SPOR VE HASTALIKLAR

Hazırlayan:

Tuba ŞİNOFOROĞLU

Düzenli olarak yapılan sportif Düzenli olarak yapılan sportif aktivitelerin kardiovasküler ve diğer aktivitelerin kardiovasküler ve diğer hastalıklara yakalanma riskini azalttığı hastalıklara yakalanma riskini azalttığı konusunda çok az şüphe vardır. Kronik konusunda çok az şüphe vardır. Kronik egzersiz antrenmanları şişmanlık egzersiz antrenmanları şişmanlık problemlerini ve kardiovasküler hastalıkları problemlerini ve kardiovasküler hastalıkları önemli şekilde azaltmaktadır.önemli şekilde azaltmaktadır.

Kronik hastalığı olan bir kısım Kronik hastalığı olan bir kısım hastaların aktif spor yapmaları sakıncalı hastaların aktif spor yapmaları sakıncalı olduğu halde, dozu belirlenmiş ve her hasta olduğu halde, dozu belirlenmiş ve her hasta için özgün düzenlenmiş egzersiz için özgün düzenlenmiş egzersiz programlarının zararından bahsetmek programlarının zararından bahsetmek mümkün değildir. Üstelik bu tip hastalıkların mümkün değildir. Üstelik bu tip hastalıkların çoğunda sporun bedensel performansı çoğunda sporun bedensel performansı arttırıcı, olumlu etkilerinden yararlanmak, arttırıcı, olumlu etkilerinden yararlanmak, hastalığın tedavisine katkıda bulunmak hastalığın tedavisine katkıda bulunmak olanağı vardır.olanağı vardır.

KARDİOVASKÜLER KARDİOVASKÜLER HASTALIKLARHASTALIKLAR Kalp Krizi veya Koroner Kalp HastalıklarıKalp Krizi veya Koroner Kalp Hastalıkları

Koroner arterial hastalık, kalp yetersizliği ve hipertansiyon yaygın kalp hastalıkları Koroner arterial hastalık, kalp yetersizliği ve hipertansiyon yaygın kalp hastalıkları arasındadır ve yaklaşık olarak bu kalp damar hastalıklarının 2/3’ü miyokard arasındadır ve yaklaşık olarak bu kalp damar hastalıklarının 2/3’ü miyokard enfarktüsü ile ortaya çıkmaktadır. Koroner arter hastalığının en kötü yanı, bir uyarı enfarktüsü ile ortaya çıkmaktadır. Koroner arter hastalığının en kötü yanı, bir uyarı olmaksızın ortaya çıkması ve ilk kalp atağını geçiren her 5 kişiden birinin derhal olmaksızın ortaya çıkması ve ilk kalp atağını geçiren her 5 kişiden birinin derhal ölmesidir.ölmesidir.

Koroner Damar Hastalığı:Koroner Damar Hastalığı: Kalp kasını besleyen damarlar (koroner arterler) Kalp kasını besleyen damarlar (koroner arterler) daraldığında, kalbe olan kan akımı hızlanır. Normalde azalmış kan akımı kalbin daraldığında, kalbe olan kan akımı hızlanır. Normalde azalmış kan akımı kalbin fonksiyonunu engellemez. Fakat kalbe daha çok kan pompalanması için baskı fonksiyonunu engellemez. Fakat kalbe daha çok kan pompalanması için baskı uygulandığında (egzersiz sırasında, korkulduğunda, streste), yetersiz kan akımı uygulandığında (egzersiz sırasında, korkulduğunda, streste), yetersiz kan akımı ortaya çıkar ve durum ağrıya neden olur. Bu ağrı, “ortaya çıkar ve durum ağrıya neden olur. Bu ağrı, “angina pectorisangina pectoris” olarak bilinir ve ” olarak bilinir ve bu duruma iskemik kalp hastalığı denir.bu duruma iskemik kalp hastalığı denir.

Kalp krizininKalp krizinin esas sebebi damar sertliğidir. Koroner arterlerin daralması sonucunda esas sebebi damar sertliğidir. Koroner arterlerin daralması sonucunda oluşur. Bu daralmanın sebebi arterlerin iç duvarında depolanan yağlı maddeler, oluşur. Bu daralmanın sebebi arterlerin iç duvarında depolanan yağlı maddeler, kalsiyum ve diğer hücresel maddelerdir. Arterlerin daralmasının dışında arterlerin kalsiyum ve diğer hücresel maddelerdir. Arterlerin daralmasının dışında arterlerin esnekliği de kaybolur ve arterler sertleşir.esnekliği de kaybolur ve arterler sertleşir.

Koroner bir damar tıkanırsa bu damarın kan taşıdığı kalp bölümüne olan kan akımı Koroner bir damar tıkanırsa bu damarın kan taşıdığı kalp bölümüne olan kan akımı kesilir ve bu bölümde ölü kalp dokusu oluşur. Buna kesilir ve bu bölümde ölü kalp dokusu oluşur. Buna miyokard enfarktüsümiyokard enfarktüsü denir. denir. Küçük bir enfarktüs etkilenen kısmın iyileşmesi ve buraya skar dokunun yerleşmesi Küçük bir enfarktüs etkilenen kısmın iyileşmesi ve buraya skar dokunun yerleşmesi ile sessiz kalabilir. Fakat Mİ bölgesi geniş ise hasta. “kalp sektesi” belirtileri gösterir. ile sessiz kalabilir. Fakat Mİ bölgesi geniş ise hasta. “kalp sektesi” belirtileri gösterir. Eğer kalbin büyük bir bölümüne veya tamamına giden koroner damar tıkanır ve Eğer kalbin büyük bir bölümüne veya tamamına giden koroner damar tıkanır ve buraya kan akımı kesilirse, ani ölüm meydana gelebilir.buraya kan akımı kesilirse, ani ölüm meydana gelebilir.

Kalp damarlarında tamamen tıkanma oluştuğunda , kalp kaslarını besleyen arterler ölür Kalp damarlarında tamamen tıkanma oluştuğunda , kalp kaslarını besleyen arterler ölür ve kalp krizine yol açar.ve kalp krizine yol açar.

Kalp krizi riskini arttıran faktörler Kalp krizi riskini arttıran faktörler şunlardır:şunlardır:

Yaş :Yaş : Yaş ilerledikçe kalp krizi riski de artar Yaş ilerledikçe kalp krizi riski de artar Kalıtım:Kalıtım: Kalıtımın kalp krizi riskinde oynadığı rol tam olarak bilinmemektedir. Kalıtımın kalp krizi riskinde oynadığı rol tam olarak bilinmemektedir.

Fakat genetik yapıdan çok aile yaşantılarının (yemek yeme, egzersiz Fakat genetik yapıdan çok aile yaşantılarının (yemek yeme, egzersiz yapma)etkisinin daha çok olduğu düşünülmektedir.yapma)etkisinin daha çok olduğu düşünülmektedir.

Sigara:Sigara: Günde içilen sigara sayısı kalp rahatsızlıkları ve akciğer Günde içilen sigara sayısı kalp rahatsızlıkları ve akciğer kanseri riskini arttırır.kanseri riskini arttırır.

Egzersiz:Egzersiz: Fiziksel aktivite koroner kalp hastalıklarını azaltır Fiziksel aktivite koroner kalp hastalıklarını azaltır Şişmanlık:Şişmanlık: Vücuttaki yağ oranıyla paralel olarak kalp krizi riski artar. Vücuttaki yağ oranıyla paralel olarak kalp krizi riski artar. Kan kolesterol seviyesi:Kan kolesterol seviyesi: Kandaki kolesterol ve trigliseritlerin Kandaki kolesterol ve trigliseritlerin

(doymuş yağlar) yüksekliği .(doymuş yağlar) yüksekliği . Kan basıncı:Kan basıncı: Sistolik kan basıncı 1500 mmHg’nin üstünde olan bireyler, 120 Sistolik kan basıncı 1500 mmHg’nin üstünde olan bireyler, 120

mmHg’nın altında olan bireylere oranla 2 kat daha fazla koroner kalp mmHg’nın altında olan bireylere oranla 2 kat daha fazla koroner kalp hastalıkları riski taşırlar.hastalıkları riski taşırlar.

Cinsiyet:Cinsiyet: Genç erkeklerde genç bayanlara oranla daha fazladır. 44-33 yaşları Genç erkeklerde genç bayanlara oranla daha fazladır. 44-33 yaşları arasında erkeklerin ölüm oranı bayanlarınkinden 6 kat daha fazladır. İleriki arasında erkeklerin ölüm oranı bayanlarınkinden 6 kat daha fazladır. İleriki yaşlarda bu oran hemen hemen eşitlenmektedir. Bayanlardaki östrojenin yaşlarda bu oran hemen hemen eşitlenmektedir. Bayanlardaki östrojenin koruyucu bir görev üstlendiği düşünülmektedir. Daha önce kalp krizi geçiren koruyucu bir görev üstlendiği düşünülmektedir. Daha önce kalp krizi geçiren erkeklere östrojen hormonu enjekte edildiğinde daha sonra olabilecek kriz erkeklere östrojen hormonu enjekte edildiğinde daha sonra olabilecek kriz sayısının azaldığı belirlenmiş ve kadınların menopoz döneminden sonra sayısının azaldığı belirlenmiş ve kadınların menopoz döneminden sonra östrojen hormonunun birden azalmasına bağlı olarak koroner kalp hastalıkları östrojen hormonunun birden azalmasına bağlı olarak koroner kalp hastalıkları riskinin arttığı bildirilmiştir.riskinin arttığı bildirilmiştir.

Stres:Stres: yüksek seviyede saldırganlık, rekabet ve liderlik vasıflarını taşıyanlarda yüksek seviyede saldırganlık, rekabet ve liderlik vasıflarını taşıyanlarda hastalık riski çok fazladır.hastalık riski çok fazladır.

Kalp Krizi – Koroner Kalp Kalp Krizi – Koroner Kalp Hastalıkları ve EgzersizHastalıkları ve Egzersiz

Fiziksel aktivitenin koroner damar hastalığı ile olan ilişkisi birçok Fiziksel aktivitenin koroner damar hastalığı ile olan ilişkisi birçok araştırmacı tarafından incelenmiştir. Bu çalışmalar, düzenli fiziksel araştırmacı tarafından incelenmiştir. Bu çalışmalar, düzenli fiziksel aktivitenin kalp hastaları için zararlı değil tam aksine yararlı olduğunu aktivitenin kalp hastaları için zararlı değil tam aksine yararlı olduğunu göstermiştir. göstermiştir.

Efraim ve arkadaşları 1986’da fiziksel antrenman ve risk faktörlerinin Efraim ve arkadaşları 1986’da fiziksel antrenman ve risk faktörlerinin kontrolü ve kalp damar fonksiyonlarının takip edilmesini gerektiren bir kontrolü ve kalp damar fonksiyonlarının takip edilmesini gerektiren bir rehabilitasyon programının hem hastaya, hem de ailesine ekonomik ve rehabilitasyon programının hem hastaya, hem de ailesine ekonomik ve psikososyal yararlar getirmenin yanı sıra (işin hafiflemesi ve iyi hissetme) psikososyal yararlar getirmenin yanı sıra (işin hafiflemesi ve iyi hissetme) fonksiyonel kapasitenin arttırılmasında da yarar sağlayabileceğini fonksiyonel kapasitenin arttırılmasında da yarar sağlayabileceğini belirtmişlerdir.belirtmişlerdir.

Bulguları normal olan hastalara, her hafta yeniden düzenlenen Bulguları normal olan hastalara, her hafta yeniden düzenlenen programlarla, dozu yavaş yavaş artan egzersizlere başlatılır. Dikkat programlarla, dozu yavaş yavaş artan egzersizlere başlatılır. Dikkat edilecek nokta, egzersizlerin daha çok aerobik nitelikte olmasıdır. İzometrik edilecek nokta, egzersizlerin daha çok aerobik nitelikte olmasıdır. İzometrik egzersizler veya kuvvet antrenmanları, kesinlikle bu tür hastalara egzersizler veya kuvvet antrenmanları, kesinlikle bu tür hastalara uygulanmamalıdır. Yürüme, jogging, koşma, bisiklet, yüzme, tenis en uygulanmamalıdır. Yürüme, jogging, koşma, bisiklet, yüzme, tenis en uygun egzersiz tipleridir.uygun egzersiz tipleridir.

Düzenli yapılan sportif etkinlikler sayesinde HDL(iyi huylu)/LDL(kötü huylu) Düzenli yapılan sportif etkinlikler sayesinde HDL(iyi huylu)/LDL(kötü huylu) kolesterol oranındaki iyileşmenin yanı sıra yağlı vücut kitlesinde de azalma kolesterol oranındaki iyileşmenin yanı sıra yağlı vücut kitlesinde de azalma olur ve kalbin yükü azalır. olur ve kalbin yükü azalır.

Çoğu araştırmacıya göre, haftada 3 kez 20-30 dakika süreli egzersiz yeterli Çoğu araştırmacıya göre, haftada 3 kez 20-30 dakika süreli egzersiz yeterli sayılır.sayılır.

Egzersizlerin yoğunluğu belirlenirken yaşa göre maksimal nabız Egzersizlerin yoğunluğu belirlenirken yaşa göre maksimal nabız hesabından yararlanılabilir. Daha önce tamamen sedanter yaşam süren bir hesabından yararlanılabilir. Daha önce tamamen sedanter yaşam süren bir hastada, yaşa göre maksimal nabzın %60 oranı ile başlanır ve zamanla hastada, yaşa göre maksimal nabzın %60 oranı ile başlanır ve zamanla %10’luk artışlar halinde egzersizin yoğunluğu yeniden belirlenir%10’luk artışlar halinde egzersizin yoğunluğu yeniden belirlenir

Yayınlanan yeni bir çalışmaya göre, günde üç km. ya da daha fazla bir mesafe Yayınlanan yeni bir çalışmaya göre, günde üç km. ya da daha fazla bir mesafe yapılan yürüyüş, tüm ölüm riskini yarıya indirmektedir. Kanser ve yapılan yürüyüş, tüm ölüm riskini yarıya indirmektedir. Kanser ve kardiovasküler hastalıklardan ölme riskini de azaltmaktadır. Birkaç merkezde kardiovasküler hastalıklardan ölme riskini de azaltmaktadır. Birkaç merkezde yürütülen çalışmada, yaşları 61 ile 81 arasında değişen, sigara içmeyen ve her yürütülen çalışmada, yaşları 61 ile 81 arasında değişen, sigara içmeyen ve her gün düzenli olarak yürüyüş yapabilen 707 emekli erkek, 12 yıl süre ile takip gün düzenli olarak yürüyüş yapabilen 707 emekli erkek, 12 yıl süre ile takip edildiler. Bu süre içinde gruptan 208 kişi öldü. Çalışma sonuçlarına göre, günde edildiler. Bu süre içinde gruptan 208 kişi öldü. Çalışma sonuçlarına göre, günde 1.5 km. ve daha az yürüyenlerin % 43.1'i ölürken, 3 km.'den fazla yürüyenlerde 1.5 km. ve daha az yürüyenlerin % 43.1'i ölürken, 3 km.'den fazla yürüyenlerde ölüm oranı, yaklaşık bunun yarısı kadar, % 21.5 oldu. Araştırmacılardan Dr. ölüm oranı, yaklaşık bunun yarısı kadar, % 21.5 oldu. Araştırmacılardan Dr. Abbott, düzenli yürünen mesafenin ölüm riski üzerinde önemli bir rol Abbott, düzenli yürünen mesafenin ölüm riski üzerinde önemli bir rol oynadığını, günde 1.5 km.'den daha az yürüyenlerin en yüksek ölüm riskine oynadığını, günde 1.5 km.'den daha az yürüyenlerin en yüksek ölüm riskine sahipken, 1.5-3 km. arasında yürüyenlerin ikinci yükseklikte ölüm riskine, 3 sahipken, 1.5-3 km. arasında yürüyenlerin ikinci yükseklikte ölüm riskine, 3 km.'den daha fazla yürüyenlerin en az ölüm riskine sahip olduklarını ve günlük km.'den daha fazla yürüyenlerin en az ölüm riskine sahip olduklarını ve günlük yürünen mesafenin her 1.5 km.'lik artışı için, ölüm riskinde % 19'luk bir yürünen mesafenin her 1.5 km.'lik artışı için, ölüm riskinde % 19'luk bir azalmanın olduğunu açıkladı. Çalışmada takip edilen hastalarda görülen en sık azalmanın olduğunu açıkladı. Çalışmada takip edilen hastalarda görülen en sık ölüm nedeni kanser oldu. Kansere bağlı ölüm, günde 1.5 km.'den daha az ölüm nedeni kanser oldu. Kansere bağlı ölüm, günde 1.5 km.'den daha az yürüyenlerde % 13.4, 3 km. den fazla yürüyenlerde % 5.3 olarak gerçekleşti. yürüyenlerde % 13.4, 3 km. den fazla yürüyenlerde % 5.3 olarak gerçekleşti. Daha uzun mesafe yürüyebilenlerde kardiovasküler ve felç gibi nedenlerle Daha uzun mesafe yürüyebilenlerde kardiovasküler ve felç gibi nedenlerle görülen ölümler, istatiksel bir farklılık taşımamakla birlikte, kısa yürüyenlere görülen ölümler, istatiksel bir farklılık taşımamakla birlikte, kısa yürüyenlere göre daha azdı. göre daha azdı.

Bu araştırmalar, düzenli yapılan yürüyüşlerin insan sağlığı üzerindeki olumlu Bu araştırmalar, düzenli yapılan yürüyüşlerin insan sağlığı üzerindeki olumlu etkilerini göz önüne sermektedir. Daha önce yapılan pek çok çalışma da, etkilerini göz önüne sermektedir. Daha önce yapılan pek çok çalışma da, yürüyüş ya da diğer düzenli egzersizlerin kan basıncını düşürdüğünü, damar yürüyüş ya da diğer düzenli egzersizlerin kan basıncını düşürdüğünü, damar sertliğini azalttığını, kan lipit düzeyleri ve pıhtılaşma mekanizmaları üzerinde sertliğini azalttığını, kan lipit düzeyleri ve pıhtılaşma mekanizmaları üzerinde olumlu etkilere neden olduğunu ortaya koymuştur. Düzenli yapılan hareketlerin olumlu etkilere neden olduğunu ortaya koymuştur. Düzenli yapılan hareketlerin kan dolaşımını artırarak, organların kanlanmasını, dolayısıyla beslenmesini ve kan dolaşımını artırarak, organların kanlanmasını, dolayısıyla beslenmesini ve metabolizma artıkları ile toksik (zehirli) maddelerin vücuttan atılmasını metabolizma artıkları ile toksik (zehirli) maddelerin vücuttan atılmasını hızlandırırhızlandırır. (The New England Joumal of Medicine, 1998; 338: 94-99). (The New England Joumal of Medicine, 1998; 338: 94-99)

Wilson’a göre kardiyak rehabilitasyon programına Wilson’a göre kardiyak rehabilitasyon programına katılan hastalarda şu değişiklikler görülmüştür:katılan hastalarda şu değişiklikler görülmüştür:

1.1. Maksimal oksijen tüketiminde önemli artışlarMaksimal oksijen tüketiminde önemli artışlar2.2. Dinlenme ve submaksimal çalışmada sistolik kan Dinlenme ve submaksimal çalışmada sistolik kan

basıncının ve nabzın düşmesibasıncının ve nabzın düşmesi3.3. Kas kütlesinin artması ve yağ oranının düşmesi Kas kütlesinin artması ve yağ oranının düşmesi

gibi önemli vücut kompozisyonu değişikliklerigibi önemli vücut kompozisyonu değişiklikleri4.4. Cinsel yetenekte artışCinsel yetenekte artış5.5. Olumlu düşünme ve iyi yeme alışkanlıklarının Olumlu düşünme ve iyi yeme alışkanlıklarının

geliştirilmesigeliştirilmesi6.6. Dinlenme ve submaksimal çalışmada kalp kası Dinlenme ve submaksimal çalışmada kalp kası

çalışmasında düşmeçalışmasında düşme7.7. Merkezi ve periferik dolaşımda önemli gelişmelerMerkezi ve periferik dolaşımda önemli gelişmeler

Bu değişiklikleri kardiyak rehabilitasyon Bu değişiklikleri kardiyak rehabilitasyon programına katılmayan hastalarda programına katılmayan hastalarda gözlenmemiştir.gözlenmemiştir.

HipertansiyonHipertansiyon En sık görülen kardiovasküler hastalıkların başında hipertansiyon En sık görülen kardiovasküler hastalıkların başında hipertansiyon

gelir. gelir.

Kan basıncını düzenleyen mekanizmaların genellikle bilinmeyen Kan basıncını düzenleyen mekanizmaların genellikle bilinmeyen bir nedenle olumsuz etkilenmeleri sonucu, kan basıncı normalin bir nedenle olumsuz etkilenmeleri sonucu, kan basıncı normalin çok üstüne çıkar ve arterlere büyük bir baskı uygular. Bu çok üstüne çıkar ve arterlere büyük bir baskı uygular. Bu hipertansiyon veya yüksek kan basıncı olarak bilinmektedir. hipertansiyon veya yüksek kan basıncı olarak bilinmektedir. Yıllarca fark etmeksizin kişi yüksek tansiyonlu olabilir. Sessiz Yıllarca fark etmeksizin kişi yüksek tansiyonlu olabilir. Sessiz olmasına rağmen hipertansiyon zararsız değildir. Kalp, böbrekler olmasına rağmen hipertansiyon zararsız değildir. Kalp, böbrekler ve beyin gibi organlara giden damarlardaki aşırı baskı bu ve beyin gibi organlara giden damarlardaki aşırı baskı bu organlarda zamanla ciddi yıpranmalara yol açar.organlarda zamanla ciddi yıpranmalara yol açar.

Hipertansiyonlu hastaların %90’ında esansiyel bir kan basıncı Hipertansiyonlu hastaların %90’ında esansiyel bir kan basıncı yüksekliği söz konusudur. Geri kalan %10’da ise daha çok böbrek yüksekliği söz konusudur. Geri kalan %10’da ise daha çok böbrek hastalığından sonra görülen hipertansiyon olguları yer alır.hastalığından sonra görülen hipertansiyon olguları yer alır.

Hipertansiyondan en fazla etkilenen organların başında böbrekler Hipertansiyondan en fazla etkilenen organların başında böbrekler gelir. Egzersiz böbreklerdeki iskemik durumun daha da gelir. Egzersiz böbreklerdeki iskemik durumun daha da ilerlemesine yol açabilir. Bir diğer önemli organ kalptir. ilerlemesine yol açabilir. Bir diğer önemli organ kalptir. Hipertansiyon nedeniyle büyümüş olan kalp, egzersiz sırasında Hipertansiyon nedeniyle büyümüş olan kalp, egzersiz sırasında yeterli kanı pompalamakta güçlük çeker. yeterli kanı pompalamakta güçlük çeker.

EKG’de sol ventrikül hipertrofisi bulunmayan ve kan basıncı EKG’de sol ventrikül hipertrofisi bulunmayan ve kan basıncı 250/115’ten daha yüksek olmayan hastaların aerobik, yürüyüş ve 250/115’ten daha yüksek olmayan hastaların aerobik, yürüyüş ve yorucu olmayan diğer spor dallarını yapması önerilebilir.yorucu olmayan diğer spor dallarını yapması önerilebilir.

Koroner kalp hastalığı riski dinlenik sistolik ve diyastolik kan Koroner kalp hastalığı riski dinlenik sistolik ve diyastolik kan basıncının artmasıyla paralel olarak artar.basıncının artmasıyla paralel olarak artar.

Amerika’da hipertansiyonlu hastalar üzerine yapılan bir Amerika’da hipertansiyonlu hastalar üzerine yapılan bir çalışmada sistolik ve diyastolik kan basınçlarında; sodyum çalışmada sistolik ve diyastolik kan basınçlarında; sodyum alımının azaltılmasıyla 5 ve 4 mmHg azalma olduğu, 9,8 kg alımının azaltılmasıyla 5 ve 4 mmHg azalma olduğu, 9,8 kg civarında bir kilo kaybının da 15 ve 10 mmHg düşüşe neden civarında bir kilo kaybının da 15 ve 10 mmHg düşüşe neden olduğu belirtilmiştir.olduğu belirtilmiştir.(Kaplan,N. M., Clinical Hypertension) (Kaplan,N. M., Clinical Hypertension)

Benzer olarak, Hagberg’in çalışmasında dayanıklılık antrenmanı Benzer olarak, Hagberg’in çalışmasında dayanıklılık antrenmanı yapan hipertansiyonlu hastaların sistolik ve diyastolik yapan hipertansiyonlu hastaların sistolik ve diyastolik basınçlarının ortalama 10 mmHg azaldığını bildirmiştir.basınçlarının ortalama 10 mmHg azaldığını bildirmiştir.

Yakın çalışmalar kan basıncını düşürmek için yapılacak Yakın çalışmalar kan basıncını düşürmek için yapılacak dayanıklılık çalışmaları için düşük şiddette (%40 -%60 VOdayanıklılık çalışmaları için düşük şiddette (%40 -%60 VO2max2max) ) egzersizleri tavsiye etmişlerdir. Bu şiddette yapılacak olan egzersizleri tavsiye etmişlerdir. Bu şiddette yapılacak olan egzersizler haftada en az 3-4 kere ve daha fazla miktarda kalori egzersizler haftada en az 3-4 kere ve daha fazla miktarda kalori harcamak için yeterli uzunlukta (30 – 60 dk) yapılmalıdır. Gordon harcamak için yeterli uzunlukta (30 – 60 dk) yapılmalıdır. Gordon ve arkadaşları hedef olarak haftada 14-20 kcal/kg (70 kg’lık bir ve arkadaşları hedef olarak haftada 14-20 kcal/kg (70 kg’lık bir kişi için 980 -1440 kcal) göstermiştir.kişi için 980 -1440 kcal) göstermiştir.

Hipertansiyon hastası olmayan aynı yaştaki kişiler üzerinde Hipertansiyon hastası olmayan aynı yaştaki kişiler üzerinde yapılan araştırmalar, spor yapanlarda kan basıncının daha düşük yapılan araştırmalar, spor yapanlarda kan basıncının daha düşük olduğunu ortaya çıkarmıştır.olduğunu ortaya çıkarmıştır.

Hipertansiyon ve EgzersizHipertansiyon ve Egzersiz

Solunum Sistemi HastalıklarıSolunum Sistemi Hastalıkları

ASTIMASTIM Solunum sistemi hastalıkları içinde en sık Solunum sistemi hastalıkları içinde en sık

görülenlerden biri astıdır. Astım çeşitli uyaranlara görülenlerden biri astıdır. Astım çeşitli uyaranlara karşı trakea ve bronşların aşırı yanıt vermeleri ve karşı trakea ve bronşların aşırı yanıt vermeleri ve hava yollarının daralması sonucu gelişir. hava yollarının daralması sonucu gelişir.

Astım kronik tıkayıcı (obstrüktif) bir akciğer Astım kronik tıkayıcı (obstrüktif) bir akciğer hastalığıdır. Astımda akciğerlerin hava dağılımının hastalığıdır. Astımda akciğerlerin hava dağılımının gerçekleştiği bronşiollerde spazm oluşur.gerçekleştiği bronşiollerde spazm oluşur.

Astımın oluş nedeni kişinin bağışıklık sisteminin Astımın oluş nedeni kişinin bağışıklık sisteminin aşırı duyarlılığı, alerji ve hava keseciklerinin aşırı duyarlılığı, alerji ve hava keseciklerinin kimyasal uyaranlara karşı fiziksel duyarlığı kimyasal uyaranlara karşı fiziksel duyarlığı olabilir.olabilir.

Göğüste sıkışma hissi, hışırtı sesi, nefes alıp Göğüste sıkışma hissi, hışırtı sesi, nefes alıp vermede güçlük ve öksürük görülür.vermede güçlük ve öksürük görülür.

Bir astım nöbetinde nefes yolları aniden Bir astım nöbetinde nefes yolları aniden daralarak nefes almayı güçleştirir. Bu daralarak nefes almayı güçleştirir. Bu durum hava kirliliğinden egzersize kadar durum hava kirliliğinden egzersize kadar çeşitli faktörler nedeniyle ortaya çıkabilir. çeşitli faktörler nedeniyle ortaya çıkabilir. Buna karşılık araştırmalar, astımlı kişilerin Buna karşılık araştırmalar, astımlı kişilerin akciğerlerini kuvvetlendirmesi ve günlük akciğerlerini kuvvetlendirmesi ve günlük enerjik faaliyetleri daha iyi yapa bilmesine enerjik faaliyetleri daha iyi yapa bilmesine olanak sağlaması nedeniyle, egzersizden olanak sağlaması nedeniyle, egzersizden yarar görüldüğünü ortaya çıkarmıştır. yarar görüldüğünü ortaya çıkarmıştır. Astım ilaçlarla kontrol edilebilir ve Astım ilaçlarla kontrol edilebilir ve egzersizi aksatmaz.egzersizi aksatmaz.

1984 Olimpiyat Oyunlarında yarışan 1984 Olimpiyat Oyunlarında yarışan sporculardan 67’si astımlıydı ve 41’i sporculardan 67’si astımlıydı ve 41’i madalya kazandı.madalya kazandı.

Egzersiz ve AstımEgzersiz ve Astım

Astımı uyaranlardan biri de fiziksel aktivitedir. Hastalar yoruldukları zaman astım Astımı uyaranlardan biri de fiziksel aktivitedir. Hastalar yoruldukları zaman astım krizinin geleceğini bildiklerinden, her türlü sportif etkinlikten uzak durmaya çalışırlar. krizinin geleceğini bildiklerinden, her türlü sportif etkinlikten uzak durmaya çalışırlar. Bazı hastalarda ise krizi ortaya çıkaran yegane faktör, fiziksel aktivitelerdir. Bu itibarla Bazı hastalarda ise krizi ortaya çıkaran yegane faktör, fiziksel aktivitelerdir. Bu itibarla astımlı hastalarda egzersiz konusunda çok dikkatli olmak gereklidir.astımlı hastalarda egzersiz konusunda çok dikkatli olmak gereklidir.

Egzersiz nedeniyle ortaya çıkan astım genellikle antrenman sırasında değil ancak hemen Egzersiz nedeniyle ortaya çıkan astım genellikle antrenman sırasında değil ancak hemen sonra ortaya çıkar.sonra ortaya çıkar.

Astımlı çocuklar egzersiz sırasında aşırı sık soluk alırlar. Bu nedenle OAstımlı çocuklar egzersiz sırasında aşırı sık soluk alırlar. Bu nedenle O2 2 alımında alımında yetersizlik ve aerobik güçte düşme görülür. 1983’te Cumming adlı bir araştırmacı yetersizlik ve aerobik güçte düşme görülür. 1983’te Cumming adlı bir araştırmacı egzersizin astımlı çocukların kalplerine zarar verebileceğini bildirmiş ve astımlılarda aşırı egzersizin astımlı çocukların kalplerine zarar verebileceğini bildirmiş ve astımlılarda aşırı antrenman yüklenmelerinden kaçınılmasını önermiştir.antrenman yüklenmelerinden kaçınılmasını önermiştir.

Astımlı hastalar tedavi amacıyla yüzmeye yönlendirilmiştir. Yüzme havuzlarında solunan Astımlı hastalar tedavi amacıyla yüzmeye yönlendirilmiştir. Yüzme havuzlarında solunan havanın nemli ve ılık olması egzersizle ortaya çıkacak astımı engeller. Diğer branşlarda havanın nemli ve ılık olması egzersizle ortaya çıkacak astımı engeller. Diğer branşlarda sporcu olan astımlılar kapalı yüzme havuzu gibi nem ve ısısı uygun ortamlarda sporcu olan astımlılar kapalı yüzme havuzu gibi nem ve ısısı uygun ortamlarda antrenman yaparlarsa nöbetlerden korunabilirler. Eğer dışarıda, soğuk havada egzersiz antrenman yaparlarsa nöbetlerden korunabilirler. Eğer dışarıda, soğuk havada egzersiz yapılacaksa bir yüz maskesi veya atkı kullanılarak nemin tutulması sağlanabilir.yapılacaksa bir yüz maskesi veya atkı kullanılarak nemin tutulması sağlanabilir.

Astımlı kişiler spor branşı seçerken sürekli aktiviteyi gerektiren (bisiklet, koşu vb) Astımlı kişiler spor branşı seçerken sürekli aktiviteyi gerektiren (bisiklet, koşu vb) sporlar yerine, yoğun kısa aktiviteleri ve dinlenme devreleri olan (futbol, basketbol, sporlar yerine, yoğun kısa aktiviteleri ve dinlenme devreleri olan (futbol, basketbol, tenis vb) spor branşlarını tercih etmelidirler. Yüzme ideal bir spordur. Ayrıca maksimal tenis vb) spor branşlarını tercih etmelidirler. Yüzme ideal bir spordur. Ayrıca maksimal kalp atım oranının %70-75’iyle yapılan aktiviteler astımlı hastaların yapabileceği kalp atım oranının %70-75’iyle yapılan aktiviteler astımlı hastaların yapabileceği egzersizlerdir.egzersizlerdir.

Egzersizlerin haftada 3-5 kez, 30-60 dk’lık programlar halinde yapılması uygundur. İleri Egzersizlerin haftada 3-5 kez, 30-60 dk’lık programlar halinde yapılması uygundur. İleri derecede astımlı ve egzersize aşırı yanıt veren hastaların egzersiz öncesi ilaç almaları derecede astımlı ve egzersize aşırı yanıt veren hastaların egzersiz öncesi ilaç almaları gerekir.gerekir.

Astımlı sporcular burundan solunum yapmayı alışkanlık haline getirmelidirler. Böylece Astımlı sporcular burundan solunum yapmayı alışkanlık haline getirmelidirler. Böylece solunan havanın ısınması ve allerjen maddelerden süzülmesi sağlanır.solunan havanın ısınması ve allerjen maddelerden süzülmesi sağlanır.

Egzersize başlamadan 3-4 saat önce bir krizin atlatılmış olması, refrakter periyot Egzersize başlamadan 3-4 saat önce bir krizin atlatılmış olması, refrakter periyot niteliğiyle hastayı yeni bir krizden korur.niteliğiyle hastayı yeni bir krizden korur.

Kronik Obstrüktif Akciğer HastalığıKronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH)(KOAH)

Solunum sitemi hastalıkları içinde diğer önemli grup, kronik Solunum sitemi hastalıkları içinde diğer önemli grup, kronik obstrüktif akciğer hastalığıdır. KOAH hava yollarının obstrüktif akciğer hastalığıdır. KOAH hava yollarının daralması veya akciğer harabiyeti (amfizem) nedeniyle daralması veya akciğer harabiyeti (amfizem) nedeniyle ortaya çıkar.ortaya çıkar.

Kronik bronşit ve aşırı sigara içme alışkanlığı, bu tablonun Kronik bronşit ve aşırı sigara içme alışkanlığı, bu tablonun gelişmesinde en önemli rol oynayan etkenlerdir. Sigara, gelişmesinde en önemli rol oynayan etkenlerdir. Sigara, proteolitik enzimleri çıkaran akciğer hücrelerini tahrip eder proteolitik enzimleri çıkaran akciğer hücrelerini tahrip eder ve sonuçta amfizeme sebep olur. Astım ve hava kirliliği de ve sonuçta amfizeme sebep olur. Astım ve hava kirliliği de KOAH gelişiminde rol oynayan etkenler arasındadır. KOAH gelişiminde rol oynayan etkenler arasındadır.

Koah daralan solunum yolları sebebiyle soluk verme Koah daralan solunum yolları sebebiyle soluk verme yeteneğindeki azalma ile nitelendirilir ve hırıltılı soluma sesi yeteneğindeki azalma ile nitelendirilir ve hırıltılı soluma sesi oluşur. Koah olan bir kişi iş kapasitesinde azalma ile oluşur. Koah olan bir kişi iş kapasitesinde azalma ile karşılaşır, fakat aynı zamanda psikolojik problemlerde de karşılaşır, fakat aynı zamanda psikolojik problemlerde de (endişe ve depresyon) artış görülür.(endişe ve depresyon) artış görülür.

Egzersiz ve KOAHEgzersiz ve KOAH Bu hastaları spor ve egzersizden yararlandırmak Bu hastaları spor ve egzersizden yararlandırmak

için kişiye özgü bir programın düzenlenmesi için kişiye özgü bir programın düzenlenmesi gerekmektedir. Egzersizin yoğunluğunu belirlemek gerekmektedir. Egzersizin yoğunluğunu belirlemek amacıyla 12 dk yürüyüş testi yaptırmak yararlıdır. amacıyla 12 dk yürüyüş testi yaptırmak yararlıdır. Test sırasında kalp hızı sayılır ve ilerleyen dakikalar Test sırasında kalp hızı sayılır ve ilerleyen dakikalar içinde yürüyüşün nasıl etki ettiği hesaplanır. Bu içinde yürüyüşün nasıl etki ettiği hesaplanır. Bu testten alınan yanıtlar değerlendirilerek maksimal testten alınan yanıtlar değerlendirilerek maksimal kalp atım hızının %70’i dolayında bir egzersiz kalp atım hızının %70’i dolayında bir egzersiz programı düzenlenir.programı düzenlenir.

Egzersiz programından sonra hastaların fiziksel Egzersiz programından sonra hastaların fiziksel kapasitelerinde bir gelişme olduğu görülür. Diğer kapasitelerinde bir gelişme olduğu görülür. Diğer taraftan solunum kapasitesinde ve pulmoner taraftan solunum kapasitesinde ve pulmoner hipertansiyonda anlamlı bir iyileşme hipertansiyonda anlamlı bir iyileşme sağlanamamıştır. Ayrıca egzersiz sırasında aritmi, sağlanamamıştır. Ayrıca egzersiz sırasında aritmi, sistemik hipotansiyon ve PCOsistemik hipotansiyon ve PCO22 artışı gibi artışı gibi komplikasyonlar ortaya çıkabilir.komplikasyonlar ortaya çıkabilir.

Sinir Sistemi Sinir Sistemi HastalıklarıHastalıkları

Sara (Epilepsi)Sara (Epilepsi) Sara (epilepsi) beyin kabuğundaki sinir hücrelerinin muhtelif Sara (epilepsi) beyin kabuğundaki sinir hücrelerinin muhtelif

bozuklukları sonucu oluşur. Gerçi bilinç kaybı, istemsiz bozuklukları sonucu oluşur. Gerçi bilinç kaybı, istemsiz kasılmalar, duygu, düşünce ve davranış değişiklikleriyle kasılmalar, duygu, düşünce ve davranış değişiklikleriyle karakterize, nöbet şeklinde görülen bir hastalıktır.karakterize, nöbet şeklinde görülen bir hastalıktır.

Haftada bir kez den daha fazla nöbet geçiren kişilerin Haftada bir kez den daha fazla nöbet geçiren kişilerin yarışmacı düzeyinde spor yapmaları sakıncalı kabul yarışmacı düzeyinde spor yapmaları sakıncalı kabul edilmektedir. edilmektedir.

6-9 yaş arasındaki epileptik çocuklar uygun tedavi ve kontrol 6-9 yaş arasındaki epileptik çocuklar uygun tedavi ve kontrol altında iseler yaşlarına uygun sporları yapmalarına izin verilir. altında iseler yaşlarına uygun sporları yapmalarına izin verilir.

Ancak hava sporları; paraşüt, yamaç paraşütü ile dağcılık, Ancak hava sporları; paraşüt, yamaç paraşütü ile dağcılık, scuba dalışı gibi sporlarda katılmalarına izin verilmez. Yüzme scuba dalışı gibi sporlarda katılmalarına izin verilmez. Yüzme saralılar için kontrol altında yapılabilecek bir spor olmasına saralılar için kontrol altında yapılabilecek bir spor olmasına karşın çok tehlikelidir.karşın çok tehlikelidir.

ŞEKER HASTALIĞIŞEKER HASTALIĞI İnsanda kan şekeri belirli yoğunlukta olmalıdır. 80-110 İnsanda kan şekeri belirli yoğunlukta olmalıdır. 80-110

mg/dL kadar olan değerler normal kabul edilir. Bu orandan mg/dL kadar olan değerler normal kabul edilir. Bu orandan yüksek kan şekeri “hiperglisemi” tablosunu oluşturur. yüksek kan şekeri “hiperglisemi” tablosunu oluşturur. Kandaki şeker oranı azaldığında ise “hipoglisemi” gelişir.Kandaki şeker oranı azaldığında ise “hipoglisemi” gelişir.

Şeker hastalığı (diabetus mellitus) organizmanın şeker Şeker hastalığı (diabetus mellitus) organizmanın şeker harcamasındaki dengesizlik nedeniyle ortaya çıkar. harcamasındaki dengesizlik nedeniyle ortaya çıkar.

İnsülin yapımındaki yetersizlik veya yapılan insülinin etkisini İnsülin yapımındaki yetersizlik veya yapılan insülinin etkisini engelleyen faktörlerin varlığına bağlı olarak ortaya çıkan bir engelleyen faktörlerin varlığına bağlı olarak ortaya çıkan bir sendromdur.sendromdur.

İnsülin, pankreasta üretilen ve şekerin hücrelere girmesini İnsülin, pankreasta üretilen ve şekerin hücrelere girmesini sağlayan bir hormondur. İnsülin yetersizliği veya etkisizliği, sağlayan bir hormondur. İnsülin yetersizliği veya etkisizliği, bir yandan hücrelerin şekeri enerji kaynağı olarak bir yandan hücrelerin şekeri enerji kaynağı olarak kullanmasını engeller, diğer yandan da kan şekerinin kullanmasını engeller, diğer yandan da kan şekerinin yükselmesine (hiperglisemi) neden olur. Bu durumda, yükselmesine (hiperglisemi) neden olur. Bu durumda, hücreler enerji gereksinimlerini başka yollardan karşılamaya hücreler enerji gereksinimlerini başka yollardan karşılamaya başlarlar. Bu esnada oluşan metabolik artıklar ve yüksek başlarlar. Bu esnada oluşan metabolik artıklar ve yüksek kan şekerinin doku proteinleri ile birleşmesi, hastalığın yol kan şekerinin doku proteinleri ile birleşmesi, hastalığın yol açtığı bir çok bozukluklardan sorumlu tutulmaktadır. açtığı bir çok bozukluklardan sorumlu tutulmaktadır.

Diyabet bazı özellikleri nedeniyle gruplanarak Diyabet bazı özellikleri nedeniyle gruplanarak değerlendirilir:değerlendirilir:

TİP 1 VEYA İNSÜLİNE BAĞLI DİYABETTİP 1 VEYA İNSÜLİNE BAĞLI DİYABET

Tip I Diabet, çok genç yaşlarda başlar. Bu tipte, pankreasta Tip I Diabet, çok genç yaşlarda başlar. Bu tipte, pankreasta üretilen insülin miktarı çok düşüktür veya üretim tamamen üretilen insülin miktarı çok düşüktür veya üretim tamamen durmuştur. İnsülinsiz kontrolü mümkün değildir.durmuştur. İnsülinsiz kontrolü mümkün değildir.

Tip 1 şeker hastalarının en büyük sorunu kan şekeri Tip 1 şeker hastalarının en büyük sorunu kan şekeri düşmesidir. Hipoglisemi belirtileri; çift görme, aşırı açlık, düşmesidir. Hipoglisemi belirtileri; çift görme, aşırı açlık, çarpıntı, sinirlilik, baş ağrısı, uyuşukluk, konuşmada zorluk, çarpıntı, sinirlilik, baş ağrısı, uyuşukluk, konuşmada zorluk, aşırı terleme ve ellerin titremesidir. Bu tablo hızlı insülin aşırı terleme ve ellerin titremesidir. Bu tablo hızlı insülin emilimi sebebiyle oluşur. Engellemek için, düşük yoğunlukta emilimi sebebiyle oluşur. Engellemek için, düşük yoğunlukta egzersiz ve insülin enjeksiyonu gerekir.egzersiz ve insülin enjeksiyonu gerekir.

Egzersiz, Tip 1 şeker hastalarına doğal tedavi olarak önerilir. Egzersiz, Tip 1 şeker hastalarına doğal tedavi olarak önerilir. Egzersiz ile insülin ihtiyacı azaltılabilir. Egzersizin olası Egzersiz ile insülin ihtiyacı azaltılabilir. Egzersizin olası komplikasyonlarına karşı antrenman öncesinde karbonhidrat komplikasyonlarına karşı antrenman öncesinde karbonhidrat ağırlıklı beslenme yapılır. Hastanın insülin dozu ayarlanır. ağırlıklı beslenme yapılır. Hastanın insülin dozu ayarlanır. İnsülin dozu azaltılarak ya da egzersiz öncesinde ve İnsülin dozu azaltılarak ya da egzersiz öncesinde ve sonrasında karbonhidrat alımı arttırılarak hipoglisemiye engel sonrasında karbonhidrat alımı arttırılarak hipoglisemiye engel olunabilir.olunabilir.

TİP 2 DİYABETTİP 2 DİYABET

Tip II Diabet, yetişkin yaşlarda başlar. Burada insülin üretiminin eksikliğinden ziyade, üretilen insülin gerektiği şekilde etki gösterememektedir. Dikkatli bir diyet ve sporla ve sporla kontrol edilebilir.kontrol edilebilir.

Tip 2 şeker hastalarında kan şekeri düzeyleri tip 1 şeker Tip 2 şeker hastalarında kan şekeri düzeyleri tip 1 şeker hastalarına göre büyük değişiklikler göstermezler. Egzersiz hastalarına göre büyük değişiklikler göstermezler. Egzersiz yapmak bu tip hastalarda da çok önemlidir. Düzenli yapılan yapmak bu tip hastalarda da çok önemlidir. Düzenli yapılan antrenmanlar, kilo azaltma ve düşük kalorili diyet ile tip 2 antrenmanlar, kilo azaltma ve düşük kalorili diyet ile tip 2 hastalarının kan şekeri düzeyleri normal sınırlarda hastalarının kan şekeri düzeyleri normal sınırlarda tutulabilir. Bu şekilde uzun dönemli düzenli egzersiz tutulabilir. Bu şekilde uzun dönemli düzenli egzersiz programları ile şeker hastalığı komplikasyonları olan sinir programları ile şeker hastalığı komplikasyonları olan sinir harabiyeti (nöropati) ve göz hasarı (retinopati) azaltılabilir.harabiyeti (nöropati) ve göz hasarı (retinopati) azaltılabilir.

Günlük fiziksel aktivite birden azaltılırsa belirgin Günlük fiziksel aktivite birden azaltılırsa belirgin hiperglisemi tablosu gelişir. Artmış susuzluk hissi, sık idrara hiperglisemi tablosu gelişir. Artmış susuzluk hissi, sık idrara çıkma gibi belirtiler görülür.çıkma gibi belirtiler görülür.

Ayrıca yatkınlığı olan kişilerde, Ayrıca yatkınlığı olan kişilerde, gebelikte üretilen bazı hormonlara ve gebelikte üretilen bazı hormonlara ve metabolik yükteki artışa bağlı olarak metabolik yükteki artışa bağlı olarak gebelik sırasında ortaya çıkan ve gebelik sırasında ortaya çıkan ve gestasyonel (gebelik)gestasyonel (gebelik) diabetdiabet adı adı verilen bir diabet çeşidi daha vardır. verilen bir diabet çeşidi daha vardır.

Bu tip diabette, kan şekeri hamilelik Bu tip diabette, kan şekeri hamilelik sonrasında genellikle normale döner. sonrasında genellikle normale döner. Ancak bu kişilerin yaklaşık % 40'ında, Ancak bu kişilerin yaklaşık % 40'ında, sonraki 15 yıl içerisinde Tip II diabet sonraki 15 yıl içerisinde Tip II diabet gelişir. gelişir.

Şeker Hastalığı Tanısı Koyabilmek Şeker Hastalığı Tanısı Koyabilmek İçin:İçin:

Herhangi bir zamanda ölçülen kan şekerinin 200 Herhangi bir zamanda ölçülen kan şekerinin 200 mg/dl'nin üzerinde olması (hastada çok yeme, çok mg/dl'nin üzerinde olması (hastada çok yeme, çok su içme ve çok idrar yapma gibi diabetin klasik su içme ve çok idrar yapma gibi diabetin klasik semptomları görülsün veya görülmesin), veya; semptomları görülsün veya görülmesin), veya;

İki değişik zamanda ölçülen açlık kan şekerinin 140 İki değişik zamanda ölçülen açlık kan şekerinin 140 mg/dl'nin üzerinde bulunması, veya; mg/dl'nin üzerinde bulunması, veya;

Şüpheli durumlarda yapılan şeker yükleme testi Şüpheli durumlarda yapılan şeker yükleme testi sonucunda, ikinci saatte alınan kan örneğinde ya sonucunda, ikinci saatte alınan kan örneğinde ya da test esnasında diğer örneklerden herhangi da test esnasında diğer örneklerden herhangi birinde kan şekerinin 200 mg/dl'nin üzerinde birinde kan şekerinin 200 mg/dl'nin üzerinde olması gerekir. olması gerekir.

Egzersiz glikozun kandan atılma hızını Egzersiz glikozun kandan atılma hızını artırdığı için, diyabet olan bir çocuk insülin artırdığı için, diyabet olan bir çocuk insülin ve karbonhidrat alımını herhangi bir ve karbonhidrat alımını herhangi bir egzersizle dengelemeye ihtiyaç duyar. egzersizle dengelemeye ihtiyaç duyar.

Bir insülin iğnesinden 2 ile 4 saat sonrasına Bir insülin iğnesinden 2 ile 4 saat sonrasına kadar insülin faaliyeti en üst düzeyde kadar insülin faaliyeti en üst düzeyde olduğundan, bu süre içerisinde genellikle olduğundan, bu süre içerisinde genellikle yoğun egzersizlerden kaçınılmalıdır.yoğun egzersizlerden kaçınılmalıdır.

Genel olarak ifade etmek gerekirse uygun Genel olarak ifade etmek gerekirse uygun gözetim altındaki bir diyabetin sorunla gözetim altındaki bir diyabetin sorunla karşılaşacağı bir spor dalı yoktur. Çok sayıda karşılaşacağı bir spor dalı yoktur. Çok sayıda olimpik ve profesyonel sporcu diyabetlidir. olimpik ve profesyonel sporcu diyabetlidir.

Şeker Hastası SporcularŞeker Hastası Sporcular Günümüzde birçok diyabetli sporcu amatör ve profesyonel Günümüzde birçok diyabetli sporcu amatör ve profesyonel

düzeyde spora katılmaktadır. Ancak bu sporcuların diğerlerine düzeyde spora katılmaktadır. Ancak bu sporcuların diğerlerine göre bazı metabolik dezavantajları vardır. Şeker hastası göre bazı metabolik dezavantajları vardır. Şeker hastası sporcularda azalmış glikojen depoları ve laktat üretimi başlıca sporcularda azalmış glikojen depoları ve laktat üretimi başlıca dezavantajlardır. Şeker hastalarının kaslarında yüksek oranda dezavantajlardır. Şeker hastalarının kaslarında yüksek oranda glikoz emilemediği gibi daha hızlı bir oranda glikoz salınımı olurglikoz emilemediği gibi daha hızlı bir oranda glikoz salınımı olur

Genç sporcularda sportif etkinlikle insülin salınımı artabilir. Bu Genç sporcularda sportif etkinlikle insülin salınımı artabilir. Bu durum glikozun periferik kullanımını yükselterek sporcuyu durum glikozun periferik kullanımını yükselterek sporcuyu hiperglisemiye sokabilir. Sıcak ortamlarda spor yapılıyorsa hiperglisemiye sokabilir. Sıcak ortamlarda spor yapılıyorsa fiziksel aktivitenin neden olduğu terleme asidoza yol açabilir. fiziksel aktivitenin neden olduğu terleme asidoza yol açabilir. Bu noktada dikkatli olunmalıdır.Bu noktada dikkatli olunmalıdır.

Aşırı aktivite nedeniyle ve diğer nedenlerle kandaki şeker oranı Aşırı aktivite nedeniyle ve diğer nedenlerle kandaki şeker oranı düşer. Bu durumdan beyin etkilenir. Kandaki şeker oranının düşer. Bu durumdan beyin etkilenir. Kandaki şeker oranının düşmesiyle bayılma, komaya girme, hatta ölüm olabilir. Baş düşmesiyle bayılma, komaya girme, hatta ölüm olabilir. Baş dönmesi, halsizlik, sarhoşluk hissi vardır. Hastanın mental dönmesi, halsizlik, sarhoşluk hissi vardır. Hastanın mental durumu bozulur. Nabız hızlıdır, deri donuklaşmış ve terlidir, durumu bozulur. Nabız hızlıdır, deri donuklaşmış ve terlidir, titreme eklemlerden başlayarak vücuda yayılır.titreme eklemlerden başlayarak vücuda yayılır.

Diyabetlilerde EgzersizDiyabetlilerde Egzersiz Egzersizin glikoz metabolizması üzerine en önemli etkisi, bir taraftan Egzersizin glikoz metabolizması üzerine en önemli etkisi, bir taraftan

karaciğerden glikoz salınımını arttırırken, diğer taraftan kas hücrelerinin glikoz karaciğerden glikoz salınımını arttırırken, diğer taraftan kas hücrelerinin glikoz kullanmasını (7-20 kat)çoğaltmasıdır. Hücre membranındaki insülin kullanmasını (7-20 kat)çoğaltmasıdır. Hücre membranındaki insülin reseptörlerinin sayılarının artması sonucunda, kas hücrelerinin insüline reseptörlerinin sayılarının artması sonucunda, kas hücrelerinin insüline duyarlılığı %30 oranında artar.duyarlılığı %30 oranında artar.

Diyabetli hastalarda egzersiz, kan glikozunu düşürür, glikoza toleransı artırır Diyabetli hastalarda egzersiz, kan glikozunu düşürür, glikoza toleransı artırır ve böylece ekzojen insülin gereksinimi azalır.ve böylece ekzojen insülin gereksinimi azalır.

Şeker hastalarında egzersiz yapılması hastalığın klinik seyrini etkiler. Yeni Şeker hastalarında egzersiz yapılması hastalığın klinik seyrini etkiler. Yeni başlayan diyabetliler için egzersizler 10 dakikadan başlayarak 35-40 dakikaya başlayan diyabetliler için egzersizler 10 dakikadan başlayarak 35-40 dakikaya kadar artırılabilir.kadar artırılabilir.

Tip 1 ve tip 2 şeker hastaları haftada 3-5 defa %50-70 yüklenmeyle aerobik Tip 1 ve tip 2 şeker hastaları haftada 3-5 defa %50-70 yüklenmeyle aerobik aktivite yapmalıdır. Önerilen bu programda kalp hızı dakikada 160 atımdır.aktivite yapmalıdır. Önerilen bu programda kalp hızı dakikada 160 atımdır.

Diyabetli kişi için egzersiz tipi ve yoğunluğu belirlenir. Her hasta aldığı insülin Diyabetli kişi için egzersiz tipi ve yoğunluğu belirlenir. Her hasta aldığı insülin ve diyetine uygun egzersizleri yapar. Örneğin 40 dakikalık bir basketbol oyunu ve diyetine uygun egzersizleri yapar. Örneğin 40 dakikalık bir basketbol oyunu 0,5 – 1,5 ünite insüline , 5 millik bir koşu 2- 3,5 ünite insüline eşdeğerdir.0,5 – 1,5 ünite insüline , 5 millik bir koşu 2- 3,5 ünite insüline eşdeğerdir.

Sporcu olmayan diyabetlilerin egzersiz yapmaya yönlendirmede amaç; kan Sporcu olmayan diyabetlilerin egzersiz yapmaya yönlendirmede amaç; kan şekerini normal sınırlarına indirmektir. Düzenli egzersiz yapan şeker şekerini normal sınırlarına indirmektir. Düzenli egzersiz yapan şeker hastalarında dışardan alınan insülin veya antidiabetik ilaçlara gereksinim hastalarında dışardan alınan insülin veya antidiabetik ilaçlara gereksinim azaldığı ve kişinin glikoz toleransının arttığı belirlenmiştir. Diyabetli çocukların azaldığı ve kişinin glikoz toleransının arttığı belirlenmiştir. Diyabetli çocukların haftada 20 saat sportif etkinlikte bulunması önerilmiştir.haftada 20 saat sportif etkinlikte bulunması önerilmiştir.

Egzersiz programı her hastaya göre düzenlenmelidir. Belirgin insülin yetmezliği Egzersiz programı her hastaya göre düzenlenmelidir. Belirgin insülin yetmezliği olan hastalarda, egzersizle beraber insülin veya oral antidiabetikler olan hastalarda, egzersizle beraber insülin veya oral antidiabetikler kullanılmalıdır.kullanılmalıdır.

Hiperlipemi ve Hiperlipemi ve HiperkolestrolemiHiperkolestrolemi

Kardiyovasküler risk faktörlerinin en önemlilerinden biri Kardiyovasküler risk faktörlerinin en önemlilerinden biri kandaki yağların ve kolesterol miktarının normalden yüksek kandaki yağların ve kolesterol miktarının normalden yüksek olmasıdır. Başta koroner ve serebral arterler olmak üzere, olmasıdır. Başta koroner ve serebral arterler olmak üzere, yaşamsal önemi çok fazla olan arterlerin lümenlerinin yaşamsal önemi çok fazla olan arterlerin lümenlerinin daralmasına ve sonunda tıkanmasına yol açan, damar daralmasına ve sonunda tıkanmasına yol açan, damar duvarının elastikiyetini azaltan arterioskleroz gelişiminin en duvarının elastikiyetini azaltan arterioskleroz gelişiminin en önemli nedeni kandaki bazı lipoproteinlerin aşırı önemli nedeni kandaki bazı lipoproteinlerin aşırı yükselmesidir. yükselmesidir.

Düzenli fizik egzersizler arterioskleroz oluşumunu Düzenli fizik egzersizler arterioskleroz oluşumunu kolaylaştıran LDL(low density lipoproteins) düzeyini kolaylaştıran LDL(low density lipoproteins) düzeyini azaltırken, arteriskleroza engel olan HDL (high density azaltırken, arteriskleroza engel olan HDL (high density lipoproteins) düzeyinin yükselmesini sağlar. lipoproteins) düzeyinin yükselmesini sağlar.

Özellikle vücut ağırlığı fazla olan kişilerde, egzersizin kan Özellikle vücut ağırlığı fazla olan kişilerde, egzersizin kan yağları üzerindeki etkileri daha belirgindir. Egzersiz kandaki yağları üzerindeki etkileri daha belirgindir. Egzersiz kandaki trigliserit düzeyini düşürür. Trigliseritle beraber kolesterol trigliserit düzeyini düşürür. Trigliseritle beraber kolesterol azalır ve HDL/LDL oranı, HDL lehine yükselir.azalır ve HDL/LDL oranı, HDL lehine yükselir.

Egzersiz ve Hiperlipemi -Egzersiz ve Hiperlipemi -HiperkolestrolemiHiperkolestrolemi

Uzun süredir sedanter bir yaşam süren ve vücut Uzun süredir sedanter bir yaşam süren ve vücut ağırlığı artmış, kandaki yağ oranları yükselmiş bir ağırlığı artmış, kandaki yağ oranları yükselmiş bir kişiye önerilecek egzersiz programının en başta kişiye önerilecek egzersiz programının en başta gelen özelliği, aerobik nitelikli olmasıdır.gelen özelliği, aerobik nitelikli olmasıdır.

Başlangıçta çok temkinli ve yoğunluğu az olan bir Başlangıçta çok temkinli ve yoğunluğu az olan bir egzersiz programı uygulamak gerekir. 2-3 haftalık egzersiz programı uygulamak gerekir. 2-3 haftalık süreyi yalnızca kültür-fizik hareketleri, germe süreyi yalnızca kültür-fizik hareketleri, germe egzersizleri ve ısınma hareketleriyle geçirmekte egzersizleri ve ısınma hareketleriyle geçirmekte yarar vardır. Egzersizin yoğunluğu kişinin yarar vardır. Egzersizin yoğunluğu kişinin durumuna göre, maksimal kalp hızının %60-70’ini durumuna göre, maksimal kalp hızının %60-70’ini geçmeyecek düzeyde ve haftada 3-4 kez geçmeyecek düzeyde ve haftada 3-4 kez olmalıdır. Vücut ısısını yükselterek terletecek olmalıdır. Vücut ısısını yükselterek terletecek düzeyde şiddet yeterlidir.düzeyde şiddet yeterlidir.

KanserKanser Kanser; hücrelerin kontrolsüz üremesi ve normal olmayan doku ve Kanser; hücrelerin kontrolsüz üremesi ve normal olmayan doku ve

tümör oluşturmasıdır.tümör oluşturmasıdır. Tümör, herhangi bir dokuda oluşan normal dışı şişlik ve kitle Tümör, herhangi bir dokuda oluşan normal dışı şişlik ve kitle

demektir. demektir. Her organ, ( hücrelerin devamlı üremesiyle ) yenilenme gösterir. Bu Her organ, ( hücrelerin devamlı üremesiyle ) yenilenme gösterir. Bu

yenilenme sırasında bazı hücreler, çeşitli etkenlerin etkisiyle kontrolsüz yenilenme sırasında bazı hücreler, çeşitli etkenlerin etkisiyle kontrolsüz üremeye başlar. Bu şekilde üreyen dokuya tümör adı verilir. üremeye başlar. Bu şekilde üreyen dokuya tümör adı verilir.

Tümör oluşumu sırasında hücrelerin yapısı, esas organın hücre yapısına Tümör oluşumu sırasında hücrelerin yapısı, esas organın hücre yapısına benzeme derecesine göre sınıflandırılır. benzeme derecesine göre sınıflandırılır.

Orijinal hücreye çok benzeyen hücrelerden oluşan dokular, Orijinal hücreye çok benzeyen hücrelerden oluşan dokular, iyi huylu (selim, iyi huylu (selim, benign )benign ) tümörleri oluştururlar. Selim tümörler, çok çabuk büyüyerek çevre tümörleri oluştururlar. Selim tümörler, çok çabuk büyüyerek çevre dokuları işgal etmezler.dokuları işgal etmezler.

Eğer bir tümörün hücreleri, esas dokunun hücrelerine benzemeyen özellikler Eğer bir tümörün hücreleri, esas dokunun hücrelerine benzemeyen özellikler taşıyorsa, bunlar kötü huylu taşıyorsa, bunlar kötü huylu ( habis, malign )( habis, malign ) olarak adlandırılır. olarak adlandırılır.

Kanser olarak adlandırılan hastalıklar, işte bu kötü huylu hücrelerin Kanser olarak adlandırılan hastalıklar, işte bu kötü huylu hücrelerin oluşturduğu tümörlerdir.oluşturduğu tümörlerdir. Tümör hücresinin, ana hücreyi taklit etme özelliği Tümör hücresinin, ana hücreyi taklit etme özelliği ne kadar azsa, bu hücrelerin habislik oranı o kadar yüksektir ve bu tip ne kadar azsa, bu hücrelerin habislik oranı o kadar yüksektir ve bu tip kanserlerin tedavi başarıları da o denli düşüktür. kanserlerin tedavi başarıları da o denli düşüktür.

Hücrelerde kontrolsüz üremeyi başlatan birkaç etken vardır. Tıp dilinde Hücrelerde kontrolsüz üremeyi başlatan birkaç etken vardır. Tıp dilinde karsinojen olarak adlandırılan bu maddeler, sürekli olarak bölünerek çoğalan karsinojen olarak adlandırılan bu maddeler, sürekli olarak bölünerek çoğalan hücrelerin genetik yapısını tahrip ederek mutasyon denen genetik hücrelerin genetik yapısını tahrip ederek mutasyon denen genetik değişikliklere neden olurlar. Bunun sonucunda da normal hücre, önce değişikliklere neden olurlar. Bunun sonucunda da normal hücre, önce prekanseröz ( kanser öncesi ) hücreye, daha sonra da kanser hücresine prekanseröz ( kanser öncesi ) hücreye, daha sonra da kanser hücresine dönüşür. dönüşür.

Kansere neden olan etkenleri şu başlıklar altında Kansere neden olan etkenleri şu başlıklar altında

toplayabiliriz:toplayabiliriz: Kalıtsal yakınlık, Kalıtsal yakınlık, (kalınbağırsak, makat ve meme kanserlerinde) (kalınbağırsak, makat ve meme kanserlerinde) Kalori değeri yüksek, hayvansal yağdan zengin, et içeriği Kalori değeri yüksek, hayvansal yağdan zengin, et içeriği

zengin beslenme,zengin beslenme, (sindirim sistemi, meme ve prostat kanserlerinde) (sindirim sistemi, meme ve prostat kanserlerinde) Sigara ve diğer tütün ürünleri içmek, Sigara ve diğer tütün ürünleri içmek, (akciğer, ağız , gırtlak, (akciğer, ağız , gırtlak,

yemek borusu, mide , pankreas ve mesane kanserlerinde) yemek borusu, mide , pankreas ve mesane kanserlerinde) Aşırı alkol,Aşırı alkol, (ağızdan makata kadar tüm sindirim sisteminde, (ağızdan makata kadar tüm sindirim sisteminde,

karaciğer ve meme kanserlerinde) karaciğer ve meme kanserlerinde) Aşırı güneş ışığı ve ultraviyole ışınları,Aşırı güneş ışığı ve ultraviyole ışınları, (her türlü cilt (her türlü cilt

kanserlerinde) kanserlerinde) Bedensel hareketsizlik, Bedensel hareketsizlik, (rahim, prostat, meme ve kalınbağırsak (rahim, prostat, meme ve kalınbağırsak

kanserlerinde) kanserlerinde) Cinsel temasla bulaşan virüsler,Cinsel temasla bulaşan virüsler, (üreme sisteminin yanı sıra (üreme sisteminin yanı sıra

karaciğer kanserlerine, lenfoma ve sarkoma türü tümörlere) karaciğer kanserlerine, lenfoma ve sarkoma türü tümörlere) Ev ve işyerindeki kimyasal karsinojenler,Ev ve işyerindeki kimyasal karsinojenler, (katran, is, naftilamin, (katran, is, naftilamin,

benzidin, nikel bileşikleri, krom, kadmiyum, asbest ve arsenik benzidin, nikel bileşikleri, krom, kadmiyum, asbest ve arsenik bileşikleri) bileşikleri)

Radyoaktif maddeler, Radyoaktif maddeler, Bazı hormonlu bileşikler, Bazı hormonlu bileşikler, Dokuların devamlı tahrişi, Dokuların devamlı tahrişi, Kişinin bağışıklık sistemindeki kusurlar, Kişinin bağışıklık sistemindeki kusurlar,

Egzersiz ve KanserEgzersiz ve Kanser Şu ana kadar yapılan bağışıklık dizgesi ile ilgili çalışmalarda kanser ve spor Şu ana kadar yapılan bağışıklık dizgesi ile ilgili çalışmalarda kanser ve spor

arasında bağışıklık dizgesi bakımından henüz net bir ilişki saptanmamıştır. Buna arasında bağışıklık dizgesi bakımından henüz net bir ilişki saptanmamıştır. Buna karşın epidemiyolojik çalışmaların sonuçlarını da dikkate alarak, kanser riskini karşın epidemiyolojik çalışmaların sonuçlarını da dikkate alarak, kanser riskini düşürmek amacıyla dinçlik (fitness) için sporun yapılması uygun olacaktır. düşürmek amacıyla dinçlik (fitness) için sporun yapılması uygun olacaktır.

Bedensel etkinlik ile insanlardaki kanser riski arasındaki ilişkiyi açıklamaya Bedensel etkinlik ile insanlardaki kanser riski arasındaki ilişkiyi açıklamaya çalışan farklı mekanizmalar ortaya atılmıştır. Bedensel etkinlik; bedensel yağ çalışan farklı mekanizmalar ortaya atılmıştır. Bedensel etkinlik; bedensel yağ miktarını azaltır ve dolayısıyla obezite insidansını azaltarak, obezitenin risk miktarını azaltır ve dolayısıyla obezite insidansını azaltarak, obezitenin risk etmeni olduğu; endomentrial meme ve kolon kanseri gibi belirli kanser türlerinin etmeni olduğu; endomentrial meme ve kolon kanseri gibi belirli kanser türlerinin oluşumunu azaltabilir. Spor, meme kanseri gelişiminden sorumlu tutulan oluşumunu azaltabilir. Spor, meme kanseri gelişiminden sorumlu tutulan estradiol gibi hormonların düzeyini etkileyebilmektedir. Ayrıca spor yapan estradiol gibi hormonların düzeyini etkileyebilmektedir. Ayrıca spor yapan bireyler daha sağlıklı bir yaşam tarzını benimseyerek, sigara içiminden ve yüksek bireyler daha sağlıklı bir yaşam tarzını benimseyerek, sigara içiminden ve yüksek yağ içerikli besinlerin alımından vazgeçebilirler. Düzenli bedensel etkinlikler stres yağ içerikli besinlerin alımından vazgeçebilirler. Düzenli bedensel etkinlikler stres düzeylerini azaltarak, bağışıklık dizgesinin ur (tümör) büyümesine karşı direncini düzeylerini azaltarak, bağışıklık dizgesinin ur (tümör) büyümesine karşı direncini arttırabilir. Kanser hastalarında yapılan spor, ruhsal durumu düzeltirken meme arttırabilir. Kanser hastalarında yapılan spor, ruhsal durumu düzeltirken meme kanseri kemoterapisi gören hastalarda şişmanlamayı önlemektedir. Yüklenmeler kanseri kemoterapisi gören hastalarda şişmanlamayı önlemektedir. Yüklenmeler sırasında hastaların bulantılarının azaldığı ilginç bir bulgudur. Ancak bu bulgular sırasında hastaların bulantılarının azaldığı ilginç bir bulgudur. Ancak bu bulgular yalnızca meme kanserine ilişkindir. Yüklenmenin diğer kanser türlerine etkileri yalnızca meme kanserine ilişkindir. Yüklenmenin diğer kanser türlerine etkileri bilinmemektedir. Özellikle kalp ve pulmoner myopatilere ya da aritmilere yol açan bilinmemektedir. Özellikle kalp ve pulmoner myopatilere ya da aritmilere yol açan kemoterapilerde dikkatli olunmalı ve kemoterapinin uygulandığı gün spor kemoterapilerde dikkatli olunmalı ve kemoterapinin uygulandığı gün spor yapılmamalıdır. yapılmamalıdır.

Frish ve arkadaşlarının yapmış oldukları bir araştırmada kolej seviyesinde spor Frish ve arkadaşlarının yapmış oldukları bir araştırmada kolej seviyesinde spor yarışmalarına katılan bayan sporcularda rahim ve göğüs kanseri görülme sıklığı yarışmalarına katılan bayan sporcularda rahim ve göğüs kanseri görülme sıklığı daha azdır.daha azdır.

Paffenbarger ve arkadaşlarının yapmış oldukları bir araştırmada da sportif Paffenbarger ve arkadaşlarının yapmış oldukları bir araştırmada da sportif faaliyetlere katılan bayan ve erkeklerin, kansere yakalanma riskinin daha az faaliyetlere katılan bayan ve erkeklerin, kansere yakalanma riskinin daha az olduğunu belirtmişlerdir.olduğunu belirtmişlerdir.

Günümüzde halen daha egzersiz ve kanser oluşumu arasında direkt bir ilişki Günümüzde halen daha egzersiz ve kanser oluşumu arasında direkt bir ilişki kurulamamıştır. kurulamamıştır.

AİDSAİDS Aids sporcularda yorgunluğa neden olup vücut direncini Aids sporcularda yorgunluğa neden olup vücut direncini

azaltabileceği endişesiyle spor yapmalarının sakıncalı olacağı azaltabileceği endişesiyle spor yapmalarının sakıncalı olacağı düşünülmüştür. Ancak, daha sonra bu görüşte farklılıklar düşünülmüştür. Ancak, daha sonra bu görüşte farklılıklar meydana gelmiş ve sporun yararlı olacağı kanısına varılmıştır. meydana gelmiş ve sporun yararlı olacağı kanısına varılmıştır. Bu düşünceden yola çıkarak Magic Johnson 1992 de Barcelona Bu düşünceden yola çıkarak Magic Johnson 1992 de Barcelona Olimpiyat Oyunlarına katılmış ve çok iyi bir performans Olimpiyat Oyunlarına katılmış ve çok iyi bir performans göstererek takımının altın madalya kazanmasında büyük rol göstererek takımının altın madalya kazanmasında büyük rol oynamıştır.oynamıştır.

Ancak AIDS virüsü(HIV) taşıyan kişilerin spor yapması Ancak AIDS virüsü(HIV) taşıyan kişilerin spor yapması konusunda, sağlıklı kişiler açısından bazı tereddütlü durumlar konusunda, sağlıklı kişiler açısından bazı tereddütlü durumlar ortaya çıkabilmektedir.ortaya çıkabilmektedir.

Spor karşılaşmalarında HIV geçişi mümkün olabilmektedir. Güreş Spor karşılaşmalarında HIV geçişi mümkün olabilmektedir. Güreş ve futbol gibi cilt sıyrıklarının sık olduğu spor dallarında, HIV ve futbol gibi cilt sıyrıklarının sık olduğu spor dallarında, HIV geçişi teorik olarak mümkünse de, henüz böyle bir geçiş geçişi teorik olarak mümkünse de, henüz böyle bir geçiş bildirilmemiştir. Sadece bir tane, futbolcuların çarpışması ile ilgili bildirilmemiştir. Sadece bir tane, futbolcuların çarpışması ile ilgili olası bir HIV geçişi bildirilmiştir. Ancak İtalya’ya ait bu olay olası bir HIV geçişi bildirilmiştir. Ancak İtalya’ya ait bu olay dökümante edilmemiştir.dökümante edilmemiştir.