Specificeren van informatiesystemen

Jan Martijn van der Werf

Ontwerpgericht onderwijs 1.1 (2IO05)7 september 2009

Wat krijg je voorgeschoteld?

Nieuw: HollandseMosselpanMet frites of brood

Samen kom je er wel uit…

Specificeren van informatiesystemen

Jan Martijn van der Werf

Wat is een informatiesysteem?

• Een informatiesysteem • verzamelt, verwerkt, presenteert, transformeert en

interpreteert gegevens binnen een organisatie

• Informatie: • gegevens die een betekenis hebben voor de ontvanger

Informatiesystemen en hun kader

• Scope (kader): • Vaststellen van de grenzen van de organisatie• Wat doet de organisatie?• Wie zijn de stakeholders en wat is hun belang?

• Stakeholder:• Iemand die een belang binnen de organisatie heeft

• Doel:• Wat is de functie van het IS binnen de organisatie?

Voorbeeld: bibliotheek LibVrij

• De bibliotheek “LibVrij” is een bibliotheek die zich richt op het uitlenen van boeken. Van de meeste boeken zijn meerdere exemplaren aanwezig. Een stichting bepaalt het aankoopbeleid en beheert de financiën. Daarnaast heeft LibVrij een aantal bibliothecaressen in dienst die de collectie van de bibliotheek beheren. Leden van de bibliotheek kunnen, eventueel met hulp van de baliemedewerkers, voorstellen doen ter uitbreiding van de collectie en boeken lenen en opzoeken. Iedereen kan lid worden van LibVrij.

• De directeur wil graag een IS om de collectie van LibVrij te beheren.

Voorbeeld: bibliotheek LibVrij

• Kader:

• Stakeholders:

• Doel:

Niet-ledenLeden BibliothecarissenBaliemedewerkersDirecteurStichting

De bibliotheek LibVrij heeft een collectie die beheerd wordt door bibliothecarissen. Iedereen kan lid worden van LibVrij. Leden van de bibliotheek kunnen, eventueel met hulp van de baliemedewerkers, voorstellen doen ter uitbreiding van de collectie en boeken lenen en opzoeken.

Het IS moet het beheer van de collectie ondersteunen

Requirements fase

• Vastleggen van eisen waaraan het IS moet voldoen:• Wat is de rol van het IS?• Welke gebruikers werken met het IS?• Hoe werken de gebruikers met het IS?• Welke gegevens verwerkt het IS?• Welke gegevens presenteert het systeem? Aan wie?• …

Requirements document

• Document dat het IS beschrijft• Specificatie van het IS:

• Kader en doel van het IS• Stakeholders• Gebruikers van en hun acties met het IS• Hoe wordt het IS gebruikt?• Gegevens in het IS

• Requirements compleet & consistent• “Contract” tussen organisatie en ontwikkelaars

In de taal van de stakeholders!

Specificeren van gebruikers

• Gebruiker (actor): • Iemand die met het systeem werkt• Voert taken uit met het systeem

Gebruikers in Libvrij

• Lid− Zoekt een boek− Leent een exemplaar van een boek− Levert een uitgeleend boek in

• Baliemedewerker− Zoekt een boek− Leent een exemplaar van een boek uit− Ontvangt een ingeleverd boek− Schrijft een nieuw lid in

• Bibliothecaris− Voegt nieuwe boek toe aan

de collectie− Bestelt een nieuw

exemplaar van een boek− Verwijdert een boek uit de

collectie

Requirements document

• Specificatie van een IS:Kader en doel van het ISStakeholdersGebruikers van en hun acties met het ISHoe wordt het IS gebruikt?• Gegevens in het IS

• Compleetheid requirements• Consistentie requirements

Gebruik van het systeem: use cases

• Use case:• Beschrijft een stuk functionaliteit van het systeem• Use cases hebben geen overlappende functionaliteit

• Bevat een aantal stappenplannen: scenario’s− Positieve scenario’s:

− Scenario dat uitgevoerd moet kunnen worden− Alternatieven

− Negatieve scenario’s:− Scenario dat niet uitgevoerd moet kunnen worden

Scenario’s

• Beschrijft de interactie met het systeem• Tussen gebruikers en systeem• Mogelijke volgorde waarin acties met systeem plaatsvinden• Concreet

• In natuurlijke taal• Opgebouwd uit:

• Acties van gebruikers• Acties van het systeem

• Actie:• Atomair: niet opsplitsbaar in kleinere zinvolle acties• Geef de intentie van de actie weer!

Richtlijnen bij het maken van scenario’s

• Gebruik simpele zinnen• Maak het een stappenplan• Maak duidelijk wie aan zet is• Schrijf in het vertellersperspectief• Houd het doel voor ogen• Gebruik geen “Als Dan Anders”. Dit zijn 2 scenario’s!

NIET in een scenario

• Niet concreet:• “De gebruiker vult de juiste gegevens in”

• Vaag taalgebruik:• “De benodigde papieren worden bijeengeraapt”

• Samengestelde acties:• “Het systeem plaatst een bestelling bij een leverancier die

bereid is het product te leveren”• Implementatiegericht

• “A vult gebruikersnaam in. A drukt op <tab>. A vult wachtwoord in. A klikt op OK”

Voorbeeld 1

• Mevrouw L. Eestgraag wil graag lid worden van Libvrij. Bij de balie wordt ze geholpen door baliemedewerker B. Ali. Hij registreert mevrouw L. Eestgraag en reikt haar een pasje uit.

Lezen van een scenario

1. Bepaal wie betrokken zijn bij het systeem

2. Bepaal alle atomaire acties• Korte zinnen met actieve werkwoorden• De gebruiker die de actie uitvoert

Use case: lid worden

Scenario 1: (positief)1. L. Eestgraag geeft haar gegevens aan baliemedewerker B. Ali.2. Baliemedewerker B. Ali voert de gegevens van mevrouw L. Eestgraag in.3. Het systeem valideert dat L. Eestgraag nog geen lid is.4. Het systeem maakt L. Eestgraag aan als lid.5. Het systeem print een pas.6. Baliemedewerker B. Ali reikt het pasje uit aan L. Eestgraag.

Scenario 2: (positief)7. L. Eestgraag geeft haar gegevens aan baliemedewerker B. Ali.8. Baliemedewerker B. Ali voert de gegevens van mevrouw L. Eestgraag in.9. Het systeem notificeert dat L. Eestgraag al lid is.10.Baliemedewerker B. Ali geeft L. Eestgraag haar lidmaatschapsnummer.

Scenario 3: (negatief)11. L. Eestgraag geeft haar gegevens aan baliemedewerker B. Ali.12.Baliemedewerker B. Ali voert de gegevens van mevrouw L. Eestgraag in.13.Het systeem notificeert dat L. Eestgraag al lid is.14.Het systeem maakt L. Eestgraag aan als lid.

Voorbeeldscenario 2

• L. Eestgraag is op zoek naar het boek “Hoe maak ik use cases?”. Ze gaat naar een pc en zoekt het boek op in het systeem. Er zijn nog 3 exemplaren aanwezig, te vinden in kast L12. Ze pakt het boek en gaat naar de balie. Baliemedewerker B. Ali leent het boek aan haar uit, waarna ze na 3 weken het boek komt terugbrengen.

Use case: Uitlenen van een boek

Scenario 1 (Positief)

1. L. Eestgraag zoekt het boek op titel.

2. Het systeem toont de aanwezigheid van 3 exemplaren in kast L12.

3. L. Eestgraag geeft het exemplaar aan B. Ali om het te lenen.

4. B. Ali scant het exemplaar in.

5. Het systeem registreert het exemplaar als uitgeleend aan L. Eestgraag.

6. L. Eestgraag brengt het boek terug naar B. Ali.

7. B. Ali scant het exemplaar in.

8. Het systeem registreert het exemplaar als teruggebracht door L. Eestgraag.

Scenario 2 (Positief)

9. L. Eestgraag zoekt het boek op titel.

10. Het systeem toont de aanwezigheid van 3 exemplaren in kast L12.

11. L. Eestgraag geeft het boek aan B. Ali om het te lenen.

12. B. Ali scant het boek in.

13. Het systeem geeft aan dat L. Eestgraag al 8 boeken heeft geleend.

14. B. Ali legt het exemplaar terug in kast L12.

Requirements document

• Specificatie van een IS:Kader en doel van het ISStakeholdersGebruikers van en hun acties met het ISHoe wordt het IS gebruikt?Gegevens in het IS

• Compleetheid requirements

Specificeren van gegevens

• Entiteit: • “Voorwerp” waar het IS mee werkt• Heeft eigenschappen: attributen• Heeft relaties met andere entiteiten

• Entiteittype:• Verzameling entiteiten met dezelfde eigenschappen en

relaties

Terug naar Libvrij:

• Entiteittypen:• Boek

− Titel− Druk− ISBN nummer− Heeft een aantal

exemplaren

• Exemplaar− Aanschafdatum− Aanwezig− Lokatie− Hoort altijd bij één boek− Is toegevoegd door een

medewerker

• Lid− Naam− Begin lidmaatschap− Einde lidmaatschap− Leent exemplaren van

boeken

• Medewerker− Naam− Functie− Werkzaam− Leent exemplaren van

boeken uit aan leden

Compleetheid requirements

• Iedere entiteit wordt door minimaal 1 actie gebruikt− Create− Retrieve− Update− Delete

• Iedere actie gebruikt minimaal 1 entiteit (in principe)• Hulpmiddel: “CRUD Matrix”:

• Geef per actie aan wat deze met de entiteiten doet

Hulpmiddel 1: “CRUD” Matrix

Entiteit 1 Entiteit 2 … … …

Actie 1

Actie 2 C R RU

…

… R

Actie n D

…

Entiteiten

Acties

Controles:1. Iedere actie doet iets met een entiteit2. Entiteiten moeten gecreeerd en gebruikt worden

Wat doet de actie met de entiteit?C, R, U, D of een combinatie daarvan

Compleetheid requirements

• Acties:• Iedere actie moet gebruikt zijn in een scenario• Ieder scenario bestaat uit minstens 2 acties• Hulpmiddel: “Actie-Scenario Matrix”

− Geef per scenario aan welke acties worden gebruikt

Hulpmiddel 2: Actie-Scenario Matrix

S1 S2 … Sn …

Actie 1 √

Actie 2 √ √

… √

… √

Actie n √

…

Scenario’s

Acties

Controles:1. Iedere actie moet voorkomen in een scenario2. Ieder scenario heeft minimaal 2 acties

Wordt de actie gebruikt in het scenario?

Rol requirements document in OGO 1.1

• Analyse van het huidige systeem• Planning & taakverdeling implementatiefase• Maken van een testplan• Schrijven van handleiding

Requirements document

• Document dat het IS beschrijft• Specificatie van het IS:

• Kader en doel van het IS• Stakeholders• Gebruikers van en hun acties met het IS• Hoe wordt het IS gebruikt?• Gegevens in het IS

• Requirements compleet & consistent• “Contract” tussen organisatie en ontwikkelaars

In de taal van de stakeholders!

OGO Vergaderingen

Groep OGO ruimte Vergadertijd Tutor

1 HG 10.39 Ma 11.00 – 11.30

Jan Martijn van der Werf2 HG 10.42 Ma 11.30 – 12.00

3 HG 10.43 Ma 12.00 – 12.30

4 HG 10.44 Vr 13.45 – 14.15

Marc Voorhoeve5 HG 10.46 Vr 14.15 – 14.45

6 HG 10.59 Vr 14.45 – 15.15

7 HG 10.61 Ma 11.00 – 11.30

Helen Schonenberg8 HG 10.62 Ma 11.30 – 12.00

9 HG 10.38 Ma 12.00 – 12.30

10 HG 10.40 Ma 11.00 – 11.30

Elisabeth Melby11 HG 10.45 Ma 11.30 – 12.00

12 HG 10.57 Ma 12.00 – 12.30