ŚRODKI PRZYMUSU I STOSOWANIE TORTUR

Dominika Czuchaj

Definicja

Środki przymusu - czynności organów procesowych w prawie karnym określone w dziale VI kodeksu

postępowania karnego, zmierzające do wymuszenia spełnienia obowiązków procesowych lub zapewnienia

prawidłowego toku postępowania.

Definicja c.d.

Stosowanie środków przymusu musi mieć podstawę prawną. Stosowanie przymusu bez lub z

przekroczeniem uprawnień w stosunku do świadka, biegłego, tłumacza, oskarżyciela lub oskarżonego

podlega odpowiedzialności karnej na podstawie art. 245 k.k.

Art. 245 k.k.

„Kto używa przemocy lub groźby bezprawnej w celu wywarcia wpływu na świadka, biegłego, tłumacza,

oskarżyciela albo oskarżonego lub w związku z tym narusza jego nietykalność cielesną, podlega karze

pozbawienia wolności od roku do lat 10.”

Środki przymusu procesowego

• Obywatelskie ujęcie• Zatrzymanie procesowe• Środki zapobiegawcze• List gończy• List żelazny• Kary porządkowe, przymusowe doprowadzenie do

organu procesowego lub obciążenie dodatkowymi kosztami postępowania

• Zabezpieczenie majątkowe

Obywatelskie ujęcie (art. 243 k.p.k)

Na podstawie art. 243 k.p.k. każdy może ująć sprawcę przestępstwa na gorącym uczynku lub w pościgu

bezpośrednio po dokonaniu przestępstwa, jeśli zachodzi obawa ukrycia się sprawcy lub nie można ustalić jego tożsamości. Po ujęciu osoby należy ją niezwłocznie

przekazać w ręce Policji.

Zatrzymanie procesowe (art. 244 -248 k.p.k.)

Dotyczy: osoby podejrzanej

Organ wykonujący: Policja

Art. 244 § 1 k.p.k – zatrzymanie fakultatywne

„Policja ma prawo zatrzymać osobę podejrzaną, jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo, a zachodzi obawa ucieczki lub ukrycia się tej osoby albo zatarcia śladów przestępstwa bądź

też nie można ustalić jej tożsamości albo istnieją przesłanki do przeprowadzenia przeciwko tej osobie

postępowania w trybie przyspieszonym.”

Art. 244 § 1a k.p.k. – zatrzymanie fakultatywne

„Policja ma prawo zatrzymać osobę podejrzaną, jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona

przestępstwo z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej, a zachodzi obawa, że

ponownie popełni przestępstwo z użyciem przemocy wobec tej osoby, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego

przestępstwa grozi.”

Art. 244 § 1b k.p.k – zatrzymanie obligatoryjne

„Policja zatrzymuje osobę podejrzaną, jeśli przestępstwo, o którym mowa w § 1a, zostało popełnione przy użyciu

broni palnej, noża lub innego niebezpiecznego przedmiotu, a zachodzi obawa, że ponownie popełni ona przestępstwo z użyciem przemocy wobec osoby

wspólnie zamieszkującej, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa grozi.”

Art. 247 § 1 k.p.k. – zarządzenie prokuratora w celu zatrzymania i przymusowego doprowadzenia

„Prokurator może zarządzić zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie osoby podejrzanej, jeżeli zachodzi

uzasadniona obawa, że nie stawi się ona na wezwanie w celu przeprowadzenia czynności procesowej, w inny bezprawny sposób będzie utrudniała przeprowadzenie

tej czynności albo jeżeli zachodzi potrzeba niezwłocznego zastosowania środka

zapobiegawczego.”

Środki zapobiegawcze (art. 249-277 k.p.k.)

• Tymczasowe aresztowanie• Poręczenie majątkowe• Dozór policji• Zawieszenie w czynnościach służbowych, wykonywania

zawodu, nakazu powstrzymywania się od określonej działalności lub od prowadzenia określonego rodzaju pojazdów

• Zakaz opuszczania kraju z ewentualnym zatrzymaniem paszportu

List gończy (art. 279 - 280k.p.k.)

Art. 279 § 1 k.p.k. Jeżeli oskarżony, w stosunku do którego wydano postanowienie o tymczasowym aresztowaniu,

ukrywa się, sąd lub prokurator może wydać postanowienie o poszukiwaniu go listem gończym.

§ 2. Jeżeli postanowienie o tymczasowym aresztowaniu nie było wydane, można postanowienie takie wydać bez

względu na to, czy nastąpiło przesłuchanie podejrzanego.

List żelazny (Art. 281 – 284 k.p.k.)

Art. 281 k.p.k. Jeżeli oskarżony przebywający za granicą złoży oświadczenie, że stawi się do sądu lub do prokuratora w

oznaczonym terminie pod warunkiem odpowiadania z wolnej stopy, właściwy miejscowo sąd okręgowy może wydać oskarżonemu list

żelazny. Art. 282 § 1 k.p.k. List żelazny zapewnia oskarżonemu pozostawanie

na wolności aż do prawomocnego ukończenia postępowania, jeżeli oskarżony:

1) będzie się stawiał w oznaczonym terminie na wezwanie sądu, a w postępowaniu przygotowawczym także na wezwanie prokuratora,2) nie będzie się wydalał bez pozwolenia sądu z obranego miejsca

pobytu w kraju,3) nie będzie nakłaniał do fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób starał się utrudniać postępowanie karne.§ 2. W razie nie usprawiedliwionego niestawienia się oskarżonego

na wezwanie lub naruszenia innych warunków wymienionych w § 1, właściwy miejscowo sąd okręgowy orzeka o odwołaniu listu

żelaznego.

Możliwość zastosowania przymusu także w ramach:

• Przeszukania• Pobierania materiału porównawczego, oględzin oraz

badań podejrzanego, oskarżonego lub osoby podejrzanej

• Oględzin i badań pokrzywdzonego• Pobierania materiału porównawczego w ramach

„trałowania”• Wymuszenia zachowania porządku w czasie rozprawy

Formy przymusu dozwolone przez ustawę o Policji:

• Środki przymusu bezpośredniego (art. 16 u.o.p.):- fizyczne, techniczne i chemiczne środki służące do

obezwładniania bądź konwojowania osób oraz zatrzymywania pojazdów

- pałki służbowe- wodne środki obezwładniające- Psy i konie służbowe- Pociski niepenetracyjne• Broń palna (art. 17 u.o.p.)• Środki przymusu przy kontroli osobistej i bagażu (art.. 15

ust. 1 pkt 5 u.o.p.)

Tortury - definicja

Art. 1 Konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo

karania z 1984 r.:

Tortury to każde działanie, które jakiejkolwiek osobie umyślnie zadaje się ostry ból lub cierpienie, fizyczne bądź psychiczne, w celu:

- uzyskania od niej lub od osoby trzeciej informacji lub wyznania,- ukarania jej za czyn popełniony przez nią lub osobę trzecią albo o

którego dokonanie jest ona podejrzana,- zastraszenia lub wywarcia nacisku na nią lub trzecią osobę,

- albo w jakimkolwiek innym celu wynikającym z wszelkiej formy dyskryminacji,

gdy taki ból lub cierpienie powodowane są przez funkcjonariusza państwowego lub inną osobę, występującą w charakterze

urzędowym lub z ich polecenia albo za wyraźną lub milczącą zgodą.

Zakaz stosowania tortur:

• Art. 40 Konstytucji RP „nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu

traktowaniu i karaniu”• Art. 3 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka „nikt

nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu”

• Art. 5 Kodeksu postępowania funkcjonariuszy porządku prawnego

5 najgorszych narzędzi tortur wszechczasów

5. Żelazna dziewica

4. Krzesło przesłuchań

3. Nabicie na pal

2. Piła

1. Waterboarding – tortura wodna

Dziękuję za uwagę.