba graana i privrede za poboljanje ambijenta za ivljenje i poslovanje u opini Novi Grad, realizovano je istraivanje metodom anketiranja ciljnih grupa. Ovim modelom graani i poslovni sektor ukljuuju se na najiroj osnovi u planiranje razvojnih aktivnosti lokalne zajednice. Akteri u procesu izrade Strategije -predstavnici svih opinskih slubi -struni konsultanti -poslovni sektor -NVO sektor i graani -predstavnici svih odgovornih institucija i JKP Kantona Sarajevo Organizaciona struktura -Radna grupa - sastavljena od predstavnika opinskih slubi i vanjskih konsultanata bila je operativno tijelo procesa izgradnje strategije u svakom od ciljnih podruja. -Partnerska grupa ukljuivala je predstavnike poslovne zajednice, institucija, udruenja i graana, a na sastancima sa lanovima radne grupe razmatrala je privremene rezultate procesa izgradnje strategije, davala primjedbe i prijedloge na njih, djelovala konsultantski. -Fokus-grupe definisale su instrumente projekte za provoenje strategije.

Metodologija koritena u izradi Strategije U izradi dokumenta primijenjeni su standardi Evropske unije, projektni pristup i iroko uee svih odgovornih i zainteresovanih subjekata za razvoj lokalne zajednice.Provedene aktivnosti: -prikupljanje podataka za socioekonomsku analizu -istraivanje potreba javnosti -socioekonomska analiza -SWOT analiza -vizija i komparativne prednosti opine -rangiranje stratekih pitanja -definisanje stratekih ciljeva i mjera -prijedlog projekata -izrada prijedloga dokumenta strategije -javna rasprava o dokumentu, usvajanje i publikovanje

Alati koriteni za uee graana -Ankete organizovane meu graanima, privrednicima -Upitnici putem kojih su graani indentifikovali prioritetne probleme -Uee NVO u radu partnerske grupe -Razmatranje nacrta dokumenta Strategije na Centralnoj javnoj raspravi i u mjesnim zajednicama -Organizovano takmienje za djecu i mlade (literarni radovi) Moja vizija Opine Novi Grad-Za prezentaciju SPRONG-a koriteni:

6

Mediji: TV, radio, dnevne novine Bilten Opine Novi Grad Plakati, leci, pamfleti WEB stranica Drugi propagandni materijal -Aktivnosti nakon usvajanja dokumenta Strategije -Sveana konferencija, prezentacija Strategije -Izrada skraene verzija dokumenta

Partnerstvo i konsultacije tokom izrade Strategije omoguili su da dokument bude kompatibilan sa strategijama i programima institucija u Kantonu Sarajevo. Dokument je usklaen sa izvornim nadlenostima Opine, kao i planovima vieg reda: Prostorni plan Kantona Sarajevo do 2023. godine, Regionalna strategija ekonomskog razvoja sarajevske ekonomske makroregije, Strategija razvoja Kantona Sarajevo do 2015. godine, revidirana PRSP strategija BiH 2004-07.

Zakljuci i odluke vezani za izradu dokumenta Strategije -Odluka Opinskog vijea od 31. marta 2006. godine o pristupanju aktivnostima na izradi Strategije razvoja opine Novi Grad Sarajevo do 2015. godine -Rjeenje opinskog naelnika o imenovanju Radne grupe za izradu Strategije -Rjeenje opinskog vijea o izboru 4 lana Savjetodavnog odbora za izradu Strategije -Ugovor sa SERDA o sufinansiranju izrade Strategije -Ugovor sa LESPnetom (u procesu javnog odabira) za angaovanje na Istraivanju potreba javnosti (graana i privrede)

7

2. PROCES IZRADE STRATEGIJE (grafiki prikaz)

Radna grupa za izradu Strategije

Partnerska grupa za izradu Strategije

Socioekonom. analiza opine

Istraivanje potreba graana i privrede (LESPnet)

Identifikovanje prioritetnih problema (ankete u MZ)

SWOT analiza opine

Vizija opine i njene komparativne prednosti

Strateki cilj 1 Mjere

Strateki cilj 2 Mjere

Strateki cilj 3 Mjere

Strateki cilj 4 Mjere

Projekti (fokusgrupa)

Projekti (fokusgrupa)

Projekti (fokusgrupa)

Projekti (fokusgrupa)

8

3. SOCIOEKONOMSKA ANALIZA OPINE 1. UvodSocioekonomska analiza zasniva se na podacima prikupljenim iz vie izvora: opinskih slubi, institucija u kantonu Sarajevo za statistiku, AFIP- Agencije za finansijske, informatike i posrednike usluge, Zavoda za planiranje razvoja kantona Sarajevo, kao i drugih institucija u kantonu. Zadaci socioekonomske analize su slijedei: prezentiranje raspoloivih podataka o opini Novi Grad, osnova za utvrivanje njenih razvojnih potencijala, slui kao temeljni dokument za pripremu SWOT analize opine i daljih stratekih dokumenata. 2. Historijat opine Opina Novi Grad Sarajevo po nastanku je najmlaa u kantonu Sarajevo, formirana je 1978. godine. Brzim irenjem Sarajeva zbog prirasta stanovnitva i izgradnje privrednih kapaciteta, desila se i intenzivna stambena izgradnja ove opine na lokalitetu Sarajevskog polja. Izgraena su nova naselja: Ali-paino Polje, Mojmilo, Sarajpolje i Dobrinja i individualna stambena izgradnja u padinskim podrujima opine Sokolje, Brijee, Vitkovac brdo, padine Mojmila. Brem razvoj ovog podruja doprinijele su i XIV zimske olimpijske igre, odrane 1984. godine u Sarajevu. U kratkom periodu izgraena su velika stambena naselja i pratea infrastruktura, tako da je opina 1991. godine imala 136.000 stanovnika. Opina je pretrpjela velike promjene u ratnom periodu stradanja, u pogledu devastiranih stambenih i privrednih objekata, ljudskih gubitaka, pa i promjene teritorijalnih granica. Od 1996. godine, sa obnovom grada, poinje i proces intenzivne obnove, oporavka i nove gradnje na opini Novi Grad, da bi danas ovaj prostor dobio izgled moderne urbane cjeline. 3. Geografski poloaj i karakteristike reljefa Podruje opine Novi Grad sastavni je dio Sarajevskog polja i predstavlja jugoistoni dio prostrane Sarajevsko zenike kotline, najveeg tercijarnog bazena u dinarskom prostranstvu. Opina Novi Grad zahvata povrinu od 47,2 km2 to ini 3,7% teritorije kantona Sarajevo i gdje ivi 119.000 stanovnika, odnosno 29% populacije kantona. Sa june, jugozapadne i zapadne strane okruena je masivima Trebevia i Igmana. Opina je prema sjeveroistoku okrenuta Humskom brdu, iju sjevernu granicu ine Orli i u. Zapadne granice opine idu kroz naselja Reljevo i Dobroevii. Jugozapadna granice opine podudara se sa tokom Miljacke i nastavlja ulicom Aleja Bosne Srebrene. Na jugu prati liniju ulice Kurta Schorka do Bjelopoljske ceste. Preko brda Mojmilo se sputa do Novopazarske i Milinkladske ulice i dolazi do naselja Hrasno. Tokom rijeke Miljacke se vraa prema naselju Otoka. Bua-potok ini istoni dio granice opine. Granii sa opinama Novo Sarajevo, Ilida, Vogoa, Ilija i Istono Sarajevo. Prosjena nadmorska visina kotline je 500 metara. Najvia taka opine je brdo u na visini od 850 metara, a najnia u Reljevu, na sjeveru opine, 482 metra. Zemljite je vrlo sloene geoloke grae, a naroito se mijenjalo tokom prolog vijeka. Povoljne karakteristike Sarajevskog polja oduvijek su pogodovale za ivot i rad ljudi. Intenzivnim naseljavanjem i gradnjom nestajale su poljoprivredne i umske povrine i pretvarane u graevinsko zemljite.PLANINA Brda u Volujak Golo brdo Mojmilo VISINA 850 m 824 m 793 m 590 m

9

Nagib terena: 6,3% prostora opine otpada na nagibe terena preko 45%, a 93,7% prostora opine na nagibe terena do 45%. Sa aspekta nagiba terena opine Novi Grad, Novo Sarajevo i Ilida predstavljaju najpovoljniji teren za prostorni razvoj. Orijentacijom prostora moe se ocijeniti da je teren opine orijentisan prema jugu 39,4%, a prema sjeveru 18,3%. Prema zapadu okrenut je 11,4%, a prema istoku 8,1%. Ravni dijelovi opine zauzimaju 22,8% povrine. 3.1. Hidroloke karakteristike podruja Vodotoci na opini su rijeke Miljacka, Dobrinja, Bosna i potoci Rjeica, Bua potok, Lepenica. Najveim dijelom opine protie Miljacka, koja se na podruju Butila ulijeva u rijeku Bosnu. Rijeka Bosna protie kroz opinu Novi Grad na potezu Butila - Reljevsko polje. Za ovaj dio opine vaan vodotok je i Rjeica na podruju Reljeva, koja se u toku obilnih padavina izlijeva i plavi okolna podruja. Rijeka Dobrinja samo malim dijelom svoga toka protie i kroz ovu opinu, i neto prije Miljacke, takoer na podruju Butila, uliva se u rijeku Bosnu.RIJEKA Miljacka Dobrinja Bosna JEZERO 1 (jedna) bara u km cca 8 km cca 2 km cca 4 km

3.2. Geoloke karakteristike podruja Podruje predstavlja mali prostor vrlo sloene geoloke grae koji pripada dinarskom sistemu. Najmlai sedimenti, recentni aluvijum je pjeskovit i najee karbonatan, dok su stariji aluvijalni nanosi neto grubljeg sastava i izgraeni od ljunka i pijeska. Na aluvijalnu ravan se nadovezuju tercijarni sedimenti, koji su fline prirode. Sastav flinih slojeva je raznolik, a posebno njihova pojava slojeva prema povrini terena, to ima odluujuu ulogu u formiranju zemljinih asocijacija. Monost pojedinih slojeva varira, ali ih ima i preko 1 metra. Flini slojevi su izgraeni od glinaca, pjeara, laporaca i konglomerata, sa rjeim prisustvom krenjaka. Graa ovih slojeva, te razliitost u mehanikom, teksturnom sastavu igraju znaajnu ulogu u pedogenezi, a posebno ako se pojavljuju slojevi okomito na povrinu terena. Prirodni zemljini profil podruja u najveoj mjeri je izmijenjen najrazliitijim oblicima antropogenog djelovanja, ak je na nekim mjestima i potpuno uniten. Najzastupljeniji tipovi tla su antropogena, te uglavnom forme iluvijalnog, aluvijalnog i semiglejnog tla. U ravniarskom dijelu opine pojavljuju se aluvijalna karbonatna pjeskovita tla. To su najmlaa tla i vrlo su pogodna za razne povrtlarske kulture. Prema podacima iz Prostorne osnove kantona Sarajevo, visokovrijedna zemljita I, II i III bonitetne kategorije imaju malo uee u ukupnoj povrini kantona i prostorno su ograniena na povrine opina Ilida i Novi Grad. 3.3. Klimatske prilike Kontinentalna klima sa specifinostima kotlinskog karaktera. Iz tog razloga prisutne su magle u tri godinja doba. Prosjene temperature zraka su neujednaene i imaju pojave izrazito maksimalnih i minimalnih vrijednosti. este su i temperaturne inverzije kada je temperatura u kotlini nia od onih na planinama. 4. Saobraajne veze Kroz teritoriju opine Novi Grad, i to njen centralni dio, prolaze tri saobraajnice od interesa za Federaciju, od kojih je jedna dio magistralnog puta Sarajevo - Zenica na potezu Brijee - Semizovac, druga je Sarajevo - Ilida - Mostar i trea Brijee - Stup - Trnovo.

10

Takoe kroz teritoriju opine Novi Grad prolaze i dvije najfrekventnije i najznaajnije saobraajnice, jer su direktno povezane sa saobraajnicama od interesa za Federaciju: saobraajnica Bistrik - Dobrinja (gradska zaobilaznica juna longitudinala) i saobraajnica Safeta Zajke - Bua Potok - Brijee (sjeverna longitudinala). Napominjemo da su ove saobraajnice djelimino izgraene jer se koriste samo dvije saobraajne trake, a planom je predvieno etiri trake (kao gradski autoput). Glavne putne veze unutar opineODREDITE (od-do) Otoka-Osloboenje ( B. M.Selimovia ) Bua Potok - Rajlovac (Safeta Zajke) km 2x3 trake x 2,4km 7,5 km dvije trake 3,00 km dvije trake Napomena glavna gradska saobraajnica djelimino se poklapa sa trasom gradskog autoputa na potezu preduzee Fabulas Bua Potok veim dijelom se poklapa sa trasom june longitudinale, na dijelu vrakino budua trasa autoputa pomjera se junije prema brdu Mojmilo

Hrasno Saraj polje (Safeta Hadia)

Glavne eljeznike veze sa drugim regijamaODREDITE (od-do) Al.most - Rajlovac (Sarajevo - amac ) Al.most - Baii (Sarajevo - Ploe ) km unutar regije 9,00 1,00 Napomena ne odvija se saobraaj u punom kapacitetu ne odvija se saobraaj u punom kapacitetu

RazdaljineGrad Sarajevo Opina Opina Novi Grad Opina Novi Grad Opina Novi Grad Opina Novi Grad Opina Novi Grad Naselja Centar grada Bojnik Dobroevii Rajlovac Zabre Safeta Zajke Safeta Hadia km 7,00 10,00 7,00 3,50 0,50

Glavne veze sa regionalnim, transregionalnim, meunarodnim saobraajnicama (putevi, eljeznice, aerodromi)Odredite od/do Novi Grad Autoput (Zg-Bg) 210 km Aerodrom Sarajevo 2 km Aerodrom Zagreb 415 km

Saobraajnom infrastrukturom, putevi i eljeznice, opina je povezana sa irim regionom. Povezana je sa meunar. aerodromom: Sarajevo 2 km, Dubrovnik 244 km, Zagreb 415 km, Beograd 323 km, Tuzla 133 km, Mostar 130 km. eljeznicama i magistralnim putevima povezana je sa zemljama bive Jugoslavije i drugim evropskim zemljama. Ocjena stanja Povoljan geografski poloaj, dobra saobraajna povezanost sa drugim regijama i administrativna pripadnost glavnom gradu BiH daju znaajnu prednost opini Novi Grad kada je u pitanju povoljnost teritorije za investicije. Analizom nagiba terena vidi se da 6,3 % prostora opine otpada na nagibe terena preko 45%, a 93,7 % prostora opine na nagibe terena do 45%, to predstavlja najpovoljniji teren za prostorni razvoj.

11

Ravni dijelovi opine zauzimaju 22,8% povrine. Klima je kontinentalna sa specifinostima kotlinskog karaktera. Temperature zraka su neujednaene i imaju pojave maksimalnih i minimalnih vrijednosti. Padinski dijelovi opine pokazuju nestabilnost terena i pojavu klizita, a uzrok je, pored konfiguracije terena, najveim dijelom neplanska gradnja objekata, podzemne vode i neispravna vodovodna i kanalizaciona infrastruktura (ocjena iz Prostorne osnove KS). Najvaniji resurs kantona Sarajevo predstavljaju vode Sarajevskog polja, pa samim tim i ove opine, jer je na tom podruju smjetena. 5. Stanovnitvo Na podruju opine Novi Grad na povrini od 47,2 km2 u 2005. godini bilo je 119.903 stanovnika, to je preko 20.000 stanovnika vie nego 1996. godine, a preko 16.000 manje nego 1991. godine. Stopa rasta stanovnitva 1996 2003. bila je 2,3%, a prosjena u kantonu Sarajevo je 1,5 %. Najvea koncentracija stanovnitva u kantonu Sarajevo je na podruju opine Novi Grad, u kojoj ivi oko 29% stanovnitva kantona Sarajevo. 5.1. Stanovnitvo po etnikim skupinamaStanovnici/ Etnika pripadnost 1991. 1996. 2001. 2005 Srbi 37.736 7.125 10.337 11.350 Bonjaci 69.204 85.289 91.742 98.270 Hrvati 8.886 5.770 6.854 7.611 Ostali 20.467 1.448 2.355 2.672 Ukupno 136.293 99.632 111.288 119.903

U 2005. godini na podruju opine bilo je 81,9 % Bonjaka, 9,5 % Srba, 6,3 % Hrvata i 2,2 % ostalih. 5.2. Broj stanovnika po mjesnim zajednicama (podaci MZ)R.Br. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. Naziv mjesne zajednice MZ Dobrinja A MZ Dobrinja B MZ Dobrinja C MZ Dobrinja D MZ Sarajpolje MZ Olimpijsko Selo MZ Ali-paino Polje A I MZ Ali-paino Polje A II MZ Ali-paino Polje B I MZ Ali-paino Polje B II MZ Ali-paino Polje C I MZ Alipaino Polje C II MZ vrakino Selo I MZ vrakino Selo II MZ vrakino Selo III MZ Aneks MZ Staro Hrasno MZ engi-Vila MZ Otoka MZ Bua Potok MZ Dolac MZ Ali-pain Most I MZ Ali-pain Most II MZ Brijee MZ Naselje heroja Sokolje MZ Dobroevii Broj stanovnika 5.348 6.886 5.794 6.698 5.404 3.285 3.342 3.201 4.123 3.803 3.253 3.299 2.699 5.367 2.514 3.820 3.476 4.446 3.607 5.985 6.418 9.135 3.125 5.710 4.879 4.286 Broj domainstava 1.787 2.413 2.072 2.548 1.791 1.214 1.363 1.262 1.465 1.257 1.224 1.230 1.006 1.968 885 1.011 1.325 1.774 1.394 1.772 2.121 2.979 910 1.730 1.569 1.492

12

UKUPNO

119.903

41.562

Broj stanovnika na podrujima mjesnih zajednica varira od 2.000 do 9.000. Broj domainstava iznosi 41.562. Prosjena porodica ima 2,88 lanova.

13

5.3. Gustina naseljenosti U 2005. godini prosjena gustina naseljenosti na podruju opine Novi Grad iznosi 2.540 stanovnika po km2 . U istom periodu prosjena gustina naseljenosti na podruju kantona Sarajevo iznosi 321 stanovnik po 1 km2 . Gustina naseljenosti na podruju opine Novi Grad je 7,9 puta vea nego na podruju kantona. Gustina naseljenostiPodruje Opina Novi Grad Kanton Sarajevo Povrina u km2 47,2 1.277,3 Broj stanovnika 119.903 410.031 Gustina naseljenosti (st/km2 ) 2.540,3 321

Broj domainstava1991 Naselja Domainstva 42.958 Prosjena porodica Naselja 3,17 26 2005 Domainstva 41.562 Prosjena porodica 2,88

5.4. Prirodni prirataj stanovnitva Natalitet / Mortalitet1991 1996 2001 2005 Broj Broj Prirodni Broj Broj Prirodni Broj Broj Prirodni Broj Broj Prirodni roenih umrlih rast Roenih umrlih rast roenih umrlih rast roenih umrlih rast 1.518 597 921 1.014 642 372 1.072 864 208 1.109 897 248

U 2005. godini od ukupno roenih, prema spolu, mukih je 563, enskih 544. U istoj godini umrlih prema spolu, mukih je 482, enskih 415. Broj nasilnih smrti je 24. Broj sklopljenih brakova u 2005.g. bio je 666, broj razvedenih brakova je 6. U 2005. godini prirodni prirataj stanovnitva je 3,7 puta manji nego 1991. godine. U 2005. godini u kantonu Sarajevo broj ukupno roenih je 4.018, a broj umrlih 3.538, tako da je prirodni prirataj iznosio 480. 5.5. Stanovnitvo po starosnoj i polnoj strukturi U 2005. godini na podruju opine ivi 19,7 % stanovnitva mlaeg od 15 godina, 69,4 % stanovnitva izmeu 15 64 godine starosti (radni kontigent) i 10,9 % stanovnitva starijeg od 65 godina. U posmatranom periodu na podruju kantona Sarajevo ivi 16,4 % stanovnitva mlaeg od 15 godina, 70,1 % stanovnitva izmeu 15 64 godine starosti i 13,5 % stanovnitva starijeg od 65 godina, to upuuje na zakljuak da je povoljnija starosna struktura stanovnitva na podruju opine u odnosu na prosjek kantona. Broj stanovnika po starosnoj strukturi u 2005. godiniDob Broj stanovn. 0-14 23.581 15 - 64 83.233 65 i vie 13.088

Populacija stanovnitva izmeu 7-14.g. 11.252 osnovne kole Polna struktura stanovnitva: 46,7 % mukarci i 53,3 % ene. Broj stanovnika po polnoj pripadnosti i starosnoj dobi (podaci MZ)Starosna dob 0-14 15-64 65 i vie Mukarci 56.001 11.317 38.750 5.934 ene 63.902 12.132 44.290 7.480

14

Etniki sastav po mjestu stanovanjaSrbi2001. 2005. 2001.

Bonjaci2005. 2001.

Hrvati2005. 2001.

Ostali2005.

Grad Selo Ukupno

10.199 138 10.337

11.224 126 11.350

89.424 2.318 91.742

94.193 4.077 98.270

6.774 80 6.854

7.541 70 7.611

2.351 4 2.355

2.659 13 2.672

Podaci za stanovnitvo koje ivi na selu, odnose se na MZ Dobroevii. 5.6. Migracije stanovnitva Pored migracije stanovnitva prema gradu tokom nekoliko zadnjih decenija, usljed snane industrijalizacije i razvoja Sarajeva kao administrativnog, privrednog, univerzitetskog centra, najvee demografske promjene desile su se tokom proteklog ratnog perioda. Veliki broj stanovnitva je izbjegao, preteno u evropske zemlje, a s druge strane prognana i interno raseljena lica su pristizala iz drugih dijelova BiH u toku i nakon rata. Broj izbjeglih i raseljenih lica je varirao od 37.000 (1996.g.) do 1.630 lica (780 porodica) slubeno evidentiranih danas. Ocjena stanja Na podruju opine Novi Grad broj stanovnika u 2005. godini je 119.903. Stopa rasta stanovnitva na opini 1996 2003.g bila je 2,3%, a prosjena na kantonu Sarajevo je 1,5%. Gustina naseljenosti (st/km2 ) na opini Novi Grad je 2.457, a na kantonu Sarajevo je 314,5. Broj naselja (mjesnih zajednica) na opini je 26, broj stanovnika u naseljima varira od 2.000 do 9.000. Broj domainstava iznosi 41.562, prosjena porodica ima 2,88 lanova. Struktura starosne dobi stanovnitva na opini: 19,7% stanovnitva mlaeg od 15 godina, 69,4% stanovnitva izmeu 15 64 godine i 10,9% stanovnitva starijeg od 65 godina. Povoljnija je starosna struktura stanovnitva na podruju opine u odnosu na kanton. Najvee demografske promjene desile su se u ratnom periodu. Ratna djejstva u opkoljenom Sarajevu jako negativno su uticala na normalan razvoj stanovnitva i njegovu reproduktivnu sposobnost. Demografske strukture (nacionalna pripadnost, ekonomska struktura, obrazovna, starosna, funkcije fertilne strukture) su pretrpjele dalekosenije promjene ocjena iz Prostorne osnove KS. 5.7. Zaposlenost a.Broj zaposlenog stanovnitvo opine - podaci Zavoda zdravstvenog osiguranja Kantona SarajevoGodina Radni odnos 2003.g. 12.969 2004.g. 16.075 2005.g. 19.530

Promjene (rast) broja stanovnika u kategoriji radni odnos rezultat je ne samo promjene statusa nezaposlenog lica, nego i promjene mjesta boravka ve zaposlenog lica, a broj tih lica prema miljenju Zavoda je znatan. b. Broj zaposlenih u preduzeima u privredi i drutvenim djelatnostima na podruju ove opine Kako se vidi iz naredne tabele prema podacima Federalnog zavoda za statistiku broj zaposlenih u privredi i drutvenim djelatnostima na podruju opine Novi Grad u 2005.g. je 15.556 lica, a prema podacima PIO 18.500. Podaci o broju zaposlenih u privredi i drutvenim djelatnostima na opini ne odnose se na ukupno zaposleno stanovnitvo opine.

Broj radno aktivnog stanovnitva 15-64 god 83.233

Broj zaposlenih 15.556 Fed. zav.za stat. 18.500 Fed. zav. PIO

15

c.Uee radno aktivnog stanovnitva opine u kantonu Sarajevo U 2005. godini broj aktivnog stanovnitva (15 65 g.) na podruju kantona Sarajevo iznosio je 273.426 a uee opine Novi Grad 30,3%. Broj zaposlenih lica u 2005. na podruju kantona Sarajevo iznosio je 93.665 a uee opine Novi Grad 16,6 %. Trend prosjek zaposlenosti u privredi i drutvenim djelatnostima i prosjene neto plateGodine Zaposleni Neto plate u KM 2000. 13.727 2001. 14.428 486 2002. 14.218 543 2003. 14.348 566 2004. 14.365 573 2005. 15.236 623

Zaposlenost po sektorimaPreduzee Broj zaposlenih 2005.g. Zaposlenost u javnom sektoru KJKP Gras 2.025 KJKP Toplane 365 Geodetski zavod BiH 87 RTV Zaposlenost u privredi (vea preduzea) Industrija Sprind 258 E Tds 259 ica 197 Zrak 191 Kras 134 Uniklima 122 Ind. trikotae ik 43 Brojler 50 Preduzee Saobraaj Cts Eurolines CTS Tranzit Intereuropa Rtc Graevinarstvo Step Oki Euro asfalt Dijamant Trgovina Vf komerc Interex Robot komerc Merkur Asa Pva Planika flex Broj zaposl. 2005.g. 539 91 131 133 125 120 59 830 378 291 245 61 79

5.8. Nezaposlenost Broj registrovanih nezaposlenih lica sa podruja opine Novi Grad u 2005. g. iznosio je 18.646. Uee registrovanih nezaposlenih lica u broju radno aktivnog stanovnitva opine je 21,43%. U kantonu Sarajevo broj registrovanih nezaposlenih lica iznosio je 67.537. Uee registrovanih nezaposlenih lica u broju radno aktivnog stanovnitva kantona je 23,92%. Uee registrovanih nezaposlenih lica na opini u ukupno nezaposlenoj populaciji na kantonu je 27,6 %.

16

Kvalifikaciona struktura broja nezaposlenihStruna sprema VSS V SSS NS VK KV PK NK Ukupno Broj nezaposlenih 733 315 5.092 162 157 5.685 112 6.390 18.646 ene 446 200 3.389 161 29 2.633 61 4.290 11.209 % 3,9 1,7 27,3 0,9 0,8 30,5 0,6 34,3 100

Osobe koje prvi put trae zaposlenje: 8.396 lica Kako se vidi iz prethodne tabele, najvei broj nezaposlenih je iz grupe nekvalifikovanih, zatim kvalifikovani i srednja struna sprema. Manji procenti su kod visokokvalifikovanih, vie strune spreme i lica sa visokim obrazovanjem. Trend nezaposlenosti1996. 5.336 1997. 9.408 1998. 12.603 1999. 14.549 2000. 14.457 2001. 14.432 2002. 15.257 2003. 16.640 2004. 17.529 2005. 18.646

Pregled registrovane nezaposlenosti po duini ekanja na zaposlenjeDuina ekanja do 12 mjeseci do 3 godine do 7 godina preko 7 godina Ukupno Ukupno 4.866 5.151 4.763 3.866 18.646 ene 2.463 3.002 2.915 2.829 11.209

Pregled registrovane nezaposlenosti po godinama starosti i poluGodine starosti od 15 do 18 od 18 do 24 od 24 do 30 od 30 do 40 od 40 do 50 od 50 do 60 preko 60 Ukupno R. Br. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Ukupno 53 3.383 3.454 4.398 4.580 2.568 210 18.646 kola Nepismeni Do 8 razreda o Zavrenih 8 razreda o Priueni radnici i Ns kola za Kv kola za Vk Srednja kola Via kola Fakultet Boj nezaposlenih 245 715 5.430 274 5.685 157 5.092 315 733 ene 19 1.671 2.095 2.894 2.984 1.479 67 11.209

Pregled nezaposlenosti prema zavrenoj koli i fakultetu

17

Kod srednjih kola najbrojnija nezaposlena lica su sa zavrenom: gimnazija 815, medicinska 723, ekonomska 664, mainsko-tehnika 458, elektrotehnika 384, tekstilno-tehnika 273 lica. Kod fakulteta najbrojnija nezaposlena lica su sa zavrenim fakultetom: politikim naukama 132, filozofskim 107, ekonomskim 90, pravnim 82, poljoprivrednim 42, mainskim 33, prirodno-matematikim 28, medicinskim 26, stomatolokim 20, elektrotehnikim 19. Ocjena stanja Najvei socijalni problem BiH kao zemlje u tranziciji, a samim tim i opine Novi Grad je nezaposlenost. Nezaposlenost biljei stalni rast od 1996. godine. Prema starosnoj dobi nezaposlena omladinska populacija u rasponu od 18 do 30 godina je najbrojnija (6.837) to predstavlja posebnu opasnost jer kod mladih stvara osjeaj besperspektivnosti ivljenja na ovim podrujima. Zabrinjavajui je podatak da 2.022 demobilisana borca, 343 lana porodica poginulih boraca, 532 ratna vojna invalida i 278 ostalih invalida eka posao. Posljedice velike nezaposlenosti su odlazak strunjaka sa ovih prostora, a to utie na ukupni razvoj drutva. Nezaposlenost je najvei uzrok siromatva, najvei problem pojedinca, porodice i drutva. Uporedni pregled: Nezaposlenost u FBiH, kantonu i opini Novi GradGodina / prosjek FBiH KS Opina 2001 267.783 52.060 14.432 2002 282.473 56.519 15.257 2003 297.328 59.791 16.640 2004 315.847 63.711 17.529 2005 338.270 67.500 18.646

Uporedni pregled: Zaposlenost u FBiH, kantonu i opini Novi Grad (u firmama)Godina / prosjek FBiH KS Opina 2001 407.199 85.873 14.428 2002 394.132 86.012 14.218 2003 387.381 85.737 14.348 2004 388.310 90.910 14.365 2005 388.418 93.561 15.236

6.Infrastruktura 6.1.1. Putna i eljeznika strukturaeljeznike linije km Ind. linija Sarajevo Reljevo 9,00 km Sarajevo Baii 1,00 km 6,21 km/km2 2,52 m/stanovniku Ukupno 10,00 km Ukupno 3,50 km

Putevi Glavni Lokalni Regionalni Put Sarajevo - Lokalne ceste od Semizovac interesa za 5,28km kanton 59,40 km Put Sarajevo - Lokalne ceste od Trnovo 1,83km intersa za opinu i nekategorisane 192,04 km Ukupno Ukupno 7,10 km 258,54 km

Gustina saobr. mree

Gustina saobraaja mree

Opina je povezana putnom i eljeznikom mreom sa ZD kantonom i HN kantonom i dalje sa regionalnim, transregionalnim i meunarodnim saobraajnicama. Sa RS povezuje je put Sarajevo-Trnovo. Saobraajna raskrsnica od regionalnog znaaja je Baii. Na teritoriji opine Novi Grad uz eljezniku prugu Sarajevo - amac lociran je Depo Rajlovac. Na podruju Ali-painog Mosta smjetena je teretna stanica koja je povezana sa carinskim terminalom. Prema urbanistikom planu Grada Sarajeva za period 1986-2015. planirana je izgradnja koridora V-c na lijevoj obali rijeke Bosne u duini od 5 km, kao i veza grada Sarajeva sa ovim koridorom u duini 4,5 km. Na opini je sanirano i rekonstruisano 90% postojeih saobraajnica i izgraene su nove po prioritetima u mjesnim zajednicama uz uee graana. Prema podacima iz Prostorne osnove gustina cesta na podruju KS iskazane u duini cesta po povrini opine pokazuje izrazito veliku neujednaenost gustine mrea cesta u rasponu od 1,25 u Trnovu do 11,63 km/m2 u Novom

18

Sarajevu. Za opinu Novi Grad duina magistralnih cesta je 12,26 km, lokalnih 80,91 km, nekategorisane 200,75 km, ukupno 293,92 km. Gustina cesta na opini je 6,21 km/km2 , a duina cesta po stanovniku je 2,52 m/stanovnik. 6.1.2. Javni gradski prevoz Osnovni problemi karakteristini za predratno, ali i sadanje stanje mogu se u najkraem svesti na veoma spor i nedovoljnog kapaciteta tramvajski saobraaj, neadekvatne saobraajnice za narasli trolejbuski i autobuski saobraaj. Pred rat je blizu 70% putnika bilo upueno na tramvajski i trolejbuski saobraaj i to uglavnom na pravcu IlidaNearii-M.Dvor-Baarija i Dobrinja-Mojmilo-Latinska uprija. Planirana su, a novije i dopunjena, rjeenja za poboljavanje stanja kojima se predvia: -proirenje tramvajske mree put Dobrinje i Hrasnice, obezbjeenje veeg uea tramvaja kapaciteta 250-350 putnika posebno za liniju Nearii Radieva; davanje prioriteta tramvajima na raskrsnicama; uvoenje centralnog upravljanja i kontrole tramvajskog saobraaja. -proirenje trolejbuske mree u naselju Dobrinja (X transverzala) ime se stvaraju uslovi za povezivanje trolejbuskim saobraajem dva entiteta Iskustva veeg broja gradova razvijenog, ali i svijeta u razvoju, za gradove veliine pribline Sarajevu, u periodu do 2023. pa i dalje nameu kao jedino mogue rjeenje lakoinski sistem. Drugi planovi GRAS-a: -modernizacija voznog parka i postepen prelazak na veoma komforna moderna vozila velikog kapaciteta, to je posebno vano za tramvajski, trolejbuski i vozni park budue gradske eljeznice -modernizacija opreme i infrastrukture, posebno rjeenja pruge, kontaktne mree i elektovunih podstanica konano rjeavanje autobuskog i trolejbuskog depoa na novoj lokaciji u Haliloviima, te proirenje tramvajskog depoa primjereno naraslim potrebama na lokaciji Velikih drveta. 6.1.3. Zrani saobraaj Sarajevski aerodorom je smjeten na podruju opine Ilida, ali se saobraajni pristup odvija preko teritorije opine Novi Grad iz pravca grada: X transverzala preko naselja Dobrinja; zatim Bulevarom Mee SelimoviaStupska petlja - Kurta Schorka. 6.1.4. Logistika i logistike mree Teretni i logistiki centri: teretna eljeznika stanica Ali-pain most i depo eljeznica Rajlovac. Na podruju Rajlovca smjeteni su vei skladini kapaciteti preduzea: TP DC Sarajevo, Sprind, Robot, Podravka, Planet. Granini prijelazi za teretni saobraaj: na podruju opine Novi Grad- MZ Ali-pain Most smjeten je carinski terminal. 6.2. Vodosnabdijevanje i otpadne vode Koritenje i zatita voda do sada su regulisani Zakonom o vodama (Sl.novine Federacije BiH broj 18/98), Pravilnikom o vrstama, nainu i opsegu mjerenja ispitivanja iskoritene vode iz vodotoka (Sl.novine Federacije BiH broj 48/98), kao i Zakonom o vodama Kantona Sarajevo (Sl.novine Kantona Sarajevo br. 16/00). Na nivou Federacije BiH donesen je Zakon o zatiti voda (Sl.novine Federacije BiH br.33/03). Inspekcijski nadzor nad provoenjem Zakona o vodama Kantona vri nadlena Kantonalna inspekcija. Razvoj vodovodnog i kanalizacionog sistema temelji se na studiji Dugoronog rjeavanja vodosnabdijevanja, odvoenja i tretmana otpadnih voda u Kantonu Sarajevo koja je raena radi rjeavanja deficita vode u vodosnabdijevanju, ukljuujui prognoze potreba za vodom. U svrhu finansiranja izraena je i studija vodosnabdijevanja i kanalizacije kantona koja se implementira u dvije faze: master plan i studija izvodljivosti. -Stanje u oblasti vodosnabdijevanja, odvoenja i tretmana otpadnih voda pod kontrolom KJKP Vodovod i kanalizacija

19

6.2.1 Vodovodni sistem Glavni resursi vode za vodovodni sistem Sarajevo a samim tim i nae opine su podzemna akumulacija Sarajevsko polje (Baevo, Sokolovii i Stup) sa kojih se obezbjeuje oko 90% ukupnih koliina vode. Centralni vodovod Opina Novi Grad snabdijeva se vodom uglavnom iz centralnog vodovodnog sistema u Sarajevu koji je prema Zakonu o vodama Kantona Sarajevo (Slubene novine Kantona Sarajevo br. 16/00) u nadlenosti Kantona. Najvee koliine se zahvataju iz podzemne akumulacije Sarajevsko polje (87%). Transportni sistem je najveim dijelom pumpni zbog neujednaene topografije i velike razlike u visinskim kotama. Rezervoari U okviru centralnog vodovodnog sistema na podruju opine Novi Grad postoji 6 rezervoara, najvei je Mojmilo. Starost rezervoara na podruju opine Novi Grad je izmeu 20-45 godina. Transportni i distributivni sistem pod transportne cjevovode svrstavaju se glavni dovodi sa izvorita kao i spojni transportni cjevovodi izmeu dva rezervoara. Zastupljenost materijala kod distributivnih cjevovoda je raznolika elik, lijevano eljezo, azbest-cement, PVC, daktil i dr. U 1998. godini poloen je transportni cjevovod Sokolovii Mojmilo. Gubici vode - prema podacima KJKP ViK gubici vode iznose 63,5%. Uzroci gubitaka vode se javljaju po osnovu dotrajale mree (cca 50%) kao i zbog velike koliine neregistrovane vode koja se troi putem bespravnih cjevovoda i prikljuaka. Na podrujima koja su pokrivena primarnom mreom vodovoda podignuti su brojni bespravni objekti, pa i naselja koja su bespravno prikljuena na vodovodnu mreu. Regulisanje njihovog statusa vezano za bespravne prikljuke zakonski nije mogue tretirati odvojeno od statusa samih objekata, to dodatno uslonjava situaciju, a posebno to nemaju legalno rijeen ni tretman otpadnih voda koje zagauju kompletna naselja pa i postojei vodovodni sistem. Evidentno je da se radi o kompleksnim problemima koje u grad Sarajevu ni do danas nisu sistemski rijeene, mada su ovi problemi evidentni jo od perioda 70-tih godina, od perioda poetka intenzivne bespravne izgradnje na ovim prostorima. Pitanju dugorone strategije rjeavanja u oblasti vodosnabdijevanja i odvodnje otpadnih voda sa aspekta sanacije bespravne individualne stambene i druge izgradnje nije se posveivalo dovoljno panje. Lokalni vodovodi na podruju Opine Na podruju MZ Dobroevii u funkciji su tri lokalna vodovoda koji rade potpuno odvojeno, a to su: -Lokalni vodovod Djevojaka voda -Lokalni vodovod Igrite -Vodovod Rjeica Problematika vodosnabdijevanja za podruje MZ Dobroevii naroito je izraena u postratnom periodu zbog intenzivne izgradnje novih individualnih stambenih objekata na tom podruju. Vodosnabdijevanje navednog podruja tretirano je i u razvojnim planovima Vodovoda od prije rata, a vrijednost projekta kojim bi se rijeio sistem vodosnabdijevanja je prema podacima KJKP ViK 2 miliona KM. Zbog odrenih poremeaja u potronji vode, kako zbog gubitka u mrei tako i zbog priliva stanovnitva na teritoriji opine Novi Grad realno je oekivati poremeaje u snabdijevanju vodom odnosno manjak raspoloivih koliina vode. Pokrivenost urbanog dijela opine vodovodnom mreom je 100%. Pokrivenost padinskih djelova opine vodovodnom mreom iznosi 70%. 6.2.2. Otpadne vode, sistem kanalizacije Kreditom Meunarodne banke za obnovu i razvoj i sredstvima Grada u periodu 1977 1982. godina uinjeni su veliki zahvati na kanalizacionom sistemu grada pa i na opini Novi Grad. Ovim projektom bila je obuhvaena izgradnja i rekonstrukcija kanalizacione mree, te izgraen ureaj za preiavanje otpadnih voda koji se nalazi na opini Novi Grad. Ureaj za preiavanje otpadnih voda nije u pogonu od 1992. godine zbog oteenja i devastacije u ratnom periodu. Sve prikupljene upotrijebljene vode direktno se isputaju u rijeku Miljacku bez tretmana, prije nego to stignu u postrojenje. Donacijom Japanske vlade izraen je elaborat o sanaciji postrojenja sa idejnim rjeenjima odreenih poboljanja u postrojenju. U postratnom periodu 1996-2000. uraena je rekonstrukcija dijela kanalizacione mree i to sredstvima Kantona, donacijama kao i sredstvima KJKP ViK i Opine.

20

Sigurnost funkcionisanja kanalizacionog sistema U sistemu prikupljanja, odvoenja i preiavanja otpadnih voda treba da budu zadovoljena tri osnovna uslova uslov sigurnog odvoenja otpadnih voda, sanitarni aspekt i zadovoljavajui stepen preiavanja otpadne vode prije uputanja u recipijent. Utvrivanje konkretnih osnovnih zahtjeva u pogledu sugurnosti funkcionisanja kanalizacionog sistema mora da se bazira na analizi teta koje mogu biti prouzrokovane korisnicima mree usljed nemogunosti prijema i odvoenja otpadnih voda nastalih usljed nefunkcionisanja mree (pojave zaepljenja) kao i teta zagaenja koje izaziva nekontrolisano izlijevanje otpadne vode iz sistema kanalizcione mree. to se tie ispunjenja gore navedenih osnovnih uslova odvoenja i preiavanja otpadnih voda za podruje Kantona pa i opine Novi Grad, isti nisu ispunjeni samim tim to ureaj za preiavanje otpadnih voda nije u funkciji. Obzirom da se radi o objektu koji je od interesa za Federaciju, Kanton, Grad, a nalazi se na opini Novi Grad, vano je da nadlene i odgovorne institucije Federacije, Kantona i Grada trebaju hitno preduzeti aktivnosti na obezbjeenju neophodnih finansijskih sredstava za rekonstrukciju istog. Odgovornost za snabdijevanje pitkom vodom kao i za odvodnju otpadnih zagaenih voda urbanih dijelova Sarajeva je preneena od strane Federalnog ministarastva za poljoprivredu, vodoprivredu i umarstvo preko Vlade Kantona Sarajevo na preduzee KJKP ViK Sarajevo. Izgradnja nove infrastrukture je u nadlenosti opine i kantona u zavisnosti od znaaja za kanton, grad i opinu. Ve je reeno da se na teritoriji opine Novi Grad nalazi gradski preista otpadnih voda za grad Sarajevo koji nije u funkciji jer je u toku ratnih djejstava devastiran. Pored toga, poseban problem predstavlja neopremljenost padinskih dijelova kanalizacionom mreom pa se procjenjuje da 30-35% padinskih naselja nije pokriveno kanalizacionom mreom, dok naselja ruralnog karaktera koja se nalaze na lijevoj obali rijeke Bosne 100% nisu pokrivena kanalizacionom mreom. Na teritoriji opine postoje podruja (brdo Hasno i brdo Mojmilo ) koja nisu opremljena kanalizacionom mreom, slivno podruje je orijentisano prema drugom entitetu ( Lukavica ), obzirom da sadanjim propisima nije regulisana ova problematika smatramo da je neophodno pristupiti hitnom donoenju odluka na nivou entiteta, odnosno drave koji reguliu ovu problematiku. U 2006. godini Opina je u buetu planirala 1.130.000 KM za projekte izgradnje vodovodne i kanalizacione mree kao najznaajnije na ovom podruju: planirana je druga faza izgradnje separatne kanalizacione mree u ulici Safeta Zajke, zatim izrada projektne dokumentacije vodosnabdijevanja i odvodnje otpadnih voda u zoni obuhvata Bojnik Dobroevii, te sufinansiranje izgradnje kanalizacione mree u ulici Nadira Kafeia i uestvovanje u izgradnji cjevovoda Baii. Prole godine zapoeta je prva faza projekta izgradnje separatne kanalizacione mree u ulici Safeta Zajke, Orahovaka i Vitkovac, a zavretkom projekta graani ovih podruja imat e iste infrastrukturne uslove kao i oni koji ive u urbanom dijelu opine i stvaraju preduslove za izgradnju kolektora u Rajlovcu i Dobroeviima. U cilju zatite Lepenikog potoka od fekalnih i drugih otpadnih voda novogradska opina je na osnovu postojeeg Regulacionog plana u proloj godini finansirala izradu glavnog projekta kanalizacije za Zabre i projekta regulacije potoka Lepenica. U okviru projekta ureenja potoka Lepenica, Kanton Sarajevo u narednom periodu planira rijeiti i problem otpadnih voda sa deponije Smiljevii. Opina Novi Grad u saradnji sa Kantonom Sarajevo realizovat e izgradnju fekalnog kolektora kojim bi se rijeila zatita okolia. 6.3. Uklanjanje vrstog otpada i upravljanje otpadom Na teritoriji opine Novi Grad Sarajevo smjetena je glavna gradska sanitarna deponija kojom upravlja Kanton Sarajevo. Uslovi na ovoj deponiji za odlaganje otpada su povoljni, a zbog svog poloaja ima i mogunost za irenje, te je pitanje odlaganja otpada za sljedeih 20 - 30 godina rijeeno. Nedostatak ove deponije je nerijeeno pitanje odvodnih, odnosno ocjednih voda koje se ulijevaju u potok Lepenicu, a odatle u rijeku Bosnu. Aktuelno je rjeavanje procjednih voda koje se slijevaju u Lepenicu, a odatle u rijeku Bosnu. Problemi u odvozu smea i prijedlog rjeavanja problema (podaci KJKP Rad) Najvei problem su mjesta - lokacije za postavljanje namjenskih posuda za prikupljanje otpada kako kunog tako i ulinog. Za graane u objektima kolektivnog stanovanja lokacije posuda su najee na trotoarima ili zelenim povrinama. Planirani smetljarnici u viespratnicama pretvoreni su u poslovne prostore ili zaepljeni odvodi pa su posude izbaene ispred zgrade, na mjesta koja su zbog izdignutih ivinjaka nepristupana za specijalna vozila za odvoz smea.

21

Kod individualne stambene izgradne problem je neplanska tzv. divlja gradnja, gdje su saobraajnice uske ili preuske za vozila preduzea Rad, a mjesta za posude nisu odreena, niti je planiran nain odlaganja kunog otpada. Problem je i to kod plana prostornog ureenja naselja nisu obuhvaeni naini odlaganja otpada. Miljenje je da Opina treba od investitora zahtijevati rjeavanje sanitarno - higijenskih uslova odlaganja otpada, kao i izvrenje njihove zakonske obaveze da prema broju domainstava ili poslovnih objekata nabave namjenske posude za odlaganje otpada. Preduzee Rad je zajedno sa Opinom poelo zajedniki rjeavati pitanja lokacija i ureenja mjesta odlaganja kunog otpada izgradnjom nia, a to je u skladu sa Zakonom o komunalnoj istoi gdje mjesto posuda zajedniki odreuju predstavnik opine i komunalno preduzee. Preduzee Rad zapoelo je i projekat selektivnog odlaganja i prikupljanja otpada. Na podruju opine Novi Grad obuhvaene su osnovne kole i naselje Mojmilo. Sa izgradnjom sortirnice na sanitarnoj deponiji preduzee Rad e obuhvatiti i ostale dijelove opine. Da bi potpomogli razvoj primarne selekcije otpada preduzee Rad planira i reciklana dvorita za sakupljanje selektiranog otpada, kao i kunog opasnog otpada i njegove eliminacije iz osnovnih tokova otpada. Veliina povrine reciklanog dvorita je minimalna 500 m2 , sa brojem stanovnitva koje gravitira od 2.000 do 20.000 stanovnika. Potrebno je da data dvorita imaju jednostavnu dostupnost graanima i da su u podrujima preteno stambene namjene. Cilj izgradnje reciklanih dvorita je usluga graanstvu i zatita ovjekove okoline. Preduzeu Rad potrebna je pomo Opine oko iznalaenja lokacija za reciklana dvorita kao i lokacije za izgradnju zidanog objekta za smjetaj radnika na podruju opine Novi Grad.

6.4. Energetska infrastruktura i snabdijevanje Na podruju opine Novi Grad Sarajevo ne postoje prirodni energetski izvori, ali su dostupni svi vidovi energije za iroku potronju.

6.4.1. Postojee stanje elektroenergetskog napajanja Opis postojeeg stanja -Podruje opine Novi Grad Sarajevo napaja se iz baznih TS 110/10 KV transformatorskih stanica TS 110/10 KV Bua potok, TS 110/10 KV Azii, TS 110/35/10 KV Nedarii, TS 110/10 KV Otoka, te iz TS 35/10 KV Rajlovac. -Navedene bazne transformatorske stanice svojom lokacijskom rasporeenou i brojem postojeih 10 KV kablovskih elija (izlaza) omoguavaju kvalitetno napajanje elektrinom energijom postojeih kupaca na podruju Opine, dok je za napajanje novih objekata planiranih od strane Zavoda za planiranje izgradnje Kantona Sarajevo, posebno na irem podruju Rajlovca, neophodna izgradnja 110/x Reljevo, to je i predvieno Regulacionim planom a nosilac izgradnje je Elektroprenos BiH.

22

Pregled izvornih transformatorskih stanica 110/x na podruju opine Novi Grad Sarajevo Oznaka Transformatorska stanica 1. 2. 3. 4. 5. Bua potok Nedarii Azii Otoka Rajlovac Primarni napon (KV) 110 110 110 110 35 Prenosni odnos (KV/KV) 110/10 110/10 110/10 110/10 35/10 Snaga (MVA) 2x31,5 2x31,5 2x31,5 2x31,5 8

-Na ovom podruju se nalazi 349 distributivne transformatorske stanice prenosnog odnosa 10/0,4 KV od kojih je najvei dio (preko 70%) snage 630 KVA. -Srednjenaponska mrea je veim dijelom novije izvedbe i realizovana kablovima zadovoljavajueg presjeka. -Najvei problem, s obzirom na odravanje i upravljanje srednjenaponskom mreom i distributivnim transformatorskim stanicama prenosnog odnosa 10/0,4 kV, na ovom podruju ine upravo veliki dijelovi srednjenaponske mree i postojee transormatorske stanice 10/0,4 kV koji su u minulom ratu bili oeeni i koji se nalaze u upotrebi ve preko trideset godina (npr. jo uvijek se u eksploataciji nalaze pojedini srednjenaponski kablovi poloeni 1966.godine), a u svom periodu eksploatacije nisu znaajnije sanirani odnosno rekonstruisani. -Pojedine 10 kV kablovske veze su u toku rata iskoritavane do svoje maksimalne strujne opteretivnosti, tako da su trpjele veliki broj kvarova to je rezultiralo time da se na pojedinim kablovskim vezama trenutno nalazi veliki broj kablovskih spojnica raznih tipova to danas predstavlja potencijalno mjesto kvara (slaba taka). -Problem na ovom podruju predstavlja srednjenaponska nadzemna mrea putem koje se napaja podruje Reljeva, Dobroevia, Mihaljevia, Rjeice... -Posebno loa situacija je sa niskonaponskom mreom (napajanje rubnih podruja), koja je zrane izvedbe, najveim dijelom realizovana golim AIFe vodiima, razliitih presjeka koja je zbog ratnih oteenja prespajana na vie mjesta, te su na ovom podruju esti prekidi napajanja usljed padova vodia. Potronja el.energije i broj kupaca -Opina Novi Grad Sarajevo je opina sa najveim brojem kupaca elektrine energije (cca 47.000), to predstavlja ukupnog broja kupaca na podruju kantona Sarajevo. -Ovo je takoer podruje sa intezivnom izgradnjom naselja i industrije. Struktura potronje el.energije -Godinja potronja elektrine energije na podruju opine Novi Grad je reda 240 GWh, od ega najvei procenat 53% otpada na domainstva, cca 32% potroai na 10 kV, 2% potroai na 35 kV, ca 11% ostala potronja, 2% javna rasvjeta. Bespravni prikljuci -U periodu od 22.06.2003.godine do 01.12.2006.godine na podruju opine Novi Grad su realizovana 3082 bespravno izgraena prikljuka, to predstavlja 36% ukupnog broja ovih prikljuaka na podruju kantona Sarajevo. -Pretpostavlja se da manji broj ovih prikljuaka jo uvijek nije evidentiran. -Ovim su ugroena postojea elektroenergetska postrojenja po pitanju kvalitetnog napajanja el. energijom postojeih i novih kupaca. Evidentirane su mnogobrojne albe kupaca na kvalitet el. -Trokovi za izgradnju elektroenergetskih objekata koji bi omoguili normalno snabdijevanje elektrinom energijom objekata na ovim podrujima i doveli u potpunu tehniku ispravnost napajanje objekata su 1.500.000 KM. U tom smjeru su neka odruja ve djelimino sanirana, kao to su: Dobroevii, Mihaljevii i Zabre. -Za saniranje mree u ovom pogledu na nivou Kantona Sarajevo porebna su sredstva od 5.000.000 KM.

23

Podruja sa loim naponskim prilikama U tabeli 1. su data podruja sa loim naponskim prilikama a koja su planirana za sanaciju u tabelama prijedloga ulaganja Tabela 1.Red broj 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. Vrsta radova R/R S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S Kod NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z NNM-Z Naziv projekta NN Mihaljevii 2 NN Tuzlanska 2 (1382) NN Bojnika 2 (0728) NN B.potok 2 (1032) NN Partizanska (1406) NN Osmi mart (1506) NN B.Potok 3 (1503) Nn Nearii Naselje 14 (1301) NN Nearii naselje 3 (0380) NN Nearii naselje 6 (0383) Nn Neari naselje 7 (0384) NN Vojniko polje 8 (1600) NN Mihaljevii 3 NN Zaima Imamovia 2 (1781) NN Paljevska (nova) NN Branislava Nuia (nova) NN B.potok 1 (0753) NN Vitkovac brdo (1689) NN Adema Bue 8 NN Bojnik 1 (0138) NN Reljevo uprija (0124) NN Nedarii naselje 5 (382) NN Bojnik Farma krava (0719) NN Dobroevii 3 (nova) NN Tjepovaki put (nova) NN Ne. naselje 12 (1187) NN Ne. naselje 10 (1185) Nn Ne. naselje 13 (1188) NN Demala Bijedia 4 (1518) NN Trni cen. V.Polje (1632) NN Boljakov potok 4 (1667) NN Smiljevii NN Dobroevii 1 (0126) NN Dobroevii 2 (0294) NN Dobrinja (0077) NN Velika drveta 1 (0500) NN Feroelektro 2 (0748) NN Stup 3 (0904) NN Ne.naselje 9 (1184) NN Stud.centar Nearii (0963) NN Sokolje (Z.Imam.) /1375) NN Ragiba inde (1263) NN E.Midia (1463) NN Dobrinja 47 (1546) NN Paljevo (1662) NN Papir Servis (1361) NN Reljevo dvor 1 (0125) NN Relejvo dvor 2 (0425) NN Rijeica 1 (231) NN Rjeica 2 /0372) NN Safeta Zajke 6 (0170) NN A.Bue 2 (0104) NN A.Bue 1 (0108) NN Safeta Zajke 3 (0669) NN Aneks 1 (0687) NN Hodia 3 (1191) NN Al. most 1 (0071) NN Hodia 2 (0078) NN Hodia 4 (0228) NN .Vila 2/4 (0672) NN Safeta Zajke 2 (1126) NN Ne. naselje 11 (1186) U K U P N O: Opis problema loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike loe nap.prilike Opina Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Novi Grad Broj kuanih prikljuaka 50 20 10 15 15 15 15 40 40 40 40 40 30 40 30 50 15 15 60 50 50 30 60 60 20 30 20 20 20 20 50 50 40 40 20 20 20 40 30 20 15 50 50 20 30 20 40 40 40 40 50 50 50 50 60 40 30 20 20 20 50 50 Duina mree (km) 1,5 0,6 0,4 0,8 0,8 0,8 0,8 2,0 2,0 2,0 2,0 2,0 1,4 0,6 1,0 1,5 0,8 0,8 2,5 3,0 2,0 2,0 3,0 1,0 1,0 2,5 1,0 1,0 1,0 1,0 3,0 2,0 2,0 2,0 1,0 1,0 1,0 2,5 2,0 1,0 0,8 2,0 2,5 1,0 3,0 1,0 2,0 2,0 2,0 2,0 2,0 3,0 3,0 3,0 3,0 2,0 1,5 1,0 1,0 1,0 3,0 3,0 106 km

24

Problematika sanacije postojeih elektroenergetskih objekata Na podruju opine Novi Grad u poslijeratnom periodu evidentirana su znaajna ulaganja u sanaciju elektroenergetskih objekata. Opina Novi Grad je takoer uestvovala, zajedno sa Elektrodistribucijom, u sanaciji nekih podruja. Elektrodistribucija je kroz svoje petogodinje planove planirala sve potrebne elektroenergetske objekte kako bi se snabdijevanje elektrinom energijom dovelo na zadovoljavajui nivo. Konstrukcija finansiranja jo nije u potpunosti definisana. -Ulaganja vlastitih sredstava i program donacija prioritetno su usmjeravani na sanaciju i izgradnju elektroenergetskih objekata u cilju povratka izbjeglih i raseljenih lica. Tabela 2. Plan ulaganja za 2006.godinu Obezbijeena sredstva iz budeta JP Elektroprivreda BiH Ukupna sredstva (KM) 52969 25157 43652 35914 70397 6827 54582 5841 44383 61383 401103 Vrsta objekta KBTS KB10(20) NNM NNM KBTS KB10(20) KB 10(20) NNM KBTS KB10 (20) Duina trase (m) 400 1000 1200 1260,00 20 1200 100 630,00 2000 Snaga TS (kVA) 400,00

R.br 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Naziv objekta TS 10(20)/ 0,4 kV Viteka KB 10(20) kV Viteka x 2 TP Viteka TP Paljevska (iz STS Paljevo) TS 10(20) 0,4 kV Tvornica armatura 1 KB Prikljuak tvornica armatura 1x2 KB 10(20) kV SO Novi Grad Aneks 2 TP Studentski centar Nedarii (0963) TS 10(20) 0,4 kV Demala Bijedia 7 KB 10 (20) kV Demala Bijedia 7 UKUPNO:

6.4.2. Snabdijevanje zemnim gasom Teritorija opine Novi Grad je pokrivena primarnom i sekundarnom mreom zemnog gasa koji se preko teritorije Srbije i Crne Gore uvozi iz Rusije. Pokrivenost teritorije opine zemnim gasom je 65-75%. Opina e inicirati kod nadlenog preduzea Sarajevogas i Kantona Sarajevo razvoj gasne mree i na podruju koje je nema. Sve vee kotlovnice su prilagoene ovom energentu, tj. izvrena je njihova konverzija tako da koriste zemni gas za zagrijavanje stanova. Padinski dijelovi opine na kojima stanovnitvo stanuje u individualnim stambenim objektima su takoe snabdjeveni instalacijama zemnog gasa, ali se primjeuje da je cijena ovog energenta za dio stanovnitva visoka, pa se se za zagrijavanje stambenih objekata koriste tradicaonalna goriva /drva i ugalj/. Prema naim procjenama, radi se o 15 % domainstava. 6.4.3. Snabdijevanje toplotnom energijom Najvei sistem centralnog daljinskog zagrijavanja toplotnom energijom u kantonu Sarajevo je KJKP Toplane sa sjeditem na opini Novi Grad. Karakteristike sistema KJKP Toplane na podruju opine Novi Grad: a. 16 slobodno stojeih kotlovnica ukupne instalisane snage 160 MW i b. 50 krovnih kotlovnica ukupne instalisane snage 27 MW (27 na Dobrinji snage 19,4 MW i 13 na Mojmilu ukupne instalisane snage 7,6MW). -ukupna instalisana snaga postrojenja je 187 MW, to iznosi 39% od ukupne instalisane snage svih postrojenja u sistemu KJKP Toplane. -slobodna snaga za prikljuenje novih objekata je 46 MW

25

-zagrijava 23.600 stambenih jedinica, to iznosi 50% od ukupnog broja zagrijavanih stanova u kantonu Sarajevo i 410 poslovnih jedinica. -kotlovnice koriste prirodni gas kao osnovno gorivo, a veliki broj i lako ili teko ulje (mazut) kao alternativno gorivo, to doprinosi stabilnosti energetskog sistema u opini i kantonu. -posjeduje certifikat ISO 9001 (sistem upravljanja kvalitetom), ISO 14001 (sistem upravljanja okolinom) i OHSAS 18001 (sistem upravljanja zdravljem i sigurnou na radu). 7. Privredna infrastruktura Do 1992. godine najrazvijenija privredna oblast bila je idustrija, fabrike su zapoljavale preko 10.000 radnika. (Zrak, ica, Energoinvest, Unioninvest). Danas industrija nije razvijena kao to je bila prije 1992. godine i radi u veini sa manjim kapacitetima, zaposleno je 2.500 radnika. U steaju su fabrike Energoinvest Livnica i Astro, a gotovo da i ne rade E-Armature i Zrak. Prolazei kroz proces tranziciju drutveno-ekonomskih odnosa, privredna slika opine se znaajno mijenja u korist sektora usluga: trgovine, saobraajne djelatnost, finansijski sektor... Prostorni razmjetaj privrede: Na teritoriji opine Novi Grad locirana je industrijska zona uz ulicu Demala Bijedia koja se protee na prostor Halilovia povrine 150.000,00 m2. Tu su smjetena privatizovana preduzea u djelatnosti metalske industrije: tvornica ica, E-Tds, E-Livnica, E-Armature, Uniklima, tekstilna industrija Kras i Ind. trikotae ik, hemijska industrija Astro, graevinarstva Dijamant, saobraaja Cts DC i Cts Mt Internacional. Moe se rei da je to smea zona s obzirom na zastarjele kapacitete u metalskoj industriji i da su potrebna ulaganja u nove savremene proizvodne programe. U naselju Bua potok smjetena je tvornica Zrak na veoj povrini. U ul. Halilovii su dva preduzea za reciklau Trgosirovina i Papir-servis, preduzee Step u djelatnosti graevinarstva, u saobraaju Intereuropa Rtc sa carinskim skladitima, Cementni terminal. U Baiima i Rajlovcu smjeteni su trgovinski centri i skladini kapaciteti: Interex, Vf komerc, Robot komerc, Vepro, Tp DC Sarajevo, Podravka... Tu je i autobaza Centrotransovih preduzea: Cts Eurolines za putniki saobraaj; Cts Tranzit i Cts Transport robe. Ovdje su i industrijska preduzea u djelatnosti prehrane Sprind, Brojler. U centralnom dijelu opine uz ulicu B.M.Selimovia nalaze se preduzea: Telecom inenjering u djelatnosti telekomunikacija; u proizvodnji graevinskih izolacionih materijala tvornica Bitumenka, auto saloni Asa Pva, Asa Pss, Ford auto centar Sa, Neuron komerc; trgovinski centar Merkur, Gao Komerc. U ovom podruju smjetene su i agencije veih banaka Hypo Alpe-Adria Bank, HVB Central profit banka, Raiffeisen banka, Volksbank, ABS banka, Union banka. Tu je i sjedite KJKP "Gras" sa svoja dva velika depoa ( tramvajski i trolejbuski ) sa 2000 zaposlenih. U centralnoj zoni zapoeta je izgradnja i vie privatnih privrednih objekata u djelatnosti trgovine, osiguranja... U naselju Ali-paino Polje i Dobrinja nalaze se dva trgovinska centra preduzea Merkator, u naselju Mojmilo nalazi se Hipermarket, kao i manji biznisi trgovinske i uslune djelatnosti smjeteni u stambenim poslovnim prostorima. Graevinska preduzea smjetena su na vie lokacija na opini: Dijamant, Oki, Euroasfalt, te vei broj obrtnikih firmi koja se bave ovom djelatnosu. Obrtnika djelatnost, broj obrtnika poreskih obveznika je 1.600 u raznim djelatnostima: zanatstvo, razne uslune djelatnosti, saobraaj, trgovina, zdravstvo sa disperzijom na cijelom urbanom dijelu opine. Opinski poslovni prostori Opina Novi Grad ima 192 poslovna prostora kojima upravlja i raspolae. Povrina prostora je od 10 m2 do 830 m2 . Poslovni prostori nalaze se u zgradama stambeno-poslovnog karaktera i na taj nain vrste djelatnosti koje se mogu obavljati u tim prostorima su limitirane. Pretene djelatnosti su: trgovina, kancelarija-biro, zdravstvo, te uslune djelatnosti. Planirano je formiranje Javnog preduzea za upravljanje, uvanje, odravanje objekata u vlasnitvu Opine. Analiza stanja prostornog razmjetaja privrede (podaci Zavoda za planiranje razvoja KS iz Prostorne osnove)

26

Analiza razvoja i prostornog razmjetaja zona rada u KS obuhvata prostore u kojima su izgraeni kapaciteti industrije, graevinarstva, trgovine na veliko-skladita i kamenoloma, kao oblasti koji u prostornom razvoju predstavljaju znaajne korisnike prostora. Analiza i ocjena stanja funkcionisanja ovih oblasti data je na temelju analize: pregleda povrina angaovanih za pojedine grane privrede, broja privrednih subjekata na osnovu standardne klasifikacije djelatnosti i povrina angaovanih za potrebe industrije, grevinarstva, trgovine na veliko. Prema tim podacima opine koje u relativnom odnosu imaju najvie angairanih povrina za privredne aktivnosti su opine: Novo Sarajevo sa procentom zahvaenosti privrednih povrina u odnosu na ukupnu povrinu opine od 0,505; Novi Grad 0,307; Vogoa 0,222; kao i Ilida 0,160. U zakljuku Zavoda stoji, da iz tih podataka proizlazi da je privredne aktivnosti potrebno usmjeravati u opine koje imaju manje angaovanih povrina za privredne aktivnosti. Zavod je za analizu prostornog rasporeda i odreenu tipizaciju opina u KS, u odnosu na razmjetaj industrije, kao kvantitativno mjerilo koristio lokacijski kvocijent (LQ). Lokacijski kvocijent je mjerilo pomou kojeg se odreuje prostorni razmjetaj industrije, odnosno stepen koncentracije industrije u odnosu na Kanton. LQ uzima za proraun broj stanovnika i broj zaposlenih u industriji. Ovaj pokazatelj stavlja opinu na odreeno mjesto u odnosu na prosjek razvijenosti industrije u Kantonu, pri tome se uzima da je standard prosjek 1. Opine koje imaju LQ vei od 1 imaju razvijenu industriju, a ispod 1 imaju nie razvijenu industriju. Prema podacima Zavoda opine u 2003.g.sa LQ iznad 1 su Hadii, Ilida i Novo Sarajevo. U 2004. godini dolazi do relativnog smanjenja znaaja industrije u opinama Stari grad, Centar i Hadii, a u opinama Ilija, Novo Sarajevo, Vogoa i Ilida dolazi do poveanja znaaja industrije u odnosu na prosjek Kantona. Opina Novi Grad imala je LQ u 2003. godini 0,574, a u 2004.g. 0,570. Ocjena stanja prostornog razmjetaja privrede (iz Prostorne osnove, Zavod za planiranje) Veina postojeih industrijsko - prostornih jedinica koja je u vrijeme svog nastanka bila razmjetena u ivinoj zoni tadanjeg urbanog podruja, danas je dio urbanog prostora. Povoljniji razvoj i uklapanje industrijskih kapaciteta u neposredno okruenje zahtijeva preduzimanje mjera zatite prostora. Dostignuti nivo koncentracije i razvijenosti povrina angaovanih pod industrijom na prostoru ueg urbanog podruja je takav da je svako irenje industrijskih zona u gradskim dijelovima KS onemogueno, tako da e prigradske zone predstavljati bitnu komponentu budueg razmjetaja industrije na podruju KS. Prema istom izvoru podataka, broj skladita i trgovina na veliko biljei znaajno poveanje, tako da nakon industrije predstavlja jednog od najveih korisnika prostora u KS. Jedna od bitnih karakteristika dosadanjeg razvoja trgovine na veliko je neravnomjeran prostorni razmjetaj, to ima za posljedicu raznoliku opremljenost tim sadrajem po opinama. Graevinarstvo nije vezano za lokalitet, nego za potrebe raznih gradilita, a u meusobnoj su vezi sa kapacitetima skladita, transporta i mehanizacije, kao i manjim radionikim kapacitetima.7.1. Regulacioni planovi za privredne zone na opini

-Regulacioni plan Baii namjena industrijsko proizvodna zona povrine 16,40 ha, planirana za smjetaj 40 manjih ili veih industrijskih objekata. Karakterie je nedovoljna opremljenost komunalnom infrastrukturom. Planirano je proirenje, rekonstrukcija i izgradnja elektroenergetskih kapaciteta, vodosnabdjevenost, oborinske i fekalne kanalizacije, kablovski elektrovodovi, gasovod. U ovoj zoni ve su smjetena preduzea Drvo-dom i Domavija. -Regulacioni plan Rajlovac III namjena privredna zona, povrine 9,38 ha, planirano ukupno 34 lokacije. Karakterie je nedovoljna opremljenost komunalnom infrastrukturom i saobraajnicama. Ne postoji kanalizaciona mrea. U ovoj zoni iz ranijeg perioda posluje nekoliko preduzea. -Regulacioni plan u fazi izrade Privredna zona Rajlovac, povrine 118,20 ha. Planirana izgradnja poslovnih objekata, skladita i proizvodnih pogona. Na ovom prostoru ve su smjetena trgovinska preduza sa znatnim skladinim kapacitetima: TP DC Sarajevo, Podravka; trgovinski centar Robot-komerc, u proizvodnji Sprind i Brojler. -Regulacioni plan u fazi izrade TMZ Feroelektro, povrine 23,40 ha. Planirana izgradnja veih poslovnih objekata. Prostor karakterie slaba saobraajna povezanost sa gradom i komunalna neopremljenost itavog prostora. Planirani sadraji su prilagoeni planovima razvoja vlasnika zemljita na ovom lokalitetu. -Regulacioni plan Donje Telalovo polje, povrine 33,60 ha: planirana je izgradnja poslovnih i proizvodnih objekata. Prostor karakterie privatno vlasnitvo, komunalna neopremljenost i slaba saobraajna povezanost sa gradom.

27

8. Stambena infrastruktura U periodu od osnivanja opine 1978. godine do 1991. godine izgraen je niz velikih stambenih naselja: Ali-paino Polje, Dobrinja, Olimpijsko selo, Vojniko polje, Otoka. Broj stambenih objekata u dravnom vlasnitvu poveava se i 1991. godine iznosi 26.500 stanova. Ukupan stambeni fond danas ini 27.300 stanova. Individualna stambena izgradnja preteno je u padinskim dijelovima opine, do 1991. godine izgraeno je 11.500 kua u privatnom vlasnitvu, a danas ih ima 18.000. Prema podacima iz prostorne osnove Kantona broj stambenih jedinica na podruju opine je 43.200 sa ueem u ukupnom stabenom fondu Kantona od 23,97%, to je najvea koncentracija broja stambenih jedinica. Prosjean broj stanovnika po stanu je 2,70 na opini, a na Kantonu 2,23. Ukupna povrina stambenog fonda na opini Novi Grad je 2.692.650 m2 ili po stanovniku 23,05 m2 . Povrina stambenog fonda Kantona je 11.354.270 m2 , ili 28,27 m2 po stanovniku. Danas stambeni fond Kantona moe teoretski da zadovolji potrebe 504.742 stanovnika ili za 103.146 stanovnika vie nego to danas boravi na ovom podruju (401.696 stanovnika). Poslije ratnog perioda poela je intenzivna obnova ratom devastiranog stambenog fonda i nova stambena gradnja. U toku je izgradnja stambeno - poslovnog kompleksa Bosmal City centra - najvee zgrade na Balkanu, u naselju Hrasno, te kolektivna stambena izgradnja u naselju Bua Potok. Trenutno stanje stambenog fonda nije zadovoljavajue imajui u vidu stepen devastacije i ogranienost raspoloivim sredstvima., tete na zgradama kolektivnog stanovanja jo uvijek nisu u cijelosti sanirane. Urbane cjeline su obogaene novim sadrajima, to doprinosi ljepem izgledu naselja. Novi Zakon o odravanju zajednikih dijelova zgrada i upravljanje zgradama preciznije definie nadlenosti etanih vlasnika, upravitelja, opinskih i kantonalnih vlasti u odravanju i upravljanju stambenim zgradama. U zakonu je utvrena obaveza opina za realizaciju hitnih intervencija na stambenim zgradama, dok je za saniranje ratnih teta na stambenim objektima nadlean Kanton Sarajevo. Pojam hitne intervencije Zakon je definisao kao opravke na stambenim zgradama koje se preduzimaju u sluajevima koji mogu ugroziti ljudske ivote. Utvrena je obaveza opina da svojim aktima reguliu nain izvrenja hitnih intervencija. Budui da opina Novi Grad raspolae najveim brojem stambenih objekata na podruju kantona, kao i uzimajui u obzir veliku oteenost objekata u ratnim dejstvima, to je ova problematika bila veoma izraena u poslijeratnom periodu. Opinskim slubama su se u proteklim godinama stalno obraali stanari, upravitelji, mjesne zajednice sa zahtjevima za sanacije krovova, liftova, fasada, kao i drugih zajedenikih dijelova stambenih objekata. Opinska sluba za obnovu, razvoj i komunalne poslove ima oko 900 evidentiranih zahtjeva za sanaciju, koji se uglavnom odnose na sanaciju oteenih krovova, liftova i fasada. U periodu 2002 2005. Opina je vlastitim buetskim sredstvima izvrila sanaciju: 71 krova, 10 liftova, 7 fasada i 7 pristupnih rampi za invalidna lica, kao i finansirala istrane radove na odreenom broju objekata, izradu projektne dokumentacije na odreenom broju objekata i sl. Kanton Sarajevo u periodu 2002-2005. godina realizovao je slijedee projekte na sanaciji zajednikih dijelova objekata kolektivnog stanovanja: 53 krova, 29 oteenja na fasadama, 17 kompletnih fasada, 40 liftova kao i vea uzlaganja na 12 stambenih objekata (ulaza). Treba istai i angaman Gradske uprave, naroito u 2002. godini, realizovala je projekte sanacije zajednikih dijelova objekata kolektivnog stanovanja: 69 krovova, kao i vea ulaganja na 3 stambena objekta (ulaza). Meutim, svi realizovani projekti na sanaciji zajednikih dijelova stambenih objekata na podruju opine nisu mogli rijeiti probleme obzirom na velike poptrebe i zahtjeve u ovoj oblasti. Pristupne rampe za invalidna lica Opina je u saradnji sa Gradskom upravom tokom 2002. godine realizovala izgradnju 27 pristupnih rampi za invalidna lica za objekte javnog karaktera (ambulante, vrtii, kole, mjesne zajednice). Takoe tokom 2003/2004. godine iz budeta Opine izdvojena su sredstva za izgradnju rampi za invalidna lica, pristup stambenim zgradama kolektivnog stanovanja. Bespravna gradnja Prema podacima iz prostorne osnove KS, a na osnovu grube procjene, broj bespravno izgraenih objekata za period 1971-2003. g. iznosi na KS 43.467. Raunajui sa 1,5 stanova po objektu, broj stambenih jedinica unutar bespravne stambene izgradnje moe se procijeniti na 65.200, to je 36,2% ukupnog stambenog fonda zateenog 2003. godine. Uz pretpostavku da prosjena porodice u KS ima 3 lana, bespravno

28

izgraeni stambeni fond zadovoljava potrebe 195.600 stanovnika, odnosno 48,7% procijenjenog broja stanovnika za 2003. godinu. Ocjena stanja bespravne gradnje na opini- Opinska sluba za inspekcijske poslove: Dosadanji inspekcijski nadzor ukazuje na zabrinjavajue veliki broj sluajeva bespravne gradnje. Najintenzivnija bespravna gradnja registruje se na lokalitetima Nedaria, Dobroevia, Ahatovia, Mihaljevia, Sokolja, Zabra, Reljeva, Brijea, Mojmilo, Bojnik, Boljakov i Bua potok. Bespravna gradnja je najintenzivnija u stambenoj oblasti, rije je o stambenim objektima koji su ve u funkciji stanovanja i prikljueni su na vodovodnu, kanalizacionu, energetsku i PTT instalaciju. Uz ove bespravne objekte nije mali broj i pomonih graevina, garaa, upa i slino, to upuuje na zakljuak o vrlo intenzivnoj bespravnoj gradnji, koja i pored za sada preduzetih mjera nije bitno usporena. Sam inspekcijski nadzor ne moe dati oekivane rezultate, iako je njegova uloga znaajna i svakako da usporava i u odreenoj mjeri spreava i veu ekspanziju bespravne gradnje. U rjeavanje navedenog problema moraju se ukljuiti sve institucije (mjesne zajednice, opina, gradske i kantonalne vlasti). Ocjena stanja bespravne gradnje (iz Prostorne osnove KS) Naselja nastala koncentracijom bespravnih objekata imaju dva pravca ekspanzije- vertikalni i horizontalni. U vertikalnom smislu, bespravna izgradnja zauzima sve vie kote i nadmorske visine, te u tehnikom, a posebno u ekonomskom smislu, njihovo saniranje i opremanje postaje neopravdano. Istovremeno vri se veoma negativan utjecaj na prirodnu sredinu i ukupni kvalitet ivljenja u Gradu. U horizontalnom smislu bespravna izgradnja okupira ravniarske dijelove Kantona ugroavajui i unitavajui kvalitetene resurse, u prvom redu poljoprivredno zemljite, te podzemne i povrinske vode razliitih osobina i kvaliteta. Naselja formirana izgradnjom bespravnih stambenih objekata saobraajno su teko dostupna, neopremljena komunalnom i drutvenom infrastrukturom, monofukcionalna i bez urbanog identiteta. Mladi, boraka populacija, strunjaci, intelektualci i ostale ugroene kategorije nisu zainteresirani da svoje stambeno pitanje rjeavaju unutar bespravnih naselja. Da bi ova naselja dobila urbani karakter i postala primamljiva u trinom smislu, neophodna su velika ulaganja u komunalnu i urbanu infrastrukturu i obezbjeenje drugaijeg prostornog koncepta ovih naselja. 9. Provedbeno-planska dokumentacija Provedbeno-planska dokumentacija izraena je i usvojena za vei dio opine Novi Grad Sarajevo. Finansiranje izrade ove dokumentacije je vreno uz pomo Kantona, Grada Sarajeva i Opine Novi Grad Sarajevo. Preko 80% teritorije opine koja je izgraena, pokriveno je provedbeno-planskom dokumentacijom. U periodu od 1997. do 2006. godine uinjen je znaajan napredak u izradi ove planske dokumentacije na podruju opine Novi Grad Sarajevo kada je izraeno i usvojeno 17 regulacionih planova i 4 urbanistika projekta. To nije bilo dovoljno da se usvojeni provedbeno-planski akti implementiraju na terenu tj. da se postavke plana prenesu na teren, jer opina Novi Grad Sarajevo svojim skromnim budetskim sredstvima nije bila u stanju izdvojiti vee iznose kojima bi se obezbijedilo pripremanje graevinskog zemljita (koji obuhvata rjeavanje imovinsko pravnih odnosa, sanaciju zemljita, izradu projektne dokumentacije). Treba konstatovati da je na ovom planu vreno izuzimanje odreenih parcela na kojima su sagraeni znaajniji objekti, naroito na podruju Rajlovca. Bitno je naglasiti da je po usvajanju provedbenih planskih akata (regulacioni planovi i urbanistiki projekti) za podruje opine Novi Grad, neophodno odmah pristupiti izradi ekspropriacionih elaborata za izgradnju planirane infrastrukture (saobraajne i komunalne), a nakon toga planirati sredstva i rjeavati imovinsko-pravne odnose. Nakon rjeavanja imovinsko-pravnih odnosa u svrhu izgradnje planirane infrastrukture potrebno je pribaviti projektnu dokumentaciju i predloiti finansijsku konstrukciju izgradnje sa ostalim zainteresovanim subjektima. U ovim aktivnostima nije bilo podrke ni Kantona Sarajevo niti javnih kantonalnih komunalnih organizacija da se za prostore na kojima je planirana izgradnja izvri opremanje graevinskog zemljita koji obuhvata izgradnju saobraajnica, pjeakih staza, komunalne infrastrukture (voda, kanalizacija, elektrina energija, PTT i gasne instalacije), regulacija vodotoka i na kraju izgradnja zelenila. Prema sadanjim vaeim propisima, a na osnovu Odluke o graevinskom zemljitu sve ove aktivnosti su u nadlenosti Opine, izuzev izgradnje primarne komunalne infrastrukture koja je i dalje u nadlenosti Kantona Sarajevo.

29

U planiranju budeta Opine Novi Grad Sarajevo treba voditi rauna da se za ove namjene planiraju znatno vea sredstva ukoliko elimo privui potencijalne investitore, te stvoriti uslove za izgradnju planiranih sadraja. Tabelarni pregled usvajanja provedbeno planske dokumentacije na teritoriji opine Novi Grad SarajevoR.br. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 Nadlenost za donoenje planskog akta Opina Opina Kanton Grad Grad Grad Kanton Kanton Kanton Grad Grad Grad Grad Opina Grad Grad Opina Grad Kanton Opina Grad Naziv planskog akta (Regulacioni plan ili urbanistiki projekat) Regulacioni plan naselja Sokolje Regulacioni plan Gras Regulacioni plan Otoka-Meander Regulacioni plan Alipain most I Regulacioni plan RTV Regulacioni plan Alipain most II i III Regulacioni plan Alipain most VII Regulacioni plan Rajlovac Urbanistiki projekat TMP Regulacioni plan Hepok engi Vila III Regulacioni plan Baii Regulacioni plan Stup-Nedarii Regulacioni plan vrakino selo Mlakve Izmjene i dopune Urbanistikog projekta posebnog podruja Mojmilo Regulacioni plan Zabre Regulacioni plan Bojnik-Dobroevii Urbanistiki projekat stambeno poslovne zone SP-Hepok Regulacioni plan Hrasno II Regulacioni plan Donje Telalovo polje Urbanistiki projekat Pijaca-B faza Izmjene i dopune Regulacionog plana Dobrinja Slubene novine KS 16/97 3/98 24/00 11/01 17/01 17/01 28/01 32/01 13/02 13/02 13/02 13/02 13/02 6/03 3/4 6/04 23/04 19/04 18/05 29/05

Provedbeno-planska dokumentacija koja je usvojena prije 5. 4. 1992. godine, a koja je jo uvijek na snaziR.Br. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Naziv planskog akta (Regulacioni plan ili Urbanistiki projekat) Regulacioni plan Alipaino polje Regulacioni plan Dobrinja Regulacioni plan Bua Potok II Regulacioni plan Boljakov Potok Urbanistiki projekat Mojmilo Urbanistiki projekat Saraj-Polje Regulacioni plan RTC Halilovii Regulacioni plan Gik Hidrogradnja Urbanistiki projekat stambenog ansambla Bosna Bua potok II Urbanistiki projekat Boljakov potok Godina usvajanja 1984 1981 1981 1981 1982 1986 1988 1986 1980 Odluka o usvajanju Broj slubenih novina Grada 9/74 30/81 13/81 13/81 13/82 i 22/82 26/86 20/90 20/86 14/90 6/87

10. Komunikacijska infrastruktura Fiksna i mobilna telefonija je dostupna svim graanima. Prema istraivanjima Regulatorne agencije za komunikacije, svaki peti stanovnik je vlasnik mobitela. Telekomunikacijska mrena infrastruktura za pristup Internetu je modernizirana, ali je stepen njenog koritenja jo uvijek nezadovoljavajui. Na opini je prisutno nekoliko kablovskih operatera na pruanju usluga graanima obezbjeenjem pristupa kablovskoj TV, digitalnoj TV i Internetu (Elob CTV, HS, Cabel Net)

30

TV i radio staniceDravne TV/Radio stanice JTVS BiH FTV TV Kanton Sarajevo RBH I R202 Privatne TV/Radio stanice TV FIVA Dnevne SAN novine sedmine

RFBIH Na podruju opine sjedite imaju dravne TV i radio stanice, te lokalne-privatne, a dostupne su i usluge drugih emitera u kantonu i regiji Sarajevo. 11.Obrazovna infrastruktura Osnovne i srednje koleOsnovna kola Behaudin Selmanovi Umuihana uvidina Avdo Smailovi Osman Naka Mehmedalija M. Dizdar Demaludin auevi Mea Selimovi Ukupno Osnovna kola Fatima Guni Aleksa anti amil Sijari Skender Kulenovi Osman N. Hadi Al. Walidein Gazzaz Dobroevii Sokolje 15 O.. Srednja kola Gimnazija Dobrinja Mjeovita srednja kolaV Gimnazija i Biroteh.. Mjeovita srednja elektrotehnika kola

3 srednje kole

Osnovno obrazovanjeNa podruju opine u k. 2006/07. djeluje 15 osnovnih kola. Novoizgraena osnovne kola u Naselju heroja Sokolje omoguila je pohaanje preko hiljadu uenika ovog naselja i na taj nain rijeen je viegodinji problem velikog broja uenika O Behaudin Selmanovi. Nastavni proces u novogradskim osnovnim kolama pohaalo je 11.252 uenika u 426 odjeljenja. Srednjokolsko i visoko obrazovanje U oblasti srednjeg obrazovanja na podruju opine registrovane su tri srednje kole: Gimnazija Dobrinja 585 uenika, MS Peta gimnazija i birotehnika kola 766 uenika i Mjeovita srednja elektrotehnika kola 713 uenika. Izvrene su pripreme za poetak gradnje gimnazije na Dobrinji. Univerziteti Na podruju opine djeluje samo jedna visokoobrazovna institucija-Franjevaka teologija. Obdanita Na podruju opine nalazi se pet obdanita predkolskog obrazovanja JU Djeca Sarajeva koje pohaa 401 dijete i tri obdanita u privatnim vlasnitvu. Oblici podrke Opine Novi Grad u oblasti obrazovanja: - Stipendiranje uenika i studenata sa teritorije opine Novi Grad Sarajevo u kolskoj 2005/06. godini ukupno 370 uenika i studenata od ega: 78 stipendija za uenike O po 50 KM, 164 za uenike srednjih kola po 75 KM i studenti 128 stipendija po 100 KM.Stipendije se isplauju za period septembar juni, ukupno iz budeta 290.000 KM za ovu namjenu. Rang-lista kandidata za stipendije utvruje se na osnovu Pravilnika o stipendiranju uenika i studenata. - U cilju pruanja pomoi socijalno ugroenim kategorijama stanovnitva, Opina Novi Grad i u 2006. godini finansira projekat jedne ake uine, u trajanju osam mjeseci, za djecu slabog materijalnog stanja koja pohaaju O

31

sa podruja opine Novi Grad. Na prijedlog osnovnih kola ake uine prima 790 uenika. Vrijednost projekta iznosi 80 000 KM. - Projekat pomoi u nabavci knjiga i kolskog pribora za uenike romske populacije slabog imovnog stanja. - Budetom Opine za 2006. godinu planirana su sredstva u iznosu od 110 000 KM za pomo osnovnim i srednjim kolama sa podruja opine. Sredstva se dodjeljuju na osnovu priloenih projekata.

Evidentan je nedostatak kolskog prostora i to prvenstveno fiskulturnih dvorana u O Behaudin Selmanovi, O Dobroevii, a i postojea sala u O Demaludin auevi ne zadovoljava potrebe uenika ove kole. Nedostatak kolskog prostora je konstantno prisutan u novogradskim osnovnim kolama sa desne strane Miljacke zbog ega se u O Umihana uvidina, O Avdo Smailovi i O Behaudin Selmanovi od kojih svaka broji vie od 1000 uenika, ve godinama nastavni proces realizuje u tri, pa ak i etiri smjene. Skuptina Kantona Sarajevo na sjednici 23. 03. 2006. godine, donijela je zakljuak kojim se utvruje nacrt zakona o osnovnom odgoju i obrazovanju na osnovu kojeg je provedena javna rasprava. Opina Novi Grad je sa jo 7 opina dostavila Vladi Kantona Sarajevo, Skuptini Kantona i Ministarstvu obrazovanja i nauke Kantona prijedlog i miljenja u vezi sa nacrtom. Zakon je usvojen u avgustu. 12. Zdravstvena zatita i socijalne uslugeZdravstvene ustanove Domovi zdravlja Ambulante: Dravne Privatne Apoteke a. Zdravstvo cca 12 cca 12 8 primarna zdravstv. zatita zubotehnike; ope i specijal. med. Broj 2 Osnovni tretman ope i specijalistike

Sistem zdravstva organizovan je u tri nivoa: -primarna zdravstvena zatita organizovana je u 12 lokalnih ambulanti obiteljske medicine -drugi nivo zdravstvenog zbrinjavanja specijalistike usluge obavlja se u dva doma zdravlja: Otoka i Sarajpolje -nosioci bolnikog lijeenja su UKC Koevo i Opa bolnica, smjeteni na opini Centar. Privatne zdravstvene ambulante, usluge: zubotehnike; ope i specijalistike medicinske usluge. Organizaciona jedinica DZ Novi Grad u 2005. godini imala je 379 uposlenih, rasporeenih u 99 radnih timova. U primarnoj zdravstvenoj zatiti radilo je 85 timova, u specijalistiko konsultativnoj slubi 12, a u radiolokoj dijagnostici 2 tima. Radi 116 doktora raznih profila, uz zdravstvene radnike rade i 3 psihologa, 4 socijalna radnika. U 2005. godini radili su na 14 lokaliteta u dvije smjene, izuzev ambulante Ali-pain Most II i Aerodromsko naselje gdje za sada ne postoji potreba za drugom smjenom. Opina Novi Grad je u 2005. godini obezbjedila kompletan prostor za ambulantu Ali-pain Most II, a JU opremu i kadar. Uslovi u kojima se odvija rad iz dana u dan se poboljavaju uz zalaganje menadmenta JU. Opina nastoji da pomogne, a to je pokazao i angaman oko pokretanja izgradnje ambulante Ali-pain Most I ije e otvaranje znatno poboljati uslove rada, sa veim brojem timova. Jaanje zdravstvenog sektora kreditiranog od Svjetske banke planiraju se dodatne adaptacije ambulanti Alipain Most II, Dobrinja, Sokolje i Sarajpolje, kako bi se ispunili svi zahtjevi i standardi ope medicine. Veliki problem predstavlja i neuslovnost ambulantonog prostora u kojem se odvija rad na podruju MZ Ali-paino Polje A faza. Postoji i problem prilaza u centralni objekat DZ Novi Grad zbog uske ulice i parkiranja vozila graana i zbog toga potreba da se planira izlaz na drugom kraju objekta na podruju sadanje zelene povrine. Kao i u prethodnim godinama, vri se stalna edukacija kadra na svim nivoima, a u 2005. godini primljeno je 25 zdravstvenih radnika u radni odnos, meutim ni to nije rijeilo potrebe za kadrom jer je broj korisnika usluga svakim danom sve vei.

32

Na podruju cijelog kantona pa i opine Novi Grad aktuelni su i preventivni projekti zatite zdravlja kao i prevencija od narkomanije. Analiza starosne strukture korisnika zdravstvenih usluga pokazuje da su u najveem broju 30% starije osobe od 65 godina. Vodea oboljenja: kod osoba u dobi od 0-6 godina to su akutne infekcije gornjih respiratornih puteva, 71%, a isto oboljenje je preovlaujue i kod osoba od 7-18 godina- 50%. Kod osoba od 19-64 godine vei pstotak bolesti su akutne infekcije gornjih respiratornih puteva 12% i hipertenzivna oboljenja 12%. Kod osoba od 65 godina i vie najbrojnije bolesti su hipertenzivna oboljenja 19%, dijabetis 7%, akutne infekcije gornjih respiratornih puteva 6%. Respiratorne i druge tuberkuloze ukupan broj oboljelih lica u 2005. godini je 23. Maligne neoplazme kod populacije od 19-64 godine i preko 65 godina iznose 1% u strukturi zastupljenosti oboljenja. b. Socijalna zatita Socijalna prava graani ostvaruju u okviru Opinske slube za rad, socijalna pitanja, zdravstvo, izbjegla i raseljena lica, i Opinske slube za boraka pitanja, s tim da je izvor sredstava za te namjene federalni ili kantonalni budet u zavisnosti od vrste socijalnih prava.A 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. B 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Prava iz oblasti borako invalidske zatite Line invalidnine RVI porodine invalidnine dobitnici priznanja dobitnici priznanja zdravstvena zatita gradski prevoz rehabilitacija i banjsko lije. Oblast socijalne zatite djeiji dodatak zdravstvena zatita djece porodine invalid. CR Line invalidnine CR zdravstvena zatita CR zaposlene porodilje nezaposlene porodilje jednokratna pomo za opremu novoro. zdravstvena zatita raselj. i izbjegl. lica zdravstvena zatita za lica starija od 65 g. Sredstva Federal. minis. Federal. minis. Kanton. minis. Federal. minis. Kanton. minis. Kanton. minis. Kanton. minis. Kanton. minis. Kanton. minis. Kanton. minis. Kanton. minis. Kanton. minis. Kanton. minis. Kanton. minis. Kanton. minis. Kanton. minis. Kanton. minis. Opina Broj korisnika cca 2.922 cca 3.076 218 218 1.485 4.197 870 cca 4.264 97 591 473 32 326 513 26 cca 218 129 Napomena Prosjek mjeseno Prosjek mjeseno Ukupno Prosjek mjeseno Prosjek mjeseno Prosjek mjeseno Prosjek godinje Prosjek mjeseno Prosjek mjeseno Prosjek mjeseno Prosjek mjeseno Ukupno Prosjek mjeseno Prosjek mjeseno Prosjek mjeseno Prosjek mjeseno decembar 05

Struktura penzija po rasponima podaci PIORasponi do 50 50 100 100 169 - 169 169 187 187 187 - 200 200 - 250 250 - 300 300 - 400 400 - 500 500 - 766 766 preko766 Ukupno Broj korisnika 104 106 86 6.378 1.539 90 1.084 3.570 2.651 2.917 1.050 626 83 0 20.284 Uee 0,51 0,52 0,42 31,44 7,58 0,44 5,34 17,60 13,06 14,38 5,17 3,08 0,40 0,00 100 Prosjean iznos penzije 32,01 72,74 134,77 169,40 178,27 187,64 193,64 224,15 273,54 341,90 441,51 590,86 766,19 247,68

Broj penzionera-osiguranici na opini -podaci Zavoda zdravstvenog osiguranja KS

33

2003.g. 19.064

2004.g. 20.541

2005.g 22.026

Socijalne usluge, na opini djeluju: -Centar za socijalni rad -Centar za stare i iznemogle -Nekoliko nevladinih centara i organizacija za podrku specifinim socijalno ugroenim grupama graana. -Briga o djeci bez roditelja: 1.Sos Kinderdorf 2. Jetimsko naselje Struktura pomoi Centra za socijalni rad Novi Grad u 2005. godiniR.Br. Opis pomoi Opina (prosjeno mjeseno) KM 26.430 211.284 6.761 4.472 16.521 Kanton (prosjeno mjeseno) 114.415 792.079 28.125 6.415 49.049 Uee Opine u Kantonu 23,10% 26,7 % 24 % 69.72% 33,68% Index 05/04

1 2 3 4 5

6 7 8 9 10 11 12

Sredstva stalne nov.pom. Novana naknada za njegu i pomo od strane druge osobe Jednokratna novana pomo Izuzetna novana pomo Novana naknada za vrijeme ekanja na posao osoba sa psiho fiz. Smetnjama Smjetaj u drugu porodicu Smjetaj u ustanove soc. z. Zdravstena zatita korisnika i trokova bol. Lijeenja Vanredno kolovanje Subvencije Trokovi sahrana Ljekarska komisija

96 130 100 105 113

5.398 76.625 2.589 144 46.513 3.093 220

23.564 345.883 15.437 841 201.558 17.418 1.074

22,91% 22,15% 16,77% 17,11% 23,08% 17,76% 20,50%

98 101 85 88 63 47

Korisnici pomoiR.Br. Opis pomoi Opina (prosjeno mjeseno) 152 1.769 76 22 141 Kanton (prosjeno mjeseno) 671 6.893 316 30 425 Uee Opine u Kantonu 22,60% 25,66% 24,10% 71,35% 33,27% Index 05/04

1 2 3 4 5

6 7 8 9 10 11 12

Porodice korisnici stal. nov.p. Korisnici nov. nak. za njegu i pomo od strane druge osobe Korisnici jednokratne nov. p. Korisnici izuzetne novane p. Korisnici nov. naknade za vr. ekanja na posao osoba sa psiho fiz. Smetnjama Smjetaj u drugu porodicu Korisnici u ustan. soc. z. Korisnici zdravstene zatite i lijeenja Vanredno kolovanje Subvencija grijanja Sahrane Ljekarska komisija

96 131 94 103 111

14 171 124 1 893 3 1

59 768 756 2 3.839 19 8

24,30% 22,27% 16,41% 16,67% 23,27% 15,72% 18,28%

96 101 87 33 71

3335

Javne kuhinje: -JK Merhamet 432 domainstva sa 1071 obrokom -JK Stari grad 53 domainstva sa 139 obroka -JK Kruh Svetog Ante

34

Materijalna pomo Crvenog kria Opine Novi GradR.Br. 1. Naziv programa Narodne kuhinje Vrsta pomoi topli obrok za 5 dana u sedmici i subotom suhi obrok -preh.paketi 1 mjeseno -paketi sa higijen.sred. 1 mjeseno -jednokr. pelene 3 pak. mjeseno30/1 zavojni mat. ve posteljine pekiri i dr. odjev. predm. materij. pom. u obilasku porodica nestalih, a povodom uru. pisama ekshumacije nestalih popunjavanje Ante mortem obrazaca 20 prod. mjese. pomo u prehram. pak. Materijalna davanja za nastradale od mina: prehram.pak. 1 mjeseno higijen pak. 1 mjeseno Obuhvaeni su graani u stanju soc.p. a nisu koris. drugih davanja soc.p. Prehr. paketi i higijen.pak mjeseno Preh. paketi godinje higij.paketi godinje ebad godinje Ukupan broj korisnika 780 Stalni broj korisnika 780 Povremeni broj korisnika Primjedba Broj korisn. se svaki mjes. mijenja prema kriteri. daje se prosj. Potrebe gra. koji ispunj. kriterije su vee nego to su finan.mog. za stalne kor. paketi se obezbjeuju mjes. a za povremene prema mogunosti 3-4 puta god. Broj porodica je varijabilan zavisno od broja ident. nestalih

2.

Kuna njega

120 120

80 80

40 40

5 25 120 godinje 120 godinje 120 godinje 240 porodica

5 20 80 godinje 80 godinje 80 godinje

5 40 40 godinje 40 godinje

3.

Sluba traenja

4

Program: Upozoravanja na mine

70

35

35

Prosj. broj

5

Program za soc. Ugroene

Ovdje nisu iskazana davanja u odje,obui i dr. poptrebama 120 50 100 100 100 Podaci su dati u odnosu na dosadanje godinje potrebe

6.

Program Davanje u vrijeme element. nepog. i dr. Katastrofa

35

obua godinje odjea godinje

100 pari 100 osoba

13. Kultura i sport

Sportska igralitaSportska igralita Stadion Otoka Sportska dvorana na Dobrinji Sportska dvorana u u naselju Mojmilo Sportska dvorana u privatnoj koli Gazzaz Vistafon Dvorana u islam.kult. Centru Kralj Fahd Vanjska igralita 2 boarska igralita 4 igralita za mali Nogomet 20 koarkakih igralita 4 mjeovita- mali nog. Koarka 1- odbojka na pijesku 6 - maxi ah

Na opini se nalaze 2 multifunkcionalna igralita: u naselju Al. Polje C faza: mali nogomet, koarka, stoni tenis, boanje; u naselju Bua potok Srce: mali nogomet i maxi ah. Opina danas ima ureeno 37 sportskih ploha i izgraeno 35 djeijih igralita. Od petnaest osnovnih kola, 13 kola ima fiskulturne sale, a sve kole imaju vanjska igralita. Srednje kole imaju dva vanjska igralita. Do 1984. godine i odravanja Zimskih olimpijskih igara jedini sportski objekti na podruju novogradske opine bile su rekreacione i sportske povrine pri osnovnim kolama. Pred odravanje olimpijskih igara, ova opina dobija sportsku dvoranu koja je za vrijeme rata potpuno devastirana. Danas opina ima fudbalsko igralite stadion Otoka, sportsku dvoranu na Dobrinji i u okviru privatne kole Gazzaz. Radovi na izgradnji olimpijskog bazena na prostoru Otoke su u toku, uz finansirenje vie nivoa vlasti. U ratu devastirana Sportska dvorana u naselju Mojmilo je obnovljena. Na teritorije opine djeluje 38 sportskih klubova. Objekti za kulturu Opina raspolae multimedijalnim centrom za kino projekcije, pozorine predstave, koncerte itd. Kulturni centar na Dobrinji namijenjen je za izlobe, knjievne veeri, razna druenja. Dom kulture vrakino selo namijenjen je prvenstveno za manifestacije