Språkfakta 2010 eller653 sider på 30 minutt

Ottar Grepstad

Landsmøtet i Noregs Mållag 16. april 2010

Dokumentasjon av norsk språk og språk i Noreg

Database med minst 50 000 tal: dokumentasjon og analyse

Bearbeiding av offisiell statistikk Supplement til og korreksjon av offentleg

statistikk, t.d. folkerøystingar om skulemål Innsamling av eige materiale, t.d. målform i

kyrkjesokn, bøker og presse Presentasjon av studiar og

spørjeundersøkingar Oppdatering kvart år, ny utgåve 2013

Tal er ikkje så nøyaktige som dei ser ut til

Tal verkar korrekte og pålitelege Sjølv ikkje tal med desimalar seier

heile sanninga Tal er ofte like unøyaktige som ord Tal og ord må skrivast saman for å gi

meining

Bruk av bokmål og nynorsk 1952-2005

Den norske språksituasjonen

Norsk er det 131. mest brukte språket i verda Dei språklege skilnadene i Noreg aukar Toleransen for slike språklege skilnader aukar Presset frå engelsk i akademia svekkjer

bokmål Nynorskbrukarane har enno ikkje fulle

språklege rettar Vestlandet er blitt nynorsklandet

Sterk vilje til å verne norsk språk

Nær 50 % er interesserte i språkspørsmålet

88 % meiner det er viktig å verne norsk språk

Det meiner også like mange av dei mellom 15 og 29 år

Sosiale skilnader i bruk og haldningar

Di høgare inntekt, di fleire meiner at dialekt blir brukt for mykje

Dei som tener minst og mest, er mest opne for engelsk

Kvinner er meir positive til dialektbruk enn menn Menn er meir positive til bruk av engelsk enn

kvinner Det er fleire nynorskbrukarar blant lågtlønte enn

høgtlønte

Presset frå engelsk svekkjer bokmål

Mange fleire bruker norsk språk på universitet og høgskular i dag fordi mange fleire studerer der

I 2006 var åtte av ti masteroppgåver skrivne på bokmål

I 1986 var seks av ti hovudoppgåver skrivne på bokmål

Haldning er noko anna enn handling

37 % av dei under 30 år meiner engelsk er eit betre språk enn norsk (alle: 22 %)

58 % av alle under 30 år bruker engelske ord og uttrykk fleire gonger om dagen (alle: 38 %)

Ikkje fleire unge enn eldre trur dei fleste snakkar engelsk om 50 år

Fleire lærer somalisk enn samisk i skulen

2635 elevar får morsmålsundervisning i somalisk

2289 elevar får undervisning i samisk (nordsamisk, lulesamisk eller sørsamisk)

Nesten alle skular har språklege mindretal eller språklege minoritetar

Sju viktige tal

7 Få språk kjem frå Europa

234 av 6909 språk i verda skriv seg frå Europa

(og 2300 frå Asia)

6 Noreg har vore fleirspråkleg i tusen år

Det siste tiåret har norsk skule undervist i 180

språk (for hundre år sidan var det forbode å

undervise i samisk)

5 Heller engelsk enn nynorsk frå forlaga

12 % av alle bøker frå norske forlag er på

Engelsk (og 6 % er på nynorsk)

4 Meir dialekt og mindre bokmål i radio

31 % av sendingane i NRK Radio er på dialekt (i

1972 var dialekt brukt i 3 % av sendingane)

3 Høgare utdanning aukar den språklege toleransen og minkar mangfaldet

3 % av studentane ved universitet og høgskular

skriv masteroppgåver på nynorsk (då dei gjekk i

grunnskulen, brukte 17 % av elevane nynorsk)

2 Fleire får undervisning i samiske språk som er alvorleg truga

97 elevar får dette skuleåret undervisning i

sørsamisk, og 81 i lulesamisk (det er fleire enn

for ti år sidan)

1 Lyset over Vestfold

28 % av dei som bur i Vestfold, vil at VG og

Dagbladet skal bruke meir nynorsk (i dag har 2

av 30 000 elevar i fylket nynorsk som opplæringsspråk)

Den nynorske røynda

Nynorskkommunane er grunnfjellet

Kvar fjerde kommune i landet bruker nynorsk

Åtte av ti nynorskelevar i grunnskulen bur der

Utan innvandrarane ville folketalet i nynorskkommunane gått ned det siste tiåret

Kommunar etter tenestemål 1965-2009

Fleire nynorskaviser, men dei er små

Det kjem ut om lag 240 aviser 68 av desse er redigerte på nynorsk eller

begge målformer – det er 29 % av alle aviser

Det kjem ut fleire nynorskaviser på Austlandet no enn for hundre år sidan

Bokmålsavisene er store, nynorskavisene er små

Nynorskaviser i drift 1858-2009

Fleire bøker på nynorsk, men like få i %

Kvart år kjem det ut 500 bøker på nynorsk For hundre år sidan kom det ut 25

nynorskbøker i året Då som no utgjer nynorskbøkene 6 % av alle

bøker frå norske forlag 4 % av hovudbøkene i Bokklubben Nye Bøker

har vore på nynorsk 22 % av Brage-prisane har gått til

nynorskforfattarar

Bøker på nynorsk, bokmål og engelsk 1900-2008

Mindre nynorsk på Internett enn i bbøker og presse

Aldri før har så mykje tekst på nynorsk vore tilgjengeleg for så mange

Om lag 5 % av dokumenta på norskspråklege nettstader er på nynorsk

Nynorskavisene gjer like mykje av seg på Internett som på papir

Nynorske årskull i grunnskulen 1920-2009

Det blir færre nynorskelevar i grunnskulen

Den 27. januar 2010 har 81 147 elevar i grunnskulen nynorsk som opplæringsspråk

Desse bur i 168 kommunar i 16 fylke I Trøndelag og Nord-Noreg har berre 109

elevar nynorsk som opplæringsspråk i dag 8 av 10 nynorskelevar bur i

nynorskkommunar

Det språkdelte Noreg blir akseptert av jamt fleire

I 1946 ville 15 % at både nynorsk og bokmål skulle vere skriftspråk i Noreg

I 2008 var 44 % usamde i at det er viktig for elevane å lære å lese og skrive både nynorsk og bokmål (i Møre og Romsdal 25 %)

Perspektiv for framtida

Perspektiv, 1-5

Mangfald er ein måte å tenkje på Historiske minoritetsspråk har krav på ein annan

språkpolitikk enn dei nye minoritetsspråka Grunntekstane til fleire religionar må gjerast

tilgjengelege på både nynorsk og bokmål Interessa for å bruke norsk er neppe mykje

mindre i næringslivet enn i akademia Lokale folkerøystingar gjer språk til ei sak for

mange, men inneber også språkpolitikk etter utslagsmetoden

Perspektiv, 6-10

Barnehagane er ein vel så viktig arena for språkutvikling som tv

Språkspørsmålet må reknast med kommunesamanslåingar

Eit fornya system for pressestøtte kan på enkelt vis gjerast språkpolitisk utan å utfordre det redaksjonelle sjølvstendet

Meir bokmål og nynorsk i digital form er den viktigaste strategien for å styrkje den språkdelte norske skriftkulturen

Tida for ideen om det eittspråklege Noreg er ute